Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego NR 2 (5) 2013 PDF

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego
2 (5) 2013
Wrocaw 2013
ROCZNIK INSTYTUTU POLSKO-ROSYJSKIEGO

-
RADA REDAKCYJNA
NADIEDA BAGDASARIAN
ALEKSANDRA GUZIEJEWA
KRZYSZTOF KUSAL
TATIANA KWIATKOWSKA
IZABELLA MALEJ
JDRZEJ MORAWIECKI
ANNA PASZKIEWICZ
JELENA SLOBODIAN
NATALIA SNIEGIRIOWA
TATIANA STROKOWSKAJA

.
.

.
.
.
REDAKTOR NACZELNY
RAFA CZACHOR
REDAKTORZY TEMATYCZNI
LITERATUROZNAWSTWO
JELENA POLIEWA
JZYKOZNAWSTWO
OLGA OROWA
HISTORIA
WADIMIR SZAJDUROW
PROBLEMY SPO-POLIT.
RAFA CZACHOR
.
.-.

SEKRETARZ REDAKCJI
IRINA POPADEYKINA
ADRES REDAKCJI
UL. LEGNICKA 65
54-206 WROCAW
WWW.IP-R.ORG/ROCZNIK
BIURO@IP-R.ORG
PUBLIKACJA DOSTPNA NA LICENCJI CREATIVE COMMONS CC BY 3.0 ATTRIBUTION
CREATIVE COMMONS CC BY 3.0 ATTRIBUTION
ISSN: 2084-1701
PODSTAWOW WERSJ CZASOPISMA JEST WERSJA PAPIEROWA
EGZEMPLARZ BEZPATNY

SPIS TRECI /
ARTYKUY /
, - ................................................................................... 5
, :
XX ...................................................................................17
, ..
...............................................................26
, ycie ......36
, -
....................................................................................50
, (
) .........................................................................................72
,
.........................................................98
,
( ) .........................................................111
RAFA CZACHOR, IRINA POPADEYKINA, Organizacja warsztatw
midzykulturowych w rodowisku polsko-rosyjskim ............................122
RECENZJE /
RAFA CZACHOR: , : , , , (), 2011, . 391 ..........131
ANNA FIGA: Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria, wybr, redakcja i wstp Dariusz Czaja, Wydawnictwo Czarne, Woowiec 2013,
s. 353 ......................................................................................................140
SKAD REDAKCJI I LISTA RECENZENTW ZEWNTRZNYCH ROCZNIKA
W 2013 ROKU..........................................................................................146
2013 .................................................................................148
O INSTYTUCIE POLSKO-ROSYJSKIM....................................................150
INFORMACJE DLA AUTORW................................................................151
- ...................................................152
..............................................................153
Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

-

.. , .. .. , . , ,
. ,

, .
: ; (19061917); ; ; ; ; .
,
1905 . , . , , : , ,
, . . , , , . ,
. 524 ,
279
( 296). 3 1907 . 442 , 316 ( 796,
500 , ). ,
, .
-
( ). 5

3049 , 2/3 3/4 .
27 ,
46. ,
,
11 ,
9 1.

19061917 ., , , ,
. , , , .
. ,
19061917 . , .

,
. , ,
,
.

(18461923).
(1867). 31 1868 .

, ,
17 482. ,
. , - 1
. . .1. ., 2006.
. 497498.
2
-
( ). . 963. . 1. . 5184. . 1.

7 (19) 1868 . , 3 (15)
1868 . 3.

: , , . , , , , , - , , .
, . 546
547 . . 28 (3 ) 1868 .4.
, , 14 1868 .

..
, 8 (20) 1868 .
300 . 25 . 5.
, 18
1872 . , .
, 27 6 , . 900 6 1872 .,
6:
3
. . 56.
. . 7.
5
. . 8.
6
. . 963. . 1. . 5232.. 106107.
4

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.

.
.

, , .
, , , ,
.
1872 ., 16
. 18871899 .
, ,

. 8

, , ,
1899 .

.
. , . , 21 1902 . , , 7350 .,
7. ,
, 18891906 . ,

8.
1907 . , , .. . ,
, ,
. 518 .
(18601916),
.
,
, .
1860 . .
. . , 1882 .
7
, , II //
. 1902. 12. . 236237.
8
. .1. . 294.

. ,
30 1882 .
4311 ,

9. , ,
XIX . .
,
. , 1883 . , 28
, 10. ,
, . , 19 1883 .
, , , .
. 23
60 .11. , , ,
. 30 1886 . , .
245 .12.

,
,
, .. . 1887 . 9
. . 963. . 1. . 9770. . 3.
. . 5, 11.
11
. . 13.
12
. . 17, 20, 23, 30, 33, 39.
10
10

, 1890 . ,
, ,
, 1280 .13.
,
, , 1891 .
. , 18951905 .
, ,
.
.
1898 .
.
- , , .
.
.. .
,

.

. , 13
. ., 1917. . 7.
11

14. 16 1907 . .. (18591924)
,
,
.
. ,
14- 22 1907 .

, ,
: , , . ,
, ,

,
, ,
,
,
15.
, . ,
27 8 1906 ., 20 2
1907 . .
1907 ., 3 1907 . , , , 14
. .
. ., 1907. . 8, 49, 57.
15
. . .
. ., 1907. . 1. . 926, 928.
12

. , . - ,
. , ,
,
20 . . 16. ,
,
, , 19101912 . 380
400 .17.

- . 1915 .
- ,
. , , , , , ,
, , . .
. ,
, , , .
.
, ,
.
,
18.
16
. .
. 1. ., 1908. . 26, 38, 134.
17
1913 . - . ., 1995. .
313.
18
. . 16.
13

, .

, . 30 1916 . ,
. ,
,

,
, 19. 1925 . .
,
(18561930). 12 1876 .
,
, .

. ,
12 1878 .
- 4618
, , , ,
20. , ,
, ,
.
1881 .
, 20
. , 18901900 .
. 1901
19
20
. . 31 1916.
. . 963. . 1. . 9410. . 2.
14

1906 . - , ,
,
1906 .
. , 1900 .

,
500 . .
,
,
. , 1907 .
, , , .
1912 . ,
.
15
1916 .
,
,
. ,
21.
,
.
, , 19061917 ., ,
,

.
21
. . 1. . 354.
15

,
.
POLSCY INYNIEROWIE GRNICTWA W SKADZIE DUMY
PASTWOWEJ
Artyku omawia ycie i dziaalno polskich inynierw grnictwa: H.
Kondratowicza, W. ukowskiego i M. empickiego, ktrzy byli czonkami
rosyjskiej Dumy Pastwowej czterech kadencji. Co wane, nie byli oni w niej
statystami, lecz aktywnie wystpowali w sprawach Rosji i Polski. Artyku, na
bazie po raz pierwszy wykorzystanych archiwaliw i dokumentw, przedstawia
zarwno okres nauki w Petersburgu jak i poniejsz dziaalno zawodow.
Sowa kluczowe: wybory deputowanych Dumy Pastwowej (19061917); polscy
inynierowie grnictwa; Hieronim Kondratowicz, Wadysaw ukowski, Micha
empicki, przemys grniczy.
POLISH MINING ENGINEERS AS DEPUTY MEMBERS OF THE STATE
DUMA
The article is devoted to lives and activities of the mining engineers who graduated
from the Mining University of Russia in Saint-Petersburg and have been the
deputy members of the State Duma of Russia since 1906 till 1917:
H.P. Kondratowicz (18461923), W.W. Zukowski (18601918), M.M. Lempicki
(18561930). The first of them used to be a deputy member of the first State Duma
but was also distinguished as an outstanding professional in the field of mining
engineering, having worked in the mines for more than 25 years. Kondratowicz
had authority with the miners as well. The scholarship under his name was
established in 1902 at Warsaw Technological University and later on he took the
doctorate degree in Krakow Mining Academy. The deputy member of the second
and the third State Duma Zukowski on the contrary having succeeded in trade
and commerce, was generally engaged in politics and charity. The deputy member
of the fourth State Duma Lempicki after more than 20 years of active work in
Polish mining industry took part in the political life of independent Poland.
Key words: deputy members; the State Duma of Russia (19061917); Poles;
mining engineers; the mining engineering; science; business activity.
, , .
- (,
-).
: , ,
, .
E-mail: vga.prof@mil.ru
16

:
XX 1

. , (-, , ), (.. , , ), .
: ; ; ; ; -;
; .

, , ,
. , .

XIX .
(17551820),
, ,
- .
XIX . . (18151904), . (1833
1902) . (18211895)
- ,
. 1
- . ( 0110 222), (2.23.48.2013),

. (,
2013 .). ( ) ( )
.
17

, XX .
.. (18401890), , - , .. (1863
1934) .. (18661942). .. , ,
Bibliotheca Buddhica2, 1897 . -. .. .. ,
.. .. .
.. . .. .
19 1866 .
( ), .
,
,
- , , , , , ,
.. , 1934 . 1991 . , ,
,
.
, .. . , . , ,
. .: / .. , . .: . 1991, c. 7.
.. ( , ), .. ,
, , . . . 13.
18

3.
.. .
.. , ,

4. 1900 .
.. - .
( , I-
,
. . ). , : .. , .. , .. , .. ,
.. .5
..
,

. ..
: The
Central Conception of Buddhism and the Meaning of the Word
Dharma (London, 1923), The Conception of Buddhist Nirvana
(Leningrad, 1927), Buddhist Logic (2 Vols. Leningrad, 1930,
1932). , , , . .. - : ..
.
.. . -
.. , ... /
.. , ..- (. .), .
.: . 1972, c. 13.
4
. . 14.
5
. . 15.
19

6.
.. . .. , .. .
. , (, .) , .. (,
, .). . ,
, , 7.
..
.
.. .. -
1923 .
.
.
.. .. .
- 1891 .
1908 .
. . . .
, .
1960 .
, .
, , , . . , , , .
, 6
.. -, .. /
.. , ..- (. .), .
.: . 1972, c. 27.
7
... . . . 16.
20

.

, . 1915 . , , ,
1932 .
( 2004 2009, )8. ,
, ,
.
, ,
,
,
() .. 9. , .. .
(18851927) 20
1885 . .
(18461930) , . ( )
.
. , 1903 . 1905 . ,
, , . 1907 . 10
( )
8
Podrcznik sanskrytu. Gramatyka wypisy objanienia sownik, Krakw,

1932.
9
Johnston E.H., Andrzej Gawroski and Sanskrit Textual Criticizm / Andrzej
Gawroski, Studies About the Sanskrit Buddhist Literature. Ed. By Marek Mejor,
Warsaw: Research Center of Buddhist Studies, Faculty of Oriental Studies, University of Warsaw, 2012, P. 1115.
10
Sprachliche Untersuchungen ber das Mcchakaika und das Daakumracarita.
21

( ) . (Am Rande des Mcchakaika) . 1917 ., ,

. 1920 . . ,

. , ,
. 1921 . -, 1926 .
11.
Rocznik Orjentalistyczny (1- 19141915 .).
( .
(Stefan Stasiak), . 1923 .

, 1926 .
12.
. 19251926 .
. , 1927 .
, ,
..
13. , .. , . , , , ,
11
Major M., Andrzej Gawroski. P. 8.

., XX // . -, . 2010. . 45, c. 393.
13
, . . . 1960. / . . 1993. .89210.
12
22

, ,
. .. . , , , . .

,
.
.. .
, (),
, 19241925 ., , . .
.

1899 . 1916 .
. ,
, , . .
14,
.
() .
, 1930- . 1938 . . 1932 . . . .. ,
14
Vorarbeiten zur Geschichte der mahynistischen Erlsungengslehren Zeitschrift fr Buddhismus, Mnich 1921.
23

.
.. ,
. ,
,
, , , , 1920- .

.. . .. Conception of Buddhist Nirvana. ,
, , 15.
..
. , ,
, 16. ..
17. ,

, , ,
.
, . , , , ,
15
Arnold Kunst, Stanislaw Schayer (8.05.18991.12.1941). p. XXI / Stanislaw

Schayer, Contributions to the Problem of Time in Indian Philosophy. Ed. By Marek Mejor, Warsaw: Research Center of Buddhist Studies, Faculty of Oriental Studies, University of Warsaw, 2012.
16
Stanislaw Schayer, Contributions to the Problem of Time in Indian Philosophy.
Ed. By Marek Mejor, Warsaw: Research Center of Buddhist Studies, Faculty of
Oriental Studies, University of Warsaw, 2012. P.1.
17
. P.21.
24

, , ,
,
, ,
.
ROSYJSCY I POLSCY INDOLOGOWIE: I POOWA XX WIEKU
Artyku powicony jest historii rosyjskiej i polskiej indologii w pierwszej poowie
XX wieku. Przedstawiono w nim wsplne rda obu narodowych szk indologii,
losy poszczeglnych orodkw indologicznych (Sankt Petersburg, Warszawa,
Lww) a take biografie wybitnych rosyjskich i polskich indologw (Fiodor
Szczerbackoj, Andrzej Gawroski, Stanisaw Schayer), ich zainteresowania
naukowe i kontakty.
: indologia; buddologia w Rosji i Polsce; Fiodor Szczerbackoj;
Andrzej Gawroski; Stanisaw Schayer
RUSSIAN INDOLOGISTS AND THEIR POLISH COLLEAGUES: 1ST
PART OF THE 20TH CENTURY
This articles covers certain aspects of academic contacts between Russian and
Polish indologists. It also traces some similarities in the development of the
academic Indology in the two countries. Both indological schools had deep roots
and benefited from the contacts with other European indological traditions,
namely, British, German and French. Russian indologist Gerasim Lebedev made
an interesting attempt to study Tamil and Bengali language directly from his Indian
teachers. In the 19th century Russian Academy sponsored the publishing of
Sanskrit-German Dictionaries that became known worldwide as the St. Petersburg
Dictionaries. Later on Professors Minaev, Oldenburg and Sherbatsky in St.
Petersburg continued research on India and pioneered teaching of Indology in
Russia as an academic discipline. Russian-Polish contacts are discussed mostly in
connection with the leading personality of Fiodor Ippolitovich Sherbatsky
(Sherbatskoy), who was born in Poland but spent most of his life in St. Petersburg
(Leningrad). Russian and Polish indologists shared their interest to early
Buddhism. Such personalities as Professor Sherbatsky , Professor Gawroski ,
Professor Schayer contributed a great deal to the development of indological
studies in Europe.
Key words: Indology; Russia; Poland; academic contacts; St. Petersburg; Lwow;
Warsaw.
, , .
- , (, -).
: , , .
E-mail: igorkotin@mail.ru
25

..

.. , 19541975 .,
, ,
.
: .. ; ;
; ;
; ; ; .
, , , - , : ;
;
() ,
; (, , ).
.. -
. , . , . , . . .
. .. , 1. . ,
- ,
.
.
..
, 1
. .. / . . , 1988. 9. . 28.
26

(. , )
(. )2.
. . (1981
1982) - (4 ) .. . .
, 3.
1982 . .
.. , , -
.. .
.. .
(1981).
..
: . , . , . ,
. , . , . 4.
( 1983 .), .. . ..
, .

,
5.
1954 . .. . , 2
.
, . 29.
4
.
5
.
3
27

,
1948 1970 .
, ,
, , , ;
. , . , , , .

, , : , , .
, ,
. . ,
, ,
.
, 6.
(, ) , ,
, . , , , .
1960 . ..
7, : , ,
; , , ; .
, -
. / . . .,
1972. 398 .
7
Suchomliski W. Pierwiastek estetyczny w wszechstronnym rozwoju czowieka. //
Kwartalnik pedagogiczny, 1960, 2, s. 325.
28

, ,
8.

: , , , ,
, . , : 1) ; 2)
; 3) , .
, - , , , , , , 9.
1961 . 10 ..
. , ,
(, , ), . , ,
, , . , , , , ,
: , -
, . 8
.. i i i // . : 5- . ., 1976. .1 . 177.
9
.. // . : 5- .
. 1970. .3. . 555.
10
Sukhomliski W.A. / Rozum i rce. // Szkoa zawodowa, 1961, 2, s. 1719.
29

, , :
, .
.. , : 2011/12
.
.
, ,
. , , 11.
, , ,
, "
, "
.
, .
.
, , . ,
,
12.
11
.
. / . // . 2011, 5, . 41.
12
30

:
,
;

.
,
. , , ,
,
, 13.
, -,
14, .. , (, , , ) . -, (1973 .),
,
: ,
.
.
, . : ; ;
. .

, ,
, , , 13
14
.
Sukhomlinsky V.A. To hlavni je lidskost // Komensky, 1961, 4, s. 193198.
31

:
,
, 15.

