Metody Spawania Stali Nierdzewnych

Portal Stali Nierdzewnej i Kwasoodpornej
Metody spawania stali nierdzewnych.

Procesy spawalnicze s najbardziej rozwinit i ugruntowan technologi czenia, powszechnie wykorzystywan przy wytwarzaniu wyrobw ze stali nierdzewnych. Znajomo ! r"nych, powszechnie dostpnych metod spawalniczych pozwala na optymalne dobranie procesu czenia poszczeglnych cz ci w zale"no ci od charakteru produkcji. #iniejsze opracowanie nie wyja nia dogbnie wszystkich dostpnych metod stosowanych w czeniu metali, lecz pozwala na znaczne przybli"enie znajomo ci poszczeglnych procesw spawalniczych.
Spawalno stali odpornych na korozj $g %uropejskiego &towarzyszenia 'ozwoju &tali #ierdzewnych %uro()no* spawalno ! stali odpornych na korozj mo"na scharakteryzowa! nastpujco+ Austenityczne stale nierdzewne: Fe-Cr-Ni (Mo)-(N) &truktury zawierajce kilka procent ,errytu -czsto spotykane. / #iepodatne na gorce pkanie / 0obra odporno ! na korozj midzykrystaliczn w przypadku gatunkw niskowglowych i stabilizowanych. / 0oskonaa udarno ! i cigliwo ! / 1rucho ! mo"e pojawi! si po du"szej ekspozycji na dziaanie temperatury midzy 22345 a 63345 z powodu rozkadu ,errytu tworzcego ,az sigma. Struktury w peni austenityczne (wy !tkowe) / Podatne na gorce pkanie w trakcie krzepnicia / 0obra odporno ! na korozj midzykrystaliczn w przypadku gatunkw niskowglowych i stabilizowanych / 0oskonaa udarno ! i cigliwo !. Ferrytyczne stale nierdzewne: Fe-Cr-(Mo-Ni-") 7atunki p,errytyczne+ 3,389 5 ( :;9 5r / &konne do wzrostu krucho ci w wyniku rozrostu ziarn w temperaturze powy"ej ::2345 / #iska udarno ! i cigliwo ! / &konne do korozji midzykrystalicznej / <brbka cieplna w temperaturze okoo =3345 przywraca wasno ci mechaniczne i odporno ! na korozj midzykrystaliczn. #atunki $errytyczne: %&%'( C ) *+-,%( Cr ) (sta-ilizowane .i& N-) / Podatne na krucho ! poprzez rozrost ziarn powy"ej ::2345 / Zadowalajca cigliwo ! oraz lepsza udarno ! w porwnaniu z gatunkami p,errytycznymi / Zazwyczaj niewra"liwe na rozrost ziarna. Stale nierdzewne austenityczno-$errytyczne typu /uple0: Fe-Cr-Ni (Mo)-N / #iepodatne na gorce pkanie / 0oskonaa udarno ! i dobra cigliwo ! w zakresie od > 8345 do ?;245 :
/ Podatne na wzrost krucho ci w wyniku obecno ci ,azy sigma, gdy zostan poddane dziaaniu temperatury midzy 23345 a 63345. Stale nierdzewne 1artenzytyczne: Fe-Cr-(Mo-Ni-") / Podatne na pkanie na zimno, w zale"no ci od zawarto ci wgla i wodoru oraz poziomu napr"enia pozostajcego, w temperaturze poni"ej okoo 83345 -zaleca si zazwyczaj wstpne podgrzewanie i wygrzewanie po spawaniu. / $ysoka wytrzymao ! na rozciganie i twardo !. 0obra udarno !, szczeglnie w przypadku gatunkw niskowglowych. Powysze dane dla najpowszechniej stosownych gatunkw zestawiono w poniszej tabeli. 7rupa 7atunek &pawalno !, charakterystyka :.8A3: B A38 :.8A3C B A38D
@ustenityczne nierdzewne
spawalna spawalna, o obni"onej zawarto ci wgla ograniczone wytrcanie wgliku podczas spawania, du"a odporno ! na korozj w miejscach spawania, nie wymaga wy"arzania spawalna, o obni"onej zawarto ci wgla spawalna, o obni"onej zawarto ci wgla spawalna, stabilizowana tytanem, dobra odporno ! na korozj midzykrystaliczn spawalna, podobna do @)&) A38, stabilizowana tytanem, dobra odporno ! na korozj midzykrystaliczn spawalna spawalna, obrbka cieplna po spawaniu i podgrzewanie przy spawaniu nie wymagane spawalna, obrbka cieplna po spawaniu i podgrzewanie przy spawaniu nie wymagane
:.8A3; B A38D :.8838 B A:CD :.82;: B A:CEi :.828: B A?: :.82A6 B 638D
Ferrytyczne "aroodporne Ferrytyczne nierdzewne @ustenityczne "aroodporne
:.8=?= B A36
:.8=8: B A:3BA:8
:.8333 B 8:3& spawalna, zalecane wy"arzanie w temp. C33(=3345
:.83:C B 8A3
trudno spawalna, zalecane wy"arzanie w temp. C33(=3345 utrudniona spawalno !, nale"y stosowa! podgrzewanie do temperatury :33( A3345, po spawaniu wymagane wy"arzanie w temp. ;23(=3345 utrudniona spawalno !, nale"y stosowa! podgrzewanie do temperatury :33( A3345, po spawaniu wymagane wy"arzanie w temp. ;23(=3345 utrudniona spawalno !, nale"y stosowa! podgrzewanie do temperatury :33( A3345, po spawaniu wymagane wy"arzanie w temp. ;23(=3345
:.8;?8 :.8;8? :.8;C? B 88C
Gartenzytyczne nierdzewne
:.833C B 8:3
spawalna
:.83?: B 8?3 trudno spawalna, przed spawaniem konieczne podgrzewanie, po spawaniu :.83?= B 8?3F wy"arzanie zmikczajce lub ulepszanie cieplne :.83A: niespawalna
Spawanie ukowe w osonie gazu obojtnego przy zastosowaniu nietopliwej elektrody wolframowej z oson uku gazem dostarczanym z zewntrz !"# $ as !ungsten "rc #elding% & !' $!ungsten 'nert as%(
&pawanie E)7 jest jednym z podstawowych procesw stosowanych do wytwarzania konstrukcji, zwaszcza ze stali wysokostopowych. Getod t stosuje si do wykonywania poczeH w szerokim zakresie grubo ci czonych elementw od dziesitych cz ci milimetra do nawet kilkuset. Getod t mo"na wykonywa! poczenia w sposb rczny, pautomatyczny oraz automatyczny dziki czemu doskonale sprawdza si w warunkach warsztatowych i monta"owych, we wszystkich pozycjach spawania. Irzdzenia do spawania metod E)7 s tanie i atwe w obsudze.
