Przecinek

I. Przecinek pomidzy zdaniami podrzdnymi i nadrzdnymi:

1. Zdanie podrzdne (okrelajce) zawsze oddzielamy przecinkiem od zdania nadrzdnego, bez wzgldu na kolejnod tych zdao: - zdanie podrzdne wplecione w zdanie nadrzdne musi byd wydzielone przecinkami z obu stron, bez wzgldu na typ spjnika nastpujcego po zdaniu podrzdnym; - powysza zasada dotyczy take rwnowanikw zdao. 2. Zdanie podrzdne jest zwykle wprowadzane przez jeden ze spjnikw, zaimkw lub partyku (jest ich tak duo, e nie bd wszystkich wymieniad). Uwaga! Jeli spjnik naley do wprowadzanych w ten sposb do wypowiedzenia utartych zwrotw i frazeologizmw, to przecinka nie stawia si, np. uciec gdzie pieprz ronie. Postawienie przecinka w takim wypadku moe zmienid znaczenie caego zdania, np.: Kto wie co by si wtedy z nim stao. (= Nikt nie wie, co by si wtedy z nim stao) Kto wie, co by si wtedy z nim stao? (= Ktry z was wie, co by si wtedy z nim stao?). Uwaga! Przecinek naley rwnie pomind przed zaimkami wzgldnymi wprowadzajcymi takie pozorne zdania podrzdne, ktre nie s rozwijane, np. Postanowi kupid mieszkanie, lecz nie wiedzia kiedy. 3. Nie rozdziela si przecinkiem poczeo partyku, spjnikw i przyswkw ze spjnikami, np. chyba e, jak gdyby, mimo e itp. II. Przecinek w zdaniach wsprzdnych:

1. Zdania wsprzdne poczone bezspjnikowo zawsze oddzielamy od siebie przecinkiem. 2. Przecinkami oddzielamy zdania poczone spjnikami: - przeciwstawnymi: a, ale, alici, lecz, inaczej, jednak, jednake, za, wszake, owszem, natomiast, tylko, tylko e, jedynie, przecie, raczej, tymczasem, za to; - wynikowymi: wic, dlatego, tote, przeto, to, zatem, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, i (= wic, tote), tedy; - synonimicznymi (wyjaniajcymi): czyli, to jest, to znaczy, innymi sowy. 3. Nie rozdziela si przecinkami zdao poczonych spjnikami:

- cznymi: i, oraz, tudzie, i zarazem. Uwaga! Przed spjnikiem a w funkcji cznej moemy postawid przecinek; - rozcznymi: lub, albo, bd, czy. Uwaga! Jeli spjnik czy czy zdania wsprzdne rozczne to nie stawiamy przed nim przecinka, natomiast jeli wprowadza zdanie podrzdne, to oddzielamy je przecinkiem; - wyczajcymi: ani, ni. III. Przecinek midzy czonami zdania pojedynczego:

1. Nie stawiamy przecinka przed spjnikami: i, a (= i), oraz, tudzie, lub, albo, bd, czy, ani, ni: - przed spjnikiem a nie stawiamy przecinka, jeli: peni funkcj czn (mona go zamienid na i), wystpuje midzy wyrazami lub wyraeniami porwnywanymi, w poczeniu z wyrazem midzy lub pomidzy okrela pooenie lub wspln cech dwch rzeczy, czy dwie identyczne formy podkrelenia tego, o czym si mwi; - jeli czon wprowadzany przez jeden z wymienionych spjnikw ma charakter dopowiedzenia, przed nim stawiamy przecinek. 2. Przed spjnikami przeciwstawnymi a, ale, lecz oraz synonimicznymi (czyli, to znaczy, to jest, innymi sowy) stawiamy przecinek. 3. Przecinek stawiamy przed spjnikami powtrzonymi, ktre peni identyczn funkcj: - oddzielamy powtarzajce si czony utartych wyraeo, np. ni std, ni zowd, ni pies, ni wydra, ani widu, ani sychu; - w innych frazeologizmach o podobnej konstrukcji przecinka nie stawiamy, np. bij zabij, na chybi trafi. 4. Nie umieszczamy przecinka przed czonem porwnawczym wprowadzonym przez wyrazy: jako, ni, niby, niby to, niczym, ni to, podobnie jak, gdyby (dawniej). Jeli czon porwnawczy jest dopowiedziany, naley go poprzedzid przecinkiem. A take, gdy czony porwnawcze wchodz w skad wypowiedzenia zoonego, powinnimy je oddzielad przecinkiem.

IV. Przecinek w wyraeniach wprowadzajcych i wtrconych:

1. Przecinkami z obu stron naley oddziela wyraenia wprowadzajce wyjanienia i wyliczenia, ktre rozpoczynaj si najczciej od czyli, to jest, to znaczy. 2. Wyraenia typu: na przykad, chyba, przynajmniej, zwaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet, raczej poprzedzamy przecinkiem, jeli uwypuklaj one treci

zapowiedziane w czonie poprzedzajcym i maj charakter dopowiedzenia. Dopowiedzenia znajdujce si w rodku zdania oddzielamy przecinkami z obu stron. 3. Wyrazy i wyraenia oznaczajce stosunek osoby mwicej do treci wypowiedzi oddzielamy przecinkiem, gdy maj charakter czonw wtrconych. Przykady: bez wtpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrt, naturalnie, niestety, niewtpliwie, niezawodnie, oczywicie, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywicie, rzecz jasna, zapewne. Jeli takie wyraenia nie s czonami wtrconymi, nie oddzielamy ich przecinkiem.

4. Krtkie wyraenia majce form zdao gwnych, za faktycznie bdce skadnikami pozazdaniowymi, naley oddzielad obustronnymi przecinkami, np. Za rok, byd moe, wyjad z kraju. Przykady: sdz, przypuszczam, wiadomo, rzekby, zdaje si, by moe, jak wida, niestety. 5. Wyrazy i wyraenia niebdce czciami zdania zawsze wydzielamy przecinkami: - wyrazy i wyraenia takie, jak: sowem, cile, cile mwic, innymi sowy, krtko, inaczej oddzielamy obustronnymi przecinkami lub przecinkiem i dwukropkiem; - wyrazy w woaczu.