Sobala D. Oddziaływania Na Obiekty Mostowe WG Eurokodów

Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodo w
Materia dydaktyczny
Politechnika Rzeszowska
Dariusz Sobala, dr in. 2012-09-15
Spis treci
1. Wprowadzenie .............................................................................................................................. 4 1.1. Wprowadzenie do materiaw szkoleniowych ................................................................... 4 1.2. Wprowadzenie do projektowania mostw wg EurokodwBd! Nie zdefiniowano zakadki. 1.3. Lektura uzupeniajca ..................................................................................................... 113 2. Komentarz do PN-EN 1990 z zacznikiem A2 ............................................................................ 13 2.1. Oddziaywania................................................................................................................... 19 2.2. Warto charakterystyczna oddziaywania....................................................................... 21 2.3. Obcienia stae G ............................................................................................................ 22 2.4. Obcienia zmienne Q ...................................................................................................... 22 2.5. Oddziaywania wyjtkowe A ............................................................................................. 23 2.6. Inne wartoci reprezentatywne oddziaywa zmiennych ................................................ 24 2.7. Kombinacje oddziaywa .................................................................................................. 26 2.8. Reguy kombinacji dla wszystkich rodzajw mostow ....................................................... 29 2.8.1. Reguy kombinacji w sytuacji obliczeniowej trwaej i przejciowej ULS ................... 30 2.8.1. Reguy kombinacji w wyjtkowej sytuacji obliczeniowej ULS ................................... 32 2.8.2. Reguy kombinacji SLS ............................................................................................... 33 3. Ciar wasny w projektowaniu obiektw mostowych wg PN-EN 1991-1-1. ............................. 34 3.1. Postanowienia oglne....................................................................................................... 34 3.2. Klasyfikacja obcie ........................................................................................................ 34 3.3. Sytuacje obliczeniowe....................................................................................................... 35 3.3.1. Obcienia stae ........................................................................................................ 35 3.3.2. Obcienia uytkowe ................................................................................................ 35 3.4. Ciar objtociowy materiaw budowlanych ................................................................ 35 3.5. Ciar wasny konstrukcji.................................................................................................. 36 3.6. Dodatkowe ustalenia dotyczce mostw ......................................................................... 36 3.7. Informacje dodatkowe...................................................................................................... 36 3.7.1. Obcienia schodw ................................................................................................. 37 3.7.2. Obcienie powierzchni ruchu i parkowania w budynkach ...................................... 37 3.8. Tabelaryczne zestawienie ciarw objtociowych i jednostkowych materiaw budowlanych stosowanych w mostownictwie.................................................................................. 37 4. Oddziaywania klimatyczne ......................................................................................................... 41 5. Obcienia uytkowe mostw drogowych wg PN-EN 1991-2 .................................................... 53 5.1. Postanowienia oglne....................................................................................................... 53 5.2. Klasyfikacja oddziaywa .................................................................................................. 53 5.3. Sytuacje obliczeniowe....................................................................................................... 54 5.4. Oddziaywania ruchu drogowego i inne szczeglne oddziaywania na mosty drogowe .. 55 5.4.1. Obszar stosowania normy ......................................................................................... 55 5.4.2. Przedstawienie oddziaywa ..................................................................................... 55 5.4.3. Obcienia pionowe wartoci charakterystyczne .................................................. 57 Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 1
5.4.4. Siy poziome wartoci charakterystyczne .............................................................. 62 5.4.5. Grupy obcie ruchomych mostw drogowych ..................................................... 62 5.4.6. Modele obcie zmczeniowych ............................................................................ 63 5.4.7. Oddziaywania w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych ..................................... 64 5.4.8. Oddziaywania na balustrady .................................................................................... 68 5.4.9. Modele obcie przyczkw i cian przylegych do mostw ................................. 69 5.5. Reguy kombinacji dla mostw drogowych ...................................................................... 69 5.6. Kombinacje oddziaywa w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych............................. 72 6. Obcienia uytkowe chodnikw, cieek rowerowych i kadek dla pieszych ........................... 73 6.1. Zakres stosowania............................................................................................................. 73 6.2. Oddziaywania................................................................................................................... 73 6.2.1. Modele obcie ....................................................................................................... 73 6.2.2. Klasy obcie ........................................................................................................... 74 6.2.3. Stosowanie modeli obcie..................................................................................... 74 6.3. Modele statyczne obcie pionowych wartoci charakterystyczne ............................ 74 6.3.1. Postanowienia oglne ............................................................................................... 74 6.4. Modele obcie............................................................................................................... 74 6.4.1. Obcienie rwnomiernie rozoone qfk ................................................................... 74 6.5. Model statyczny obcie poziomych wartoci charakterystyczne .............................. 76 6.6. Grupy obcie uytkowych na kadkach dla pieszych..................................................... 76 6.7. Oddziaywania uytkowe w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych na kadkach dla pieszych 77 6.7.1. Postanowienia oglne ............................................................................................... 77 6.7.2. Siy uderzenia pojazdw drogowych pod kadk ...................................................... 77 6.7.3. Siy uderzenia w filary ............................................................................................... 77 6.7.4. Obcienie wyjtkowe .............................................................................................. 77 6.8. Modele dynamiczne obcie pieszymi ........................................................................... 78 6.9. Oddziaywania uytkowe na balustrady ........................................................................... 78 6.10. Modele oddziaywa uytkowych przyczkw i cian przylegych do kadek dla pieszych 79 6.11. Kombinacje oddziaywa .................................................................................................. 79 6.12. Podsumowanie ................................................................................................................. 80 7. Oddziaywania ruchu kolejowego i inne oddziaywania dotyczce mostw kolejowych ........... 81 7.1. Zakres stosowania............................................................................................................. 81 7.2. Przedstawienie oddziaywa istota obcie ruchu kolejowego .................................. 81 7.3. Obcienia pionowe - wartoci charakterystyczne (efekty statyczne) oraz mimord i rozkad obcienia ............................................................................................................................. 82 7.3.1. Model Obcienia 71................................................................................................. 82 7.3.2. Modele Obcie SW/0 i SW/2 ................................................................................. 83 7.3.3. Model Obcienia pocigiem bez adunku ............................................................ 83 7.3.4. Mimord obcie pionowych (Modele Obcie 71 i SW/0) ................................ 84 7.3.5. Rozkad obcie osiowych poprzez szyny, podkady i podsypk ............................ 84 7.3.6. Oddziaywania na chodnikach subowych ............................................................... 87 7.4. Inne oddziaywania na obiekty mostowe ......................................................................... 88 7.5. Stosowanie obcie ruchomych w mostach kolejowych................................................ 88 7.5.1. Postanowienia oglne ............................................................................................... 88 Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 2
7.5.2. Grupy obcie ......................................................................................................... 90 7.5.3. Grupy obcie - inne wartoci reprezentatywne oddziaywa wieloskadnikowych 92 7.5.4. Obcienia ruchome w przejciowych sytuacjach obliczeniowych .......................... 92 7.6. Zmczeniowe obcienia ruchome................................................................................... 92 7.7. Wartoci wspczynnikw dla mostw kolejowych ...................................................... 93 8. Przykad zestawienia oddziaywa dla wiaduktu drogowego ..................................................... 95 8.1. Wprowadzenie .................................................................................................................. 95 8.2. Opis obiektu ...................................................................................................................... 95 8.2.1. Przso wraz z wyposaeniem ................................................................................... 95 8.2.2. oyska ...................................................................................................................... 99 8.2.3. Podpory ................................................................................................................... 100 8.2.4. Fundamenty ............................................................................................................ 100 8.3. Oddziaywania na przso i podpory wiaduktu drogowego wg PN-EN 1991.................. 101 8.3.1. Obcienie ciarem wasnym ................................................................................ 101 8.3.2. Oddziaywania klimatyczne ....................................................................................... 41 8.3.3. Obcienia uytkowe obcienie ruchem pojazdw i pieszych ........................... 103 8.3.4. Oddziaywania wyjtkowe ...................................................................................... 106 8.3.5. Oddziaywania w trakcie budowy ........................................................................... 106 8.3.6. Inne oddziaywania ................................................................................................. 106 8.4. Oddziaywania stae na filar ............................................................................................ 107 8.5. Kombinacje oddziaywa na mosty drogowe w ULS i SLS .............................................. 109 8.5.1. Wspczynniki ...................................................................................................... 110 8.5.2. Stan graniczny nonoci (ULS) ................................................................................. 111 8.5.3. Stan graniczny uytkowalnoci (SLS) ....................................................................... 112
Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw
1.
1.1.
Wprowadzenie
Przewodnik dla czytelnika
Prezentowany materia dydaktyczny przeznaczony jest dla studentw kierunku budownictwo zainteresowanych projektowaniem mostw oraz inynierw mostowych, ktrzy pragn poszerzy i uaktualni swoj wiedz w zakresie oddziaywa na obiekty mostowe oraz projektowania mostw wg Eurokodw. Przedstawiono tu praktyczne sposoby okrelania wartoci oddziaywa staych, zmiennych klimatycznych i uytkowych oraz zestawiania ich w kombinacje dla typowych kadek dla pieszych, mostw drogowych i kolejowych w oparciu o PN-EN 1990. Eurokod. Podstawy projektowania oraz PN-EN Eurokod 1. Oddziaywania na
konstrukcje.
Planuje w przyszoci uzupeni prezentowany materia o oddziaywania geotechniczne wg PN-EN 1997-1. Projektowanie geotechniczne (PN-EN 1997-1, 2008). Materia ma charakter praktycznego przewodnika i pozbawiony jest rozbudowanych objanie teoretycznych dla zasad i regu zawartych w Eurokodach. W celu poszerzenia wiedzy teoretycznej w tym zakresie odsyam czytelnika do cytowanych w tekcie rde. Tekst powstawa w okresie w ktrym nie okrelono jeszcze wszystkich parametrw krajowych w omawianych Eurokodach. W takiej sytuacji w tekcie wykorzystano wartoci zalecane, sygnalizujc moliwo ich zmiany postanowieniami waciwego Zacznika Krajowego. W tekcie zwyk czcionk zapisano informacje stanowice zasadnicz tre opart wprost na wymaganiach Eurokodw, natomiast specjaln czcionk zapisano komentarze autora., ktre czytelnik moe,
pogrubione i powikszone. W nawiasach klamrowych podaem odwoania do waciwych fragmentw (zasad, regu, tabel i rysunkw) Eurokodw jeli nie s bezporednio cytowane, np. {PNEN 1990, p. 1.1}. W p. 1.2 materiaw podaem wykaz waniejszych oznacze wykorzystywanych w prezentowanym tekcie i Eurokodach, natomiast w p. 1.3 zestawiem alfabetycznie wykorzystywane pojcia podstawowe wraz z opisem ich znaczenia.
Ewentualne przykady liczbowe zamieciem w tekcie w ramkach.
Ograniczyem jednak ich liczb do niezbdnego minimum, poniewa moim zdaniem zdecydowanie waniejsze od zabawy na liczbach jest zrozumienie ducha systemu Eurokodw i zasad jego prawidowego wykorzystania. Na konkretne przykady liczbowe przyjdzie czas w trakcie zaj dydaktycznych i praktycznego wykorzystania Eurokodw w projektowaniu mostw.
lecz nie musi uzna za wane i przydatne. Najwaniejsze moim zdaniem treci zostay
dodatkowo
Wszelkie konstruktywne uwagi do tekstu prosz kierowa na adres: d.sobala@prz.edu.pl. Fragmenty tekstu mog by wykorzystywane w zajciach dydaktycznych bez dodatkowej zgody Autora pod warunkiem podania rda informacji w formie
{rdo: Dariusz Sobala, Politechnika Rzeszowska}
Kada inna forma wykorzystania tekstu wymaga mojej pisemnej zgody. Materia chroniony jest prawem autorskim, a jego wykorzystanie sprzeczne z podanymi wyej zasadami jest nieetyczne i niezgodne z prawem.
1.2.
, oddziaywanie stae, warto charakterystyczna minimalna; oddziaywanie wyjtkowe; oddziaywanie zmienne;
oddziaywanie stae, warto charakterystyczna;
oddziaywanie stae;
obliczeniowy efekt oddziaywania;
Wykaz podstawowych oznacze
, oddziaywanie stae, warto charakterystyczna maksymalna;
- podstawowa reprezentatywna warto oddziaywania; - warto reprezentatywna oddziaywania; UZUPENI
zbir si (obcie) przyoonych bezporednio do konstrukcji, wymuszonych odksztace lub przemieszcze;
1.3.
Poniej zamieszczono alfabetyczne zestawienie podstawowych pojcia wykorzystywane w poniszym tekcie oraz Eurokodach wraz z ich definicjami i ewentualnymi komentarzami.
Ten podrozdzia zaleca si w pierwszym czytaniu pomin, a jego tre traktowa jako
Sownik poj podstawowych
pomocnicz/referencyjn w trakcie studiowania dalszej czci materiaw.
Efekt oddziaywania (E) to np. sia wewntrzna, odksztacenie, ugicie, obrt w elemencie konstrukcji lub w caej konstrukcji. Kombinacja oddziaywa to zbir wartoci obliczeniowych przyjty do sprawdzania niezawodnoci konstrukcji, kiedy w rozpatrywanym stanie granicznym wystpuj jednoczenie rne oddziaywania. Kryterium uytkowalnoci to kryterium obliczeniowe dla stanu granicznego uytkowalnoci. Niezawodno to zdolno konstrukcji lub elementu konstrukcji do spenienia okrelonych wymaga cznie z uwzgldnieniem okresu uytkowania, na ktry zostaa zaprojektowana. Niezawodno jest wyraana miarami probabilistycznymi. Nono to zdolno elementu konstrukcji lub jej czci albo przekroju lub czci elementu konstrukcji do przeniesienia oddziaywa bez uszkodzenia mechanicznego, np. nono na zginanie, nono wyboczeniowa, nono na rozciganie. Oddziaywania stae (G) to oddziaywania, ktre uwaa si za dziaajce przez zadany okres odniesienia, a zmienno jego wielkoci w czasie jest pomijalna lub ktrego zmienno nastpuj zawsze w tym samym kierunku (monotonicznie) do czasu osignicia pewnej wielkoci granicznej. Oddziaywania zmienne (Q) to oddziaywania, ktrego zmienno w czasie nie jest pomijalna, ani monotoniczna. Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 5
Oddziaywanie (F) to: (a) zbir si (obcie) przyoonych do konstrukcji (oddziaywanie bezporednie); (b) zbir wymuszonych odksztace lub przemieszcze, spowodowanych np. zmianami temperatury, zmiennoci wilgotnoci, rnicami osiada (oddziaywania porednie). Oddziaywanie geotechniczne to oddziaywanie przekazywane na konstrukcj przez grunt, wypenienie gruntem lub wod gruntow. Oddziaywanie quasi-statyczne to oddziaywanie dynamiczne wyraone w modelu obliczeniowym przez rwnowane oddziaywanie statyczne. Oddziaywanie wyjtkowe (A) to oddziaywanie, zwykle krtkotrwae, ale o znacznej wartoci, ktrego wystpienie w przewidywanym okresie uytkowania konstrukcji uwaa si za mao prawdopodobne. Odwracalne stany graniczne uytkowalnoci to stany graniczne uytkowalnoci, w ktrych nie pozostaj adne konsekwencje oddziaywa przekraczajce okrelone wymagania uytkowe, po ustpieniu tych oddziaywa. Przejciowa sytuacja obliczeniowa to sytuacja obliczeniowa o duym prawdopodobiestwie wystpienia, ktrej miarodajny czas trwania jest znacznie krtszy ni przewidywany okres uytkowania konstrukcji (np. okres remontw lub napraw). Przypadek obcienia to wzajemnie spjne ukady obcie, zbiory odksztace i imperfekcji, uwzgldnione jednoczenie z umiejscowionymi oddziaywaniami zmiennymi i staymi przy sprawdzaniu poszczeglnych stanw granicznych. Stany graniczne nonoci to stany zwizane katastrof lub innymi podobnymi postaciami zniszczenia konstrukcji. Zwykle odpowiadaj maksymalnej nonoci konstrukcji lub jej czci. Stany graniczne to stany po przekroczeniu ktrych konstrukcja nie spenia stawianych jej kryteriw projektowych: Stany graniczne uytkowalnoci to stany, w ktrych pewne konsekwencje oddziaywa, przekraczajce okrelone wymagania uytkowe, pozostaj po ustpieniu tych oddziaywa. Sytuacje obliczeniowe to zbir warunkw fizycznych, reprezentujcych rzeczywiste warunki w okrelonym przedziale czasowym, dla ktrego wykazuje si w obliczeniach, e odpowiednie stany graniczne nie zostay przekroczone. Trwaa sytuacja obliczeniowa to sytuacja obliczeniowa, ktrej miarodajny czas trwania jest tego samego, co przewidywany okres uytkowania konstrukcji. Ukad obcienia okrela miejsce, wielko i kierunki oddziaywania nieumiejscowionego. Warto charakterystyczna oddziaywania (Fk) to podstawowa reprezentatywna warto oddziaywania. Warto czsta oddziaywania zmiennego (1Qk) to warto oddziaywania, jeli to moliwe wyznaczana statystycznie w ten sposb, aby okres przekroczenia tej wartoci stanowi tylko cze okresu odniesienia lub aby czsto przekraczania w okresie odniesienia ograniczona bya do okrelonej wartoci. Warto czst mona ustali jako cz wartoci charakterystycznej stosujc wspczynnik 11,0. Warto kombinacyjna oddziaywania zmiennego (0Qk) to warto oddziaywania, jeli to moliwe wyznaczana statystycznie w ten sposb, aby prawdopodobiestwo, e efekt kombinacji zostanie przekroczony, byo w przyblieniu takie samo jak w przypadku oddziaywania pojedynczego. Warto kombinacyjn mona ustali jako cz wartoci charakterystycznej stosujc wspczynnik 01,0.
Warto obliczeniowa oddziaywania (Fd) to warto uzyskana w wyniku przemnoenia wartoci reprezentatywnej przez wspczynnik czciowy f lub F=Sdf. Warto quasi-staa oddziaywania zmiennego (2Qk) to warto oddziaywania tak ustalona, e okres w ktrym jest ona przekraczana stanowi znaczn cze okresu odniesienia. Warto quasi-statyczn mona ustali jako cz wartoci charakterystycznej stosujc wspczynnik 21,0. Warto reprezentatywna oddziaywania (Frep) to warto przyjmowana do sprawdzania stanu granicznego. Moe to by warto charakterystyczna (Fk) lub towarzyszca (Fk). Warto towarzyszca oddziaywania zmiennego (Qk) to warto (kombinacyjna, czsta lub quasi-staa) oddziaywania towarzyszca w kombinacji oddziaywaniu wiodcemu. Wyjtkowa sytuacja obliczeniowa to sytuacja odnoszca si do wyjtkowych warunkw uytkowania konstrukcji lub jej ekspozycji, np. poaru, wybuchu, uderzenia lub lokalnego zniszczenia (np. zerwanie pojedynczej liny podwieszenia mostu)
1.4.
Aby unikn wystraszenia czytelnika omwieniem podstawowego zagadnienia niezawodnoci konstrukcji odpowiednie treci umieszczono w zaczniku. Eurokody to oglnoeuropejski system zasad i zgodnych z tymi zasadami regu projektowania konstrukcji budowlanych.
W okresie wdraania nowego systemu norm bardzo czstym bdem jest wybircze stosowanie poszczeglnych zasad i regu projektowania, a nawet caych dokumentw w poczeniu z zasadami z innych systemw norm projektowania konstrukcji. Doskonaym przykadem mog by oddziaywania termiczne na mosty, ktrych wartoci poszczeglnych skadowych podane w normie PN-EN 1991-1-5 sprawiaj wraenie bardzo wysokich. Warto jednak zauway, e system Eurokodw pozwala na ich stosowanie w wikszoci przypadkw jako samodzielnie dziaajce oddziaywanie zmienne lub wraz z innymi oddziaywaniami ze wspczynnikiem redukcyjnym na poziomie 0,5-0,6. Stosowanie tych samych wartoci wg zasad poprzedniego sytemu norm prowadzi do znacznego zawyania efektw oddziaywa termicznych. Natomiast stosowane zgodnie z zasadami Eurokodw umoliwiaj racjonalne projektowanie, szczeglnie zoonych obiektw, np. mostw zintegrowanych. Stosowanie Eurokodw ma sens jeli wykorzystujemy cay system. W innym przypadku Eurokody mog by wykorzystywane wycznie jako dokumenty referencyjne (rdo wiedzy i informacji), a konstrukcja nie moe by uznana za zaprojektowan i wykonan zgodnie z Eurokodami.
Wprowadzenie do Eurokodw
W katalogu Polskich Norm w zasadzie pozostay wycznie Eurokody. Inne normy s lub bd z tego katalogu sukcesywnie usuwane. Istnieje formalna moliwo wdraania norm krajowych zgodnych z systemem Eurokodw, jednak trzeba zdawa sobie spraw z faktu, e nie ma obecnie w Polsce instytucji, ktra robiaby to z urzdu. eby norm wprowadzi do katalogu Polskich Norm trzeba znale chtnego do jej opracowania, opaci jej wdroenie/wprowadzenie do katalogu Polskich Norm przez Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Proces wprowadzania normy przez PKN polega na weryfikacji jej treci we waciwym Komitecie Technicznym PKN pod ktem zgodnoci z wymaganiami norm podstawowych i zasadami wiedzy technicznej oraz publikacj. PKN w obecnym stanie prawnym nadaje wycznie ramy organizacyjne procesowi wdraania norm (powouje
Komitety Techniczne) i dba (odpatnie) o stron formaln (ale nie merytoryczn) procesu wdraania norm.
Niewtpliw zalet Eurokodw jest ich wieo oraz gwarancja wieoci normy te s i bd stale aktualizowane. Z jednej strony to wada trudno nady, z drugiej jednak zaleta w porwnaniu do starego sytemu w ktrym najwiesze normy miay po 20 lat, a bazoway na stanie wiedzy sprzed lat 30stu. W budownictwie to caa epoka nie moemy sobie jako spoeczestwo i jako brana pozwoli na tkwienie w poprzedniej epoce.
Stosowanie Eurokodw nie jest obowizkowe, o ile nie wynika to z odrbnych przepisw (np. rozporzdze) lub z umowy. Jeli zdecydujemy si na stosowanie Eurokodw w projektowaniu, to naley stosowa zasady oznaczone (P) (tj. zasady oglne, definicje, wymagania i modele obliczeniowe) dla ktrych nie ma alternatywy. Odstpstwa dozwolone s od podanych w Eurokodach regu, ktre oznaczonych s cyframi w nawiasach okrgych, np. (2) i s zgodne z podanymi zasadami. Odstpstwo od reguy jest dopuszczalne pod warunkiem udokumentowania zgodnoci stosowanej reguy zastpczej z zasadami. Eurokody zalecaj wykorzystywanie metody rozdzielonych wspczynnikw bezpieczestwa, ale dopuszczaj rwnie moliwo stosowania metod probabilistycznych. Sprawdzenia wymagaj dwa stany graniczne: nonoci i uytkowalnoci. Stan graniczny nonoci oznaczany jest w Eurokodach zwykle skrtem ULS od angielskiej nazwy Ultimate Limit State. Analogiczny skrt angielskiej nazwy Serviceability Limit State, czyli SLS funkcjonuje w opisie stanu granicznego uytkowalnoci.
Due i bardzo due inwestycje takie jak wielkie tamy lub pozwoli na ich wykorzystanie, bo jest to efektywne ekonomicznie. elektrownie atomowe s z reguy projektowane z wykorzystaniem metod probabilistycznych przy realizacji tego typu inwestycji mona sobie
Mona wyrni pi grup dokumentw w podstawowym w systemie Eurokodw: GRUPA 1: Norma PN-EN 1990 wraz z zacznikami podajc wsplne zasady i reguy projektowania konstrukcji (m.in. stany graniczne 1, wartoci wspczynnikw bezpieczestwa, reguy i metody ustalania kombinacji oddziaywa dla mostw, itp.). Podane w tych normach zasady naley traktowa jako uniwersalne dla wszystkich rodzajw konstrukcji, materiaw i obcie.
W Eurokodach generalnie nie rozrnia si pojciowo poszczeglnych rodzajw obiektw mostowych, tj. wiaduktw, mostw i estakad, nazywajc je wszystkie po prostu mostami. Eurokody ustalaj zasady projektowania mostw drogowych, kadek dla pieszych oraz mostw kolejowych. Nie ustalaj zasad i regu projektowania np. dla mostw drogowo-kolejowych, kanaowych lub lotniskowych, a take mostw drogowo-tramwajowych, czy drogowo-kolejowych. Oglne zasady i reguy podane w Eurokodach maj zastosowanie w przypadku typowych obiektw mostowych, ale mog by rwnie stosowane (po odpowiedniej adaptacji) w projektowaniu nietypowych obiektw mostowych.
GRUPA 2: Normy z grupy PN-EN 1991 opisujce modele i podajce wartoci oddziaywa na konstrukcje oraz zasady i reguy ich wykorzystania. Oddziaywania ujte w tej grupie norm nie s uzalenione od materiau konstrukcyjnego nie opisano tutaj np. oddziaywa gruntu na konstrukcje takich jak parcie, tarcie negatywne lub wypr.
Zasady sprawdzania zmczenia zostay opisane w normach materiaowych sytemu Eurokodw.
Pojcie oddziaywania szeroko opisuje wpywy jakim podlega konstrukcja obiektu mostowego. W zakresie oddziaywa wyrnia si odziaywania bezporednie nazywane zwykle obcieniami (np. tum pieszych lub ciar wasny konstrukcji) i porednie okrelane zwykle pojciem oddziaywanie (np. oddziaywanie termiczne otoczenia na konstrukcj obiektu, ktre powoduje powstanie odksztace, a te z kolei powoduj ewentualnie powstanie si wewntrznych w konstrukcji obiektu). Z zakresu tej grupy norm wyczono oddziaywania sejsmiczne dla ktrych wyodrbniono specjalny Eurokod 8.
GRUPA 3: Normy PN-EN 1992,36,9 podajce zasady i reguy projektowania konstrukcji z uwzgldnieniem rodzaju materiau konstrukcyjnego (tj. betonowych, stalowych, zespolonych, drewnianych, masywnych lub/i aluminiowych) lub uwzgldnieniem specyficznych oddziaywa (np. sejsmicznych). GRUPA 4: Normy PN-EN 1997 podajce zasady i reguy projektowania geotechnicznego konstrukcji lub ich czci (fundamentw) oraz GRUPA 5: Normy PN-EN 1998 podajce zasady i reguy projektowania konstrukcji naraonych na oddziaywania sejsmiczne.
Podstawowym normom systemu Eurokodw towarzyszy mnstwo norm materiaowych i wykonawczych, ktre z punktu widzenia zasad i celw systemu s rwnie wane, ze wzgldu na konieczno zapewnienia jakoci wymaganej ww. normach podstawowych.
Poziom wdroenia poszczeglnych Eurokodw w Europie jest bardzo zrnicowany w zalenoci od kraju oraz .. normy. Najwyszy poziom akceptacji dotyczy Eurokodu 3, a najniszy prawdopodobnie Eurokodu 7. Co ciekawe Eurokody podstawowe wdraa si z wielkimi oporami natomiast normy materiaowe (np. PN-EN 2006) oraz wykonawcze (np. normy z serii Wykonawstwo specjalistycznych robt geotechnicznych) funkcjonuj w brany od wielu lat bez najmniejszych problemw. Czy wiadczy to o najwikszym konserwatyzmie projektantw budowlanych?
W zakresie oddziaywa na obiekty mostowe istotne s normy z grup PN-EN 1990, PN-EN 1991 i PN-EN 1997, a w lokalizacjach naraonych na oddziaywania sejsmiczne take PN-EN 1998. Zasady oddziaywa geotechnicznych zostan omwione w ramach odrbnego wykadu/szkolenia. Zagadnienia zwizane z oddziaywaniami sejsmicznymi zostan pominite, ze wzgldu na ich marginalne znaczenie w projektowaniu mostw w Polsce. Zasady uwzgldniania zmczenia, jako materiaowo zalene, okrelone zostay w normach Grupy 3 i bd omawiane w ramach wykadw/szkole powiconego projektowaniu konstrukcji okrelonego rodzaju. W materiale powiconym oddziaywaniom omwione zostan wybrane zagadnienia objte normami PN-EN 1990 i PN-EN 1991. Z omwienia wyczone zostan: norma dotyczca oddziaywa na konstrukcj w warunkach poaru (PN-EN 1991-1-2), jednak jej wykorzystanie w projektowaniu mostw moe w niektrych sytuacjach by uzasadnione; norma dotyczca obcienia niegiem (PN-EN 1991-1-3), poniewa obcienie niegiem jest istotne w projektowaniu obiektw mostowych specyficznie zlokalizowanych geograficznie (raczej nie dotyczy to obszaru Polski), obiektw mostowych zadaszonych (coraz popularniejszych, jednak wci rzadko budowanych w Polsce) lub/i obiektw w trakcie budowy;
niezwykle istotna norma dotyczc oddziaywa w trakcie budowy (PN-EN 1991-1-6), ktrej tre generalnie pominito ze wzgldu na obszerno zagadnienia i silne uzalenienie od rozwizania konstrukcyjno-technologicznego 2.
W ograniczonym zakresie omwiona zostanie norma dotyczca oddziaywa wyjtkowych (PNEN 1991-1-7). Szczeglna uwaga zostanie natomiast powicona normom o fundamentalnym znaczeniu dla projektowania mostw: PN-EN 1990 Podstawy projektowania konstrukcji. Zacznik A2 (normatywny). Zastosowanie do mostw, PN-EN 1991-1 Eurokod 1. Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1 w zakresie obcienia ciarem wasnym, obcie i oddziaywa klimatycznych (wiatrem i temperatur) oraz PN-EN 1991-2 Eurokod 1. Oddziaywania na konstrukcje. Cz 2. Obcienia ruchome mostw.
Pozostae normy z szerokiej grupy opisujcej oddziaywania na obiekty mostowe zostan omwione w zakresie limitowanym czasem przeznaczonym na szkolenie.
Tre podstawowa poszczeglnych Eurokodw uzupeniana jest z reguy licznymi zacznikami. W systemie Eurokodw rozrniono dwa rodzaje zacznikw: ale nie musimy skorzysta oraz Informacyjne, ktre s dokumentami referencyjnymi i zawieraj informacje z ktrych moemy,
normatywne, ktre stanowi integraln cao z zasadnicz czci normy.
Postanowienia Eurokodw czsto zezwalaj na przeksztacenie zacznika informacyjnego na normatywny na obszarze danego kraju. Zaczniki informacyjne, ktre w wikszoci krajw europejskich zostay uznane za normatywne, w kolejnej nowelizacji zostaj uznane za normatywne to jeden ze sposobw agodnego wprowadzania uaktualnie do treci Eurokodw.
Generalna zasada podziau treci w poszczeglnych normach podstawowych sytemu Eurokodw jest nastpujca: w pierwszej czci normy (np. PN-EN 1991-1) podawane s zasady i reguy oglne dotyczce projektowania wszystkich konstrukcji (dotycz rwnie mostw) oraz zasady i reguy dla budynkw (nie dotycz mostw), w drugiej czci normy (np. PN-EN 1991-2) podawane s dodatkowe zasady i reguy (uzupeniajce) dotyczce wycznie projektowania mostw.
Poniej wymienione zostay dokumenty, ktre pozwalaj na wykonanie prawidowego zestawienia oddziaywa i ustalenia waciwych kombinacji oddziaywa na obiekt mostowy. Pogrubion czcionk oznaczono te normy, ktre bd przedmiotem naszego szerszego zainteresowania.
Pewne przykady wykorzystywane do zilustrowania zasad okrelania obcie bd jednak bazoway na przykadach z etapu budowy obiektw.
10
Tabela 1. Oddziaywania na mosty wg Eurokodw
Eurokod
PN-EN 1990 Eurokod Podstawy projektowania konstrukcji
PN-EN 1991 Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcje
Cz Tekst zasadnicz y Aneks 2 Cz 1-1 Cz 1-2 Cz 1-3 Cz 1-4 Cz 1-5 Cz 1-6 Cz 1-7 Cz 2
Tytu i/lub cel Bezpieczestwo konstrukcji, uytkowalno i trwao. Zasady projektowania wg metody czciowych wspczynnikw bezpieczestwa Zasady dla mostw (kombinacje oddziaywa) Ciar objtociowy, ciar wasny, obcienia uytkowe w budynkach Oddziaywania na konstrukcje w warunkach poaru Obcienie niegiem Oddziaywania wiatru Oddziaywania termiczne Oddziaywania w czasie wykonywania konstrukcji Oddziaywania wyjtkowe Obcienia ruchome mostw (mosty drogowe, kadki dla pieszych, mosty kolejowe) Zasady oglne projektowania geotechnicznego posadowie obiektw oraz wsppracy grunt-konstrukcja Zasady oglne, oddziaywania sejsmiczne i reguy dla budynkw Mosty
PN-EN 1997 Eurokod 7 Cz 1 Projektowanie geotechniczne PN-EN 1998 Eurokod 8 Cz 1 Projektowanie konstrukcji Cz 2 na trzsienia ziemi
Ze wzgldu na pocztkowy okres wdraania Eurokodw w brany mostowej, jego dynamik objawiajc si w cigych zmianach i uzupenieniach wprowadzonych do wczeniej opublikowanych dokumentw normatywnych, naley jak ognia wystrzega wszelkich ekspertw, ktrzy twierdz, e opanowali cay system. Jest to w praktyce niemoliwe. Najlepszym sposobem na opanowanie zasad i regu zawartych w Eurokodach jest . platformie www.pkn.pl. Warto zauway, bardzo niepokojc z praktycznego punktu widzenia, tendencj dotyczc formy publikowania poprawek do dokumentw normatywnych. Prawdopodobnie dla ograniczenia kosztw poprawki publikowane s w postaci dodatkowych, oglnodostpnych i darmowych dokumentw elektronicznych (PDF). Pozwala to uytkownikowi normy ograniczy koszty zwizane z zakupem nowej, jednolitej wersji dokumentu, jednak z drugiej strony bardzo utrudnia zapewnienie aktualnoci uywanym w praktyce zawodowej dokumentom. To co wczoraj byo jeszcze aktualne, dzisiaj moe ju takie nie by i do koca nigdy nie wiadomo, czy posugujemy si aktualn lub waciwie zaktualizowan wersj dokumentu. Dodatkowym problemem jest jako tumacze poszczeglnych dokumentw. Jzyk polski nie jest jednym z oficjalnych jzykw Eurokodw. S nimi angielski, francuski i niemiecki. Na potrzeby polskich inynierw normy wymagaj tumaczenia z jednego z oryginaw (chocia nie jest to wymagane do wdroenia wystarczy polska strona tytuowa). W pierwszej fazie wdraania Eurokodw PKN (Polski Komitet Normalizacyjny) wymaga tzw. dosownego tumaczenia. Kto zna cho jeden z ww. jzykw oficjalnych musi zdawa sobie spraw z tego, e tumaczenie dosowne jest zadaniem karkoomnym i niestety doprowadzio w wielu przypadkach do powstania bubli pojciowych i caych fragmentw tekstu zupenie niezrozumiaych dla polskiego inyniera. W przypadku dokumentw takich jak normy jest to sytuacja bardzo niekomfortowa. rozpoznanie ich struktury i praktyczne, uwane stosowanie. Bardzo pomocne jest posiadanie dostpu do katalogu aktualnych Eurokodw. W praktyce jest to moliwe jedynie na
11
Szczeglnie dotkliwie mona to odczu w sytuacjach spornych, gdy jedyn obowizujc wersj normy jest dokument oryginalny (opublikowany w jednym z trzech ww. jzykw oficjalnych). Eurokody jako system normalizacyjny znaczco rni si od systemu stosowanego dotychczas. Jest to system bardzo rozbudowany, a jednoczenie pozwalajcy projektantowi na zdecydowanie wiksz swobod projektowania. O ile w przypadku konstrukcji mao skomplikowanych system ten moe by mniej korzystny i efektywny, o tyle w przypadku konstrukcji zoonych jego zalety powinny by w praktyce docenione. Upraszczajc: poprzedni system podawa proste metody osignicia atwych celw jakim byo zaprojektowanie z reguy typowych konstrukcji; Eurokody podaj zasady i reguy, pozostawiajc projektantowi swobod doboru metod do realizacji zadania projektowego. Nie naley rwnie zapomina, e Eurokody s owocem kompromisu (chciaoby si napisa zgniego kompromisu) midzy krajami o rnej tradycji projektowej, ktrej emanacj byy stosowane poprzednio systemy normalizacyjne. Przyzwyczajenie jest drug natura czowieka, wic trudno byo doj do porozumienia i przyjcia w gosowaniu jednolitych i w peni konsekwentnych dokumentw. Std wielo zacznikw i ustale, ktre musiay zosta zaakceptowane przez wszystkich czonkw CEN. Najbardziej widoczne jest to w Eurokodzie geotechnicznym, ktry niesie za sob chyba najwiksze zmiany dla polskiego inyniera. Nie zawsze naley projektowa konstrukcj wg Eurokodw. W przypadku obiektw prostych i
powtarzalnych, w przypadku awarii ktrych istnieje niewielkie zagroenie dla ycia ludzkiego wrcz nie jest to zalecane (np. budynki inwentarskie). Nie dotyczy to jednak z reguy mostw w przypadku awarii ktrych zagroenie bezporednie i porednie (np. ze wzgldu na brak moliwoci dojazdu sub ratunkowych) jest due, a w przypadku niektrych obiektw (o znaczeniu strategicznym) bardzo due. Eurokody nie s aktami prawa, lecz aktami technicznymi. Funkcjonuj rwnolegle do systemu prawnego i s z nim czsto powizane, ale powizania wynikaj z zapisw w aktach prawnych, a nie w systemie Eurokodw. To, e Eurokody s aktami technicznymi nakada na przedstawicieli brany szczeglny obowizek ich tworzenia i uaktualniania. O ile poprzedni system normalizacyjny by domena pastwa, o tyle Eurokody s domen rodowiska inynierw. Fakt ten niestety nie znajduje istotnego praktycznego odzwierciedlenia w dziaaniach stowarzysze branowych i Polskiej Izby Inynierw, cho takie moliwoci istniej. Polscy inynierowie, poza nielicznymi wyjtkami potwierdzajcymi regu, nie wsptworz Eurokodw.
12
2.
Podstawy projektowania mostw wg Eurokodw
Norma PN-EN 1990. Eurokod. Podstawy projektowania konstrukcji jest dla systemu Eurokodw norma podstawow, bez ktrej jego pene wykorzystanie nie jest moliwe. W przedmowie do normy PN-EN 1990 autorzy uznaj prawo wadz kadego kraju do ustalania krajowego poziomu bezpieczestwa obiektw budowlanych. System Eurokodw zosta tak skonstruowany, aby moliwe byo po jego wdroeniu utrzymanie w kadym kraju dotychczasowego poziomu bezpieczestwa. Od zaradnoci kadego z krajw (a tak naprawd zorganizowania i siy brany) zaley sposb i zakres korzystania z tego prawa. System Eurokodw stanowi zbir dokumentw odniesienia umoliwiajcy wykazanie zgodnoci budynkw i konstrukcji inynierskich z wymaganiami podstawowymi dyrektywy 89/106/EWG, a szczeglnie wymagania podstawowego nr 1 Nono i stateczno oraz wymagania podstawowego nr 2 Bezpieczestwo poarowe. Eurokody mog stanowi podstaw do zawierania umw dotyczcych obiektw budowalnych i zwizanych z nimi usug inynierskich oraz suy jako dokument ramowy do opracowania zharmonizowanych specyfikacji technicznych dotyczcych wyrobw budowlanych: norm europejskich EN i europejskich aprobat technicznych ETA. W Eurokodach podano wsplne reguy do powszechnego stosowania przy projektowaniu caych konstrukcji i ich czci skadowych oraz wyrobw tradycyjnych i nowatorskich.
Zadanie Eurokodw polegajce na wprowadzeniu zasad rwnej pod wzgldem technicznym i merytorycznym konkurencji jest niedostrzegane i niedoceniane wrd Inynierw. Brak jednoznacznych zasad umoliwia, jak w kadej brany, funkcjonowanie na rynku rnym hochsztaplerom. Wdroenie Eurokodw daje nadziej na ich czciowe wyeliminowanie z rynku oraz otwiera polskim inynierom moliwo wiadczenia usug za granic (oczywicie obowizuje tu zasada wzajemnoci). Jeli my nie wdroymy sami Eurokodw, wymusz to na nas firmy ubezpieczajce kontrakty w budownictwie dla ktrych realizacja ich zgodnie z zasadami Eurokodw stanowi gwarancj jakoci i podwysza bezpieczestwo inwestycji . finansowej.
Norma PN-EN 1990 podaje oglne, niezwizane ze konkretnym materiaem konstrukcyjnym, zasady i wymagania w zakresie: bezpieczestwa, uytkowalnoci i trwaoci konstrukcji.
Wymagania bezpieczestwa speniane s przez sprawdzenie stanu granicznego nonoci (ULS). Uytkowalno jest zapewniania przez sprawdzenie stanu granicznego uytkowalnoci (SLS). Trwao, zwana czasem III stanem granicznym, jest zapewniane poprzez rnego rodzaju wymagania zawarte w Eurokodach dotyczce materiaw (np. klasa betonu, wskanik w/c), zasad konstruowania (grubo otuliny) i warunkw spenienia stanw granicznych (maksymalna dopuszczalna rozwarto rys), ktre naley speni w ramach dwch podstawowych stanw granicznych.
PN-EN 1990 okrela ponadto podstawowe zasady: projektowania, weryfikacji oraz 13
stanowi przewodnik w zakresie niezawodnoci konstrukcji. Postanowienia normy uzupeniaj zaczniki, w ktrych podano: zaczniki A1, A2 3 . zasady dla poszczeglnych rodzajw konstrukcji, tj. budynki, mosty, a w przyszoci moe rwnie inne rodzaje konstrukcji, np. turbiny wiatrowe, hydrotechniczne budowle morskie itp., zacznik B, C i D dotyczce zagadnie szczegowych: metody rozdzielonych wspczynnikw bezpieczestwa lub niezawodnoci w projektowaniu i wykonawstwie oraz projektowania na podstawie bada.
Norma podaje definicje podstawowych poj, ktrych znajomo jest kluczem do prawidowego wykorzystania systemu Eurokodw. Zasady generalne zawarte w czci zasadniczej normy PN-EN 1990 s nastpujce: naley rozrnia stan graniczny nonoci (ULS) i stan graniczny uytkowalnoci (SLS) (P) 4; stany graniczne naley odnosi do sytuacji obliczeniowych (P), ktre dziel si na (P): o trwae odnoszce si do normalnych warunkw uytkowania obiektu; o przejciowe odnoszce si do warunkw w ktrych konstrukcja znajduje si w tymczasowej konfiguracji, np. w czasie remontu; o wyjtkowe odnoszce si do sytuacji, w ktrej konstrukcja podda jest oddziaywaniu w sytuacji wypadku lub katastrofy, np. wypadku drogowego, kolizji z jednostk pywajc, itp., o sejsmiczne (zagadnienie pominite w materiale). sytuacje obliczeniowe powinny okrela w sposb wyczerpujcy i zrnicowany wszystkie warunki, ktre mog wystpi w trakcie wykonywania i uytkowania konstrukcji (P); sprawdzanie stanw granicznych zalenych od wpywu czasu (np. zmczenie) naley odnosi do okresu uytkowania konstrukcji. dla wybranych sytuacji obliczeniowych naley poda krytyczne przypadki obcie (P).
Stany graniczne uytkowalnoci (SLS) (P) dotycz funkcji konstrukcji lub jej elementu w zwykych warunkach uytkowania, komfortu uytkownikw i wygldu obiektu budowlanego. Rozrnia si odwracalne i nieodwracalne stany graniczne uytkowalnoci. Kryteria spenienia stanu granicznego uytkowalnoci dotycz zwykle ugi (wpywajcych na wygld, komfort uytkownikw lub/i funkcj konstrukcji), drga (powodujcych dyskomfort ludzi lub ograniczajcych przydatno uytkow konstrukcji) i uszkodze (wpywajcych negatywnie na wygld, trwao lub funkcjonowanie konstrukcji). Oglny warunek stanu granicznego uytkowalnoci SLS: gdzie Ed jest wartoci obliczeniow efektu oddziaywa, takiego jak sia wewntrzna, a Cd jest odpowiedni wartoci graniczn przyjtego kryterium uytkowalnoci.
W znacznym zakresie doprecyzowanie kryteriw uytkowalnoci pozostawiono Projektantowi. Jeeli kryteriw nie sprecyzowano w Eurokodach zwykle korzysta si z wczeniej stosowanych kryteriw uytkowalnoci (np. w zakresie ugi).
Stany graniczne nonoci (ULS) (P) dotycz bezpieczestwa konstrukcji lub/i ludzi, traktowanego jako stan katastrofy lub stan bezporednio poprzedzajcy katastrof. Stan graniczny nonoci obejmuje np.:
3 4
Zacznik podajcy zasady i reguy kombinacji oddziaywa dla mostw. UWAGA! Fragmenty tekstu oznaczone (P) stanowi zasady, od ktrych nie ma odstpstwa.
14
zniszczenie/utrat nonoci objawiajce si nadmiernym odksztaceniem, przeksztaceniem w mechanizm (STR/GEO) lub zmczeniem (FAT), utrat stabilnoci konstrukcji objawiajc si utrat rwnowagi konstrukcji lub jakiejkolwiek jej czci uwaanej za ciao sztywne (EQU) lub utrat statecznoci konstrukcji lub jej czci, cznie z podporami i fundamentami (UPL wg PN-EN 1997) (HYD wg PN-EN 1997).
Eurokody nie definiuj dokadnie zakresu sprawdzenia w poszczeglnych stanach granicznych, a
jedynie opisuj gwne modele zniszczenia konstrukcji: a) EQU: utrata rwnowagi statycznej konstrukcji lub jej czci rozumianej jak ciao sztywne, gdy niewielka zmiana wartoci lub rozkadu oddziaywania pochodzcego z jednego rda wywouje istotne dla konstrukcji skutki nie analizuje si w tym przypadku nonoci/wytrzymaoci materiaw ani podoa. W przypadku konstrukcji geotechnicznych jest to zwykle do zoony model zniszczenia. b) STR: przekroczenie nonoci/wytrzymaoci materiaw lub nadmierna deformacja konstrukcji lub jej elementu (dotyczy take stp fundamentowych, pali); c) GEO: awaria lub nadmierna deformacja podoa w przypadku, gdy odgrywa ono decydujca rol w zapewnieniu nonoci (przekroczenie nonoci geotechnicznej);
d) FAT: awaria zmczeniowa konstrukcji lub jej elementu. W systemie Eurokodw funkcjonuj jeszcze dwa dodatkowe modele zniszczenia konstrukcji zwizane z PN-EN 1997. S to: UPL zwizane z utrat rwnowagi konstrukcji, jej elementu lub podoa spowodowana wyporem lub/i dziaaniem zewntrznych si pionowych i HYD zwizane z hydraulicznym uniesieniem konstrukcji zanurzonej w wodzie (gruntowej), erozj lub przebiciem hydraulicznym spowodowanym rnic poziomw zwierciade lustra wody.
Oglny warunek stanu granicznego nonoci: przy sprawdzaniu nonoci (STR/GEO): ,
gdzie Ed jest wartoci obliczeniow efektu oddziaywa, takim jak sia wewntrzna, a Rd jest wartoci obliczeniow odpowiadajcej mu nonoci, przy sprawdzaniu rwnowagi statycznej (EQU): , , ,
gdzie Ed,dst jest wartoci obliczeniow efektu oddziaywa destabilizujcych, a Ed,stb jest wartoci obliczeniow efektu oddziaywa stabilizujcych.
ULS zostao opisane w Eurokodach duo bardziej precyzyjnie ni SLS.
15
Konstrukcja traktowana jako ciao

