ESTETYKA I SZTUKA NOWOYTNA 1. Epoka nowoytna a redniowiec e Za koniec redniowiec a pr y!"#!e $i%& wynalezienie druku przez Gutenberga (ok.

. 1450), zdobycie Konstantynopola przez urk!w i upadek cesarstwa bizanty"skiego (145#), koniec wo"ny stuletnie" (145#), dotarcie Krzyszto$a Kolu%ba do &%eryki (14'(), wyst)pienie *utra w 151+ r. NOWA E'A ,rancesco -etrarca (1#04.1#+4) / podzia0 na czasy staro1ytne i czasy nowe. -rekursor wypraw turystycznyc2 i alpinistycznyc2 3dwr!t od tradyc"i 4wiata 4redniowiecznego i zwr!cenie si5 do antyku. *aicyzac"a 1ycia i kultury (6occacio) 7o%inac"a 80oc2 w nauce, kulturze i sztuce 9u%aniz% i antropocentryz% :e$or%ac"a . 9u%aniz% ;aczelne 2as0o %aksy%a erenc"usza< Czowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce (0ac. homo sum: humani nil a me alienum puto.). -opularne "est stwierdzenie -rotagorasa Czowiek jest miar wszechrzeczy. 9u%aniz% koncentru"e uwag5 na sprawac2 ludzkic2< godno4ci cz0owieka, "ego wolno4ci, propagu"e rozw!" $izyczny, psyc2iczny i intelektualny oraz 2ar%oni"ne wsp!01ycie w spo0ecze=stwie, -odkre4la %o1liwo4ci ludzkiego rozu%u, -odnosi warto4> wiedzy o 4wiecie i wskazu"e ludzio% %o1liwo4> "e" zdobycia i rozwo"u. 'o w(! )#"ani "#& I dro*a . ?z0owiek "est tw!rc) sa%ego siebie (kady jest kowalem wasnego losu) ;icolo @ac2iaAelli (14B'.15(+) Co2n *ocke (1B#(.1+04) Co2n Dtuart @ill (1E0B.1E+#) Tw rc rzeczywisto!ci spoecznej jest sam czowiek " urodzenie, ani czynniki lece poza samym czowiekiem nie maj wpywu na jego rozw j #idea r wno!ci$ " czowiek ma nieograniczone moliwo!ci rozwojowe #teoria pucybuta$ % o wszystkim decyduje wychowanie &rtysta jest wyjtkowym czowiekiem, kt ry potra'i wykorzysta( swoje potencjalne moliwo!ci &rtysta jest wzorem dla innych % teoria geniuszu artystycznego &rtysta nie podlega reguom ycia rzdzcym w!r d ludzi, kt rzy s zaleni od innych )nspiracje artystyczne pyn z wasnego wn*trza, edukacja tylko doskonali umiej*tno!( korzystania z nich +iepowtarzalno!( procesu tw rczego FF droga / cz0owiek "est ukszta0towany przez w0asn) natur5 biologiczn) lub natur5 przyrodnicz) (4rodowisko) 93@&D 9366GD (15EE.1B+') Cean CacHues :ousseau (1+1(.1++E)

