Agnieszka uraw Politechnika Wrocawska Wydzia Mechaniczno-Energetyczny Kierunek: Energetyka Komunalna Studentka II roku

Perspektywy wykorzystania rurek ciepa w sektorze energetycznym i maym gospodarstwie.

W artykule w prosty i przejrzysty sposb opisano dziaanie heat pipe przez jednych nazwan rur ciepa, innych rurk ciepln czy ciepowodem. Jest to prostej konstrukcji urzdzenie, suce do transportu ciepa. Znalazo ono zastosowanie m.in. na statkach kosmicznych, w nowoczesnych komputerach, przemyle cikim czy wanej z naszego punktu widzenia energetyce. Poznano wiele rodzajw rurek ciepa. W artykule omwiono dwa podstawowe ukady termosyfon oraz rurk ciepa ze struktur kapilarn. Jak kade urzdzenie rurka ciepa nie jest ideaem. Na podstawie wymienionych przykadw zaprezentowano jej wady i zalety. Na zakoczenie poruszono problem przyszoci rurek ciepa w energetyce zarwno tej globalnej jak i lokalnej. Dziedzinami, w ktrych mogaby znale zastosowanie to odzyskiwanie ciepa przy wentylacji, kolektory soneczne czy ogrzewanie.

RURKA CIEPA Rurka ciepa jest znana w technice od lat 40-stych ubiegego wieku. Pierwsz osob, ktra zagbia si w tym temacie by R.S. Gaugler z General Motors (Ohio, USA). W kolejnych latach pojawi si tylko jeden patent dotyczcy zastosowania rurki ciepa w systemach chodniczych i zainteresowanie nimi ucicho. Dopiero w latach 60 tych zaczto je stosowa w przemyle, nie tylko chodniczym, ale te kosmicznym, spoywczym czy chemicznym. Gwnym zadaniem rurki ciepa jest transport ciepa za pomoc konwekcji i parowania pynu, umieszczonego wewntrz rurki. W parowniku nastpuje odparowanie cieczy, nastpnie para transportowana jest do skraplacza, gdzie oddajc ciepo zostaje skroplona. Z powodu prostej i zamknitej konstrukcji wewntrz urzdzenia mona zastosowa przerne pyny, poczwszy od Helu, poprzez Azot, Amoniak, Rt czy

srebro, Dziki temu rurka ciepa posiada szeroki zakres pracy (od 2 do 2000K).

Rysunek 1. Zasada dziaania rurki ciepa.

PODZIA RUREK CIEPA Wraz z rozwojem techniki powstao wiele rodzajw rurek ciepa. Oglnie dzielimy je na termosyfony, ze struktur kapilarn oraz pytkowe.

Rysunek 2. Termosyfon.

Termosyfony, nazywane te konwencjonalnymi czy grawitacyjnymi rurkami ciepa, to rurki ciepa wykorzystujce grawitacj i konwekcje do transportu ciepa. Najczciej zbudowane s z miedzi i wygldem przypominaj tub z obu stron zamknit. Rurka podzielona jest na trzy strefy: strefa parowania(parownik), strefa przejciowa i strefa kondensacji(skraplacz). W parowniku nastpuje odparowanie cieczy i przy pomocy konwekcji naturalnej, poprzez stref przejciow, zostaje odtransportowana do strefy kondensacji, gdzie para oddaje ciepo i zostaje skroplona. Siy grawitacji oraz odpowiednia struktura kapilarna powoduj, e ciecz zostaje odtransportowana do parownika, gdzie ponownie odbiera ciepo i odparowuje. Wad termosyfonw jest to, e mog pracowa w pozycji pionowej(maksymalne odchylenie od pionu to 8).

Rysunek 3. Pozycje pracy.

Rurki ciepa ze struktur kapilarn wygldem zewntrznym niczym nie rni si od termosyfonw. Zdarza si, e w pewnych miejscach s zaginane, aby moliwe byo transportowanie ciepa z trudno dostpnych miejsc. Za to wewntrz nich znajduj si zupenie inne struktury. W rodku umieszczany jest specjalny knot albo wewntrzne cianki zbudowane s ze specjalnych struktur kapilarnych. Wygld oraz materia, z jakiego wykonany jest knot, zale od warunkw pracy danej rurki ciepa.

Rysunek 4. Przykady struktur kapilarnych.

Sposb przekazywania ciepa w rurkach niekonwencjonalnych jest podobny do tego w termosyfonach, jednak pozycja pracy zaley tylko od upodobania konstruktora. W parowniku nastpuje odparowanie cieczy, a w strefie kondensatu, jej skroplenie. Transport skroplin odbywa si przy pomocy knota, gdzie siy grawitacji zostay zastpione siami napicia powierzchniowego.

Rysunek 5. Pozycje pracy rurek ze struktur kapilarn.