EQU
Zagroenie utrat rwnowagi. sztywne
budowy w ktrej jest ona wraliwa na zmiany ciaru objtociowego materiaw konstrukcyjnych
To przykad konstrukcji i fazy
STR
Zagroenie utrat nonoci.
STR/GEO
elementu wsppracujcego z gruntem.
Zagroenie utrat nonoci
Efekt Ed oddziaywa jest funkcj wartoci obliczeniowych oddziaywa Fd i ewentualnie obliczeniowych wielkoci geometrycznych ad oraz modelu obliczeniowego. gdzie Sd wspczynnik czciowy uwzgldniajcy niepewno modelu efektw oddziaywa, a w niektrych przypadkach modelowania oddziaywa (wspczynnik modelu).
Wspczynnik modelu to narzdzie w rkach Projektantw pozwalajce na dostosowanie uywanych modeli obliczeniowych do wymaga Eurokodw. Wszystkie wartoci wspczynnikw bezpieczestwa oznaczone przez pozostaj do ustalenia wadz krajowych w ten sposb ustala si poziom bezpieczestwa projektowych konstrukcji w waciwy w danym kraju. Dla przykadu: wspczynnik materiaowy dla betonu w oryginalnej normie ma warto 1,50, a w Polsce w zaczniku krajowym ustalono dla niego warto 1,40. Te same reguy dotycz wspczynnikw obcienia, dla ktrych w oryginalnej normie podano jedynie wartoci sugerowane, np. dla obcie staych 1,0 i 1.35, a dla zmiennych 1,50. Niestety nie mamy wci
Rysunek 1. Przykady osignicia stanw granicznych nonoci
= { ; }, 1
16
zacznikw krajowych do norm mostowych, ale s za to zaczniki do norm oglnych w ktrych ustalono wartoci wielu wspczynnikw, ktre bd uywane rwnie przy projektowaniu mostw.
gdzie f oznacza wspczynnik czciowy dla oddziaywania uwzgldniajcy niekorzystnych odchyle wartoci oddziaywania od wartoci reprezentatywnej Frep. Warto reprezentatywn oddziaywania wyznacza si z zalenoci: = ,
Warto obliczeniow oddziaywa wyznacza si z zalenoci = ,
moliwo
gdzie Fk jest wartoci charakterystyczn oddziaywania, a wspczynnikiem kombinacji przyjmujcym wartoci 1,0, 0, 1 lub 2. Szersze objanienia dotyczce zasad wykorzystania wspczynnikw podano w p. 2.6. Odpowiednie zalenoci oglne podano poniej dla odpowiednich sytuacji obliczeniowych. Norma zaleca stosowanie metody rozdzielonych wspczynnikw bezpieczestwa (ta metoda bdzie dalej omawiana), ale dopuszcza rwnie stosowanie metody probabilistycznej. Dla inynierw mostowych najwaniejsz czci PN-EN 1990 jest zacznik normatywny A2, w ktrym podano reguy i metody ustalania kombinacji oddziaywa dla typowych obiektw mostowych drogowych, kolejowych i kadek dla pieszych przy sprawdzaniu w stanw granicznych. Ustalenia zacznika nie dotycz obiektw o nietypowej konstrukcji lub sposobie uytkowania (np. mostw ruchomych, kanaowych, lotniskowych, zadaszonych, drogowo-kolejowych). Oglne zasady ustalania kombinacji podane w zczniku A2 mog jednak zosta efektywnie wykorzystane w dokumentacji indywidualnej przy okrelaniu zasad kombinacji oddziaywa dla tego typu konstrukcji. Z treci zacznika do odrbnych dokumentw, jako zalene materiaowo, wyczono sprawdzanie na zmczenie (FAT). Zacznik dotyczy zarwno projektowania obiektw w stanie docelowym, w trakcie budowy oraz w sytuacjach wyjtkowych, najczciej zwizanych z wypadkami. W zasadniczej czci normy i w zaczniku podano wsplne metody i reguy sprawdzania (obliczania) stanu granicznego uytkowalnoci, ktrych stosowanie z reguy nie zaley od rodzaju zastosowanego materiau konstrukcyjnego. Wikszo podanych w zaczniku regu jest uproszczeniem majcym na celu uniknicie niepotrzebnie skomplikowanych oblicze.
Bardzo czsto w praktyce inynierskiej spotykam si z sytuacj, gdy w wyniku procedury kontrolnej przeprowadzonej w trakcie robt budowlanych okrelana jest (zgodnie z przyjtymi zasadami) nono elementu znacznie wiksza ni wymagana. Mimo to projektanci czsto nie pozwalaj na optymalizacj rozwizania i dopasowanie do wymaga projektu, wymagajc pozostawienia dodatkowego zapasu bezpieczestwa. Jest to dziaanie zrozumiae pod wzgldem ludzkim, jednak zupenie niezrozumiae pod wzgldem formalnym, poniewa bezpieczestwo (zgodnie z filozofi rozdzielonych wspczynnikw bezpieczestwa) jest lokowane proporcjonalnie do ryzyka w rnych obszarach/waciwociach konstrukcji, materiaw i obcie. Znaczne zwikszenie zapasw bezpieczestwa w jednym zakresie nie zwiksza proporcjonalnie bezpieczestwa caej konstrukcji, a jedynie koszty i trudnoci wykonawcze. Spenienie wymaga z zerowym zapasem nadal jest spenieniem wymaga. Generalnie panuje pogld, e Eurokody su do projektowania nowych obiektw. Coraz czciej dyskutuje si jednak moliwo ich wykorzystania do projektowania przebudw i sprawdzania nonoci obiektw istniejcych obiektw. Wydaje si, e nie ma racjonalnej alternatywy dla takiego podejcia .
17
Zacznik A2 do PN-EN 1990: nie podaje regu ustalania oddziaywa na oyska mostowe, podaje reguy analizy obiektw mostowych uwzgldniajcej wspprac grunt-konstrukcja, ktre mog zalee od przemieszcze lub odksztace oysk mostowych. Reguy podane w zaczniku A2 mog okaza si niewystarczajce 5 dla: obiektw mostowych nie objtych systemem Eurokodw (np. mostw lotniskowych, kanaowych, ruchomych, zadaszonych itp.); mostw drogowo-kolejowych i drogowo-tramwajowych; innych konstrukcji inynierskich przenoszcych obcienia ruchome (np. dla zasypki przyczkw).
Jednym z elementw obliczania stanw granicznych jest uwzgldnienie oddziaywa (P) (obok waciwoci geometrycznych, materiaowych oraz modeli obliczeniowych fizycznych lub matematycznych), co jest przedmiotem naszego zainteresowania.
W zaczniku przyjto ogln zasad, e oddziaywania nieokrelone w Eurokodach powinny zosta opisane w indywidualnej dokumentacji technicznej zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 1990 wraz z reguami kombinacji.
18
3.
Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Do analizowanych cech oddziaywa F nale: zmienno w czasie; charakter oddziaywa (bezporednie lub porednie); zmienno w przestrzeni (o okrelonym lub nieokrelonym punkcie przyoenia); natura i/lub odpowied konstrukcji (statyczne i dynamiczne).
Tabela 2. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na zmienno w czasie
Oddziaywania stae G zmienne Q dziaajce stale w zakadanym przedziale warto obcienia czasowym, zmienna w czasie i chrakteryzujce si niewielk, zaniedbywaln niezaniedbywalna zmiennoci w czasie lub monotoniczne, ktre lub niemonotoniczna wycznie przyrastaj w ustalonym kierunku (np. osiadania podpr), a do osignicia wartoci maksymalnej Ciar wasny konstrukcji Obcienie ruchem Ciar wasny wyposaenia Oddziaywanie Skurcz wiatru 7 Spranie Obcienie niegiem Oddziaywania Parcie gruntu 6 porednie, np. efekt Parcie wody Oddziaywania porednie, np. efekt osiadania oddziaywania podpr temperatury
wyjtkowe A krtkotrwae, o znacznych wartociach i mao prawdopodobne obcienie w okresie uytkowania projektowanej konstrukcji Wybuch Poar Uderzenie pojazdu 7 Trzsienie ziemi
Przykady
Cechy
Powyszy, podstawowy podzia jest wykorzystywany do tworzenia kombinacji obcie. Inne podziay rwnie odgrywaj pewn rol, ale w systemie Eurokodw wykorzystywane s oznaczenia symboliczne podane wyej: G dla obcie staych, Q dla oddziaywa zmiennych i A dla wyjtkowych. We wszystkich przypadkach istotn rol odgrywa wiedza i dowiadczenie inyniera, ktra pozwala na prawidow identyfikacj natury obcienia, np. ciar wasny dwigu zainstalowanego na stae na pomocie jest obcieniem staym, ale towary i ludzie transportowani przy jego uyciu stanowi obcienie zmienne.
6 7
Oddziaywanie moe by w niektrych przypadkach traktowane jako stae lub zmienne Oddziaywanie moe by w niektrych przypadkach traktowane jako zmienne lub wyjtkowe
19
Tabela 3. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na charakter oddziaywania
Oddziaywania bezporednie porednie przyoone bezporednio do konstrukcji, warto oddziaywania zmienna w czasie i obcienia, niezaniedbywalna lub niemonotoniczna, niezalene od rodzaju konstrukcji i jej reakcji zalene od rodzaju konstrukcji i jej reakcji na na oddziaywanie; oddziaywanie Ciar wasny konstrukcji Skurcz - wywouje efekty w konstrukcji jedynie wtedy gdy 9 Ciar wasny wyposaenia na konstrukcj naoone ograniczenia swobody skurczu Spranie Zmiana temperatury - powoduje powstanie odksztace, Parcie gruntu ktre w wyniku istniejcych ogranicze swobody 8 Parcie wody powoduj powstanie si wewntrznych w konstrukcji Obcienie pojazdami Nierwnomierne osiadania - powoduj powstanie si Obcienie pieszymi wewntrznych w konstrukcjach jako konsekwencj ich Obcienie niegiem statycznej niewyznaczalnoci Obcienie wiatrem
Przykady
Cechy
Oddziaywania bezporednie i porednie mog by sklasyfikowane zarwno jako stae G (nierwnomierne osiadania podpr) lub jako zmienne Q (oddziaywanie temperatury). Zmiana wilgotnoci uwzgldniana jest w konstrukcjach drewnianych i masywnych. Oddziaywania porednie w analizie liniowej uwzgldniane mog by w postaci si zastpczych wywoujcych analogiczne odksztacenia (efekty) w konstrukcji. W analizie nieliniowej oddziaywania porednie powinny by modelowane w postaci wymuszonych deformacji konstrukcji.
Tabela 4. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na zmienno pooenia w przestrzeni
Przykady
Oddziaywania swobodne przyoone w dowolnym miejscu okrelonego obszaru opisane skalarem lub skalarami uzupenionymi okreleniem pozycji, wartoci i kierunku oddziaywania wikszo z nich ma ograniczony obszar wstpowania (np. obszar obcienia pojazdami pomostw mostw drogowych jest ograniczony do szerokoci jezdni) Obcienia ruchem, ktre przykadane s na pomocie w miejscach w ktrych wywouj najbardziej niekorzystne efekty.
Cechy
zlokalizowane przyoone w cile okrelonym miejscu
Obcienie od ciaru wasnego wyposaenia
Tabela 5. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na charakter obcienia lub/i reakcj konstrukcji:
statyczne Cechy
Oddziaywania
dynamiczne powoduj istotne przypieszenia w konstrukcji lub jej elementach obcienia wyjtkowe, np. uderzenia pojazdw lub statkw o podpory obcienia ruchome pojazdami trzsienia ziemi, itp.
nie powoduj istotnych przypiesze w konstrukcji lub jej elementach ciar wasny konstrukcji ciar wasny wyposaenia
Przykady
Efekty oddziaywania dynamicznego s czsto zastpowane odpowiednio zwikszonym, o nadwyk dynamiczn, oddziaywaniem quasi-stycznym wywoujcym porwnywalne efekty
Oddziaywanie moe by w niektrych przypadkach traktowane jako stae lub zmienne Warto w tym miejscu podkreli, e pezanie nie jest samodzielnym oddziaywaniem. Jego efekty s konsekwencje dla innych oddziaywa.
9 8
20
w konstrukcji. Niektre oddziaywania zmienne mog wywoywa zmiany napre powodujce zmczenie materiau konstrukcyjnego. Oddziaywania przedstawiane s zwykle jako skalar opisany wieloma wartociami. Przykadem moe by ciar wasny materiau charakteryzujcy si du zmiennoci, ktry opisany jest dwoma wartociami wywoujcymi korzystne i niekorzystne efekty w konstrukcji. W praktyce s to dwie wartoci charakterystyczne: dolna Gk,inf i grna Gk,sup obcienia, ktre mog by wykorzystywane w obliczeniach.
1.64G
1.64G
Gk,inf
Gk,sup
Rysunek 2. Definicja dolnej Gk,inf i grnej Gk,sup wartoci charakterystycznej oddziaywania staego
w ktrych VG jest wspczynnikiem zmiennoci obcienia G, a G jest redni wartoci obcienia G. Graficzn prezentacj zalenoci pokazano na rysunku powyej. Dodatkowo, poza klasyfikacjami opisanymi powyej, norma PN-EN 1990 bierze pod uwag rwnie oddziaywania rodowiskowe chemiczne, fizyczne i biologiczne, jako odrbn grup oddziaywa. Oddziaywania te maj wiele wsplnego z oddziaywaniami mechanicznymi i mog by podobnie klasyfikowane (np. klasyfikacja rodowisk wg PN-EN 206). Generalnie wg Eurokodw mog one powodowa degradacj waciwoci materiaw w czasie i stopniowe zmniejszenie niezawodnoci konstrukcji.
, = 1.64 = (1 1.64 ) , = + 1.64 = (1 + 1.64 )
Oddziaywania s wprowadzane do oblicze jako rne wartoci reprezentowane Frep. Najwaniejsza jest warto charakterystyczna oddziaywania Fk. W zalenoci od dostpnych danych i dowiadcze jakimi dysponujemy warto charakterystyczna powinna zosta okrelona wg PN-EN 1990 jako warto: rednia G ; dolna Gk,inf; grna Gk,sup; lub nominalna, ktra nie odwouje si do adnego rozkadu prawdopodobiestwa.
3.1.
Warto charakterystyczna oddziaywania
rdem informacji na temat wartoci charakterystycznych obcie moe by projekt, norma lub inne rda zewntrzne, jak np. wytyczne odpowiednich wadz lub instytucji. W przypadku wielu obcie brak jest odpowiednich danych pozwalajcych na statystyczne okrelenie wartoci obcienia charakterystycznego. W takim przypadku okrelana jest warto nominalna obcienia. Wszystkie wartoci charakterystyczne wykorzystywane w normie PN-EN 1990 oraz projektach opracowywanych wg Eurokodw powinny by wyznaczane w ten sam sposb podany w PN-EN 1990. Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 21
Jak ju wspomniano warto reprezentatywna jest okrelana na podstawie wartoci charakterystycznej Fk obcienia skalowanej wspczynnikiem kombinacji (patrz rozdzia 2.6).
3.2.
Obcienia stae mostw G wg Eurokodw