Schemat spawania ukowego metod TIG.
Podstawowe parametry procesu spawania E)7+ ( rodzaj i nat"enie prdu J@K, ( napicie uku JLK, ( prdko ! spawania JmBminK, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu ochronnego JlBminK, ( rodzaj materiau i rednica elektrody nietopliwej JmmK, ( rednica -wymiary. materiau dodatkowego JmmK. znaczenia elekt!od wol"!amowych "i!my #$%&S' EMP %D%1E'<0M '<0Z@N P'O0I EMP<$% Z@1'%&M Z@&E<&<$@P (stale nisko i wysokostopowe (stopy aluminium (stopy magnezu (stopy tytanu (stopy niklu (stopy miedzi Z@D%EM &P@$@D#)5Z% (bardzo dobre wa ciwo ci zaponu i ponownego zaponu (wysoka trwao ! (znakomita w zakresie prdu wysokiego (wysoka stabilno ! uku elektrycznego (wysoka jako ! spawu (zastpuje z powodzeniem $E (bardzo dobre wa ciwo ci zaponu i ponownego zaponu (znakomita w zakresie prdu niskiego (wysoka trwao ! (wysoka stabilno ! uku elektrycznego (zastpuje z powodzeniem $E (dobre wa ciwo ci zaponu i ponownego zaponu (stabilny uk elektryczny przy @5 (nie nadaje si do 05
%lektroda 7<D0plus @5B05 -:,2 9 lantanu. QzotaQ
%lektroda $5?3 -?,3 9 ceru. @5B05 QszaraQ
(jak 7<D0plus
%lektroda $D :3 @5B05 -:,3 9 lantanu. QczarnaQ %lektroda -:33 wol,ramu. QzielonaQ $ 9
(jak 7<D0plus
@5
(stopy aluminium (stopy magnezu
%lektroda $E ?3 -?,3 9 toru. 05 QczerwonaQ
(stale nisko i wysokostopowe (stopy tytanu (stopy niklu (stopy miedzi
(dobre wa ciwo ci zaponu i ponownego zaponu (mo"liwe zagro"enie zdrowia przy nieumiejtnym posugiwaniu si (nie nadaje si do @5 (mo"e by! zastpiona przez $5 ?3 i 7<D0plus
&pawanie metod 7E@$BE)7 przebiega z wykorzystaniem prdu staego lub przemiennego. Prdem staym mo"na spawa! z biegunowo ci ujemn -elektroda podczona do bieguna ujemnego. lub dodatni. &pawanie z biegunowo ci ujemn stosuje si przy osonie argonu lub helu. Eakie podczenie jest stosowne do spawania prawie wszystkich metali.
0odatnia biegunowo ! elektrody powoduje jej silne nagrzewanie co wymaga stosowania elektrod o wikszych rednicach oraz ogranicza nat"enie prdu spawania. Zalet takiego podczenia jest powstanie zjawiska katodowego czyszczenia metalu w miejscu wykonywania poczenia. &pawanie prdem przemiennym, przy biegunowo ci dodatniej umo"liwia wykorzystanie zjawiska rozpylania warstwy tlenkw bez specjalnych ograniczeH prdowych. #owoczesne urzdzenia spawalnicze pozwalaj na spawanie prdem staym pulsujcym z wykorzystaniem biegunowo ci ujemnej. 0ziki impulsowemu przebiegowi prdu spawania spoina skada si z kolejnych zachodzcych na siebie spoin punktowych. <dpowiednie dobranie parametrw spawania pozwala na znaczne ograniczenie napr"eH i odksztaceH spawalniczych co pozwala na wyeliminowanie zabiegw cieplnych po spawaniu. Getoda 7E@$BE)7 z pulsujcym przebiegiem prdu jest naje,ektywniejszym sposobem czenia blach o grubo ciach do Amm. (alecane zak!esy nat)ania p!du spawania o!az wymia!y stokowej ko*cwki elekt!od stopowych+ ,-Th. ,-/e. ,-$a p!zy spawaniu p!dem staym w osonie a!gonu. Rrednica stpienia Rrednica 1t sto"ka Zakres nat"eH Zakres nat"eH prdu wierzchoka elektrody koHcwki elektrody prdu staego impulsowego koHcwki JmmK J4K J@K J@K JmmK :,3 :? 3,:?2 ?(:2 ?(?2 :,3 ?3 3,?2 2(A3 2(C3 :,C ?2 3,2 =(23 =(:33 :,C A3 3,= :3(;3 :3(:83 ?,8 A2 3,= :?(63 :?(:=3 ?,8 82 :,: :2(:23 :2(?23 A,? C3 :,: ?3(?33 ?3(A33 A,? 63 :,2 ?2(?23 ?2(A23 ,a!unki technologiczne spawania GT%, p!dem pulsujcym we wszystkich pozycjach zczy doczoowych blach ze stali austenitycznych typu 0121 w osonie a!gonu. bez uycia mate!iau dodatkowego. #at"enie &kok spoin 7rubo ! 5zas impulsu #at"enie 5zas przerwy tp prdu punktowych blachy prdu ti prdu impulsu JsK podstawowego & JmmK JsK J@K J@K JmmK 3,8 3,38(3,:? 3,:::8(3,?? 83(C3 :(8 :,3(:,= 3,= 3,:?(3,?C 3,?8(3,A8 =3(:83 8(= :,?(:,= ?,3 3,?3(3,A= 3,?(3,A :C3(?23 C(:3 :,?(?,3 A,3 3,?=(3,82 3,:C(3,A ?23(A23 =(:2 :,2(?,2 Iwagi+ #at"enie przepywu argonu C(= lBmin. Zalecana osona gazowa grani argonem o nat"eniu przepywu A(8 lBmin. Slachy musz by! przygotowane dokadnie na styk. #azy ochronne Podstawowe gazy ochronne stosowane do spawania 7E@$BE)7 to gazy obojtne+ @rgon, Tel lub ich mieszanki, ewentualnie z domieszk wodoru. #iekiedy do gazu obojtnego dodawany jest azot, ktry jest odpowiedzialny za podwy"szenie temperatury uku i umo"liwienie spawania z du"ymi prdko ciami spawania.