?z0owiek "est zwierz5cie%, tylko posiada rozu%. *udzkie potrzeby ele%entarne s) dok0adnie takie sa%e "ak zwierz)t ludzie w stanie natury 1y") wedle regu0 zwierz)t (homo homini lupus) . o pozyc"i i %o1liwo4ciac2 cz0owieka decydu"e "ego wyposa1enie biologiczne i kontakty z inny%i osobnika%i (teoria u%owy spo0eczne") . 8szystkie potrzeby i d)1enia ludzi %a"a przyrodnicze pod0o1e (nawet %i0o4> seksualna) . teorie talentu (ka1dy "est w czy%4 uzdolniony) +. ,o yc!a arty$ty w rene$an$ie W -redniowiec #& 1. &rty4ci tworzyli cec2y na wz!r rze%ie4lniczyc2. 6rak wy%iany do4wiadcze= (. ;iski status %aterialny. &noni%owo4> tw!rc!w #. Dakralny c2arakter sztuki W Odrod eni#& 1. -o"awia si5 instytuc"a %ecenatu (. &rty4ci sygnu") swo"e dzie0a #. Iainteresowanie antykie% powodu"e przyznanie artysto% podobne" pozyc"i w spo0ecze=stwie 4. :ozluJnienie zwi)zk!w sztuki z Ko4cio0e% / :e$or%ac"a 5. 8olno4> tw!rc!w .. Spory o nadr %dno/ $ t#k I kier#nek / odwo0u"e si5 do tradyc"i antyku i eksponu"e intelektualny ko%ponent w dziele sztuki. ;a"wa1nie"szy%i ze sztuk s) poez"a i %uzyka 0rance$co ,etrarca 11.2341.536 -i5kno prze"awia si5 tylko w w ra%ac2 triady -:&87&K736:3K-FLK;3. ylko cz0owiek %o1e w nic2 uczestniczy> i tylko on "est pi5kny. natura ani sztuka nie %og) by> Jr!d0e% pi5kna Dztuka to u%ie"5tno4> wytwarzania rzeczy, ka1da u%ie"5tno4> tworzenia oparta o zasady i regu0y -oez"a "est na"wa1nie"sz) ze sztuk, bo< 1. 8yp0ywa z wewn5trzne" potrzeby wypowiadania si5, a w ten spos!b %o1e przedstawia> co4, czego realnie nie %a (. Gdy poeta %!wi prawd5 to tylko pod os0on) (np. alegorie, ba"ki) #. -oeta d)1y do tego, aby os0ona ta by0a pi5kna 4. -oeta swo"e zadania wykonu"e z 1arliwo4ci) 5. -o%i%o psyc2ologicznyc2 uwarunkowa= poez"a podlega regu0o% analogiczny% "ak %ate%atyka czy %uzyka B. Ialety poez"i to kunsztowna, wytworna i nowa $or%a II kier#nek / naturalistyczny / wyc2odzi z za0o1enia, 1e prawda "est na"wy1sz) warto4ci), a wi5c zadanie% sztuki "est "e" odtwarzanie, b)dJ "e" eksponowanie. ;a"wa1nie"szy%i ze sztuk s) za4 sztuki plastyczne, kt!re odda") wiernie rzeczywisto4>. eoria mimesis A78erti 9eone :ati$ta (1404.14+() 1. -i5kno "est (obiektywne) cec2) realnyc2 przed%iot!w, a nie nasz) na nie reakc") (. -i5kno ob"awia si5 tak w naturze "ak i w sztuce, "est cele% natury i sztuki #. ;atura "est dla sztuki wzore%, ale sztuka %usi "a przewy1sza> wybiera")c z natury co na"lepsze 4. &by sztuka %og0a tworzy> pi5kno %usi opiera> si5 na nauce, zasadac2 regu0ac2

5. 8szelkie %o1liwo4ci sztuki pod wzgl5de% 0adu, %iary, rozu%no4ci i pi5kna, zosta0y "u1 wyczerpane przez staro1ytnyc2 9eonardo da ;inci (145(.151') Traktat o malarstwie nieko%pletny wolu%in przygotowa0 do druku ok. 15#0 r. ,rancesco @elzi pod tytu0e% Code, -rbinus .atinus -rzekonanie, 1e sztuka rz)dzi do4wiadczenie i %ate%atyka. (/rawdziwa wiedza musi przej!( pr b* do!wiadczenia matematycznego$ -rzed%iote% sztuki "est poznanie 4wiata widzialnego, w r!1nyc2 u"5ciac2, bo "ego obraz zale1y od %ie"sca ogl)du -odzia0 sztuk< <ec)anic ne wy wo7one @&*&:D 83 CGD ;&C8&M;FGDIN DI OKN< ;a4ladu"e wszystkie rzeczy nawet te, dla kt!ryc2 poez"i braku"e s0!w -rzedstawia rzeczy przez obrazy, a nie przez s0owa, a s0owo do obrazu, to cie= do cia0a -rzedstawia przyrod5 dzie0o 6oga, a nie ludzkie wy%ys0y poetyckie -rzedstawia rzeczy prawdziwie" ni1 poez"a -os0ugu"e si5 narz)de%, kt!ry nie b0)dzi (oko) Cest oparte na wiedzy i %a w sobie 2ar%oni5 Cest bardzie" dost5pne ludzio% (od razu) Dzybcie" dzia0a na odbiorc!w. Fnteresu"e, poci)ga ludzi, nie nu1y "ak poez"a 07a"and kie centr#" $ t#ki ;a"wi5ksze znaczenie pocz)tkowo %ia0o %alarstwo $la%andzkie stanowi)ce po0)czenie 4wiata bibli"nego z realia%i wsp!0czesny%i o g05bokic2 tre4ciac2 religi"nyc2 i sy%bolicznyc2 (@elc2ior 6roederla%, :obert ?a%pin, 9ubert Aan Gyck, Can Aan Gyck, 9ugo Aan der Goes, 9ans @e%ling) ;owe drogi w sztukac2 plastycznyc2 -e"za1 @artwa natura &legoria