, . , . ,
. ,
, . ,
. ,
3
, , , ,
.

, 16.
1975 . ..
. . .
, , , , ,
.
, .. , , , , .
15
.. : / .. ; . , . ,
. . . -. : - , 2008. . 422423.
16
.. :
/ .. // . 2011. 2. . 100109.
32

, - . , , . :

;
;
, , ,
;

( , , .);
,
,
, ;
, .
,
, , , , ,
: , , . , . ,
, ,
. , , , , , , 17.
,
. 17
.. / .. . : , 1979. . 16.
33

, :
, , ,
,
.
..
,
, , :
,
;
, ;
, ;
, ;
;
,
, , .
..
(19781979) . , .
.
. ; (1982 .);
(1982 .) - .

.. , ,
,
18.
,
, ,
, ,
18
. .. / . . , 1988. 9. .30.
34

, .19, ,
.. .

, .. .
IDEE WASYLA SUCHOMLISKIEGO W POLSKIEJ PEDAGOGICE
Artyku przedstawia prace radzieckiego pedagoga Wasyla Suchomliskiego, ktre
zostay opublikowane w Polsce w latach 1954-1975. Wyszczeglniono wtki i zagadnienia, z ktrymi badacz zwraca si ku polskim czytelnikom, odnoszc si do
szerokiej problematyki wspczesnej pedagogiki.
Sowa kluczowe: Wasyl Suchomliski; pedagogika w Europie; wychowanie ucznia; efektywna praca; estetyka w rozwoju czowieka.
VITALI SUKHOMLINSKYS IDEAS IN POLISH PEDAGOGY
In this paper the author describes articles of Soviet educationalist Vitali
Sukhomlinsky that have been published in Poland in 1954-1975. The author
analyses the main problems that Sukhomlinsky brought up to the Polish reader, as
well as their significance for European education and contemporary school.
Key words: Vitali Sukhomlinsky; European pedagogy; school education; effective
work; aesthetic in human development.
, , , , - , ,
. .. .
().
: , .
E-mail: ped@bk.ru
19
Bohdanowicz L. Edukacja europejska // ycie Szkoy. 2003. 1.
35

ycie

,
ycie.
- .
: ; ; .
, (, , .), , , , .. ,
.
, . , , .
, , (, , .)
(, , .).
, ,
. ,
,
. , , ,
, , , , , ,
. .
, , , 36

,
, ,
, .
.. , 1.
, , , , , . , , - ( ... , . . ),
,
, .
,
,
. : , , , , ,
, ,
. - , , . . .. , , , , , ,
, 2.
( , , ) , 1
C.. . .: ,
2004. . 115.
2
.. // :
/ . . . . , . . . .: , 1999. . 3.
37

( , , ). , ,
. ,
/
ycie. (
, ) -
.

.
, , , ,
, ( ), ,
, , , ,
, , , ..
: , ...
. ;
. . ; ,
, . . ;
Nie trzeba byo by prorokiem ani nawet pisarzem posiadajcym
umiejtno ukadania nie swojego gosu, by usysze, e trudno, e
tragedia straszna, e bd j cae ycie dwiga, ale e ycia ona
nie moe przesoni, bo ycie idzie dalej i w kocu oboje s jeszcze
modzi i silni, i mogliby si jeszcze, a chyba nawet powinni, dziecko
postara... J. Pilch; ycie patrzy na nas ze strachem i zastanawia
si, co te moemy jeszcze z nim zrobi. Forum internetowy.
:
.
, , ( )
,
: ,
38

, , ,
. . ; , , ,
. . ; ne
poprostu s wierszczami i tylko z tego si ciesz a jeli si
zgubia to posuchaj jak oddycha ycie, w tym oddechu jeste ty
prawdziwa i szczliwa. NKJP3.
, , ,
ycie: , - ,
, , . , ! : . . ; ycie mnie zjado... Forum internetowy.
.
,
, . N+V3 ( N , V
).
:
1. / ( , ,
)
, . . ;
, , /
. ; ,
: .
. ;
. ; .
3
NKJP Narodowy korpus jzyka polskiego. : <http://nkjp.uni.lodz.pl/index_adv.jsp>
39

. . ; ,
. . ;

, ,
. . ; ycie
wiedzie prostymi drogami, jeli szukamy zrozumienia. Forum
internetowy; To ycie przywiodo tych ludzi do waszego kraju
w poszukiwaniu zajcia a ci, ktrym udao si je znale zrobi
wszystko, by si utrzyma opowiada z wyranym grymasem na
twarzy. M. Chrzanowski; Wszak to jej drugie ycie doprowadzio do
katastrofy i to ona bya najwiksz tajemnic: co takiego zrobia,
kim bya naprawd, komu wyrzdzia krzywd, e doszo a do
morderstwa? M. Pitkowska; Cho bycie byy razem, bo i Ty jeste
osamotniona w Genewie, a ycie ucieka , lecz trzeba mie
cierpliwo i jeszcze raz cierpliwo, a bdzie dobrze.
. Rostworowska; ycie odchodzi... Pasjonowao go to.
M. Kaszyski; piewam a drzewa szumi. / piewam a ycie
biey. J. Brzechwa.
2. , (, .), (, ..).
/ ycie : , / -, , , : , , . ! . ; ,
, .
. ;
. . ; , , ,
! . ; , . , 1988; . . -; Wic
cieszmy si z tego, co nam ycie daje i nie dzielmy wosa na czworo.
R. Wojciechowska; Ten komu ycie podarowao ochap, kocha
powierzchownie albo wcale, zapisano w Ksigach. Z. Smektaa;
Jeli masz odwag powiedzie egnaj, ycie nagrodzi Ci nowym
40

witaj Forum internetowy; Sowa takie jak Bg,
zbawienie, reinkarnacja czy nirwana nabray dla niej przez
te lata zowrogiego odcienia i cho Stefania czasem mylaa
z pokor, e ycie odebrao jej ask wiary, przecie kiedy
wyobraaa sobie pocztki kadej religii, nie umiaa opdzi si od
podejrzenia, e mrocznia tam obd w cisym, medycznym sensie
tego terminu. J. Sosnowski.
3. ,
, ,
,
, , , . . ;
, ,
, , , . . ; Znamy si od wielu lat,
ale ycie rzucio nas w rne strony i nie mamy za wiele okazji do
rozmowy o grach, swych rodzinach, pracy zawodowej, a take
co nieuchronne o polityce. M. Jagieo.
()
, , , , , .., :
, ( ,
, /
. ;
. . ; ...ale take trzeba mie si na jej poparcie, bo
jak nas ycie uczy, rzdzi ten, kto ma si. P. Smoleski);
( .
. . ;
ycie mczy; ycie leczy. Forum internetowy);
(
, ,
. . ; Czy wy te czasami czujecie,
e ycie kieruje wami, a nie wy nim? Forum internetowy);
41

( , ,
,
. . ; Mnie zabija choroba, a was ycie. Forum
internetowy);
(ycie pisze scenariusze, jakich nie
wymyliby zawodowiec. J. Kobus).

, , . , , ,
:
. . ; , - , ,
. . . ; , . ; , ,
, , . . ;
: , ,
, ,
! . ;
,
. , 2005; ycie jest zagadk, nigdy nie wiesz, co
wymyli... Forum internetowy; Wiedziaam , e ycie co wymyli,
eby si nigdy nie nudzi... Forum internetowy; ycie ma swoj
logik, ktra nie ma nic wsplnego z logik arystotelesowsk.
M. Tomaszewska. ,
: .
, . . ; Troche sie te smuc... sam
nie wiem czemu... Jakie to ycie gupie..., nie sdzisz... ? NKJP.
, , (
).
, ,
: , , .
. ; , . ; , ,
42

; , , . . ;
Bawimy si w ycie, ycie nami bawi si . Forum internetowy; ycia
nie oszukasz, najwyej ycie oszuka ciebie. Forum internetowy.
, /-:
,
. ; Skuteczno takiej informacji jest adna ycie
ma swoje wymogi. E. Cichocka; Takie ycie wymaga wielu
kontaktw z ludmi, wielu rodzajw aktywnoci, wielu miejsc
i zainteresowania tym wszystkim, co nas otacza. A. Bochenek.
,
: ,
,
,
. . ; Widzisz,
Paulino,ycie ma swoje prawa, pcha nas naprzd, nawet gdy si
przy tym zbytnio nie upieramy. M. Nurowska; Ale ycie kieruje si
swoimi prawami, z tego, co syszaem, ordynator oddziau
pooniczego zakontraktowa 800 urodze, a urodzio si 1300.
NKJP.
, -, :
, ,
, . . ;
, , , . ! . ; Jak to mwi: ycie
grozi mierci. Jeli jednak jeste dobrze przygotowany, moesz
zredukowa zagroenie do minimum uwaa Kacperek.
P. Franczak; ycie mci si okrutnie, tym okrutniej, czym bardziej
ucieka si od niego w dziedzin teorii, utopii, lepej WIARY
w system. A. Bobkowski.
,
, , :
, , ,
. . ; Czy was ycie te tak cudownie
rozpieszcza jak mnie? J. Chouj.
43

, , , ( : , , ,
, .
. ); ( ,
; , , . . -; Jzyk ycia jest
w naszym wiecie tylko jeden. NKJP), (
,
,
, ,
. . ; Z mieszkania w jednej chwili
uszed gos ycia, znikno ciepo. B. widerski). :
( . . ; , , , , ,
, , . ; ycie mwi za Polakom co zupenie innego.
J. Marek Rymkiewicz);
( : , , / , / , , /
! . ; Mamy w tej
chwili to, co si mwi z niemiecka: schadenfreude, rado ze
szkody, bo niestety, dzisiejsze ycie krzyczy to jest sytuacja setek
tysicy ludzi z tego, e przyznaje nam ono racj. NKJP);
( ,
: , ! : ! . ; To moment, kiedy ycie odpowiada na
pytanie, kto i jak si ustawi zawodowo, materialnie czy
rodzinnie. NKJP);
( .
. . . ; Tak to ju jest, e samo ycie myli dyktuje.
J. Broszkiewicz);
44

( ,
. . ; ycie
zadaje mi pytanie: Los Angeles czy Chicago? R. Nacht).

. , :
- ( ,
, : ;
, . . ;
, . . ; Czy
ycie potrzebuje siebie nazywa yciem? I czy ycie chce y?
. Stachura);
/- ( . . ; Z pewnoci nie odkryj Ameryki (do dzi zreszt trwaj
spory, komu pierwszemu naprawd si to udao), twierdzc, e
ycie lubi i umie robi nam niespodzianki, a los plta figle.
Z. Szczepaniak);
(, ,
. . ; Moja wiara w niezaprzeczalny
dla mnie fakt, i YCIE troszczy si o mnie i zaopatrzy mnie zawsze
i wszdzie we wszystko, czego mi faktycznie potrzeba (a nawet
ponad to) znw zmaterializowaa mi we waciwym czasie miejsce
wrd waciwych ludzi. R. Nacht; Ale ycie dba o to, by tragedia
bya w rwnowadze z komedi, bo oto po czterdziestu dniach
wdrwki dostrzeg w szczerym polu, w ktrym utkn transport,
krow z obamanym rogiem. A. Mularczyk);
, (
,/ , / ,
, / . . );
- ( . . ; ,
, . . ; Pozostae dwa
mwi: dzikie ycie wchania nas i dzikie ycie mieje si
z nas. NKJP).
45

,
, , .
, , , ,
:
/-, ( , . -; Ale codzienne ycie nienawidzi, nie rozumie tego sowa.
NKJP);
, ( , , . . ;
ycie mnie wykacza. Forum internetowy);
( , , . ; ycie mnie meczy. Forum internetowy);
, ( .
.
. . ; .
. ; ebycie w kocu
mogli powiedzie przynajmniej aa jak was ycie bije.
M. Dlugosz).
. , :
, - (
, , . . ;
. . . ; Jakimi drogami, ktrdy wcisna si
w to surowe ycie, w byt tak dalece powicony sprawie zarobku
i sprawie przeycia, przetrwania pr roku za w ciki zarobek, i
na nic innego, prcz bezczynnego spoczynku i bezmylnej zabawy
nie zostao tam czasu, owa tkanina sw gbokich, westchnie
aoby, przed wiekami w pikny porzdek zwizanych?
S. eromski);
( / , / !
. . );
46

( , , , .
. ; Gdy ycie jest na tyle hojne, e daje ci szanse na
spenienie marze, bagam nie zmarnuj jej! Forum internetowy);
(, ,
. . );
, (, ,
. . ;
Dostaem drug szans na odwane ycie. Myl, e wykorzystam j
tak dobrze jak i pierwsz. Dziennik Polski, 15.08.13).
, : ,
, , , , , , (, , ). ,
ycie,
.
, ycie,
(86 %
, 92 % ) , ..
, , , - .

( ) ( ) , ,
., ,
.
47

, ycie
(7,7 % , 8,6 % ), , ,
,
, .
, ,
ycie, ,
,

, : , ,

(, , .),
, , .
, , ;
, , .
ANTROPOMORFICZNA METAFORA JAKO SPOSB OBIEKTYWACJI
KONCEPTU YCIE W JZYKU POLSKIM I ROSYJSKIM
Koncept ycie jest jednym z wielowymiarowych konceptw abstrakcyjnych.
Ninijeszy artyku powicony jest antropomorficznemu modelowi metaforycznemu, ktry reprezentuje ten koncept w jzyku polskim i rosyjskim. Uycie
metafory antropomorficznej pozwala odda tak abstrakcyjne pojcie jak ycie w
konkretny sposb. Artyku zawiera analiz obszernego materiau, dowodzcego
uniwersalnego charakteru i gbokiego zakorzenienia si tego konceptu.
Sowa kluczowe: koncept, obiektywizacja konceptu, metafora konceptualna
ANTHROPOMORPHIC METAPHOR AS A REPRESENTATIONS WAY
OF CONCEPT LIFE IN THE RUSSIAN AND POLISH LANGUAGES
The concept life is one of multi-dimensional abstract concepts. This article is
devoted to the anthropomorphic metaphorical models that represent this concept in
Russian and Polish. The use of anthropomorphic metaphors (that is the transfer of
properties, characteristics of person to the concept life) allows us to represent
such abstraction as life in a concrete way: it looks like person, has somatic and
vital features of the human body, it is capable of physical, mental and verbal
actions, it can express feelings and emotions, has the traits and qualities, which
inherent in man, it is able to engage in interpersonal relationships. A large number
of identical anthropomorphic metaphors in the Russian and Polish languages,
48

which represent concept life, evidence about their universal character and strong
roots in the common human experience.
Key words: concept; concept's objectivization; conceptual metaphor.
, , .
(, . ).
: , , .
E-mail: deeva24@list.ru
49

-

- .
, , -
- - ,
. .
: ; ; ; .
.
, , , , . -
, , .
,
,
:
1) -- ; ;
2) - ,
- ,
, - - . , ,
, 50

- .
, , , ,
,
XIV . , ,
,
, 1. .. :
, : - . ,
/.../ , , 2. .. , -
,
,
1- . . 3. .. , :
, ,
, , , 4.
.. - //
Biaostocki Przegld Kresowy. Dziedzictwo przeszoci kultur narodowych.
1996. . 5. S. 34.
2
.. : . .: , 1992. C. 9899; .. . // : , , : 2 . . 1. .: , 2004. . 174.
3
, . 174.
4
, . 174175.
51

(
, , )
XXIII .
5. . ,
, ,
,
( ): , , ,
6.
, , , . ,
.
-

7. XIV .,
. . - , , , XIV .8.
XVI .
, . , , , , -
Nalepa J. Jawigowie: nazwa i lokalizacja. Biaystok: Past. Wydaw. Nauk.,

1964. S. 5.
6
. . : . , 2004. C. 89.
7
Bednarczuk L. Wok etnogenezy Biaorusinw //Acta Baltico-Slavica. 1984.
T. 10. S. 3347.
8
- . . . : - . ., 1954, .
49.
52

9.
,
10. , XV . -

, ,
11. -

.
. , -, XVIII
XIX . ,
. ,
12. , . XIX . - 13. , ,
14. XX . II 9
Stieber Z. Z pogranicza jzykowego polsko-biaoruskiego // wiat jzykowy Sowian. Warszawa: Past. Wydaw. Nauk., 1974. S. 435.
10
Winiewski J. Zarys dziejw osadnictwa na Biaostocczynie // Atlas gwar
wschodniosowiaskich Biaostocczyzny: w 9 t. T. 1. Wrocaw: PAN, Inst. Sowianoznawstwa, 1980. S. 17.
11
, . 17.
12
Stieber Z. Z pogranicza jzykowego polsko-biaoruskiego // wiat jzykowy Sowian. Warszawa: Past. Wydaw. Nauk., 1974. S. 435439.
13
14
Brckner A. Pocztki i rozwj jzyka polskiego. Wybr prac. Warszawa:
Past. Wydaw. Nauk., 1974. S. 92.
53

15. . ,
, , 16, , , ,
- . , , .
-
, . -
- , , - ,
. , . , . , . , -
- . , , , ,
. ,

, , 17. ( ) -, .
15

16
Czubiski A. Polska i Polacy po II wojnie wiatowej (19451989) // Polska
dzieje narodu, pastwa i kultury. . 6. Pozna: Wydaw. Nauk. Uniw. im. A.
Mickiewicza, 1998. S. 110114.
17
.. - // Studia nad polszczyzn kresow. 2001. T. 10. S. 65.
54

- . ,
? , , ? - ?
? ? , . , , , . ,
,
, - 18.
,
.
: . -
-
. : , ( - );

, , ,
; : , , (- 18
.A. - :
.... . . . , 2009. 178 .
55

); (
; , ); .
, : 1) - .
( ): ) (
, -
, , ); ) ( , );
2)
- ; 3) , ,
. . .
, - , , , , , - . : ) - , ( )
; ) , - ,
-
. :
May atlas gwar polskich, Atlas polskich innwacji
dialektalnych, ,
Zrnicowanie sowotwrcze gwar Mazowsza i Podlasia, Atlas
56

linguarum Europae .,
,
: ,
,
.,
, . , - .
, , , (,
, , ).
-
. , ,
, . ,
, , . ,
. Atlas polskich innowacji dialektalnych (1981) ,
. , , , , ..
() ,
19. ,
. , ( ,
) 19
. : . ., 1990.
. 64; . .: . ., 1966, . 178.
57

20, .. , 21 . ,
22.