7az ochronny ma za zadanie nie tylko osania! elektrod nietopliw i obszar spawania przed dostpem atmos,ery, ale decyduje rwnie" o napiciu uku, ksztacie spoiny a nawet skadzie chemicznym stopiwa. Podstawowymi wa ciwo ciami ,izycznymi gazw ochronnych, decydujcymi o ich wpywie na proces spawania 7E@$BE)7 s+ ( energia jonizacji, ( przewodnictwo cieplne, ( ci"ar wa ciwy, ( punkt rosy, (dysocjacja i rekombinacja gazu. Zastosowanie okre lonego gazu ochronnego w zale"no ci od zastosowanej metody spawania pozwala na uzyskanie optymalnych parametrw spawania jak i samego poczenia. (alecane !odzaje gazw och!onnych do spawania GT%,3TIG stali austenitycznych. 'odzaj 'odzaj gazu procesu <pis podstawowych wa ciwo ci ochronnego spawania rczny @r uatwione przetopienie cienkich blach @rUTe zwikszone gboko ci przetopienia i prdko ci spawania unika si podstopieH, wymagane jest mniejsze nat"enie automatyczny @rUma*A29 T? przepywu ni" czystego @r Te najwiksze gboko ci przetopienia i energie liniowe spawania $ celu uniknicia zanieczyszczenia powietrzem silnie nagrzanego metalu spoiny od strony grani nale"y zapewni! dodatkow oson gazow tego obszaru. Nako gaz ochronny stosuje si azot, argon lub hel. Zalecane nat"enie przepywu gazu ochronnego wynosi od 3,2 do A3 lBmin w zale"no ci od ksztatu zcza i rodzaju spawanej konstrukcji. 7wne zalety metody 7E@$BE)7 zastosowanej do stali nierdzewnych mo"na podsumowa! w sposb nastpujcy+ ( skoncentrowane Vrdo ciepa powodujce powstanie wskiej stre,y stopienia, ( bardzo stabilny uk i spokojne, niewielkie jeziorko spawalniczeW nie ma rozpryskw i poniewa" nie ma potrzeby stosowania topnika w tej metodzie, wyeliminowane s pozostao ci utleniania, co upraszcza znacznie problem koHcowego czyszczenia, ( doskonaa jako ! metalurgiczna z dokadn kontrol wtopienia i ksztatu spoiny we wszystkich pozycjach spawania, ( dobre spoiny wolne od porw, ( bardzo mae zu"ycie elektrod, ( atwo ! opanowania techniki spawania.
Spawanie ukowe nietopliw elektrod wolframow w osonie gaz)w obojtnych * +"# $+lasma "rc #elding%
0o wytworzenia plazmy czyli zjonizowanego gazu wymagane jest nagrzanie go do dostatecznie wysokiej temperatury. &pawanie mo"e by! prowadzone przy u"yciu elektrody nietopliwej -metoda plazmowa 7E@. i elektrody topliwej -metoda plazmowa 7G@.. Plazm uku spawalniczego jest gaz nagrzany do stanu, w ktrym jest on przynajmniej cz ciowo zjonizowany i dziki temu zdolny do przewodzenia prdu elektrycznego. Eemperatury wystpujce w uku w metodzie E)7 s rzdu C333 45, a kolumna uku ma ksztat sto"ka, natomiast przy spawaniu plazmowym uk jest ogniskowany dziki specjalnie zaprojektowanej dyszy chodzonej wod. Zalet takiego rozwizania poza zaw"eniem uku jest wzrost jego temperatury do okoo ?333345. 7az ten wypywajc z dyszy jako zjonizowany strumieH o wysokiej temperaturze niesie olbrzymi energi, ktra jest niezbdna do spawania Xz oczkiemY. Eaka technika spawania pozwala w jednym przej ciu wykona! spoin w materiale o grubo ci od A do :2 mm, z bardzo korzystnym zarysem wtopienia i minimalnym odksztaceniu po spawaniu. Izyskiwane prdko ci spawania s o 83 > =39 wy"sze ni" przy metodzie E)7. &pawanie plazmowe znalazo zastosowanie m.in. przy spawaniu rur. @le wiksze rozpowszechnienie zyskaa odmiana niskoprdowa jako spawanie mikroplazmowe, szczeglnie korzystne przy czeniu bardzo cienkich blach o grubo ciach od 3,: mm. Parametry spawania w metodzie spawania plazmowego 7E@ ( rodzaj i nat"enie prdu J@K, ( napicie uku JLK i odlego ! dyszy od spawanego przedmiotu JmmK, ( prdko ! spawania JmBminK, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu plazmowego JlBminK, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu ochronnego JlBminK, ( rodzaj i rednica elektrody wol,ramowej JmmK, (ksztat i wymiary dyszy plazmowej JmmK. Getoda spawania plazmowego 7E@ w stosunku do klasycznego spawania 7E@ wykazuje szereg zalet + ( wiksza koncentracja energii liniowej i sprawno ci uku, ( zwikszona stabilno ! uku, ( mo"liwo ! regulacji prdko ci i ksztatu strumienia plazmy, ( znaczne wiksze prdko ci spawania, ( wskie ciegi o du"ej gboko ci przetopienia, zapewniajce mniejsze odksztacenia i napr"enia spawalnicze. &pawanie plazmowe mo"e by! przeprowadzone przy u"yciu prdu staego lub przemiennego. Podobnie jak w metodzie E)7 mo"emy spawa! prdem z biegunowo ci dodatni lub ujemn. $ celu poprawy jako ci zczy w metodzie spawania plazmowego wykorzystuje si rwnie" spawanie prdem staym impulsowym.
Podstawowe zalety spawania plazmowego 7E@ prdem pulsujcym w stosunku do spawania prdem cigym s nastpujce+ ( krtszy czas krzepnicia spoiny, a wic mniejsza mo"liwo ! zanieczyszczenia spoiny gazami a atmos,ery lub gazami dy,undujcymi z materiau rodzimego, ( stopiwo ma struktur bardziej drobnoziarnist o regulowanej wielko ci i orientacji ziaren, ( mniejsza skonno ! spoiny do pkni! gorcych, ( mniejsze napr"enia oraz odksztacenia spawalnicze. #azy plaz1owe i ochronne $ metodzie spawania plazmowego u"ywa si gazw bdV ich mieszanin takich jak w metodzie E)7. Z zasady jako gaz ochronny wykorzystuje si ten sam gaz co gaz plazmowy. $ celu ochrony grani spoiny stosuje si nadmuch gazem ochronnym od strony grani spoiny.
