Jak robotnicy i chłopi polscy walczyli

przeciwko kapitalistyczno-
obszarniczym rządom wstecznictwa i
zdrady narodowej
Redaktor odpowiedzialny S. Bortnowska

Biblioteka Szkolenia Partyjnego

Część I

LUD POLSKI W WALCE PRZECIWKO WYZYSKOWI I UCISKOWI

Po raz pierwszy w tysiącletniej historii paostwa polskiego władzę sprawują masy ludowe. W dawnym
paostwie polskim władzę sprawowała szlachta, potem obszarnicy i kapitaliści. Władza ich była
dyktaturą wyzyskiwaczy nad wyzyskiwanymi.

W Polsce tak jak w innych krajach w ciągu wielu stuleci podstawą ustroju było poddaostwo i
paoszczyzna. Obszarnicy żyli z wyzysku pracy chłopów, którzy musieli pracowad na paoskiej ziemi,
odrabiad paoszczyznę. Chłopi przykuci do ziemi byli poddanymi pana.

Paoszczyzna utrzymywała się w Polsce dłużej niż w krajach zachodnio-europejskich. Była to jedna z
przyczyn ogólnego zacofania Polski. Rolnictwo rozwijało się w niezwykle powolnym tempie, ponieważ
praca chłopa paoszczyźnianego była mało wydajna. Chłopi żyli w- nędzy i ciemnocie, wymierali z
głodu i niezmiernie ciężkiej pracy dla obszarników.

O doli chłopa paoszczyźnianego pisał Stanisław Staszic, wybitny postępowy działacz polski XVIII
wieku:

Chłopi - ostatniej wzgardy nazwisko mają. Tych żywnością jest chleb z śrutu, a przez dwierd
roku samo zielsko, napojem - woda i paląca wnętrzności wódka. Tych pomieszkaniem są
lochy, czyli trochę nad ziemią wyniesione szałase: słooce tam nie ma przystępu - są tylko
zapchane smrodem i tym dobrotliwym dymem, który, aby podobno mniej na swoją biedę
patrzali, zbawia ich światła: aby mniej cierpieli, i w dzieo i w nocy dusząc, ukraca ich życie
mizerne - a najwięcej w niemowlęcym wieku zabija. W tej smrodu i dymu ciemnicy dzienną
pracą strudzony gospodarz na zgniłym spoczywa barłogu. Obok niego śpi mała, a nawet i
duża dziatwa na tym samym legowisku, na którym krowa z cielęciem stoi i świnia z
prosiętami leży...”

Lud polski, który swą pracą tworzył bogactwa naszego kraju, nie godził się nigdy z uciskiem i
wyzyskiem.

Stare legendy i baśnie polskie wspominają o bohaterskiej walce polskiego ludu pracującego
przeciwko szlachcie i obcym najeźdźcom. Ślady tych walk znaleźd można i w pisanej historii naszego
narodu, chociaż historycy szlacheccy i burżuazyjni starali się gorliwie je zatrzed. Jednym z
największych buntów chłopskich był bunt chłopów krakowskich i górali Podhala w 1651 r., w tym
samym czasie, kiedy chłopi ukraioscy pod wodzą Chmielnickiego walczyli o swe wyzwolenie. Wódz
powstania chłopskiego, Kostka-Napierski, wzywał chłopów:

„...żeby sobie przypomnieli wszystkie krzywdy, które mają do panów swych, jako ubogi lud
jest utrapiony a uciemiężony i że teraz mają okazję piękną. Niechże więc jej umieją zażyd,
gdyż jeżeli teraz tę opuszczą, a nie wybiją się z ciężaru, wtedy wiecznymi niewolnikami muszą
u swych panów zostawad”.
Powstanie Kostki-Napierskiego zostało zduszone przez wojska biskupa krakowskiego. Sam Kostka
pojmany na zamku w Czorsztynie, gdzie bronił się do ostatka, został z rozkazu biskupa poddany przed
śmiercią straszliwym torturom.

Walka chłopów przeciwko uciskowi rodzimych i obcych panów trwała całe pokolenia. Magnateria
tłumiła krwawo każde wystąpienie chłopów. Myśląc tylko o swych przywilejach doprowadziła ona
kraj do ruiny, zaprzedała niepodległośd i wydała lud polski na łup carów i cesarzy.

Staszic pisał:

„Kto na sejmikach uczy obywatela zdrady, podstępów, podłości, gwałtu? - Panowie... Kto od
wieku robił nieczynną władzę prawodawczą, rwał sejmy? - Panowie. Kto sądowe magistratury
zmieniał w targowisko sprawiedliwości albo w plac pijaostwa, przekupstwa, przemocy? -
Panowie. Kto koronę przedawał? - Panowie. Kto koronę kupował? - Panowie. Kto wojska
obce do kraju wprowadził? - Panowie”.

Wbrew zdradzie magnatów, która pozbawiła naród niepodległości na okres 150 lat, lud polski nie
ustawał w walce o wolnośd i niepodległośd kraju.

Lud polski brał udział w powstaniu kościuszkowskim w koocu XVIII w. i w późniejszych powstaniach
XIX w. walcząc o wyzwolenie narodowe i społeczne. O walkach tych głosi pieśo:

„Gdy naród do boju wystąpił z orężem,

Panowie na sejmie radzili.
Gdy lud polski krzyczał:
„Umrzem lub zwyciężym”,
Panowie o czynszach prawili”1

W pierwszej połowie XIX wieku wykryto w Kieleckiem rewolucyjny spisek chłopski, kierowany przez
księdza Piotra Ściegiennego. Ksiądz Ściegienny, prześladowany i ścigany przez szlachtę polską, zesłany
później przez cara na Sybir, pisał w tzw. „Złotej Książeczce”, która została potajemnie wydana i
rozpowszechniona:

,,Na przeszłych wojnach panowie polscy kazali wojsku z chłopów i mieszczan złożonemu bid
wojsko rosyjskie z chłopów i mieszczan złożone. Panowie rosyjscy także kazali swemu wojsku
bid wojsko polskie. Zabijało się wojsko, a panowie z daleka patrzyli. W przyszłej zaś wojnie
staną chłopi i mieszczanie polscy i rosyjscy z jednej strony, a panowie i królowie polscy i
rosyjscy z drugiej strony, chłopi będą strzelali nie do chłopów, ale do panów. Wasza, bracia
wieśniacy i mieszczanie, będzie wygrana, bo was daleko więcej, a po wojnie nie będzie, kto
by was na paoszczyznę pędził,- kto by was bił, kto by się nad wami i waszymi dziedmi
znęcał...”

W dwa lata po spisku księdza Ściegiennego wybuchło w roku 1846 powstanie krakowskie, które na
swych sztandarach wypisało walkę o uwolnienie chłopa spod paoszczyzny i poddaostwa i walkę o

1
Pieśo ta, napisana po powitaniu listopadowym 1831 r. przez poetę-rewolucjonistę Gustawa Ehrenberga, stała
się. pieśnią rewolucyjnych mas chłopskich.
niepodległośd Polski. W roku 1848 ruszyli chłopi wielkopolscy pod sztandarami walki o wyzwolenie
społeczne i narodowe. W 1863 roku w powstaniu styczniowym walczyły partyzanckie oddziały
chłopskie. I w późniejszych latach wybuchały bunty chłopów walczących o ziemię, o wyzwolenie spod
ucisku polskich panów i obcych zaborców.

DLACZEGO CHŁOPI NIE BYLI W STANIE SIĘ WYZWOLIĆ?

W ciągu wieków walczyli chłopi polscy przeciwko uciskowi i wyzyskowi, lecz walki ich kooczyły się
zawsze klęską i okrutną zemstą jaśnie panów. Dlaczego mimo bohaterstwa chłopi nie byli w stanie
zwyciężyd?

Chłopi nie stanowili zwartej klasy - byli rozproszeni, rozdzieleni wewnętrznymi sprzecznościami, jakie
istniały między bogatymi i biednymi. Trudno było skupid jednocześnie do walki wielkie masy chłopów;
bunty wybuchały żywiołowo w różnych punktach w różnym czasie, co ułatwiało panom tłumienie ich.
Chłopi nie mieli własnej ideologii ani własnej partii, która byłaby zdolna prowadzid ich i wskazad cel
tej walki. Dopóki w miastach nie narodziła się nowa klasa społeczna, klasa rewolucyjna - proletariat –
która jedynie zdolna jest zadad śmiertelny cios paostwu wyzyskiwaczy, walka ludu wiejskiego z
konieczności była skazana na niepowodzenie.

POWSTANIE KAPITALIZMU
Klasa robotnicza powstawała wraz kapitalizmu z rozwojem kapitalizmu. Kapitalizm w Polsce zaczął
rozwijad się późno, o wiele później niż w innych krajach, jak hp. w Anglii, Holandii, Francji.

Julian Marchlewski wyjaśnia istotną przyczynę słabego rozwoju kapitalizmu w Polsce w XVIII wieku
pisząc:

„W chwili, gdy w Anglii i Holandii zaczął się wzrost przemysłu, spadły były już od dawna
kajdany z ludu - poddaostwo już nie istniało... Kapitalistyczny rozwój i niewola (paoszczyzna -
przyp. red.) - te dwie rzeczy wyłączają się wzajem”.

Długotrwałe panowanie zacofanej klasy - magnatów i szlachty - nie pozwoliło na zlikwidowanie w

Polsce poddaostwa i paoszczyzny, które były w tym okresie głównym hamulcem rozwoju. Zmiany
przyniósł dopiero wiek XIX.

Rozwój kapitalizmu w Polsce nie odbywał się jednakowo we wszystkich trzech zaborach. W zaborze
pruskim i austriackim polityka zaborców hamowała rozwój przemysłu w obawie przed konkurencją
dla ich własnego przemysłu. Z tego też powodu uczyniła z ziem polskich swoje zacofane zaplecze
rolnicze. Na Górnym Śląsku dzięki zasobom węgla i rud żelaznych rozwinęło się górnictwo i
hutnictwo, ale właścicielami kopalo i hut byli przeważnie kapitaliści niemieccy. Szybciej rozwijał się
przemysł kapitalistyczny w zaborze carskim. Rosja carska była krajem zacofanym i słaby przemysł
rosyjski nie hamował rozwoju przemysłu- w tzw. Królestwie Kongresowym w tym stopniu, co w
innych zaborach.

Szczególnie szybko rozwijał się przemysł po zniesieniu paoszczyzny w zaborze rosyjskim (1864 r.).
Duża częśd chłopów zwolnionych z paoszczyzny, ale wyzutych z ziemi, wędruje do miast, idzie do
fabryk, aby zarobid na życie. Obszarnik musiał teraz opłacad robotnika, którego najmował, musiał
kupowad towary przemysłowe, które dawniej wytwarzał dla niego chłop paoszczyźniany. Chłop zaś
dostawał po raz pierwszy pieniądze do ręki i zaczynał za nie kupowad, pieniędzmi również musiał
opłacad podatki.
W książce „Stare i Nowe” mówi o tym Lucjan Rudnicki:

„Wieś stale wyrzucała ze swego środowiska zdeklasowanych gospodarzy, pozbawionych

ostatniego kawałka ziemi lub służby u dziedzica, którzy nie mogli lub nie chcieli pozostad na
miejscu jako komornicy. Często się widziało takich rozbitków jadących do Sulejowa na wozie,
w deskach, z przegniłym łóżkiem, balią, kołyską, rozkraczoną ławką i jedynymi narzędziami
pracy: siekierą, łopatą, kosą i grabiami.
Wynajmowali za kilka rubli rocznie wybudowaną z wapniaka wilgotną jaskinię i szli za
groszem do najcięższych robót w kamieniołomach, w lesie, na tartakach i sezonowo do robót
polnych u zamożniejszych rzemieślników i handlarzy.
Jednostki dzielniejsze i bardziej przedsiębiorcze przy wszelkiej sposobności parły dalej: do
Łodzi, Częstochowy, Sosnowca i Warszawy, albo, jeżeli się dało, nawet do Niemiec na roboty
polne”.

W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku przemysł, który na ziemiach tzw. Kongresówki miał dotąd
charakter rękodzielniczy, przekształca się w nowoczesny przemysł maszynowy.

Rośnie szybko ilośd fabryk i maszyn, wzrasta produkcja oraz liczba zatrudnionych robotników. Już w
roku 1852 powstaje w Łodzi przędzalnia Grohmana z maszynami parowymi, a w dwa lata później
fabryka Scheiblera, który pierwszy wprowadził mechaniczne warsztaty tkackie. W 1866 r. istnieje już
10 wielkich fabryk, jak zakłady włókiennicze w Żyrardowie, Kruschego w Pabianicach, garbarnia
Temlera i Szwedego w Warszawie oraz Huta Bankowa w Zagłębiu. Dopiero jednak po 1871 r.
powstało 61% wszystkich istniejących potem fabryk. Polska tak jak i inne kraje wstąpiła zdecydowanie
na drogę rozwoju kapitalistycznego.,

Lenin określił kapitalizm w sposób następujący:

„Kapitalizmem nazywa się taka_ budowa społeczeostwa, w której ziemia, fabryki, narzędzia
itp. należą do niewielkiej liczby właścicieli ziemskich i kapitalistów, zaś masa ludu nie posiada
żadnej lub prawie żadnej własności i musi przeto najmowad się do pracy. Właściciele ziemscy
i fabrykanci najmują robotników, zmuszają ich do wytwarzania tych lub innych produktów,
które też sprzedają na rynku. Przy tym fabrykanci płacą robotnikom tylko tyle, aby robotnicy
mogli zaledwie utrzymad się za to ze swymi rodzinami, wszystko zaś, co robotnik wytwarza
ponad taką ilośd produktów, fabrykant kładzie do swej kieszeni i stanowi to jego zysk”.

WALKA KLASOWA W SPOŁECZEŃSTWIE KAPITALISTYCZNYM

Wraz z rozwojem przemysłu rośnie i bogaci się nowa pasożytnicza klasa - burżuazja, która żyje z
wyzysku robotników. Robotnicy pracują po 15, 16 i więcej godzin dziennie, a place ich są tak niskie, że
z trudem pozwał na głodową egzystencję. Im bardziej bogacą się wyzyskiwacze, tym większa jest
nędza wyzyskiwanych robotników. Interesy burżuazji i robotników, interesy wyzyskiwaczy i
wyzyskiwanych nie dają się w żaden sposób pogodzid. Walka klasowo między nimi jest nieunikniona.

Cóż to są klasy? Klasami nazywają się wielkie grupy ludzi, różniące się między sobą swym stosunkiem
do środków produkcji. Ludzie o jednakowym stosunku do środków produkcji stanowią jedną klasę,
mają wspólne interesy klasowe. Na przykład kapitaliści władają środkami produkcji, tj. fabrykami,
ziemią itd. i wszyscy oni są zainteresowani w utrzymaniu prywatnej własności środków produkcji.

Natomiast wszyscy robotnicy w społeczeostwie kapitalistycznym pozbawieni są środków produkcji i

wyzyskiwani przez kapitalistów. Robotnicy zainteresowani są w zniesieniu kapitalistycznej własności
środków produkcji i uwolnieniu się od wyzysku. Miedzy przeciwstawnymi sobie klasami toczy się
nieustanna i zacięta walka.

Na początku robotnicy walczyli przeciwko poszczególnym fabrykantom o poprawę warunków pracy.

Nie rozumieli oni jeszcze, że mogą zdobyd swe wyzwolenie jedynie przez obalenie istniejącego
ustroju burżuazyjnego i zbudowanie społeczeostwa socjalistycznego.

W świadomośd tę uzbroili klasę robotniczą jej wielcy nauczyciele - Karol Marks i Fryderyk Engels 2-
twórcy naukowego socjalizmu.

Marks i Engels dowiedli naukowo, że kapitalizm jest skazany na zagładę i musi byd zastąpiony przez
nowy ustrój społeczny - socjalizm, tak jak w swoim czasie ustrój paoszczyźniany został zastąpiony
przez kapitalizm.

Marks i Engels wykazali, że właśnie w łonie samego społeczeostwa kapitalistycznego wyrosła ta siła,
która zdoła obalid ustrój burżuazyjny i zbudowad społeczeostwo socjalistyczne. Siłą tą jest proletariat,
jedyna prawdziwie i konsekwentnie rewolucyjna klasa, która jest zainteresowana w całkowitym
zburzeniu ustroju wyzysku i zbudowaniu społeczeostwa socjalistycznego. Wyzwalając siebie klasa
robotnicza wyzwala jednocześnie wszystkich wyzyskiwanych i uciskanych.

Burżuazja nie odda dobrowolnie swych bogactw i swej władzy. Unicestwienie kapitalizmu jest
możliwe jedynie w drodze rewolucji proletariackiej, która obali przemocą władzę burżuazji,
ustanowi władzę proletariatu - dyktaturę proletariatu, odbierze bogactwa kapitalistom i uczyni je
własnością społeczeostwa.

Ażeby zwyciężyd stary świat, świat ucisku i wyzysku, klasa robotnicza musi mied własną partię
rewolucyjną, która kierowałaby walką klasową proletariatu. Taką partię zaczęli tworzyd Marks i
Engels i nazwali ją partią komunistyczną.

Nauka Marksa i Engelsa, którą w późniejszym okresie rozwinęli Lenin i Stalin, stała się sztandarem
milionów ludzi pracy wszystkich krajów.

PIERWSZE WALKI POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ PARTIA „PROLETARIAT”

Już od lat siedemdziesiątych XIX wieku polska klasa robotnicza toczyła walkę z kapitalizmem.

Walka ta miała charakter żywiołowy. Jedną z pierwszych form tej walki było niszczenie maszyn jako
protest robotników przeciw wyzyskowi burżuazji. Polska burżuazja wykorzystywała warunki niczym
nieograniczonej samowoli wobec robotników j chłopów i pod osłoną rządów zaborczych stosowała
bezlitosny wyzysk. Ugoda z zaborcą była dla burżuazji niezwykle korzystna i sowicie opłacana. Dlatego

2
Karol Marks (1818-1883) - genialny twórca naukowego socjalizmu, nauczyciel i wódz międzynarodowego
proletariatu, założyciel I Międzynarodówki.
Fryderyk Engels (1820-1895) - współtwórca naukowego socjalizmu. Najwierniejszy towarzysz i współbojownik
Marksa.
też ugoda, wspólny front z zaborcami przeciwko masom pracującym były główną wytyczną polityki
polskich klas posiadających. Robotnicy polscy nie od razu zrozumieli, że nie maszyna i nie
poszczególny fabrykant, lecz ustrój kapitalistyczny jest ich wrogiem, nie uświadamiali sobie jeszcze, iż
droga do wyzwolenia klasy robotniczej prowadzi przez obalenie siłą. kapitalizmu, zdobycie władzy i
zbudowanie socjalizmu. Drogę tę wskazywał marksizm. Tylko partia kierująca się nauką
marksistowską mogła uświadomid klasę robotniczą, wskazad jej drogę walki i pokierowad jej walką.

Taka właśnie partia powstała w Polsce w 1882 roku pod nazwą „Socjalno-Rewolucyjna partia
«Proletariat»”, zwana . również „Pierwszym” lub „Wielkim Proletariatem”.

Twórcą, ideologiem i przywódcą „Proletariatu” był Ludwik Waryoski. W czasie studiów w

Petersburgu zetknął się Waryoski z kółkami młodzieży rewolucyjnej, z ideologią marksistowską. Po
przybyciu do Warszawy wszystkie swe siły i zdolności oddał sprawie organizowania walki robotników.

W okresie tym przeciwieostwa interesów klasowych między proletariatem a burżuazją występowały

już z całą wyrazistością. Pod kierownictwem partii „Proletariat” do walki przeciwko wyzyskowi
kapitalistycznemu i carskiej przemocy włączały się coraz to nowe rzesze robotników.

Partia stawała się coraz poważniejszą siłą polityczną. „Proletariat” kieruje strajkiem 8 tysięcy
włókniarzy w Żyrardowie w 1883 r., organizuje również pierwszą w Polsce demonstrację
bezrobotnych. „Proletariat” był wówczas jedyną w Polsce partią polityczną, która .podniosła sztandar
walki z despotyzmem carskim w tym czasie, gdy klasy posiadające wyrzekły się walki o niepodległośd.
„Proletariat” pierwszy zrozumiał, że walka o wyzwolenie narodowe musi byd ściśle związana z walką
o wyzwolenie społeczne, że wyzwolenie społeczne i narodowe ludu polskiego możliwe jest tylko w
wyniku wspólnej walki klasy robotniczej paostw zaborczych, a przede wszystkim polskiego i
rosyjskiego ruchu rewolucyjnego przeciwko caratowi, przeciwko obcym i przeciwko rodzimym,
polskim obszarnikom i kapitalistom. Dlatego też „Proletariat” -zawarł umowę o współpracy z
działającą wówczas w Rosji organizacją rewolucyjną, chod nie robotniczą, „Narodną Wolą”.

„Proletariat” był partią internacjonalistyczną, która wpajała w polską klasę robotniczą zasady
solidarności międzynarodowej, uczyła ją, że ustrój kapitalistyczny jest systemem o zasięgu
światowym i że obalid go może tylko rewolucyjna walka proletariatu, zorganizowana pod hasłem
„Manifestu Komunistycznego”: „Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!”.

„Proletariat” organizując do walki klasę robotniczą nie zdawał sobie jednak sprawy z rewolucyjnych
możliwości chłopstwa pracującego, nie uświadamiał sobie w całej rozciągłości konieczności i
znaczenia sojuszu robotniczo-chłopskiego. O tym jednak, że bliski był mu los chłopa polskiego,
świadczy odezwa „Do pracujących na wsi”, która wzywa chłopów do wspólnej walki z robotnikami.