Obcienia stae opisywane s jako: Gk warto rednia wykorzystywana zwykle w przypadku obcie ciarem wasnym materiaami o dobrze znanych rozkadach statystycznych wykorzystywanej charakterystyki oraz maej jej zmiennoci (np. ciary wasne konstrukcji, beton, stal konstrukcyjna itp.); Gk,inf oszacowanie dolne wykorzystywane w przypadku obcie charakteryzujcych si du zmiennoci lub w sytuacjach obliczeniowych w ktrych konstrukcja wykazuj du wraliwo na zmian wykorzystywanej wartoci oddziaywania (np. w stanach granicznych rwnowagi EQU konstrukcji budowanych metod wspornikow) (np. ciary wyposaenia); Gk,sup oszacowanie grne opis jw.
1.64G 1.64G
Gk, sup
Gk,sup
Gk,inf
Gk,inf
EQU
Warto wspczynnika zmiennoci obcie staych (np. ciaru betonu) mieci si zwykle w granicach 0.05-0.1. W przypadku mostw (szczeglnie dugich) warto tego wspczynnik mieci si zwykle w wszym przedziale 0.02-0.05. Dlatego w wikszoci przypadkw mona wykorzystywa przy opisie ciarw wasnych warto redni. Do opisu obcie staych wykorzystuje si rozkad normalny i wartoci obcie odpowiadajce prawdopodobiestwu przekroczenia 0.05 lub 0.95 w zalenoci od sytuacji obliczeniowej. Typowymi przypadkami wykorzystywania oszacowania dolnego i grnego jest wspomniany stan rwnowagi EQU (Rysunek 3) i uwzgldnianie sprenia P (wg PN-EN 1992).
Rysunek 3. Przykad konstrukcji w fazie budowy wraliwej na zmiany wartoci obcienia staego
Dane dla wikszoci obcie zmiennych s na tyle obszerne, e moliwe jest statystyczne wyznaczenie wartoci charakterystycznej Qk. Przykadem mog by dane klimatyczne, takie jak wiatr, nieg i temperatura, ktre s w wikszoci krajw europejskich zbierane od ponad 40-tu lat oraz dane nt. obcie ruchomych mostw, ktrych wartoci okrelono w Eurokodach na podstawie Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 22
3.3.
Obcienia zmienne Q mostw wg Eurokodw
analizy efektw oddziaywania ponad 200 000 cikich samochodw poruszajcych si po gwnych drogach Europy.
Modele obcie ruchomych zawarte w normie PN-EN 1991-2 budowano w oparciu o badania ruchu cikiego na gwnych drogach europejskich. warto o tym pamita skalujc je dla drg drugorzdnych i o charakterze lokalnym.
Zdecydowanie mniej danych zebrano nt. obcie pieszymi, a szczeglnie nt. dynamicznej charakterystyki tego rodzaju ruchu (std m.in. sawna ju awaria uytkowa kadki Milenijnej w Londynie). Mimo to wartoci podane w PN-EN 1991-2 naley traktowa jako wiarygodne i opisujce rzeczywisty zakres efektw omawianych oddziaywa. W przypadku moliwoci oszacowania statystycznego wartoci charakterystycznej obcienia Qk, podawana w normie warto koresponduje z dolnym lub grnym oszacowaniem prawdopodobiestw nieprzekroczenia w okresie referencyjnym. Dla oddziaywa klimatycznych przyjto poziom prawdopodobiestwa nieprzekroczenia 0.98 w okresie referencyjnym 1 roku, co odpowiada okresowi powrotu rwnemu T=50 lat. = = (1 ) w ktrym: T to okres powrotu, okres referencyjny, p prawdopodobiestwo nieprzekroczenia wartoci obcienia.
W praktyce oznacza to, e podane w normach wartoci ekstremalne oddziaywa klimatycznych pojawiaj si raz w okresie referencyjnym. To wana informacja wykorzystywana w budowaniu kombinacji oddziaywa opisanych wartociami ekstremalnymi. kade Dlatego, e np. pojawienie si na obiekcie obcienia ruchomego o 1000-letniej ekstremalnej wartoci w czasie, gdy temperatura osiga swoje pidziesicioletnie ekstremum, jest bardziej ni bardzo mao prawdopodobne, wprowadzono w Eurokodach pojcia wartoci charakterystycznej (tej 1000-letniej), kombinacyjnej (znacznie mniejszej), czstej i quasistaej oraz wspczynniki kombinacji .
Warto podkreli, e nie wszystkie oddziaywania zmienne maj charakter okresowy i nie stosuj si do nich okresy referencyjne i okresy powrotu. W ich przypadku warto charakterystyczna jest wyznaczana w inny sposb uwzgledniajcy specyfik oddziaywania. Dla przykadu oddziaywania od wody powinny uwzgldnia z jednej strony zmienno poziomw wody, a z drugiej powierzchni konstrukcji naraona na jej oddziaywanie przy danym poziomie. W niektrych przypadkach wartoci reprezentatywn bdzie warto nominalna obcienia.
Warto podkreli, e wykorzystywane w Eurokodach modele obcie ruchomych (uytkowych) nie odwzorowuj rzeczywistych pojazdw i ruchu pieszych, a jedynie zostay tak dobrane, aby wywoywane w konstrukcjach efekty byy zblione do rzeczywistych.
3.4.
Tak naprawd najmniej danych statystycznych dostpnych jest na temat oddziaywa wyjtkowych. Jest to bezporednio zwizane z charakterem tego typu oddziaywa i trudnoci ich eksperymentalnego odtworzenia.
Co ciekawe niektre oddziaywania, ktre w projektowaniu mostw traktuje si jako wyjtkowe w przypadku innych konstrukcji staj si podstawowymi, cho ich charakter nie zmienia si. Przeanalizujmy
Oddziaywania wyjtkowe A na obiekty mostowe wg Eurokodw
23
gazy, ktre w grach mog uderzy w obiekt mostowy to klasyczne obcienie wyjtkowe. Dla kurtyn skalnych s to jednak obcienia podstawowe. Po wartoci obcie wyjtkowych dla obiektw mostowych od uderzenia spadajcych gazw jeeli nie zostay okrelone w normie - mona sign do wynikw bada i ewentualnej normy dotyczcej kurtyn skalnych.
Wartoci odpowiednich obcie Ad naley przyjmowa w indywidualnej dokumentacji projektowej lub z odpowiednich norm (jeli maj zastosowanie): dla oddziaywa sejsmicznych wg PN-EN 1998; dla oddziaywa poarowych wg PN-EN 1991-1-2; dla oddziaywania wybuchw i uderze statkw o podpory wg PN-EN 1991-1-7; dla oddziaywa wyjtkowych typowych dla wiaduktw (uderzenia pojazdw) wg PNEN 1991-2.
Dla oddziaywa wielokierunkowych i pewnych rodzajw weryfikacji (np. rwnowagi) oddziaywania te mog by reprezentowane przez wiele wartoci zwizanych z odpowiednimi komponentami oddziaywania.
3.5.
Oprcz wartoci charakterystycznej .
Wartoci reprezentatywne oddziaywa zmiennych
Jako dodatkowe w stosunku do wartoci charakterystycznej okrelone zostay inne reprezentatywne wartoci oddziaywa. Zwykle uywane s trzy wartoci reprezentatywne oddziaywa zmiennych Frep :
0Qk warto w kombinacji; 1Qk warto czsta; 2Qk warto quasi-staa (prawie staa).
W sytuacjach staych i przejciowych stanu granicznego nonoci (ULS) oraz w kombinacji charakterystycznej (SLS) gwne obcienia zmienne nie mog by redukowane wspczynnikami . W innych przypadkach (w sytuacjach wyjtkowych ULS oraz pozostaych kombinacjach SLS) zarwno gwne, jak i towarzyszce obcienia zmienne mog by redukowane. Czsto nie jest atwo okreli, ktre obcienia s gwne. W przypadkach wtpliwych potrzebne jest przeprowadzenie analizy porwnawczej efektw dziaania poszczeglnych oddziaywa zmiennych.
Np. w przypadku mostw zintegrowanych naley okreli, czy obcieniem gwnym dla poszczeglnych elementw jest odziaywanie termiczne, czy te oddziaywanie zwizane z ruchem pojazdw).
Wspczynnik 0 nosi nazw wspczynnika kombinacyjnego i ma za zadanie uwzgldni zmniejszone prawdopodobiestwo jednoczesnego wystpienia dwch lub wicej obcie zmiennych. Sposb wyznaczania jego wartoci podano w zaczniku C do PN-EN 1990. Jego typowa warto dla obiektw mostowych mieci w przedziale od 0.3 do 1.0. Wspczynnik 1 nosi nazw wspczynnika wartoci czstej i jest zwizany przede wszystkim z czst kombinacj w stanie granicznym uytkowalnoci SLS. Przyjto rwnie za waciwe jego stosowanie do obcie gwnych w przypadku wyjtkowej sytuacji obliczeniowej w ULS. Gwnym celem stosowania wspczynnika 2 jest z kolei uwzgldnienie oddziaywa dugoterminowych, np. pezania w przypadku mostw cigych spronych. Wspczynnik ten jest rwnie stosowany w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych w ULS oraz w sytuacji sejsmicznej, czstej oraz quasi-staej kombinacji stanw granicznych uytkowalnoci SLS. W przyblieniu mona oszacowa, e obcienia uwzgldnianie w kombinacji quasi-staej wystpuj w poowie Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw 24
rozpatrywanego okresu. Warto obcie 2Qk moe by rwnie opisana jako rednia warto obcienia zmiennego w rozpatrywanym okresie. Dla wybranych obcie warto wspczynnika 2 moe by bardzo maa. Na przykad dla obcie ruchomych mostw drogowych 2=0 z wyjtkiem mostw zlokalizowanych w rejonach silnie zurbanizowanych i obcionych ruchem cikim, a przede wszystkim mostw zlokalizowanych w rejonach aktywnych sejsmicznie.
Tabela 6. Stosowalno wspczynnikw redukcyjnych 0-2 do obcie gwnych i stowarzyszonych
Stan graniczny Nonoci
Uytkowalnoci
Legenda: OG obcienie zmienne gwne; OT obcienia zmienne towarzyszce za wyjtkiem obcie zmiennych gwnych; - brak zastosowania
Sytuacja obliczeniowa lub kombinacja Trwaa lub przejciowa Wyjtkowa Sejsmiczna Charakterystyczna Czsta Quasi-staa
0 OT OT -
1 (OG) OG -
2 (OG) i OT OG + OT OT OG + OT
25
4.
Kombinacje oddziaywa
Jako pierwsza w zaczniku A2 zostaa podkrelona regua, e efekty oddziaywa, ktre nie mog wystpowa jednoczenie nie powinny by jednoczenie uwzgldniane w kombinacjach oddziaywa. Ta niezwykle prosta i logiczna regua pozwala na ekonomiczne projektowanie konstrukcji, ale jednoczenie wymaga od projektanta szerokiej wiedzy i dowiadczenia w zakresie natury obcie. Norma i jej zacznik mog stanowi jedynie uzupenienie tej wiedzy. Kombinacje wprowadzajce oddziaywania wykraczajce poza zakres Eurokodw (np. zwizane ze szkodami grniczymi, lawinami botnymi, parciem kry itp.) powinny by okrelone zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 1990 p. 1.1 (3). Kombinacje te mog by okrelone w indywidualnej dokumentacji projektowej 10. W zakresie kombinacji oddziaywa sejsmicznych zacznik w caoci odwouje si do normy PN-EN 1998. W zakresie oddziaywa nurtu spywajcej wody i wleczonego rumowiska zacznik odsya do normy PN-EN 1991-1-6. Przy sprawdzaniu stanw granicznych nonoci powinny by stosowane kombinacje oddziaywa podane we wzorach od 6.9a do 6.12b w zasadniczej czci normy PN-EN 1990. Przywoane poniej wzory zacytowano z normy PN-EN 1990 wraz z objanieniami stosowanych symboli oraz oryginaln numeracj. STANY GRANICZNE NONOCI Trwaa lub przejciowa sytuacja obliczeniowa (podstawowa) Oglna posta oddziaywa przyjmuje posta = , , ; ; ,1 ,1 ; , 0, , ; 1; > 1 lub = , , ; ; ,1 ,1 ; , 0, , ; 1; > 1 1 , , + + ,1 ,1 + >1 , 0, ,
(6.9a) (6.9b)
Kombinacj oddziaywa podan w nawiasach klamrowych zalenoci (6.9b) mona przedstawi w nastpujcy sposb: (6.10) W stanach granicznych STR i GEO mona uy nastpujcej formy wzoru 6.10. , , + + ,1 0,1 ,1 + , 0, , 1 >1 , , + + ,1 ,1 + , 0, , 1 >1 (6.10) (6.10)
Jeeli zwizek pomidzy oddziaywaniami i ich efektami jest nieliniowy zaleca si stosowanie bezporednio wyrae (6.9a) lub (6.9b) zalenie od wzgldnego przyrostu efektw oddziaywa porwnywanego ze wzrostem wielkoci oddziaywa. Kiedy efekt pojedynczego oddziaywania dominujcego ronie szybciej ni samo oddziaywanie wspczynnik czciowy zaleca si stosowa do oddziaywania i odwrotnie, jeli efekt oddziaywania ronie wolniej ni oddziaywanie wspczynnik zaleca si stosowa do efektu oddziaywania.
Ustalenie to, jak i wiele innych, moe by przedmiotem ustale krajowych, jednak polski zacznik krajowy jedynie akceptuje zalecenia zawarte w podstawowym tekcie zacznika nie definiujc adnych wartoci i zalece specyficznych dla Polski. W dalszej czci tekstu uwzgldniono polskie postanowienia krajowe bez ich szczeglnego wyrniania.
10
26
Kombinacj oddziaywa podan w nawiasach klamrowych zalenoci (6.11a) mona przedstawi w nastpujcy sposb: Przy sprawdzaniu stanw granicznych uytkowalnoci powinny by stosowane kombinacje oddziaywa opisane wzorami od 6.14a do 6.16b. Dodatkowe reguy sprawdzania przemieszcze i drga podano w dalszej czci zacznika. STANY GRANICZNE UYTKOWALNOCI Kombinacja charakterystyczna = , ; ; ,1 ; 0, , 1; > 1 (6.14a) 1 , + + + (1,1 2,1 ),1 + >1 2, , (6.11b)
Wyjtkowa sytuacja obliczeniowa = , ; ; ; (1,1 2,1 ) ,1 ; 2, , 1; > 1
(6.11a)
Kombinacj oddziaywa podan w nawiasach klamrowych zalenoci (6.14a) mona przedstawi w nastpujcy sposb: 1 , + + ,1 + >1 0, , (6.14b) (6.15a)
Kombinacj oddziaywa podan w nawiasach klamrowych zalenoci (6.15a) mona przedstawi w nastpujcy sposb: 1 , + + 1,1 ,1 + >1 2, , Kombinacja quasi-staa: = , ; ; 2, , 1; 1 1 , + + >1 2, , (6.15b) (6.16a)
Kombinacja czsta: = , ; ; 1,1 ,1 ; 2, , 1; > 1
Kombinacj oddziaywa podan w nawiasach klamrowych zalenoci (6.16a) mona przedstawi w nastpujcy sposb: (6.16b) We wszystkich zamieszczonych powyej wzorach + oznacza: naley uwzgldni w kombinacji z, oznacza efekt czny, a oznacza wspczynnik redukcyjny dla niekorzystnych oddziaywa staych G.
Przedstawione wyej kombinacje w ktrych uyto znaku dodawania, rzadko maj charakter dziaania algebraicznego, a duo czciej jest to dziaanie logiczne lub graficzne.
Tam gdzie jest to istotne oddziaywania zmienne zwizane z ruchem powinny by rozpatrywane razem, kade z kadym zgodnie z odpowiednimi ustaleniami PN-EN 1991-2.
Jest to do istotna informacja. Obcienia zmienne ruchem w kombinacji tworz tak naprawd jedno obcienia (tzw. grup) do ktrej stosuje si z reguy inny wspczynnik obcienia ni do obcie zmiennych wystpujcych indywidualnie. Np. w ULS do grupy 1a obcie ruchomych stosuje si wspczynnik obcienia 1,35, a do oddziaywania temperatur wystpujcego w kombinacji z tym obcieniem wspczynnik 1,5 (z tym, e oddziaywanie temperatury wczeniej zredukowane jest poprzez wspczynnik .) W przypadku analizowanie samodzielnego oddziaywania temperatury odziaywanie wystpuje w wartociach charakterystycznych i jest w ULS mnoone przez wspczynnik 1,5 itd. itp.
27
W pierwszym postanowieniu (P) zacznik nakazuje uwzgldni odpowiednie sytuacje obliczeniowe zwizane ze wznoszeniem obiektu. Dotyczy to obiektw wykonywanych etapami. Tam gdzie jest to istotne odpowiednie obcienia technologiczne powinny by uwzgldniane jednoczenie z odpowiedni kombinacj oddziaywa. Wprowadzenie odpowiednich rodkw zabezpieczajcych pozwala w niektrych przypadkach na zrezygnowanie z uwzgldniania obcie technologicznych w kombinacjach oddziaywa. Kad grup zmiennych obcie ruchomych zdefiniowanych w PN-EN 1991-2 w dowolnej kombinacji z innymi oddziaywaniami zmiennymi okrelonymi w PN-EN 1991 naley traktowa jako jedno oddziaywanie zmienne (P). Obcienia niegiem i oddziaywania wiatru nie powinny by rozpatrywane wraz z obcieniami pochodzcymi od dziaalnoci budowlanej (a dokadniej z obcieniem robotnikami). W indywidualnej dokumentacji technicznej moe zaj potrzeba cznego rozpatrywania w niektrych przejciowych sytuacjach obliczeniowych obcienia niegu i oddziaywania wiatru z innymi obcieniami budowlanymi (np. obcieniem cikim sprztem lub dwigami). W tym zakresie zacznik odsya do ustale PN-EN 1991-1-3, 1-4 i 1-6. Tam gdzie jest to konieczne razem z oddziaywaniami budowlanymi naley rozpatrywa: oddziaywania termiczne i dziaanie wiatru, oddziaywanie wody i rne skadowe oddziaywania termicznego.
Efekty nierwnomiernych osiada naley uwzgldnia, jeli ich wielko jest znaczca w porwnaniu do efektw oddziaywa bezporednich. W indywidualnej dokumentacji technicznej mona okreli graniczn warto osiadania cakowitego lub/i rnicy osiada. Jeeli projektowana konstrukcja jest bardzo wraliwa na nierwnomierne osiadania (np. mosty sprone cige o staej wysokoci konstrukcyjnej), to naley uwzgldnia niepewno wynikajc z oceny wartoci osiada. Efekty nierwnomiernego osiadania Gset powinny by zaliczone do oddziaywania staego i uwzgldnione przy sprawdzaniu ULS i SLS. Gset powinno by przedstawione jako zbir wartoci odpowiadajcych rnicom osiada poszczeglnych fundamentw lub czci fundamentw dset,i (gdzie i jest oznaczeniem kolejnego fundamentu lub czci fundamentu w stosunku do poziomu odniesienia). Naley uwzgldnia najbardziej prawdopodobne wartoci oszacowania dset,i zgodnie z PN-EN 1997, biorc pod uwag proces wznoszenia konstrukcji (Rysunek 4). Naley przy tym pamita, e osiadania spowodowane s gwnie obcieniami staymi. W indywidualnych dokumentacjach technicznych moe zaistnie konieczno uwzgldniania rwnie osiada od obcie zmiennych. Osiadania zmieniaj si monotonicznie (w tym samym kierunku) i naley je uwzgldnia od chwili, gdy wywouj efekty w konstrukcji, tzn. gdy konstrukcja lub jej cze staj si statycznie niewyznaczalne (patrz rysunek poniej). W analizie efektw osiada elementw betonowych (oddziaywanie stae dugotrwae) naley uwzgldni pezanie betonu.
i-1
Poziom odniesienia
i+1 i
dset,i-1
Gset
Rysunek 4. Schemat oddziaywania zwizanego z osiadaniem fundamentw
dset,i+1
dset,i
28
Fundamenty, oprcz osiadania, mog rwnie si unosi i obraca. Zaley to od schematu obcienia (wyciganie, obrt) lub/i warunkw gruntowych (np. posadowienie w iach pczniejcych).
Rysunek 5. Wpyw osiada w poszczeglnych fazach budowy mostu metod wspornikow
W przypadku braku moliwoci wpywania na wielko osiada oddziaywania stae opisujce osiadania naley wyznaczy nastpujco: przypisa najbardziej prawdopodobne wartoci osiada fundamentom lub ich czciom dset,i, dwa fundamenty lub czci fundamentu, wybrane w ten sposb aby efekt nierwnomiernego osiadania by najbardziej niekorzystny, naley podda osiadaniu dset,i + dset,i, przy czym dset,i uwzgldnia niepewno zwizana z ocen osiada.
4.1.
Zasady i reguy kombinacji obcie dla poszczeglnych rodzajw obiektw mostowych podano w zaczniku A2. S to zasady i reguy wsplne dla wszystkich rodzajw obiektw mostowych, ktre zostay omwione powyej.
Reguy kombinacji dla wszystkich rodzajw mostow
29
4.1.1. Reguy kombinacji w sytuacji obliczeniowej trwaej i przejciowej ULS
30
31
4.1.1. Reguy kombinacji w wyjtkowej sytuacji obliczeniowej ULS
32
4.1.2. Reguy kombinacji SLS
Wartoci wspczynnikw dla poszczeglnych rodzajw obiektw mostowych podano, wyrniajc: mosty drogowe; kadki dla pieszych, pieszo-rowerowe i pieszo-jezdne mosty kolejowe.
Dla zachowania przejrzystoci prezentowanych treci ich wartoci zostan podane w rozdziaach dotyczcych obcie ruchomych mostw drogowych, kadek dla pieszych i mostw kolejowych wg PN-EN 1991-2.
33
5.
5.1.
Ciar wasny
Postanowienia oglne
W czci oglnej, dotyczcej wszystkich konstrukcji, norma PN-EN 1991-1-1 podaje zasady i reguy uwzgldniania oddziaywa wane take dla obiektw mostowych. Zakres jej wykorzystania przez projektantw mostowych jest w zasadzie ograniczony do rozdziaw 1, 2, 3, 4 i fragmentw rozdziau 6. Poniej omwiono najwaniejsze dla mostowcw fragmenty normy.
W rozdziale 1 PN-EN 1991-1-1 podano postanowienia oglne. S to m.in. podstawowe definicje i oznaczenia, ktre naley stosowa w obliczeniach, np.: A oznacza powierzchni obcion, A0 powierzchni podstawow, Qk warto charakterystyczn skupionego obcienia zmiennego, gk ciar wasny na jednostk powierzchni, qk warto charakterystyczn obcienia zmiennego rozoonego lub liniowego, f wspczynnik dynamiczny, 0 wspczynnik wartoci kombinacyjnej oddziaywania zmiennego.
W rozdziale 2 norma podaje klasyfikacj oddziaywa. Ciar wasny konstrukcji zaleca si przyjmowa jako obcienie stae umiejscowione. Jeeli ciar wasny moe zmienia si w czasie zaleca si jego uwzgldnianie jako wartoci charakterystycznej grnej i dolnej (np. ciar zasypki przepustu). Jeeli ciar wasny jest swobodny (np. bariera betonowa przestawna) zaleca si jego uwzgldnianie jako dodatkowego obcienia uytkowego. W obliczeniach zaleca si uwzgldnia zmiany wilgotnoci materiaw (np. zasypki przyczka lub konstrukcji powokowej zasypanej gruntem) i gruboci elementw (np. grubo warstwy cieralnej nawierzchni), ktre mog mie miejsce w projektowym okresie uytkowania konstrukcji. (patrz rwnie p. 3.6). Zaleca si uwzgldnianie obcie uytkowych jako quasi-statycznych z uwzgldnion w modelu obcienia nadwyk dynamiczn. Oznacza to w praktyce rezygnacj w normach z powszechnego uywania wspczynnika dynamicznego. Jeeli wystpuje zagroenie rezonansem lub wzbudzeniem dynamicznym zalecane jest przeprowadzenie analizy dynamicznej (np. dla lekkich kadek znacznych rozpitoci). Sytuacje obliczeniowe zwizane z wypadkami naley uwzgldnia wg PN-EN 1991-1-7. (P) Obcienie balastem naley uwaa za obcienie stae z uwzgldnieniem moliwego przemieszczenia balastu. (P) Obcienia uytkowe naley traktowa jako zmienne nieumiejscowione (o ile w dalszej czci normy nie ustalono inaczej w odniesieniu do konkretnego obcienia). (P) Oddziaywania powodujce znaczne przypieszenia konstrukcji lub jej elementw powinny by klasyfikowane jako dynamiczne i uwzgldniane na podstawie analizy dynamicznej.
Dobrym przykadem obcienia, ktre jest uwzgldniane w zalenoci od reakcji (dynamicznej) konstrukcji jest obcienie wiatrem. Jeeli konstrukcja nie jest wraliwa na dziaanie wiatru (cikie przsa obiektw mostowych o rozpitoci mniejszej od 40m) to obcienie wiatrem uwzgldniane jest jako obcienie
5.2.
Klasyfikacja obcie
34
quasi-statyczne. Jeeli natomiast pod wpywem obcienia wiatrem lekkie przso (np. kadki) podlega wzbudzeniu, oddziaywanie wiatrem uwzgldniane jest w ramach analizy dynamicznej.
5.3.
W rozdziale 3 norma podaje zasady uwzgldniania oddziaywa w sytuacjach obliczeniowych. 5.3.1. Obcienia stae
Sytuacje obliczeniowe
Zaleca si, aby cakowity ciar elementw konstrukcyjnych i niekonstrukcyjnych by uwzgldniany w kombinacjach obcie jako pojedyncze oddziaywanie. (P) Istotne obcienia stae i uytkowe powinny by ustalane dla kadej sytuacji obliczeniowej. (P) Poziom wody (np. gruntowej) powinien by uwzgldniany w odpowiednich sytuacjach obliczeniowych. 5.3.2. Obcienia uytkowe Jeli liczba zmian obcienia lub jego efektw moe spowodowa zmczenie zaleca si ustalenie modelu zmczenia. W obliczeniach konstrukcji podatnych na drgania zaleca si uwzgldnianie modelu dynamicznego obcie uytkowych (np. kadki dla pieszych znacznych rozpitoci, mosty kolejowe). (P) W sytuacjach obliczeniowych, w ktrych uwzgldniane s obcienia uytkowe dziaajce rwnoczenie z innymi obcieniami zmiennymi (wiatr, nieg, dwigi) cakowite obcienie uytkowe naley uwaa za oddziaywanie pojedyncze.
Powtarzajce si w tekcie zalecenie traktowania obcie staych i zestawu obcie zmiennych w poszczeglnych sytuacjach obliczeniowych jako obcie pojedynczych ma daleko idce i pozytywne konsekwencje dla zmniejszenia nakadu pracy obliczeniowej. Prawidowo wykorzystywane Eurokody eliminuj moliwo rnicowania ciarw wasnych poszczeglnych przse w ramach jednej sytuacji obliczeniowej, co znakomicie zmniejsza liczb analizowanych kombinacji obcie. Ciar wasny przsa wraz z wyposaeniem wystpuje z reguy jako pojedyncza warto obcienia charakterystycznego skalowana jedynie wspczynnikiem obcienia w celu uzyskania wartoci obliczeniowej maksymalnej (x 1.35) lub minimalnej (x 1.00). Dziki tym prostym zasadom swobodnie w zakresie analizy liniowej mona wykorzystywa zasad superpozycji zarwno w odniesieniu do wikszoci obcie, jak i efektw ich oddziaywa.
(P) Podobnie jak w przypadku obcie staych, poziom wody powinien by uwzgldniany w odpowiednich sytuacjach obliczeniowych.
W rozdziale 4 norma podaje zasady i reguy uwzgldniania ciaru objtociowego materiaw budowlanych. Zaleca si wykorzystywanie wartoci rednich ciaru objtociowego materiaw budowlanych jako charakterystycznych. W przypadku stosowania materiaw nie uwzgldnionych w tablicach zacznika A lub charakteryzujcych si znacznym rozrzutem wartoci ciarw objtociowych dla ustalenia wartoci charakterystycznej naley stosowa procedury z normy PN-EN 1990. Wartoci ciarw objtociowych mog by okrelane na podstawie bada.
Zasypki konstrukcyjne, np. zasypki przepustw, naley traktowa jak materia konstrukcyjny i uwzgldnia zmiany jego charakterystyk w czasie uzasadnione fizycznie. Jeli uwzgldnia si wystpowanie
5.4.
Ciar objtociowy materiaw budowlanych
35
wody w gruncie zasypowym to ciar gruntu naley odpowiednio zredukowa. Jeli zakada si moliwo zmiany gruboci zasypki to naley to uwzgldni w przyjtych wymiarach geometrycznych maksymalnych lub/i minimalnych, a nie w wielkoci wspczynnika obcienia, ktry na tak sam warto jak w przypadku pozostaych materiaw konstrukcyjnych.
Bardzo uyteczne dla projektantw mostowych s informacje zamieszczone w zaczniku informacyjnym A, w ktrym podano nominalne ciary objtociowe materiaw konstrukcyjnych oraz ciary objtociowe i kty tarcia wewntrznego materiaw skadowanych, w tym ciary materiaw dodatkowych dla obiektw mostowych.
5.5.
Ciar wasny konstrukcji
W rozdziale 5 norma podaje zasady i reguy uwzgldniania ciaru wasnego konstrukcji.
Przedstawienie oddziaywa. Zaleca si aby ciar wasny konstrukcji w wikszoci przypadkw by przestawiany za pomoc pojedynczej wartoci charakterystycznej obliczanej na podstawie nominalnych wymiarw i charakterystycznych ciarw objtociowych. Ciar wasny obejmuje elementy konstrukcyjne, niekonstrukcyjne, umiejscowione urzdzenia (np. rury systemu odwodnienia bez wypenienia) oraz ciar ziemi i balastu. (P) Wartoci charakterystyczne ciaru wasnego, wymiarw i ciarw objtociowych naley ustala zgodnie PN-EN 1990. Zaleca si, aby nominalne wymiary byy wymiarami podawanymi na rysunkach.
Jeeli przewiduje si, e materia ulegnie konsolidacji, nawodnieniu lub inaczej zmieni swoje waciwoci w okresie uytkowania, zaleca si uwzgldnianie grnej i dolnej charakterystycznej gstoci elementw niekonstrukcyjnych takich ja balast mostw kolejowych lub materia wypeniajcy nad przepustami. Zaleca si okrelanie nominalnej wysokoci balastu w mostach kolejowych do ustalenia grnej i dolnej wartoci charakterystycznej gruboci warstwy balastu zaleca si uwzgldnianie odchylania +/-30%. Do okrelenia dolnej i grnej wartoci charakterystycznej ciaru wasnego izolacji i nawierzchni na mostach, jeeli zmienno ich gruboci moe by dua, zaleca si uwzgldnianie odchylenia gruboci cakowitej od gruboci nominalnej o +/-20% jeeli uwzgldniono warstwy powykonawcze (nakadane w trakcie remontw) lub +40% i -20% jeeli takich dodatkowych warstw nie uwzgldniono. Podobnie w przypadku ciarw wasnych kabli, rurocigw i przej kontrolnych zaleca si, przy okrelaniu wartoci dolnej i grnej obcienia, przyjcie odchylenia +/-20%. W przypadku innych elementw niekonstrukcyjnych (porcze, bariery, krawniki, zcza/czniki, elementy formujce pustki, itp.) zaleca si przyjmowanie wartoci nominalnych. Otwarty pozostawiono problem moliwoci wypenienia pustek wod.
5.6.
Dodatkowe ustalenia dotyczce mostw
5.7.
W bardzo ograniczonym zakresie mog by wykorzystane przez projektantw mostowych informacje zawarte w rozdziale 4 dotyczce ciarw materiaw skadowanych, a w nieco szerszym wybrane treci rozdziau 6 dotyczcego obcie uytkowych w budynkach (szczeglne w zakresie obcienia schodw).
Informacje dodatkowe
36
5.7.1. Obcienia schodw Obcienie schodw zaleca si przyjmowa dla kategorii uytkowania C3 jako rwne: obcienie rwnomiernie rozoone do wyznaczania efektw qk=0,30,5kN/m2, przy czym zalecan wartoci jest 0,5kN/m2; oglnych
obcienie skupione do wyznaczania efektw lokalnych Qk=4,07,0kN, przy czym zalecan wartoci jest 4,0kN rozoone na powierzchni kwadratu o boku 50mm.
W omawianej normie znajduj si rwnie informacje, ktre mog okaza si w niektrych sytuacjach przydatne, np. dotyczce obcie powierzchni ruchu pojazdw, barier i cian ograniczajcych na parkingach samochodowych - dotyczy pojazdw o ciarze do 160kN. 5.7.2. Obcienie powierzchni ruchu i parkowania w budynkach Obcienie powierzchni ruchu i parkowania w budynkach zaleca si przyjmowa w zalenoci od kategorii uytkowania jako rwne: dla kategorii F: parkowanie w budynkach pojazdw lekkich o ciarze brutto nie wikszym ni 30kN: o o obcienie rwnomiernie rozoone do wyznaczania efektw oglnych qk=1,52,5kN/m2, przy czym zalecan wartoci jest 2,5kN/m2; obcienie skupione do wyznaczania efektw lokalnych Qk=1020kN, przy czym zalecan wartoci jest 20kN rozoone na o zoona z dwch k o powierzchni kwadratu o boku 100mm w rozstawie osiowym 1,8m.
dla kategorii G: drogi dostpu, strefy dostawy, strefy dostpu dla wozw stray poarnej o ciarze brutto nie wikszym ni 160kN: o o obcienie rwnomiernie rozoone do wyznaczania efektw oglnych qk=5,0kN/m2; obcienie skupione do wyznaczania efektw lokalnych Qk=4090kN, przy czym zalecan wartoci jest 90kN rozoone na o zoona z dwch k o powierzchni kwadratu o boku 200mm w rozstawie osiowym 1,8m.
oddziaywania wywoane przez podnoniki widowe i pojazdy transportowe.
Ponie w formie tabelarycznej podano wartoci ciarw objtociowych najczciej wykorzystywanych w mostach materiaw budowlanych. Wicej informacji mona znale w Zaczniku A do omawianej normy.
5.8. Tabelaryczne zestawienie ciarw objtociowych i jednostkowych materiaw budowlanych stosowanych w mostownictwie
37
Tabela 7. Ciary objtociowe wybranych materiaw budowlanych wykorzystywane w projektowaniu obiektw mostowych wg Zacznika A PN-EN 1991-1-1
Materia budowlany
Beton zwyky 24 Beton zwyky z typowym stopniem zbrojenia 25 Beton zwyky niestwardniay 25 Beton zwyky niestwardniay z typowym stopniem zbrojenia 26 ELEMENTY Z KAMIENIA NATURALNEGO Granitu, sjenitu, porfiru 27,030,0 Bazaltu, diorytu, gabro 27,031,0 Lachylitu 26,0 Lawy bazaltowej 24,0 Piaskowca 21,027,0 Wapienia zwizego 20,029,0 Innych wapieni 20,0 Tufw wulkanicznych 20,0 Gnejsu 30,0 upkw 28,0 DREWNO Klasy C14D70 3,510,8 Drewno klejone warstwowo GL24h-GL35c 3,74,2 Sklejka z drewna iglastego 5,0 Sklejka z brzozy 7,0 Pyta warstwowa pyta stolarska 4,5 METALE Aluminium 27,0 Mied 87,089,0 elazo lane 71,072,5 elazo kute 76,0 Ow 112,0114,0 Stal 77,078,5 Cynk 71,072,0 SZKO Szko w arkuszach 25,0
BETONY
Ciar objtociowy [kN/m3]
Tablica rdowa
A.1
A.2
A.3
A.4
A.5
Dla betonu zwykego naley przyjmowa ciar objtociowy elbetu o wartoci 25kN/m3, czyli niszej ni stosowana dotychczas 27kN/m3, ktra stanowi raczej grne oszacowanie jego ciaru objtociowego. W przypadku stali konstrukcyjnej warto zauway, e powszechnie wykorzystywana w Polsce jest warto ciaru jednostkowego 78,5kN/m3. Wynika to z bdnego przeliczenia masy jednostkowej w przeszoci. Prawidowa warto jak naley stosowa w projektowaniu wylicza si w nastpujcy sposb: 7,85t/m3 x 9,81m/s2=77kN/m3. Zapisany w normie przedzia wartoci wynika z koniecznoci uzyskania
akceptacji zapisw normy w wielu krajach europejskich, ktre s z reguy bardzo mocno przywizane do tradycyjnie wykorzystywanych w projektowaniu wartoci obcie (rwnie tych bdnych).
38
Tabela 8. Ciary objtociowe i katy tarcia wewntrznego wybranych materiaw skadowych i konstrukcyjnych
Materia budowlany
Kruszywo lekkie Kruszywo zwyke Kruszywo cikie wir i piasek (skadowany luzem) Piasek uel wielkopiecowy w bryach uel wielkopiecowy w granulkach uel wielkopiecowy spieniony, amany Popi lotny Polietylen Polichlorek winylu ywica poliestrowa ywice klejowe Woda, wiea
Ciar objtociowy [kN/m3] 9,020,0 20,030,0 >30,0 15,020,0 14,019,0 17,0 12,0 9,0 10,014,0 6,4 5,9 11,8 13,0 10
Kt tarcia wewntrznego [] 30 30 30 35 30 40 30 35 25 30 40 -
Tablica rdowa
A.7
Tabela 9. Ciary objtociowe i ciary na jednostk dugoci materiaw budowlanych specyficznych dla mostw wg Zacznika A PN-EN 1991-1-1
Materia budowlany
MATERIAY MOSTOWE Nawierzchnie mostw drogowych asfalt lany i beton asfaltowy kit asfaltowy asfalt waowany na gorco Balasty mostowe piasek (suchy) podsypka, wir (luzem) gruz kruszony uel ubijany tucze kamienny urobiona glina Nawierzchnie mostw kolejowych ochronna warstwa betonowa zwyky balast (np. granit, gnejs) balast bazaltowy Konstrukcje z balastem dwie szyny UIC 60 sprone podkady betonowe z zamocowaniem toru podkady betonowe z uchwytami podkady drewniane z zamocowaniem toru Konstrukcje bez balastu dwie szyny UIC 60 z zamocowaniem toru dwie szyny UIC 60 z zamocowaniem toru, z mostownic i z porcz ochronn Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw
Ciar objtociowy [kN/m3]
Tablica rdowa
24,025,0 28,022,0 23,0 15,016,0 15,016,0 18,519,5 13,014,5 20,521,5 18,019,5 25,0 20,0 26,0 Ciar na jednostk dugoci gk [kN/m] 1,2 4,8 1,9 1,7 4,9 39 A.6
Tabela 10. Porwnanie wartoci charakterystycznych i obliczeniowych ciarw objtociowych betonu zbrojonego wg PN i PN-EN
Opis wartoci charakterystyczna obliczeniowa minimalna obliczeniowa maksymalna
Warto obcienia betonem w kN/m3 wg PN-S-10030 PN-EN 1991-1-1 Elementy konstrukcyjne niekonstrukcyjne konstrukcyjne niekonstrukcyjne 27,0 25,0 24,3 25,0 32,4 40,5 33,75
objtociowych betonu w starym (PN) i nowym systemie normowym (PN-EN). Na tej podstawie trudno
Powysze zestawienie pokazuje rnice w wartociach charakterystycznych i obliczeniowych ciarw
jednoznacznie stwierdzi, ktry system generuje wiksze efekty oddziaywa od obcie staych. Wydaje si jednak, e (po wyeliminowaniu dotychczas stosowanych, nieracjonalnych zasad przyjmowania rnego ciaru wasnego na dugoci elementw o staym przekroju w zalenoci od schematu statycznego) stosowanie zasad PN-EN prowadzi do uzyskania podobnych lub nieco mniejszych wartoci efektw oddziaywa od obcie staych zarwno w stanie granicznym nonoci, jak i uytkowalnoci - zupenie odwrotnie ni w budownictwie kubaturowym.
40
6.
Oddziaywania zmienne klimatyczne