(alecane gazy plazmowe i och!onne do spawania plazmowego GT% technik z oczkiem spoiny o!az technik z jezio!kiem spoiny p!zy spawaniu stali odpo!nych na ko!ozj). 7rubo ! zcza Eechnika z oczkiem Eechnika z jeziorkiem JmmK spoiny spoiny @r ;29 Te U?29 @r Z:,C Te @r U:(29 T? @r U:(29 T? @r :,C(A,? @r 6?,29 @r U ;,29T? @r [A,? ;29 Te U?29 @r 629@r U 29T? $ad spawania plazmowego jest konieczno ! dokadnego przygotowania zczy przed spawaniem, oraz dro"sze urzdzenia. Getoda ta stosowana jest gwnie do pautomatycznego i automatycznego wykonywania poczeH.
Spawanie ukowe przy zastosowaniu cigej elektrody metalowej, osona uku gazem dostarczanym z zewntrz * -"# $ as -etal "rc #elding%
$ metodzie 7G@$, znanej rwnie" jako metoda G)7 -Getal )nert 7as( spawanie elektrod topliw w osonie gazowej., ciepo spawania jest wytwarzane przez uk zajarzony pomidzy podawanym w sposb cigy metalowym drutem elektrodowym a elementem spawanym. $ przeciwieHstwie do metod spawania 7E@$ i P@$, elektroda tutaj zu"ywa si, a uk jarzy si w osonie gazu ochronnego pomidzy topliwym drutem spawalniczym a elementem spawanym.
Podstawowe cechy tej metody to + ( zastosowanie bardzo du"ej gsto ci prdu w drucie elektrodowym -[ 63 @Bmm?., okoo :3 razy wikszej ni" w metodzie spawania elektrod otulon -&G@$., ( szybkie topienie si drutu elektrodowego -prdko ! topienia wynosi okoo = mBmin. z racji wysokiej temperatury uku wymaga stosowania automatycznego podawania drutu ze szpuli o ci"arze :? kg, ( stale nierdzewne spawa si zawsze prdem staym przy biegunowo ci dodatniej -05%P lub 05'P.W biegun dodatni generatora podczony jest do elektrody, ( uchwyt spawalniczy jest zazwyczaj trzymany w rku -tak zwana metoda \pautomatyczna]., lecz dla wysokiej mocy spawania jest on zamocowany do wzka -metoda \automatyczna]..
Schemat spawania 4IG34%G Podstawowymi parametrami spawania G)7BG@7 s+ ( rodzaj i nat"enie prdu J@K, ( napicie uku JLK, ( prdko ! spawania JmBminK, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu ochronnego JlBminK, ( rednica drutu elektrodowego JmmK, ( dugo ! wolnego wylotu elektrody JmmK, ( prdko ! podawania drutu elektrodowego JmmBsK. Gechanizm przenoszenia metalu w uku jest istotnym parametrem procesu i rozr"nia si tutaj jego trzy zasadnicze rodzaje + ( &posb spawania ukiem krtkim lub ze zwarciowym przenoszeniem metalu, w ktrym metal topi si tworzc du"e krople o rednicy czsto wikszej ni" rednica drutu elektrodowego. 7dy na koHcu elektrody tworzy si kropla, styka si ona z jeziorkiem spawalniczym i tworzy zwarcie z nagym wzrostem prdu. #apicie powierzchniowe powoduje e,ekt ci nicia, ktry oddziela kropl od elektrody. 5zstotliwo ! tego zjawiska jest rzdu od ?3 Tz do :33 Tz, co odpowiada czasowi cyklu od 3,3: s do 3,32 s. ( &posb przenoszenia kroplowego lub grawitacyjnego. Podobnie jak w poprzednim przypadku, topienie odbywa si w postaci du"ych kropli, ktre odrywaj si, gdy ich ci"ar jest wystarczajcy dla pokonania si
napicia powierzchniowego i z racji wikszej dugo ci uku spadaj swobodnie zanim zetkn si z jeziorkiem spawalniczym. ( &posb przenoszenia natryskowego obejmuje gsto ci prdu powy"ej pewnego poziomu przej cia, rzdu ?33 @Bmm?. %lektroda topi si dajc strumieH maych kropelek. 7dy gsto ! prdu dalej si zwiksza, koniec elektrody staje si sto"kowy i strumieH jeszcze mniejszych kropelek uwalnia si osiowo. Getoda spawania 7G@$ wymaga gazu ochronnego aby zapobiec utlenianiu w uku spawalniczym. @rgon z dodatkiem ?9 tlenu -<?. daje stabilny uk i nadaje si do wikszo ci zastosowaH. @rgon z dodatkiem A9 dwutlenku wgla -5<?. przynosi podobny wynik. Prdko ! spawania i gboko ! wtopienia mo"na czasami zwikszy! przez dodanie helu -Te. i wodoru -T?. do mieszanki argon U <? lub argon U 5<?, jako gazu ochronnego. 7azy o wikszej zawarto ci 5<? -metoda G@7. maj tendencj do znacznego nawglania jeziorka spawalniczego cznie z utlenianiem chromu. Z tego wic powodu nie s one zalecane. (alecane wa!unki technologiczne spawania jednost!onnego pautomatycznego G4% zczy doczoowych blach ze stali odpo!nych na ko!ozj. 7rubo Prdko ! &posb Rrednica #at"enie #apicie Prdko ! ! Diczba podawania przygotowania drutu prdu uku spawania blachy ciegw drutu zcza JmmK J@K JLK JmBminK JmmK JmmBsK 0oczoowe ^ :,C 3,= : =2 ;;,A :2 3,2(3,28 ukosowane na ) ?,3 3,= : 63 =3,C :2 3,A(3,A? 7_3mm 0oczoowe ^^ ukosowane na ) A,? :,C : ??2 2=,= ?8 3,2(3,28 7_3mm 0oczoowe ^^ ukosowane na C,8 :,C ? ?;2 ;A,2 ?C 3,2(3,28 LC34 7_3mm 0oczoowe ^^ 3,A=( 6,2 :,C ? A33 =8,3 ?; ukosowane na 3,8A 3,A=( MC34 :?,2 ?,8 8 A?2 68,2 ?= 3,8A 7_3mm T_:,C Iwagi+ &pawanie prdem staym z biegunowo ci dodatni. ^ ( spawanie we wszystkich pozycjach ukiem zwarciowym w osonie @r U?295<? lub @r U ?9<? z nat"eniem przepywu =(:3lBminW ^^ ( spawanie w pozycji podolnej ukiem natryskowym w osonie @r U :9<? o nat"eniu przepywu :=( ?3 lBmin, 7 > odstp midzy blachami, T > wysoko ! progu, 'ozmiar kropli i wielko ! wtopienia zmieniaj si w zale"no ci od gatunku stali elementu spawanego -,errytyczna, austenityczna itp.., rodzaju zcza, sposobu przenoszenia metalu oraz kwali,ikacji spawacza. 0la zczy czoowych ze spoinami L i ) spawanych jednym przej ciem, normalny zakres grubo ci elementw wynosi od :,3 mm do 2,3 mm.