„My socjaliści - głosi odezwa - w imię Waszych potrzeb i interesów walkę podjęliśmy i
gotujemy zagładę wszystkiemu, co ciemięży pracujący lud. Jak robotnikom miast fabryki, tak
Wam,, włościanie, ziemię, a wszystkim wolnośd da przyszła rewolucja. By jednak panowie nie
wyzyskali jej na swą korzyśd, Wy całą masą powinniście w niej przyjąd udział i sami baczyd, by
Was nie skrzywdzono… Ziemia należed winna do tych, którzy ją orzą, fabryki do tych, którzy w
nich pracują”…

Wpływy ..Proletariatu” szybko wzrastały. Aby zahamowad wzrastającą walkę organizowaną przez
„Proletariat” władze carskie z całą siłą uderzyły w partię, aresztując Waryoskiego i dziesiątki
aktywistów. Dwudziestu dziewięciu najwybitniejszych „proletariatczyków” stanęło przed sądem
wojskowym. Przemówienie Waryoskiego, który sam się bronił na rozprawie sądowej, było wielkim
aktem oskarżenia przeciwko caratowi i polskim klasom wyzyskującym:

„My nie sekciarze ani też nie oderwani od rzeczywistego życia marzyciele, za których nas
uważa oskarżenie, a nawet i obrona. Socjalistyczna teoria- otrzymała prawo obywatelstwa w
nauce i na jej- korzyśd nieustannie świadczą realne fakty współczesnego życia.
...Jesteśmy wrogami klas posiadających i uprzywilejowanych, które w kraju naszym w wyniku
swego rozwoju i tradycji politycznych są silnym i niebezpiecznym przeciwnikiem. W
działalności naszej propagowaliśmy przede wszystkim zasady socjalistyczne, wskazując
robotnikom ideał przyszłego ustroju, do którego oni dążyd powinni. Prowadziliśmy także
agitację w imię codziennych interesów klasy robotniczej, dowodząc robotnikom, jak za
swoimi prawami obstawad mają i czego domagad się w danym wypadku. Organizowaliśmy
klasę robotniczą cna walki z obecnym ustrojem- Nie organizowaliśmy przewrotu, lecz
organizowaliśmy dla przewrotu. My wiemy, że wzrastające antagonizmy społeczne i
nabrzmiewające na ciele społecznym rany nieuniknienie do wybuchu doprowadzą. Właśnie
dlatego zadaniem naszym jest przygotowad klasę robotniczą do rewolucji, ruch jej uczynid
świadomym i ująd w karby organizacyjnej dyscypliny, wystawid określony program celów i
środków.
...Nie stoimy ponad historią, my ulegamy jej prawom. Na przewrót, do którego dążymy,
patrzymy jako na rezultat rozwoju historycznego i społecznych warunków. Przewidujemy go i
staramy się, żeby nie zastał nas nieprzygotowanymi”.

Wszyscy podsądni - w tej liczbie Waryoski – skazani zostali na karę wieloletniego więzienia, czterej
zaś z nich; Kunicki, Pietrusioski, Ossowski i rosyjski rewolucjonista, Bardowski - na karę śmierci.

28 styczna 1886 roku zginęli oni śmiercią bohaterską na stokach Cytadeli Warszawskiej. O ich bojowej
postawie w obliczu śmierci pisali pozostali więźniowie X Pawilonu:

„Kochani! 28 stycznia o ósmej rano na stokach Cytadeli pod oknami naszego więzienia
stracono czterech naszych towarzyszy: Stanisław Kunicki, Piotr Bardowski, Jan Pietrusioski i
Michał Ossowski z rozkazu Hurki powieszeni zostali. Ciała ich pogrzebano nad Wisłą, w
miejscu, które Cytadeli całej za śmietnik służy. Umarli oni mężnie i jak prawdziwi obroocy
ludu ginęli z jego hasłami na ustach, z okrzykiem na cześd jego. Hardo nieśli swe głowy, a
widok szubienicy, widok trumien i grobów, do których za chwilę rzucid miano zimne ich trupy,
powitali oni okrzykiem: „Niech żyje proletariat, niech żyje wolnośd!” i z tym okrzykiem każdy
z nich z kolei kładł swą głowę pod stryczek i umierał. Umierali oni - by. żyła sprawa
proletariatu”.

.Proletariat” był pierwszą w Polsce partią robotniczą, która opierała się na ideologii marksizmu.

Po raz pierwszy w naszych dziejach klasa robotnicza jako najbardziej rewolucyjna ze wszystkich klas
uciskanych wysunęła się na czoło walki mas pracujących.

O I „Proletariacie” mówił towarzysz Bierut:

„Historyczną zasługą tej partii jest to, że wniosła ona po raz pierwszy do świadomości
polskiego proletariatu najogólniejsze zasady marksistowskiej ideologii rewolucyjnej.
 ...Wychodząc ze słusznych założeo rewolucyjnego internacjonalizmu, partia „Proletariat”
rozumiała koniecznośd wspólnej walki proletariatu polskiego i proletariatu paostw
zaborczych w celu obalenia władzy despotów, stojących na czele tych paostw.
...Nie zamykając oczu na braki i słabości tej organizacji pamiętad należy, że działalnośd
„Proletariatu” - to wspaniały i bohaterski okres budzenia się, kształtowania i ubojowienia
polskiego ruchu robotniczego. „Proletariat” prowadził robotników polskich do pierwszych
zorganizowanych walk i wniósł w szeregi robotnicze ideały rewolucyjne marksizmu oraz
poczucie klasowej więzi międzynarodowej. Od tego okresu ruch robotniczy w Polsce
przybiera na sile, wzmaga się walka strajkowa, robotnicy stawiają coraz większy opór
bezwzględnemu wyzyskowi fabrykantów”.

PYTANIA KONTROLNE
1. Wyjaśnij, dlaczego chłopi nie byli w stanie wyzwolid się z ucisku i wyzysku szlachty i
magnaterii.
2. Jaki ustrój społeczny nazywamy kapitalistycznym?
3. Opowiedz, jak powstał i rozwijał się kapitalizm w Polsce.
4. Co wiesz o pierwszych walkach polskiej klasy robotniczej?
5. Uzasadnij, dlaczego interesy burżuazji i robotników nie dadzą się ze sobą pogodzid.
6. Opowiedz o działalności i historycznym znaczeniu I Proletariatu.
Część II

WALKA POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ POD KIEROWNICTWEM

SDKPiL

W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku następuje w całej Europie szybki rozwój ruchu robotniczego.
Coraz szerzej rozpowszechniają się idee marksizmu. Powstają masowe organizacje robotnicze,
związki zawodowe, masowe partie socjalistyczne. Wzrost siły klasy robotniczej na całym świecie i
wzrost jej świadomości stwarza możliwośd połączenia wysiłku całego międzynarodowego
proletariatu. Powstaje tzw. II Międzynarodówka (1889), która w pierwszym okresie swego istnienia
odegrała pozytywną rolę, przyczyniając się do dalszego rozwoju ruchu robotniczego.

Działalnośd II Międzynarodówki przypada na okres, gdy światowy system kapitalizmu doszedł do

najwyższego punktu swego rozwoju i rozpoczął się okres jego upadku. Ten ostatni okres kapitalizmu
- imperializm - Lenin nazwał „kapitalizmem umierającym”, ponieważ doprowadza on sprzeczności
kapitalizmu do ostatnich granic. Imperializm oznacza wzmożony wyzysk i grabież klasy robotniczej,
chłopów pracujących, narodów kolonialnych przez związki wielkich finansistów, wielkich paostw
imperialistycznych. Imperializm - mówi towarzysz Stalin - tak oto stawia sprawę wobec
wielomilionowych mas proletariatu: „albo zdaj się na łaskę kapitału, pędź nadal nędzny żywot i
staczaj się coraz niżej, albo też sięgaj po nową broo...”

Tą bronią proletariatu stały się masowe strajki i demonstracje polityczne, wymierzone przeciwko
całej klasie burżuazji i obszarników, przeciwko paostwu wyzyskiwaczy.

Wszelkimi środkami dusiła burżuazja walkę robotników, ale nie poradziłaby sobie z rosnącymi siłami
ruchu rewolucyjnego, gdyby nie osłabiali i nie łamali go ugodowi i zdradzieccy działacze, którzy
stopniowo opanowali kierownictwo partii II Międzynarodówki.

Głównym oparciem ugodowców, oportunistów w szeregach klasy robotniczej staje się tzw.
arystokracja robotnicza, tj. górna, najlepiej usytuowana, nieliczna warstwa klasy robotniczej, różni
zbiurokratyzowani działacze związkowi i partyjni, którym burżuazja stwarza uprzywilejowane warunki
materialne, aby ich mocniej związad z kapitalizmem. Ta warstwa przekupiona przez burżuazję staje
się w jej ręku narzędziem służącym do osłabiania zdolności bojowej proletariatu dla zachowania
ustroju kapitalistycznego. Hasłu międzynarodowej solidarności proletariatu przeciwstawiali
oportuniści nacjonalistyczne hasła ugody z burżuazja własnego kraju w imię rzekomo
„ogólnonarodowych” interesów. Ugodowcy, oportunistyczni działacze II Międzynarodówki oszukiwali
klasę robotniczą fałszywymi teoriami: że sprzeczności kapitalizmu nie zaostrzają się, lecz łagodnieją;
że wyzysk nie wzmaga się, lecz słabnie; że socjalizm można zbudowad w drodze pokojowej, bez
rewolucji. Oportuniści nie zawsze ujawniali swoje prawdziwa oblicze. Swoją służbę na rzecz burżuazji
maskowali fałszywymi pseudo-„socjalistycznymi” frazesami, aby znaleźd łatwiejszy dostęp do klasy
robotniczej, łatwiej Ją otumanid.

Tym fałszywym oszukaoczym poglądom, zdradzie interesów proletariatu przez wodzów II

Międzynarodówki zdecydowanie przeciwstawili się rewolucyjni marksiści, skupieni wokół Lenina,
który zdarł maskę z przywódców H Międzynarodówki i ukazał ich prawdziwe oblicze sługusów,
agentów burżuazji.

POWSTANIE SDKPiL
W Królestwie Kongresowym w warunkach szybko rozwijającego się przemysłu pogłębiały się
gwałtownie przeciwieostwa klasowe. Szybko wzrastała klasa robotnicza, dojrzewała jej świadomośd
klasowa, coraz bardziej wzmagała się walka robotników przeciwko burżuazji i broniącemu jej
caratowi. Świadczą o tym pierwsze demonstracja pierwszomajowe, częste strajki robotników, a
zwłaszcza potężny 6-dniowy powszechny strajk robotników Łodzi i okolic w 1892 r., który objął 70
tysięcy ludzi. Strajk ten dowiódł, że walka klasowa w zaborze rosyjskim stawała się coraz bardziej
masowa, bojowa i upolityczniona.

Na fali walk masowych powstaje w 1893 roku partia rewolucyjna proletariatu polskiego -
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), która podjęła rewolucyjne,
internacjonalistyczne tradycje „Proletariatu”.

W tym czasie, gdy polska burżuazja wysługiwała się caratowi widząc w nim swego obroocę w walce z
masami ludowymi, SDKPiL podjęła nieubłaganą walkę przeciwko caratowi o społeczne i narodowe
wyzwolenie ludu polskiego.

SDKPiL zrozumiała, że ruch rewolucyjny w paostwie carów, stawiający sobie za zadanie obalenie ostoi
reakcji, jaką był carat, ma znaczenie międzynarodowe. Dlatego też już na I Zjeździe SDKPiL (1894 r.)
uchwalona została specjalna rezolucja o konieczności zacieśnienia braterskiej więzi między polskim
a rosyjskim ruchem rewolucyjnym.

ROZBICIE RUCHU ROBOTNICZEGO PRZEZ PPS

SDKPiL przeciwstawiła się zdecydowanie Polskiej Partii Socjalistycznej (powstałej w 1892 roku), która
podobnie Jak zdradzieccy przywódcy II Międzynarodówki dążyła do tego, aby zepchnąd ruch
robotniczy na manowce nacjonalizmu, ugody z burżuazją, aby odgrodzid go od rewolucyjnego ruchu
rosyjskiego. Taką samą rolę w Galicji odgrywała Polska Partia Socjaldemokratyczna (PPSD) i jej wódz
Daszyoski, który głosił ugodę z klasami posiadającymi i cesarzem austriackim.

Towarzysz Bierut dał taką ocenę PPS:

„PPS była partią ugodową, reformistyczną, stojącą na gruncie solidaryzmu z polskimi klasami
posiadającymi, była też partią nacjonalistyczną, gdyż głosiła nienawiśd nie tylko do
rosyjskiego caratu - wroga narodu polskiego i rosyjskich mas ludowych - lecz obcośd i
nieufnośd również do rosyjskiego ruchu robotniczego, nieprzejednanego przeciwnika caratu.
Przywódcy PPS odrzucili współdziałanie z klasą robotniczą i siłami rewolucyjnymi mocarstw
zaborczych jako jedyną drogę prowadzącą do wyzwolenia socjalnego i narodowego ludu
polskiego, wiązali zaś swoje plany z wybuchem wojny imperialistycznej i stawką na jeden z
wojujących bloków imperialistycznych”.

PPS nie udało się zdobyd czołowych oddziałów polskiego proletariatu, wpływy jej ograniczały się do
drobnomieszczaostwa, części inteligencji, do najmniej uświadomionych grup robotników drobnego
przemysłu.
SDKPiL KIEROWNICZĄ SIŁĄ POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ
SDKPiL, na której czele stali wypróbowani rewolucjoniści jak Róża Luksemburg. Feliks Dzierżyoski i
Julian Marchlewski, skupiła w swych szeregach najlepsze, najbardziej świadome i bojowe siły klasy
robotniczej. SDKPiL stała się kierowniczą siłą rewolucyjnych walk proletariatu polskiego. Przyczyniła
się do tego przede wszystkim niezmordowana praca i energia Feliksa Dzierżyoskiego, który uciekł z
zesłania i wrócił do kraju. Wspaniałym przykładem bohaterskiej walki SDKPiL był jeden z wybitnych jej
działaczy, Marcin Kasprzak, który zaskoczony znienacka w tajnej drukarni stawił zbrojny opór policji
carskiej.

„Momentem przełomowym - pisał Feliks Dzierżyoski, który rozbudził nieustające odtąd

wrzenie rewolucyjne w Warszawie i w kraju, była bohaterska obrona Kasprzaka przy najściu
zbirów carskich na drukarnię Socjaldemokracji dnia 27 kwietnia 1904 roku. Strzały Kasprzaka
jak iskra elektryczna zbudziły masy robotnicze i powołały je pod sztandar walki czynnej”.

Na rozwój walk w Kongresówce wpływa wzrastająca wielka fala strajków w Rosji. Dzierżyoski, który
wówczas był jedynym w kraju członkiem Komitetu Zagranicznego SDKPiL, kieruje całą pracą partyjną.
Ogromną pomocą była leninowska „Iskra”, z której Dzierżyoski czerpie wytyczne walki rewolucyjnej.
Dzierżyoski walcząc nieugięcie o marksistowskie zasady w polskim ruchu robotniczym demaskuje
bezlitośnie oportunizm i nacjonalizm PPS.

REWOLUCJA 1905 ROKU NA ZIEMIACH POLSKICH

Krzewiąc wiarę w bliskośd rewolucji w Rosji Dzierżyoski podkreślał niejednokrotnie, że siła caratu jest
tylko pozorna, że kolos ten „chwieje się już na swych glinianych nogach”. Słusznośd stanowiska
SDKPiL potwierdził wybuch rewolucji 1905 r. w Rosji.

Na wieśd o wybuchu rewolucji polska klasa robotnicza pod przewodem SDKPiL przyłączyła się
natychmiast do walki ludu rosyjskiego, prowadzonego przez partię bolszewików. Już w kilka dni po
wybuchu rewolucji Warszawa objęta była strajkiem powszechnym, który rozszerzył się na cały kraj.

W ślad za rewolucyjną walką klasy robotniczej ruszyli chłopi, wśród których wzmagał się głód ziemi.
Najbardziej rozpowszechnioną formą wystąpieo chłopów była walka przeciwko likwidacji serwitutów,
o lasy i pastwiska. Rozwój walk rewolucyjnych pociągnął szerokie warstwy społeczeostwa polskiego i
młodzież szkolną, które dotkliwie odczuwały ucisk narodowy caratu.

Kierowniczą siłą tych rewolucyjnych walk ludu pracującego była SDKPiL. Z każdym dniem rósł jej
autorytet i popularnośd wśród mas, które na własnym doświadczeniu przekonywały się o słuszności
polityki SDKPiL. Bezpośrednim organizatorem walk proletariatu polskiego był Feliks Dzierżyoski, który
objeżdża wszystkie tereny, pomaga miejscowym kierownikom przezwyciężad napotykane trudności,
daje nastawienie i wskazówki polityczne. Dzierżyoski był organizatorem 30-tysięcznej manifestacji
pierwszomajowej 1905 roku w Warszawie oraz strajku powszechnego w odpowiedzi na krwawą
masakrę robotników, dokonaną przez carat. Coraz liczniejsze są strajki i demonstracje, coraz częściej
dochodzi do zbrojnych stard z wojskiem i żandarmami carskimi.

„Szczególnie ostry charakter - czytamy w Krótkim Kursie Historii WKP(b) - przybrała walka w
wielkim ośrodku przemysłowym Polski - w mieście Łodzi. Robotnicy łódzcy pokryli ulice
miasta dziesiątkami barykad i w ciągu trzech dni (22-24 czerwca 1905 r.) toczyli walki uliczne
 z wojskami carskimi. Walka zbrojna połączona tu była ze strajkiem powszechnym. Lenin
uważał tę walkę za pierwsze zbrojne wystąpienie robotników w Rosji”.

Gdy pod wodzą SDKPiL polska klasa robotnicza toczyła bohaterską walkę przeciw caratowi, burżuazja
polska stanęła u boku caratu i wspólnie z caratem dusiła walkę polskich mas pracujących. Główna
partia burżuazji - endecja3 - zorganizowała specjalne bojówki, które wraz z żandarmerią carską
krwawo rozprawiały się z polskimi robotnikami.

ZDRADZIECKA ROLA. PPS

Pomocnikiem burżuazji w rozbijaniu walki proletariatu polskiego była PPS, w której kierownictwie rej
wodziły kontrrewolucyjne, antyludowe elementy, skupione wokół Piłsudskiego.

W czasie rewolucji z całą wyrazistością wystąpiło prawdziwe oblicze piłsudczyzny, która ziejąc
nienawiścią i wrogością do rewolucji współdziałała z bojówkami endeckimi w rozbijaniu strajków i
demonstracji robotniczych. Piłsudczycy starali się wszelkimi siłami oderwad robotników polskich od
wspólnej walki z robotnikami rosyjskimi.

Kierownictwo PPS, które stale szerzyło niewiarę w siły rewolucyjne proletariatu rosyjskiego,
skompromitowało się w oczach swych członków. Pod wpływem rewolucji 1905 roku coraz bardziej
wzmacniało się w PPS skrzydło lewicowe, które nie godziło się ze zdradziecką i kontrrewolucyjną
polityką prawicowo-piłsudczykowską.

Wbrew kierownictwu robotnicy - szeregowi członkowie PPS - stawali do walki wspólnie z robotnikami
SDKPiL. Do ostatecznego rozłamu w PPS doszło na IX zjeździe w listopadzie 1906 r., w wyniku którego
powstały dwie organizacje: piłsudczykowska „PPS-Frakcja rewolucyjna” oraz „PPS-Lewica”, która
wypowiadała się za solidarnością z rewolucją rosyjską.

Walki rewolucyjne w 1905 roku doszły do szczytowego punktu w czasie powstania w Moskwie, które
zostało przez cara krwawo zduszone. Zduszenie tego powstania oznaczało .porażkę rewolucji.

SDKPiL W OKRESIE REAKCJI

Krwawe zdławienie rewolucji 1905 r. było sygnałem dla reakcji w Rosji do generalnego ataku na klasę
robotniczą i masy pracujące. W całym kraju szalał terror.

Lud polski broczył krwią, a burżuazja polska i jej główna partia - endecja - wiernie pomagały caratowi
w dławieniu naszego ludu. Wódz endecji - Dmowski - zgłosił się nawet z propozycją do caratu, że jeśli
tylko otrzyma pełnomocnictwa, gotów jest przyczynid się do szybszego stłumienia ruchu
rewolucyjnego.

W tym ciężkim okresie SDKPiL zdała z honorem swój egzamin dziejowy. Nie bacząc na dotkliwe ciosy,
które raz po raz spadały na partię i jej aktyw, prowadziła ona nadal swą rewolucyjną działalnośd.

3
Endecja — od skrótu N-D, „Narodowa Demokracja" — skrajnie reakcyjne stronnictwo burżuazyjne w Polsce
przedwrześniowej, głoszące otwarcie hasła szowinistyczne, antyradzieckie, faszystowskie, pogromowo-anty
semickie.
W1906 r. SDKPiL weszła w skład Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, a Feliks Dzierżyoski
został członkiem Komitetu Centralnego tej partii. Lenin uważał go za najbliższego sojusznika
ideowego partii bolszewickiej.

SDKPiL współdziałała z partią bolszewicką, która wyciągając wnioski z porażki rewolucji 1905 r.,
prowadziła uporczywą pracę wśród mas, przygotowując grunt pod nowy zwycięski szturm
robotników i chłopów rosyjskich przeciwko caratowi. Od 1912 roku całą Rosję ogarnia znów wielka
fala walk rewolucyjnych, które przerwał wybuch wojny.

WOJNA ŚWIATOWA
Wojna światowa, która wybuchła w sierpniu 1914 roku i wciągała stopniowo w wir działao coraz to
nowe kraje i paostwa, była wojną imperialistyczną ze strony obu bloków wojennych. Stanęły
naprzeciw siebie dwa potężne obozy militarne: z jednej strony tzw. mocarstwa centralne, tj. Niemcy,
Austro-Węgry i ich satelici, z drugiej zaś - tzw. ententa (koalicja), tj. Anglia, Francja, Rosja carska ii ich
sojusznicy.

Rozpoczęła się wielka krwawa rozgrywka o nowy podział świata, o kolonie, o sfery wpływów, o
surowce i rynki zbytu. Obie strony miały agresywne cele, obie dążyły do zdobycia jak największych
łupów.

W tej przełomowej chwili ujawniło się całkowite bankructwo II Międzynarodówki. Wodzowie jej
odrzucili bez skrupułów podejmowane przed wojną uchwały, głoszące, że na wypadek wojny partie
socjaldemokratyczne wszystkich krajów rozpoczną rewolucyjną walkę przeciwko własnej burżuazji
imperialistycznej. Partie II Międzynarodówki głosowały za kredytami wojennymi, zajęły stanowisko
obrony swoich paostw imperialistycznych, obrony i współpracy ze „swoimi” rządami.-

Tylko partia bolszewicka z Leninem i Stalinem na czele pozostała wierna sprawie socjalizmu i
internacjonalizmu. Głosili oni hasło przekształcenia wojny imperialistycznej w wojnę domową
przeciw własnej burżuazji i hasło to - wprowadzili w czyn w swoim kraju. Wokół bolszewików skupiały
się na arenie międzynarodowej elementy lewicowe w partiach socjalistycznych innych krajów.