W projektowaniu mostw naley uwzgldni naturalne oddziaywania klimatyczne: obcienie niegiem wg PN-EN 1991-1-3, ale wycznie w odniesieniu do obiektw w trakcie budowy, do obiektw uytkowanych w szczeglnych lokalizacjach (nie dotyczy obszaru Polski) oraz obiektw zadaszonych; statyczne obcienie wiatrem wg PN-EN 1991-4 w stosunku do obiektw niewraliwych na wzbudzenie dynamiczne wiatrem; dynamiczne oddziaywanie wiatru wg PN-EN 1991-2 w stosunku obiektw wraliwych na wzbudzenie dynamiczne wiatrem; oddziaywania termiczne wg PN-EN 1991-1-5.
Podstawowe oddziaywania klimatyczne uwzgldniane w projektowaniu mostw (obcienie niegiem i oddziaywanie termiczne) przedstawiono i omwiono na przykadzie zamieszczonym w rozdziale 7. 6.1.1. Oddziaywania klimatyczne Oddziaywania klimatyczne, ktre naley wzi pod uwag w trakcie projektowania wiaduktu drogowego to oddziaywanie wiatru i oddziaywanie termiczne. Obcienie niegiem w naszej strefie klimatycznej naley pomin poza przypadkami szczeglnymi, tj. poza obiektami zadaszonymi lub obiektami w takcie budowy wraliwymi na zaleganie niegu, np. betonowanymi lub montowanymi wspornikowo.
Oddziaywania klimatyczne naley przyjmowa z uwzgldnieniem wytycznych zacznikw krajowych, w ktrych podano parametry modelu oddziaywania charakterystyczne dla danego kraju. Oddziaywania wiatru i termiczne nie wystpuj jednoczenie w kombinacjach. Zasada ta wynika z charakteru obydwu oddziaywa i braku fizycznej moliwoci ich wystpienia jednoczenie w wartociach ekstremalnych przyjmowanych w projektowaniu. Wiatr powoduje wyrwnanie rozkadu temperatury w przekroju poprzecznym i podunym elementw. Temperatury ekstremalne (minimalne i maksymalne) wystpuj w okresach dugotrwaych wyw, w czasie ktrych nie wystpuj silne wiatry, charakterystyczne dla przejcia tzw. frontw atmosferycznych zwizanych ze cieraniem si mas powietrza o znaczcej rnicy cinie. Przykad tych dwch oddziaywa pokazuje, e oprcz umiejtnoci wykonywania poprawnych oblicze od projektanta wymagana jest rwnie szeroka wiedza oglna.
41
Oddziaywanie wiatru
Rysunek 6. Strefy wiatrowe w Polsce
Rysunek 7. Schemat oznacze dotyczcych oddziaywania wiatru
Quasi-statyczne oddziaywanie wiatru (bez oddziaywa aerodynamicznych) na obiekty mostowe naley przyjmowa zgodnie z PN-EN 1991-1-4. Odpowiednie zasady i reguy uwzgldniania oddziaywania wiatru na mosty (przsa i podpory) podano w rozdziale 8. Oddziaywanie wiatrem naley okreli oddzielnie dla przsa nieobcionego (oddziaywanie nie wystpuje wwczas w kombinacji z obcieniami ruchomymi) oraz dla przsa obcionego (oddziaywanie wystpuje w kombinacji z obcieniami ruchomymi o odpowiednio dobranej wartoci). Oddziaywanie wiatru uwzgldnia si wycznie gdy jest ono niekorzystne. Oddziaywania wiatru nie czy si w kombinacjach z oddziaywaniem temperatury. W kadej kombinacji (przso obcione/nieobcione) wymaga si okrelenia waciwej powierzchni oddziaywania wiatru uwzgldniajcej analizowany kierunek dziaania wiatru (x, y lub z) oraz projektowane rozwizania konstrukcyjne i ewentualne obcienie uytkowe obiektu. Schematy przykadowych typowych przekrojw obiektw mostowych ale ktrych obowizuj modele przyjte w normie PN-EN 1991-4 pokazano na schematach poniej. W Zaczniku Krajowym okrelono strefy oddziaywania wiatru w Polsce oraz zalenoci pozwalajce na okrelenie wartoci bazowej prdkoci wiatru 0 oraz wspczynnika kierunkowego i wspczynnika ekspozycji .
42
Przso bdce przedmiotem zestawienia oddziaywa jest przsem betonowym belkowym o dwigarach penych. Powierzchni boczn naraon na oddziaywanie wiatru tworz dodatkowo elementy wyposaenia takie jak deska gzymsowa, aurowe balustrady i bariery. Przso jest pojedyncze i nie jest osonite przsem rwnolegym zlokalizowanym w odlegoci w wietle mniejszej ni 1m, zatem oddziaywanie wiatru naley rozpatrywa na obydwu powierzchniach bocznych. Na obiekcie nie przewiduje si stosowania ekranw akustycznych. Zgodnie z Uwag 3 p. 8.2 PN-EN 1991-1-4 przso nie jest naraone na wzbudzenie dynamiczne zwizane z oddziaywaniem wiatru: przekrj typowy i rozpito przse Lt<40m. Oddziaywanie wiatru na tego rodzaju przso moe by okrelone metod uproszczon.
Dla balustrad i barier penych oraz aurowych, wystpujcych po jednej lub po dwch stronach obiektu stosuje si specjalne zasady zestawiania powierzchni oddziaywania wiatru.
Rysunek 8. Schematy typowych przekrojw poprzecznych mostw objtych norm wiatrow PN-EN 1991-1-4
W przypadku dwch rwnolegych przse znajdujcych si w odlegoci w wietle mniejszej od 1m ich krawdzie wewntrzne uznaje si za osonite przed dziaaniem wiatru.
W praktyce rozrnia si dwie procedury ustalania wartoci charakterystycznej oddziaywania wiatru na konstrukcj przsa: metod ogln i uproszczon. Metoda uproszczona jest podstawow metod okrelania wartoci charakterystycznej siy wiatru dziaajcej na przso mostu. Niektre wspczynniki wyliczane w metodzie oglnej s wykorzystywane rwnie w metodzie uproszczonej, std warto siy oddziaywania wiatru na przykadowe przso wyznaczono obiema metodami. Procedura metody oglnej obejmuje okrelenie w kolejnych krokach:
43
1. bazowej wartoci prdkoci wiatru ,0 na podstawie mapy stref wiatrowych oraz danych zawartych w Zaczniku Krajowym do PN-EN 1991-1-4 dla przse nieobcionych lub rozdziale 8 normy dla przse obcionych ruchem drogowym lub kolejowym; 2. wspczynnika kierunkowego (przyjmowanego zwykle dla przse mostw o wartoci rwnej 1,0) oraz wspczynnika sezonowego (dla konstrukcji trwaych przyjmowanego o wartoci 1,0) oraz podstawowej prdko wiatru = ,0 ; 3. kategorii terenu oraz wspczynnika chropowatoci () , wspczynnika orografii (ktrego warto dla przse mostowych przyjmowana jest zwykle jako rwna 1,0) oraz redniej prdko wiatru () = () na wysokoci z; 4. gstoci powietrza oraz redniego cinienie wiatru () = 12 () na wysokoci z; 5. wspczynnika ekspozycji () oraz maksymalnego cinienia wiatru () = () () 6. wspczynnika rozmiarw konstrukcji (w typowych przypadkach o wartoci rwnej 1,0), wspczynnika dynamicznego (dla mostw nie zagroonych wzbudzeniem dynamicznym rwny 1,0), wspczynnika siy wiatru ,0 oraz siy charakterystycznej wiatru W praktyce projektowej wykorzystuje si z reguy metod uproszczon polegajca na bezporednim (z jednego wzoru) okreleniu charakterystycznej wartoci siy wiatru FWx dziaajcej na przso. Zaoenia metody uproszczonej pozwalaj na jej wykorzystanie do typowych przse odpornych na wzbudzenie dynamiczne. W metodzie zaoono kategori terenu II oraz warto wspczynnika orografii =1.0. W metodzie uproszczonej wykorzystuje si nastpujce parametry: gsto powietrza, podstawow prdko wiatru oraz wspczynniki ekspozycji i wspczynnik siy wiatru ,0 lub stabelaryzowany wspczynnik obcienia wiatrem oraz poniszy wzr: , = 12 2 = 12 2 ,0 , = ,0 () dziaajcej na przso nieobcione lub , = ,0 () dziaajcej na przso obcione.
44
Przso nieobcione
Prefabrykowana balustrada stalowa 12.10
Przso obcione
0.30 0.30
d3=1.20
0.30
dtot=2.90
FWk
3%
d1=1.70
9.7
Rysunek 9. Schemat przekroju do oblicze oddziaywania wiatru wg PN-EN 1991-1-4
0.92
Poprzecznica
d2=1.56
45
dtot=3.56
Bariera stalowa aurowa
Skrajnia wiatrowa ruchu samochodowego
dr=2.00
0.30
F*Wk
Oddziaywanie wiatru na przso nieobcione Szczegowe obliczenia oddziaywania wiatru dla przsa nieobcionego zamieszczono w zaczniku 1. Sia od wiatru na przso nieobcione najczciej wystepuj w kombinacji jako podstawowe obcienia zmienne w projektowaniu przse, oysk, podpor i fundamantw. Z reguy nie wystpuje jako obcienie w kombinacji. Oddziaywanie wiatru na przso obcione Szczegowe obliczenia oddziaywania wiatru dla przsa obcionego zamieszczono w zaczniku 2. Sia od wiatru na przso obcione najczciej wystepuj w kombinacji jako obciaenie towarzyszce obciaeniu ruchomemy traktowanemu jako podstawowe obcienie zmienne. Sia ta moe wystpowa w kombinacji jako podstawowe obciaenie zmienne razem z obcieniem uytkowym lub jako obcienie towarzyszce obcieniu uytkowemu traktowanemu jako podstaowe zmienne. Oddziaywanie wiatru na przso w kierunku pionowym Naley rozpatrywa zarwno si podnoszc jak i dociskajc przso do podpar. Wspczynnik siy wiatru dla pomostw w przypadku braku bada w tunelu aerodynamicznym mona przyjmowa jako rwny = 0.9 lub z wykresu poniej dla okrelonego kta natarcia wiatru. = 242 = 157
Mimord dziaania siy FWz mona przyjmowa o wartoci e=b/4. Powierzchni referencyjn dla pionowej siy wiatru naley przyjmowa = L b. Jako naley przyjmowa wysoko konstrukcyjn przsa bez elementw wyposaenia. Wysoko naley przyjmowa jak dla kierunku dziaania wiatru. W terenie paskim naley kt przyjmowa rwny 5. Obliczenia przy tak przyjtym kcie s aktualne rwnie dla terenu pagrkowatego z przsem na wysokoci wikszej od 30m nad terenem. Przyjto: teren paski, = 0.9, = 5, = = 49.7 12.10 = 601.42
Rysunek 10. Wspczynnik siy cfz dla pomostw pochylonych (rys. 8.6 PN-EN 1991-1-4)
Dariusz Sobala, dr in.
Zakad Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej
Dla tych zaoe sia wiatru dziaajca w kierunku pionowym to: dla przsa nieobcionego:
Uwzgldnianie skadowej pionowej obcienia wiatru ma sens w przypadku przsa nieobcionego oraz wartoci skadowej porwnywalnej z ciarem wasnym konstrukcji. Ze wzgldu na bardzo ma warto skadowej pionowej oddziaywania wiatru mona j w dalszych analizach pomin. Oddziaywanie wiatru na przso wzdu jego osi Przyjto zgodnie z zaleceniami normy PN-EN 1991-1-4: = 25% = 25% 157 39.3 = 25% 242 60.5
Oddziaywanie wiatru na podpory Model oddziaywania wiatru na podpory mona zbudowa na podstawie zasad podanych w normie dla przse lub (w przypadku wysokich podpr) dla kominw. Dla stosunkowo niskich filarw (do 15m) warto wspczynnika mona przyj jako rwn 1 w sytuacji obliczeniowych trwaej oraz 1.2 w sytuacji przejciowej. Dla omawianego przsa sia pozioma od dziaania wiatru moe by wyznaczona w nastpujcy sposb przy uyciu szczegowych procedur jak w zaczniku 1 dla przsa: Dla sytuacji obliczeniowej trwaej przyjto: = 1.0,
Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991
47
Rozkad powierzchni referencyjnej
Aref1
Rozkad siy wiatru wiatru na wysokoci
0.24
Aref2
1.20
7.00
4.95
4.83
4.00
Aref3
1.74
1.00
1.00
1.30
0.50
1.20
1.30
6.00
10.00
Rysunek 11. Schemat wykorzystywany przy okrelaniu siy wiatru na filar
Wyznaczona sia jest bardzo maa i moe zosta pominita w dalszych analizach. Aerodynamiczne oddziaywanie wiatru W przypadku konstrukcji wraliwych na aerodynamiczne dziaanie wiatru analiz naley przeprowadzi zgodnie z PN-EN 1991-2. Omawiane przso nie jest wraliwe na oddziaywania dynamiczne: konstrukcja betonowa cika, przso Lt=24,3m <40m. Oddziaywanie temperatury Oddziaywanie temperatury naley uwzgldnia zgodnie z zasadami podanymi w PN-EN 1991-1-5 z uwzgldnieniem informacji zawartych w Zaczniku Krajowym. Procedura okrelania wpywu temperatury na obiekt mostowy jest nastpujca: Krok 1. Okrelenie lokalizacji obiektu mostowego na mapach rozkadw temperatur ekstremalnych powietrza w cieniu i odczytanie z nich i . Wprowadzenie ewentualnej korekty wartoci Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 48
3.48
1.00
4.08
1.20
0.75
0.75
1.20
temperatur odczytanych z mapy ze wzgldu na inny wymagany poziom bezpieczestwa rny od p=0.02 (50-cio letni okres powrotu). Projektowany most jest obiektem staym o okresie uytkowania T=100 lat. Oddziaywania termiczne w normie PN-EN 1991-5 zostay tak skalibrowane, aby odpowiaday okresowi powrotu 50 lat, czyli prawdopodobiestwu p=0.02. Wymagane zatem jest wprowadzenie korekty danych z normy ze wzgldu na wyduony okres uytkowania. Przyjto okres powrotu rwny 100 lat i odpowiadajcy mu poziom bezpieczestwa rwny p=0.01.
Mapy izotermiczne zostay zamieszczone w Zaczniku Krajowym i sporzdzone dla temperatur ekstremalnych zredukowanych do poziomu morza. Pozwala to w wikszym stopniu uwzgldni lokalne przewyszenia terenu niemoliwe w praktyce do uwzgldnienia na mapach izotermicznych tej dokadnoci sporzdzonych dla rzeczywistych rzdnych terenu. Ewentualn korekt wartoci temperatur odczytanych z map izotermicznych Zacznika Krajowego do PN-EN 1991-1-5 wprowadza si przez przemnoenie ich wartoci przez wsplczynniki odczytane z wykresu (patrz niej Rysunek NB.1) zamieszczonego w zaczniku krajowym lub wylicza na podstawie podanych w Zaczniku Krajowym do PN-EN 1991-1-5 wspczynnikw ki oraz procedury opisanej w zaczniku normatywnym A do tej normy.
Krok 2. Okrelenie wysokoci terenu w metrach nad poziom morza w miejscu lokalizacji obiektu i wprowadzenie korekty temperatur ekstremalnych odczytanych w kroku 1. () = 0.0053 + () = 0.0035 +
Odpowiednie zalenoci cytowane powyej podano w Zaczniku krajowym..
Krok 3. Okrelenie wartoci ekstremalnych temperatur rednich konstrukcji na podstawie skorygowanych temperatur ekstremalnych powietrza w cieniu oraz rodzaju konstrukcji: betonowa, stalowa lub zespolona.
Przejcie z ekstremalnych temperatur powietrza w cieniu na ekstremaln temperatur redni konstrukcji przsa (warto opisujca rozkad rwnomierny) w praktyce realizowane jest przez wykorzystanie wykresu poniej.
49