23. 24. 25.

, , () () . ,
,
(, ) ,
-
20
.. // : , , : 2 . . 1. .: , 2004. . 204.
21
.. // : . .: . ., 1998. . 158159.
22
.. - : : - . ,
1963. . 31.
23
, . 31.
24
.. // : . .: . ., 1998. . 197; . .
: . 1. : . ., 1999. . 542.
25
.. - : : - . ,
1963. . 34.
58

26. ,
.
, ,
, , 27.

, .

, , 28.
.
;
29.
, , , ,
30. , , , 31. 26
.. // Studia etymologica Brunensia. 2000. 1. S. 202.

27
.. :
: , 1988. . 4.
28
, . 23.
29
.. // : , , : 2 . . 1. .: , 2004. . 225.
30
.. : .: , 1973. . 147.
31
.. .
// : , , : 2 . . 1. .:
59

, .
:
,
,
, (
,
)32.
- .
, ,

.

, , , . . 33. , . ,
. -, . , . , . , .
. ,
. O powstaniu polskich obszarw
jzykowych na Wileszczynie , ,

. , , 2004. . 176.
32
.. - // Studia nad polszczyzn kresow. 2001. T. 10. S. 65.
33
.. ( ). . 1 // : : 2 .
: , - . . , 1967. . 5.
60

, . , ,

.

. , Atlas gwar wschodniosowiaskich Biaostocczyzny,
- .
-, .
, -
,
Atlas gwar wschodniosowiaskich Biaostocczyzny,
. ,
,
.
, , , .. 34.
- , , .

[z] le - -
34
.. // : . .: . ., 1998. . 4344.
61

.
[z]: le. MAGP, le zle ()
-

- - 35. , . [] (
, 36)
. ,
/ [], [] 37.

. *s, *z , . ,
, 38. , ( ) 39. z , j, , m,
w, g,
[z] ( []!), : zje, zjecha, znie,
35
May atlas gwar polskich. . 3 // May atlas gwar polskich: w 12 t.: mapy.
Wrocaw: Wydaw. PAN, 1962. m. 137.
36
.. : : . ., 1989. . 105.
37
.. ( ): : - . , 2005. . 42; . . : : 2 .
. 1. : . . . -, 1993. . 42.
38
Klemensiewicz Z. Gramatyka historyczna jzyka polskiego Warszawa: Past.
Wydaw. Nauk., 1964. S. 139.
39
, . 140.
62

znikn, zmi, zwia, zgia40. l
. ,
le
z .
le.

- . , XVI ., , , , , . .,
. . (XVI .)41.
, , , 1933 .42. ,
. , (. : [], [],
[], [], [], [], [], [], [], [], [], [], []43. , [] , [],
.
.. ,
, , ,
.
, ,
, 44.
40
Bk P. Gramatyka jzyka polskiego Warszawa: Wiedza Powszechna,

1997. S. 89.
41
. : . , 2004. C. 178.
42
, . 179.
43
, . 178.
44
.. : : . ., 1989. . 86.
63

, : , , , , . 45. , , 46.
, .. , :
( )47.
le
, .
, -
48, : z zle
. le , le

. ,
, . .. ,
,

49.

, , , le, , , .
, ,
45
, . 8687.
, . 105.
47
, . 105.
48
.. : :
. ., 2003. . 167.
49
, . 228.
46
64

, ,
.
,

, : )

; ) ,
. ,
[z] le
-
.
. - - ,
- ,
. -
- , . , -,
, ,

. , ,
, , - - ,
- .
, ,
(darmozjada,
makuta, przygasznia, komel, pacuk, porszuk, wypustka,
65

gwiazdocha...). - bdziel, bdziuch, koza, mnich, skrzynka, samotuki, sopuch
. , ych,
ychun, krasak, pucian / pocien, wieronek, zimwka
, .

, -
.
-
, .
-, .
, ( )
( ),
.
: [z]: le;
[] -s: pa[n]ski, ko[n]ski, wi[n]ski; []: zyiby; darmozjada, makuta; komel; . arny, nona; bdziel, bdziuch, cygo, tygo, koza (), ychun,
pucian / pocien, samotuki, skrzynka, acuk, prszuk, subista.
wypustka - . - , - ,
, - - ,
.
66

- ,
m- -: -
; [] .
. . . (rk)-ami: rk[]; .
. . . : -owi, -u -owiu;
mnich, krasak, koza (), ych, sopuch,
zimwka, gwiazdocha. - skolzjak , . nuoka - . przygasznia
.
kaponiarz, kaszele, usta, skaracz, wieronek
- .
, - , , -- , . , -
- ,
. . . , . ,
,
, .
. - , 4- ,
:
67
. 1.
1- . . , , - ;
2- ,
;
3- , ;
4- ,
- .

, -
.
-

, -
, .
-
: ? ,
, (., []
-s: pa[n]ski, ko[n]ski, wi[n]ski;
68

nka; porszuk).
le, ,

,
. ,
, .
przygasznia, arny, nona, sopuch,
. , koza , skolzjak, bdziel,
bdziuch, wieronek, zimwka, ,

- .
( , , , )
arny, sopuch, zyiby, koza ,
pucian / pocien, bdziel, bdziuch,
. , arny,
- , , - , .
, .
,
, ,
- .
:
,
- .
69

, , , ,
.
- - . , - , -
.
. . .
- - , , ,
. , ,
.
,
.
,
-
.
, , .
INNOWACJE W POLSZCZYNIE POCHODZCE Z OBSZARW PNOCNO-WSCHODNICH
Zaprezentowane badanie miao na celu okrelenie terytorialno-typologicznej specyfiki innowacji pochodzcych z pnocnego-wschodu w polskich dialektach. Po
raz pierwszy w jzykoznawstwie sowiaskim przebadano na poziomie fonetycznym, morfologicznym, leksykalno-semantycznym i leksykalno-sowotwrczym
zasig wpyww jzyka biaoruskiego na caym obszarze pnocno-wschodniej
Polski, a nie tylko w granicach wskiego pasa tradycyjnych wpyww jzykw
wschodniosowiaskich. Autorka przedstawia wasn interpretacj szeregu innowacji.
70

Sowa kluczowe: izoglosa, innowacja, irradiacja, obszar styku
NORTH-EASTERN AREAL INNOVATIONS IN THE POLISH LANGUAGE
Object of the research: The corpus of areas of the linguistic phenomena observed
on the territory of the north-eastern Poland and whose characteristics can give evidence of the formation of the Belarusian-Polish language community.
Subject of the research: The different-level north-eastern areal innovations in the
Polish language recorded on the genetically Polish territory.
Purpose of the research: To determine the areal-typological specifics of the northeastern innovations in the Polish dialectal language.
Research methods: Contrastive-comparative, areal-typological, comparative historical, descriptive-analytical with the elements of onomasiological and numerical
analysis.
Scientific novelty and value of the results received. This is the first work in the
Slavonic linguistics researching the spread of the Belarusian areal influence on the
phonetic, morphological, lexical-semantic and lexical-word-forming levels on the
complete territory of the north-eastern Poland, rather than within a limited zone of
the traditional influence of Eastern-Slavonic languages. For a number of areas of
the innovational phenomena in the Polish dialectal language the author provides
her own interpretation based on the analysis and systematization of selected material as well as study of local and foreign sources on the subject of the research.
Practical value of the results received. The results of the thesis work can be useful
in areal-typological studying of Slavonic languages, compilation of regional geolinguistic atlases, teaching of the Belarusian and Polish dialectology in universities,
subject-related seminars, creation of manuals and teaching aids on respective
subjects.
Key words: isogloss; innovation; irradiation; contact zone.
, , .
, , , ( , . )..
: , - , , , - ,
,
, , ,
.
E-mail: nataliasnigiriova@gmail.com
71

( )
. , :
, . ,
, . : , , .
. ,
: , ,
.
, , .
,
, .
,
.
: c , , , .
1.

,
.
1, 2. , : 1) , 2) ,
1
.. . .: 1977.
. 3637.
2
., . ( ). Zielona Gra: 2002. .17.
72

3) , 4) .

: , 3, .
,
. , , .. , .
. : , , .
, , vs , , vs
.

.
, . , 4.
. , ,
: , , .
: 1) , 2) , 3)
.
,
. ,
,
3
.
( ,
) // : , , .
-: 2004. VII C.246254.
4
Hjelmslev L. Prolegomena do teorii jzyka //Jzykoznawstwo strukturalne.
Warszaw: 1979. S. 7484.
73

.
, , , .
, . . ,
, 5.
. , , , 6. : ,
, .
.
,
. , , .

. , , . , . . , , , .
5
. . .:1951. . 128.
. //
. .: 1977.
6
74

, , .
,
. , , ,

, : , . .
. . . . , , :
, , .
.

. ,
.
() .
,
// , .. vs ,
vs , .
2.
2.1.

( 7)
. .
7
= , .
75

,

. (+) . , , . : , , , - .

, .
(-).
:
, . : (), ()
().
.
: .
(. .1, . -- --),
(. .1, . -- --). , ,
, (.
.1, . -- --).
76
. 1. . 8.
, : vs .

.
, , (. . 2, . -, , . -- --), (. . 2, . -- -). :
vs . .
(+).
. 2. . 8
, .. , .. ,
.. , .. , .. .
77

.
.
-- 230 ,
12 . (. . 3 . . --
). ,

.

(. . 3, . -- --).
. 3. . .

. -,
, .
, . . vs .
(, ) (, ). 78

.

. .. , 9.
.
.
: , , . , .. ,
. .
, , : , .
. ,

: , ,
.
,
(. 1, 1-4, II . 1-4,
III)10.
. 1. .
. . .: 1979. . 275.
Skorek J. Fonologia suprasegmentalna jzykw rosyjskiego i polskiego. Zielona Gra: 1997. S. 3455.
10
79
2. -1
( -1) . -1 , , , . ,
:
1) 11, 2) 12, 3) ,
4) , 5) . , , .. .

.
.
,
. , , . , . , . . vs 13 , .
11
Skorek J. Funkcja lingwistyczna pytajcych zaimkw rzeczownych w strukturze

dialogowej rosyjskiego i polskiego tekstu audialnego // Sowo i tekst w opisie porwnawczym. Rzeszw: 2010. S. 148 166.
12
Skorek J. Konstytutywna funkcja pytajnych zaimkw przymiotnych w strukturze
rsyjskich i polskich i wypowidze pytajcych (badania eksperymentalne) // Jzyk
w kontekcie spoecznym i komunikacyjnym. Katowice: 2007. S. 155165.
13
Russell S. Tomlin, L. Forrest, Ming Ming Pu, Myung Hee Kim. Semantyka dyskursu // Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa: 2001. S. 63.
80

. , . ?
, (. . 4, . -o- ?).
: , , 180
16 . , , , -1 .
. 4. ?
.
?, , , . : , .
, .
. , ,
.
?
-1. . ? . : , ,
(. , 4,
81

. --, . --). ( ) , . ,
(. . 5, . -a- , . -- ). , , : , (. . 5, . --
).
-1 ,
, , (. . 5, ).
, .
. 5. ?
.
-1 . , , .
: ,
, . -1
, , . , ,
(. 2, 1, III).
82

2. . -1.
, -1 ( ) : ,
. , . ..
, 14.

, .
-1 , : , ,
. : -2, -3,
.
3.
( -2) . .
:
. , 14
. . .: 1979. . 272.
83

.
.
-2
. , -2
. , ? (. . 6, . -a- . -ca-) .
,
. 170 , 27 .
. 6. ?
.
? -2.
. . : 1) , 2) , 3) 170 , 4) 27 . , , , .
: - , , .
: , ,
(. . -- --).
84

(. . -- --).
. 7. ? .

, , ,
15 , .
-2 :
,
,
,
.
3.
-2.
15
= , = .
85
-2 : , ,
(. 3, 1-4,
III). , , . : -,
, .

. (.
3, 3, II) (. 3, 4, II)16.
4. - a
- a ( -3) . .
.
, (. [1] [2]).
[1]
- , ?
.
- ? , ( . . 7, . 358).
[2]
.
.
.
- ...
.
- ? ? .
- ... ... (
. . , . 60).
16
. , . , ( ), Zielona Gra 2002, c. 5973.
86

-3 - a.
. -
a .
-3 , ,
, ,
, .
,
(. . 8, . -- --,
. -- --). , . -- : ,
-- --
. , - , .
. - -, (.
. 9, . -- -- 180 . -- 113 )
(. . 9,
. -- -- 18 ).
. 8. ? GAK.
?
(. . 10, . -o- . -- . -- --). 87

-
--, -a- , 17.
. 9. ? K.
, , : , ,
(. 11, . --).
. 10. ? GAK.
-3
,
. , :
*. 8 -
, , 70 , 12 ;
17
., . ( ). Zielona Gra: 2002. .95.
88

*. 9 - , ,
100 , 15 ;
*. 11 - , , 80 14 . -- : , , 100 12 .
. 11. ?
.
, ,
- a - . ,
,
(. 4, 1-4, II,).
, , (. 5, 1-4, III).

(+) ,
(-).
89

4. - a.
,
-3 ,
.
5.
( ) , , .. : 18.

, -1, -2, -3. , , , , . , .
, (!). ,
,
.
18
.. . .: 1935.
. 44.
90

. ! . (. . 12, . --
--) : 1) - , 2) , 3) 240 , 4) 38 .
.12. !
.
!
! --
: - , , (. .13, . -- ).
, .
. 13. ! .

! . -- . --,
-- . , --, --, --,
91

, . ,
. (. . 13, . -- ).
. 14. !
.
!
. -
, -- (. .12)
. , . . , . . ! (. .
12) , .
. 15. ! .
92

5.
5. .
: vs
. . , .
.

. ,
: , . . ,
(. . 16, 17 18) .
: (.),
(?) (!).
.
(. . 16, 17, 18, . -- ).
93
. 16. .
.
. 17. ?
.
. 18. !
.