:3
(alecane wa!unki technologiczne spawania pautomatycznego G4% ukiem zwa!ciowym zczy teowych i zakadkowych blach ze stali odpo!nych na ko!ozj) Prdko ! 7rubo ! 0ugo ! #at"enie #apicie Prdko ! Diczba podawania blachy boku spoiny prdu uku spawania ciegw drutu JmmK JmmK J@K JLK JmBminK JmmBsK :,C :,C : =2 ;;,A :2 3,8A(3,8= ?,3 ?,8 A,? ?,3 ?,8 A,? : : : 63 :32 :?2 =3,C 6;,2 ::;,C :2 :; :; 3,AA(3,A= 3,A2(3,83 3,A2(3,83
2wa3a: Getoda 7G@$ jest czsto okre lana jako spawanie G)7. Getody spawania G)7 i G@7 s czsto niewa ciwie rozumiane. $ rzeczywisto ci, w metodzie G)7, utleniajcy charakter gazu jest nieznaczny, natomiast jest on wyraVnie zwikszony w metodzie G@7. Nednak"e, w metodzie 7G@$BG)7 czsto potrzebny jest w gazie ochronnym -argon. niski procent tlenu lub dwutlenku wgla, aby poprawi! zarwno stabilno ! uku, jak i zwil"anie stopionym metalem. #ormalne zawarto ci to + ?9 <? lub A9 5<?. $y"sze ilo ci <? i 5<? powoduj nadmierne utlenianie chromu -5r., manganu -Gn. i krzemu -&i. oraz nadmierne nawglanie jeziorka spawalniczego. #a przykad, zawarto ! wgla w metalu spoiny, ktra wynosi 3,3?29 dla gazu ochronnego zawierajcego ?9 5<?, mogaby osign! 3,389 przy zawarto ci 89 5<?. Spawanie ukowe przy zastosowaniu drutu proszkowego, osona uku topnikiem zawartym w drucie, dodatkowa osona gazem dostarczanym z zewntrz * ./"# $.lu0 /ored "rc #elding% Getoda spawania ukowego drutem proszkowym z rdzeniem topnikowym stanowi odmian metody spawania 7G@$. Nest to metoda, w ktrej drut spawalniczy skada si z metalowej powoki ze stali nierdzewnej wypenionej staym topnikiem, ktrego rola jest podobna do roli otuliny elektrody w metodzie spawania rcznego &G@$. 'dzeH zapewnia rodki odtleniajce oraz materiay "u"lotwrcze jak rwnie" mo"e zapewni! gazy ochronne w wypadku samoosonowych drutw proszkowych F5@$. Z uwagi na mo"liwo ! cigego podawania drutu spawalniczego metoda F5@$ czy zalety metody &G@$ z wysok wydajno ci procesu automatycznego lub pautomatycznego. $ porwnaniu z konwencjonaln lit elektrod, topnik zapewnia pokrycie "u"lowe i podnosi wydajno !. Eak wic, w wypadku prdu powy"ej ?33 @, wspczynnik stapiania wynosi okoo :33 gBmin dla drutu litego o rednicy :,C mm zawierajcego ?39 5r i :39 #i, w porwnaniu do okoo :;3 gBmin w wypadku drutu proszkowego o tej samej rednicy. Eak du"a r"nica wynika z ,aktu, "e w drucie proszkowym elektryczno ! przewodzi tylko metalowa powoka, poniewa" rdzeH, zo"ony z mieszaniny proszkw metalowych i mineralnych, ma wysok oporno ! elektryczn. Zarwno metoda F5@$, jak i 7G@$ maj podobn wielko ! ciegu. $ wypadku zczy czoowych ze spoinami L i ) spawanych jednym przej ciem, normalny zakres grubo ci elementw spawanych wynosi od :,3 mm do 2,3 mm. &pawanie ukowe drutem proszkowym w osonie gazowej wykazuje nastpujce zalety+ ( du"a wydajno ! stapiania, wysoki uzysk stapiania, ( widoczny uk spawalniczy, ::
( minimalny czas szkolenia spawaczy, ( wszechstronno ! procesu, atwo ! adaptacji do spawania pautomatycznego, automatycznego lub zrobotyzowanego, ( du"a powtarzalno ! wynikw przy jednej nastawie parametrw spawania, ( du"e gboko ci przetopienia zapewniajce minimalne wymiary spoin, a prze to zmniejszenie napr"eH i odksztaceH spawalniczych, atwo ! regulacji ksztatu spoiny, ( dobra stabilno ! uku i dobre przenoszenie metalu w uku w szerokim zakresie parametrw spawania, ( stosunkowo rozlegy zakres mo"liwych do zastosowania napi! uku przy maym rozprysku metalu, ( atwy do usunicia "u"el i gadkie, rwne lico bez podstopieH, ( niski koszt wykonania poczenia spawanego, ( druty o maej rednicy zapewniaj wykonanie poczenia we wszystkich pozycjach spawania. Parametry spawania ukowego drutem proszkowym w osonie gazowej okre laj+ ( rodzaj i nat"enie prdu spawania J@K, ( napicie uku JLK, ( rodzaj i rednica drutu JmmK, ( dugo ! wolnego wylotu drutu JmmK, ( prdko ! spawania JmBminK, ( kt pochylenia drutu wzgldem zcza J`4K, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu osonowego JlBminK
#!zek!j p!zez elekt!od) p!oszkow
:?