Te,max Te,min 70 60 maksymalne 50 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 minimalne -40 Tmin -50 -50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 Tmax
Mosty stalowe Mosty zespolone Mosty betonowe
Rysunek 12. Rysunek 6.1. wg PN-EN 1991-1-5.
Wykres mona rwnie przedstawi w postaci tabeli z ktrej atwiej jest skorzysta:
Tabela 11. Korekta temperatury konstrukcji wzgldem temperatury powietrza w cieniu
Rodzaj przsa stalowe zespolone betonowe
Warto korekty w C -3 +5 +8 + 16 +5 +2
minimalne maksymalne
Krok 4. Okrelenie wartoci temperatury montau 0 na podstawie Zacznika Krajowego oraz wartoci przyrostw/spadkw temperatury , i , wzgldem temperatury montau. 0 = 8 , = , 0 , = 0 ,
dylatacyjnych. W przypadku tych elementw cakowita wymagana zdolno przesuwu powinna dodatkowo uwzgldnia losowy charakter doboru momentu montau oyska/urzdzenia dylatacyjnego. Z tego wzgldu do cakowitego wyliczonego zakresu zmiennoci temperatury redniej przekroju dodaje si pewien zakres temperatury S opisujcy zakres niepewnoci z jak mamy do czynienia. Zalecan wartoci dla zakresu S jest 10C jeeli temperatura montau jest znana lub 20C, gdy temperatura montau nie jest znana (zostaa przyjta z normy).
Wartoci , i , s wykorzystywane w projektowaniu niezbdnych przesuww oysk i urzdze
, = , , +
50

S TN,con

TN,exp S
TN Zakres temperatury charakteryzujcy maksymalne wymagane rozwarcie urzdzenia dylatacyjnego lub przesuw oysk
Tabela 12. Schemat analizy temperatur ekstremalnych dla oysk i urzdze dylatacyjnych
Krok 4. Okrelenie wartoci maksymalnej rnicy temperatury (rozkad liniowy) pomidzy spodem i wierzchem konstrukcji z korekty wspczynnikiem uwzgldniajcym projektowane gruboci warstw wyposaenia.
Tabela 13. Zalecane wartoci skadowej liniowej rnicy temperatury dla rnych rodzajw pomostw mostw drogowych, kolejowych i kadek dla pieszych
Rodzaj pomostu/ grubo nawierzchni stalowy zespolony betonowy - skrzynkowy betonowy - belkowy betonowy - pytowy
50mm 18.0 15.0 10.0 15.0 15.0
Powierzchnia grna cieplejsza , w C 14.8 15.0 8.2 12.3 12.3 13.7 15.0 7.6 11.4 11.4
80mm 90mm 100mm 50mm 80mm 90mm 100mm 12.6 15.0 7.0 10.5 10.5 13 18 5 8 8 14.6 18.0 5.0 8.0 8.0 15.1 18.0 5.0 8.0 8.0 15.6 18 5 8 8
Powierzchnia dolna cieplejsza , w C
Podstawowe dane w tablicy powyej opisuj ekstremalne rnice temperatur dla danych typw pomostw przy gruboci nawierzchni rwnej 50mm jako rozkady liniowe. Tablic uzupeniono dla popularnych w Polsce gruboci nawierzchni 80, 90 i 100mm na podstawie tabeli 6.2 normy PN-EN 1991-1-5. Inne gruboci i warianty wyposaenia naley analizowa z uwzgldnieniem wspczynnika ksur podanego w tablicy 6.2. W przypadku konstrukcji zespolonych stalowo-betonowych zalecane jest wykorzystywanie jednego z modeli nieliniowych (model 2 wg PN-EN 1991-1-5). Model nieliniowy uproszczony dla tego typu konstrukcji jest zbliony do wykorzystywanego w praktyce polskiej modelu zakadajcego skokow zmian temperatury pyty i dwigara stalowego o wartoci rnicy temperatury (ogranie/ozibienie) rwnej 10C. W przypadku innych pomostw modele nieliniowe naley wykorzystywa w uzasadnionych przypadkach.
Krok 5. Uwzgldnienie jednoczesnoci dziaania/wystpowania skadowej rwnomiernej oraz skadowej liniowo zmiennej temperatury po wysokoci przekroju przsa. lub (, , ) (, , )
(, , ) (, , ) przy czym = 0.75, a = 0.35.
51
W kombinacjach naley uwzgldnia moliwo jednoczesnego wystpienia obydwu skadowych, jednak nie o charakterystycznych, lecz kombinacyjnych wartociach.. Kombinacje przedstawiajce moliwoci jednoczesnego wystpienia poszczeglnych skadowych przedstawiaj zalenoci powyej. Uwaga! Powysze zalenoci prezentuj logiczne kombinacje oddziaywa, ktre nie podlegaj sumowaniu liczbowemu, a jedynie sumowaniu graficznemu (rozkadw). Najatwiej jednak sumowaniu podda efekty dziaania rozkadw temperatury uwzgldnionych w kombinacjach. Skadowa rwnomierna i liniowo zmienna (model 1 wg PN-EN 1991-1-5) s podstawowymi skadowymi uwzgldnianymi w ogle i jednoczenie w analizie przse. W uzasadnionych przypadkach naley uwzgldnia model 2 nieliniowego rozkadu temperatury po wysokoci przekroju oraz rozkad liniowy po szerokoci przekroju (przy braku innych danych mona przyj jako rwny 5C).
Obliczenia termiczne dla omawianego przsa przedstawiono w zaczniku 3.
52
7.
7.1.
Obcienia uytkowe mostw drogowych

Postanowienia oglne
W omawianej normie okrelono obcienia uytkowe mostw - modele i wartoci reprezentatywne obcie zwizane z ruchem drogowym, pieszym i kolejowym w ktrych skad, jeli jest taka potrzeba, wchodz efekty dynamiczne, siy odrodkowe, hamowania i przypieszania oraz oddziaywania w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych zwizanych z ruchem.
W zwizku z wprowadzeniem do systemu normy PN-EN 1991-1-7 ustalenia PN-EN 1991-2 w zakresie oddziaywa wyjtkowych naley konfrontowa z postanowieniami nowszej normy dedykowanej dla tego rodzaju oddziaywa.
Obcienia podane w normie przeznaczone s do projektowania nowych mostw wraz z filarami, przyczkami, skrzydami, cianami zaplecznymi i ograniczajcymi oraz fundamentami. Modele obcie zawarte w normie naley stosowa rwnie w obliczaniu cian oporowych przylegych do drg i linii kolejowych. Poszczeglne rozdziay normy zawieraj: Rozdzia 1 stosowane definicje i symbole; Rozdzia 2 zasady obciania mostw; Rozdzia 3 opis sytuacji obliczeniowych i wskazwki dotyczce jednoczesnoci dziaania obcie ruchomych z innymi rodzajami obcie; Rozdzia 4 modele, zasady i reguy stosowania obcie mostw drogowych; Rozdzia 5 - modele, zasady i reguy stosowania obcie kadek dla pieszych i chodnikw; Rozdzia 6 - modele, zasady i reguy stosowania obcie mostw kolejowych. Ponadto w rozdziaach 4 i 5 mona znale informacje dotyczce zasad i regu obciania barier i porczy. W normie podano definicje terminw: oglnych: przso, urzdzenia bezpieczestwa ruchu drogowego, bariera ochronna, barieroporcz, urzdzenia bezpieczestwa ruchu pieszych, balustrada dla pieszych, bariera ochrona dla pieszych, ekran akustyczny, chodnik subowy, ruchomy pomost kontrolny, kadka dla pieszych; dotyczcych mostw drogowych: jezdnia, pas postojowy, opaska trwaa, pas dzielcy, pas umowny, obszar pozostay, ukad tandemowy i obcienie nienormatywne; dotyczcych mostw kolejowych: tory, chodnik subowy, prdko rezonansowa, czsta prdko przejazdu, maksymalna miejscowa prdko na linii, maksymalna dozwolona prdko ruchu taboru, maksymalna prdko nominalna, maksymalna prdko obliczeniowa, maksymalna prdko komisyjna. W normie podano rwnie objanienia dla bardzo dugiej listy stosowanych w niej symboli (5 stron!).
Oddziaywania podane w normie to oddziaywania zmienne (uytkowe) oraz oddziaywania w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych (patrz rwnie PN-EN 1991-1-7). Zalecane jest przyjmowanie wszystkich oddziaywa zwizanych z ruchem jako swobodnych w okrelonych w normie granicach. Oddziaywania od ruchu (uytkowe) to odziaywania zmienne, ktrych opisywane s rnymi wartociami reprezentatywnymi:
7.2.
Klasyfikacja oddziaywa
53
wartoci charakterystyczn (wartoci statystyczn odpowiadajc okrelonemu prawdopodobiestwu przekroczenia w okresie uytkowania lub wartoci nominaln); wartoci czst; wartoci prawie sta (quasi-staa). Jako podstawy kalibracji dla gwnych modeli obcienia mostw drogowych i kadek dla pieszych stosowanych w normie przyjto: dla LM1: o dla wartoci charakterystycznej - 1000 letni okres powrotu lub prawdopodobiestwo przekroczenia 5% w cigu 50 lat na gwnych drogach Europy wspczynniki =1; o dla wartoci czstej - 1-tygodniowy okres powrotu w przypadku ruchu na gwnych drogach w Europie - wspczynniki =1; o dla wartoci prawie staej kalibracja zgodnie z PN-EN 1990, tzn. wystpowanie przez ok. poow przewidywanego okresu uytkowania. dla LM2: o dla wartoci charakterystycznej - 1000 letni okres powrotu lub prawdopodobiestwo przekroczenia 5% w cigu 50 lat na gwnych drogach Europy wspczynniki =1; o dla wartoci czstej - 1-tygodniowy okres powrotu w przypadku ruchu na gwnych drogach w Europie - wspczynniki =1; dla LM3 dla wartoci charakterystycznych zbir wartoci umownych okrelonych w zaczniku A na podstawie syntezy przepisw krajowych; dla LM4 - dla wartoci charakterystycznej warto nominalna majca przedstawia skutki obcienia tumem, okrelona na podstawie istniejcych norm krajowych. Oddzielne modele z odpowiednimi wartociami stosuje si przy sprawdzaniu zmczenia (FAT).
W wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych naley uwzgldnia uderzenia pojazdw (np. o niezabezpieczone podpory lub przsa wiaduktw), ich wyjtkow obecno (np. na kadce dla pieszych) lub wyjtkowe pooenie. Obcienia wyjtkowe opisane w tej czci normy PN-EN 1991 odnosz si do sytuacji typowych. S one przedstawione za pomoc rnych modeli okrelajcych wartoci obliczeniowe w postaci rwnowanych obcie statycznych. Jeli zachodzi taka potrzeba zalecane jest okrelenie si uderzenia pochodzcych od odzi, statkw lub samolotw. Wartoci te mog zosta ustalone w zaczniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej. W rozdziale powiconym mostom kolejowym mona znale informacje o wartociach obcie wyjtkowych zwizanych z pocigami i infrastruktur kolejow (np. w odniesieniu do podpr mostu drogowego lub kadki zlokalizowanej nad lini kolejow).
7.3.
Naley uwzgldnia wybrane sytuacje obliczeniowe (decyzja projektanta) i okrelone przypadki obcie krytycznych (P). Dla kadego przypadku obcienia krytycznego naley okreli wartoci obliczeniowe skutkw kombinacji oddziaywa. Kombinacje oddziaywa naley uwzgldnia wg zacznika A2 do normy PN-EN 1990.
Sytuacje obliczeniowe
Dla mostw dla ktrych wprowadzono oznakowanie ograniczajce nono norma zaleca uwzgldnienie obcienia wyjtkowego polegajcego na przejedzie przez most pojazdu normowego pomimo ograniczenia. Dla mostw drogowo-kolejowych norma zaleca okrelenie jednoczesnoci oddziaywa oraz szczeglnych wymaga dotyczcych sprawdzenia. Szczegowe reguy dotyczce tego zagadnienia mog by przedmiotem ustale krajowych (lub ustale dokonanych w ramach projektu).
54
Zaleca si, by modele obcie okrelone w rozdziale 4 normy PN-EN 1991-2 stosowa w projektowaniu mostw o dugociach obcie mniejszych od 200m, co odpowiada dugoci maksymalnej uwzgldnionej w kalibracji Modelu Obcienia 1 11. Na og model ten daje wyniki pod stronie bezpiecznej rwnie dla duszych odcinkw obcienia. Modele obcie i reguy stosowania powinny uwzgldnia wszystkie normalne przewidywane sytuacje ruchowe na drodze, ktre naley uwzgldni w projektowaniu 12.
7.4. Oddziaywania ruchu drogowego i inne szczeglne oddziaywania na mosty drogowe