.
, :
94

1) , , , (. .
16, . -- );
2) , , -2 (. . 17,
. -- );
3) - , , -2
(. . 18, . -- ).
: -1
- -3.
, --
, . , ,
!19. ! (. . 18)
. - .
, , , ,
. ( ), : , ,
(, : 1-5)20. 19
.. -
// . :1978. .68.
20
. .: .. //
. .: 1979 .255.
95

().
: .
KONSTYTUTYWNA FUNKCJA FONEMU SUPREMATYCZNEGO
W SYSTEMIE INTONACYJNYM JZYKA ROSYJSKIEGO
Intonacja w okreleniu autora jest nauk o ruchu ton w czasie i przestrzeni lingwistycznej. Jej podstawow jednostk stanowi suprem, w skad ktrego wchodzi:
1) akcent suprematyczny, 2) akcent wyrazowy, 3) akcent logiczny. Analiza oraz
synteza relacji fonologicznych: akcent suprematyczny vs akcent wyrazowy pozwolia autorowi wykry fonem suprematyczny. Natomiast relacje akcent suprematyczny vs akcent wyrazowy daa moliwo opisu funkcji fonologicznej akcentu
logicznego, ktry w wypowiedzeniu peni funkcje rematu, za akcent wyrazowy
jest realizacj tematu. Zatem w procesie analizy fonologicznej i syntezy ling wistycznej zostay wykryte i opisane funkcj dwch podstawowych znakw intonacyjnych: fonemu suprematycznego oraz akcentu logicznego. Fonem Suprematyczny konstytuuje struktur wypowiedzenia. Natomiast akcent logiczny jego semantyk.
Sowa kluczowe: akcent suprematyczny, fonem suprematyczny, inwariantny,
relewantny.
THE CONSTITUTIVE FUNCTION OF THE SUPREMATIC PHONE IN
INTONATION SYSTEM OF THE RUSSIAN LANGUAGE
This dissertation concerns the description of the function of a specific phoneme,
which in the communication system of the Russian language constitutes notice
units of the system. It was found and named by the author of phoneme supreme
and detected in an experimental phonological relationship: supreme accent versus
word stress. The empirical research was used by suitable measuring apparatus and
method developed by the author of phonological supreme. For a description of
verbal Nego was introduced standard terminology and the presentation of
visualisation and its tonograms, tables and phonological formulas. Intonation was
treated as a vital sign in any case. It has its own entity's terminology and test
methods. Unit in a modal ( supreme) acting as the recourse is at the level of
supmatic structure of intonation of one point of the Russian language. In dispersing
ropes the linquistic course constitutes the notice communication unit of this
linguistic temperature. In the empirical study there were to detect the main
components of the structure of intonation: 1) supreme accent, 2) word stress,
3) phonological stress. Phonological relations of supreme accent vs. word stress
helped to detect the supreme phoneme. In contrast, relationships of supreme accent
vs. word stress allowed the author to detect logical accent and the structure of the
semantic termination rheme, and expressive accent its subject.
96

Thus, in the process of phonological and linguistic synthesis there were detected
two types of characters: supreme phoneme and logical accent. The suprematic
phoneme constitutes the structural of notice its accent and logical semantics.
Key words: supreme accent, supreme phoneme, relevant, inrelevant.
, , .
(, ).
: , , , , .
E-mail: juliskorek@wp.pl
97

, ,
. ( ,
) ,
LF aligner,
- .
: ; ; ; ;
.
1.

,
, ,
Ding an sich. , ,
.
, ( ,
, ,
..)
.
1 , 1
,
,

(. ,
http://www.philology.ru/linguistics2/plungyan-05.htm). (.. -
98

, ,
- .
2. (
)
.

2 , .
,

.

, (www.ruscorpora.ru), .
, ,
,
. (, , )
.
:
. , , ,
.
) , .
2
.., .. . . .: , 2007, 336 .
99

.
, . ,
:
, ,
. [.. .
(. 2) (19301934)]
Doprowadcie do koca rozpoczte dzieo powiedzia- nie
zatrzymujcie si w poowie drogi [Nikoaj Ostrowski. Jak
hartowaa si stal (cz 2)]
, ,
. [.. . (. 1) (19291940)]
powiedzia Iwan nie wiedzc, co teraz z tym cylindrem
pocz. [Michai Buhakow. Mistrz i Magorzata (cz 1)]
, , .
,

. :
. 1.
100

, . , ,
. . .
[.. , .. .
(1971)]
No c, jak nie to nie. Rozumiem ci. Red, i nie potpiam.
Pjd sam. A nu wszystko dobrze si skoczynie pierwszy
raz. [Arkadij Strugacki, Borys Strugacki. Piknik na Skraju
Drogi]
Pan sdzi, e mona kadej kobiecie, ktra jest w teatrze,
miao mwi o swojej mioci, ot tak sobiea moe si
uda! [Wadysaw Reymont. Komediantka (1896)]
, , ,
. !
[ . ]
Widzisz, synku! nie brykaj! szepta sufler, tak mocno
trzymajc go, e Glas nie mg si poruszy. Pooye si na
amen! Malowae Dobka, umalowa ciebie Dobek
[Wadysaw Reymont. Komediantka (1896)]
, , ! , , .
! ,
. [ . ]
. ,
! [.. . (1836)]
A nu oprzemy si Pugaczowowi? Jak Pan Bg dopuci, to
i z kija wypuci! [Aleksander Puszkin. Crka kapitana].
,
. .

:
Ja tu nie bd czeka, a mnie pochwyc zawoa.
Sprbuj ucieczki; tak czy owak gin, lepij cho si pokusi
o wyzwolenie. [Jzef Ignacy Kraszewski. Kunigas (1881)]
, , ,
, ; ! [ . ]
Wrc do pana w jarmoliskim dworze i poprosz o miejsce
przy piecu w czworakach. Tak bdzie lepiej. Powinien da
101

miejsce za tyle lat roboty [Bohdan Czeszko. Pokolenie
(1951)]
, - .
[ . ].
. , ,
, -.
,
. ,
, , ,
.
, .
( ). , - ,
, ( , ).
,

.
I byo ich mnstwo, caa chmara, rj. [Andrzej Sapkowski.
Narrenturm (2002)].
, , . [ . ]
102

Kiedy w Europie caej, popatrzcie jeno, cigiem ninie zgiek
bitewny? [Andrzej Sapkowski. Lux Perpetua (2006)].
, ,
. [ . ]
W takiej chwili- chciaby cay wiat nabi dynamitem
i rozsadzi. [Bolesaw Prus. Lalka (t. 2) (1887-1890)]

. [ . (. 2)]
Za drzewami owocowymi cign si niedostpne zarola, gaje
wiktw i rokiciny. [Stefan eromski. Popioy (1902)]
,
. [ . ]
-:
,
. ,
,
. , ,
:
:
, , , ,
,
. [.. . (1909)]
Kiedy za pogoski o tym dotary wreszcie i do ma, Anna,
niewiele mylc, porzucia jego dom i przeniosa si do swego
kochanka. [Walery Briusow. Po pitnastu latach].
:
Udawaam szalone nim zainteresowanie wycznie w tym
celu, eby m si wreszcie zaniepokoi. [Joanna
Chmielewska. Wszyscy jestemy podejrzani (1966)]
. [ . ]

.
103

.
.
, , .

, . WIC ( )
.
3. LF aligner

, ()

.
, .
, ,
, , . ,
, .
(Jarle Ebeling)
:
- ;
- ;
- ;
- ;
104

- - 3.

. . , ,

.
, : (
)
.
, (
).
LF aligner.
LF aligner,
(, ) ,
. -, . -,
,
. , ,
, , . LF Aligner -
Corpus linguistics: an international handbook / edited by Anke Ludeling and

Merja Kyto. Berlin, 2008. 776 .
105

, , .
: ( UTF-8), Microsoft Word .
, html-, (
), . , , ,
,
(, ..) .
. (. , . , .
). LF Aligner
.
.
, ,

.
,
( ):
-, -,
, .
( ) LF Aligner: , .
- ,
. 25 ( ).
.
106
. 2. LF aligner

. , , ,
, .
,
, ,
.
, .
,
,
. ,
:
Co robiy one)? spyta pan Muldgaard. Dlaczego tylko
my? zaprotestowaa Zosia z oburzeniem i pretensj,
w przekonaniu, i pytanie odnosi si wycznie do kobiet.
107

, , ? ? ?
[. ].
? ? , ,
[. ].
:
(one , )? .
? , , .
,
,
LF aligner
.
.
4.
, , . , ,
.

, , .
108

, .
,
, , , 4. [Corpus linguistics: an
international handbook 2008].
, .

. :

.

,

.
, 12-01-0129 : So einfach wie mglich. Aber nicht einfacher, 2013 .
TECHNIKA WYKORZYSTANIA RWNOLEGEGO PODKORPUSU
NARODOWEGO KORPUSU JZYKA ROSYJSKIEGO I ZBIORW
TEKSTW W NAUCZANIU JZYKA OBCEGO
Wykorzystanie Narodowego Korpusu Jzyka Rosyjskiego (NKJR) otwiera nowe
moliwoci w nauczaniu jzykw obcych, zwaszcza jzyka rosyjskiego jako Obcego. W artykule zaprezentowano moliwoci rwnolegego podkorpusu NKJR na
Corpus linguistics: an international handbook / edited by Anke Ludeling and

Merja Kyto. Berlin, 2008. 776 p.
109

bazie tekstw polskich i rosyjskich oraz ich tumacze jak i zbioru tekstw stworzonego przy pomocy programu LF aligner.
Sowa kluczowe: jzyk rosyjski jako obcy; jzyk polski; Narodowego Korpusu
Jzyka Rosyjskiego; technologie informatyczne; analiza porwnawcza
TECHNOLOGIES OF USING PARALLEL SUBCORPORA OF RNC AND
TEXT COLLECTIONS IN TEACHING OF FOREIGN LANGUAGES
Philological research, especially in the field of literature, is usually considered
a "thing-in-itself"; the intrinsic value of this phenomenon involves extremely intuitive, creative, "human-readable" analysis. Meanwhile, modern variety of computer
programs (semantic text referentors, tag clouds, concordansers, etc.), created also
for the humanities, such as sociology, psychology, management, cannot but draw
a philologists attention. The steps, how to work with a parallel subcorpus in Russian National Korpus, described in detail. Reviewed freeware LR aligner (for noncommercial use), compares translations in Russian the novel "All Red" by
J. Chmielewska. As examples of lexical items selected the modal word "avos", the
word "nakonets" as an introductory and the circumstances of the word "ves" and
"tsely". The Program LF aligner treated three translations of the novel, the authors
are M. Krongauz, V. Selivanova, O. Kuznetsova. Consistent description of the
existing programs, testing them on art material and comparison of the received data with the existing traditional research, especially in the field of philology and
foreign language teaching, is a new step of a text analysis.
Key words: Russian as a foreign language; Polish as a foreign language; Russian
National Corpus; information technologies; comparative analysis.
, , .
(, ).
:
, , , , - , .
E-mail: vsibirtseva@hse.ru
110

( )
.
, .
. .
: , , .
, - ,
.
, , , , , .

,
, .
, , , , ,
- .

, , .
, ,
, .
,
. , , 111

, , , .
, , ,
.
, , , . ,
(). . , ,
, ; , ( ), , 1. ,
, , , , 2.
,
, ,
. ,
.
, . . ,
3 [: ..] () . ,
: , ; ,
; (), -
Bartmiski J. Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej // Tekst. Problemy

teoretyczne/ . . J. Bartmiski, B. Boniecka Lublin, 1998. C. 17.
2
ydek-Bednarczuk U. Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu Krakw,
2005. C. 7677.
3
Warchala J. Dialog potoczny a tekst. Katowice, 1991.
112

4. , ,
, . , . ,
, , .

,
, 5. :
! A niech to licho!, ! Co takiego!,
! Czy ty zwariowa?6.
, ,
.

. -, .
, , , , , 7.
. , . .
, ,
8. . -
: ) ; ) , ; ) ; ) , 9.
,
.
. . .
4
, . 45.
, . 9798.
6
Chlebda W., Milutina T.A. Idiomatykon 2: Emotywy // Podrczny idiomatykon
polsko-rosyjski/ . . W. Chlebda Opole, 2007. C. 4647.
7
ydek-Bednarczuk U. Struktura tekstu rozmowy potocznej Katowice, 1994.
C. 35.
8
, . 55.
9
, c. 6085.
5
113

,
, , , , . ,
. -

. . , , 10. . , .

. , 11. , , . ,
, .
-, , .
,
. () , . .
, ( ?).
A: ?
B: B ,
A: , ?
B: . 82-
A: Co to za budynek na przyldku?
B: B
,
A: Na klifach na zachodzie?
B: Stacja Mgie. Ewakuowano ich
w 1982.
10
Kita M. Wypowiedzi przerwane we wspczesnym polskim jzyku potocznym.

Katowice, 1989.
11
Og K. Leksykon metatekstowy wspczesnej polszczyzny mwionej. Wybrane
zagadnieni. Krakw 1990.
114

.
A: ?
B: . 81-
.
A: --...
B: . .
A: Kogo?
B: Hydrografw. W 1981 jednego
z nich zabi niedwied.
A:
B: Czas na synchronizacj.
, :
, ,
,
.

, , -... .
( ), .
, .
.
. , , , , ,
.

. , . : ,
(a to ci dopiero), (baju baju bdziesz
w raju), (co to, to nie), (dobrze ci
tak). . ,
.
A: . .
B: ,
.
. . .
A: No c Czas na odczyt.
B: Zrobi i odczyt,
i synchronizacj. Bd bardzo
dokadny.
Nie ma sprawy. Zostacie tutaj.
115

B: ... .
B: Jeli tak twierdzisz. Dziki.
, :
,
,
, 12.
: ? ?
? : (
);
; , 13.

.
,
, . .. . ( ,
).
,
14.
(, .. ),
. .. , ,
,
.
, , .
12
. . //
Gramatyka a tekst.Tom 2 / H. . H. Fontaski, J. Lubocha-Kruglik. Katowice, 2009. C. 8.
13
.
14
.. . , 2002.
C. 7.
116

, , , .
.. , ,
,
15.
, ( ). , 16. , , ,
( ). (), ,
.
: 50 .
: ?
: , 50
:
.
: .
.
A: Daj 50 dolarw.
B: Co?
A: Daj 50 dolarw, mwi.
B: Sam mwie, eby Ci nie
dawa forsy
A: Nie mona tak dosownie
wszystkiego.
, , :

, , . , , ,
,
17.
15
, . 145.
, c. 147.
17
, . 146.
16
117

: .
: .
: , ? ?
: .
A: Idziemy.
B: On nie taczy.
A: Tak? A dlaczego?
B: Dlatego, e sucy.
, , :
, ,
,
18.
A: ?
, ?
, ... , !
, , !
B: ! !
A: ? ?
B: !
A: ?
B: !
A: ! , , ,
!
, !
A: Co tu robisz? Co si nagle
zrobi taki wstydliwy?
Boisz si, e dam ci wycisk?
No, dalej!
B: .
A: Bdziesz dalej kantowa?
B: Nie!
A: Bdziesz?
B: Nie!
A: Szybciej! Szybciej!

, :
, , :
, , 19.
A: , .
B: , .
A: ?
B: .
A: , . ...
B: .-
A:Cze, Pasza.
B: Cze, Wowa.
A: Jak si masz?
B: W porzdku.
A: Trzymaj si tam. A jak Sierrgi
B: Dyktuj z indeksu.
, :
18
19
, . 147.
, . 148.
118

,
, .
, ,
- 20.
: . .
... .
: , .
: ?
: , .
: ... .
: ?
: ...
A: Myl o sobie. yj dla siebie.