(alecane pa!amet!y spawania stali austenitycznych i austenityczno2"e!!ytycznych d!utem z !dzeniem p!oszkowym topnikowym i metalicznym w osonach gazowych. 0ugo ! Rrednica #at"enie #apicie $ydajno ! Pozycja 'odzaj gazu wolnego drutu prdu uku spawania spawania ochronnego wylotu JmmK J@K JLK JkgBhK JmmK puapowa @r U ?295<? :83(?83 ?8(A? C,8(:?,2 ?,3(2,8 puapowa 5<? :A3(?A3 ?8(A? C,8(:?,2 ?,3(2,3 pionowa (PF @r U ?295<? ::3(?:3 ?A(A3 C,8(:3,3 :,C(8,6 pionowa > PF 5<? :33(:;2 ?8(A3 C,8(:3,3 :,2(A,6 :,? pionowa > P7 @r U ?295<? :A3(?82 ?8(AA C,8(:?,2 ?,3(2,3 pionowa > P7 5<? :?2(?;3 ?2(A8 C,8(:?,2 ?,3(2,2 podolna @r U ?295<? ::3(?;3 ?A(A8 C,8(:6,3 :,C(C,: podolna 5<? ::3(?22 ?8(83 C,8(:6,3 :,2(,C,: puapowa @r U ?295<? :=3(?C3 ?8(A3 :3,3(:C,3 ?,A(8,3 puapowa 5<? :23(?23 ?8(A3 :3,3(:C,3 ?,A(8,3 pionowa (PF @r U ?295<? :A3(?23 ?A(A: :3,3(:6,3 :,;(8,; pionowa > PF 5<? :A2(?A3 ?8(A: :3,3(:6,3 ?,3(8,? :,C pionowa > P7 @r U ?295<? :23(A83 ?8(A8 :3,3(:C,3 ?,3(C,; pionowa > P7 5<? :A2(A83 ?8(A8 :3,3(:C,3 ?,3(C,; podolna @r U ?295<? :A3(833 ?8(A; :3,3(:6,3 :,;(:3,3 podolna 5<? :A3(833 ?8(A; :3,3(:6,3 :,;(:3,3 @r U :(?9<? :,C^ podolna Te U;,29@r ?A3(?;3 ?2(?= :?,2 A,C(2,8 U?,29<? @r U :(?9<? ?,8^ podolna Te U;,29@r A;2(8?2 ?;(?6 :6,2 2,?(C,3 U?,29<? Iwagi+ &pawanie prdem staym z biegunowo ci dodatni. #at"enie przepywu gazu ochronnego przy spawaniu drutami z proszkiem metalicznym wynosi :2(?3 lBmin a przy spawaniu drutami z rdzeniem topnikowym :?(:= lBmin. ^ ( druty proszkowe metaliczne. (alecane wa!unki technologiczne spawania d!utem topnikowym w osonie %!-567/ 5 zczy doczoowych g!ubych blach i !u! ze stali duple8. 'odzaj 7rubo ! )lo ! #at"enie #apicie %nergia zcza i $asno ci zcza ciegw prdu uku liniowa pozycja zcza JmmK J@K JLK JkNBmmK spawania 0oczoowe :? ; :23(:;3 ?8 :,3(:,? 'm_;63GP blach na a LC34 15L_22( Pionowa ( =2N PF F#_2A 8C ? ?:3(?A3 ?C(?; 3,=(:,: 'm_;A2GP 0oczoowe a rur na 15L_8?( L824B;24 23N #a cienna F#_2A :A
'm_=ACGP a ?A A: ::8(:;3 ::(?8 3,6(:,; 15L_8A( CAN F#_2: Iwagi+ &pawanie prdem staym z biegunowo ci dodatni drutem o rednicy :,?mm. #at"enie przepywu gazu ochronnego :=(?3lBmin. F#( liczba ,errytu 0oczoowe rur na LC34 $szystkie pozycje
Spawanie ukowe elektrod metalow, osona uku w wyniku rozkadu otuliny elektrody * S-"# $Shielded -etal "rc #elding% &pawanie ukiem osonitym elektrod metalow jest zwykle stosowane przy naprawach mao odpowiedzialnych elementw ze stali odpornych na korozj. &przt do spawania metod &G@$ jest najtaHszy, ale proces spawania jest wolniejszy ni" w metodach 7G@$ lub F5@$. Przy cienkich elementach w metodzie &G@$ mog wystpi! przepalenia. Getoda ta znana rwnie" jako GG@ -Ganual Getal @rc ( rczne spawanie ukowe.. %lektrody otulone s dostpne do wikszo ci stali nierdzewnych w r"nych rozmiarach, przez co mo"na je stosowa! do spawania poczeH od grubo ci :,A mm do kilkudziesiciu milimetrw. au"el po ka"dorazowym przej ciu, przed nao"eniem kolejnej warstwy musi by! cakowicie usuwany, aby zapobiec porowato ci i zanieczyszczeniu spoiny.