7.4.1. Obszar stosowania normy
Powysze zalecenie informuje nas porednio jakie mosty w normie uznano za typowe ze wzgldu na dugo. Warto w tym miejscu zauway, e norma swoim zakresem obejmuje zapewne ponad 99% wszystkich mostw w Polsce. Mosty dusze ni 200m stanowi rzeczywisty margines wszystkich budowanych obiektw.
Modele i zwizane z nimi reguy powinny uwzgldnia wszystkie normalnie przewidywane sytuacje ruchowe (tzn. warunki ruchu w dowolnym kierunku na kadym pasie wywoane ruchem drogowym). W przypadku mostw odpowiednio wyposaonych (cznie ze znakami drogowymi) w celu cisego ograniczenia ciaru pojazdw (np. na drogach lokalnych, rolniczych lub prywatnych) modele szczeglne mona opisa w zaczniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej. Modele obcie przyczkw i cian przylegych do mostw okrelono odrbnie w p. 4.9. Wynikaj one z modeli ruchu drogowego bez uwzgldnienia efektw dynamicznych. W mostach o konstrukcji ramowej obcienie nasypw drogowych (parcie) mog rwnie wywoywa oddziaywania porednie na konstrukcj obiektw (np. oddziaywanie termiczne). W normie nie ujto skutkw obcie technologicznych zwizanych z budowa drg w ssiedztwie obiektw oraz zwizanych z ich utrzymaniem (np. obcienie pojazdem do przegldw mostw). Zalecono, by uwzgldnia je niezalenie od wymaga normy, jeli zachodzi taka potrzeba. 7.4.2. Przedstawienie oddziaywa Modele obcie ruchu drogowego Na ruch samochodowy na drogach skadaj si samochody: osobowe, ciarowe i specjalne, ktre wywouj siy pionowe, poziome, statyczne i dynamiczne. Modele obcie opisane w normie nie stanowi odzwierciedlenia rzeczywistych pojazdw. Zostay dobrane i skalibrowane w taki sposb, aby skutki ich oddziaywa wraz z nadwyka dynamiczn przedstawiay skutki odziaywa rzeczywistego ruchu w krajach europejskich w 2000 roku. 13 Nadwyka dynamiczna (bez uwzgldniania zmczenia), ktra zostaa wczona do normowych modeli obcienia zostaa okrelona dla rednich nierwnoci nawierzchni (patrz zacznik B normy) i pneumatycznego zawieszenia pojazdu. W rzeczywistoci zaley ona od wielu parametrw oraz skutkw rozpatrywanego oddziaywania i dlatego nie przedstawiono jej za pomoc jednego wspczynnika. W niektrych niekorzystnych przypadkach jej warto moe osign 1.7 (skutki lokalne) lub wicej w przypadku duych nierwnoci lub powstania zjawiska rezonansu. Przypadki te naley eliminowa przez stosowanie i utrzymanie odpowiedniej jakoci nawierzchni oraz prawidowe projektowanie. T dodatkow nadwyk naley uwzgldnia w przypadkach indywidualnych, szczegowych oblicze (p. 4.6.1 (6)) lub w indywidualnej dokumentacji technicznej.
W przypadku wikszych dugoci obcianych modele mona okreli w zaczniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej. 12 W przypadku mostw odpowiednio oznakowanych i wyposaonych w celu cisego ograniczenia ciaru pojazdw szczeglne modele mona okreli w zaczniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej 13 Gdyby zaistniaa konieczno uwzgldnienia modeli wykraczajcych poza zakres modeli normowych to mona je okreli jako modele uzupeniajce w zaczniku krajowym wraz z reguami ich kombinacji.
11
55
Jeeli w projektowaniu mostu naley uwzgldni pojazdy (np. wojskowe) nie odpowiadajce krajowym przepisom w zakresie ciaru lub/i wymiarw i jednoczenie nie wymagajce specjalnych pozwole to zalecane jest ich okrelenie, np. w zaczniku krajowym. Wytyczne dotyczce typowych modeli pojazdw specjalnych i ich zastosowania podano w Zaczniku A.
Obecnie wykorzystywanym w projektowaniu modelem takiego pojazdu jest STANAG. Jego opis w systemie Eurokodw moe znale si w Zaczniku Krajowym lub pozosta, jak dotychczas, we waciwym rozporzdzeniu.
Klasy obcie Rzeczywiste obcienia mostw s wynikiem dziaania rnych kategorii pojazdw oraz pieszych. Ruch na mostach moe rni si: skadem, np. procentowym udziaem samochodw ciarowych, nateniem, np. redni liczba pojazdw w cigu roku, warunkami ruchu, np. czstoci zatorw, ekstremalnymi wartociami ciaru pojazdw i ekstremalnymi naciskami na osie oraz wpywem znakw drogowych ograniczajcych adowno, jeli taka sytuacja ma miejsce. Rnice te naley bra pod uwag wykorzystujc normowe modele obcie dostosowane do pooenia/lokalizacji mostu, np. przez okrelenie waciwej wartoci wspczynnikw dostosowawczych dla Modelu Obcienia 1 wg p. 4.3.2 lub dla Modelu Obcienia 2 wg p. 4.3.3 normy. Wspczynniki i o wartoci rwnej 1,0 odwzorowuj warunki obcienia panujce na gwnych europejskich szlakach transportowych. Przy ich pomocy administratorzy poszczeglnych drg mog kalibrowa modele normowe obcienia i dostosowywa do swoich potrzeb.
Nie jest zalecane nadmierne rnicowanie klas obcie mostw na poszczeglnych rodzajach drg (gwne, drugorzdne, lokalne). W praktyce europejskiej rnicowanie to sprowadza si zwykle do maksymalnie dwch klas obcienia mostw, czyli okrelenia dwch zestaww wartoci wspczynnikw i i i. Z praktyki wiadomo, e pojazdy dopuszczone do ruchu poruszaj si po caej sieci drogowej. O ile w przypadku drogi przekroczenie dopuszczalnego ciaru maksymalnego pojazdu prowadzi zwykle do przypieszonej degradacji jej stanu, o tyle w przypadku obiektw mostowych stanowi realne zagroenie dla bezpieczestwa obiektu i jego uytkownikw.
Podzia jezdni na pasy umowne Zastosowanie rnych modeli obcienia mostw drogowych umoliwia koncepcja podziau jezdni na pasy umowne. Pierwszym etapem jest ustalenie szerokoci w jezdni pomidzy barierami ograniczajcymi lub krawnikami. Wysoko krawnika stanowicego ograniczenie dla jezdni jest ustaleniem krajowym, jednak zalecan wartoci jest 100mm.
Zastosowanie niszego krawnika oznacza brak wydzielenia na pomocie pasa jezdni.
Nastpnie szeroko jezdni naley podzieli na moliwie du liczb pasw obcienia. Typowa szeroko pojedynczego pasa obcienia wynosi w1=3,0m za wyjtkiem przypadku 5,4m w < 6,0m, gdy szeroko pojedynczego pasa naley przyjmowa jako rwn w/2. Pas o szerokoci wynikajcej z rnicy midzy szerokoci jezdni i sum szerokoci pasw obcienia naley wydzieli jako obszar/pas pozostay. Podane wyej zasady obowizuj rwnie w przypadku zmiennej szerokoci jezdni. Jeli pomost jest fizycznie rozdzielony na dwie niezalene jezdnie: kada jezdnia podlega zasadom podziau jak wyej, jeli jezdnie oddzielone s od siebie sta barier separacyjn; szerokoci obydwu jezdni sumuje si i dzieli na pasy wg zasad jak wyej, jeeli jezdnie oddzielone s od siebie tymczasow barier przestawn. 56
wyej: ni= Int(w/w1)= Int (11,0/3,0) = 3. Szeroko pasa jezdni obszaru pozostaego jest wwczas rwna: w - ni w1 = 11,0m 3 3,0m = 2,0m.
Dla przykadu jezdni o szerokoci cakowitej w=11m naley podzieli na ni pasw obcienia wg zasady jak
Obszar pozostay naley lokalizowa na skraju jezdni. Nie jest to co prawda nigdzie zapisane w normie, ale dowiadczenia z licznych przeprowadzonych analiz wskazuj, e takie usytuowanie tego obszaru jest najbardziej niekorzystne. Pooenie i numeracja pasw w projektowaniu i zasady stosowanie modeli obcie na pojedynczych pasach Modele obcienia 1 i 2 zostay tak skonstruowane, aby efekt ich oddziaywania by zbliony do efektw ruchu rzeczywistego przy zakadanych poziomach prawdopodobiestwa i okresach uytkowania (powrotu). Jest zatem jasne, e pasy obcienia nie s zwizane w aden sposb z pasami ruchu wyznaczonymi na jezdni, a ich ukad (numeracja) powinien by taki, aby wywoa najbardziej niekorzystne efekty. Nie narzucono zatem sztywnego ukadu pasw obcienia (numeracji). Jednak ich rozmieszczenie na pomocie powinno podlega nastpujcym reguom: w przypadku modeli obcienia 1 i 2 przy sprawdzaniu stanw granicznych (poza stanem granicznym zmczenia) przyjto regu, e pas dajcy najbardziej niekorzystne efekty naley oznacza numerem 1, kolejny w tej klasyfikacji numerem 2 itd.; dla weryfikacji wpywu zmczenia przyjmuje si numeracj i obcienie poszczeglnych pasw zgodnie z rzeczywistymi warunkami uytkowania obiektw (np. najbardziej obciony powinien by pas prawy przeznaczony zwykle dla powolnego ruchu cikiego), jednak na etapie projektowania obiektu moe wystpi konieczno uwzgldnienia przewidywanego poszerzenia pomostu (o ile taka sytuacja ma zastosowanie); w przypadku jezdni podzielonej w sposb trway lub tymczasowy na dwie oddzielne jezdnie (niezalenie od zastosowanego podziau jezdni na pasy obcienia patrz wyej) na jednym obiekcie naley stosowa jednolit numeracj (tzn. dla obiektu tylko raz pojawia si pas obcienia oznaczony nr 1, 2 itd.); w przypadku, gdy rozdzielone przsa opieraj si na wsplnej podporze lub na wsplnym fundamencie naley stosowa jednolit numeracj pasw obcienia przy projektowaniu wsplnych podpr lub/i fundamentw niezalenie od numeracji wsplnej lub rozdzielonej zastosowanej dla przse. Numerowanie pasw obcienia dla sprawdzenia stanw granicznych (poza zwizanymi ze zmczeniem) jest cile zwizane z charakterystycznym modelem obcienia pionowego. Numeracja jednoznacznie okrela, gdzie i jaki model obcienia zosta zastosowany z innymi reprezentatywnymi wartociami obcie, np. wartoci czst obcienia. 7.4.3. Obcienia pionowe wartoci charakterystyczne Oglne i zwizane sytuacje obliczeniowe Obcienia charakterystyczne maj na celu okrelenie efektw ruchu w stanie granicznym nonoci oraz - w szczeglnych przypadkach - w stanie granicznym uytkowalnoci. Poszczeglne modele obcienia przedstawiaj: Model Obcienia 1 (LM1) Obcienia skupione i rwnomiernie rozoone, ktre obejmuj wikszo skutkw ruchu samochodw ciarowych i osobowych. Model ten naley stosowa w sprawdzeniach oglnych i lokalnych. Model Obcienia 2 (LM2) Naciski pojedynczej osi przyoone do okrelonych powierzchni kontaktu opony, ktry obejmuje skutki dynamiczne normalnego ruchu w przypadku krtkich elementw konstrukcyjnych. Model dominujcy w zakresie rozpitoci 3-7m.
57
Model Obcienia 3 (LM3) Zbir zestaww naciskw osi przedstawiajcy pojazdy specjalne (np. do transportu przemysowego), ktre poruszaj si po drogach dopuszczonych do obcie nienormatywnych. Jest przeznaczonych do sprawdze oglnych i lokalnych. Model Obcienia 4 (LM4) Obcienie tumem przeznaczone do sprawdze oglnych.
W typowym przypadku w projektowaniu mostw wykorzystuje si Model Obcienia 1 i 2. Pozostae modele wykorzystuje si wycznie w uzasadnionych przypadkach obiektw specyficznie zlokalizowanych np. LM4 naley wykorzystywa w przypadku mostw zlokalizowanych w bezporednim ssiedztwie duych obiektw uytecznoci publicznej, jak hale sportowe, stadiony, dworce lub lotniska..
Model Obcienia 1 (model charakterystyczny podstawowy) Model obcienia 1 zosta opracowany i skalibrowany w ten sposb, eby wywoywa efekty typowe dla obcienia ruchem pojazdw z odpowiednim marginesem bezpieczestwa. Po okreleniu pasw obcienia naley je obciy: obcieniem rwnomiernie rozoonym (UDL); tandemem dwch osi (TS). Maksymalnie trzy pasy obcienia mog by obcione tandemem osi. Na poziomie krajowym mona liczb pasw obcionych tandemem zmniejszy do jednego (niezalecane) lub dwch. Do analizy przyjmuje si wycznie kompletny tandem, jeli wywouje efekty niekorzystne. Nie dopuszcza si uwzgldniania pojedynczych k lub niekompletnego ukadu osi, jak to miao miejsce w przypadku pojazdu K w normie PN-85/S-10030. W analizie oglnej tandem porusza si rodkiem wyznaczonego pasa obcienia. Warto obcienia kadej osi tandemu zlokalizowanego na pasie i jest oznaczane Q,iQik, a kade koo wywouje nacisk Q,iQik/2. Warto charakterystyczna obcienia rwnomiernie rozoonego przyjmuje na pasie i-tym warto q,iqik, a na pozostaym obszarze q,rqrk. Q,i, q,i i q,r s wspczynnikami dostosowawczymi, ktrych zadaniem jest uwzgldnienie rnych rodzajw ruchu na mostach. Obcienie rwnomiernie rozoone naley ustawia na niekorzystnych czciach powierzchni wpywu w kierunku podunym i poprzecznym. W praktyce oznacza to, e obcienie rwnomierne moe by ustawiane na niepenych szerokociach poszczeglnych pasw obcienia. Liczba pasw obcienia zaley od ksztatu powierzchni wpywu poszukiwanej wartoci. Pasy obcienia niekoniecznie musz by zlokalizowane obok siebie, cho zwykle w takiej konfiguracji uzyskuje si najbardziej niekorzystne efekty oddziaywa. Model obcienia 1 zosta opracowany dla sprawdzania efektw oglnych i lokalnych. Dla sprawdze lokalnych dopuszcza si zblienie ssiednich tandemw na odlego minimalna pomidzy dwoma koami rwn 0,5m.
Dla sprawdze oglnych lokalizuje si tandem w osi pasa. Dla sprawdze lokalnych dopuszcza si zblienie k ssiednich tandemw jw.
Tabela 14. Model Obcienia 1 wartoci charakterystyczne
Pooenie
Pas numer 1 Pas numer 2 Pas numer 3 Pozostae pasy Obszar pozostay (qrk)
Ukad tandemowy TS Obcienia osi Qik (kN) 300 200 100 0 0
Ukad UDL qik (lub qrk) (kN/m2) 9 2,5 2,5 2,5 2,5 58
Dostosowanie Modelu Obcienia 1 do warunkw krajowych polega na okreleniu wartoci wspczynnikw Q,i i q,i . Warto wspczynnikw dostosowuje model normowy do klasy drogi lub/i klasy obcienia. Wartoci wspczynnikw Q,i i q,i ustalanych na poziomie krajowym powinna uwzgldnia: udzia samochodw ciarowych w cakowitej liczbie pojazdw; natenie ruchu, np. rednia liczba pojazdw na rok lub rednia liczba pojazdw w cigu dnia wyznaczona dla okresu jednego roku; warunki ruchu, np. czstotliwo korkw; maksymalny ciar pojazdu i maksymalne obcienie na o i jeli ma zastosowanie, wpyw oznakowania drogowego. Kady z ww. parametrw moe zosta skwantyfikowany, jednak najwicej problemw stwarza uwzgldnienie ich kombinacji w celu okrelenia klasy obcienia. Naley rozrnia ruch jedno- i dwukierunkowy. Rozrnienie moe by wprowadzone na poziomie projektu o ile lokalne wadze kontroluj sytuacje przejciowe.
0.50
0.40
q1q1k
0.40
TS1
2.00
1.30
0.50
q2q2k
TS2
TS3
Rysunek 13. Model Obcienia 1 wraz z rozmieszczeniem na poszczeglnych pasmach obcienia
Udzia ciarwek (pojazdw ciszych ni 3,5t) w ujciu rocznym zmienia si w granicach od 10% do 25% dla drg gwnych.
Przykad dostosowania modelu do warunkw krajowych:
59
Nie jest korzystne okrelanie zbyt wielu klas obcienia. Najkorzystniejsze w wielu przypadkach jest okrelenie dwch klas obcienia: klasy dla obiektw w cigu drg gwnych z midzynarodowym, cikim ruchem; klasy dla wszystkich pozostaych obiektw mniej lub bardziej obcionych ruchem cikim
Wybr klasy obcienia jest podyktowany koniecznoci zapewnienia, e w cigu okresu uytkowania zakadane obcienia nie zostan przekroczone uwzgldniajc zmiany w ruchu drogowym i jego oddziaywania dynamiczne. Poniej w tabeli przedstawiono przykadowe klasy obcie dla mostw w Wielkiej Brytanii. Klasa obcienia 1 klasa 2 klasa Q1 1 0,9 Qi i 2 1 0,8 q1 1 0,7 qi i 2 1 1 qr 1 1
Dalsze uproszczenia mog dotyczy rozrnienia analizy dla efektw globalnych i lokalnych, np. przez redukcj liczby tandemw na pasie 2 i 3 obcienia oraz rozrnienie analiz wstpnych i dokadnych np. przez zastpienie tandemu pojedyncz osi zastpcz dla analiz wstpnych.. Naley pamita, e w Polsce wci brak jest Zacznika Krajowego i nowelizacji rozporzdzenia dotyczcego warunkw jakim powinny odpowiada obiekty mostowe zlokalizowane w cigu drg publicznych i linii kolejowych.
TS UDL
TS UDL
Rysunek 14. Ustawienie modelu obcienia 1 na belce trjprzsowej cigej przykad dla momentu przsowego i podporowego
Model Obcienia 2 Model obcienia 1 nie generuje wszystkich efektw lokalnych z ruchem drogowym. Dlatego konieczne byo wprowadzenie do normy dodatkowego Modelu Obcienia 2, ktrego gwnym celem jest generowanie efektw lokalnych dla krtkich elementw konstrukcyjnych (np. elementw konstrukcyjnych pyty ortotropowej). Modele 1 i 2 rni si ksztatem powierzchni kontaktu koa z pomostem, co rwnie pozwala sprawdzi w waciwy sposb szersz gam ukadw konstrukcyjnych pomostw. Podstawowe obcienie charakterystyczne pojedynczej osi Modelu Obcienia 2 wynosi 400kN. Z modelem zwizany jest wspczynnik Q, ktrego warto pozwala na kalibracj do przyjtej w projekcie klasy obcienia. Zastpczy nacisk bezporedni koa dla Modelu Obcienia 2 jest rwny 0,952Q w MPa. Zalecane jest przyjmowanie wartoci Q=Q1. W przypadku drg gwnych obcionych midzynarodowym ruchem cikim zalecan wartoci wspczynnika Q jest 1,0.
60
KRAWNIK
0.60
2.00
0.35
Rysunek 15. Schemat obcienia dla modelu 3
Model Obcienia 3 (pojazdy specjalne) Model Obcienia 3 zosta opracowany dla uwzgldnienia efektw oddziaywania specjalnych konwojw pojazdw cikich. Normowe pojazdy specjalne zostay zestawione w zaczniku informacyjnym A. Zadaniem modelu nie jest przedstawienie rzeczywistych pojazdw. W warunkach konkretnego kraju (lub obiektu) moe by konieczne wprowadzenie dodatkowych obcie specjalnych nie uwzgldnionych w zaczniku. Modele obcie w zaczniku A stanowi syntez modeli zawartych w rnych normach krajowych stosowanych przed wprowadzeniem Eurokodw. Model Obcienia 3 powinien by stosowany wycznie na yczenie i w uzgodnieniu z Inwestorem. Pierwszy z pojazdw zdefiniowanych w zaczniku odpowiada tandemowi osi Modelu Obcienia 1 ze wspczynnikami Q1 i q1 rwnymi 1,0. Dla pojazdw o ciarze cakowitym wikszym ni 3600kN naley definiowa indywidualne reguy w projekcie. W przypadku jednoczesnego uwzgldniania pojazdu specjalnego z normalnym ruchem naley uwzgldni efekty dynamiczne oddziaywania pojazdu specjalnego poruszajcego si z normaln prdkoci (tzn. ok. 70km/h) wg formuy: = 1.4 , 500 1,0
gdzie L jest dugoci linii wpywu w metrach.
Zasady jednoczesnego uwzgldniania pojazdu specjalnego ze zwykym ruchem wg Modelu Obcienia 1 przedstawiono na schematach w normie. Model Obcienia 4 (obcienie tumem) Model Obcienia 4 to obcienie rwnomiernie rozoone o wartoci 5kN/m2. Warto obcienia bazuje na obcieniach tumem w poprzednio stosowanych normach narodowych. Model obcienia symuluje obcienie tumem wraz z jego oddziaywaniem dynamicznym. Warto obcienia odpowiada obecnoci 6-7 osb na kadym metrze kwadratowym pomostu. Obcienie moe zosta ustawione na caej powierzchni pomostu wraz pasem rozdziau. Model powinien by stosowany na yczenie inwestora (np. w przypadku obiektw zlokalizowanych w ssiedztwie stadionw lub innych duych obiektw na ktrych organizowane s imprezy masowe). Model Obcienia 4 moe by decydujcy jedynie w przypadku konstrukcji o znacznych wymiarach.
Sprawdzeniu pod Modelem Obcienia 4 naleaoby podda np. Most Poniatowskiego w Warszawie pooony w ssiedztwie Stadionu Narodowego. W przypadku burd przed lub po meczu pikarskim i blokad policyjnych na mocie prawdopodobn staje si sytuacja w ktrej poszczeglne przsa tego obiektu poddane zostan obcieniu zblionemu do przewidzianego Modelem Obcienia 4.
Rozkad obcie skupionych Obcienia skupione (model 1 i 2) zosta zdefiniowany w najprostszy moliwy sposb. Obcienie rozkada si z nachyleniem 1:1 przez nawierzchni i konstrukcj do osi pyty pomostu. Obcienie po rozoeniu nadal pozostaje rwnomiernie rozoone. Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 61
Rysunek 16. Schemat rozkadu obcie skupionych
7.4.4. Siy poziome wartoci charakterystyczne Siy hamowania i przypieszania Siy od hamowania i przypieszania przykadane s do grnej powierzchni nawierzchni o wartoci wyznaczonej na podstawie Modelu Obcienia 1. Przyjto, e siy te pochodz od tarcia. Sia pozioma: 1 = 0,61 (21 ) + 0.11 1 1 1801 1 900
gdzie:
L dugo pomostu lub jego analizowanej czci; 2Q1k ciar tandemu osi pasa obcienia nr 1 dla L 1,2m, w pozostaych przypadkach naley uwzgldni pojedyncz o; q1k obcienie rwnomiernie rozoone dla pasa obcienia nr 1; w1 szeroko pasa obcienia (w normalnych warunkach rwna 3,0m); Q1 , q1 wspczynniki modelu obcienia, zaleny od klasy obcienia.
W badaniach ustalono, e odcinek jednoczesnego hamowania pojazdw na mocie jest ograniczony. Gdy jedne pojazdy hamuj inne ju si zatrzymay, a jeszcze inne ruszaj std ograniczenie siy hamowania do maksymalnej wartoci 900kN.
Sia odrodkowa Sia odrodkowa jest rwna: = 0,2 < 200 40 = 200 1500 = 0 > 1500
gdzie:
r promie zakrzywienia osi podunej mostu;
Qv maksymalny ciar tandemu osi modelu obcienia 1, tj. (2 ) 7.4.5. Grupy obcie ruchomych mostw drogowych Grupy obcienia i ich stosowanie opisano w rozdziale powiconym zacznikowi A2 do normy PN-EN 1990. Opisano je rwnie w formie tabeli zamieszczonej w PN-EN 1991-2:2007/AC:2010 (Tabela 12). Grupa gr1a model obcienia 1 (warto charakterystyczna) + obcienie chodnikw (warto kombinacyjna lub zredukowana, np. 3,0kN/m2). Wana w analizie globalnej przse oraz sprawdzaniu efektw lokalnych. Grupa gr1b model obcienia 2 (warto charakterystyczna). Wana w sprawdzeniach lokalnych.
62
Grupa gr2 obcienie poziome hamowaniem/przypieszaniem i si odrodkow (w przypadku mostw zakrzywionych) (warto charakterystyczna) + model obcienia 1 (wartoci czste) Grupa gr3 tylko obcienia pionowe od pieszych lub rowerzystw na chodnikach lub ciekach rowerowych (wartoci charakterystyczne). Model istotny do sprawdzenia elementw podpierajcych wsporniki chodnikowe. Najczciej obcieniu podlega jeden z chodnikw. Grupa nie jest wykorzystywana jeeli brano pod uwag gr 4. Grupa gr4 stosowana na yczenie inwestora lub odpowiednich wadz i obejmuje obcienie tumem jezdni i chodnikw. Grupa gr5 obcienie pojazdami specjalnymi, szczeglnie jednoczenie z normalnym ruchem (wymaganie okrelane na poziomie krajowym).
Tabela 15. Grupy obcie mostw drogowych
W kombinacjach obcie wystpuj wycznie grupy obcie ruchomych. W przypadku grupy obcie zalecan wartoci wspczynnika obcienia jest 1,35.
7.4.6. Modele obcie zmczeniowych W normie opisano pi modeli FLM (Fatigue Load Model)obcie zmczeniowych: 1 (podobny do LM1), 2 (zestaw czstych samochodw ciarowych), 3 (model pojedynczego pojazdu), 4 (zestaw standardowych samochodw ciarowych) i 5 (oparty na danych z pomiaru ruchu drogowego). Modele te s wykorzystywane w rnych celach: dla szybkiej identyfikacji elementu, ktry moe by naraony na zmczenie, przy uyciu jednego lub wikszej liczby pesymistycznych modeli obcienia; 63
dla zwykej analizy zmczenia przy uyciu jednego lub kilku modeli obcienia; dla dokadnej analizy zmczenia (opartej na analizie kumulacji uszkodze). Modele 1 i 2 s bardzo konserwatywne i su do uproszczonej i oglnej weryfikacji wpywu zmczenia na elementy mostu drogowego. Obydwa modele uzupeniaj si wzajemnie. Nie powinny by stosowane do mostw betonowych. Model 1 powinien by stosowany do wikszych powierzchni. Model 3 jest stosowany do zwykej weryfikacji zmczeniowej. Modele 4 i 5 wykorzystuj hipotez kumulacji uszkodze Palmgrena-Minera. Modele od 1 do 4 zakadaj, e nawierzchnia obiektu jest w dobrym stanie technicznym. Model 5 wykorzystuje bezporednio pomiary ruchu. W normie podano rwnie warunki jakie musz spenia dane wykorzystywane do modelu 5. 7.4.7. Oddziaywania w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych Postanowienia oglne Oddziaywania wyjtkowe uwzgldnione w omawianej normie dotycz: kolizji pojazdw z filarami, spodem konstrukcji mostu lub pomostem; obecnoci cikich k lub pojazdw na chodnikach i uderze pojazdw z krawnikami, barierami oraz elementami konstrukcji. Oddziaywania zwizane z kolizjami pojazdw z elementami podporowymi mostw (np. filarami) i przsami podane w normie PN-EN 1991-2 stanowi jedynie wartoci rekomendowane. Zwizane jest to z faktem, ze waciwa norma zawierajca wytyczne obcie wyjtkowych PN-EN 1991-1-7 powstaa znacznie pniej ni norma PN-EN 1991-2. Siy uderzenia pojazdw pod mostem Siy uderzenia w filary oraz inne elementy podporowe Dane wg PN-EN 1991-2:
Kategoria ruchu Autostrady i gwne drogi krajowe Drogi regionalne i zamiejskie Drogi miejskie Sia Fdx [kN] 1000 750 500 Sia Fdy [kN] 500 375 250 Wysoko zaczepienia h 0,5m h 1,5m (lub wicej) Wymiar powierzchni oddziaywania [m] a=0,5m, b=min. 1,5m lub szeroko elementu
Dane wg PN-EN 1991-1-7:
64
Siy uderzenia w pomosty Dane wg PN-EN 1991-1-7:
65
66
W normie PN-EN 1991-1-7 opisano rwnie sposb przyblionego projektowania konstrukcji na obcienia dynamiczne spowodowane obcianiem wyjtkowym. W tej normie moemy znale rwnie wytyczne do projektowania podpr nurtowych w rzekach i na morzu na uderzenia statkw. Ze wzgldu na ograniczone czasowo ramy szkolenia zrezygnowano szerszego omawiania tych tematw odsyajc zainteresowanych do treci. Oddziaywania pojazdw na mocie Pojazdy na chodnikach i ciekach rowerowych mostw drogowych Obecno cikich k lub pojazdw na chodnikach jest ograniczona do przypadkw w ktrych chodniki nie s zabezpieczone przez bariery sztywne. Obcienie wyjtkowe skada si z pojedynczego koa tandemu (TS) odpowiadajcego pasowi obcienia nr 2, tj. Q2Q2k=200Q2 ustawionego na niezabezpieczonej barierami powierzchni pomostu w taki sposb, aby wywoywao najbardziej niekorzystne efekty. Sytuacje projektowe powinny by okrelone przez Projektanta w porozumieniu z Inwestorem. Siy uderzenia w krawniki Sia uderzenia o krawnik to sia pozioma o wartoci 100kN dziaajca 0,05m poniej grnej krawdzi krawnika na odcinku 0,5m. Jeeli jest to bardziej niekorzystne sile poziomej moe towarzyszy dziaajca z ni jednoczenie sia pionowa na czoowej krawdzi krawnika o wartoci 0,75Q1Q1k=225Q1. Siy uderzenia w bariery ochronne W projektowaniu pomostu naley uwzgldnia siy przekazywane przez bariery ochronne. Zalecane klasy i wartoci siy poziomej przekazywanej przez bariery ochronne na pomost podano w tabeli poniej:
Zalecana klasa A B C D Sia pozioma w kN 100 200 400 600
Dziaajca poprzecznie do bariery sia pozioma moe by przyoona:
100mm poniej grnej krawdzi bariery lub 1.0m powyej poziomu jezdni lub chodnika (w zalenoci od tego ktry z tych punktw jest niej pooony), 67
Dariusz Sobala, dr in. na dugoci 0.5m wzdu bariery.
Wartoci si poziomych dla klas od A do D pochodz z pomiarw wykonywanych podczas testw zderzeniowych w rzeczywistych systemach barier ochronnych stosowanych w mostach. Nie ma bezporedniej zalenoci pomidzy tymi wartociami, a klasami uytkowymi systemw barier ochronnych. Zaproponowane wartoci zale raczej od sztywnoci polaczenia bariery ochronnej z elementami pomostu. Bardzo sztywne poczenie odpowiada sile poziomej klasy D. Najmniejsza sia pozioma pochodzi z testw bariery ze sabym zamocowaniem. Takie systemy s czsto stosowane w przypadku stalowych barier ochronnych zgodnie z klasa uytkowa H2 wg (PN-EN 1317-2). Bardzo sabe poczenie moe odpowiada sile poziomej klasy A. Zalecana warto siy pionowej dziaajcej jednoczenie z pozioma si uderzenia wynosi 0.75QkQ1k. Jeli to moliwe podane wyej siy poziome i pionowe mona zastpi rozwizaniami szczegowymi. Zalecane jest, aby konstrukcja mocowania barieroporczy do pomostu bya zaprojektowana na lokalne przeniesienia 1.25 14 nonoci charakterystycznej elementu mocowanego (np. supka). Sia ta nie powinna by rozpatrywana cznie z innymi obcieniami zmiennymi. Siy uderzenia w elementy konstrukcyjne W projektowaniu elementw zlokalizowanych nad jezdnia lub w jej pobliu naley uwzgldnia siy od uderzenia pojazdw. Zaleca si, aby byy to siy okrelone w p. 4.7.2.1 (1) dziaajce 1.25m nad poziomem jezdni 15. W przypadku zastosowania midzy projektowanym elementem a jezdni rodkw zabezpieczajcych si uderzenia mona zredukowa w indywidualnej dokumentacji technicznej. Nie zaleca si uwzgldniania w projektowaniu si od uderzenia pojazdem wraz z innymi obcieniami zmiennymi. W przypadku elementw, ktrych uszkodzenie jednego z nich nie powodowaoby katastrofy, w indywidualnej dokumentacji technicznej mona okreli zmniejszone siy uderzenia pojazdem. 7.4.8. Oddziaywania na balustrady Zalecanie jest traktowanie si przekazywanych na pomost przez balustrady jako obcienia zmiennego o wartoci zalenej od wybranej klasy obcie balustrady zdefiniowanej w normie (PN-EN 1317-6). W przypadku mostw zalecana klas jest klasa C. Zalecana minimalna warto obcienia rwnomiernie rozoonego pionowego lub pionowego przyoonego w poziomie gry balustrady wynosi 1kN/m w przypadku chodnikw lub kadek dla pieszych oraz 0.8kN/m w przypadku chodnikw subowych 16. Podane wartoci nie uwzgldniaj przypadkw szczeglnych i wyjtkowych.
1.0kN/m
1.0kN/m
qfk
Rysunek 17. Schemat obcienia dla projektowania zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami pojazdw
14 15
Warto zalecana, ktra moe zosta zmieniona w zaczniku krajowym Wartoci si uderzenia pojazdw mog zosta okrelone w zaczniku krajowym. 16 Wartoci obcienia balustrady mog by przedmiotem ustale krajowych.
68
Jeeli balustrady s odpowiednio chronione przed uderzeniem pojazdu zalecane jest projektowanie zamocowania przy jednoczesnym uwzgldnieniu obcienia poziomego dziaajcego rwnoczenie z obcieniem rwnomiernie rozoonym chodnika opisanym w p. 6.4.1. Balustrady naley uzna za waciwie chronione, gdy zabezpieczenie spenia wymagania indywidualnej dokumentacji technicznej. Jeeli balustrady nie mona uzna za dostatecznie chronion, to jej zamocowanie w pomocie zaleca si projektowa na 125% nonoci charakterystycznej supka balustrady z pominiciem innego obcienia zmiennego. 7.4.9. Modele obcie przyczkw i cian przylegych do mostw Obcienia pionowe Jezdnia w rejonie zasypki przyczkw, skrzyde, cian bocznych lub i innych czci mostu kontaktujcych si bezporednio z gruntem powinna by obciona odpowiednimi modelami obcienia. Zalecane jest stosowanie Modelu Obcienia 1 17 w uproszczonej formie w ktrej ukad tandemowy zastpiono rwnowanym obcieniem rwnomiernie rozoonym qeq na powierzchni w ksztacie prostokta i wymiarach zalenych od kta rozkadu obcienia przez zasypk i grunt. Informacji na temat wartoci ktw rozkadu obcienia mona szuka w normie (PN-EN 1997-1, 2008). W przypadku braku innych danych dla prawidowo zagszczonej zasypki zalecane jest przyjmowanie kta 30. Przy takim zaoeniu obcienie qeq zostanie przyoone na powierzchni prostokta o wymiarach 3.00x2.20m. Nie naley uwzgldnia wartoci reprezentatywnych modelu obcienia innych ni wartoci charakterystyczne. Zalecane jest stosowanie wspczynnika redukcyjnego 0.7 do Modelu Obcienia 1 ze wzgldu na konieczno zredukowania zawartej w nim nadwyki dynamicznej, ktra nie powinna by stosowana do podpr. Zatem obcienie dla pasa obcienia nr 1 dla wspczynnika =1 przyjmuje warto 0,7600 = = 63,6/2. Poza t powierzchni obcienia obcienie powierzchniowe rwnomiernie rozoone przyjmuje warto 0,7x9,3kN/m2=6,3kN/m2.
32,2
Sia pozioma Na poziomie jezdni nad zasypk nie zaleca si uwzgldniania dziaania siy poziomej. W projektowaniu cianek zaplecznych przyczka powinna by uwzgldniana pozioma sia od hamowania o wartoci charakterystycznej 0.6Q1Q1k=180Q1 dziaajca rwnoczenie z obcieniem osiowym Q1Q1k=300Q1 Modelu Obcienia 1 oraz parciem gruntu od strony zasypki. Zalecane jest przyjmowanie zaoenia, e zasypka nie jest jednoczenie obciona.
Q1 Q1k 0.6 Q1 Q1k
cianka zapleczna (wirowa) Przso
Przyczek
Rysunek 18. Okrelenie obcie na cianki zapleczne
7.5.
W SLS mog by stosowane nieczste wartoci oddziaywa zmiennych. Nieczst kombinacj oddziaywa zmiennych opisuje wyraenie:
Reguy kombinacji dla mostw drogowych
17
Model obcienia zasypki moe zosta ustalony w zaczniku krajowym
69
Zakad Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej (1)
= , ; ; 1, ,1 ; 1, , } 1, > 1 1 , + + 1, ,1 + >1 1, , Zalecane wartoci 1,infq to:
w ktrym kombinacje oddziaywa mona opisa nastpujco: (2)
0.8 dla gr1a (LM1), gr1b (LM2), gr3 (obcienie pieszymi), gr4 (LM4, obcienie tumem) i T (oddziaywanie temperatury); 0.6 dla FWk w trwaych sytuacjach obliczeniowych; 1.00 w pozostaych przypadkach (co w praktyce oznacza wykorzystywanie wartoci charakterystycznej jako wartoci nieczstej). modelu obcienia 2 (LM2) lub towarzyszcej grupy obcie gr1b i obcienia skupionego QtWk na chodnikach z innymi zmiennymi obcieniami ruchomymi; obcienia wiatrem lub niegiem z: o siami hamowania lub przyspieszania albo siami odrodkowymi lub towarzyszc grup obcie gr2; o obcieniami na chodnikach i ciekach rowerowych lub towarzyszc grupa obcie gr3; o obcieniami tumem model obcienia 4 (LM4) lub towarzyszc grup obcie gr4; obcienia niegiem cznie z modelem obcienia LM1 i LM2 lub towarzyszcymi grupami obcie gr1a i gr1b 18; oddziaywania wiatru i temperatury 19.
W celu uproszczenia oblicze nie jest wymagane czenie:
Ponadto cznie z Modelem Obcienia 1 (LM1) lub towarzyszc grup obcie gr1a nie powinno by rozpatrywane oddziaywanie wiatru wiksze ni min(F*w, 0Fwk). Reguy kombinacji pojazdw specjalnych z normalnym ruchem obejmujcym LM1 i LM2 oraz z innymi oddziaywaniami zmiennymi mog by uzgodnione w indywidualnej dokumentacji technicznej. Zgodnie z zasadami PN-EN 1990 kombinacyjne, czste i trwae wartoci obcie zmiennych uzyskuje si przez przemnoenie wartoci charakterystycznej przez wspczynnik redukcyjny: 0 dla wartoci kombinacyjnych; 1 dla wartoci czstych (okres powrotu rwny 1 tydzie); 2 dla wartoci quasi-staych (trwaych).
Zalecane wartoci wspczynnikw podano w tabeli (Tabela 13) dla mostw drogowych. Moliwe jest przeliczenie wartoci obcie o rnych okresach powrotu w oparciu o formu zaproponowan w publikacji TTL w ktrej: = [1.05 + 0.11610 ()]20
ET jest efektem oddziaywania o okresie powrotu T wyraonym w latach; E20weeks jest efektem o okresie powrotu rwnym 20 tygodni. 1000 = 1.4020
Wiadomo ponadto, e:
Z wyjtkiem mostw zadaszonych W przypadku szczeglnych warunkw klimatycznych w indywidualnej dokumentacji technicznej mona zdefiniowa reguy jednoczesnego uwzgldniania oddziaywa wiatru i temperatury.
19
18
70
Na podstawie przytoczonych zalenoci mona wyliczy warto wspczynnika odpowiadajcego dowolnemu okresowi powrotu. I tak dla 1 tygodnia otrzymujemy: Porwnujc wynik przeprowadzonych oblicze i wartoci podane w tabeli (Tabela 13) mona zauway, e wyznaczona warto nie zostaa w tabeli zamieszczona. Uznano bowiem za zasadne zrnicowanie wartoci wspczynnikw redukcyjnych dla obcie skupionych i rwnomiernie rozoonych dla umoliwienia prawidowego uchwycenia efektw lokalnych. Ostatecznie dla obcie skupionych przyjto wspczynnik 0.75, a dla obcie rwnomiernie rozoonych 0,40. Warto wspczynnika 0 okrelono poniewa moe by ona uyteczna przy okreleniu innych wartoci wspczynnikw redukcyjnych w przedziale od 1 do 0.75 dla obcie skupionych oraz pomidzy 1 i 0.40 dla obcie rwnomiernie rozoonych. = [1.05 + 0.11610 (0.02)]20 = 0.8520 = 0.611000
Obcienie zmienne Q
Qk - warto obliczeniowa
Qk - warto charakterystyczna 0Qk - warto kombinacyjna
Rozkad prawdopodobiestwa 1Qk - warto czsta 2Qk - warto prawie staa (quasi staa)
Czas t
W tabeli (Tabela 13) warto wspczynnika 1 dla grupy gr3 (obcienie pieszymi) jest rwna zero. Warto ta moe by niewaciwa dla mostw miejskich na ktrych, co najmniej okresowo, odbywa si intensywny ruch pieszych. Zalecan wartoci tego wspczynnika dla mostw miejskich wynosi 1=0.4. Z kolei dla grupy gr4 (obcienie tumem) zaleca si przyjmowa 1=0.
Tabela 16. Zalecane wartoci wspczynnikw dla mostw drogowych (PN-EN 1990, Zacznik A2, Tablica A2.1)
Rysunek 19. Obcienia ruchome w funkcji czasu i warto charakterystyczna obcienia Qk
Oddziaywanie Obcienia ruchome (patrz PN-EN 1991-2, Tablica 4.4)
Symbol gr1a (LM1 + obcienia pieszych i cieek rowerowych)
Siy wiatru
gr1b (o pojedyncza) gr2 (siy poziome) gr3 (obcienia pieszymi) gr4 (LM4 obcienie tumem) gr5 (LM3 pojazdy specjalne) Fwk - stae sytuacje obliczeniowe - budowa F*w
TS UDL Obcienie pieszymi + obcienie cieek rowerowych20
0 0.75 0.40 0.40 0 0 0 0 0 0.6 0.8 1.0
1 0.75 0.40 0.40 0.75 0 0 0.75 0 0.2 -
2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -
Warto do kombinacji obcienia ruchem pieszych i rowerw wymieniona w tablicy 4.4a normy PN-EN 1991-2 jest wartoci zredukowan. Maj do niej zastosowanie wspczynniki 0, 1
20
71
Dariusz Sobala, dr in. Oddziaywania termiczne Obcienie niegiem Obcienia w czasie budowy Tk Qs (podczas budowy) Qc
Zakad Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej 0.6 21 0.6 0.8 1.0 0.5 0
W pewnych warunkach wymagane moe by rwnie okrelenie wartoci 1 dla gr5 (pojazdy specjalne) w przypadku, gdy okrelony typ pojazdu specjalnego moe przejeda przez most regularnie. W takim przypadku zaleca si przyjmowa 1=1.0.
7.6.
Kombinacje oddziaywa w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych

Tre podrozdziau dotyczy wszystkich rodzajw obiektw mostowych.
Jeli wymagane jest sprawdzanie wyjtkowej sytuacji obliczeniowej to w kombinacji nie naley rozpatrywa innych obcie wyjtkowych oraz odziaywania wiatru i niegu. W wyjtkowej sytuacji obliczeniowej wywoanej obcieniem pochodzcym od ruchu pod obiektem naley uwzgldnia obcienia wynikajce z ruchu na obiekcie jako towarzyszce o wartoci czstej (patrz PN-EN 1991-2 i PN-EN 1991-1-7). W indywidualnej dokumentacji technicznej mona uzgodni dodatkowe kombinacje oddziaywa w innych wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych, np. kombinacja dla obcienia lawin lawin, powodzi lub wynikajc z rozmycia. W uzasadnionych przypadkach w projektowaniu naley uwzgldnia wyjtkowe sytuacje obliczeniowe zwizane z skutkami kolizji statkw z mostami (patrz PN-EN 1991-1-7). W indywidualnej dokumentacji technicznej mona sformuowa dodatkowe wymagania.
Zalecana warto 0 dla oddziaywa termicznych w wielu przypadkach moe by zredukowana do zera w stanach granicznych nonoci EQU, STR i GEO.
21
72
8.
8.1.
Obcienia uytkowe chodnikw, cieek rowerowych i kadek dla pieszych

Zakres stosowania

W rozdziale 5 normy PN-EN 1991-2 opisano modele obcie uytkowych: chodnikw, cieek rowerowych; kadek dla pieszych
oraz podano zasady i reguy ich stosowania w projektowaniu. Opisane poniej obcienia uytkowe pionowe rwnomiernie rozoone qfk i skupione Qfwk naley stosowa w projektowaniu powierzchni dostpnych dla ruchu pieszych mostw drogowych i kolejowych oraz kadek dla pieszych. Pozostae omawiane w tym rozdziale obcienia stosuje si wycznie do projektowania kadek dla pieszych. W przypadku szerokich kadek dla pieszych (np. o szerokoci > 6m) waciwe moe by okrelenie i stosowanie uzupeniajcych modeli obcie wraz ze zwizanymi z nimi reguami kombinacji, ktre mog by okrelone w indywidualnej dokumentacji technicznej. Ma to zwizek z innymi zrachowaniami pieszych na obiektach o znacznej szerokoci ni przyjte za podstaw modeli normowych typowe zachowanie pieszych na obiektach o niewielkich szerokociach. Modele i wartoci reprezentatywne obcie podane w tym rozdziale normy naley stosowa przy sprawdzaniu stanu granicznego nonoci i uytkowalnoci z pominiciem stanu granicznego zmczenia. Naley przyj, e podane wartoci obcie zawieraj niezbdne nadwyki dynamiczne zwizane z omawianymi obcieniami zmiennymi. Opisane oddziaywania zmienne naley zatem traktowa jako quasistatyczne. Obcienia schodw podano w p. 6.3 normy PN-EN 1991-1-1 o opisano w materiale powicony zakresowi wykorzystania tej normy przez projektantw mostowych. W rozdziale, jak i w caej normie, nie opisano oddziaywa zwizanych z faz budowy obiektw. W tym zakresie naley skorzysta z normy PN-EN 1991-1-6.
Obcienia uytkowe omawiane w rozdziale 5 normy PN-EN 1991-2 wywoane s ruchem pieszych i rowerowym, niewielkimi obcieniami budowlanymi i utrzymaniowymi oraz sytuacjami wyjtkowymi takimi jak: wyjtkowa obecno pojazdu na przle kadki dla pieszych, uderzenie pojazdu o filar lub o przso kadki.
8.2.
8.2.1. Modele obcie
Oddziaywania
Obcienia te wywouj statyczne i dynamiczne siy pionowe i poziome. Zunifikowanie obcie chodnikw i cieek rowerowych (ktre teoretycznie s znacznie mniej obcione) zwizane jest z bardzo czst sytuacja polegajc na pojawianiu si pieszych na ciekach rowerowych. W uzasadnionych przypadkach naley w indywidualnej dokumentacji projektowej uwzgldni obcienia od byda i koni (np. w obiektach zlokalizowanych na terenie lub w pobliu stadniny). Opisane w normie modele obcie nie opisuj obcie rzeczywistych. Dobrano je w ten sposb, by ich efekty byy zblione do efektw wywoanych rzeczywistym ruchem.
73
Zalecane jest, by oddziaywania w sytuacjach wyjtkowych wywoane uderzeniami pojazdw byy przedstawiane jako rwnowane obcienia statyczne (dotyczy m.in. ustale krajowych, nieujtych w zasadniczej treci normy). 8.2.2. Klasy obcie Obcienia kadek dla pieszych mog rnic si w zalenoci od lokalizacji oraz moliwoci przejazdu niektrych pojazdw. Czynniki te s wzajemnie niezalene i tak traktowane s w normie. Nie zdefiniowano zatem oglnej klasyfikacji obcie kadek. 8.2.3. Stosowanie modeli obcie Zalecane jest stosowanie tych samych modeli obcie (bez pojazdu subowego) na chodnikach mostw kolejowych i obszarach pomostw mostw drogowych ograniczonych balustradami i nie stanowicych jednoczenie jezdni oraz na pomostach kadek dla pieszych. Modele obcie pionowych naley traktowa jako swobodne i stosowa w odpowiednich obszarach powierzchni wpywu tak, aby uzyska najbardziej niekorzystny efekt. Na chodnikach inspekcyjnych znajdujcych si wewntrz konstrukcji mostw lub na peronach mostw kolejowych zaleca si okrelanie odrbnych modeli obcie w indywidualnej dokumentacji technicznej lub na podstawie ustale krajowych. Zalecane wartoci to obcienie rwnomiernie rozoone 2kN/m2 i obcienie skupione o wartoci 3kN przyoone do powierzchni w ksztacie kwadratu o wymiarach 0,2x0,2m.
Podstawowy model obcienia pionowego chodnikw, cieek rowerowych i kadek dla pieszych skada si z wykluczajcych si wzajemnie obcie:
8.3.
8.3.1. Postanowienia oglne
Modele statyczne obcie pionowych wartoci charakterystyczne

rwnomiernie rozoonego qfk (Rysunek 13); skupionego Qfwk; pojazdami subowymi/serwisowymi.
Ww. obcienia naley stosowa w sytuacjach obliczeniowych trwaych i przejciowych do wyznaczania wartoci charakterystycznych efektw obcienia statycznego pieszymi lub/i rowerami w sprawdzaniu stanw granicznych nonoci oraz uytkowalnoci.
8.4.
8.4.1. Obcienie rwnomiernie rozoone qfk

Powierzchnia rozkadu obciaenia skupionego
Modele obcie
qfk
QfWk
0.1m
a)
b)
0.1m
74
Zalecana warto obcienia qfk=5,0kN/m2. Obcienie naley ustawia w niekorzystnych obszarach powierzchni wpywu. Podana warto qfk moe by przedmiotem ustale krajowych. Model Obcienia 4 (obcienie tumem) mostw drogowych qfk=5,0kN/m2 mona przyj do uwzgldnienia efektw statycznych oddziaywania cigego, gstego tumu na obiekt mostowy. Obcienie takie zaleca si uwzgldnia na obiektach mostowych zlokalizowanych w terenach zurbanizowanych (szczeglnie zlokalizowanych w ssiedztwie obiektw przeznaczonych do uytku masowego: stadiony, sale koncertowe itp.) niezalenie od ich gwnej funkcji. Gdy stosowanie tego modelu w kadkach dla pieszych nie jest wymagane to zalecana warto obcienia qfk wynosi: = 2,0 + /2 +30 5,0 /2 2,5 /2 przy czym L jest dugoci obcienia wyraon w metrach.
Warto obcienia qfk, kN/m2
5.5 5 4.5 4 3.5 3 2.5 2 0 10 50 100 150 200 250 300
120
Rysunek 20. Obcienie charakterystyczne na chodniku lub ciece rowerowej drogowego obiektu mostowego: a) obcienie rwnomiernie rozoone, b) obcienie skupione
Dugo obcienia L, m
Powyszy wykres przedstawia ilustracj graficzn zalenoci (1) i (2). Obcienie skupione Qfwk Zaleca si przyjmowa warto charakterystyczn obcienia skupionego rwna Qfwk=10kN dziaajc na powierzchni kwadratu o boku 0,1m. Warto obcienia Qfwk moe by przedmiotem ustale krajowych. Gdy w sprawdzeniu mona odrni efekty globalne od lokalnych - obcienie skupione zaleca si uwzgldnia tylko w przypadku efektw lokalnych. Nie zaleca si uwzgldniania w projektowaniu obcienia skupionego, jeeli dla kadki dla ktrej okrelono i uwzgldniono obcienia od pojazdu subowego/serwisowego. Pojazd subowy (serwisowy) Pod pojciem pojazd subowy naley rozumie pojazdy wykorzystywane do utrzymania obiektu lub/i pojazdy sub ratunkowych takie jak ambulans, wz stray poarnej lub samochody innych sub. Jeeli zakada si moliwo wprowadzania na kadk dla pieszych lub chodnik pojazdw subowych (serwisowych) to naley uwzgldnia jeden taki pojazd na obiekcie o charakterystyce obcienia Qserv. Cechy charakterystyczne takiego pojazdu (obcienie osi i ich rozstaw, pole kontaktu k), nadwyk dynamiczn oraz wszystkie inne niezbdne reguy naley ustali w indywidualnej dokumentacji technicznej. Charakterystyka pojazdw subowych dla kadek dla pieszych moe by rwnie przedmiotem ustale krajowych. Jeeli informacje te nie s dostpne i adna staa przeszkoda nie uniemoliwia wjazdu pojazdw na przso zalecane jest przyjcie obcienia wyjtkowego kadek jako pojazdu subowego. W takim przypadku nie uwzgldnia ju przypadku obcienia wyjtkowego na kadce wg p. 5.6.3 omawianej normy. W przypadku wystpowania lub zainstalowania na obiekcie staych zabezpiecze uniemoliwiajcych wjazd pojazdu na obiekt obcienia pojazdem subowym nie naley uwzgldnia w projektowaniu. Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 75
W indywidualnych przypadkach moe by konieczne okrelenie i uwzgldnienie w trakcie projektowania moliwoci pojawienia si na obiekcie kilku wykluczajcych si wzajemnie pojazdw subowych (serwisowych).
QSV1=80kN QSV2=40kN
3.00
0.20
0.20
Rysunek 21. Schemat obcienia wyjtkowego
8.5.
1.30
Kierunek osi kadki
Zalecane jest uwzgldnianie obcienia poziomego Qflk jedynie w przypadku kadek dla pieszych jako dziaajcego wzdu osi przsa na poziomie nawierzchni. Warto tego obcienia naley przyjmowa jako wiksz z dwch nastpujcych wartoci: 10% cakowitego obcienia rwnomiernie rozoonego qfk; 60% obcienia cakowitego pojazdem subowym, jeeli dla obiektu analizowano moliwo wjechania pojazdem subowym.
Model statyczny obcie poziomych wartoci charakterystyczne
Obcienie poziome powinno by analizowane z odpowiednim obcieniem pionowym qfk lub Qserv. Konstrukcja obiektu z reguy umoliwia zapewnienie statecznoci podunej przy tak okrelonych obcieniach. Stateczno poprzeczn kadki naley zapewnia uwzgldniajc inne oddziaywania lub stosujc odpowiednie rozwizania projektowe. Warto obcienia poziomego moe by przedmiotem ustale krajowych lub przedmiotem ustale indywidualnej dokumentacji technicznej.
8.6.
Jeli zachodzi taka potrzeba, w przypadku kadek dla pieszych, obcienia pionowe i siy poziome zwizane z ruchem naley przyjmowa w postaci grup obcie: gr1 skada si z obcienia qfk i obcienia Qflk; gr 2 skada si z obcienia Qserv i obcienia Qflk.
Grupy obcie uytkowych na kadkach dla pieszych
Kad z tych wykluczajcych si wzajemnie grup naley traktowa jako okrelajc oddziaywanie charakterystyczne w kombinacji z oddziaywaniami nie pochodzcymi od ruchu. W kadej kombinacji obcie uytkowych tak grup naley traktowa jako jednio oddziaywanie.
76
Wyjtkowe oddziaywania obcie uytkowych dla kadek dla pieszych ograniczone zostao do efektw ruchu drogowego pod obiektem (tzn. uderze pojazdw o podpory kadki) i do wyjtkowej obecnoci pojazdu cikiego na kadce. Inne oddziaywania w sytuacjach wyjtkowych mog by przedmiotem indywidualnej dokumentacji technicznej lub ustale krajowych. 8.7.2. Siy uderzenia pojazdw drogowych pod kadk Ze wzgldu na fakt, e przsa i filary kadek dla pieszych s zwykle duo bardziej wraliwe na uderzenie ni analogiczne elementy mostw drogowych nie jest zasadnym projektowanie ich na podobne wartoci si uderzenia. Najbardziej efektywne jest zabezpieczenie kadek przed uderzeniem poprzez: wprowadzenie barier ochronnych zlokalizowanych we waciwej odlegoci od filarw; zastosowanie wyszej skrajni pod obiektem ni w ssiadujcych obiektach mostowych (drogowych i kolejowych) w przypadku poredniego dostpu do drogi.
Jeli w cigu drogowym funkcjonuj po obydwu stronach kadki inne obiekty mostowe i nie ma dostpu do cigu drogowego na odcinkach je dzielcych, kadk tak mona uzna za chronion przed uderzeniem wyjtkowym w przso.
8.7. Oddziaywania uytkowe w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych na kadkach dla pieszych