Dla siebie.
B: Przecie mwia, e on ci
zabi.
A: Kto?
B: No, ten facet.
A: Aaa ja ci oszukiwaam.
B: Po co?
A: Chciaam, eby bya pikna
opowie
, , :
, .
, 21.
: ?
:
: , .
: ...
: , ,
.
A: Ma swojego kochasz ?
B:
A: To i rb, co ci przeznaczono.
B: .
A: Suchaj: nie mcz ty mnie. Odejd.
, , :
,
, .
.
, , 20
21
, 148.
, . 148.
119

, .
, .
, , -
.
. ( )
. , , , , , .
WSPCZESNE KONCEPCJE I METODY ANALIZY DIALOGU (NA
MATERIALE FILMW)
Niniejszy artyku dotyczy wspczesnych koncepcji i metod analizy dialogu filmowego. Pojcie dialogu czsto pojawia si w pracach lingwistw zarwno
polskich, jak i rosyjskich. Zainteresowanie tym pojciem wzio si z potrzeby okrelenia miejsca czowieka w procesie komunikacji, a take roli kontekstu w Kontaktach spoecznych. W przytaczanych pracach na pierwszy plan wysuwaj si
nastpujce czynniki: status spoeczny interlokutora, sytuacja spoeczna, typ kodu,
wpyw rodowiska kulturowego. Celem pracy jest konfrontacja teorii uczonych,
ktrzy zwracaj uwag na rne aspekty podczas analizy dialogu mwionego.
W odczuciu autorki, dopiero wykorzystanie poszczeglnych elementw kadej
z koncepcji tworzy spjny obraz dialogu filmowego. Obiektem bada jest film, poniewa jest on wanym nonikiem kultury i tradycji danego kraju i znaczco wpywa na komunikacj midzynarodow. Dialogi, jako nierozerwalna cz filmu, s
odzwierciedleniem ycia codziennego. Powinny wyrnia si naturalnoci,
spontanicznoci i ekspresywnoci, dlatego stanowi dobry i szeroki materia do
analizy lingwistycznej. Autorka porusza take takie kwestie jak: kontekst sytuacyjny, kategoria potocznoci oraz techniki tumaczenia filmw. Nie bez znaczenia pozostaje umiejscowienie dialogu pord innych typw tekstu, co jest moliwe dziki
badaniom z zakresu lingwistyki tekstu. Badania pokazay, e analiza jednego Elementu jzykowego implikuje mnogo interpretacji w zalenoci od kontekstu, do
tego dochodzi kwestia intonacji. Dopiero uwzgldnienie wszystkich czynnikw
pozajzykowych, znajdujcych swoje opracowanie w przytaczanych pracach jzykoznawcw, pozwala na stworzenie rzetelnego tumaczenia za pomoc napisw.
Sowa kluczowe: dialog, komunikacja, film rosyjski.
CONTEMPORARY CONCEPTS AND METHODS
ANALYSIS (BASED ON FILM MATERIALS)
120
OF
DIALOGUE

The following dissertation discusses contemporary concepts and methods of film
dialogue analysis. The concept of "dialogue" frequently comes up in research
works by both Polish and Russian linguists, the interest in the concept having been
driven by the need to determine human's position in the process of communication
and the role of context in social interactions. The factors coming to the fore in the
works discussed in the dissertation are: interlocutor's social status, social context,
types of codes, and the influence of "cultural environment". The author of the
dissertation compares theories put forth by researchers who look at various aspects
of spoken dialogue analysis, individual elements of each concept making up
a single coherent picture of film dialogue studies. The dissertation research
investigates films since cinema is a major carrier of national cultures and traditions
and has a significant impact on international communication. An inextricable part
of any film, dialogues mirror everyday life and are supposed to be natural,
spontaneous and expressive; as such, they come as good and abundant material for
linguistic analysis. The author touches upon such issues as: situational context,
spoken-like language and film translation techniques. It is also quite significant to
position dialogue among other types of texts, this being possible thanks to textual
linguistic studies. As various research projects have shown, analysis of a single
linguistic element implies a multiplicity of interpretations, further complicated by
intonation. A good subtitle translation should take account of all extralinguistic
factors, investigated in linguistic works quoted herein.
Key words: dialogue, communication, Russian Film.
, , .
(, ).
: , ,
, .
E-mail: paulina.pielech@gmail.com
121
Rafa Czachor, Irina Popadeykina

Organizacja warsztatw midzykulturowych
w rodowisku polsko-rosyjskim1
Artyku stanowi komentarz merytoryczny do projektu warsztatw midzykulturowych Tosamo i porozumienie, zrealizowanych przez Fundacj Instytut Polsko-Rosyjski w padzierniku 2013 roku. Przedstawiono w nim oglne uwagi dotyczce specyfiki prowadzenia zaj midzykulturowych w rodowisku polsko-rosyjskim oraz praktyczne informacje i wnioski dotyczce projektu Tosamo i porozumienie.
Sowa kluczowe: dialog midzykulturowy; wielokulturowo; stosunki polsko-rosyjskie.
Zagadnienie dialogu midzykulturowego, cho nie jest niczym nowym, gdy towarzyszy ludzkoci w zasadzie od zarania
dziejw, nabiera coraz wikszego znaczenia. Najbardziej rozwinite pastwa weszy w faz postindustrialn, zacieniaj wielopaszczyznowe kontakty z innymi podmiotami z rnych czci wiata,
petryfikujc je i instytucjonalizujc. Procesy te odbijaj si na gospodarce wiatowej oraz na kulturze wspczesnych spoeczestw.
Zjawiska globalizacji oraz glokalizacji staj si udziaem mieszkacw wszystkich zaktkw globu. Postp technologiczny umoliwia
i intensyfikuje kontakty transnarodowe, toczce si w rnych zapalnych miejscach konflikty wewntrzne i midzynarodowe wywouj fale migracji, ktrych czstym punktem docelowym staj si
wysokorozwinite kraje Europy i Ameryki Pnocnej. Suszne wydaje si stwierdzenie, e wielokulturowo rodzia si w dobie kryzysu dotychczasowego pastwa narodowego2.
Tym samym porozumienie midzy narodami jest nie tylko
postulatem wpisujcym si w idee humanizmu, ale rwnie wanym elementem sprawnego funkcjonowania pastw zarwno w wymiarze midzynarodowym, jak i wewntrznym. Oto bowiem wola
kooperacji i zrozumienia w polityce midzynarodowej pozwala
1
Artyku stanowi komentarz merytoryczny do projektu polsko-rosyjskich warsztatw midzykulturowych Tosamo i porozumienie realizowanych w padzierniku 2013 roku przez Instytut Polsko-Rosyjski przy wsparciu Polsko-Rosyjskiego
Centrum Dialogu i Porozumienia.
2
Rachwa T., Dylematy wielokulturowoci? / L. Drong, W. Kalaga (red.), Wielokulturowo: postulat i praktyka, Katowice 2005, s. 19.
122

pastwom na tworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i efektywnej wsppracy, za integracja wielokulturowych grup ze spoeczestwem suy lepszemu funkcjonowaniu tego spoeczestwa i jest
warunkiem zapewnienia adu wewntrznego. W wymiarze indywidualnym komunikacja midzykulturowa sprzyja zrozumieniu wiata, przyjmowaniu postaw otwartoci czy nawet uatwia kontakty
w ramach turystyki midzynarodowej3.
Goszony przez Ronalda Ingleharta pochd postmaterializmu
w nowoczesnych spoeczestwach wie si z rozkwitem ruchw
spoecznych, powszechn artykulacj koniecznoci realizacji szerokiego katalogu praw czowieka i obywatela, samorealizacji kadej
jednostki4. Nowoczesne pastwa i spoeczestwa staj si coraz
bardziej demokratyczne obywatele zwikszaj kontrol nad procesami politycznymi, wizi pomidzy rzdzcymi a rzdzcymi staj si bardziej otwarte i pluralistyczne. Sytuacja ta wymusza konieczno wzrostu spoecznego zaufania do instytucji pastwowych
i samorzdowych oraz ksztatowania wizi trwaego zaufania pomidzy obywatelami take w wymiarze transgranicznym.
W wietle powyszego potrzeb dialogu midzykulturowego
determinuje nie tylko moliwo dostrzeenia, i rnorodno jest
bogactwem, ale take gwarancj zachowania wasnej specyfiki kulturowej, zrozumienia, poczon z interesem spoecznym i pastwowym.
***
Wspczesne stosunki polsko-rosyjskie s bardzo mocno ob.cione balastem trudnego dowiadczenia historycznego oraz napitymi relacjami politycznymi. Rozbiene wektory w polityce zagranicznej obu pastw po roku 1991 wprost prowadziy do kolejnych kryzysw w stosunkach bilateralnych. Mimo, e Rosja zajmowaa kluczow pozycj w polskiej polityce wobec obszaru byego
ZSRR, to trudno mwi o sukcesach dziaa Warszawy w stosunku
3
Szerzej o klasyfikacji komunikacji midzykulturowej, w ktrej mona wydzieli

komunikacj poprzezkulturow (cross-cultural communication), komunikacj
midzykulturow i komunikacj midzynarodow, pisa Jerzy Mikuowski-Pomorski. Zob.: Mikuowski-Pomorski J., Komunikacja midzykulturowa. Wprowadzenie, Krakw 1999, s. 11.
4
Inglehart R., Post-Materialism in an Enviroment of Insecurity // The American
Political Science Review 1981, vol. 75, nr 4.
123

do Kremla5. Z kolei dla Rosji Polska po rozpadzie bloku socjalistycznego przestaa odgrywa rol sojusznika, a wraz z obraniem
przez wadze Polski kursu na integracj euroatlantyck zacza by
postrzegana w nowej optyce jako potencjalne rdo niebezpieczestwa6.
Czynniki natury politycznej i historycznej nie sprzyjaj
ksztatowaniu si gruntu pod efektywny polsko-rosyjski dialog
midzykulturowy. Do wspomnie, e najnowsze badania wskazuj, e Rosja Polakom kojarzy si gwnie z pastwem, rosyjskimi
politykami, zaborczoci i rzdami silnej rki, a postrzeganie stosunkw wzajemnych odbywa si przez pryzmat katastrofy smoleskiej, zaborw i Katynia. Obraz Polski w spoeczestwie rosyjskim
jest nieco mniej wyrany, tym niemniej negatywny. Kojarzy si ona
gwnie z pastwem nieprzychylnym Rosji7.
W wietle powyszych ustale prba nakrelenia ram merytorycznych polsko-rosyjskich warsztatw midzykulturowych prowadzonych w mieszanej grupie wymaga uwzgldnienia czynnika
historycznego i politycznego. Bez tego wrd uczestnikw projektu
powstanie wraenie istnienia tabu oraz unikania przez organizatorw kwestii rzeczywicie problemowych. Problemy natury historyczno-politycznej powinny by punktem wyjcia do dyskusji
uczestnikw o ich roli w kontaktach midzyludzkich, jednak nie
mog by przy tym dominujcym wtkiem warsztatw. Prowadzcy winni by wiadomi, e ich rola ogranicza si do prowadzenia
dyskusji i moderowania grupy. W adnym momencie uczestnicy
zaj nie mog odnie wraenia, e prowadzcy zajcia utosamiaj si z okrelon interpretacj historii i polityki. Z tego powodu
najkorzystniejszym rozwizaniem jest zaangaowanie trenerw
Czachor R., Miejsce Federacji Rosyjskiej w polskiej polityce wschodniej. Bilans

20-lecia // Wrocawski Przegld Midzynarodowy 2011, nr 2.
6
Polska regularnie plasuje si w czoowej dziesitce pastw, ktre Rosjanie okrelaj jako nieprzyjazne ich pastwu. Zob. popularnonaukowe opracowanie: ., , - 2002.
7
Polska-Rosja. Diagnoza spoeczna 2013. Polacy na temat Rosji i Rosjan oraz
stosunkw polsko-rosyjskich. Rosjanie na temat Polski i Polakw oraz stosunkw
rosyjsko-polskich. Raport z bada opinii publicznej w Polsce i Rosji, Warszawa
2013, publikacja Polsko-Rosyjskiego Centrum Dialogu i Porozumienia
<www.cprdip.pl>
124

z Polski i Rosji, wsplnie prowadzcych kade ze spotka warsztatowych.
***
Przygotowanie skutecznych polsko-rosyjskich warsztatw
midzykulturowych, bdcych przedsiwziciem edukacyjno-kulturalnym, winno wychodzi z zaoenia, i kultura jako jzyk midzynarodowy i przekaz uniwersalny najczciej lepiej dociera do
ludzi ni przekaz polityczny. Kultura jest w zasadzie jedyn przestrzeni, w ktrej moe doj do penego i nieskrpowanego porozumienia wszystkich narodw i wanie poprzez ni mona dy do
osignicia podstawowych zaoe budowy otwartego i wiadomego spoeczestwa, w tym:
a) promocji wielokulturowoci i wzajemnego zrozumienia;
b) uznania i szacunku dla rnic midzykulturowych;
c) podkrelania znaczenia praw czowieka i obywatela;
d) umoliwiania wypracowania rwnych szans8.
Adaptujc powysze zaoenia do specyfiki polsko-rosyjskiego projektu warsztatw midzykulturowych mona przyj jego
nastpujce cele:
a) stworzenie moliwoci bezporedniego spotkania Polakw
i Rosjan, np. w trakcie wymiany uczniowskiej, studenckiej, ktra
powinna trwa minimum 1 tydzie;
b) umoliwienie wsplnego przedyskutowania istotnych
kwestii, rzutujcych na stosunki bilateralne oraz majcych niejednokrotnie przeoenie na bezporednie kontakty midzyludzkie
przedstawicieli obu narodw w czasie pracy niewielkich grup roboczych pod kierunkiem wykwalifikowanego trenera (trenerw);
c) wzbogacenie wiedzy uczestnikw projektu poprzez przyblienie zagadnie z zakresu wspczesnej kultury polskiej i rosyjskiej oraz dialogu midzykulturowego. Cel ten moe by realizmwany w postaci wykadw popularnonaukowych prowadzonych
przez specjalistw z danej dziedziny. Nie powinni to by trenerzy
prowadzcy warsztaty w grupach roboczych, tak by uczestnicy projektu oraz jego prowadzcy mieli wsplny punkt odniesienia do
8
Kalin J., Intercultural education learning how to coexist in difference / Kozowska A. (red.), Multicultural education in the unifying Europe, Czstochowa
2003, s. 20.
125

dyskusji. Zakada si, e wykady i zajcia w grupach roboczych
odbywaj si rwnolegle (tzn. tego samego dnia).
Konstrukcja merytoryczna projektu winna pozwala na to, by
jego uczestnicy w grupach roboczych mogli wsplnie omwi najwaniejsze wielowymiarowe problemy stosunkw dwustronnych,
odnie si do istniejcych stereotypw, wyrazi i oceni funkcjonujce w danym spoeczestwie przekonania. Winno to by
pierwszym krokiem ku samodzielnemu wypracowaniu modelu
funkcjonowania w rodowisku midzynarodowym, zdobyciu umiejtnoci akceptacji innych pogldw i stanowisk, poznaniu mechanizmw kompetentnego argumentowania, rzeczowej dyskusji
o trudnych sprawach, bez uciekania si do wzajemnych oskare,
sownej agresji i manipulacji.
Towarzyszce warsztatom wykady popularno-naukowe
powinny przybliy suchaczom problematyk dialogu midzykulturowego, radzenia sobie ze stereotypami w stosunkach polskorosyjskich oraz wybrane elementy wspczesnej kultury polskiej
i rosyjskiej.
Okrelenie celw warsztatw oraz grupy docelowej (wiek,
narodowo, wyksztacenie) determinuje kryteria wobec prowadzcego zajcia praktyczne. Chodzi nie tylko o przygotowanie
merytoryczne w zakresie wielokulturowoci, ale take bardzo dobr
znajomo jzykw w tym wypadku polskiego i rosyjskiego
oraz kultury obu narodw. Najlepsze efekty przynosz zajcia
prowadzone przez dwch trenerw: z Polski i Rosji. Oczywistym
wymaganiem wobec kadego trenera midzykulturowego jest
posiadanie kompetencji interpersonalnych: otwarto, komunikatywno i brak uprzedze jest warunkiem sine qua non udanych warsztatw midzykulturowych. W zwizku z tym zadania
trenera polegaj na ksztatowaniu aktywnych postaw uczestnikw
warsztatw:
a) podkrelaniu znaczenia wielopaszczyznowej wsppracy
i partnerstwa opartego na szczeroci i dobrej woli;
b) zachcaniu i stymulowaniu wsplnego poszukiwania rozwiza (sytuacja konfliktowa ma nie dzieli, lecz czy we
wsplnych wysikach znalezienia satysfakcjonujcego obie strony
rozwizania)
126

c) wskazywaniu, e wane jest nie tylko osignicie celu, ale
take sam proces dochodzenia do niego.
***
Zrealizowany przez Instytut Polsko-Rosyjski w dniach od
7 do 31 padziernika 2013 roku we Wrocawiu projekt polskorosyjskich warsztatw midzykulturowych Tosamo i porozumienie skierowany by gwnie do studentw. Uczestniczyli
w nim studenci uczelni wrocawskich: obywatele Polski, Rosji
i Biaorusi oraz Tomskiego Pastwowego Uniwersytetu Pedagogicznego, realizujcy w Instytucie Polsko-Rosyjskim praktyki studenckie. czna liczba zgosze w przedsiwziciu przekroczya 30
osb. Za opracowanie treci merytorycznych projektu i prowadzenie zaj odpowiadali pracownicy Instytutu Polsko-Rosyjskiego
oraz Tomskiego Pastwowego Uniwersytetu Pedagogicznego.
Ze wzgldu na specyfik grupy docelowej projektu i due
zainteresowanie warsztatami ze strony modziey polskiej postanowiono w czci wykadowej skupi si na zagadnieniach aktualnych i atrakcyjnych dla uczniw i studentw. Ograniczone ramy
czasowe projektu pozwoliy na organizacj czterech ptoragodzinnych spotka na nastpujce tematy:
1) Komunikacja midzykulturowa jak porozumie si
ponad granicami?
2) rda cywilizacji rosyjskiej;
3) Wspczesne kino rosyjskie;
4) Religia w yciu wspczesnych Rosjan.
Ich dobr wynika zarwno z sygnaw docierajcych do
Instytutu Polsko-Rosyjskiego o potrzebie organizacji spotka
i wykadw na temat wspczesnej kultury rosyjskiej oraz zainteresowa badawczych zaproszonych do prowadzenia zaj wykadowcw Uniwersytetu Wrocawskiego.
W czci praktycznej warsztatw midzykulturowych,
realizowanych w wymiarze 8 spotka po 3 godziny zegarowe
kade, poruszono przedstawione poniej zagadnienia:
1) Kultura i specyfika kultury narodowej. Postrzeganie kultury narodowej (polskiej, rosyjskiej), jej cechy charakterystyczne;
2) Stereotypy i uprzedzenia a rzeczywisto skd si bior
uprzedzenia (szczeglnie w relacjach polsko-rosyjskich);
127

