Professional Documents
Culture Documents
materii i oddychaniem przeważa produkcja pierwotna. Dostępność światła, tlenu i biogenów sprawia, iż jest to strefa bogata w fitoplankton.
Dolna granica strefy eufotycznej to głębokość do jakiej dociera 1% promieniowania fotosyntetycznie czynnego.
Produkcja pierwotna – to ilość materii wytworzonej przez producentów, tzw. produkcja roślin zielonych rozumiana jako szybkość
gromadzenia energii promieniowania słonecznego w materii organicznej, z której zbudowane jest ciało tych roślin.
Wyróżnia się:
Produkcja pierwotna brutto - całość związanej energii w procesie fotosyntezy w jednostce czasu, zmagazynowanej w postaci materii
organicznej;
Produkcja pierwotna netto - stosunek energii związanej w procesie forosyntezy do energii traconej w procesach katabolicznych, w
jednostce czasu.
Trofizm (trofia wód) - termin określający produktywność biologiczną zbiorników wodnych. Pod pojęciem trofia zbiornika (trofizm)
rozumie się także zespół czynników środowiskowych decydujących (wpływających) o żyzności zbiornika wodnego. Trofizm uzależniony od
wielu czynników, np. ilości nawozów dostających się do wód, składu i liczebności organizmów itp. Najczęściej trofia zbiornika utożsamiana
jest z zawartością biogenów w toni wodnej (śródjezierzu) i zdeponowanych w osadach dennych profundalu, pomijając biogeny zdeponowane
w litoralu. Trofizm odnoszony jest najczęściej do jezior (wód jeziornych).
Eutrofizacja – proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (nutrienty, biogeny), głównie w związki azotu i fosforu.
Eutrofizacja jest procesem zachodzącym naturalnie lub antropogenicznie. Użyźnienie naturalne zachodzi przez spływ ze zlewni związków
mineralnych i materii organicznej, rozkładanej następnie przez mikroorganizmy w zbiorniku. Jest to proces bardzo powolny, przejście
zbiornika ze stanu oligotrofii (niskiej żyzności) do eutrofii (wysokiej żyzności), trwa setki lub nawet tysiące lat. Eutrofizacja
antropogeniczna zachodzi głównie przez spływ ścieków i nawozów mineralnych. Większość biogenów dostaje się do wody wraz ze ściekami
organicznymi, np. w Wiśle takie pochodzenie ma ok. 2/3 azotu i fosforu. Proces ten zachodzi bardzo szybko, niewielki zbiornik może się
zeutrofizować nawet w ciągu kilku do kilkunastu lat. W szczególnie drastycznych przypadkach, np. przy zrzucaniu do jezior surowych
ścieków komunalnych czy gnojówki, dochodzi do osiągnięcia przez zbiornik stanów niespotykanych w naturze: politrofii i hypertrofii.
Następuje wtedy niemal całkowity zanik organizmów wyższych poza cienką, kilkudziesięciocentymetrową warstwą wody stykającą się z
atmosferą.
Specyficznie przebiega proces eutrofizacji w wodach torfowiskowych. Otaczające je torfowisko wychwytuje i więzi związki mineralne. W
razie jego degradacji, zwykle przez przesuszenie, następuje szczególnie szybka eutrofizacja: do wody dostają się zarówno biogeny ze zlewni,
jak i te uwolnione z torfowiska.
Następstwem eutrofizacji jest wzmożony rozwój roślin w szczególności glonów i planktonu, oraz zachwianie równowagi tlenowej zbiornika,
zwłaszcza w obszarach przydennych, gdzie opadające obumarłe organizmy ulegają rozkładowi. Może to nawet spowodować zupełny zanik
tlenu w warstwach dennych zbiornika i rozpoczęcie procesów beztlenowych, z wydzielaniem siarkowodoru, metanu i innych trujących
substancji.
Gwałtowny rozwój olbrzymich ilości glonów i sinic (tzw. zakwity wody) które następnie masowo obumierają mogą doprowadzić do
uduszenia się większości organizmów wodnych, w szczególności ryb, co w skrajnym przypadku może spowodować zanik bogatszego życia
organicznego w zbiorniku. Uwalniane do wody metabolity wtórne glonów są trujące także dla zwierząt przychodzących do wodopoju (znane
są przypadki śmierci krów i owiec pojonych w takich zbiornikach), mogą być szkodliwe dla ludzi – zwłaszcza dzieci.
Eutrofizacja powoduje również szybsze zanikanie zbiorników wodnych szybko odkładające się osady denne coraz wyżej podnoszą poziom
dna, aż zbiornik zupełnie zniknie z powierzchni Ziemi.
Prostym sposobem kontroli trofii zbiornika jest badanie widzialności krążka Secchiego: białego krążka o średnicy 30 cm, opuszczanego na
wyskalowanej lince. Jego widzialność (ang. 'Secchi depth') zależy od ilości zawiesiny w wodzie, a ta z kolei – głównie od ilości glonów. Na
podstawie widzialności krążka Secchiego można obliczyć tzw. wskaźnik Carlssona, na podstawie którego porównuje się trofię
poszczególnych zbiorników lub zmiany trofii danego zbiornika w czasie. Tenże wskaźnik można też obliczyć, mając do dyspozycji dane o
ilości chlorofilu a (pomiary fotometryczne) lub związków fosforu.
- Zmiany w wodach odbiornika na skutek odprowadzania ścieków, procesy występujące w trakcie samooczyszczania ( procesy
biochemiczne, sedymentacja, adsorpcja, rozcieńczenie i mieszanie ), wpływ ścieków na jakość wód
- Charakterystyka procesu samooczyszczania się wód, rola tlenu, kinetyka procesu BZT, natleniania i samooczyszczania,
- System saprobowości Kolkwitza – Marsona, charakterystyka poszczególnych stref
- Wpływ ścieków na odbiornik - substancje toksyczne, zakwaszenie wód, metale ciężkie, zasolenie wód, podgrzewanie wód, wzrost
trofii, wskaźniki podstawowe, eutroficzne, nieorganiczne, nieorganiczne niebezpieczne, organiczne niebezpieczne
- Eutrofizacja wód jako specyficzny rodzaj zanieczyszczenia wód – eutrofizacja naturalna i antropogenna, przyczyny, skutki,
przeciwdziałania
Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum)
działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację. Justus von Liebig prowadził swoje badania w drugiej połowie XIX w. na roślinach, u
których zauważył, że wystarczy niedobór jednego tylko ze składników pożywki, na której były hodowane, aby ograniczyć wzrost rośliny.
Potem udowodniono, że prawo minimum odnosi się także do innych organizmów żywych i ma zastosowanie ogólnoprzyrodnicze.
Rozwinięciem tego prawa jest zasada tolerancji ekologicznej Shelforda.
BZT5 (Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu) - to umowny wskaźnik określający biologiczne zapotrzebowanie tlenu, czyli ilość tlenu
wymaganą do utlenienia związków organicznych przez mikroorganizmy (bakterie aerobowe). Wartość tę uzyskuje się w wyniku pomiaru
zużycia tlenu przez badaną próbkę wody lub ścieków w ciągu 5 dni. Pośrednio określa się w ten sposób stężenie substancji organicznej
podatnej na biodegradację. BZT5 jest wskaźnikiem czystości wody i jakości oczyszczanych ścieków: im wyższa wartość BZT5 tym większe
zanieczyszczenie (ilość związków organicznych).