INTERNACJONALISTYCZNE STANOWISKO SDKPiL

Stanowisko SDKPiL bliskie było partii bolszewickiej i miało zdecydowanie antywojenny charakter.
Natychmiast po ogłoszeniu mobilizacji SDKPiL wydała wspólnie z PPS-Lewicą odezwę, w której
czytamy:

„Precz z wojną - oto okrzyk, który wyrywa się z piersi milionów demonstrujących
rewolucyjnie robotników wszystkich krajów i narodowości. Polityce wojny wszystkich
przeciwko wszystkim proletariat przeciwstawia swą solidarnośd międzynarodową, opartą na
braterstwie ducha rewolucyjnego, na wspólności dążeo do zniesienia obecnego ustroju
wyzysku i ucisku, do wprowadzenia ustroju socjalistycznego. Proletariat wypowiada walkę
swym rządom, swym ciemiężycielom: zbliża się groźny podmuch rewolucji robotniczej,
rozlegnie się potężny marsz rewolucyjnych batalionów robotniczych na okopy obecnego
ustroju kapitalistycznego”.
SDKPiL odgradza się zdecydowanie od wszelkich „orientacji” wojennych, od polityki współdziałania i
popierania któregokolwiek z wojujących paostw imperialistycznych i demaskuje je zarazem. SDKPiL
głosi niezawisłośd polityki proletariatu, który winien „dla zwycięskiego przeprowadzenia swych żądao
zdobyd władzę i ująd rządy w swe ręce”.

Zahartowana w bojach rewolucyjnych i wychowana przez Dzierżyoskiego, Marchlewskiego i Różę

Luksemburg awangarda klasy robotniczej Kongresówki wysoko niosła sztandar internacjonalizmu,
zajmując jedynie słuszne, prawdziwie patriotyczne stanowisko, zgodne z żywotnymi interesami
narodu polskiego.

PPS-FRAKCJA NA SŁUŻBIE IMPERIALIZMU AUSTRO-NIEMIECKIEGO

Burżuazja, która swą zdradę narodową pokrywała głoszonymi kłamliwie hasłami niepodległości,
podporządkowuje się całkowicie polityce zaborców. Endecja wysługuje się caratowi, a
piłsudczykowska PPS - niemieckiemu imperializmowi, Piłsudski od dawna już był na usługach
wywiadu austro-niemieckiego.

Jeszcze w 1906 roku - jak oświadczył szef wywiadu austriackiego generał Ronge - członkowie CKR
PPS-Frakcji, Piłsudski i Jodko-Narkiewicz, zgłosili się do armii austriackiej w Przemyślu i ofiarowali
usługi PPS austriackiej służbie wywiadowczej. Na liście konfidentów ośrodka wywiadowczego (H. K.-
Stelle) w Krakowie, którym kierował kapitan Rybak, było umieszczone nazwisko Piłsudskiego obok
Sławka i Prystora.

Z inicjatywy i za pieniądze wywiadu austriackiego powstają organizacje półwojskowe, jak Związek

Walki Czynnej i Strzelec dla służby wywiadowczej na wypadek wojny. Najbliższy współpracownik
Piłsudskiego, Srokowski, pisze:

„Także i Piłsudski rozumiał tę okolicznośd i w układach swych z władzami wojskowymi kładł

zawsze wielki nacisk na wywiadowcze funkcje swych oddziałów”.

Taką była podstawa, na której zrodziły się „niepodległościowe” oddziały strzeleckie Piłsudskiego. Ze
Piłsudskiemu nie chodziło o niepodległośd Polski, a jedynie o marionetkowe paostewko, wykrojone z
części ziem polskich i uzależnione od imperializmu austro-niemieckiego, świadczą jego własne słowa
oraz wypowiedzi jego najbliższych współpracowników. Jodko-Narkiewicz pisał:

„Żaden trzeźwy polityk nie oczekuje poważnie wyrzeczenia się przez zwycięskie Niemcy lub
Austrię części ich posiadłości na rzecz Polski, w każdym razie nikt tego nie będzie żądał”.

A redaktor pepesowskiego pisma „Naprzód” pisze 20. X. 1916 r.

„Poznaoskie wyłączyliśmy z programu urzeczywistnienia naszych dążeo paostwowych”.

Sam Piłsudski, zaś stwierdza:

„...Wszystkie swe siły, prace i plany przystosowałem nie do czego innego, jak do możliwego
wzrostu sił wojskowych, nie przypuszczając ani chwili, że ta praca stad mogła w sprzeczności z
interesami paostw centralnych”.
Podobne stanowisko zajmowała galicyjska PPSD, której przywódca Daszyoski mówił cynicznie:

„Program nasz jak bluszcz owija się wokół tronu Habsburgów”.

Do czego było tym zdrajcom narodu potrzebne hasło „niepodległości”, mówił z bezczelną otwartością
przyjaciel Piłsudskiego - Śliwioski:

„Z samym portretem Franciszka Józefa do Warszawy pójśd nie możemy, lecz tylko z hasłem
„niepodległości”.

SDKPiL REWOLUCYJNA INTEITNACJONALISTYCZNA PARTIA POLSKIEJ

KLASY ROBOTNICZEJ
SDKPiL bezlitośnie zdzierała „socjalistyczną” maskę z burżuazyjno-nacjonalistycznego oblicza PPS-
Frakcji. Wskazywała masom pracującym, że PPS-Frakcja to agentura burżuazji w ruchu robotniczym,
która za pomocą oszukaoczych haseł „socjalizmu i niepodległości” rozbija ruch robotniczy, dąży do
sparaliżowania jego rewolucyjnej walki i wprzęgnięcia klasy robotniczej w służbę burżuazji polskiej i
austro-niemieckiego imperializmu.

SDKPiL wykuwała świadomośd klasową proletariatu polskiego i uczyła go wyzwalad się spod
ideologicznych wpływów burżuazji, w szczególności spod wpływów nacjonalizmu PPS.

W chwili wybuchu wojny obok SDKPiL znalazła się również i PPS-Lewica, która w toku walki
przezwyciężała dawne pepesowskie pozostałości.

SDKPiL w okresie wojny i terroru konsekwentnie wychowywała proletariat polski w duchu

internacjonalizmu.

„...W bojach kainowych - głosi odezwa SDKPiL - w morzu krwi chcą zatopid socjalizm. We
wrzawie wojennej ma zaginąd solidarnośd robotnicza. Nie im oszukiwad i zwieśd nas na
manowce... Sprawa robotnicza nie da się t zagłuszyd przez wojnę, krwiożercze okrucieostwa
wyzyskiwaczy i ciemiężycieli rozbiją się o twardą skałę idei socjalistycznej”.

***

SDKPiL była jedyną partią rewolucyjną w Królestwie Polskim. Lenin mówił o SDKPiL: „Myśmy tylko
polskich towarzyszy socjaldemokratów uważali za socjalistów” i wskazywał na olbrzymią
historyczną zasługę SDKPiL, która stworzyła pierwszą prawdziwie proletariacką partię w Polsce.
Podkreślając zasługi SDKPiL w walce przeciwko nacjonalizmowi PPS, Lenin pisał:

„Najzupełniejszą słusznośd mieli socjaldemokraci polscy, gdy wystąpili przeciw zapędom

nacjonalistycznym drobnomieszczaostwa polskiego... proklamowali największej wagi zasadę
najściślejszej łączności robotnika polskiego i rosyjskiego w ich walce klasowej”.
Ale SDKPiL nie była partią konsekwentnego, rewolucyjnego marksizmu. Była ona najbliższą partii
bolszewików ze wszystkich istniejących partii socjaldemokratycznych, demaskowała
kontrrewolucyjną rolę burżuazji i jej agentury, jaką była piłsudczykowska PPS. SDKPiL różniła się
jednak od bolszewików, gdyż zaciążyły na jej działalności błędne teorie Róży Luksemburg, znane pod
nazwą „luksemburgizmu”. SDKPiL widziała w proletariacie jedyną siłę rewolucyjną i nie rozumiała, że
walka chłopów o ziemię i ruch narodowo-wyzwoleoczy są sojusznikami proletariatu w jego walce o
wyzwolenie. Nie rozumiała, że w walce z caratem, a następnie w walce o socjalizm proletariat winien
skupid wokół siebie wszystkich uciskanych i wyzyskiwanych, powinien przewodzid walce mas
chłopskich przeciw pozostałościom feudalizmu, walce narodów uciskanych o wolnośd. SDKPiL nie
doceniała kierowniczej roli partii marksistowskiej - wodza klasy robotniczej i milionowych mas
pracujących. Mimo jednak swych błędów - mówi towarzysz Bierut -

„SDKPiL była rewolucyjną partią robotniczą, która prowadziła klasę robotniczą do walki o
obalenie kapitalizmu, o socjalizm. Była partią proletariackiego Internacjonalizmu, zwalczała
bezlitośnie przejawy nacjonalizmu, wychowywała masy robotnicze Polski w duchu
najściślejszego sojuszu z ruchem rewolucyjnym rosyjskim, najbliższym towarzyszem walki
polskiego ruchu”.

PYTANIA KONTROLNE
1. Jak zdradzieccy przywódcy partii II Międzynarodówka oszukiwali klasę robotniczą?
2. Co wiesz o SDKPiL, rewolucyjnej i internacjonalistycznej partii polskiej klasy robotniczej?
3. Opowiedz o rozbijackiej i zdradzieckiej roli PPS - agentury burżuazji w polskim ruchu
robotniczym.
4. Opowiedz o udziale polskich mas pracujących pod kierownictwem SDKPiL w rewolucji
1905 roku.
5. Omów przyczyny wybuchu I wojny światowej.
6. Jakie stanowisko wobec wojny imperialistycznej zajęła SDKPiL?
7. Wykaż, że PPS-Frakcja służyła imperializmowi austro-niemieckiemu.
8. Opowiedz o historycznym znaczeniu SDKPiL.
Część III

ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI W WYNIKU WIELKIEJ

PAŹDZIERNIKOWEJ REWOLUCJI SOCJALISTYCZNEJ I WALKA POLSKICH
MAS PRACUJĄCYCH O WŁADZĘ

Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna, dokonana przez masy pracujące Rosji pod wodzą
partii Lenina - Stalina, stanowi zasadniczy zwrot w historii ludzkości. Skooczyło się wszechwładne
panowanie kapitalizmu. Zwycięska rewolucja socjalistyczna zapoczątkowała przejście od starego
świata kapitalistycznego do nowego świata socjalistycznego, natchnęła proletariuszy całego świata
wiarą w ich własne siły i zwycięstwo.

Rewolucja Październikowa spotęgowała ruch rewolucyjny na ziemiach polskich, które wówczas

znajdowały się pod władzą okupantów niemiecko-austriackich.

„Klasa robotnicza Polski - głosi odezwa SDKPiL - z entuzjazmem wita zwycięstwo Wielkiej
Rewolucji Rosyjskiej... Wspólnie ponosząc ofiary z klasą robotniczą Rosji w walce łącznej i
solidarnej o wielki cel obalenia caratu, jednoczy się dziś proletariat Polski z bratnim
zwycięstwem proletariatu Rosji myślą, dążeniem i czynem, wierny hasłu solidarności
międzynarodowej”.

Rewolucja Październikowa miała przełomowe znaczenie dla narodu polskiego. 8 listopada 1917 roku
dekret rządu radzieckiego o pokoju potępił zdecydowanie rozbiory i okupację Polski. Opublikowana
15 listopada 1917 roku Deklaracja Praw Narodów Rosji uroczyście proklamowała prawo wszystkich
narodów byłego imperium carskiego „do swobodnego samostanowienia aż do oddzielenia się i
utworzenia samodzielnego paostwa”.

29 sierpnia 1918 roku Rada Komisarzy Ludowych uchwaliła dekret, którego trzeci punkt, dotyczący
Polski, głosił:

„Wszystkie układy i akty zawarte przez rząd b. Cesarstwa Rosyjskiego z rządami Królestwa
Pruskiego i Cesarstwa Austro-Węgierskiego, dotyczące rozbiorów Polski, zostają ze względu
na ich sprzecznośd z zasadą samookreślenia narodów i rewolucyjnym poczuciem prawnym
narodu rosyjskiego, który uznał niezaprzeczone prawo narodu polskiego do niepodległości i
jedności, zniesione niniejszym w sposób nieodwołalny”.

Natomiast wrogie Polsce stanowisko zajęły kraje kapitalistyczne Europy zachodniej i Stany
Zjednoczone.

Mówił o tym towarzysz Bierut na VI Plenum KC PZPR:

„Polska możliwie najbardziej okrojona i niezdolna do życia, Polska jako łatwy przyszły żer do
połknięcia przez Rzeszę, Polska faktycznie bez dostępu do morza, posiadająca co najwyżej
dostęp do portu gdaoskiego przez „zneutralizowaną Wisłę”, Polska jako żerowisko
amerykaoskiej finansjery, Polska jako baza wypadowa przeciw Rosji Radzieckiej - oto jak
wyobrażał sobie Wilson odbudowę paostwa polskiego”.
Burżuazja polska stawiając pomniki wdzięczności Ameryce starannie ukrywała przed narodem i
fałszowała prawdę o tym, że o powstaniu niepodległej Polski zadecydowało zwycięstwo Rewolucji
Październikowej, że paostwo radzieckie pierwsze i bez wszelkich zastrzeżeo uznało niepodległośd
Polski.

W trzy miesiące po uchwale Rządu Radzieckiego burza rewolucyjna, przenosząc się z Rosji do Niemiec
i Austrii, zwaliła trony pozostałych cesarzy-zaborców. Paostwo polskie zostało wskrzeszone dzięki
zwycięstwu Rewolucji Socjalistycznej w Rosji. Rozwój wypadków potwierdził w całej pełni słusznośd
stanowiska SDKPiL, która we współdziałaniu polskiego i rosyjskiego ruchu rewolucyjnego widziała
wyzwolenie narodu polskiego.

Podstawowa masa polskich robotników, chłopów i żołnierzy znajdujących się na terenie Rosji oddała
swe siły sprawie zwycięstwa rewolucji. Sławą okrył się polski pułk, zwany Czerwonym Pułkiem
Warszawy. Symbolem walki Polaków w rewolucji był Feliks Dzierżyoski, wierny współbojownik Lenina
i Stalina.

WAŁKA POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ O WŁADZĘ

Zwycięstwo rewolucji w Rosji, a szczególnie fakt, że Polska odzyskała niepodległośd w wyniku
rewolucji socjalistycznej, wywarł decydujący wpływ na walkę mas pracujących Polski

W fabrykach, kopalniach i hutach robotnicy wybierali komitety fabryczne i kopalniane, gdzieniegdzie

przystępowali do kontroli nad produkcją. Tam, gdzie kapitaliści złośliwie zalegali z wypłatą, robotnicy
zajmowali fabryki i w zamian za niewypłacone zarobki zabierali gotowe towary. Masy pracujące
demonstrowały na ulicach, obsadzały magistraty. Akcje ekonomiczne przeplatały się z ostrymi
walkami politycznymi. Rewolucyjnymi walkami ludu polskiego kierowała SDKPiL w jednolitym froncie
z PPS-Lewicą.

Ruch rewolucyjny ogarnął również i wieś. W niektórych okolicach kraju, a zwłaszcza w powiatach
leskim, krasnostawskim, zamojskim, lubartowskim i puławskim, chłopi wypędzali obszarników i
zabierali ziemię obszarniczą. Wielką zaciętością wyróżniały się strajki robotników rolnych. W Galicji, w
pow. tarnobrzeskim, zamieszkałym głównie przez biedotę wiejską, doszło do żywiołowego zbrojnego
wystąpienia chłopów, w którego wyniku powstała na krótko tzw. tarnobrzeska republika chłopska.

Pod wpływem Rewolucji Październikowej powstają w całym kraju Rady Delegatów Robotniczych.

„Robotnicy! - wzywała odezwa SDKPiL. - Nie będziemy siedzied z założonymi rękami, gdy
klasy posiadające organizują swoje paostwo, wyzysk i ucisk, a nam przeznaczają nędzę i
niewolę; wzywamy do tworzenia Rad Delegatów Robotniczych, Żołnierskich i Chłopskich pod
hasłami: „Całą władzę w ręce ludu pracującego! Niech żyje dyktatura proletariatu! Niech żyje
społeczna rewolucja!”.

Na początku listopada 1918 roku niemal równocześnie Utworzyły się Rady Delegatów Robotniczych w
Zagłębiu Dąbrowskim, Lublinie i Łodzi. W wielu miejscowościach powstają Rady Robotników
Folwarcznych, Rady Robotniczo-Chłopskie i .Rady Chłopskie.
Rady prowadziły szeroką działalnośd w terenie, tworzyły komisje dla uruchomienia fabryk, ochrony
pracy, aprowizacji itd. Walczyły o 8-godzinny dzieo pracy i podwyżkę płac, o zatrudnianie
bezrobotnych, przeciwko spekulacji. Rada Warszawska wprowadziła 8-godzinny dzieo pracy na długo
przed tym, zanim został on pod naciskiem mas uchwalony przez rząd. Podobnie było w Zagłębiu
Dąbrowskim.

POWSTANIE KPP
Siłą kierowniczą Rad Delegatów Robotniczych była Komunistyczna Partia Polski, powstała w grudnia
1918 roku z połączenia SDKPiL z PPS-Lewicą.

Była ona sekcją Międzynarodówki Komunistycznej, założonej pod kierownictwem Lenina w 1919
roku. KPP - zepchnięta nieomal od początku swego istnienia w podziemie - wiodła proletariat i masy
pracujące do walki o władzę ludu.

KPP rozumiała, że powstałe za przykładem rewolucyjnej Rosji Rady Delegatów Robotniczych są

zalążkiem władzy ludu.

„Zadania proletariackiej rewolucji polskiej - stwierdza I Zjazd KPP - są te same, co zadania

rewolucji proletariackiej w innych krajach. Cała władza musi przejśd w ręce proletariatu miast
i wsi, zorganizowanego w Radach Delegatów Robotniczych”.

KPP była jedyną w Polsce partią, która widziała w rewolucyjnej Rosji „pioniera w tych olbrzymich
zapasach między ginącym a powstającym światem” i swego ideologicznego sprzymierzeoca.

Zarówno I Zjazd KPP jak i całą jej późniejszą działalnośd przenikało głębokie poczucie solidarności
międzynarodowej, konsekwentny internacjonalizm, wiernośd idei sojuszu z krajem socjalizmu,
nieugięta walka o interesy ludu pracującego, o wyzwolenie Polski spod władzy rodzimych i obcych
wyzyskiwaczy.

W tym duchu wychowuje KPP masy pracujące Polski, kierując ich walkami ekonomicznymi i
politycznymi, strajkami idemonstracjami.

PPS TORUJE BURŻUAZJI DROGĘ DO WŁADZY

Polskie klasy posiadające śledziły z trwogą i niepokojem wzrost walki rewolucyjnej w mieście i na wsi.
Pospiesznie zaczęły one tworzyd swój aparat władzy, rozbudowując zwłaszcza te jego organa, które
służyły do bezpośredniej walki z ruchem rewolucyjnym. W tym celu burżuazja wykorzystała przede
wszystkim swe kadry legionowe i POW4, przeszkolone przez wywiad niemiecko-austriacki. Jednak ani
piłsudczyzna, ani druga partia burżuazji - endecja, nie posiadały szerokiego wpływu w masach.
Burżuazji pomogła paraliżowad bojową aktywnośd mas reformistyczno-nacjonalistyczna PPS pod
kierownictwem Daszyoskiego.

4
POW — „Polska Organizacja Wojskowa", założona w okresie i wojny światowe] przez Piłsudskiego, organizacja
mafijna, nasyłająca swoich agentów do wszystkich partii politycznych, podporządkowana wywiadowi
wojskowemu imperialistów niemieckich i austriackich.;
Utworzony w Lublinie rząd z Daszyoskim na czele oszukaoczo nazwał się „rządem ludowym”. W
swoich pamiętnikach Daszyoski sam demaskuje rolę, jaką przeznaczyła burżuazja temu „rządowi”:

„Dokoła Polski panowała zwycięska rewolucja. Rosja i Ukraina miały już od roku rząd
bolszewicki (w Niemczech i na Węgrzech również wrzało)... Chłopi, robotnicy i patriotyczna
inteligencja znajdowały się w. stanie silnego podniecenia rewolucyjnego. Objęcie rządów
przez kapitalistów miejskich czy wiejskich wywołałoby tak silne fermenty w masach, że
zrozumiały to nawet konserwatywne społeczne sfery... Musiałem zatem zacząd pracę nad
utworzeniem rządu skrajnie demokratycznego”.

Wykonując tę rolę Daszyoski szafował obietnicami reform, ale, oczywiście, nie przeprowadził ani
jednej reformy, która by podważyła panowanie fabrykantów i obszarników, a po dziesięciu dniach
istnienia tego „rządu” Daszyoski dobrowolnie oddał władzę Piłsudskiemu, gdy ten przybył do
Warszawy w asyście agentów niemieckiego wywiadu.

Piłsudski powierza następnie kierownictwo rządu pepesowcowi Moraczewskiemu, który troskliwie

ochraniał własnośd prywatną wielkich kapitalistów i magnatów ziemskich, oszukując jednocześnie
masy, że sejm uchwali głęboko sięgające reformy, i zapewniając kłamliwie, że można będzie
wprowadzid socjalizm drogą parlamentarną. Rząd ten spełnił rolę piorunochronu w czasie burzy
rewolucyjnej, która ogarnęła kraj w pierwszych miesiącach po uzyskaniu niepodległości.

Broniąc władzy burżuazji PPS nie była jednak w stanie przeciwstawid się działalności Rad. Usiłowała
więc obezwładnid Rady, sprowadzid je do roli dodatku do rzekomo „ludowego” rządu
Moraczewskiego. Prawdziwe oblicze tego rządu demaskowała KPP:

„Rząd ten jest przykrywką panowania burżuazyjnego, które istnieje w Polsce w niczym
nienaruszonej formie i które rząd tzw. ludowy maskuje, powstrzymując w ten sposób
moment wybuchu rewolucji w Polsce”.

Rząd Moraczewskiego terrorem i prowokacją rozbił Rady Robotnicze i utorował drogę powstaniu
rządu burżuazyjnego - już bez żadnych osłonek. Piłsudski - ówczesny naczelnik paostwa - mianował
rząd z endekiem Paderewskim na czele. W tym endeckim rządzie zasiadali również pepesowscy
ministrowie.