3) Jak walczy ze stereotypami i uprzedzeniami pokonywanie barier;
4) Dialog midzykulturowy: techniki i narzdzia;
5) Koncepcje szoku kulturowego, strategie akulturacji;
6) Werbalne i niewerbalne rodki komunikacji, rozumienie
symboli polskiej/rosyjskiej kultury;
7) Formy etykiety i skutecznej komunikacji polsko-rosyjskiej, umiejtno prowadzenia dialogu;
8) Unikanie i rozwizywanie sytuacji konfliktowych w kontaktach polsko-rosyjskich.
Tematyka i kolejno zagadnie uwarunkowana bya stopniowym zgbianiem przez uczestnikw problematyki dialogu
midzykulturowego oraz deniem do zasadniczego celu projektu
w postaci porozumienia, wyksztacenia postaw otwartoci i wzajemnego zaufania.
***
W toku realizacji warsztatw midzykulturowych ich
uczestnicy wyksztacili okrelone kompetencje midzykulturowe9, a wic zdobyli wiedz o kulturze rosyjskiej i polskiej
oraz podstawowe umiejtnoci funkcjonowania w rodowisku midzynarodowym.
Jednym z podstawowych celw kadych warsztatw
midzykulturowych winno by uwiadomienie koniecznoci zastpowania etnocentryzmu relatywizmem kulturowym, a wic przejcia od cisego preferowania wartoci wasnej kultury na rzecz
otwartoci i uznawania wzgldnoci norm kadej kultury. Za
Claude Lvi-Straussem uczestnicy warsztatw powinni zrozumie,
e adna z kultur nie dysponuje kryterium absolutnym, ktre
uprawniaoby j do oceniania, deprecjonowania wytworw innej
kultury10. Umiejtna konstrukcja warsztatw midzykulturowych
pozwala na wtoczenie ich m.in. w ramy Krajowych Ram Kwalifi-
Ratajczak M., Komunikacja midzykulturowa wybrane zagadnienia / Ratajczak

M. (red.), Pomidzy kulturami. Szkice z komunikacji midzykulturowej, Wrocaw
2006, s. 13.
10
Hofstede G., Kultury i organizacje, Warszawa 2000, s. 42.
128

kacji w zakresie kompetencji spoecznych11. W tej sytuacji warsztaty, przeformuowane np. w przedmiot polsko-rosyjska komunikacja midzykulturowa, ktry mgby by oferowany na rusycystyce czy rosjoznawstwie, powinny by zorientowane na osignicie trzech grup kompetencji:
a) adaptacyjnych, pozwalajcych na skuteczne dziaanie
w rodowisku midzynarodowym, prowadzenie bada, negocjacji,
pracy za granic;
b) emancypacyjnych, pozwalajcych na rozumienie rzeczywistoci, odmiennych wartoci, potrzeb;
c) krytycznych, umoliwiajcych zrozumienie argumentacji
postpowania w wymiarze indywidualnym i zbiorowym.

, 2013 . .
- , .
: , , - .
INTERCULTURAL WORKSHOP IN MIXED POLISH-RUSSIAN GROUP
The paper contains remarks and clues about preparation of intercultural workshops
in mixed Polish-Russian group. The basis for this article was Identity and Mutual
Understanding project realized by the Russian-Polish Institute in Wroclaw,
October 2013. It deals with general conclusions on the specificity of working with
Polish-Russian group and practical information about the project.
Key words: intercultural dialogue, multiculturalism, Polish-Russian relations
Rafa Czachor, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce,

Dolnolska Wysza Szkoa Przedsibiorczoci i Techniki w Polkowicach, penomocnik rektora ds. wsppracy midzynarodowej (Polska,
Polkowice).
Zainteresowania badawcze: przemiany spoeczno-polityczne w krajach
postradzieckich.
E-mail:r.czachor@dwspit.pl
11
Nowak-Dziemianowicz M., Kompetencje spoeczne jako jeden z efektw ksztacenia w ramach Krajowych Ram Kwalifikacji w kontekcie pyta o cele i funkcje
edukacji, Warszawa 2012.
129

Irina Popadeykina, magister, doktorantka.
Instytut Polsko-Rosyjski (Polska, Wrocaw)
Zainteresowania badawcze: wspczesna literatura rosyjska, glottodydaktyka jzyka rosyjskiego, komunikacja midzykulturowa.
E-mail: popadeykina@gmail.com
130
Rafa Czachor
, : ,
, ,
(), 2011,
. 391.
Pierwsza dekada XXI wieku bya dla Federacji Rosyjskiej
okresem przeomowym. W 2001 roku mino 10 lat od rozpadu
Zwizku Radzieckiego, spektakularnego wydarzenia, ktre istotnie
wpyno na midzynarodow rol Rosji, a moe przede wszystkim
na rosyjski system spoeczny i polityczny. Tych pierwszych 10 lat
niepodlegoci byo dla Federacji Rosyjskiej trudnym okresem
odnajdywania si w nowych warunkach geopolitycznych oraz
rekonstrukcji tosamoci, wypracowywania nowych mechanizmw
spoecznych. Objcie w 2000 roku prezydentury przez Wadimira
Putina stao si w tym kontekcie wydarzeniem znamiennym. Rosyjsk scen polityczn szybko zdominowa wyrazisty i zdecydowany lider, wprost deklarujcy wol odbudowy midzynarodowego
prestiu Rosji oraz zajcia przez ni miejsca wrd wiatowych
potg. Pojawienie si Putina istotnie wpyno na ycie polityczne
pastwa oraz kierunek rozwoju spoeczestwa, jednoczenie
obecny rosyjski prezydent pojawi si na scenie pastwowej jako
odpowied na nagromadzone zapotrzebowanie spoeczne. Zatem
Putin zarwno wpyn na procesy rosyjskiej transformacji, jak
i by ich dzieckiem spoeczestwo znalazo w nim ucielenienie
skumulowanych w okresie rzdw Jelcyna potrzeb i tsknoty za
silnym pastwem. W rezultacie mona stwierdzi, i po 2000 roku
spoeczestwo rosyjskie w sferze aksjologicznej zaczo si
odbudowywa, mniej lub bardziej zbliajc si do wypracowywanego na przestrzeni dziejw modelu funkcjonowania. Jednoczenie
jest to ju odmienna Rosja ni ta w czasach radzieckich czy carskich. Wrd wielu innych zjawisk spoecznych mona wyranie
zauway, e wartoci indywidualne zaczy dominowa nad
kolektywnymi. Istniej zatem obiektywne przesanki by stwierdzi,
i obecnie Rosja przeywa nie tylko powane transformacje
polityczne, ale i zmiany spoeczne, jakich do tej pory spoeczestwo rosyjskie nie znao. Jednoczenie zjawiska te s niejedno131

znacznie interpretowane: jak celnie zauwaa Wadimir Pastuchow,
w cigu ostatniej dekady pastwo rosyjskie bardzo si zmienio
stao si jakby podmiotem, a jego twrcy szczyc si stworzeniem
wertykalu wadzy prezydenckiej, jednak w praktyce zdecentralizowana samowola, bdca znakiem charakterystycznym lat
90., zostaa zamieniona samowol scentralizowan. Nastpia
interioryzacja chaosu, zawadnicie entropi przez pastwo. Chaos
zdaniem badacza sta si powszechn, systemow cech tak
rosyjskiego spoeczestwa, jak i wadzy1. Stwierdzenie to zarwno
wskazuje na wci trwajcy proces gbokiej transformacji Rosji,
jak i jest swoistym zaproszeniem do pogbionych studiw nad
tymi zjawiskami.
Naley stwierdzi, e rosyjska nauka polityczna ma si
dobrze. Regularnie ukazuj si wartociowe prace podejmujce
wieloaspektowe zagadnienie poruszone w przytoczonym cytacie
z artykuu W. Pastuchowa. Zjawiskom zachodzcym w rosyjskim
spoeczestwie w pierwszym dziesicioleciu XXI wieku powicona jest godna odnotowania monografia socjologa i filologa,
wsppracownika uznanego centrum analitycznego Lewada-Centr,
Borysa Dubina zatytuowana Rosja zerowych: kultura polityczna,
historyczna pami, ycie codzienne. Ksika ta stanowi kontynuacj i rozszerzenie publikowanych na amach prasy artykuw
Dubina, bazujc przede wszystkim na wasnych spostrzeeniach
autora oraz analizach prowadzonych przez Lewada-Centr sonday
opinii spoecznej. Ksika zostaa podzielona na pi rozdziaw,
na amach ktrych badacz stara si wyowi i opisa kompleks cech
charakteryzujcych ycie spoeczne, polityczne i kulturowe Rosjan,
ich oczekiwania oraz zachowania tworzce ogem rzeczywisto
wspczesnej Rosji.
Pierwszy rozdzia monografii zatytuowany Miejsce na
mapie stanowi wprowadzenie do tematyki pracy. Autor stwierdza w
nim brak zerwania przez spoeczestwo rosyjskie z dowiadczeniem komunistycznym oraz niedostatek refleksji, ktra mogaby
stanowi podstaw do rekonstrukcji adu spoecznego. Zamiast tego
samorzutna ewolucja systemu w okresie poradzieckim, charak1
..,
, 2010 nr 6.
132

teryzujca si utrzymaniem dominujcej pozycji dawnej nomenklatury partyjnej, doprowadzia do wyksztacenia si sytuacji
nazywanej przez Dubina paktem o braku wzajemnej odpowiedzialnoci (s. 16). Spoeczestwo samo rezygnuje z wpywu na
wadze pastwowe, dystansujc si od politycznego zaangaowania, z kolei wadze swoje zachowanie uzasadniaj tym, e w
rosyjskich warunkach kierowanie spoeczestwem nie moe
odbywa si inaczej ni poprzez mechanizmy nakazoworepresyjne. W tym ukadzie spoeczestwo rosyjskie oraz rzdzcy
s odgrodzeni od wpyww zewntrznych, procesw demokratyzacji. Suy temu utrzymujca si i wspomagana przez wadze
mitologia wyjtkowoci i szczeglnoci losw Rosji w praktyce
legitymizuje ona istniejcy status quo w systemie spoecznym i
politycznym pastwa. Godny podkrelenia jest rwnie fakt, i od
koca lat 80. nie miay miejsca prby reorganizacji ycia spoecznego, przejawiajce si jego demokratyzacj i odejciem od mechanizmw scentralizowanego zarzdzania. Co wicej, pochodzcy z
czasw radzieckich model legitymizacji wadzy oraz okresowej
mobilizacji spoecznej podtrzymywany jest hasami o midzynarodowym terroryzmie, politycznym ekstremizmie czy trwaniu
niejawnej wojny przeciwko Rosji. W tych warunkach przejawiajca
si w sondaach spoecznych tsknota za czasami ZSRR jest w
duym stopniu pokosiem braku powszechnej wiadomoci zmian,
a dokadniej wiadomoci tego, e rozpad Zwizku Radzieckiego
jako organizacji polityczno-spoecznej przekada si na obiektywne
zmiany w funkcjonowaniu spoeczestwa: wiedzc o rozpadzie
ZSRR, Rosjanie wci nie wiedz jak y nie po radziecku.
Jednoczenie autor wyranie podkrela, e utrzymanie popularnoci
konceptu czowieka radzieckiego utrudnia zakorzenienie si trendw modernizacyjnych. Sprawia to, i nieudane s prby konstrukcji nowych symbolicznych podstaw dla integracji spoecznej.
W drugim, najobszerniejszym w monografii, rozdziale
zatytuowanym Obrazy przeszoci, rosyjski badacz porusza problem wspczesnej wiadomoci Rosjan, odwoujc si do stanu
pamici historycznej i jej transformacji w ostatnich dekadach.
Odnoszc si do dwch znamiennych wydarze konstruujcych
radzieck tosamo rewolucji padziernikowej i II wojny
wiatowej autor stwierdza, i stopniowo trac one swoj dawn
133

rol gwnych symbolicznych ogniw spajajcych nard radziecki.
O ile pami o ofierze i zwycistwie w II wojnie wiatowej jest
wci bardzo ywa, to miejsce rewolucji padziernikowej w wiadomoci kolektywnej Rosjan wypiera kosmiczny lot Gagarina.
Zgodnie z t logik szczeglnie popularnym okresem staje si
epoka breniewowskiego zastoju wci okoo 50% Rosjan uwaa,
e w czasie rzdw tego polityka ludziom yo si najlepiej (s. 51).
Autor szczegowo omawia okolicznoci i znaczenie konstruowania mitu zwycistwa ZSRR w II wojnie wiatowej w okresie
rzdw Breniewa oraz tumaczy przyczyny obecnej popularnoci
tych czasw. Badacz analizuje te z perspektywy spoecznej percepcji zjawisk wydarzenia pierwszych lat rosyjskiej niepodlegoci,
w tym zmiany nastrojw od prodemokratycznych w czasie puczu
Janajewa w sierpniu 1991 roku do da silnej wadzy w rkach
jednego polityka na przeomie lat 1993 i 1994. W tych tendencjach
znalazo si odbicie zgaszanych przez spoeczestwo rosyjskie
strachw i nadziei, funkcjonujcych w kwadracie punktw
orientacyjnych w postaci radzieckiego neotradycjonalizmu, radzieckiego imperializmu, izolacjonizmu i ksenofobii oraz tendencji
wodzowskich (s. 80).
W omawianym rozdziale autor pochyla si rwnie nad
zmianami w zbiorowej interpretacji puczu sierpniowego z 1991
roku. Znamienne jest, e pocztkowo pokonanie puczu postrzegane
byo jako punkt zwrotny w historii, rozpoczynajcy zblienie Rosji
z Zachodem. Jak pokazuj badania, w kolejnych latach w reakcji na
rozpad ZSRR, stan szoku i kryzysu sprawi, e zaczy dominowa
negatywne oceny Zachodu, zachodniej kultury (zjawiska te zauwaalne byy dla Dubina ju w latach 1992-1993). Na przeomie XX i
XXI wieku z nieufnoci bd wrogoci do Zachodu odnosio si
ju 2/3 Rosjan. W warunkach tych, w procesie konstruowania
pamici zbiorowej i tosamoci, zapotrzebowaniem cieszy si
koncept szczeglnej drogi rozwoju oraz oglnej wyjtkowoci
Rosji. Nacisk zosta pooony na mitologi przejciowoci Rosji,
syntezowania pierwiastka wschodniego i zachodniego, a w konsekwencji nastpia restauracja i integrowanie do pamici kolektywnej
dowiadczenia radzieckiego. Ten nowy, postradziecki w rzeczywistoci, obraz gwnych wydarze XX wieku zawiera pocztek
rewolucj padziernikow, szczyt rozwoju zwycistwo
134