Schemat spawania elekt!od otulon 0o spawania stali nierdzewnej stosowane s cztery podstawowe typy otulonych elektrod+ zasadowe, rutylowe, rutylowo(krzemianowe i grubootulone do spawania podolnego i poziomego. $ybr elektrody zale"y przede wszystkim od pozycji spawania. %lektrody otulone zasadowe -(:2. s stosowane tylko do spawania prdem staym. & one zalecane do+ ( spawania pionowego i puapowego we wszystkich pozycjach, do zastosowaH takich jak rury. #iedu"a ilo ! "u"la dobrze nawil"a i jest dobrze zmywalna, nie wymaga potem obrbkiW
:8
( warstw graniowych przy grubych pytach. 7ruba spoina o nieznacznie wypukym ksztacie zapobiega pkaniuW ( stali austenitycznych > wysokostopowych stali nierdzewnych, wra"liwych na osiowe pkanie. %lektrody rutylowe mog pracowa! na prdzie staym lub przemiennym, ale pre,erowany jest prd stay. %lektrody te s zalecane -(:C. do+ ( spawania podolnego, ( pionowego w gr i puapowego, gdy spawanie elektrodami zasadowymi nie jest dostpne. %lektrody rutylowo(krzemianowe -(:;. mog pracowa! na prdzie staym lub przemiennym, ale pre,erowany jest prd stay. %lektrody te s zalecane do+ ( spawania podolnego i poziomego, gdy wymagane jest minimalne czyszczenie spoiny, ( gdy wymagany jest wklsy ksztat spoiny. %lektrody grubootulone -(?C. s zalecane przede wszystkim do spawania podolnego, chocia" mo"na ich u"ywa! do poziomych spoin pachwinowych. Gog pracowa! na prdzie staym lub przemiennym, ale pre,erowany jest prd stay. %lektrody te s zalecane do spawania du"ymi prdami i do procesw szybkiego spawania. Z elektrodami otulonymi nale"y postpowa! tak samo jak z elektrodami zasadowymi. $ przypadku, gdy szczelne opakowanie zostanie otwarte, opakowanie z pozostaymi elektrodami nale"y ponownie uszczelni! lub elektrody przechowywa! w suszarce o temperaturze od :33 do :2345 a" do u"ycia. Ne li elektrody s nara"one na dziaanie wilgoci z powietrza, mo"na je osuszy! poprzez pra"enie, w sposb zalecany przez producenta. Eemperatura pra"enia wynosi zwykle od ?C3 do A3345, ale mo"e rwnie" wynie ! nawet 8A345 dla otulin typu -(:;.. <becnie metoda ta pomimo niskich kosztw urzdzeH do spawania nie ma szerszego zastosowania. 0o jej wad nale"y zaliczy!+ ( konieczno ! czyszczenia spoiny z "u"lu, ( znaczne ryzyko przegrzania i przepalenia metalu czonego, ( mo"liwo ! zanieczyszczenia spoiny "u"lem.
Spawanie laserowe przy zastosowaniu skoncentrowanej i sp)jnej wizki wiata zogniskowanej na zczu * 12# $1aser 2eam #elding%
&pawanie laserowe polega na stapianiu obszaru styku czonych przedmiotw ciepem otrzymanym w wyniku doprowadzenia do tego obszaru skoncentrowanej wizki wiata koherentnego, o bardzo du"ej gsto ci mocy, ok. l3? do :3:: $Bmm? . &pawanie odbywa! si mo"e technik z jeziorkiem spoiny, jak w klasycznym spawaniu ukowym, lub technik z penym przetopieniem zcza, w jednym przej ciu lub wielowarstwowo, bez lub z materiaem dodatkowym, czyli technik z oczkiem spoiny. Sardzo du"e gsto ci mocy wizki laserowej zapewniaj, "e energie liniowe spawania s na poziomie minimalnych energii wymaganych do stopienia zcza, a stre,a wpywu ciepa i stre,a stopienia s bardzo wskie. Nednocze nie odksztacenie zczy jest tak mae, "e spawane przedmioty mog by! wykonywane na gotowo, a po spawaniu nie jest wymagana dodatkowa obrbka mechaniczna. $yr"nia si lasery maej mocy, ktre s wykorzystywane w elektronice do spawania punktowego oraz lasery du"ej mocy -powy"ej :,2 k$. pozwalajce spawa! z oczkiem. $ przypadku spawania laserem nie jest potrzebna pr"nia, :2
poniewa" wizka bez przeszkd przenika przez powietrze. Przez to spoina jest nara"ona na zanieczyszczenia i wymagane jest stosowanie gazw ochronnych. 0o spawania u"ywane s zarwno lasery 5<? jak i #d+M@7. <d wielu lat lasery #d+M@7 o mocy :33(233 $ znajduj zastosowanie do spawania niewielkich elementw jak przyrzdy medyczne, obudowy sprztu elektronicznego. Dasery #d+M@7 du"ej mocy czsto s wyposa"ane w tzw. mikk optyk i wsppracuj z robotami. Zasada procesu spawania polega na lokalnym podgrzaniu materiau poprzez skupienie promienia. $skutek parowania otrzymuje si kapilar wzgldnie oczko, ktrego rednica odpowiada :,2 ( ? razy rednicy punktu skupienia. Zamkniciu sie kapilary zapobiega ci nienie oparw. 0o spawania laserami 5<? najcz ciej stosuje si gazy+ @r, #?, 5<? lub Te, ktre wspomagaj ten proces, dziki nim mo"na osign! gboko ! spoiny do ?2mm, su" one jednocze nie do ochrony wytopu przed skutkami utleniania.
0o obecnej chwili zbudowano wiele generacji laserw staych, pprzewodnikowych, cieczowych i gazowych znajdujcych zastosowanie w r"nych dziedzinach techniki i technologii. 0o celw spawalniczych wykorzystuje si lasery o dziaaniu impulsowym -rubinowe, #d+7lass, M@7. lub cigym -5<?.. $izka laserowa przechodzc z lasera do przedmiotu spawanego poprzez system przeson zwierciade i elementw optycznych jest ogniskowana w obszarze spawania. $izka wiata laserowego padajc na powierzchni metalu ulega intensywnemu odbiciu w zale"no ci od rodzaju metalu i stanu jego powierzchni. $spczynnik absorpcji energii kwantw promieniowania wynosi tylko :(29 dla laserw 5<? i ?(A39 dla laserw staych. %,ektywno ! spawania laserowego zale"y wic od absorpcji energii wizki laserowej przez powierzchnie spawanego przedmiotu. 0latego te" istotnym problemem przy spawaniu laserowym jest odpowiednie przygotowanie -zmatowienie, poczernienie. powierzchni, na ktr pada wizka laserowa. &poiny wykonane spawark laserow o dziaaniu cigym nie r"ni si od spoin wykonanych wizk elektronw, natomiast wykonane spawark impulsow skadaj si ze zbioru cz ciowo pokrywajcych si spoin punktowych odpowiadajcych poszczeglnym impulsom. &pawanie laserowe mo"e odbywa! si z dodatkiem lub bez dodatku spoiwa, w jednym przej ciu lub wielo ciegowo. Zcza o maych grubo ciach oraz zcza metali bardzo dobrze spawalnych wizk laserow spawa si w jednym przej ciu, bez materiau dodatkowego. &pawanie laserowe pozwala czy! przy rwnej lub nawet wy"szej jako ci wszystkie metale i stopy spawane elektronowo. )stnieje tak"e laserowe spawanie kondukcyjne -D@&%' 5<#0I5E)#7 $%D0)#7. ktre polega na tym i" energia przenoszona przez wizk laserow oddziaywuje na powierzchni i przenika w gb materiau zgodnie z prawem przewodnictwa cieplnego, nastpuje topienie materiau, ale nie wystpuje zjawisko :C