NAJAZD IMPERIALIZMU POLSKIEGO NA REPUBLIKĘ RAD

Burżuazyjno-obszarnicze rządy polskie od pierwszych dni przygotowywały najazd na Republikę
Radziecką. Imperializm międzynarodowy po dwukrotnej nieudanej interwencji szykował trzecią z
kolei interwencję przeciw Rosji Radzieckiej. Tym razem główną rolę miała odegrad jako nowe zbrojne
ramię interwencji Polska burżuazyjna. Piłsudski otrzymał pomoc od imperialistów anglosaskich i
francuskich, zawarł sojusz z kontrrewolucyjnymi generałami Petlurą i Wranglem, starymi wrogami
Polski, i rozpoczął napastniczą wojnę przeciw paostwu robotników i chłopów. Polskie klasy
posiadające marzyły o przywróceniu obszarniczych majątków na Ukrainie, o przekształceniu Ukrainy i
Białorusi w kolonię polskiego imperializmu.

Klasa robotnicza i chłopi pracujący walczyli przeciwko najazdowi na Republikę Radziecką występując
masowo w strajkach i manifestacjach, kierowanych przez polskich komunistów.
W tym czasie, gdy kierownictwo PPS wraz z całą burżuazją poparło zbrodniczy najazd Piłsudskiego,
KPP nieustannie wyjaśniała, że wojna ta jest sprzeczna- z interesami klasy robotniczej i narodu
polskiego i organizowała masy do przeciwstawiania się najazdowi.

„...Wojna zaborcza i kontrrewolucyjna - głosiła odezwa majowa KPP z 1920 r. - prowadzona

przeciw Rosji robotniczej kosztem naszej krwi i nędzy, jest wojną kapitału i obszarnictwa
polskiego, lecz nie sprawą polskiego ludu... Chcemy przerwania wojny, chcemy braterstwa z
robotniczą Rosją, chcemy pokoju”.

Demonstracja 1-majowa tego roku, zorganizowana .przez KPP, przeszła pod hasłami antywojennymi,
hasłami obrony i solidarności z Rosją Radziecką.

Kiedy wojska Piłsudskiego odrzucone zostały spod Kijowa i wyparte z Ukrainy i Białorusi, w
Białymstoku powstał Tymczasowy Komitet Rewolucyjny, na którego czele stali Marchlewski,
Dzierżyoski i Feliks Kon. Komitet ten - zalążek władzy klasy robotniczej - oddał wszystkie fabryki pod
zarząd komitetów fabrycznych, stworzył milicję ludową, zajął się odbudową kolei, szkół, szpitali,
aprowizacją miast. Chłopi zaczęli dzielid ziemie folwarczne.

Burżuazja, aby otumanid masy chłopskie i pchnąd je do wojny przeciwko ZSRR, powołała rząd
„ludowca” Witosa i „socjalisty” Daszyoskiego, który obiecał chłopom reformę rolną. Ale natychmiast
po odejściu Armii Czerwonej ten sam rząd rozprawiał się krwawo z chłopami, wieszał i wtrącał do
więzieo działaczy chłopskich, którzy w Białostockiem, Lubelskiem, Warszawskiem organizowali
podział ziemi między chłopów.

Rok 1921 przynosi zakooczenie działao w rozpętanej przez Piłsudskiego grabieżczej wojnie przeciw
Republice Radzieckiej. Wykorzystując ciężką sytuację młodej Republiki Radzieckiej oderwano od niej
częśd ziem białoruskich i ukraioskich, a ludnośd tych ziem pozbawiono wolności, praw do własnego
bytu narodowego, do swego języka, kultury i oddano pod but polskiego obszarnika i polskiej policji.

Prowadząc wraz z imperializmem międzynarodowym interwencję przeciw Republice Radzieckiej

burżuazyjny rząd polski zaprzepaścił sprawę Śląska, Mazurów i Warmii, co więcej, sabotował wręcz
walkę ludu śląskiego, który trzykrotnie porywał się do walki powstaoczej przeciw imperialistom
niemieckim, popieranym przez imperializm anglo-amerykaoski. Tak ustalone zostały granice
burżuazyjno-obszarniczego paostwa polskiego, do którego zostały włączone zagrabione ziemie
ukraioskie i białoruskie, a poza którym zostały stare polskie ziemie śląskie i mazurskie.

Na 29 milionów ludności było ponad 12 milionów (tj. dwie piąte) ludności niepolskiej, uciskanej przez
imperializm polski.

WALKA MAS PRACUJĄCYCH PRZECIW RZĄDOM BURŻUAZJI

Sytuacja mas pracujących po wojnie była ciężka. Rządy burżuazji spychały masy pracujące na dno
nędzy. Wiele fabryk nie uruchomiono, rosło bezrobocie, panoszyła się spekulacja.

Przeciwko atakom burżuazji na poziom życia mas pracujących, przeciwko bezrobociu i drożyźnie
wybuchały liczne strajki robotników przemysłowych i rolnych. W lutym 1921 roku potężny strajk
kolejarzy rozszerzył się na cały kraj, przerastając w strajk powszechny.
Uchwalona w. tym okresie przez sejm konstytucja zawierała tylko pozory swobód obywatelskich,
które burżuazja zmuszona była nadad pod naciskiem walki ludu. Ale od początku swobody te
pozostawały tylko na papierze. Na przykład konstytucja głosiła „wolnośd przekonao”, a tysiące
rewolucjonistów zapełniało więzienia. Konstytucja mówiła o wolności zrzeszania się, o wolności
strajków, gdy tymczasem każda rewolucyjna organizacja była prześladowana, a jej przywódcy
skazywani na kary długoletniego więzienia. Pozory swobód demokratycznych zapisanych formalnie w
tzw. marcowej konstytucji miały zamaskowad panowanie wyzysku kapitalistycznego - dyktaturę
burżuazji.

Gdy w roku 1923 wzburzenie głodujących robotników i za-. wiedzionych chłopów znowu zaczęło
wstrząsad fundamentami paostwa burżuazyjnego, stronnictwa rzekomej „lewicy” - PPS i Stronnictwo
Ludowe - rzuciły oszukaocze hasła o „przebudowie” Polski i walki przeciwko obszarniczo-
fabrykanckiej, klerykalnej partii endeków. Pod tymi hasłami zebrały one w czasie wyborów dwa razy
tyle głosów, co prawica. Natychmiast jednak po wyborach Witos dogadał się z endekami i utworzył
razem z nimi tzw. rząd „Chieno-Piasta”, który w parę miesięcy później kazał strzelad do strajkujących
robotników w Krakowie i Tarnowie.

Rządy „Chieno-Piasta”5 dały się ciężko we znaki robotnikom i chłopom. Pieniądze traciły z dnia na
dzieo na wartości (był to okres tzw. „inflacji”). W ciągu 4 miesięcy cena kilograma chleba podskoczyła
z 2 900 marek do 16 000. Fabryki pracowały tylko 2-4 dni w tygodniu, rosło bezrobocie.

Gdy delegacja pracowników paostwowych udała się do Witosa, ten powiedział krótko: „Jutro będzie
gorzej niż dzisiaj”.

Fala strajków przeciwko wyzyskowi i uciskowi burżuazyjnemu rosła z każdym dniem. W 1922 r. było
800, a 1923 r. - ponad 1200 strajków, które objęły około 900 000 robotników. W jesieni 1923 r.
wybuchły potężne strajki górników i metalowców na Śląsku, kierowane przez jednolitofrontowy
„Komitet 21”. Strajkowali kolejarze, pracownicy paostwowi, pocztowcy itd.

Szczególnie ostry charakter przybrały walki strajkowe w Krakowie, które przerodziły się w powstanie.
Policja była bezradna i rząd posłał jej na pomoc regularne wojsko. Częśd żołnierzy pozwoliła się
rozbroid i bratała się z walczącym ludem, który zdobył samochód pancerny i wiele broni. Na ratunek
burżuazji pośpieszyli zdradzieccy przywódcy PPS. Kiedy ulice miasta znalazły się w rękach robotników,
przywódcy krakowskiej PPS - posłowie Marek i Bobrowski - poradzili robotnikom, aby złożyli broo w
pepesowskim Domu Ludowym, po czym broo tę wydali policji. Przywódcy pepesowscy prowadzili
konszachty z rządem, rozbijali jednośd walczących robotników. Walka robotników Krakowa została
znowu haniebnie zdradzona przez przywódców PPS i zatopiona w krwi robotniczej.

KPP – WÓDZ REWOLUCYJNYCH WALK MAS PRACUJĄCYCH

Lata 1918 - 1923 były okresem walki klasy robotniczej i mas pracujących o władzę. Walka toczyła się o
to, czy Polska, która powstała dzięki zwycięstwu Wielkiej Październikowej Rewolucji Socjalistycznej,
ma byd Polską ludu pracującego, czy też Polską obszarników i kapitalistów. Zdrada przywódców PPS
ułatwiła burżuazji polskiej zduszenie walki klasy robotniczej i utrwalenie swej władzy. Burżuazji

5
Chieno-Piast - skrót, który przyjął się w tym okresie na określenie znienawidzonego rządu, utworzonego przez
reakcyjną chrześcijaoską demokracją z kułackim stronnictwem Piast, którego przywódcą był Witos.
polskiej dopomógł międzynarodowy imperializm, dla którego Polska kapitalistyczna stanowiła
przyczółek do napaści na ZSRR.

Walka klasy robotniczej krzyżowała plany imperialistów zagranicznych i burżuazji polskiej i dlatego
burżuazja przy pomocy PPS czyniła wszystko, aby oderwad masy od KPP.

Ale KPP była związana tysiącami nici z klasą robotniczą, z masami chłopskimi. W toku walk
klasowych, którymi kierowała KPP, wyzbywała się ona błędów SDKPiL i PPS-Lewicy, szczególnie w
zagadnieniu chłopskim i narodowym, przyjmując na II Zjeździe (1923 r.) w tych zagadnieniach
leninowskie zasady. KPP pomogły rady i wskazówki IIl Międzynarodówki i jej czołowej partii -
WKP(b).

KPP była pierwszą i jedyną partią w Polsce, która głosiła i walczyła o realizację hasła „ziemia dla
chłopów bez wykupu”. Manifest pozjazdowy głosił:

„Rząd kapitalistów, obszarników i bogatych chłopów... brutalnie likwiduje reformę rolną. Dla
mas musi się stad jasne, że jedyną drogą do otrzymania ziemi jest skonfiskowanie jej bez
wykupu i objęcie jej przez komitety chłopskie dla jej podziału między tych, co ziemi mają
mało”.

Wobec ludności ukraioskiej i białoruskiej KPP wysuwa leninowskie hasło samookreślenia aż do

oderwania.

Sprawę niepodległości Polski II Zjazd postawił w ścisłym związku z losami rewolucji międzynarodowej,
z losami Rosji Radzieckiej, stwierdzając, że zwycięstwo kontrrewolucji byłoby grobem Polski
niepodległej i niewolą dla ludu polskiego.

„Polska traci swą niepodległośd i staje się kolonią kapitału. Aby temu zapobiec, trzeba obalid
szlachtę i burżuazję, trzeba chłopom dad ziemię bez wykupu i wolnośd narodom uciskanym”

- głosi KPP, która nieustannie wskazywała, że „rządy burżuazji w Polsce stanowią śmiertelne
niebezpieczeostwo dla niepodległości”.

Historia potwierdziła, jak słuszna i dalekowzroczna była polityka KPP.

PYTANIA KONTROLNE
1. Jakie znaczenie miała Wielka Październikowa Rewolucja Socjalistyczna dla odzyskania
niepodległości Polski?
2. Opowiedz, jak polska klasa robotnicza pod kierownictwem KPP walczyła o władzę po
odzyskaniu niepodległości Polski.
3. Wykaż zaborczy charakter najazdu Piłsudskiego na Republikę Rad.
4. Opowiedz, jak PPS pomogła w utrwaleniu władzy burżuazji i obszarników.
5. Omów położenie mas pracujących Polski i ich walkę przeciw burżuazji.
6. Jakie znaczenie miał II Zjazd KPP dla zwycięstwa zasad leninowskich w polskim ruchu
robotniczym?
Część IV

RZĄDY KAPITALISTÓW I OBSZARNIKÓW - RZĄDAMI WSTECZNICTWA I

ZDRADY NARODOWEJ

Ciągłe zmiany rządów w latach 1924-25 świadczyły o tym, że burżuazja polska nie potrafiła opanowad
i zdławid walki mas ludowych. Na początku 1924 r. Polskę ogarnął nowy kryzys gospodarczy. Połowę
budżetu zjadały wydatki na wojsko i policję. Rosła drożyzna i zaciskała się śruba podatkowa.
Rozszerza się ruch strajkowy, który obejmuje całe gałęzie przemysłu, jak strajk powszechny na
Górnym Śląsku i strajk powszechny metalowców. Rosnące wciąż bezrobocie wywołało masowe
demonstracje bezrobotnych, którzy organizowani przez KPP w wielu miastach zdobywali siłą
magistraty i sami wypłacali zasiłki bezrobotnym.

FASZYSTOWSKA DYKTATURA PIŁSUDSKIEGO

Burżuazja czując, że sytuacja jest krytyczna, że władza jej jest coraz bardziej zagrożona, dążyła do jak
najszybszego rozprawienia się z ruchem rewolucyjnym w kraju. Burżuazja wzmogła gwałtowne ataki
na prawa i zdobycze mas pracujących, dążąc do ustanowienia dyktatury faszystowskiej6.

Przewrót faszystowski w Polsce został dokonany w maju 1926 roku przez Piłsudskiego, którego
wysunął i poparł imperializm anglo-amerykaoski. Imperializm anglo-amerykaoski w tym okresie
usilnie odbudowuje i zbroi imperialistyczne Niemcy jako szturmowy oddział w wojnie przeciwko
ZSRR. Polska miała byd bramą wypadową, a Polacy mięsem armatnim w najeździe imperialistycznym.
Dla przeprowadzenia tych planów imperializm wybrał Piłsudskiego nie tylko dlatego, że opanował on
armię przez swoich oficerów a aparat paostwowy przez swoich agentów, że w oparciu o przywódców
PPS mógł oszukiwad masy i stosowad dywersję polityczną. Międzynarodowej reakcji potrzebny był w
Polsce rząd, na czele którego stałby człowiek związany z imperializmem niemieckim. Takim był
Piłsudski, który służył w wywiadzie niemieckim, tym bardziej, że niejednokrotnie oświadczał, a w
walkach o Śląsk dowiódł, że gotów jest odstąpid imperialistom niemieckim Śląsk i Gdaosk jako zapłatę
za współudział w grabieży ziem radzieckich.

Klika piłsudczykowska - agenci niemieckiego i anglo-amerykaoskiego imperializmu -- posiadała przy

tym starą tradycję zdrady narodowej. Tej klice obce były interesy narodu polskiego, o którym
Piłsudski mówił, że

„Polską rządzid można tylko przy pomocy bata”, że „naród polski jest słaby wewnętrznie, z
trudem zdobywa się na prawdy mocne, silne i samodzielne... Jest mniej wartościowym w
porównaniu z innymi narodami”.

Imperializm anglo-amerykaoski nie pomylił się w ocenie Piłsudskiego. Już od pierwszych dni swej
władzy służy on gorliwie interesom imperialistów i jeszcze bardziej przyśpiesza wyprzedaż gospodarki
polskiej wielkiemu kapitałowi zagranicznemu.

6
Faszyzm - Jawna terrorystyczna dyktatura najbardziej reakcyjnych, szowinistycznych, agresywnych elementów
wielkiego kapitału w okresie powszechnego kryzysu systemu kapitalistycznego.
UPADEK PRZEMYSŁU POLSKIEGO
Przemysł polski został jeszcze bardziej opanowany przez kartele, związki wielkich monopolistów. W
1927 r. było 64 karteli, a w 1936 - już 274. Wszechwładza karteli, związanych z międzynarodowymi
organizacjami przemysłowymi i finansowymi, uzależniała gospodarkę Polski i jej politykę od kapitału
zagranicznego, od obcych paostw imperialistycznych.

Kapitaliści zagraniczni zagrabili 76% górnictwa i hutnictwa polskiego, 85% szybów naftowych, 62%
przemysłu metalowego, 83% przemysłu chemicznego, 89% elektrowni i wodociągów. Znaczny był w.
tym udział kapitału niemieckiego, szczególnie na Śląsku. Coraz bardziej rósł udział kapitału anglo-
amerykaoskiego.

Rabunkowa gospodarka kapitału zagranicznego nie liczyła się zupełnie z interesami Polski.
Międzynarodowe organizacje przemysłowe zamykały fabryki, które konkurowały z ich
przedsiębiorstwami zagranicą, opłacały robotników według najniższych stawek, likwidowały ustawy o
ochronie pracy, wyniszczały urządzenia fabryczne, traktowały Polskę jak swoją kolonię.

UPADEK ROLNICTWA
Rządy burżuazji i obszarników pogrążały w nędzy i zacofaniu wieś polską. Kartele śrubowały ceny na
artykuły przemysłowe i zniżały ceny artykułów rolnych. Położenie chłopów pogarszało się z roku na
rok. Uchwalona przez sejm w 1925 r. „reforma rolna” nie naruszyła wielkich folwarków
obszarniczych. Była to kułacka reforma rolna, która wzmacniała gospodarstwa bogatych chłopów i
zwiększała głód ziemi mało- i średniorolnych. Blisko połowa ogólnego obszaru ziemi znajdowała się w
ręku garstki obszarników, związanych z kartelami. 19 000 rodzin ziemiaoskich posiadało taką samą
ilośd gruntu, co blisko 2 miliony rodzin małorolnych chłopów. 77,5% gospodarstw chłopskich
przypadało na 2 lub 3-hektarowe gospodarstwa, które nie miały podstaw rozwoju i nie mogły często
zapewnid nawet minimalnego wyżywienia chłopskiej rodzinie.

Ogromne przeludnienie było dodatkową plagą naszej wsi. Polska stała na pierwszym miejscu w
Europie pod względem przeludnienia wsi. Około 50% ludności rolniczej było pozbawione
elementarnych warunków życia. Chłop pracujący nie mógł utrzymad swojej rodziny z podupadłego
gospodarstwa, a do fabryk zamykało mu drogę stałe bezrobocie w miastach. Chłop popadał w
zależnośd od bogacza wiejskiego, u którego zapożyczał się na podatki, na przednówku, aż wreszcie
nie mając za co spłacid długu tracił swą gospodarkę. Ogromna większośd chłopów, nawet
średniorolnych, tylko formalnie posiadała ziemię na własnośd. Obciążona lichwiarskimi procentami i
podatkami ziemia ta najczęściej należała już do kułaka lub spekulanta. Głód ziemi odbijał się
katastrofalnie na stanie żywego inwentarza. 40% gospodarstw w ogóle nie posiadało koni, a
zaledwie 20% miało więcej niż 1 konia, 14% gospodarstw było pozbawionych krów. Polityka
podatkowa burżuazji oszczędzała obszarnika i kułaka, a biła przede wszystkim w gospodarstwa małe i
średnie. Opodatkowanie dochodu do 200 zł w Polsce przedwrześniowej wynosiło 20%, a powyżej 2
000 zł - 8,7%. Egzekutor podatkowy był stałym postrachem biednego chłopa.

Ażeby zapłacid podatki i lichwiarskie procenty, chłop zmuszony był sprzedawad produkty rolne po
śmiesznie niskich cenach, często odejmując od ust sobie i rodzinie. Polityka rządu burżuazyjnego
doprowadzała do jeszcze większego upadku produkcji rolnej, zmniejszenia się obszaru uprawy owsa,
siana, jęczmienia, buraków cukrowych itd. oraz spadku plonów z hektara. W 1937 r. np. zbierano z
jednego ha pszenicy tylko 11,4, a z 1 ha żyta - 9,9 kwintala.

Coraz bardziej pogłębiała się nędza wsi polskiej. W wydanych przed wojną „Pamiętnikach chłopów”
gospodarz z powiatu łaocuckiego pisze:

„W domu na gospodarstwie odmawia się obecnie wszystkiego, cukru wcale się nie używa,
tylko w wielkie święta, a nawet sól również oszczędnie, bo droga, o zapałkach szkoda mówid,
kobiety z domu do domu ogieo przenoszą... nafta i lampa u nas to luksus...”

Burżuazja polska traktowała jak kolonie zagrabione ziemie białoruskie i ukraioskie. To była tzw.
„Polska B”, którą utrzymywano w zacofaniu i wyniszczano do ostatnich granic. Obszarnicy polscy
mieli w swym ręku 88% wszystkich gruntów na Ukrainie Zachodniej i przeszło połowę na Białorusi
Zachodniej. Osadzeni na tych terenach „osadnicy” mieli podwójne zadanie. Rabowali własnośd
chłopów i stanowili przedłużenie aparatu policyjnego dla tłumienia walk narodowo-wyzwoleoczych
Ukraioców i Białorusinów.

Nędza wsi polskiej, białoruskiej i ukraioskiej jeszcze bardziej hamowała rozwój przemysłu, ponieważ
podstawowa masa chłopów nie miała za co kupowad i nie kupowała artykułów przemysłowych.
Istniejące fabryki zmniejszały produkcję, wyrzucały z pracy robotników, co z kolei wpływało na wzrost
bezrobocia.

KRYZYS GOSPODARCZY LAT 1929-1933

Kryzys światowy, który wybuchł w 1929 r. przyczynił się do jeszcze szybszego upadku gospodarki
Polski. Z kryzysu tego, po którym nastąpił długi okres zastoju, Polska nie wyszła do samej wojny.
Bezrobocie wzrastało. Liczba bezrobotnych przekroczyła w 1937 r. 2 miliony. Zarobki gwałtownie
spadały. Fabrykanci przedłużali dzieo pracy przy zmniejszonych stawkach. Kapitalistyczna
racjonalizacja produkcji oznaczała dalsze zwiększenie wyzysku! Zamykano fabryki.

Metalowiec-ślusarz z Zagłębia Dąbrowskiego pisał w „Pamiętnikach bezrobotnych”:

„Czym więcej u nas o bezrobotnych mówią, tym gorzej nam się dzieje, im więcej o
zapomogach gadają, tym więcej z głodu umiera, a maszyny stoją - my potrzebujemy, a oni
topią”.

Gwałtownie spadały ceny produktów rolnych, wskutek czego chłop nie mógł kupowad ani nawozów
sztucznych, ani maszyn rolniczych.