w II wojnie wiatowej, jak i koniec ordo mundi rozpad ZSRR.
Unaocznia to fakt, e na przeomie rzdw Jelcyna i Putina doszo
do swoistego pogodzenia si mas spoecznych z tradycj radzieck
jako integraln czci tradycji narodowej. Potwierdzeniem jest za
coraz bardziej sceptyczna ocena zmian, jakie zaszy w pastwie po
obaleniu puczu Janajewa, jak i subiektywna ocena wasnego
zaangaowania po tej czy drugiej stronie konfliktu (z biegiem czasu
coraz wicej osb deklaruje poparcie w sierpniu 1991 roku
puczystw, bd zasania si niepamici i dezorientacj w wczesnym yciu politycznym). Dubin bardzo celnie zauwaa, e
charakterystyczna dla rosyjskiego ycia politycznego II poowy lat
90. bya przecigajca si transformacja dominujcej w systemie
politycznym grupy reformatorw w kierunku anonimowego
systemu. O ile Gorbaczow czy Jelcyn, zdaniem autora ksiki,
funkcjonowali w wiadomoci obywateli w zalenoci od okresu
jako amicy dotychczasowe oczekiwania i burzyciele dotychczasowego porzdku indywidualici, to posta Putina staa si
bardziej integrujcym symbolem (a wic bezosobowym) ni atw
do scharakteryzowania osob (dowodzi tego najczciej uywane
przez respondentw okrelenie rzdw Putina, sprowadzajce si
do formuy nic zego nie mog o nim powiedzie).
Rozdzia trzeci Systemy i deficyty odtwarzania rozpoczyna
analiza zmian na rynku medialnym i czytelnictwa w spoeczestwie
rosyjskim. Autor konstatuje, e nastpuje degradacja pluralizmu
mediw i spadek zainteresowania wiadomociami, zwikszenie roli
pastwa w rodkach masowego przekazu przy zasadniczej biernoci
obywateli. Rozpatrujc stan spoeczestwa rosyjskiego poprzez
pryzmat systemu komunikacji masowej wewntrz niego, Dubin
dochodzi do wniosku, i zachodzi proces umasowienia bez
modernizacji (s. 175). W rozdziale tym, majcym do luny i jednak niespjny charakter, autor porusza problem kondycji
rosyjskiego szkolnictwa wyszego konstatujc, e rosyjskie szkoy wysze odgradzaj si od wspczesnoci i podobnie jak
rosyjskie spoeczestwo i jego wiodce grupy oponuj nowoczesnoci (s. 185) a take zmiany w preferencjach odbiorcw
mediw, zauwaajc oglny spadek popularnoci programw
ambitnych na rzecz niewymagajcej intelektualnego wysiku rozrywki. Zjawiska te, zdaniem rosyjskiego socjologa, pozwalaj na
135

zaszczepienie i ugruntowanie radzieckiego pierwiastka w wiadomoci obywateli jako integralnej czci ich spucizny oraz dezintegracj kolektywnego wyobraenia o niedawnej przeszoci,
wyrzucenie na jego margines takich zjawisk jak pierestrojka,
reformy lat 90. i aktywno demokratw.
Czwarty rozdzia pracy Konstrukcja wadzy, konstrukcja
spoeczestwa rozpoczyna konstatacja istnienia trzech gwnych
tendencji w obecnym spoeczestwie rosyjskim: narastajcy
izolacjonizm i ksenofobia, rezygnacja ze zmian, zaakceptowanie
istniejcego stanu spoecznego, przyjmowanie roli zdystansowanego obserwatora od wydarze spoecznych, unikanie odpowiedzialnoci (s. 235). Rozwijajc t tez badacz stwierdza m.in. postpujc ceremonializacj polityki, bdc do naturaln konsekwencj
spoecznego eskapizmu. W ramach tych zjawisk mona wyrni
zarwno petryfikowanie przekonania o bezalternatywnoci rzdw
prezydenta, przeniesienie ciaru pamici zbiorowej na okres
breniewowski, utosamiany ze zotym wiekiem, jak i mediatyzacj, pod ktr Dubin rozumie powtarzalno i rytualizacj
zjawisk politycznych z jednej strony oraz zdystansowan pozycj
obywateli (spoeczestwo obserwatorw) z drugiej. Zaprezentowan tez badacz rozwija na przykadzie rytualnych obchodw
rocznic zakoczenia II wojny wiatowej. Kolejn tez, o imitacyjnym charakterze rosyjskiej mocarstwowoci, autor omawia, odwoujc si do stwierdzenia, e w Rosji mamy do czynienia z umasowieniem spoeczestwa bez modernizacji jego podstawowych
instytucji (s. 246). Spoeczestwo, w swojej organizacji, kulturze
politycznej, zostao sprowadzone do modelu spoeczestwa
przednowoczesnego, bdcego niezrnicowan i chaotyczn mas.
Spoeczne poczucie braku perspektyw oraz rosnce (pod wpywem
celowej polityki) poczucie izolacji od wiata zewntrznego jest w
tym kontekcie oceniane jako gwne efekty procesu politycznego
ostatnich lat. Najdobitniej przejawia si to we wzrocie przekonania
o zagroeniu Rosji oraz w popularnoci hasa Rosja dla Rosjan.
Jak podkrela Dubin, najostrzejsze problemy wspczesnego
spoeczestwa rosyjskiego zwizane s z fenomenem dugotrwaego, wci niezakoczonego i spowalnianego rozpadu poprzedniego scentralizowanego i kontrolowanego przez pastwo
systemu spoecznego. Proces ten przejawia si na kilku
136

paszczyznach, w tym w rozpadzie wizi midzyludzkich, zachowaniu kluczowej roli pastwa w procesach komunikacji, co
stawia obywateli w pozycji proszcych petentw oraz istnieniu
odgrnie sterowanych rytuaw integracji spoecznej, ktre przeksztacaj obywateli w biernych obserwatorw, przedmioty polityki.
W konsekwencji spoeczestwo rosyjskie wci cechuje si
prostot (jednowymiarowoci), zamkniciem oraz orientacj
paternalistyczn, sprawiajc, e jest ono wsplnot podopiecznych (s. 253). Teza ta w swoim wydwiku wskazuje, e w Rosji
wci utrzymuje si kompleks spoecznej dysfunkcjonalnoci okrelany popularnym pojciem homo sovieticus.
W rozdziale tym autor porusza rwnie problem zaufania
obywateli Rosji do instytucji pastwowych i spoecznych, tytuujc
go Brak zaufania jako strategia przetrwania. Dubin pisze, e
fragmentacja spoeczna wzmacniana jest brakiem powszechnego
zaufania do tyche instytucji, a zwaszcza zwizanych ze wspczesn demokracj, jak parlament czy partie polityczne. Obserwowany jest przy tym zamknity krg braku zaufania: brak
spoecznego poparcia osabia si tych instytucji, a to z kolei
potguje brak zaufania. Charakterystyczne, e jedynymi instytucjami rosyjskiego ycia spoecznymi, ktre w pewnym stopniu
zachowuj autorytet i zaufanie s najmniej zreformowane i najbardziej konserwatywne: armia i cerkiew prawosawna. Badacz
podkrela, e rozumienie kategorii zaufania w rosyjskich warunkach te jest szczeglne: nie mamy tu do czynienia z systemem
zaufania (zgodnie z terminologi Niklasa Luhmanna), bdcym
jednym z fundamentw systemu spoecznego, lecz poddaniem si,
akceptacj woli i pogldw danej instytucji. Unaocznia to fakt, i
wci 72% Rosjan twierdzi, e nie ma wpywu na pastwowe
procesy decyzyjne, a 80% sdzi, e nie ma adnego wpywu na
polityczne i gospodarcze ycie pastwa (s. 296).
Susznie rosyjski badacz zaznacza, e rozwj Internetu
niewiele wnosi do procesu transformacji spoeczestwa Rosji: co
prawda Rosjanie obecnie funkcjonuj w sieciach dwch typw
starej sieci rodzinnej, znajomych oraz w nowej, komputerowej sieci
wirtualnej jednak w praktyce dotychczasowe wizi spoeczne
dziki narzdziom teleinformatycznym nie przechodz na jakociowo nowy poziom. Sowem Internet zosta zaadaptowany przez
137

dotychczasowe instytucje (s. 300). Fakt ten jest godny podkrelenia
ze wzgldu na nadzieje, jakie pokada si w moliwociach wykorzystania Internetu w celu oddolnej mobilizacji spoecznej (kraje
arabskie w czasie tzw. wiosny, Rosja w 2012 roku) i rzeczywistym braku dugotrwaych demokratycznych efektw takiej
wirtualnej ruchawki.
W ostatnim rozdziale Antropologia zwykoci autor w stosunkowo swobodnej formie porusza omawian w pracy problematyk, odnoszc si m.in. konsekwencji atomizacji i rozbicia
wspczesnego spoeczestwa rosyjskiego. Bdce w istocie
oddzielnymi esejami, krtkie podrozdziay przynosz niekiedy zaskakujce wnioski poczynione przez Dubina (np. dotyczce organizacji moskiewskiego metra). Zasadniczo jednak badacz skania
si ku znanemu ju wnioskowi jeli nie dojdzie do skrajnego
pogorszenia sytuacji materialnej Rosjan, to nie naley oczekiwa
powaniejszych zmian spoecznych. Toczce si w systemie spoecznym procesy opieraj si na mechanizmie adaptacji, nie naruszajc zasadniczej (niezmiennej) logiki.
Jak deklaruje sam autor, jego praca powstaa poprzez
kompilacj wczeniejszych publikacji i wystpie, wzbogacanych
i uzupenianych nowszymi przemyleniami. Niestety, wikszo
komentarzy dowouje si do danych empirycznych z lat 2004-2005.
Sprawia to, e obraz pierwszej dekady XXI wieku (okres deklarowany w tytule monografii) jest z pewnoci niepeny, tym bardziej,
e w ograniczonym stopniu odnosi si do zjawisk spoecznych,
ktre miay w miejsce w cigu drugiej kadencji Putina oraz prezydentury Dmitrija Miedwiediewa. Mimo powyszego mankamentu,
praca Dubina jest udan prb opisania zjawisk spoecznych we
wspczesnej Rosji, ktre tocz si w rozedrganej i wci niepewnej rzeczywistoci. Podkreli przede wszystkim naley celno
i odkrywczo przedstawianych przez autora tez.
Jak wiadomo, zmiany systemu politycznego s najczciej
pokosiem zmian zachodzcych w systemie spoecznym. W przypadku Rosji dynamicznemu rozwojowi sytuacji politycznej od
czasw pierestrojki towarzyszyy zmiany spoeczne o niszym
stopniu intensywnoci. W tym wypadku zmiany polityczne w pewnym stopniu wyprzedziy zmiany spoeczne. Porzdkujca wiedz
oraz w interesujcy sposb komentujca proces rozwoju systemu
138

spoecznego i politycznego Rosji po upadku ZSRR monografia
Borysa Dubina jest cennym uzupenieniem bada nad przemianami
w Europie Wschodniej.
139
Anna Figa
Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria, wybr,
redakcja i wstp Dariusz Czaja, Wydawnictwo Czarne,
Woowiec 2013, s. 353
Na skraju krajobrazw
Uwagi na marginesach Innych przestrzeni, Innych miejsc
1
Przestrze jest dominant naszego wieku. Zapowiada to
Michel Foucault (O innych przestrzeniach. Heterotopie), przypomnia Dariusz Czaja we wprowadzeniu do redagowanego przez
siebie zbioru Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria
(Woowiec 2013). Ksika ta rezultat gbokich refleksji jest
opowieci o przestrzeniach kakofonicznych i przejmujcych cisz,
widmowych i dosadnie obecnych, utraconych i przepowiadanych.
Czytelnik otrzymuje tom o przemylanej strukturze, efekt susznego
namysu. Kilkunastu autorw pomieszczonych w zbiorze esejw, za
przewodnikw majc Foucaulta i Marca Aug (Nie-miejsca.
Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesnoci), pod meandryczn ciek wiodc i gubic drog do nie-miejsc. Osobno i
wsplnie, korespondujc sowami, przemierzaj oni gstwin myli
i zaomy jzyka, by pomieci w metaforze ogrom przestrzeni
trudnej, niejednoznacznej, czsto nienazwanej i wymykajcej si
wszelkim kryteriom opisu.
Opowie o Innych przestrzeniach, innych miejscach
powinna by opowieci metafor. Z ich wntrza wydobywaj si
kalejdoskopiczne obrazy, refrakcje zwierciadlanych krzywizn,
o ktrych wspomina Czaja. Z ich wntrza wyania si rwnie
sposb na opisanie, przyblienie i (niemoliwe) podporzdkowanie
sobie tajemnicy wiata. Nie-miejsca nabrzmiay i napczniay znaczeniami. Obrosy w symbole codziennoci i wyjtkowoci. Bywa,
e nieuchwytne staj si ich pierwsze, czyste i nienaruszone formy.
Ich niegdysiejsze, zamierzone ksztaty. Zdaje si, e przez niektre
nie-miejsca przepywa bezlitosna Lete ponowoczesnoci, ktra
zapomina kae o nadanym im niegdy sensach, o pierwszych
przyczynach i obranych rozwizaniach (architektonicznych zamy140

sach, urbanistycznych rolach). Nie-miejsca, niczym krakowskie
ogrdki dziakowe z eseju Magdaleny Zych (Dziaki, obrzea
krajobrazu) nie mieszcz si w adnej dosownoci. Przekraczaj
j, powierzajc swe bogactwa bezgranicznej gbi metafor. Warto
przyglda si sowom, ktrymi posuguj si autorzy tomu ich
dykcji, strukturze, czliwoci. Wanie pomidzy sowami odnale mona wiele kluczy do zrozumienia nieuchwytnej tajemnicy
tytuowych innych przestrzeni. Warto przygldn si tym tekstom
wanie z perspektywy pewnych sw-kluczy, jzykowych dominant i metafor, na ktre uwraliwiaj czytelnika. Zbir proponuje
ich nieskoczenie wiele. Kada kolejna lektura (albo lektura odwrconego porzdku, lektura zestawie/przeciwstawie) prowokuje do
nowych skojarze, uwraliwia na inne aspekty. Kilka zaproponowanych tu zda nie moe wic stanowi refleksji kompletnej
(i nie uzurpuje sobie do tego prawa). To raczej uwagi, marginalia,
pojedyncze zblienia. Swoiste inne przestrzenie, inne miejsca
tekstu.
2
Melancholia
Nie-miejsca wpisuj si w melancholijn dykcj. Oznaczaj
przestrze pustki i braku. Acedia ducha przemienia si atwo
w przestrzenie metafory. Sowa sprawiaj, e melancholia miejsc
zyskuje dodatkowy wymiar. Skrzy si i mieni dodanymi paszczyznami rozumienia, kolejnymi osonami poznania. Poprzez melancholi dowiadczy mona cichego uroku bezszelestnego, niewidzialnego, nieuchwytnego. Nie-miejsca stanowi silne znaki melancholii. Jej dominaty pustka i brak, ktrym tak wiele czasu powici Marek Bieczyk (Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajd
straty, Warszawa 2012) zostay przez Dorot Majkowsk-Szajer
wkomponowane w bezdwiczny krzyk miejsc opuszczonych.
Przez ruiny, rumowiska, take pustk miejsc intymnych przebija
zaduma. Autorka eseju opuszczone.com wsparta na sile sowa
i poprzez moc obrazu (tekst jest obficie inkrustowany fotografiami
odnalezionymi na jednym z internetowych portali) wydobywa
z miejsc trudnych, bo pozbawionych ludzkiego a wic objaniajcego pierwiastka znaczenia, metafory i imaginacyjne krajobrazy moliwych znacze. Pustka melancholijna sprawia, e
miejsca ni dotknite wyraaj si jedynie w potencji. Brak im
141

pewnoci, jednoznacznoci i obiektywnoci. S krlestwem przypuszczenia, wtpliwoci i zagadek. W t przestrze fascynujc
i trapic jednoczenie Majkowska-Szajer wesza pewnie, zdecydowanie, ale i naleytym respektem. Otwiera przed czytelnikiem
wiaty miejsc wyzbytych ich pierwotnego przeznaczenia. Uwraliwia na odmienne rytmy, nieznan dykcj miejsc porzuconych,
opuszczonych, ale jednak nie umarych.
3
Pustka
Miejsca pustki i miejsca puste. Inne przestrzenie to
przestrzenie oznaczone brakiem, ubytkiem, niepenoci, nie tylko
t melancholijn, ktrej czas powiecia Majkowska-Szajer. Nie od
dzi wiadomo, e pustka jest semantycznie pena. Pustka jest
peni. Potwierdzaj to autorzy tomu w swoim odrbnym,
osobnym, a jednak gboko i poruszajco wsplnym namyle.
Bycie jako nie-bycie, bycie w przestrzeni wyrugowanej, opustoszaej i opuszczonej stanowi o eseju prof. Pawa Prchniaka. Autor
Wierszy na wietrze w serii uwanych zblie przyglda si Lublinowi nie-obecnemu, opuszczonemu przez swoich mieszkacw.
Niebyemu i nieistniejcemu Lublinowi ydowskiego spoeczestwa. Esej Lublin: przyczynek do typologii palimpsestu to wany
tekst. Uwiadamia wielowarstwowo miasta, ktre w swojej historii pomiecio wielu. Na wierzch wypywaj w nim wpisane
oczywicie w dominant miejskiej przestrzeni opowieci
i postaci, przez ktre autora eseju przeprowadza Buberowskie oko
i ucho (w roli cicerone Wadysaw Panas jako autor Oka cadyka).
Spojrzenie w pustk, ktre jest echem lektury Panasa, to kuszce,
ale i potrzebne skierowanie wzroku w ciemno miejsc ktre s,
cho ich nie ma:
Wspominam o Panasie pisze autor eseju Lublin: przyczynek
do typologii palimpsestu bo chc opowiedzie o Oku
cadyka o eseju, ktry jest odpowiedzi na ksik Bubera.
Do zapisanej przez ydowskiego filozofa opowieci o tym, co
byo i bezpowrotnie osuno si w nieistnienie, polski
literaturoznawca dopowiada opowie o tym, co jest i wci
jeszcze trwa cho w Lublinie nie ma ju ani ulicy Szerokiej,
ani nawet dzielnicy, przez ktr niegdy biega (s. 143).
142