parowania metalu, cay proces odbywa si poni"ej temperatury parowania. Getal stopiony wskutek oddziaywania wizki tworzy jeziorko, w obrbie ktrego wystpuje wysoki gradient temperatury. Proces spawania kondukcyjnego nazywany jest tak"e spawaniem przewodno ciowym. 0o tego procesu u"ywa si cz ciej laserw #d+M@7 ni" 5<?. Eo jest spowodowane tym, "e stay metal wchania du"o wicej wiata lasera #d+M@7 ni" 5<? . Przykadowo mo"na poda! "e, niczym nie poczerniona stal wchania okoo ?29 wiata lasera #d+M@7 a wiato lasera 5<? okoo 29. 7dy metal ulega topnieniu wwczas wchanianie wiata zarwno lasera 5<? i #d+M@7 wynosi okoo 239. Goc wchaniania pochodzca z wizki lasera 5<? mo"e nie wystarczy! do stabilnego spawania kondukcyjnego .$ metodzie kondukcyjnej spawa si na gboko ! okoo : mm w przypadku stali. Przeznaczenie spawania kondukcyjnego + ( spawanie kondukcyjne stosuje si w przypadku wymagania bardzo dobrej powierzchni spawanej, ( do spawania cienko ciennych rur, ( gdy nie mo"e doj ! do parowania metalu, ( mikrospawanie. 7azy ochronne stosowane przy spawaniu laserowym+ Tel ( bardzo dobra ochrona przeciw utlenianiu stali chromowo(niklowych oraz stopw na bazie niklu ( wysoka energia jonizacji uatwia kontrolowanie plazmy tworzcej si w kapilarze, ( spoina jest gadka i jednorodna, @rgon (bardzo dobra ochrona przeciw utlenianiu stali chromowo(niklowych oraz stopw na bazie niklu, @zot - przy wysokich prdko ciach spawanie mo"na osign! gbsze przetopienie ni" w przypadku helu ( niski koszt, ( mo"liwo ! wystpienia nierwno ci spoiny, 0wutlenek wgla - rwna i gadka powierzchnia spoiny, ( niski koszt, ( nie chroni przed utlenianiem stali chromowo(niklowych. Parametry spawania laserowego+ ( moc wizki wiata laserowego cigego Jk$K, ( energia impulsu wiata laserowego w kN, czas jego trwania w ms i czstotliwo ! powtarzania impulsu w Tz, ( prdko ! spawania JmBminK, ( dugo ! ogniska wizki laserowej JmmK, ( rednica wizki laserowej JmmK, ( poo"enie ogniska wizki laserowej wzgldem zcza JmmK, ( rodzaj i nat"enie przepywu gazu ochronnego JlBminK. Getoda spawania laserowego jest szeroko stosowana w produkcji rur wzdu"nie spawanych. Przy mocy okoo C k$, ta ma o grubo ci ? mm ze stabilizowanej stali ,errytycznej o zawarto ci :;9 chromu mo"e
:;
by! spawana z prdko ci okoo ; mBmin, a poniewa" cykl cieplny jest bardzo krtki, zjawisko rozrostu ziarn w stre,ie wpywu ciepa jest wyjtkowo ograniczone. Getoda spawania laserowego wykazuje szereg zalet+ ( wysoka gsto ! mocy -spawanie typu kapilarnego., ( wska spoina, ( wska stre,a wpywu ciepa, ( wysoka prdko ! procesu, ( nie wymaga spoiwa, ( spawanie z wysok precyzj, ( wysoka czysto ! procesu, ( atwo ! automatyzacji.
Spawanie wizk elektron)w * 32#
0o spawania wizk elektronw wykorzystuje si energi ze skoncentrowanej wizki elektronowej o wysokiej prdko ci, ktra zderza si z materiaem podstawowym. Przy wysokiej energii wizki, mo"na wytopi! otwr na wskro materiau i wykonywa! spoiny z penym przetopem z prdko ci rzdu ?3 mBmin. Za pomoc spawania wizk elektronw mo"na wykonywa! gbokie i cienkie spoiny z wskimi stre,ami wpywu ciepa. &tosunek gboko ci do szeroko ci jest rzdu ?3+:. &poiny powstaj w pr"ni, ktra eliminuje zanieczyszczenie jeziorka spawalniczego przez gazy. Pr"nia nie tylko zapobiega zanieczyszczeniu spoiny, ale rwnie" pozwala na powstanie stabilnej wizki. &koncentrowany charakter Vrda ciepa powoduje, "e metoda ta szczeglnie nadaje si do spawania stali nierdzewnych. 0ostpna moc mo"e tu by! atwo kontrolowana, a ta sama spawarka mo"e by! wykorzystana do spawania jednowarstwowego stali nierdzewnych o grubo ci od 3,2 mm do 83 mm.
#!zek!j p!zez zcze spawane wizk elekt!onw
:=
Ze wzgldu na znaczny koszt urzdzeH, metoda ta nie jest powszechnie wykorzystywana w produkcji urzdzeH i maszyn ze stali odpornych korozyjnie.
brdo 4li1pel @ndrzej+ Spawanie. zg!zewanie i ci)cie metali. $ydawnictwa #aukowo(Eechniczne, :666. http+BBwww.euro(ino*.org http+BBwww.linde(gaz.pl http+BBwww.spine*.com.plB http+BBwww.utrzymanieruchu.pl http+BBwww.incesta.plB http+BBwww.trump,(laser.com http+BBwww.listemann.com
@rtyku zosta przygotowane zgodnie z nasz wiedz i do wiadczeniem i ma su"y! jako pomoc. Zapewniamy, "e doo"yli my wszelkich staraH, aby podane in,ormacje byy technicznie poprawne, jednak"e nie mog by! one traktowane jako norma i nie s podstaw do skadania roszczeH o gwarancje i odszkodowanie.
,ojciech /hiniewicz 9 nie!dzewka.com
:6

Metody Spawania Stali Nierdzewnych

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Metody Spawania Stali Nierdzewnych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Portal Stali Nierdzewnej i Kwasoodpornej