Rządy burżuazji i obszarników doprowadziły do tego, że Polska była krajem zacofanego rolnictwa i
słabo rozwiniętego przemysłu. W ciągu dwudziestolecia ich panowania gospodarka Polski w
porównaniu z 1913 rokiem nie tylko nie rozwinęła się, ale nawet cofnęła. W przeddzieo II wojny
światowej przemysł polski produkował o 46% mniej surówki, o 43% mniej stali, o 50% mniej
superfosfatów, 12 razy mniej parowozów, o przeszło 50% mniej zapałek, o jedną czwartą mniej cukru
niż przed I wojną światową. W Polsce nie było w ogóle przemysłu budowy maszyn, samochodów i
statków morskich; byliśmy całkowicie zdani na łaskę i niełaskę zagranicy.
Polska słaba gospodarczo nie posiadała również siły obronnej i stawała się coraz bardziej igraszką w
rękach imperializmu międzynarodowego, któremu do zniewolenia Polski pomagał faszystowski rząd
Piłsudskiego.

FASZYZACJA POLSKI
Rząd ten, który nazwano rządem sanacyjnym, oddał polskie masy pracujące na pastwę rodzimego i
zagranicznego kapitału i pozbawił masy pracujące wszelkich praw politycznych. Generalny atak na te
prawa przypuścił rząd sanacyjny po zwycięstwie Hitlera w Niemczech (1933 r.), które dodało
animuszu polskim faszystom. Rządy Piłsudskiego zapatrzone w hitlerowskie wzory likwidowały resztki
praw wywalczonych przez masy ludowe. Zniesione zostało ustawodawstwo społeczne, szczególnie
ubezpieczenia społeczne. W miarę wzrostu bezrobocia zlikwidowano również akcję pomocy i
zasiłków dla bezrobotnych. Lewicowe związki zawodowe zostały zamknięte. Wydano zakaz strajków,
zgromadzeo, wprowadzono sądy doraźne itd.

Terror faszystowski rośnie z roku na rok, z miesiąca na miesiąc. Coraz ostrzejsze są wyroki sądowe na
robotników i chłopów, na działaczy komunistycznych. Często stosowane są wyroki śmierci i
dożywotniego wiezienia. Więzienia były przepełnione więźniami politycznymi. W 1934 roku rząd
Piłsudskiego utworzył obóz koncentracyjny w Berezie Kartuskiej. Zanim okupant hitlerowski
zbudował na naszej ziemi Oświęcim i Majdanek, policja piłsudczykowska stosowała w Berezie
zbójeckie metody nie ustępujące w niczym gestapo.

Szczególnie gnębione były masy pracujące mniejszości narodowych - Ukraiocy i Białorusini oraz
zamieszkujący Polskę Żydzi. Krwawe pacyfikacje wsi białoruskich i ukraioskich i pogromy antysemickie
szły w parze ze wzmożonym terrorem wobec polskich mas pracujących.

Faszystowski terror wzmógł się jeszcze bardziej, gdy w 1934 roku rząd Piłsudskiego zawarł z Hitlerem
sojusz, wymierzony przeciwko Związkowi Radzieckiemu i własnemu narodowi. Przejmując coraz
bardziej hitlerowskie metody rządzenia sanacja wprowadza w 1935 roku faszystowską konstytucję,
która odbiera ostatecznie masom pracującym resztki wszelkich praw. Na podstawie tej konstytucji
sanacja przeprowadziła komedię wyborów, w czasie których terrorem i oszustwem zdobyła
większośd. Odrzucone zostały wszelkie pozory parlamentaryzmu. Sejm „mianowaoców” - jak go
ludnośd nazywała - na komendę zatwierdzał ustawy faszystowskie i zdradziecką politykę zagraniczną
Śmigłego i Becka.

POLITYKA ZAGRANICZNA SANACJI – POLITYKĄ ZDRADY NARODOWEJ

Pakt z Hitlerem był początkiem oddania Polski w niewolę hitleryzmu. Agent hitlerowski Beck, który
był ministrem spraw zagranicznych, prowadził politykę dyktowaną przez Hitlera Na terenie
międzynarodowym Beck popierał łamanie umów, ujarzmianie narodów i zbrojenia Hitlera i jego
kompanów - Mussoliniego i Franco.

Kiedy w 1934 roku rząd radziecki, demaskując hitlerowskie dążenia do panowania nad światem i jego
groźbę dla niepodległości wszystkich narodów Europy, wysunął projekt organizacji wschodnio-
europejskiego paktu wzajemnej pomocy, sanacyjny rząd odmówił przystąpienia do niego.
Beck i cała klika sanacyjna oparła swą politykę na hitlerowskich - popieranych przez imperializm
anglo-amerykaoski - planach rozbicia ZSRR i liczyła na to, że w hitlerowskiej grabieży przypadnie im
ochłap. Pisał o tym po wizycie Goeringa w Polsce hrabia Szembek, wiceminister spraw zagranicznych:

„Przy tej sposobności Goering dawał do zrozumienia, że Ukraina stałaby się sferą wpływów
polskich, podczas gdy Rosja północno-zachodnia podlegałaby wpływom niemieckim”.

Przywrócenie majątków obszarniczych, .grabież węgla donieckiego i rud żelaznych Krzywego Rogu,
podbicie do spółki z Hitlerem narodów ZSRR - oto źródła przyjaźni faszystów polskich z niemieckimi.

Wyraził to znany polityk faszystowski Studnicki pisząc:

„Trzeba umied wykazad, że zbliżające się zapasy Hitlera z Rosją stanowią jedną z wielkich i
niepowtarzalnych szans dziejowych dla Rzeczpospolitej”.

W zamian za przewidziany udział w grabieży ZSRR Beck chciał oddad hitlerowcom Śląsk, Gdaosk i
Pomorze.

Nic więc dziwnego, że faszystowski rząd Śmigłego i Becka czynił wszystkie przygotowania wojenne na
wschodzie zgodnie z hitlerowskimi planami marszu na ZSRR, a granicę zachodnią pozostawił bez
fortyfikacji i jakiejkolwiek obrony, że w Polsce czuli się jak u siebie w domu nie tylko dostojnicy
hitlerowscy, ale i całe masy szpiegów hitlerowskich.

W miarę jednak tego, jak imperialistyczne rządy Anglii i Francji kapitulowały przed Hitlerem, a rząd
amerykaoski dostarczał mu pieniędzy na zbrojenie, Hitlerowi coraz mniej potrzebna była klika
sanacyjna i jawnie cofał dawane jej przedtem przyrzeczenia. Rządy Anglii, Francji i Stanów
Zjednoczonych nie miały zamiaru bronid Polski, traktując ją podobnie jak Hitler - jako najbardziej
dogodny punkt wyjściowy dla uderzenia na ZSRR.

W czasie pertraktacji w sprawie zawarcia paktu między Niemcami a Anglią przedstawiciele Anglii
złożyli obietnice, że w razie podpisania tego paktu Anglia wycofa udzielone Polsce gwarancje. Nie
wysechł jeszcze atrament na podpisanych przez Anglię aktach gwarancyjnych dla Polski, gdy
imperialistyczny rząd angielski rzucił Polskę na pastwę Hitlera.

Mimo bezpośredniej groźby hitlerowskiego najazdu na Polskę rząd sanacyjny odrzucił kilkakrotnie
propozycje pomocy ze strony Związku Radzieckiego i jeszcze w przeddzieo najazdu wziął udział w
grabieżczej napaści Hitlera na Czechosłowacje.

Hitler zaś czując pomoc i poparcie dla swych planów ze strony imperializmu międzynarodowego
zażądał całkowitego podporządkowania się Polski i wreszcie napadł na nasz kraj.

Polityka, którą cały czas prowadziły rządy sanacyjne, utorowała Hitlerowi drogę do podboju Polski.
Polska gospodarczo i politycznie słaba, Polska, której rząd wysługiwał się Hitlerowi i obezwładnia!
naród, była bezbronna i stała się łatwym łupem hitlerowskich Niemiec. Dwadzieścia lat rządów
kapitalistów i obszarników doprowadziło do katastrofy wrześniowej, do upadku i niewoli Polski.
PYTANIA KONTROLNE
1. Wyjaśnij, dlaczego i jak burżuazja wprowadziła dyktaturę faszystowską Piłsudskiego.
2. Wykaż na przykładach, jak rządy burżuazji doprowadziły do upadku polskiego przemysłu i
zaprzedania go obcym kapitalistom.
3. Wykaż na przykładach, jak rządy burżuazji doprowadziły do upadku rolnictwa.
4. Opowiedz o terrorze faszystowskim i ucisku mas pracujących.
5. Wykaż, że polityka zagraniczna sanacji była polityką zdrady narodowej.
Część V

WALKA KLASY ROBOTNICZEJ I MAS PRACUJĄCYCH POLSKI

PRZECIWKO RZĄDOM KAPITALISTÓW I OBSZARNIKÓW

Główną siłą, która przeciwstawiała się polityce wstecznictwa i zdrady narodowej rządów burżuazji,
była klasa robotnicza pod przewodem Komunistycznej Partii Polski.

Walka nie ustawała, chociaż po 1923 r. w Polsce - jak i w całej Europie - udało się burżuazji na pewien
czas osłabid ruch robotniczy. W okresie tym nastąpiła krótkotrwała poprawa sytuacji gospodarczej
krajów kapitalistycznych, tzw. przejściowa stabilizacja kapitalizmu.

Mimo że po 1923 r. i w Polsce czasowo opadła fala rewolucyjna, walki klasy robotniczej i mas
pracujących nie ustawały, przybierając już w 1924 r. szerokie rozmiary. Świadczy o tym strajk
powszechny na Śląsku w 1924 r. i strajk metalowców w 1925 r., masowe demonstracje bezrobotnych,
walki chłopów polskich i walki partyzanckie na Ukrainie i Białorusi. Siłą kierowniczą tych walk była
KPP, której wpływy i autorytet w masach poważnie wzrosły.

Mimo prześladowao, długoletnich wyroków, tortur w defensywie7 i więzieniu komuniści walczyli

nieugięcie i wytrwale w pierwszych szeregach mas pracujących przeciwko dyktaturze burżuazji.

Symbolem bohaterstwa komunistów polskich są Hibner, Kniewski, Rutkowski, Engel i Botwin, którzy
oddali swe życie, ginąc w 1925 roku na szubienicy z okrzykiem „Niech żyje rewolucja socjalistyczna!”

Komuniści demaskowali i zwalczali ostro zdradzieckich wodzów PPS, których głównym celem była
walka przeciwko partii komunistycznej. Komisja Centralna Związków Zawodowych opanowana przez
PPS wydała w 1924 roku wyraźne polecenie „zerwad wszelkie stosunki z KPP i przeciwdziaład jej akcji
na terenie zawodowym”. Zorganizowane przez PPS bojówki napadały i strzelały do demonstracji
organizowanych przez komunistów.

Szczególnie trudna stała się walka klasy robotniczej pod kierownictwem KPP po faszystowskim
przewrocie w 1926 roku.

KPP, osłabiona przez terror i nasłanych prowokatorów, popełniła w pierwszej chwili błąd - nie
zorientowała się w charakterze przewrotu, ale już po kilku dniach określiła rząd Piłsudskiego jako rząd
faszystowski i wezwała masy pracujące do walki przeciw dyktaturze faszystowskiej.

KPP demaskowała rolę przywódców PPS, którzy torowali drogę Piłsudskiemu, przedstawiali go jako
rzekomego socjalistę, „męża opatrznościowego” itp. i poparli przewrót faszystowski. Przywódca PPS -
Daszyoski, oświadczył w sejmie, że „pragnie harmonijnej, lojalnej współpracy z rządem”.

7
Defensywa - policja polityczna w Polsce przed wrześniowej, stosowała na szeroką skalą system wyrafinowanej
prowokacji wobec ruchu robotniczego- Aresztowani działacze rewolucyjni poddawani byli przez defensywę
najokrutniejszym torturom.
KPP walczyła zarówno przeciwko obozowi Jawnie faszystowskiemu jak i przeciwko tym stronnictwom,
które, jak PPS czy mikołajczykowskie Stronnictwo Ludowe, współpracowały i pomagały faszyzmowi
tłumid walkę klasy robotniczej.

O nowym potężnym wzniesieniu fali rewolucyjnej świadczył powszechny strajk włókniarzy w 1928 r.
Klasa robotnicza odpowiadała na ataki faszyzmu masowymi i bojowymi strajkami. Nawet oficjalna
statystyka burżuazyjna wskazuje na ciągły wzrost strajków. W roku 1930 było w Polsce 322 strajki, w
1931 - 355, a w 1933 - 641. Wśród tych strajków wyróżniły się dwukrotne bohaterskie strajki
tramwajarzy warszawskich w 1931 roku, powszechny strajk górników i ogólnokrajowy strajk
protestacyjny przeciwko zamachom rządu na ustawodawstwo socjalne w 1932 roku, dwudniowy
strajk górników trzech zagłębi przeciwko obniżce płac i burzliwy strajk powszechny włókniarzy, który
został poparty przez strajk generalny całej pracującej Łodzi w 1933 roku.

Począwszy od 1932 roku strajki przyjmowały charakter okupacyjny i w międzynarodowym ruchu

robotniczym otrzymały nazwę „polskich strajków”. W piotrkowskiej hucie szkła „Hortensja” robotnicy
prawie trzy tygodnie bronili się w fabryce przed policją. Górnicy broniąc kopalo przed zalewaniem
wodą i unieruchamianiem przez kapitalistów, tygodniami okupowali sztolnie.

Za przykładem robotników szli do walki chłopi. Głośne były wystąpienia i zbrojny opór stawiany policji
przez dziesiątki tysięcy chłopów na Wołyniu, w Krakowskiem i w Rzeszowskiem w 1932 r. Chłopi
coraz częściej posługiwali się bronią strajkową przeciwko wysokim opłatom targowym, rujnującym
podatkom, przeciwko przymusowym szarwarkom, likwidacji serwitutów, opłatom rogatkowym,
mostowym itd.

Po raz pierwszy w historii dwudziestolecia, międzywojennego masy chłopskie wystąpiły w tak

masowych rozmiarach i z bronią w ręku do walki przeciw faszystowskim rządom wyzysku i ucisku. W
walce przeciw faszyzmowi zacieśniał się sojusz robotniczo-chłopski. Chłopi niejednokrotnie
wspomagali żywnością strajkujących robotników. Robotnicy popierali strajkami i demonstracjami
walczących chłopów. KPP zdobywała coraz większy autorytet w klasie robotniczej i masach
chłopskich.

Mimo krwawych pacyfikacji - palenia całych wsi, znęcania się nad chłopami - wybuchały coraz to
nowe powstania chłopów ukraioskich i białoruskich.

KPP prowadziła do walki przeciwko niewoli narodowej ludnośd białoruską i ukraioską, którą rządy
burżuazji oderwały przemocą od jej braci w Związku Radzieckim. KPP walczyła o wolny byt narodowy,
o prawo do własnego języka i kultury, o prawo decydowania o własnym losie przez naród ukraioski i
białoruski.

ZDRADZIECKA DZIAŁALNOŚĆ PPS

Walki pod kierownictwem komunistów toczyły się wbrew i przeciwko zdradzieckim wodzom PPS,
którzy jak Pużak, Zaremba, Ciołkosz, Kwapioski, Arciszewski i inni w podstępny i haniebny sposób
oszukiwali masy i łamali ich walkę, oddawali przywódców komunistycznych w ręce policji
faszystowskiej.

Piłsudczykowski organ „Głos Prawdy” z dnia 24. X. 1928 r. pisał wyraźnie:

 „...PPS była otoczona niemal opieką władz administracyjnych, opieką skierowaną przede
wszystkim przeciwko komunistom. Sfery rządowe niejednokrotnie dawały wyraz swemu
przekonaniu, że PPS; jako najbardziej wysunięty na lewo ośrodek oporu przeciwko
komunistom, winna byd w miarę możliwości oszczędzana, gdyż jest ona bądź co bądź
jedynym w swoim rodzaju bastionem walki społeczeostwa polskiego z czerwonym
niebezpieczeostwem...”

Prawicowi wodzowie PPS dokładają wszelkich starao, by odwieśd masy pracujące od rewolucyjnej
walki przeciw dyktaturze faszystowskiej Piłsudskiego, występują zaciekle przeciw komunistom
polskim i przeciw Związkowi Radzieckiemu.

Niedziałkowski pisze w 1928 roku:

„Przyszłośd Polski, przyszłośd i zdrowie klasy robotniczej wymagają ponad wszelką

wątpliwośd, by komunizm został złamany ostatecznie i nieodwracalnie w świadomości, duszy,
w nastrojach mas pracujących... Trzeba zdruzgotad komunizm...”

Dyktatura faszystowska dławiła we krwi walkę mas pracujących, a kierownictwo PPS, w którym rej
wodzili agenci piłsudczykowscy, pomagało faszyzmowi dławid ruch rewolucyjny i rozbrajad
robotników. Przywódcy pepesowscy łamali strajki. PPS wzięła udział w stworzonej przez faszystowski
rząd Komisji Arbitrażowej, której zadaniem było duszenie strajków.

Taką samą rolę jak PPS wśród robotników spełniały wśród chłopów ugodowe partie chłopskie j ich
przywódcy w rodzaju Witosa i Mikołajczyka. Partie te pomagały faszyzmowi w likwidowaniu
radykalnych organizacji chłopskich, usiłowały oderwad chłopów od wspólnej z robotnikami walki.

Ale wbrew łamistrajkom i zdradzie przywódców PPS i Stronnictwa Ludowego masy pracujące coraz
bardziej skupiały się wokół KPP, widząc i uznając w niej obroocę swych interesów i kierownika walki o
wyzwolenie społeczne.

WALKA KPP O JEDNOLITY FRONT KLASY ROBOTNICZEJ I

ANTYFASZYSTOWSKI FRONT LUDOWY
Szczególny rozwój ruchu strajkowego przypada na okres po dojściu Hitlera do władzy. Zbrodnicza
polityka rządu sanacyjnego wywołała oburzenie w szerokich warstwach naszego narodu. Liczba
strajków rosła w niebywałym tempie: w 1934 roku wynosiła ona 946, a w roku 1937 - 2078,
obejmując 25 tysięcy zakładów. Ruch strajkowy nabiera coraz bardziej charakteru politycznego. Hasła
walki o podwyżkę płac łączyły się z hasłami walki przeciwko dyktaturze faszystowskiej, walki o władzę
klasy robotniczej, walki przeciwko zdradzieckiemu sojuszowi z Hitlerem, walki o sojusz ze Związkiem
Radzieckim, o uwolnienie więźniów politycznych, o likwidację obozu w Berezie Kartuskiej.

Na wprowadzenie faszystowskiej konstytucji 1935 r. klasa robotnicza odpowiedziała strajkiem

powszechnym. Strajkom i demonstracjom pod hasłami „chleba, wolności i pokoju” towarzyszyły
często starcia zbrojne z policją, jak to miało miejsce w 1936 roku w Krakowie, Lwowie, Częstochowie.

Do walki włączały się coraz to nowe grupy robotników, a także inteligencji pracującej. Pamiętny jest
np. powszechny strajk nauczycieli w 1937 r.
W tych wielkich bitwach klasowych organizowanych i kierowanych przez KPP wykuwał się jednolity
front robotników komunistów i pepesowców wbrew zdradzieckim machinacjom przywódców
pepesowskich. W 1936 r. w wielkiej jednolitofrontowej manifestacji 1-majowej w Warszawie
robotnicy pepesowcy szli masowo razem z komunistami. W PPS wyłaniają się grupy lewicowe, które
występują przeciwko piłsudczykowskiemu kierownictwu PPS i współdziałają z komunistami. W ogniu
walki rośnie i krzepnie jednolity front klasy robotniczej.

Rosną wpływy KPP wśród chłopów pracujących przystępujących coraz szerzej do walk, w których
krzepnie sojusz robotniczo-chłopski. Masy chłopskie nie dają się utrzymad w karbach przez
prawicowych przywódców SL i wbrew nim występują do walki. Świadczą o tym protestacyjne wiece
chłopskie, które ogarnęły około półtora miliona chłopów, i wystąpienia chłopskie w Nowosielcach i
Racławicach w 1936 roku, a przede wszystkim 10-dniowy strajk chłopski w 1937 r., który ogarnął
prawie całą Polskę.

W tych wielkich bitwach klasowych polska klasa robotnicza dojrzewa do roli kierownika i wodza
mas pracujących, hegemona narodu polskiego.

Ta bojowa aktywnośd mas pracujących rodnie w miarę zbliżania się niebezpieczeostwa wojny. KPP
nieustannie wskazywała, że niepodległości Polski zagrażają rządy sanacyjnego faszyzmu, idące pod
komendą imperializmu niemieckiego:

„My, komuniści, jesteśmy głęboko przywiązani do swego kraju, front naszej walki jest
skierowany przeciw magnatom kapitału i obszarnictwu, którzy zaprzedali Polskę carom i
kajzerom, a dziś sprzymierzyli się z jej śmiertelnym wrogiem, Hitlerem... Nasza partia broni
zarówno pokoju jak i niepodległości narodowej, gdyż awanturnicza polityka kliki sanacyjnej
skazuje Polskę na wasalną zależnośd od hitlerowskich Niemiec”.

KPP wzywa do zjednoczenia tych wszystkich, którzy pragną obalenia faszyzmu w Polsce, obrony
pokoju i niepodległości.

KPP wskazuje, że wokół jednolitego frontu robotniczego musi powstad szeroki i mocny sojusz
robotniczo-chłopski, że tylko wspólnym wysiłkiem robotników i chłopów odniesione może byd
zwycięstwo.

W walce o wolnośd ludu polskiego, o uratowanie niepodległości Polski KPP dążyła do zorganizowania
szerokiego antyfaszystowskiego frontu ludowego, który pod kierownictwem klasy robotniczej mógłby
skutecznie przeciwdziaład katastrofie, ku której prowadziła Polskę klika sanacyjna.

Zwracając się wielokrotnie do CKW PPS i NKW Stronnictwa Ludowego KPP podkreślała z naciskiem, że
tylko rząd ludowy, rząd pokoju i demokracji, oparty o ścisły sojusz i współpracę z ZSRR, może
uratowad Polskę przed wojną, zapewnid jej niepodległośd.

Ale prawicowi przywódcy tych stronnictw, coraz bardziej związani z faszyzmem, odrzucali wszelkie
propozycje współpracy z KPP i prześladowali terenowych działaczy i organizacje, które wbrew
nakazom swych wodzów przystępowały do frontu walki organizowanego przez KPP.

Powstanie szerokiego frontu ludowego stanowiłoby śmiertelny cios dla rządów sanacyjnych. Zdawali
sobie z tego sprawę wodzowie PPS i mikołajczykowskiego SL, którzy w tym okresie, jak i przez cały
okres 20-lecia, wiernie broniąc panowania burżuazji, nie dopuścili do zorganizowania
antyfaszystowskiego frontu narodowego, mimo iż masy członkowskie pragnęły tego.