4
Laboratoria zmysw
Przestrze poznawa mona rwnie sensorycznie. Dotyka,
wcha, oglda, smakowa. Nie-miejsca wydaj si szczeglnie
wraliwe na ludzkie zmysy. Synestezyjnie oddziaywaj, docieraj
przez mikroskopijne pory ludzkiego ciaa, bbenki skryte w
zakamarkach uszu, przez misternie tkan siatkwk oka czy
jzykowe kubki obdzielajce smakami. W wielu esejach Innych
przestrzeni, innych miejsc pobrzmiewa sensoryczna konieczno,
dyktat synestezji. Przestrzenie tajemnicze i wieloznaczce,
przestrzenie haptyczne przez sowa przenika dotyk miejsc, przez
sowa zapamitane staj si obrazy i dwiki. W sowach
zamknity jest krajobraz, a w zasadzie jego peryferia, pofadowania, krzywizny i zaomy. Nie-miejsca znacz dzi wicej, mocniej.
Rezonuj zaporedniczone zmysami. Innym przestrzeniom
znaczonym wasnym uchem, okiem i dotykiem z uwag przyglda
si Szymon Uliasz (Muzyka i przestrze. Muzyka bez granic),
prbujcy uchwyci przestrzenne echa, dwiki i poszumy. Na
Sycylii stara si odnale rda rozedrgania, magiczne wibracje
miejsc, ktre dziki muzycznym przeksztaceniom przeradzaj si
w melodie. Jak pisze autor: Trudno si dziwi, e katedralne mury
wesp z ywymi gosami uruchomiy rda muzycznej
wyobrani (s. 74).
Laboratorium zmysw powoujc si na dzieo Piera
Camporesiego (Laboratoria zmysw, Gdask 2005) swoje
przestrzenne wdrwki moe nazwa take Adam Wodnicki
(Camargue). Urzeczony si genius loci pisze:
Le midzy niebem a ziemi, midzy dwoma wiatami w
nieustannym, kosmicznym ruchu, przemieszczaniu si, chon
wszystkimi zmysami t szczegln aur rozpaczliwego
patosu, jakby nad tym krajem zawisa jaka niedokoczona
tragedia, dramat niespenienia, jakby trzeciego dnia
stworzenia Bg zawaha si [] i to wahanie sprawio, e
boski nie zosta speniony, to, co z boej woli zostao zaczte,
zostao zaniechane (s. 53-54).
Tak pojmowana przestrze, wchaniana wszystkimi zmysami,

z nie-miejsca przemienia si w rzeczywisto afirmacji i podziwu.
Wodnicki pokazuje wiat dotykalny, silnie odczuwalny na wszys143

tkich szczeglnie tych pomniejszych poziomach. W niemiejscach naznaczonych pewnym dramatyzmem i napitnowanych niedoskonaoci odnajduje zmysowy raj, namacaln
rozkosz kontemplacji przyrody.
5
Przenicowane
Nie-miejsca to leprozoria naszej imaginacji, przestrzenie
grozy, fascynacji oraz nieoczywistoci. Im autorzy powicili sie
wzajemnie przenikajcych si tekstw, strumie swojej uwagi.
Tytuowe inne przestrzenie to miejsca zakrzywienia. Rzeczywisto
odwracana na nice. Brak w niej uporzdkowania i logiki, prno
szuka progresywnego postpu. To wiat zamknity na przyszo,
skierowany do przeszoci lub uwiziony w bezczasie. W przestrzeniach naznaczonych przenicowaniem gromadzi si sterty
bezuytecznych przedmiotw niewiadomego pochodzenia, czy
si i spaja niemoliwe, odmienne, sprzeczne. Tak pojt rzeczywistoci pozostaj pozornie bezadne ogrdki dziakowe ze
wspomnianego eseju Magdaleny Zych czy turecko-mickiewiczowskie przestrzenne zagwozdki wyuskane przez Justyn Chmielewsk w eseju-reportau Stambu i jego rana. Miejsca, o ktrych
pisz obie wspomniane autorki cechuje nieprzekraczalna nieuchwytno, powidoki i poszumy, widma, pryzmaty, odbicia
i cienie. Dziaki, mikrowiaty obrzey zurbanizowanego krajobrazu, fascynuj i przeraaj niczym cmentarze (przestrzenie
odwrcenia par excellence). Pocigaj tajemnic, niepoznawalnoci, niezrozumieniem. Przenicowana przestrze otwiera si na domys i przypuszczenia. Otwiera drzwi metaforze.
6
Pami i zapomnienie
Czwarta cz zbioru powicona jest miejscom
naznaczonym pamici i przez t pami utrwalonym. To dialog
ywych z umarymi, ktry toczy si nie tylko za pomoc sw. To
rozmowa zaporedniczona miejscami. Miejscami nieuchwytnymi,
trudnymi, miejscami kani, mierci i rozpadu. Te pensjonaty
pamici jak pisze Monika Sznajderman (Przerwy w pamici. Historia rodzinna), nawizujc jednoczenie i do tytuu ksiki
Tonyego Judta, i do refleksyjnej opowieci Piotra Paziskiego s
powrotem do wiatw znaczonych jedynie urywkami, skrawkami,
144

strzpami. Pensjonaty Sznajderman a wic przestrzenie zamknite
nieodwracalnoci historii, przestrzenie wyrugowane z wasnych
mieszkacw zmieniaj si w sanatoria, ktre uleczy maj tych,
ktrzy pozostali. Poprzez dialog z fotografiami, utrwalonymi zapisami minionego, obrazkowymi, papierowymi epitafiami bliskich
zmarych, autorka przenika do prawide historii powszechnej.
Dialogujc z wasnym ojcem, wchodzi na bolesn ciek ran,
bruzd i blizn, na dukt rozpierzchajcy si w nicoci tragicznej historii nie tylko przodkw, ale i caej polskiej spoecznoci ydowskiej.
Roma Sendyka w swoim eseju Pryzma zrozumie niemiejsce pamici take stara si przenikn te przestrzenie pamicizapomnienia. Sprawdzi je, oswoi, przybliy. Dotyka sowami
miejsc naznaczonych, o skomplikowanej proweniencji i trudnym
dziedzictwie. Ze stosownym namysem wertuje krajobrazy pamici
pofadowane tragicznymi wojennymi losami krakowskiego Paszowa. Zadaje pytania rudymentarne, prbuje dociec sedna czowieczestwa czasw niejednoznacznych i miejsc nie-do-ycia:
Co mamy robi tu, w tej czci Europy, wkraczajc w niemiejsca pamici, teoretycznie nie-do-ycia, a w praktyce tak
bezwstydnie ywe? (s. 298).
7
Inne przestrzenie, inne miejsca to ksika, ktrej powicono
uwag w trakcie przygotowania, i ktra wymaga podobnej uwagi
od czytelnika. Warto powici jej swj odbiorczy namys.
Odczytanie poszczeglnych caostek jest wymagajce, prowokuje
do przemyle, odsya na najbardziej meandrycznych zaktkw
pamici i wyobrani. Oferuje jednak w zamian wiele, staje si
rdem prawdziwej czytelniczej satysfakcji. Lektura obowizkowa.
145
SKAD REDAKCJI I LISTA RECENZENTW ZEWNTRZNYCH

ROCZNIKA W 2013 ROKU
RADA REDAKCYJNA
Nadieda Bagdasarian profesor nauk filozoficznych, Moskiewski Pastwowy Uniwersytet Techniczny im. N.E. Baumana
Aleksandra Guziejejwa doktor nauk pedagogicznych, Tomski
Pastwowy Uniwersytet Pedagogiczny, prezes stowarzyszenia
Tomska Polonia
Krzysztof Kusal doktor habilitowany nauk humanistycznych
w zakresie jzykoznawstwa, profesor Uniwersytetu Wrocawskiego
Izabella Malej profesor zwyczajny, doktor habilitowany nauk
humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, Uniwersytet Wrocawski
Jdrzej Morawiecki doktor nauk humanistycznych w zakresie
literaturoznawstwa i socjologii, Uniwersytet Wrocawski
Anna Paszkiewicz doktor habilitowany nauk humanistycznych
w zakresie literaturoznawstwa, profesor Uniwersytetu Wrocawskiego
Tatiana Strokowskaja doktor nauk historycznych, Midzynarodowy Uniwersytet Przyrody, Spoeczestwa i Czowieka
Dubna
REDAKTOR NACZELNY
Rafa Czachor doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk
o polityce, Instytut Polsko-Rosyjski, Dolnolska Wysza Szkoa
Przedsibiorczoci i Techniki w Polkowicach
SEKRETARZ REDAKCJI
Irina Popadeykina magister filologii, Instytut Polsko-Rosyjski
REDAKTOR TEMATYCZNY LITERATUROZNAWSTWO
Jelena Polewa doktor nauk filologicznych, Tomski Pastwowy
Uniwersytet Pedagogiczny
REDAKTOR TEMATYCZNY JZYKOZNAWSTWO
Olga Orlowa doktor habilitowany nauk filologicznych, Tomski
Pastwowy Uniwersytet Pedagogiczny
146
REDAKTOR TEMATYCZNY PROBLEMY POLITYCZNO-SPOECZNE
Rafa Czachor doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk

o polityce, Instytut Polsko-Rosyjski, Dolnolska Wysza Szkoa
Przedsibiorczoci i Techniki w Polkowicach
REDAKTOR TEMATYCZNY HISTORIA
Wadimir Szajdurow doktor nauk humanistycznych w zakresie
historii, Narodowy Uniwersytet Mineralno-Surowcowy Gornyj,
Sankt Petersburg
RECENZENCI ZEWNTRZNI ROCZNIKA W 2013 ROKU

1. Aa Junakowska (Rosja, Omski Uniwersytet Pastwowy)
2. Olga Kondratiewa (Rosja, Kiemierowski Uniwrsytet Pastwowy)
3. Tatiana Razuwajewa (Rosja, Naukowo-Badawczy Uniwersytet
NIU BieGU, Biegorod)
4. Walentina Grebniowa (Rosja, Naukowo-Badawczy Uniwersytet NIU BieGU, Biegorod)
5. Natalia Potanina (Rosja, Tambowski Uniwersytet Pastwowy
im. G.R. Dzierawina)
6. Walentina Ryndak (Rosja, Orenburski Pastwowy Uniwersytet
Pedagogiczny)
7. Ludmia Dubina (Rosja, Tomski Pastwowy Uniwersytet Pedagogiczny)
8. Artiom Kollegow (Rosja, Tomski Pastwowy Uniwersytet Pedagogiczny)
9. Natalia Diejewa (Rosja, Kiemierowski Uniwersytet Pastwowy)
10. Inessa Babienko (Rosja, Tomski Pastwowy Uniwersytet Pedagogiczny)
147

2013
, ,
. .. .
, ,
, .
Krzysztof Kusal
, .
,
, .

, .

, .
,
,
.

, , - .

, -
.

, ,

.

, ,
.
148
, , - .

, - .
2013
1. (, )
2. (,
)
3. (, -
, )
4. (, -
, )
5. (,
..)
6. (, )
7. (, )
8. (, )
9. (, )
10. (, )
149
O INSTYTUCIE POLSKO-ROSYJSKIM
Fundacja Instytut Polsko-Rosyjski zostaa ustanowiona
przez Irin Popadeykin i Rafaa Czachora 25 stycznia 2011 roku
we Wrocawiu.
Rejestracja Instytutu przez Sd Rejonowy dla WrocawiaFabrycznej miaa miejsce 11 lutego 2011 roku. Fundacja dziaa na
podstawie Ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku (z pniejszymi zmianami).
Majtek Instytutu stanowi rodki finansowe przekazane
przez Irin Popadeykin i Rafaa Czachora w momencie powstania
fundacji oraz inne rodki i mienie nabyte przez Instytut w trakcie
jego dziaania.
Instytut Polsko-Rosyjski nie prowadzi dziaalnoci gospodarczej. Wszystkie rodki finansowe przeznaczane s na dziaalno
statutow.
Misj Instytutu Polsko-Rosyjskiego jest prowadzenie dziaalnoci edukacyjnej, kulturalnej i naukowej w zakresie:
1. popularyzacji wiedzy, edukacji kulturowej, zwaszcza
wrd dzieci i modziey;
2. upowszechnienia wiedzy o Rosji w Polsce oraz wiedzy
o Polsce w Rosji;
3. sprzyjania rozwojowi kultury, sztuki oraz nauki;
4.sprzyjania prowadzeniu bada naukowych.
Realizacja zada nastpuje poprzez organizowanie, finansowanie i prowadzenie dziaalnoci edukacyjnej, szkoleniowej, naukowo-badawczej i wydawniczej.
Wicej o biecej dziaalnoci Instytutu na stronie internetowej:
www.ip-r.org
Informujemy o moliwoci dokonywania darowizn na rzecz
Instytutu Polsko-Rosyjskiego. Dane do przelewu na stronie
www.ip-r.org/kontakt Wszystkie uzyskane rodki finansowe przeznaczane s na dziaalno statutow, m.in. na wydawanie Rocznika
Instytutu Polsko-Rosyjskiego
150
INFORMACJA DLA AUTORW

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego jest pismem powiconym studiom interdyscyplinarnym, ze szczeglnym uwzgldnieniem polsko-rosyjskich kontaktw literackich, zwizkw kulturowych, stosunkw politycznych. Jego celem jest poszerzanie wiedzy o wspczesnej Polsce i Rosji, przyblienie wynikw bada
naukowych nad kontaktami dwustronnymi.
W periodyku znajd si nastpujce dziay:
1. Polsko-rosyjskie studia komparatystyczne, w tym badania
nad wspczesn kultur polsk i rosyjsk;
2. Polskie i rosyjskie badania literaturoznawcze;
3. Polsko-rosyjskie studia politologiczne;
4. Recenzje i omwienia.
Zasady recenzowania artykuw naukowych
Wszystkie artykuy s recenzowane. Pierwszej z nich dokonuje zesp redakcyjny, druga ma charakter recenzji anonimowej,
ktrej dokonuje naukowiec specjalizujcy si w danej dziedzinie.
Do koca procesu recenzowania autor i recenzent pozostaj sobie
nie znani. Redakcja przekazuje autorowi konkluzje recenzji oraz
ewentualne wskazwki. Negatywna ocena artykuu na pierwszym
lub drugim etapie recenzji oznacza nieprzyjcie tekstu do druku
Wymagania edytorskie dla tekstw polskojzycznych znajduj
si na stornie internetowej Rocznika: www.ip-r.org/rocznik
151
-
-
25 2011
().
- 11 2011 .
6 1984 ( ).
,
, , .
-
.
.
- , :
1. , ,
;
2. ;
3. , ;
4. .
,
, .
: www.ip-r.org
- . -
, - .
152

-
, - , , .
- , .
:
1. - , , , ;
2. ;
3. - ;
4. .

,
- ,

, .
.
() ,
.
.
: www.ip-r.org/rocznik
153

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego NR 2 (5) 2013 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego NR 2 (5) 2013 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego

ROCZNIK INSTYTUTU POLSKO-ROSYJSKIEGO

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

- . ( 0110 222), (2.23.48.2013),

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Podrcznik sanskrytu. Gramatyka wypisy objanienia sownik, Krakw,

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Major M., Andrzej Gawroski. P. 8.

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Arnold Kunst, Stanislaw Schayer (8.05.18991.12.1941). p. XXI / Stanislaw

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Bohdanowicz L. Edukacja europejska // ycie Szkoy. 2003. 1.

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

NKJP Narodowy korpus jzyka polskiego. : <http://nkjp.uni.lodz.pl/index_adv.jsp>

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Nalepa J. Jawigowie: nazwa i lokalizacja. Biaystok: Past. Wydaw. Nauk.,

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Winiewski J. Zarys dziejw osadnictwa na Biaostocczynie // Atlas gwar

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013

Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego Nr 2 (5) 2013