WADY I ZALETY RUREK CIEPA Jak kade urzdzenie rurka ciepa nie s idea. Jej gwn zalet jest to, e nie posiada ruchomych czci (np. pomp, sprarek), ktre podczas uytkowania najczciej ulegaj awarii oraz emituj haas. Jedynym czynnikiem, ktry moe doprowadzi do uszkodzenia rurki jest korozja metalu, z ktrego jest wykonana oraz uszkodzenia mechaniczne spowodowane nieodpowiednim uytkowaniem. Kolejn zalet, ktra cieszy wielu uytkownikw, jest niski koszt utrzymania rurek ciepa. Nie trzeba do niej doprowadza energii elektrycznej, nie wymaga obsugi oraz serwis jest tani mao czci, ktre ulegaj zepsuciu. Nie wolno zapomina o tym, e szczelna konstrukcja pozwala na zastosowanie przernych czynnikw roboczych. Dziki temu rurk ciepa charakteryzuje szeroki zakres pracy i dlatego mona j zastosowa w wielu dziedzinach ycia. Jednak, jak kade urzdzenia, rurka ciepa posiada ograniczenia, na ktre naley zwrci uwag podczas jej konstruowania. Nale do nich: Siy lepkoci naley odpowiednio dobra pyn roboczy. W innym wypadku siy lepkoci powstrzymuj przepyw pary i nastpuje zakcenie przepywu ciepa przez rurk, co moe spowodowa jej uszkodzenie. Zatopienie czci skraplacza. Do tego zjawiska dochodzi, gdy powrt skroplin do parownika zablokowany jest przez zbyt du prdko pary opuszczajcej parownik. Kiedy do rurki ciepa dostarczymy zbyt du ilo ciepa moe doj do wysuszenia lub wrzenia cieczy. Zakca to prac rurki na caej dugoci i moe spowodowa, e para osignie prdko dwiku (efekt niepodany). ZASTOSOWANIE RUREK CIEPA Swoj karier rurki ciepa rozpoczy w przemyle chodniczym do szybkiego i nieinwazyjnego transportu ciepa. Nastpnie przemys kosmiczny oraz elektroniczny zainteresoway si nimi. Zadaniem rurek ciepa byo sprawne ochadzanie systemw komputerowych. W dzisiejszych czasach coraz czciej zastosowanie znajduj w energetyce. Pocztkowo rurki ciepa umieszczano w systemach wentylacyjnych pomidzy kanaem wylotowym i wlotowym powietrza. Ciepe powietrze, ktre wylatuje z pomieszcze ogrzewa wiee, transportowane z dworu.

Rysunek 6. System wymiany ciepa pomidzy spalinami a powietrzem, z zastosowaniem rurek ciepa

Takie ukady montuje si te pomidzy kanaami spalin transportowanych do komina, a kanaami z powietrzem transportowanym do kota. Nastpn dziedzin energetyki, w ktrej znalazy zastosowanie to kolektory soneczne. Dziki nim nawet w mrone dni kolektory osigaj sprawno 30%. Zasad dziaania rurki ciepa w kolektorze przedstawia Rysunek 7. Miedziana rurka ciepa umieszczona jest w specjalnej szklanej rurze, ktra przepuszcza promienie wietlne. Pomidzy szklan powok, a rurk ciepa panuje prnia, co zapobiega oddawaniu ciepa

do otoczenia(prnia to najlepszy izolator). Promienie soneczne doprowadzaj do wrzenia ciecz znajdujc si w rurce ciepa. Nastpnie powstaa para transportuje ciepo do skraplacza, gdzie oddajc ciepo przepywajcemu czynnikowi, zostaje skroplona. Przepywajcy czynnik, tak jak w tradycyjnych kolektorach podgrzewa wod uywan do ogrzewania pomieszcze i wody uywanej do celw sanitarnych.

Rysunek 7. Zastosowanie rurek ciepa w kolektorach.

Rurki ciepa znalazy te zastosowanie do stabilizacji temperatury gruntu. Podczas budowy linii kolejowej pomidzy Chinami a Tybetem umieszczono je na odcinkach, gdzie wystpuje wieczna zmarzlina. Podczas ogrzewania si gruntu w tych miejscach dochodzio do zapadania si szyn oraz ich pkania. Zadaniem rurek ciepa jest odprowadzanie ciepa z gleby do powietrza. Dziki temu, nawet przy najwikszych odwilach, grunt pozostaje zamarznity. Oczywistym jest, e zastosowano termosyfony, po to by transport ciepa zawsze odbywa si w jedn stron. Natomiast w krajach skandynawskim rurki ciepa su do ogrzewania jezdni. Zakopuje si je na pod drog, aby utrzymyway sta, dodatni temperatur asfaltu. Dziki temu, nawet w najsrosze zimy skandynawskie drogi pozostaj przejezdne. W tym przypadku wane jest, aby strefa parowania cieczy znajdowaa si na gbokoci, gdzie wystpuj stae temperatury. Inaczej moe doj do uszkodzenia rurki ciepa. Bibliografia
[1] Jakubowski P. ; Studium projektowe wraz z ocen techniczn wykorzystania rurki ciepa do podrzewania gruntu w niskotemperaturowych komorach chodniczych; Praca Dyplomowa Magisterska, Politechnika Gdaska, Wydzia Mechaniczny, 2007 [2] Z. Bonca, Racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie obszarw wykorzystywania rurki ciepa; Seminarium z chodnictwa, Politechnika Gdaska, Wydzia Mechaniczny [3] www.sciencedirect.com [4] www.chlodnictwoiklimatyzacja.pl [5] www.wentylacja.com.pl [6] www.ogrzewnictwo.pl [7] www.wikipedia.org [8] www.klimor.pl [9] www.viessmann.pl