Umożliwiło to sanacji doprowadzenie do tragicznego kooca jej zgubnej antyradzieckiej polityki,

oddającej Polskę na łup hitleryzmu.

KPP W WALCE O SOJUSZ ZE ZWIĄZKIEM RADZIECKIM, W WALCE O

URATOWANIE NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI
KPP nieustannie i wytrwale wyjaśniała masom pracującym, że walka o obalenie dyktatury
faszystowskiej, o uratowanie niepodległości Polski będzie tylko wówczas zwycięska, jeśli oprze się o
sojusz z ZSRR. KPP prowadziła od pierwszej chwili swego istnienia walkę o włączenie Polski do
międzynarodowego frontu walki o pokój, nieustannie wyjaśniała masom pracującym pokojową
politykę ZSRR.

KPP walczyła o braterstwo i przyjaźo między narodem polskim a narodami ZSRR. KPP wpajała masom
głęboki internacjonalizm, miłośd do Związku Radzieckiego - jako twierdzy socjalizmu na świecie.

„My - komuniści - głosi KPP - nie pozwolimy, aby nasz kraj stał się przedpolem lub terenem
przemarszu dla hitlerowskich generałów, chcących ujarzmid naród polski i narody Związku
Radzieckiego”.

KPP wyjaśniała masom pracującym, że gdziekolwiek toczy się walka z faszyzmem, jest ona walką o
wolnośd narodów, o wolnośd Polski.

Wyrazem głębokiego internacjonalizmu KPP była walka polskich komunistów, którzy pod
kierownictwem generała Waltera-Świerczewskiego razem z ludem hiszpaoskim walczyli przeciwko
hiszpaoskim, włoskim i. niemieckim faszystom.

W listopadzie 1936 roku kierownictwo KPP pisało do I batalionu w Hiszpanii:

„Synowie ludu polskiego, uciemiężonego dawniej przez obcych zaborców, a dziś przez
polskich kapitalistów i obszarników, przez ich faszystowską dyktaturę - ruszyliście tam, gdzie
reakcja chce wydrzed innemu ludowi jego drogo okupioną wolnośd. Ponieśliście do dalekiej
Hiszpanii pomoc braterską, zapał bojowy i żołnierskie doświadczenie, bo walka Hiszpanii jest
walką o wolnośd, a walka o wolnośd jest walką o Polskę. Morderczą rękę spiskowców
faszystowskich zbroi ten sam Hitler, którego armia jest groźbą dla niepodległości Polski”.

W obliczu tego śmiertelnego dla Polski niebezpieczeostwa KPP bije na alarm, wzywając w odezwie z
1938 roku do walki przeciw zdradzie narodowej faszyzmu polskiego:

„Każdy dzieo pozostawania u władzy tej awanturniczej bandy targowiczan wydaje nasz kraj,
nasze ziemie zachodnie, naszą niepodległośd pod kuratelę odwiecznych wrogów Polski,
junkiersko-imperialistycznej kliki hitlerowskiej”.

KPP stała się natchnieniem wszystkiego, co było wówczas w Polsce postępowe i szlachetne, myślące i
odważne. Nierozerwalna więź łączyła KPP - czołowy oddział klasy robotniczej i mas pracujących - z
milionowymi masami robotników, pracujących chłopów i postępowej inteligencji. Stąd płynęła ta
wielka siła moralna komunistów, którzy nigdy i nigdzie - również i za kratą więzienną - nie tracili
pewności, że sprawa, o którą walczą, sprawa socjalizmu musi zwyciężyd.

W wielkich bitwach klasowych, kierowanych przez KPP, polska klasa robotnicza dojrzewała do roli
kierownika mas pracujących, przodującej siły narodu.

Burżuazja zdawała sobie sprawę z ogromnej siły, jaka skupia się wokół KPP. Paostwo faszystowskie i
jego agentura w ruchu robotniczym wytężały wszystkie siły, by rozbid KPP, by pozbawid walczące
masy ludowe bojowego kierownika i przywódcy. Wzmagając terror rząd faszystowski użył najbardziej
zatrutej broni - prowokacji. Burżuazja latami nasyłała do KPP prowokatorów, aby wypaczyd linię
polityczną partii, rozbid partię od wewnątrz. Mnożące się aresztowao a i prowokacje osłabiały siłę
bojową partii, prowokatorom udało się prześliznąd również do kierownictwa KPP.

Aby oczyścid partię od prowokacji, abyuchronid jej szeregi przed agenturą wroga i umożliwid
odbudowę zdrowej i bojowej partii - KPP została w 1938 r. rozwiązana przez Międzynarodówkę
Komunistyczną.

Pozostał jednak trzon aktywistów KPP, zahartowanych w bojach klasowych, który nadal prowadził
walkę z faszyzmem, -walkę o uratowanie Polski w oparciu o sojusz ze Związkiem Radzieckim.

Wrzesieo 1939 roku wykazał naocznie, kto jest patriotą, gotowym oddad swe życie w ofierze walki o
wolnośd i niepodległośd kraju, a kto jest oszustem, przykrywającym zdradę frazesem
niepodległościowym.

Rydz-Śmigły, Beck, Sławoj-Składkowski i cała banda sanacyjna do spółki ze swymi lokajami w rodzaju
„ludowca” Mikołajczyka czy „socjalisty” Zaremby mknęli szosą zaleszczycką do Rumunii.

W tym samym czasie pod Warszawą umierał od kuli wroga Marian Buczek, komunista, który
przebywszy piętnaście lat w polskich więzieniach wyrwał się zza krat i przyszedł pieszo, na czele grupy
towarzyszy, aby w walce z hitlerowskimi najeźdźcami oddad swe ostatnie tchnienie za Polskę.

Buczków było tysiące. Komuniści polscy zdali w tym tragicznym dla narodu polskiego okresie egzamin
dziejowy. Komuniści w więzieniu zgłaszają swą gotowośd wstąpienia w szeregi wojska, by bronid
niepodległości Polski, komuniści na wolności wstępują do oddziałów wojskowych, do Robotniczego
Pułku Obrony Warszawy. Było to wykonanie testamentu bojowego Komunistycznej Partii Polski.

Towarzysz Bierut, podsumowując na Kongresie Zjednoczeniowym historyczne zasługi KPP, mówił:

„Można różnie mierzyd dorobek KPP. Można go mierzyd liczbą wychowanych przez nią
ofiarnych rewolucjonistów, liczbą kierowanych przez nią strajków i demonstracji, stopniem
spopularyzowania przez nią wśród polskich mas pracujących marksizmu-leninizmu, stopniem
mobilizacji szerokich mas do walki z burżuazyjnymi rządami głodu i terroru. Ale nie
przemijającą zasługą KPP jest przede wszystkim to, że mobilizowała polską klasę robotniczą
do walki o władzę oraz że wzywała i mobilizowała do przymierza z ZSRR, jako
najpoważniejszej rękojmi postępu i niepodległości Polski”.
PYTANIA KONTROLNE
1. Opowiedz o bohaterskiej walce klasy robotniczej i mas pracujących pod kierownictwem
KPP przeciw dyktaturze faszystowskiej.
2. Co wiesz o rewolucyjnych walkach chłopów polskich przeciw faszyzmowi?
3. Omów walkę KPP o jednolity front klasy robotnicze] i antyfaszystowski front ludowy.
4. Opowiedz, jak PPS rozbijała jednolity front klasy robotniczej.
5. Opowiedz o walce KPP w obronie niepodległości Polski, o sojusz ze Związkiem
Radzieckim.
6. Wyjaśnij, na czym polega historyczna rola i zasługi KPP.
Część VI

WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ I WŁADZE LUDU PRACUJĄCEGO

We wrześniu 1939 r. Polska, zdradzona i zaprzedana przez rządzącą klikę faszystowsko-sanacyjną,

rzucona na łup Hitlera przez swych rzekomych „sprzymierzeoców” anglo-francuskich, znalazła się pod
okupacją.

7 września rząd sanacyjny i naczelne dowództwo, uwożąc ze sobą fundusze skarbu paostwa,
sromotnie opuściły Warszawę, a następnie kraj. W tym czasie mężnie walczyła jeszcze I załoga
Westerplatte, bronił się Hel, toczyła się krwawa bitwa pod Kutnem, przez trzy tygodnie lud Warszawy
bohatersko odpierał najazd Hitlera. Zdradzona, bezbronna Polska padła w nierównej walce.

Kierownicza rola burżuazji w narodzie pozbawiła naród polski niepodległości, oddała go w straszliwą
hitlerowską niewolę.

Hitlerowcy po rozbiciu wojsk polskich parli naprzód i zbliżali się do ziem Ukrainy i Białorusi
Zachodniej. Rząd radziecki zdawał sobie jasno sprawę, że obsadzenie wojskami hitlerowskimi
terenów Ukrainy i Białorusi Zachodniej ułatwi Hitlerowi przygotowanie zamierzonej napaści na ZSRR.

Wskutek sabotowania przez paostwa imperialistyczne rokowao z ZSRR i wszczęcia przez nich tajnych
pertraktacji z Hitlerem Związek Radziecki był zmuszony podpisad w 1939 r. pakt z Hitlerem, nie
wątpiąc ani przez chwilę, że wcześniej czy później Hitler napadnie na ZSRR. Celem pokrzyżowania
jego planów rząd radziecki postanowił utworzyd na rubieżach Ukrainy i Białorusi Zachodniej tamę,
która powstrzymałaby wojska hitlerowskie w ich marszu na wschód i uniemożliwiła rozpoczęcie
napaści na ZSRR z pozycji, położonych blisko takich centralnych miast jak Kijów, Miosk, Leningrad.

Dlatego też 17 września Armia Radziecka otrzymała rozkaz przekroczenia granicy i wzięcia pod opiekę
ludności białoruskiej i ukraioskiej. Było to równocześnie zjednoczeniem ziem białoruskich i
ukraioskich, zagrabionych przez burżuazję i obszarników polskich, z Białorusią i Ukrainą Radziecką,
wyrównaniem krzywdy i wyzwoleniem ludności białoruskiej i ukraioskiej spod jarzma burżuazji
polskiej oraz zagrodzeniem drogi hitlerowskiej okupacji tych terenów.

Słusznośd tego posunięcia występuje jasno, jeśli przypomnimy sobie, że przygotowany przez
hitlerowski sztab generalny tzw. „plan Barbarossa” przewidywał skoncentrowanie podstawowych sił
Niemiec hitlerowskich na wschodzie i niespodziewaną napaśd na ZSRR.

Przebieg drugiej wojny światowej wykazał, jak dalekowzroczną była ta polityka rządu radzieckiego,
mająca decydujące znaczenie dla bezpieczeostwa Związku Radzieckiego i dla późniejszego
rozgromienia hitleryzmu.

Bankruci sanacyjni, którzy widzieli głównego wroga nie w hitleryzmie, ale w ZSRR, chcąc osłonid swoją
zdradą i sprzedajnośd, rozpoczęli oszczerczą nagonkę na ZSRR, wysuwając prowokacyjne twierdzenia
o „nożu w plecy”.

Naród polski, który w katastrofie wrześniowej odczuł na własnej skórze skutki sanacyjnej polityki, nie
dał się jednak oszukad i uważał za winowajców klęski Polski rząd sanacyjny.
POLITYKA OKUPANTA NA ZIEMIACH POLSKICH
Już w październiku 1939 roku niemiecki gubernator w Polsce, kat narodu polskiego, Frank, powiedział
wyraźnie:

„Polska będzie traktowana jako kolonia, a Polacy zostaną niewolnikami niemieckiego

imperium światowego”.

Zapowiedź tę hitlerowscy okupanci zaczęli wprowadzad w życie od pierwszych dni okupacji.

Zachodnią częśd Polski włączyli jako częśd składową do Rzeszy, a tzw. „Generalną Gubernię”
potraktowali jako swoją kolonię, jako rezerwuar środków żywnościowych i siły roboczej. Z Generalnej
Guberni hitlerowcy wywozili do Niemiec miliony niewolników do pracy w niemieckim przemyśle
wojennym oraz zboże i bydło zagrabione chłopom polskim.

Barbarzyocy hitlerowscy niszczyli polskie szkolnictwo i kulturę, rabowali i wywozili bezcenne zabytki i
dzieła sztuki, grabili majątek narodowy. Okupant hitlerowski dławił najmniejszy przejaw oporu
narodu polskiego. Masowe aresztowania, egzekucje uliczne, obozy koncentracyjne, obozy śmierci -
stanowiły metodę masowego wyniszczenia narodu polskiego. W pierwszym rzędzie ofiarą
hitlerowskiego bestialstwa padali najbardziej świadomi robotnicy i chłopi, w których faszyzm widział
swego głównego wroga i siłę zdolną do zmobilizowania narodu polskiego do walki o wyzwolenie.

Inaczej odnosili się hitlerowcy do polskich klas posiadających. Nie ostygła jeszcze krew robotników na
szaocach Warszawy, jeszcze żołnierz polski z rozpaczą w sercu bił się w lasach o honor zdradzonej
ojczyzny, a już panowie polscy pili szampana z oficerami hitlerowskimi; fabrykanci, obszarnicy i kułacy
zawierali intratne transakcje z okupantem.

Wśród polskich klas posiadających hitlerowcy znajdowali gorliwych sługusów dla pracy w
Arbeitsamtach, w granatowej policji, w gestapo. Znaleźli się wśród nich zdrajcy sanacyjnego i
endeckiego chowu, którzy gotowi byli na każde skinienie okupanta utworzyd rząd kolaboracyjny, rząd
„polski” pod butem i na pasku Hitlera. Ubiegali się o to różni Kozłowscy i Goetlowie czy też sanacyjni
pułkownicy w rodzaju późniejszego szpiega anglo-amerykaoskiego Mossora, który z obozu
jenieckiego słał wiernopoddaocze memoriały do hitlerowców.

Hitlerowi, który Polskę traktował jako swoją kolonię, nie zależało na stworzeniu rządu
kolaboracyjnego8. Polskie klasy posiadające nie miały więc takich możliwości współpracy z
okupantem jak burżuazja w innych krajach, ale pomagały gorliwie w duszeniu walki ludu polskiego.
Ludu polskiego bali się bowiem zarówno hitlerowcy jak i reakcja polska. Gestapo wciągnęło do swojej
służby kadrę piłsudczykowskiej „dwójki” i granatową policję. Wodą na młyn hitlerowskiego okupanta
była również polityka i działalnośd emigracyjnego „rządu” burżuazji i obszarników polskich.

ANTYNARODOWA POLITYKA POLSKICH KLAS POSIADAJĄCYCH

Naród pałał nienawiścią do obozu sanacyjnego, którego rządy zaprzedały niepodległośd Polski
Sojusznik i najbliższy przyjaciel sanacji - hitleryzm - ruszczył i pustoszył kraj. W obliczu całkowitego

8
tzn. współpracującego z okupantem.
bankructwa ideologicznego sanacja usunęła się pozornie w cieo, ale cały swój wysiłek skierowała na
to, by nowym fałszem i nowym oszustwem uratowad swe wpływy i zahamowad pęd mas pracujących
do walki przeciw okupacji hitlerowskiej. Sanacja rozumiała bowiem, że walka mas pracujących jest
równocześnie walką o Polskę bez obszarników i kapitalistów, o Polskę ludu pracującego. Przede
wszystkim reakcja dokładała wszelkich sił, aby naród polski, krwawiący pod terrorem hitlerowskim,
nie wiązał się ze Związkiem Radzieckim, jedynym sojusznikiem, który mógł zapewnid zwycięstwo w
walce o wyzwolenie Polski, W tym celu „rząd” tchórzliwych uciekinierów z szosy zaleszczyckiej,
utworzony w Londynie wspólnie z endekami i sługusami reakcji spod znaku PPS i SL, rozpoczął
wściekłą nagonkę na Związek Radziecki.

Antyradziecką nagonkę reakcja polska osłaniała teorią tzw. „dwóch wrogów”, która miała wywoład
złudzenie, że walczy ona i z hitleryzmem i z ZSRR. W rzeczywistości jednak „rząd” emigracyjny
wysuwając hasła „stania z bronią u nogi”, „jeszcze nie czas”, propagował i prowadził politykę
bierności wobec okupanta hitlerowskiego. Reakcja hamowała wszelki odruch walki Polaków
pałających nienawiścią do hitleryzmu, natomiast w oparciu o reakcję międzynarodową
przygotowywała z całą energią siły do walki przeciwko ZSRR, pomagając taktycznie Hitlerowi. Polityka
„dwóch wrogów” była w istocie rzeczy polityką rozbrojenia narodu w stosunku do Niemiec
hitlerowskich, polityką walki przeciw ZSRR.

Zaledwie w cztery dni po napaści Hitlera na ZSRR oficjalny organ „rządu” emigracyjnego pisał:

„W tym, co się stało 22 czerwca, dopatrywad się należy wyjątkowego szczęścia”, a życząc
zwycięstwa Hitlerowi oświadczał: „Zwycięstwo to będzie zbawienne dla Rzeczypospolitej
Polskiej...”

Przez cały czas - również i w okresie, kiedy jeszcze formalnie istniały stosunki sojusznicze między
emigracyjnym rządem a ZSRR po najeździe Hitlera na Związek Radziecki - reakcja przygotowuje plany
-i prowadzi dywersję przeciwko ZSRR.

Głównym pomocnikiem burżuazji była - jak zawsze - prawica PPS z Zarembą, Pużakiem i Arciszewskim
na czele, która skupiała się w organizacji zwanej WRN (Wolnośd, Równośd. Niepodległośd). Ci starzy
wyrafinowani zdrajcy i agenci piłsudczyzny biorą najczynniejszy udział w dywersji przeciwko ZSRR i
narodowi polskiemu.

Jeszcze w 1941 roku, gdy wskutek masowych łapanek zapełniały się Polakami powstające obozy
śmierci, gdy miliony Polaków wywożono na przymusowe roboty do Rzeszy, WRN-owscy dywersanci
myśleli tylko o tym, jak nie dopuścid do ujęcia władzy - po obaleniu Hitlera - przez masy pracujące, jak
zabezpieczyd władzę burżuazji i obszarników po wojnie.-

„Zapowiedź zjawienia się wojsk sowieckich na ziemiach polskich - głosi WRN - musi nas
pobudzad do zapobiegliwej czujności, by na ziemiach polskich nie było nawet momentu
interregnum (bezkrólewia), a od pierwszej nadarzającej się chwili powstała na naszych
ziemiach silna władza...”

Podobną agenturą burżuazji wśród chłopstwa było mikołajczykowskie Stronnictwo Ludowe, które
oświadczało publicznie, że zagarnięcie ziem białoruskich i ukraioskich to spełnienie „naszych
najskromniejszych pragnieo i żądao na Wschodzie”.
Tak więc w „rządzie” emigracyjnym znaleźli się sanatorzy, endecy, prawicowi pepesowcy i ludowcy,
których łączyła wspólna nienawiśd do polskich mas pracujących, do własnego narodu i do ZSRR. Poszli
oni na służbę imperializmu anglo-amerykaoskiego i kumali się z najbardziej reakcyjnymi elementami,
które za plecami ZSRR spiskowały z Hitlerem i sabotowały utworzenie drugiego frontu, aby
wykrwawid i zniszczyd ZSRR.

Mówił o tym cynicznie Truman, ówczesny członek senatu Stanów Zjednoczonych: jeśli przewagę
osiągad będzie ZSRR - winniśmy przyjśd z pomocą Niemcom...”

Wielki spisek anglo-amerykaosklch Imperialistów i Ich polskich sługusów przeciwko ZSRR i przeciwko
narodowi polskiemu trwał przez cały okres wojny. Współdziałały ze sobą wywiady angielski,
amerykaoski i hitlerowski. Agenci wywiadu sanacyjnego w walce przeciwko własnemu narodowi i
przeciw ZSRR służyli zarówno wywiadowi anglo-amerykaoskiemu jak i hitlerowskiemu.

Politykę polskich klas posiadających realizowała delegatura „rządu” emigracyjnego w kraju.

Nie dopuszczając do walki narodu przeciw okupantowi i paraliżując ją, wszystkie działające w Polsce
partie burżuazyjne zajęły się przede wszystkim tworzeniem w podziemiu aparatu swej przyszłej
władzy. W tym celu została stworzona Armia Krajowa, opanowana przez oficerów sanacyjnych.
Zadaniem jej było ujęcie patriotycznej młodzieży w tryby sanacyjnej dyscypliny wojskowej, aby
oderwad tę młodzież od walki z hitleryzmem i przygotowad do walki przeciw Armii Radzieckiej o
władzę obszarników i kapitalistów.

Mikołajczykowskie kierownictwo SL podporządkowało Armii Krajowej Bataliony Chłopskie, do których

szła młodzież ludowa, rwąca się do walki. Mikołajczykowskie kierownictwo bało się jak ognia rozwoju
walki chłopów. Dowództwu Armii Krajowej podporządkowali się również piłsudczykowscy WRN-
owcy.

KLASA ROBOTNICZA NA CZELE WALKI O WOLNOŚĆ

Ten spisek reakcyjnych bankrutów został jednak udaremniony przez naród polski, przez polską klasę
robotniczą, zahartowaną w ciągu dziesięcioleci w walce z kapitalizmem, skazaną na nędzę,
upośledzenie i terror przez rządy burżuazyjne.

Już od pierwszych dni okupacji wśród najlepszych przedstawicieli polskiej klasy robotniczej
dojrzewała świadomośd, że do walki przeciwko hitleryzmowi należy zespolid wszystkich szczerych
demokratów-patriotów, że walka ta musi opierad się na sojuszu ze Związkiem Radzieckim.

W myśl tego powstawały tworzona przez komunistów polskich antyfaszystowskie organizacje z

udziałem jednolitofrontowych pepesowców i radykalnych ludowców. Tworzyły się tajne organizacje,
jak „Sierp i Młot”, „Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR” w Warszawie, „Front Walki za Naszą i Waszą
Wolnośd” w Łodzi, „Polska Ludowa” w Krakowie i inne. Organizacje te demaskowały prawdziwe
oblicze „rządu” emigracyjnego, wskazując, że jedyna droga do wolności - to walka na śmierd i życie
przeciwko okupantowi hitlerowskiemu, walka w sojuszu ze Związkiem Radzieckim.
Chociaż organizacje te nie tworzyły jeszcze partii i siły ich były rozproszone, jednak zarówno okupant
jak i polskie klasy posiadające widziały w nich rosnące dla siebie niebezpieczeostwo. Hasła tych
organizacji były bliskie sercu każdego uczciwego patrioty.

Dlatego w walce przeciwko nim sprzęgły się siły gestapo i wywiadu AK, współdziałającego z gestapo.
Nastąpiły aresztowania rewolucyjnych działaczy; reakcja polska i wywiad hitlerowski nasyłały
prowokatorów w celu sparaliżowania antyhitlerowskiej i rewolucyjnej działalności. W ten sposób,
korzystając z pomocy Spychalskiego, do ZWW przeniknęła grupa prowokatorów i agentów wywiadu
sanacyjnego, która znalazła się później w PPR i została zdemaskowana na III Plenum KC PZPR.

Jednak ta zdradziecka, dywersyjna robota nie potrafiła zahamowad walki narodu, który chciał wyrwad
się z kleszczy okupacji hitlerowskiej i zrzucid jarzmo polskich obszarników i kapitalistów.

Natchnieniem dla ruchu wyzwoleoczego ludu polskiego była bohaterska walka, jaką w 1941 roku
toczył naród radziecki z najeźdźcą hitlerowskim. Narody świata zrozumiały, że Związek Radziecki
broni nie tylko własnej zagrożonej ziemi, ale walczy w interesie wszystkich narodów ujarzmionych i
zagrożonych przez hitleryzm, w obronie całej postępowej ludzkości.

„Wojny z faszystowskimi Niemcami - mówił w dniu 3 lipca 1941 roku towarzysz Stalin - nie
można uważad za wojnę zwykłą. Jest to nie tylko wojna między dwiema armiami. Jest to
zarazem wielka wojna całego narodu -radzieckiego przeciwko niemieckim wojskom
faszystowskim. Celem tej powszechnej Wojny Narodowej przeciwko ciemięzcom
faszystowskim jest nie tylko usunięcie niebezpieczeostwa, które zawisło nad naszym krajem,
ale również udzielenie pomocy wszystkim narodom Europy jęczącym pod jarzmem faszyzmu
niemieckiego. W tej wojnie wyzwoleoczej nie będziemy osamotnieni. W tej wielkiej wojnie
będziemy mieli wiernych sojuszników - narody Europy i Ameryki, między innymi również
naród niemiecki, ujarzmiony przez prowodyrów hitlerowskich. Nasza wojna o wolnośd naszej
Ojczyzny zespoli się z walką narodów Europy i Ameryki o ich niepodległośd, o swobody
demokratyczne. Będzie to jednolity front narodów walczących o wolnośd przeciwko
ujarzmieniu i groźbie ujarzmienia przez faszystowskie armie Hitlera”.

Zdecydowana walka narodów Związku Radzieckiego, legendarne bohaterstwo żołnierzy i oficerów i

bezprzykładna ofiarnośd ludzi radzieckich przekreśliły hitlerowskie plany „błyskawicznego”
zwycięstwa i stworzenia sojuszu wojskowego wszystkich paostw przeciwko ZSRR. Pod naciskiem
swych własnych narodów rządy Anglii i Stanów Zjednoczonych zmuszone były zawrzed sojusz ze
Związkiem Radzieckim, mimo że nie odpowiadało to interesom elementów reakcyjnych w tych
krajach, które marzyły o klęsce ZSRR i od pierwszej chwili ten sojusz sabotowały. Z tych samych
względów również „rząd emigracyjny” musiał zawrzed porozumienie z ZSRR, nie przerywając jednak
ani na chwilę wściekłej nagonki i dywersji przeciw Związkowi Radzieckiemu.

Natomiast masy ludowe Polski widziały w ZSRR swego prawdziwego sojusznika, swego najbliższego
przyjaciela i wybawcę, rozumiały, że tylko sojusz ze Związkiem Radzieckim może zapewnid odbudowę
niepodległego paostwa polskiego. Udział Związku Radzieckiego jako decydującej siły w walce
przeciwko hitleryzmowi podniósł na duchu polską klasę robotniczą i masy pracujące, otworzył przed
nimi nowe perspektywy walki o wyzwolenie narodowe i społeczne.
POLSKA PARTIA ROBOTNICZA NA CZELE WALKI NARODU O WYZWOLENIE
NARODOWE I SPOŁECZNE
Kierownictwo tej walki ujęła w swoje ręce PoIska Partia Robotnicza, powstała w stycznia 1942 r. Do
partii narodowe i społeczne weszły wszystkie istniejące wówczas antyfaszystowskie organizacje kraju.
Pierwszym sekretarzem KC PPR był stary działacz SDKPiL i KPP - tow. Marceli Nowotko, zamordowany
zdradziecko przez sanacyjnego szpiega w 1942 roku.

PPR od pierwszej chwili swego powstania podjęła walkę o wyzwolenie narodowe, łącząc je ściśle i
nierozerwalnie z wyzwoleniem mas pracujących spod ucisku polskiej burżuazji i obszarnictwa, ze
zwycięstwem sił socjalizmu i postępu, których uosobieniem był Związek Radziecki.

PPR uzbrojona w ideologię marksizmu-leninizmu wysuwała program budowy Polski bez wyzysku
kapitalistycznego i obszarniczego, bez ucisku mniejszości narodowych, Polski nad .Odrą i Nysą, Polski
Ludowej, zaprzyjaźnionej i sprzymierzonej z ZSRR.

PPR była pierwszą partią, która rzuciła hasło: „Twórzcie oddziały partyzanckie” i wcielając je w życie
zorganizowała Gwardię Ludową.

WAŁKA ZBROJNA GWARDII LUDOWEJ KIEROWANA PRZEZ PPR

Już 15 maja 1942 roku wyruszył w lasy piotrkowskie pod dowództwem Franciszka Zubrzyckiego
pierwszy oddział Gwardii Ludowej. Słabo uzbrojone oddziały GL zdobywały broo na wrogu, uczyły się
walczyd i zwyciężad w boju. Bojowa działalnośd GL wskazywała całemu narodowi, że walka z
okupantem hitlerowskim jest możliwa i konieczna, że polityka bierności, propagowana przez „rząd”
emigracyjny i dowództwo AK, jest zgubna dla narodu polskiego.

W czasie, gdy broo gromadzona przez dowództwo AK rdzewiała w magazynach, gdy kierownictwo AK
oszustwem, prowokacją i terrorem hamowało rozwój walki masowej - ruch partyzancki pod
kierownictwem GL zadawał okupantowi ciężkie ciosy. W okresie zaledwie półtora roku - od maja
1942 roku do 15 grudnia 1943 roku - gwardziści wykoleili 127 niemieckich pociągów wojskowych i
transportów broni i żywności, zniszczyli 36 stacji kolejowych, 292 urzędy gminne, stoczyli 237
większych bitew i potyczek, zwolnili 1450 więźniów z obozów hitlerowskich. GL była również
pionierem . zbrojnych walk w miastach. Pamiętne jest zajęcie jesienią 1942 roku przez gwardzistów
gmachu KKO i konfiskata kontrybucji wydartej ludności polskiej. GL granatami obrzuciła „Cafe Club”,
restaurację na Dworcu Głównym i drukarnię gadzinówki - „Nowego Kuriera Warszawskiego”. Był to
odwet za stracenie 50 PPR-owców, których za wysadzenie torów kolejowych na węźle warszawskim
hitlerowcy powiesili na szubienicy. Za Warszawą poszły inne miasta Polski. GL była również jedyną
organizacją, która czynnie pomagała bohatersko walczącemu gettu w Warszawie.

W walce prowadzonej na śmierd i życie przeciw okupantowi hitlerowskiemu padły tysiące

najofiarniejszych członków PPR.

Gwardia Ludowa przywiązywała szczególną wagę do walki przeciwko hitlerowskim transportom

wojskowym, które szły na front wschodni przez Polskę. Wówczas gdy działacze AK otwarcie mówili,
że chętnie by „masłem- smarowali szyny, po których jadą pociągi z wojskiem hitlerowskim przeciwko
bolszewikom”, na torach polskich pod koniec okupacji gwardziści przeciętnie co drugi dzieo wysadzali
w powietrze pociągi niemieckie, pomagając w ten sposób Armii Radzieckiej.

OBÓZ REAKCJI ZAOSTRZA WALKĘ PRZECIW PPR

„Rząd” emigracyjny i dowództwo AK zaprzedane imperializmowi anglo-amerykaoskiemu, powiązane z
agentami gestapo, ujawniały coraz bardziej swoje antynarodowe i antyradzieckie oblicze. „Rząd
emigracyjny” w okresie najtrudniejszym dla ZSRR, w czasie walk pod Stalingradem, wycofał do Persji
wojska Andersa, zorganizowane i wyekwipowane przez Związek Radziecki. Jednocześnie rozpętał on
oszczerczą kampanię przeciw ZSRR.

Tow. Mołotow stwierdził w nocie do „rządu” emigracyjnego 24 kwietnia 1942 roku:

„Między wrogami paostw sprzymierzonych - Hitlerem a rządem polskim istnieje kontakt i

zmowa w prowadzeniu tej kampanii. Rząd Polski idąc na rękę tyranii Hitlera zadaje
zdradziecki cios Związkowi Radzieckiemu”.

Jeszcze wyraźniej odsłonił swe oblicze obóz polskiej reakcji po historycznym zwycięstwie Armii
Radzieckiej pod Stalingradem. Charakterystyczne światło na politykę reakcji polskiej rzuca referat
Bora-Komorowskiego, dowódcy AK, wygłoszony 14. X. 1943 r.9

Stanowi on jeszcze jeden dowód, że szajka bankrutów faszystowskich i ich wspólnicy z WRN i
mikołajczykowskiego SL chcieli i robili wszystko w tym kierunku, aby jak najdłużej utrzymad
hitlerowską okupację w Polsce. Pragnęli oni, aby do Polski dotarły anglosaskie wojska okupacyjne, a
pod ich skrzydłami „rząd” i cala klika emigracyjna.

„Nie możemy wywoład powstania - mówi Bor-Komorowski - przeciwko Niemcom, jak długo
trzymają oni front rosyjski”.

Obóz reakcji pragnął zachowad okupację hitlerowską przede wszystkim w celu rozprawienia się z
masami pracującymi i w celu przygotowania przyszłej walki przeciw ZSRR. Ohyda tej zdrady
narodowej obozu reakcji występuje z całą jaskrawością na tle rozpasanego terroru hitlerowskiego. Na
ulicach Warszawy odbywały się codziennie masowe egzekucje publiczne, coraz mocniej dymiły
krematoria Oświęcimia, Majdanka, Treblinki, pochłaniając codziennie dziesiątki tysięcy Polaków.

Podczas gdy naród polski, któremu groziła całkowita zagłada, witał z entuzjazmem zwycięstwa Armii
Radzieckiej, która zdruzgotała wyłącznie własnymi siłami dławiącą Polskę hitlerowską machinę
wojenną i niosła narodowi naszemu wolnośd, Bor-Komorowski mówił:

„Musimy byd przygotowani na stawienie zbrojnego oporu wojsku radzieckiemu,

wkraczającemu do Polski”.

Usiłując zepchnąd naród polski do haniebnej roli sojusznika wojsk hitlerowskich „rząd” emigracyjny
czyni wszystko, aby zabezpieczyd władzę polskim klasom posiadającym. Zdając sobie sprawę z tego,
że zwycięstwa Armii Radzieckiej stwarzają możliwości ujęcia w wyzwolonej Polsce władzy przez masy

9
Ujawniony w procesie dywersyjno-szpiegowskiej grupy Tatara.
pracujące, obóz reakcji przygotowuje się do wojny domowej. Już w 1943 roku Bor-Komorowski
wysuwa szereg środków do tego celu:

„Przede wszystkim konieczne jest zorganizowanie już w konspiracji siły policyjnej... Nie do
pomyślenia jest skuteczne paraliżowanie niebezpieczeostwa (ujęcia władzy przez masy
pracujące – przyp. red.) bez uprzedniego rozeznania go, toteż konieczne jest zorganizowanie
zawczasu sprężystego wywiadu”.

Dla zrealizowania tego głęboko anty narodowego i antyludowego programu „rząd” emigracyjny i jego
sługusi z WRN i SL dążą do rozbicia PPR, aby pozbawid naród rewolucyjnego kierownictwa.
Denuncjowanie działaczy PPR i innych demokratów do gestapo staje się główną treścią działalności
wywiadu AK współpracującego z gestapo, następuje fala aresztowao i morderstw. Latem 1944 roku
zamordowani zostali sekretarz KC PPR Paweł Finder i Małgorzata Fornalska. To jednak nie wystarcza
reakcji do walki z polskim ludem pracującym, walki z własnym. narodem. „Rząd” emigracyjny
postanawia - korzystając z osłony okupacji hitlerowskiej - rozpętad wojnę domową, w której widzi
jedyną drogę zachowania swej władzy.

Pierwsze rozpoczęły tę brudną bratobójczą robotę tzw. „Narodowe Siły Zbrojne” (NSZ). 9 sierpnia
1943 roku oddział zbirów endeckich zaprosił na wspólną naradę dowództwo oddziału GL im.-
Kilioskiego w pobliżu wsi Borów powiatu krasnostawskiego. Narada miała dotyczyd wspólnej walki
przeciwko okupantowi. Jednakże był to podstęp uknuty wspólnie z hitlerowską żandarmerią. NSZ-
owcy zamordowali zwabionych 26 gwardzistów i 4 okolicznych chłopów, którzy byli w gościnie u
partyzantów.

Tę bandycką, prohitlerowską organizację włączyło dowództwo AK w 1944 roku do swych szeregów.

Specjalny rozkaz Bora-Komorowskiego wita ich w szeregach AK jako „zbawców” ojczyzny.

Wysiłki w kierunku sparaliżowania walki GL i niszczenia jej za pomocą NSZ i gestapo oraz próby
wywołania wojny domowej stały się główną formą walki burżuazji, liczącej na ustanowienie swej
władzy po wojnie.

Obok terroru i prowokacji dowództwo AK stosuje taktykę obliczoną na dalsze oszukiwanie narodu
polskiego.

Widząc, że nie uda się odciągnąd mas od walki z hitlerowcami i sparaliżowad rozwijającego się ruchu
partyzanckiego, widząc, że coraz częściej wyłamują się spod komendy AK różne oddziały wojskowe, a
zwłaszcza Bataliony Chłopskie, domagające się czynnego udziału w walce z okupantem, „rząd”
wysuwa hasło tzw. „walki ograniczonej”. Pozorna walka miała zahamowad walkę rzeczywistą, miała
przeciwdziaład umasowieniu ruchu partyzanckiego. Reakcja nie chciała dopuścid do uzbrojenia ludu.

Agentury burżuazji w klasie robotniczej i wśród chłopstwa - WRN i mikołajczykowskie SL - wzmogły

swe oszukaocze manewry. Wobec rosnącej nienawiści mas do przywrócenia rządów
przedwrześniowych usiłują one na nowo oszukad masy, szermując na prawo i lewo frazesem
„demokratycznym” i „socjalistycznym”, nie cofając się jednocześnie przed żadnym oszczerstwem
przeciw PPR i ZSRR. Agenci burżuazji mieli pomóc jej oderwad masy od PPR i sparaliżowad ich walkę
kierowaną przez PPR.
W tej atmosferze mordów bratobójczych, denuncjacji, zdrady i zakłamania przy narastającym
terrorze hitlerowskim walczył nieugięcie naród polski pod kierownictwem PPR.

WALKA POD KIEROWNICTWEM PPR O POLSKĘ LUDOWĄ

Polska Partia Robotnicza demaskowała i ostro zwalczała zdradziecką antynarodową politykę „rządu
londyoskiego” i jego agentów, nie dając się sprowokowad do walki bratobójczej, która leżała w
interesie okupanta i reakcji polskiej. PPR dążyła do zjednoczenia wszystkich szczerze
demokratycznych i patriotycznych sił narodu w oparciu o sojusz z ZSRR do walki o wyzwolenie kraju z
niewoli hitlerowskiej, o Polskę bez wyzysku i ucisku, o Polskę Ludową.

Walka PPR i jej program znajdowały coraz większe poparcie w masach narodu. PPR od pierwszej
chwili swego powstania wskazywała, że tylko sojusz z ZSRR może przynieśd Polsce wyzwolenia. Armia
Radziecka potężnymi ciosami miażdżyła wojska hitlerowskie i zbliżała się milowymi krokami do granic
Polski. Masy pracujące przekonywały się coraz bardziej o słuszności polityki PPR, przekonywały się, że
PPR jest jedyną prawdziwie demokratyczną i rewolucyjną partią, która reprezentuje najżywotniejsze
interesy całego ludu pracy i całego narodu polskiego.

TWORZENIE FRONTU NARODOWEGO POD KIEROWNICTWEM POLSKIEJ

KLASY ROBOTNICZEJ
Słuszna polityka PPR umożliwiła realizowanie hasła frontu narodowego, frontu walki o pokój i
niepodległą Polskę, hasła, które PPR wysunęła w swej pierwszej odezwie:

„Takt front narodowy, bez zdrajców i kapitulantów, może byd urzeczywistniony i zwycięży
tylko wtedy, kiedy w pierwszych szeregach walczyd będzie zespolona, zwarta klasa
robotnicza”.

Kierownictwo klasy robotniczej we. froncie narodowym, objęcie przez klasę robotniczą przodującej
roli w narodzie polskim było jedyną gwarancją konsekwentnej patriotycznej walki przeciwko
okupantowi i polskim klasom posiadającym, walki o zapewnienie władzy ludu w wyzwolonej Polsce.

Do współpracy z PPR przystępuje lewicowy odłam PPS, tzw. RPPS i radykalny odłam ruchu ludowego,
który oderwał się od zdradzieckiego mikołajczykowskiego kierownictwa SL i zgrupował się wokół
pisma „Wola Ludu”. Z Gwardią Ludową zaczynają współdziaład partyzanci z Batalionów Chłopskich,-
którzy nie chcieli iśd pod komendę dowództwa AK. Spod dowództwa AK wyłamują się również
poszczególne oddziały, które przekonawszy się o oszustwie dowództwa przystępowały do walki
razem z GL.

Pod przewodem PPR tworzył się wiec front narodowy pod kierownictwem klasy robotniczej, front
walki o wyzwolenie narodowe i społeczne w oparciu o sojusz z ZSRR.
POWSTANIE KRAJOWEJ RADY NARODOWEJ
Reakcja polska prowadziła w kraju taką samą politykę, jak cala reakcja międzynarodowa, która
zwlekała z roku na rok z zaatakowaniem .Hitlera, aby opóźnid klęskę hitleryzmu i utrudnid walkę
Związkowi Radzieckiemu.

Lecz wojska radzieckie pod genialnym dowództwem Stalina posuwały się szybko naprzód, druzgocąc
armie hitlerowskie. Zbliżała się chwila wyzwolenia kraju.

PPR rozumiała, że nastąpił okres, który zadecyduje, czy Polska ma się odrodzid jako Polska
kapitalistyczna, czy jako Polska ludu pracy. Zagadnienie walki o władzę polityczną, o treśd klasową tej
władzy, wysunęło się na czoło.

Z inicjatywy PPR powstała w Warszawie w noc sylwestrową z 1943 na 1944 rok Krajowa Rada
Narodowa, podziemny ośrodek władzy mas ludowych z klasą robotniczą na czele. Przewodniczącym
KRN został towarzysz Bolesław Bierut. W skład KRN weszli również jednolitofrontowi PPS-owcy i
radykalni ludowcy oraz bezpartyjni demokraci. Krajowa Rada Narodowa utworzyła zbrojne ramię
narodu - Armię Ludową, na której czele stanął stary działacz KPP, tow. Franciszek Jóźwiak-Witold.

„Powstanie KRN - mówił towarzysz Bierut - było zwycięstwem myśli politycznej PPR,
otwierało nowy etap walki o władzę, o narodowe i społeczne wyzwolenie polskich mas
ludowych”.

KRN w swym manifeście wytyczyła jasny program walki - w oparciu o braterski sojusz ze Związkiem
Radzieckim - o niepodległą, demokratyczną i ludową Polskę, o władzę dla ludu pracującego pod
kierownictwem klasy robotniczej. Manifest KRN głosił wywłaszczenie ziemi obszarniczej i oddanie jej
chłopom i robotnikom rolnym, nacjonalizację wielkiego i średniego przemysłu, banków, transportu,
demokratyzację aparatu paostwowego, upowszechnienie oświaty -i kultury, ustalenie granic
zachodnich nad Odrą i Nysą, uznanie prawa narodu ukraioskiego i białoruskiego do połączenia się ze
swymi bradmi na Ukrainie i Białorusi Radzieckiej.

Taki sam program polityczny głosił również Związek Patriotów Polskich, zorganizowany w 1943 roku
w ZSRR przez komunistów polskich, który uznał Krajową Radę Narodową jako kierowniczy ośrodek
władzy ludowej.

ZPP jak i I Armia Polska w Związku Radzieckim powstały dzięki osobistej pomocy towarzysza Stalina i
znajdowały się pod jego bezpośrednią opieką,

„Dzięki towarzyszowi Stalinowi - mówił towarzysz Bierut - dzięki jego wysokiej ocenie zalet
bojowych naszego narodu, dzięki jego życzliwości, troskliwości i wspaniałomyślności
powstało w trakcie wojny Wojsko Polskie, hartowało się w bitwach, zdobywało
doświadczenie wojenne, które dziś jest wielką zdobyczą naszego wojska”.

Powstanie KRN oznaczało, że polskie masy pracujące i cały naród polski posiadały swoje prawdziwe
przedstawicielstwo, kierowniczy ośrodek walki o ostateczne wyzwolenie kraju, o stworzenie Polski
Ludowej.

KRN nakreślał wyraźnie walkę o kierunek rozwoju Polski do socjalizmu. Tylko droga wskazana przez
KRN mogła zapewnid w oparciu o sojusz z ZSRR wyzwolenie i utworzenie niepodległej Polski.
Stosunek do KRN stał się więc sprawdzianem patriotyzmu czy zdrady interesów narodu,
rewolucyjności czy kontrrewolucji. Wystąpienie przeciw KRN i wszelkie próby pomniejszenia jej roli
oznaczały pójście na rękę okupantowi hitlerowskiemu, burżuazji polskiej i imperializmowi
międzynarodowemu.

WALKA OBOZU REAKCJI PRZECIW KRN

Powstanie KRN wywołało wybuch wściekłości reakcji polskiej. Wzmogła ona wysiłki, by rozpętad
wojnę domową i zdusid KRN - zalążek paostwa ludowego. Reakcja zdawała sobie sprawę, że
powstanie KRN zamyka jej drogę do przywrócenia władzy kapitalistów i obszarników.

„Rząd” londyoski kleci pośpiesznie przyboczną radę, zwaną „Radą Jedności Narodowej”, która miała
przeciwdziaład rozszerzaniu się wpływów i autorytetu KRN.

Ten twór skompromitowanego „rządu” reakcyjnego nie stanowił jednak skutecznego środka
oddziaływania na masy. Burżuazja, wzmagając terror przeciw PPR i działaczom demokratycznym oraz
denuncjacje do gestapo i mordy zza węgła, ucieka się do dywersji politycznej. Starzy wypróbowani
sługusi burżuazji z niektórych odłamów prawicy PPS organizują tzw. CKL (Centralny Komitet Ludowy),
złożony z różnego rodzaju agentów burżuazji polskiej, wywiadu anglo-amerykaoskiego i wywiadu
hitlerowskiego.

CKL potrzebny był reakcji po to, by -siad złudzenia, że powstał ośrodek, który występuje rzekomo
przeciw powrotowi sanacji do władzy. Szermując oszukaoczymi frazesami „demokratycznymi” CKL
pragnął przyciągnąd te elementy, które przejrzały zdradę burżuazji, odwracały się od „rządu”
londyoskiego i jego Rady Jedności Narodowej i skłaniały się w stronę KRN.

Tworząc CKL burżuazja liczyła również na prawicowe elementy w PPR. Żerując na nacjonalizmie i
nieufności grupki prawicowców do ZSRR i podsycając te nastroje przy pomocy swoich agentów,
związanych przez Spychalskiego z grupą prawicową, reakcja dążyła do zepchnięcia PPR z drogi walki o
rozbudowę KRN jako zalążka władzy ludowej pod kierownictwem klasy robotniczej.

Istotnie, grupa Gomułki i Spychalskiego wysunęła wówczas pogląd, że należy zrezygnowad z

samodzielnej roli KRN i połączyd się z CKL. O to właśnie chodziło reakcji.

Jedynie kierownicza rola klasy robotniczej i jej partii, Polskiej Partii Robotniczej, we froncie
narodowym mogła zabezpieczyd konsekwentną rewolucyjną walkę o władzę ludu pracującego,
przeciwko kapitalistom i obszarnikom.

„Nigdy nie stawialiśmy hasła frontu narodowego - mówił na III Plenum towarzysz Bierut -
inaczej, jak w sposób, który wiąże, łączy, jednoczy w walce masy proletariackie, robotników,
chłopów, inteligencję, drobnomieszczaostwo z wyłączeniem wielkich kapitalistów, przeciwko
nim i okupantowi”.

Stanowisko zaś gomułkowców oznaczało odstępstwo od ideologii marksizmu-leninizmu, rezygnację z

walki o władzę mas ludowych pod kierownictwem klasy robotniczej, było wyrazem niewiary w siły
klasy robotniczej, w siły partii, a przede wszystkim w siłę i zwycięstwo ZSRR.

Towarzysz Bierut mówił o tej postawie grupy Gomułki:

 „...w momencie walki o władzę paostwową pod hegemonią klasy robotniczej, w momencie,
gdy do kraju ma wkroczyd I Armia Polska walcząca u boku Armii Radzieckiej wysuwa się
koncepcję „szerokiego frontu narodowego obejmującego wszystko”, to znaczy całą reakcję, i
przyrzeka się tej dygocącej ze strachu reakcji, że my, PPR-owcy, których ta reakcja rąbała
siekierami w lasach, których szczuła przez gestapo, których zapluwała jadem nienawiści,
„przeciwdziaład będziemy wszelkim próbom zepchnięcia toczącej się walki na tory
wewnętrznych porachunków i wojny domowej”.

W przededniu wyzwolenia, kiedy na porządku dziennym stało objecie władzy przez masy ludowe,
wyrzeczenie się walki z burżuazją oznaczało wyrzeczenie się walki o władzę paostwową, oznaczało
torowanie burżuazji drogi do władzy. Stosunek do KRN był w tym okresie linią podziału, która
odgraniczała elementy marksistowskie, proradzieckie, rewolucyjne od elementów
nacjonalistycznych, antyradzieckich, kontrrewolucyjnych.

Większośd Komitetu Centralnego PPR z towarzyszem Bierutem na czele zdecydowanie zwalczała

szkodliwe, idące na rękę interesom burżuazji, stanowisko gomułkowców.

Walka towarzysza Bieruta i większości KC o ideę KRN, przezwyciężenie poglądów gomułkowców

uratowało PPR od fatalnych błędów prawicowych, które przekreśliłyby pełną chwały bohaterską
walkę mas pracujących o niepodległośd Polski i władzę ludu.

Szybki rozwój Rad Narodowych, które na apel KRN powstawały w gminach, powiatach, miastach i
województwach, dowodził, że idee KRN są bliskie robotnikom i chłopom, są bliskie ludowi polskiemu.
Rady .te wyłonione były przez same masy pracujące; stały się one kierownikiem walki o władzę mas
ludowych przeciwko okupantowi i rodzimej burżuazji.

ODRODZONA POLSKA PAŃSTWEM LUDU PRACUJĄCEGO

Armia Radziecka i walcząca u jej boku I Armia Polska przepędzając okupanta hitlerowskiego
wkroczyły na ziemię polską. W dniu 22 lipca 1944 roku w imieniu polskich mas pracujących władzę w
oswobodzonym Lublinie objęła KRN, powołując do życia Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego,
który natychmiast przystąpił do realizowania platformy politycznej KRN. Równocześnie KRN objęła
zwierzchnictwo nad dywizjami polskimi przybyłymi z ZSRR, łącząc je razem z Armią Ludową w
Odrodzone Wojsko Polskie PKWN buduje nowy, ludowy aparat władzy paostwowej, pierwszy w
dziejach Polski prawdziwie ludowy rząd Polski.

Klasy posiadające z przerażeniem spoglądały na to, że za Wisłą powstaje prawdziwa władza ludowa.
Za wszelką cenę chciały, przeszkodzid ludowi polskiemu w ujęciu władzy w kraju, który wyzwalała
Armia Radziecka, W tym celu reakcja sprowokowała powstanie w Warszawie.

Powstanie, wywołane zostało nie tylko bez uzgodnienia z Armią Radziecką, ale było ostrzem swym
zwrócone przeciwko niej. Jest rzeczą znaną, że toczyły się pertraktacje sztabu Bora-Komorowskiego
ze sztabem Wehrmachtu, aby przy pomocy pozornej walki umożliwid opanowanie stolicy i osadzenie
w niej „londyoskiego rządu” Mikołajczyka, aby przeciwstawid go PKWN-owi. Wiadomo, że głównym
celem reakcji było - jak pisał Bor:
 „...Musimy byd przygotowani do stawienia zbrojnego oporu wojsku radzieckiemu,
wkraczającemu do Polski...”

Ale lud warszawski rwał się do rzeczywistej walki przeciw okupantowi hitlerowskiemu. Armia
Radziecka znajdowała się już nad Bugiem - walka powstaoców uzgodniona z Armią Radziecką byłaby
poważnym ciosem dla hitlerowców i miałaby wszelkie szanse powodzenia. Aby zapobiec tej walce -
groźnej zarówno dla polskiej reakcji jak i dla jej hitlerowskich sojuszników -i dowództwo AK
prowokuje powstanie izolowane od działao Armii Radzieckiej. Chce ono pchnąd ludnośd Warszawy do
walki w momencie, kiedy Armia Radziecka nie będzie mogła jeszcze udzielid jej pomocy, chce
wykrwawid rwące się do walki masy, aby nie mogły zadad hitlerowcom skutecznego ciosu w
porozumieniu i współdziałaniu z Armią Radziecką.

Dlatego też „rząd” Mikołajczyka daje polecenie Borowi i ten prowokuje powstanie, chociaż na 2
tygodnie przed jego wybuchem sam pisał w raporcie:

„...Przy obecnym stanie sił niemieckich w Polsce i ich przygotowaniach

przeciwpowstaoczych... powstanie nie ma widoków powodzenia...”

Wywołując powstanie, o którym wiadomo było z góry, ze skazane jest na klęskę, reakcji polskiej
chodziło nie o walkę przeciw hitlerowcom, z którymi wiodła konszachty, ale o dywersję przeciw
Związkowi Radzieckiemu, przeciw Polsce Ludowej. Potrzebne jej było powstanie jako desperacka
próba w walce o władzę, jako atut w pretendowaniu do władzy. Potrzebne jej było powstania jako
demonstracja antyradziecka, jako próba stawiania przeszkód posuwającej się naprzód Armii
Radzieckiej. Reakcji potrzebne było dla jej łajdackiej gry politycznej nie zwycięstwo, ale klęska
powstania.

Dla tej zbrodniczej demonstracji burżuazja polska nie wahała się żerowad na patriotycznych uczuciach
ludu Warszawy, który miał spłynąd krwią w powstaniu z góry skazanym na klęskę. Łajdackie oszustwo
burżuazji doprowadziło do spalenia Warszawy, kosztowało naród 200 tysięcy ofiar poległych w
powstaniu, skazało na poniewierkę i tułaczkę milionową ludnośd stolicy. Jak głęboko oszukaoczą,
antynarodową była - ta krwawa gra kierowników obozu reakcyjnego! Oszukiwali oni własnych
żołnierzy mówiąc im, że chcą zwycięstwa nad Hitlerem, podczas gdy w rzeczywistości prowadzili
konszachty z hitlerowskim sztabem wojskowym, pertraktowali z nimi - jak np. jeden z oskarżonych w
procesie Tatara, Herman, z hitlerowskim generałem von Rohrem - o współpracy przeciwko ZSRR.
Oszukiwali naród polski, występując pod płaszczykiem bojowników o jego wyzwolenie, podczas gdy w
rzeczywistości dążyli do przedłużenia okupacji hitlerowskiej. Oszukiwali narody walczące z
hitleryzmem, podając się za jego przeciwników, podczas gdy w rzeczywistości usiłowali wszelkimi
siłami rozbid tę wspólną walkę i poprawid sytuację Hitlera.

Powstanie warszawskie ukazało w całej ohydzie prawdziwe, zezwierzęcone oblicze reakcji polskiej i
wzbudziło nienawiśd narodu do wspólników Hitlera - burzycieli Warszawy.

POWSTANIE NIEPODLEGŁEJ POLSKI LUDOWEJ

W koocu grudnia 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego utworzył Rząd Tymczasowy. A
gdy w styczniu 1945 roku Armia Radziecka wyzwoliła resztę ziem polskich, Rząd Tymczasowy objął
władzę w całej Polsce. Po raz pierwszy w naszych dziejach ustanowiona została władza ludu
pracującego pod kierownictwem klasy robotniczej.

Dzięki zwycięstwu bohaterskiej Armii Radzieckie] nad hitlerowskim faszyzmem, dzięki przyjaźni i
pomocy ZSRR - ciężka, nieugięta, krwawa walka, jaką pod przewodem PPR prowadził naród polski o
wyzwolenie narodowe i społeczne, zakooczyła się wyzwoleniem i objęciem władzy przez masy
pracujące.

Fakt, że klasa robotnicza była kierowana przez rewolucyjną partię uzbrojoną w ideologię marksizmu-
leninizmu - Polską Partię Robotniczą - zapewnił jej czołową rolę w naszym paostwie ludowym, w
narodzie. Polityka PPR oparta o nierozerwalny sojusz Polski Ludowej z krajem zwycięskiego
socjalizmu, Związkiem Radzieckim, oparta o przyjaźo, pomoc i historyczne doświadczenie WKP(b),
nakreśliła nową drogę rozwoju Polski, drogę do socjalizmu. ,

Wszelkie próby uchwycenia władzy przez burżuazję polską, która przygotowywała się do tego przez
cały okres okupacji hitlerowskiej, musiały zakooczyd się haniebną klęską, ponieważ obecnośd
potężnej rewolucyjnej siły - Armii Radzieckiej - paraliżowała działalnośd klas posiadających i sprzyjała
masom pracującym w zdobyciu władzy politycznej.

Nie groziła nam bezpośrednia interwencja ze strony paostw imperialistycznych, ponieważ szliśmy u
boku bratniej, sojuszniczej Armii Radzieckiej. Nie musieliśmy mimo zniszczenia kraju przez wojnę- i
okupację uzależniad się gospodarczo, a co za tym idzie i politycznie, od paostw imperialistycznych,
gdyż mieliśmy braterską pomoc ZSRR. Wreszcie mogliśmy od razu korzystad z doświadczeo i osiągnięd
ZSRR w dziedzinie politycznej, gospodarczej i naukowej.

Tak więc po raz drugi w naszej historii odzyskaliśmy niepodległośd dzięki paostwu socjalistycznemu,
zrodzonemu przez Wielką Październikową Rewolucję Socjalistyczną.

Nasze paostwo, paostwo demokracji ludowej, jest orężem mas pracujących miast i wsi, które pod
przewodem klasy robotniczej likwiduje pozostałości ustroju, opartego na wyzysku, łamie opór klasy
wyzyskiwaczy i buduje nowy ustrój, ustrój sprawiedliwości społecznej - socjalizm.

Czołowym oddziałem, bojowym sztabem polskiej klasy robotniczej, która poprzez dziesięciolecia walk
o wyzwolenie społeczne i narodowe dojrzewała do roli przodującej siły narodu, jest nasza partia,
PZPR - spadkobierczyni rewolucyjnych tradycji polskiej klasy robotniczej i najlepszych tradycji
bojownikowi wolnośd i postęp naszego narodu.

„...Jesteśmy partią - mówił na VI Plenum KC towarzysz Bierut - którą stworzył wielki dziejowy
ruch robotniczy, której przewodzi przodująca idea i jej wielki, genialny współtwórca -
towarzysz Stalin. Dlatego też nikt z nas nie może wątpid, że partia nasza potrafi wywiązad się
z nowych zadao, które przed nią stoją.
...Partia nasza rośnie, większośd naszych organizacji partyjnych to bojowe, dzielnie pracujące
i rosnące organizacje, które potrafiły wychowad wspaniałych i pięknych ludzi, dających wzór
oddania, poświęcenia, ofiarności, patriotyzmu i internacjonalizmu. A taka partia potrafi
zapewnid narodowi naszemu niepodległośd i całkowite zwycięstwo na drodze jego
przeobrażeo w jeden z wielkich i twórczych narodów socjalistycznych”.
PYTANIA KONTROLNE
1. Wyjaśnij, kto był winowajcą klęski wrześniowej. Opowiedz o hitlerowskiej polityce
wyniszczenia narodu polskiego.
2. Opowiedz o hitlerowskiej polityce wyniszczania narodu polskiego.
3. Wykaż antynarodową politykę emigracyjnego rządu w Londynie i jego agentur w kraju.
4. Opowiedz o powstaniu PPR i jej walce o narodowe i społeczne wyzwolenie Polski.
5. Na czym polega historyczne znaczenie powstania KRN?
6. Jakimi metodami walczyła reakcja przeciw PPR i KRN?
7. Jaką rolę odegrała prawicowa grupa gomułkowców i czym groziło walce ludu polskiego
jej stanowisko w sprawie KRN?
8. Opowiedz o zdradzieckiej roli WRN w polskim ruchu robotniczym.
9. Wykaż antynarodowe i zdradzieckie cele reakcji, która sprowokowała powstanie w
Warszawie.
10. Omów decydujące znaczenie zwycięstw ZSRR dla wyzwolenia Polski i ugruntowania
władzy ludowej.
Spis treści
Częśd I ...................................................................................................................................................... 3
LUD POLSKI W WALCE PRZECIWKO WYZYSKOWI I UCISKOWI ................................................................ 3
Dlaczego chłopi nie byli w stanie się wyzwolid? .................................................................................. 5
Powstanie kapitalizmu......................................................................................................................... 5
Walka klasowa w społeczeostwie kapitalistycznym ............................................................................ 6
Pierwsze walki polskiej klasy robotniczej partia „proletariat” ............................................................ 7
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 10
Częśd II ................................................................................................................................................... 11
WALKA POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ POD KIEROWNICTWEM SDKPiL ............................................... 11
POWSTANIE SDKPiL ........................................................................................................................... 12
ROZBICIE RUCHU ROBOTNICZEGO PRZEZ PPS .................................................................................. 12
SDKPiL KIEROWNICZĄ SIŁĄ POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ............................................................... 13
REWOLUCJA 1905 ROKU NA ZIEMIACH POLSKICH ............................................................................ 13
ZDRADZIECKA ROLA. PPS ................................................................................................................... 14
SDKPiL W OKRESIE REAKCJI ............................................................................................................... 14
WOJNA ŚWIATOWA........................................................................................................................... 15
INTERNACJONALISTYCZNE STANOWISKO SDKPiL ............................................................................. 15
PPS-FRAKCJA NA SŁUŻBIE IMPERIALIZMU AUSTRO-NIEMIECKIEGO ................................................. 16
SDKPiL REWOLUCYJNA INTEITNACJONALISTYCZNA PARTIA POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ ............ 17
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 18
Częśd III .................................................................................................................................................. 19
ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI W WYNIKU WIELKIEJ PAŹDZIERNIKOWEJ REWOLUCJI
SOCJALISTYCZNEJ I WALKA POLSKICH MAS PRACUJĄCYCH O WŁADZĘ ................................................ 19
WAŁKA POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ O WŁADZĘ ........................................................................... 20
POWSTANIE KPP ................................................................................................................................ 21
PPS TORUJE BURŻUAZJI DROGĘ DO WŁADZY ................................................................................... 21
NAJAZD IMPERIALIZMU POLSKIEGO NA REPUBLIKĘ RAD................................................................. 22
WALKA MAS PRACUJĄCYCH PRZECIW RZĄDOM BURŻUAZJI ............................................................ 23
KPP – WÓDZ REWOLUCYJNYCH WALK MAS PRACUJĄCYCH ............................................................. 24
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 25
Częśd IV .................................................................................................................................................. 26
RZĄDY KAPITALISTÓW I OBSZARNIKÓW - RZĄDAMI WSTECZNICTWA I ZDRADY NARODOWEJ ........... 26
FASZYSTOWSKA DYKTATURA PIŁSUDSKIEGO .................................................................................... 26
 UPADEK PRZEMYSŁU POLSKIEGO ...................................................................................................... 27
UPADEK ROLNICTWA......................................................................................................................... 27
KRYZYS GOSPODARCZY LAT 1929-1933............................................................................................. 28
FASZYZACJA POLSKI ........................................................................................................................... 29
POLITYKA ZAGRANICZNA SANACJI – POLITYKĄ ZDRADY NARODOWEJ ............................................ 29
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 31
Częśd V ................................................................................................................................................... 32
WALKA KLASY ROBOTNICZEJ I MAS PRACUJĄCYCH POLSKI PRZECIWKO RZĄDOM KAPITALISTÓW I
OBSZARNIKÓW ...................................................................................................................................... 32
ZDRADZIECKA DZIAŁALNOŚD PPS ...................................................................................................... 33
WALKA KPP O JEDNOLITY FRONT KLASY ROBOTNICZEJ I ANTYFASZYSTOWSKI FRONT LUDOWY .... 34
KPP W WALCZ O SOJUSZ ZE ZWIĄZKIEM RADZIECKIM, W WALCE O URATOWANIE NIEPODLEGŁOŚCI
POLSKI................................................................................................................................................ 36
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 38
Częśd VI .................................................................................................................................................. 39
WALKA O NIEPODLEGŁOŚD I WŁADZE LUDU PRACUJĄCEGO ................................................................ 39
POLITYKA OKUPANTA NA ZIEMIACH POLSKICH ................................................................................ 40
ANTYNARODOWA POLITYKA POLSKICH KLAS POSIADAJĄCYCH ........................................................ 40
KLASA ROBOTNICZA NA CZELE WALKI O WOLNOŚD ......................................................................... 42
POLSKA PARTIA ROBOTNICZA NA CZELE WALKI NARODU O WYZWOLENIE NARODOWE I
SPOŁECZNE ........................................................................................................................................ 44
WAŁKA ZBROJNA GWARDII LUDOWEJ KIEROWANA PRZEZ PPR ....................................................... 44
OBÓZ REAKCJI ZAOSTRZA WALKĘ PRZECIW PPR ............................................................................... 45
WALKA POD KIEROWNICTWEM PPR O POLSKĘ LUDOWĄ ................................................................ 47
TWORZENIE FRONTU NARODOWEGO POD KIEROWNICTWEM POLSKIEJ KLASY ROBOTNICZEJ ...... 47
POWSTANIE KRAJOWEJ RADY NARODOWEJ ..................................................................................... 48
WALKA OBOZU REAKCJI PRZECIW KRN ............................................................................................. 49
ODRODZONA POLSKA PAOSTWEM LUDU PRACUJĄCEGO ................................................................ 50
POWSTANIE NIEPODLEGŁEJ POLSKI LUDOWEJ ................................................................................. 51
PYTANIA KONTROLNE........................................................................................................................ 53
 LITERATURA DLA WYKŁADOWCÓW:

B. BIERUT - Podstawy ideologiczne PZPR (str. 8-42)

B. BIERUT - Przemówienie na III Plenum KC PZPR, „Nowe Drogi”, listopad 1949 r.

B. BIERUT - Przemówienie na VI Plenum KC PZPR, „Nowe Drogi” nr 1 (25) 1951 r.

J. CYRANKIEWICZ - Rodowód patriotyzmu i zdrady narodowej, „Nowe Drogi” nr 1 (25) 1951 r.

Feliks Dzierżyoski - nieugięty bojownik o zwycięstwo socjalizmu, „Książka i Wiedza” 1951 r.

Julian Marchlewski, „Książka i Wiedza”, 1950 r.

J. KOWALCZYK - Rok przełomu, „Książka i Wiedza”, 1950 r.

„1 Maja”, 60 lat święta międzynarodowej solidarności

Życiorysy przywódców polskiej klasy robotniczej (z Kalendarza Robotniczego)

O piłsudczyźnie - materiały dla prelegentów - Wydział Propagandy KC PZPR, 1951 r.

Materiały o procesie grupy dywersyjno-szpiegowskiej (z prasy)

LITERATURA PIĘKNA

L. RUDNICKI - Stare i Nowe

J. PUTRAMENT - Rzeczywistośd

W. BRONIEWSKI Wiersze zebrane

L. LEWIN - Poemat o Dzierżyoskim

W. WASILEWSKA - Oblicze dnia

„Książka i wiedza”. Warszawa * Printed in Poland * Wrzesieo 1951 rok Tłoczono 250 000 + 600 egz. * Zakł. Graf. „Książka i
Wiedza” w Toruniu Obj. ark. wydawn. 4.4 * Nr zam. 1025 * Druk ukooczono dnia 15.9.51 Papier druk. sat. rot. Kl. VII, 80 g,
63 cm * Obj. ark. drukarskich 5.75 E-2-29099