8.7.3. Siy uderzenia w filary Zalecane jest uwzgldnianie si spowodowanych uderzeniem pojazdw o nietypowych gabarytach w filary lub elementy podporowe kadki dla pieszych, ramp lub schodw. W przypadku filarw sztywnych zaleca si przyjmowanie nastpujcych minimalnych wartoci siy uderzenia: 1000kN w kierunku jazdy pojazdu lub 500kN w kierunku prostopadym do tego kierunku
zaczepionych 1,25m nad poziomem gruntu. Naley rwnie sprawdzi wymagania PN-EN 1991-1-7. Przedmiotem ustale krajowych w omawianym zakresie mog by: reguy ochrony mostu przed uderzeniami pojazdw, minimalne wymagane odlegoci filara od krawdzi jezdni pozwalajce nie uwzgldnia uderze pojazdw, warto si uderzenia i miejsce ich dziaania oraz stany graniczne ktre naley uwzgldni. Siy uderzenia w pomosty Zalecane jest zapewnienie odpowiedniej skrajni pionowej pomidzy powierzchni gruntu a spodem przsa. W uzasadnionych przypadkach moe by konieczne uwzgldnienie uderzenia w przso przez pojazdy o nienormatywnej lub nieprzepisowej (np. niezgodnej z oznakowaniem drogowym) wysokoci. Przedmiotem ustale krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej mog by siy uderzenia o przso w zalenoci od wysokoci skrajni. 8.7.4. Obcienie wyjtkowe Obcienie wyjtkowe o charakterystyce pokazanej na rysunku (Rysunek 14) zaleca si uwzgldnia, gdy adna trwaa przeszkoda nie uniemoliwia wjazdu pojazdw na przso. Nie jest zalecane uwzgldnianie jednoczenie z modelem obcienia wyjtkowego jakichkolwiek innych oddziaywa poza obcieniami staymi. Charakterystyka obcienia wyjtkowego kadki moe by przedmiotem ustale krajowych. Zalecane jest przyjmowanie modelu pokazanego na rysunku (Rysunek 14). Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 77
Nie naley analizowa przypadku obcienia wyjtkowego, gdy model tego obcienia zosta wykorzystany jako model obcienia pojazdem subowym Qserv.
8.8.
rda drga kadek dla pieszych mog by bardzo zrnicowane. Drgania mog powodowa ludzie spacerujcy, biegajcy, skaczcy lub taczcy na pomocie. Drgania mog by wywoane rwnie przez wiatr lub spowodowane aktami wandalizmu. W zalenoci od charakterystyki dynamicznej konstrukcji naley wyznaczy, w oparciu o odpowiedni jej model, czstoci drga wasnych pionowych, poziomych i skrtnych konstrukcji przsa kadki. Siy wymuszone przez pieszych z czstotliwoci rwn jednej z czstotliwoci drga wasnych mog spowodowa rezonans i musz by brane pod uwag w sprawdzaniu stanu granicznego zwizanego z drganiami obiektu.
Modele dynamiczne obcie pieszymi
Efekty ruchu pieszych zale od rnych parametrw, m.in. od liczby i rozmieszczenia pieszych na obiekcie, od warunkw zewntrznych mniej lub bardziej zwizanych z pooeniem mostu. W razie braku wyranej odpowiedzi ze strony mostu pieszy wywiera jednoczenie nastpujce siy cykliczne: w kierunku pionowym w zakresie czstotliwoci 1-3Hz i w kierunku poziomym w zakresie czstotliwoci 0,5-1,5Hz.
Natomiast grupy biegaczy mog przekracza kadk z czstotliwoci 3Hz. Naley zatem okreli odpowiednie modele dynamiczne obcie pieszymi i kryteria komfortu. Powysze wymagania mog by przedmiotem indywidualnej dokumentacji technicznej lub ustale krajowych. Patrz rwnie PN-EN 1990, A2.
8.9.
Oddziaywania na balustrady kadek dla pieszych zaleca si okrela w ten sam sposb jak dla balustrad mostw drogowych. Zalecane jest: przyjmowanie si przekazywanych z balustrad na pomost jako obcie zmiennych; przyjmowanie obcie pionowych lub/i poziomych balustrady chodnika lub kadki dla pieszych o wartoci z przedziau od 1 do 3kN/m - zalecana wartoci jest warto 1kN/m odpowiadajca klasie C obcienia balustrady wg EN 1317-6, dla bocznych chodnikw subowych zalecane jest przyjmowanie minimalnej wartoci obcienia na poziomie 0,8kN/m, w projektowaniu zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniem pojazdu zalecane jest uwzgldnianie jednoczesnego dziaania obcienia poziomego na balustrad i na pomost chodnika, projektowanie zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami pojazdw na 1,25 nonoci charakterystycznej balustrady z pominiciem innego obcienia zmiennego.
Oddziaywania uytkowe na balustrady
Najczciej przyjmowanym modelem obcienia balustrady jest obcienie pochwytu zlokalizowane na wysokoci 1,0m (tj. 0,1m poniej wierzchu balustrady) si 1kN/m rozoona na odcinku o dugoci 0,5m.
78

1.0kN/m 1.0kN/m
1,0m
qfk
Rysunek 22. Schemat obcienia dla projektowania zamocowania balustrady odpowiednio zabezpieczonej przed uderzeniami pojazdw
Zaleca si, aby obszar zewntrzny jezdni i znajdujcy si poza przyczkami, cianami skrzyde i cianami oporowymi i innymi czciami kadki majcymi kontakt z gruntem obcia obcieniem rwnomiernie rozoonym o wartoci 5kN/m2. Obcienie to nie uwzgldnia obcie technologicznych zwizanych z ukadaniem zasypki, a wic ruchu pojazdw cikich i innych urzdze budowlanych. Waciwa dla obiektu warto charakterystyczna obcienia naziomu moe by ustalona w indywidualnej dokumentacji technicznej.
8.10. Modele oddziaywa uytkowych przyczkw i cian przylegych do kadek dla pieszych
Kombinacje obcie dla chodnikw, cieek rowerowych i kadek dla pieszych zostay opisane w zaczniku normatywnym A2 Zastosowanie do mostw normy PN-EN 1990 Podstawy projektowania konstrukcji. Nie jest wymagane czne rozpatrywanie: obcienia skupionego Qfwk z innymi oddziaywaniami zmiennymi, ktre nie pochodz od ruchu; odziaywania wiatru i temperatury19; obcienia niegiem cznie z grupami obcie gr1 i gr2 kadek dla pieszych, chyba e dotyczy to szczeglnych terenw geograficznych lub okrelonych rodzajw kadek dla pieszych, np. kadek zadaszonych;
8.11. Kombinacje oddziaywa
W przypadku kadek na ktrych ruch jest w peni chroniony od wszelkich zmian pogody naley w indywidualnej dokumentacji technicznej ustali waciwe kombinacje oddziaywa. W kombinacjach oddziaywa podobnych do tych przyjmowanych dla budynkw (patrz zacznik A1 do PN-EN 1990) zalecane jest zastpowanie obcienia uytkowego odpowiednia grup obcie, a wspczynniki oddziaywa ruchomych naley przyjmowa zgodnie z tablic A2.2.
79
Tabela 17. Zalecane wartoci wspczynnikw dla kadek dla pieszych (PN-EN 1990, Zacznik A2, Tablica A2.2)
Oddziaywanie Obcienia ruchome
Siy wiatru Oddziaywania termiczne Obcienie niegiem Obcienia w czasie budowy
Symbol gr1 Qfwk gr2 Fwk Tk Q (podczas budowy) Qc
0 0.40 0 0 0.30 0.60 0.80 1.0
1 0.40 0 0 0.20 0.60 -
2 0 0 0 0 0.50 0 1.0
W przypadku szczeglnych sytuacji obliczeniowych (np. obliczania podniesienia wykonawczego przsa ze wzgldu na estetyk i odwodnienie, obliczenia skrajni itp.) wymagania dotyczce przyjtej kombinacji oddziaywa mog by okrelone w indywidualnej dokumentacji projektowej. W przypadku odziaywania ruchu naley stosowa jedn warto do jednej grupy obcie rwn wartoci stosowanej do gwnej skadowej grupy. Tam gdzie jest to istotne powinny by uwzgldniane kombinacje poszczeglnych oddziaywa ruchu (cznie z poszczeglnymi skadowymi). Moe rwnie zaistnie konieczno uwzgldniania poszczeglnych oddziaywa ruchu, np. w projektowaniu oysk, przy ocenie maksymalnego bocznego i minimalnego pionowego obcienia ruchomego, ogranicznikw w oyskach, maksymalnego oddziaywania wywracajcego w przyczkach. Opisane wyej obcienia uytkowe chodnikw, cieek rowerowych i kadek dla pieszych mog dla pewnych rodzajw obiektw wystpowa w grupach wraz z innymi obcieniami uytkowymi i s wwczas traktowane w kombinacjach jako jedno obcienie. Dla drogowych obiektw mostowych z chodnikami obcienia uytkowe chodnikw naley uwzgldnia w grupach: gr1a, wraz z ukadem obcienia charakterystycznego LM1 (ukad TS i UDL) przyjmowana jest wwczas warto kombinacyjna obcienia, ktra moe zosta okrelona w zaczniku krajowym zalecana jest warto 3kN/m2. gr3, jako samodzielne obcienie charakterystyczne, gr4, wraz z ukadem obcienia charakterystycznego LM4 przyjmowana jest wwczas warto charakterystyczna obcienia jednego, dwch lub wikszej liczby chodnikw w zalenoci od tego, ktra konfiguracja daje bardziej niekorzystny efekt.
Ww. grupy obcie wykluczaj si wzajemnie. Ponadto przyjcie w projektowaniu grupy gr4 pozwala pomin w analizie grup gr3, ktra jest wwczas niemiarodajna.
8.12. Podsumowanie
Wykonanie prawidowego zestawienia obcie na chodniki, cieki rowerowe i kadki dla pieszych wg nowego systemu norm europejskich wymaga wykorzystania co najmniej kilku norm z grupy PN-EN 1990 oraz PN-EN 1991. Zalecane w Eurokodach wysze wartoci reprezentatywne obcie uytkowych od tumu prawidowo wykorzystane w racjonalnych kombinacjach z innymi rodzajami odziaywa pozwalaj na projektowanie efektywnych ekonomicznie i efektownych technicznie konstrukcji obiektw przeznaczonych dla ruchu pieszych i rowerzystw. Warunkiem koniecznym do osignicia tych efektw jest posiadanie przez Projektanta szerokiej wiedzy podstawowej w zakresie zasad projektowania konstrukcji wg Eurokodw oraz natury oddziaywa na konstrukcje. W zamian Projektant otrzymuje du swobod projektowania, ktra jednak zwizana jest silnie z poszerzonym obszarem odpowiedzialnoci.
80
9.
Oddziaywania ruchu kolejowego i inne oddziaywania dotyczce mostw kolejowych
Norma PN-EN 1991-2 tak naprawd powicona jest obcieniom uytkowym mostw kolejowych. Powicony jest nim rozdzia 6 oraz zaczniki normatywne: Zacznik C powicony wspczynnikom dynamicznym pocigw rzeczywistych; Zacznik D dotyczcy podstaw zmczenia konstrukcji kolejowych i typowych kombinacji obcie ruchu kolejowego, a take Zacznik E dotyczcy granic wanoci Modelu Obcienia HSLM oraz wyborowi krytycznego Pocigu Uniwersalnego z HSLM-A; Zacznik F powicony kryteriom do spenienia, jeli nie jest wymagana analiza dynamiczna;
zaczniki informacyjne:
W niniejszym materiale proporcje informacji zostan jednak odwrcone i podane zostan wycznie podstawowe informacje dotyczce obcie mostw kolejowych. Problem ta jest na tyle obszerna, e naleaoby jej powici odrbne szkolenie.
Zacznik G dotyczcy metody okrelania wsplnej odpowiedzi konstrukcji i toru na oddziaywania zmienne oraz Zacznik H opisujcy modele obcie ruchem kolejowym w Przejciowych Sytuacjach Obliczeniowych.
W normie podano oddziaywania dla linii kolejowych normalno- i szeroko torowych gwnej sieci europejskiej. Opisane modele obcie nie opisuj jak zwykle pocigw rzeczywistych, a jedynie pozwalaj na osignicie podobnych efektw oddziaywa z oddzielnym uwzgldnieniem efektw dynamicznych. Norma nie zamyka w uzasadnionych przypadkach moliwoci wykorzystania modeli alternatywnych wynikajcych ze specyfiki danej linii kolejowej. Norma nie dotyczy obcie wywoanych:
kolejami wskotorowymi, liniami tramwajowymi i innymi liniami lekkiego ruchu szynowego, kolejami dojazdowymi, kolejami acuchowymi i zbatymi, kolejami linowymi. ktre mog by przedmiotem ustale krajowych.
9.1.
Zakres stosowania
Ograniczenia dla odksztace konstrukcji mostw kolejowych majce wpyw na komfort pasaerw podano w PN-EN 1990, Zacznik A.2. Szczegln ostrono zaleca norma projektantom przy projektowaniu tymczasowych mostw kolejowych ze wzgldu na mniejsz sztywno niektrych konstrukcji typowych.
9.2.
W normie podano oglne reguy oblicze zwizanych z efektami dynamicznymi, siami odrodkowymi, siami uderze bocznych, siami przypieszania i hamowania oraz oddziaywaniami aerodynamicznymi wywoanymi ruchem kolejowym. (2) Oddziaywania wywoane ruchem kolejowym podano w przypadku: obcie pionowych: Modele Obcienia 71, SW (SW/0 i SW/2), pocig bez adunku i HSLM (wg 6.3
Przedstawienie oddziaywa istota obcie ruchu kolejowego
81

i 6.4.6.1.1 PN-EN 1991-2),
obcienia pionowego nasypw (wg 6.3.6.4 PN-EN 1991-2), efektw dynamicznych (wg 6.4 PN-EN 1991-2), si odrodkowych (wg 6.5.1 PN-EN 1991-2), siy uderzenia bocznego (wg 6.5.2 PN-EN 1991-2), si przypieszania i hamowania (wg 6.5.3 PN-EN 1991-2), oddziaywa aerodynamicznych od przejedajcych pocigw (wg 6.6 PN-EN 1991-2), oddziaywa zwizanych z wyposaeniem podwieszenia przewodw oraz innej infrastruktury kolejowej i wyposaenia (wg 6.7.3 PN-EN 1991-2).
Oddziaywania zwizane z wykolejeniem w Wyjtkowych Sytuacjach Obliczeniowych podano w przypadku wykolejenia taboru na konstrukcji przenoszcej ruch kolejowy (wg 6.7.1 PN-EN 1991-2).
9.3. Obcienia pionowe - wartoci charakterystyczne (efekty statyczne) oraz mimord i rozkad obcienia
Oddziaywania ruchu kolejowego okrelono za pomoc modeli obcie. Podano pi modeli obcienia kolejowego: Model Obcienia 71 (i Model Obcienia SW/0 do mostw cigych) przedstawiajcy normalny ruch kolejowy na gwnych liniach kolejowych, Model Obcienia SW/2 przedstawiajcy ciki ruch towarowy, Model Obcienia HSLM przedstawiajcy obcienie od pocigw pasaerskich przy prdkociach przekraczajcych 200 km/h, Model Obcienia pocigiem bez adunku przedstawiajcy efekt pocigu nieobcionego
Wymagania dotyczce stosowania poszczeglnych modeli obcie podano w p. 6.8.1 PN-EN 19912. Umoliwiono zrnicowanie okrelonego obcienia, dopuszczajc rnice w rodzaju, nateniu i maksymalnym ciarze ruchu kolejowego na rnych liniach, jak rwnie w rnej jakoci toru. 9.3.1. Model Obcienia 71 Model Obcienia 71 przedstawia statyczny efekt obcienia pionowego wywoany normalnym ruchem kolejowym. Ustawienie obcienia i wartoci charakterystyczne obcie pionowych naley przyjmowa wycznie zgodnie z Rysunkiem 6.1 z PN-EN 1991-2.
Rysunek 23. Rysunek 6.1 z PN-EN 1991-2 Model Obcienia 71 i wartoci charakterystyczne obcie pionowych
Wartoci charakterystyczne podane na Rysunku 6.1 naley mnoy przez wspczynnik na liniach, w cigu ktrych ruch kolejowy jest ciszy lub lejszy od normalnego ruchu kolejowego. Obcienia mnoone przez wspczynnik s nazywane sklasyfikowanymi obcieniami pionowymi. Ten wspczynnik naley przyjmowa za jeden z nastpujcych: 0,75 - 0,83 - 0,91 - 1,00 - 1,10 - 1,21 - 1,33 - 1,46 Oddziaywania wymienione poniej naley mnoy przez ten sam wspczynnik : rwnowane obcienie pionowe dla efektw robt ziemnych i parcia gruntu zgodnie z p. 6.3.6.4 PN-EN 1991-2, 82
siy odrodkowe zgodnie z p. 6.5.1 PN-EN 1991-2, sia uderze bocznych zgodnie z p 6.5.2 PN-EN 1991-2 (mnoona przez , tylko przy 1) siy przypieszania i hamowania zgodnie z p. 6.5.3 PN-EN 1991-2, wsplna odpowied konstrukcji i toru na oddziaywania zmienne zgodnie z p. 6.5.4 PN-EN 19912, oddziaywania zwizane z wykolejeniem w Wyjtkowych Sytuacjach Obliczeniowych zgodnie z p. 6.7.1(2) PN-EN 1991-2, Model Obcienia SW/O w przypadku mostw z przsami cigymi zgodnie z p. 6.3.3 i 6. 8.1(8) PN-EN 1991-2.
Na liniach midzynarodowych norma zaleca przyjmowanie 1,00. Wspczynnik moe by okrelony w zaczniku krajowym lub indywidualnej dokumentacji technicznej. Do sprawdzania ugi granicznych naley stosowa sklasyfikowane obcienia pionowe i inne oddziaywania zwikszone zastosowaniem wspczynnika zgodnie z p. 6.3.2(3) PN-EN 1991-2 z wyjtkiem sprawdzania komfortu pasaerw, kiedy naley przyjmowa rwne 1.0. 9.3.2. Modele Obcie SW/0 i SW/2 Model Obcienia SW/0 przedstawia statyczny efekt obcienia pionowego wywoany normalnym ruchem kolejowym na belkach cigych. Natomiast Model Obcienia SW/2 przedstawia statyczny efekt obcienia pionowego wywoany cikim ruchem kolejowym.
Ustawienie obcienia naley przyjmowa dokadnie zgodnie z Rysunkiem 6.2 z PN-EN 1991-2 z wartociami charakterystycznymi obcie pionowych wedug Tablicy 6.1 PN-EN 1991-2.
Rysunek 24. Rysunek 6.2 z PN-EN 1991-2 - Modele Obcie SW/0 i SW/2 Tabela 18. Tablica 6.1 z PN-EN 1991-2. Wartoci charakterystyczne obcie pionowych w Modelach Obcie SW/0 i SW/2
wspczynnik zgodnie z p. 7.3.1.
Norma nakazuje okreli linie lub odcinek linii, na ktrych moe wystpowa ciki ruch kolejowy uwzgldniany za pomoc Modelu Obcienia SW/2. Model Obcienia SW/0 naley mnoy przez 9.3.3. Model Obcienia pocigiem bez adunku
W niektrych szczegowych sprawdzeniach (patrz EN 1990, A.2, 2.2.4(2)) stosowany jest szczeglny model obcienia nazywany pocigiem bez adunku. Model Obcienia pocigiem bez adunku skada si z pionowego obcienia rwnomiernie rozoonego o wartoci charakterystycznej 10,0 kN/m.
83
9.3.4. Mimord obcie pionowych (Modele Obcie 71 i SW/0) Efekt przemieszczenia bocznego obcie pionowych naley uwzgldnia poprzez przyjcie stosunku naciskw k we wszystkich osiach na jednym torze jako najwyej 1,25:1,00. Wypadkowy mimord e pokazano na rysunku poniej.
Objanienia: (1) Obcienie rwnomiernie rozoone oraz obcienia skupione odpowiednio na kadej szynie (2) LM 71 (i SW/O jeli wymagane) (3) Rozstaw poprzeczny naciskw k
Rysunek 25. Mimord obcie pionowych moe by pominity przy sprawdzaniu zmczenia.
9.3.5. Rozkad obcie osiowych poprzez szyny, podkady i podsypk Podane niej zasady rozkadu obcienia maj zastosowanie do Pocigw Rzeczywistych, Pocigw Zmczeniowych, Modeli Obcie 71, SW/0, SW/2, pocigu bez adunku oraz HSLM, z wyjtkiem przypadkw, gdy postanowiono inaczej. Rozkad poduny siy skupionej lub nacisku koa poprzez szyn Sia skupiona w Modelu Obcienia 71 (lub sklasyfikowanym obcieniu pionowym wedug 6.3.2(3) PN-EN 1991-2, jeli trzeba) oraz HSLM (z wyjtkiem HSLM-B) lub nacisk koa mog by rozoone na trzy punkty podporowe szyny jak pokazano poniej na rysunku:
Objanienia: Qvi sia skupiona na kadej z szyn wywoana Modelem Obcienia 71 lub naciskiem koa Pocigu Rzeczywistego zgodnie z 6.3.5, Pocigu Zmczeniowego lub HSLM (z wyjtkiem HSLM-B) Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 84
Dariusz Sobala, dr in. a odlego midzy punktami podparcia szyny
Rozkad poduny obcienia poprzez podkady i podsypk Zazwyczaj tylko obcienia skupione Modelu Obcienia 71 (lub sklasyfikowanego obcienia pionowego wedug 6.3.2(3) PN-EN 1991-2, jeli trzeba) oraz obcienie osi mog by rozoone rwnomiernie w kierunku podunym (z wyjtkiem przypadkw, gdy efekty obcienia lokalnego s znaczce, np. przy obliczaniu lokalnych elementw pomostu itd.). Zalecane jest, by w projektowaniu lokalnych elementw pomostu itd. (np. eber podunych i poprzecznych, podunic, poprzecznic, pyt pomostu, cienkich pyt betonowych itd.), rozkad poduny poniej podkadw przyjmowano zgodnie z rysunkiem poniej, na ktrym paszczyzna odniesienia jest zdefiniowana jako grna powierzchnia pomostu.
Objanienia (1) Obcienie podkadu (2) Paszczyzna odniesienia
Rysunek 26. Rozkad poduny obcienia poprzez podkad i podsypk
Rozkad poprzeczny oddziaywa poprzez podkady i podsypk Zalecane jest, by w mostach z torem na podsypce bez przechyki oddziaywania rozkadano poprzecznie zgodnie z rysunkiem poniej.
85
Objanienia (1) Paszczyzna odniesienia

Rysunek 27. Rozkad poprzeczny oddziaywa poprzez podkady i podsypk, tor bez przechyki (nie pokazano efektu mimorodu obcie pionowych
Zalecane jest, by w mostach z podsypk (bez przechyki) oraz z podkadami penej dugoci, gdy podsypka jest zagszczona tylko pod szynami lub gdy zastosowano podkady dwublokowe, oddziaywania rozkadano poprzecznie zgodnie z rysunkiem poniej.
Objanienia (1) Paszczyzna jazdy (2) Paszczyzna odniesienia
Rysunek 28. Rozkad poprzeczny oddziaywa poprzez podkady i podsypk, tor bez przechyki (nie pokazano skutku mimorodu obcie pionowych)
Zalecane jest rwnie, by w mostach z torem na podsypce z przechyk oddziaywania rozkadano poprzecznie zgodnie z rysunkiem poniej.
86
Objanienia (1) Paszczyzna odniesienia Rysunek 29. Rozkad poprzeczny oddziaywa poprzez podkady i podsypk, tor z przechyk (nie pokazano efektu mimorodu obcie pionowych) W mostach z torem na podsypce i przechyk oraz podkadami penej dugoci, gdy podsypka jest zagszczona tylko pod szynami, lub podkadami dwublokowymi schemat pokazany na rysunku (Rysunek 22) naley odpowiednio zmodyfikowa w celu uwzgldnienia rozkadu poprzecznego obcienia pod kad z szyn jak na rysunku (Rysunek 21). Naley okreli, ktry z rozkadw poprzecznych ma by zastosowany.
Rwnowane obcienie pionowe nasypw oraz efekty parcia gruntu Do oceny efektw globalnych jako rwnowane charakterystyczne obcienie pionowe wywoane ruchem kolejowym nasypw pod torem lub w jego ssiedztwie mona przyj odpowiedni model obcienia LM71 (lub sklasyfikowane obcienie pionowe zgodnie z 6.3.2(3) PN-EN 1991-2 jeli trzeba oraz SW/2 jeli trzeba), rwnomiernie rozoonego na szerokoci 3,00 m na poziomie 0,70 m poniej paszczyzny jazdy toru. Do powyszego obcienia rwnomiernie rozoonego nie trzeba stosowa wspczynnika lub nadwyki dynamicznej. Przy projektowaniu elementw lokalnych blisko toru (np. cian utrzymujcych podsypk) naley wykona specjalne obliczenie uwzgldniajce maksymalne lokalne pionowe, podune i poprzeczne, obcienie elementu wywoane oddziaywaniami ruchu kolejowego. 9.3.6. Oddziaywania na chodnikach subowych W indywidualnej dokumentacji technicznej mona okreli alternatywne wymagania dotyczce chodnikw subowych, chodnikw utrzymaniowych lub pomostw roboczych itd. Jeli takich ustale nie poczyniono naley stosowa wytyczne normowe. Chodniki subowe s to chodniki przeznaczone tylko dla osb upowanionych. Obcienia pieszymi, rowerami oraz zwizane z oglnym utrzymaniem naley przyjmowa za obcienie rwnomiernie rozoone o wartoci charakterystycznej qfk=5 kN/m2. W projektowaniu elementw lokalnych naley uwzgldnia obcienie skupione Qk = 2,0 kN dziaajce pojedynczo i przyoone na powierzchni kwadratu o boku 200 mm. Siy poziome dziaajce na porcze, cianki dziaowe i bariery ochronne, wywoane przez ludzi, naley przyjmowa na kategori B i C1 z EN 1991-1-1.
87
9.4.
W niemniejszym opracowaniu pominito 22 szczegowe omwienie: oddziaywa dynamicznych na obiekty mostowe kolejowe wg p. 6.4 PN-EN 1991-2 (zakres sprawdze znacznie poszerzony w stosunku do dotychczasowej praktyki projektowej w Polsce); oddziaywania si poziomych wg p. 6.5 PN-EN 1991-2; oddziaywa zwizanych z wykolejeniem pocigu i innych oddziaywa na mosty kolejowe wg p. 6.7 oraz oddziaywa aerodynamicznych wywoanych przejedajcymi pocigami.
Inne oddziaywania na obiekty mostowe
Zakres stosowania wspczynnika okrelony zosta w p. 6.3.2 PN-EN 1991-2, a wspczynnika dynamicznego w p. 6.4.5 PN-EN 1991-2. Konstrukcj naley oblicza na wymagan liczb i pooenie lub pooenia torw zgodnie z pooeniami torw i okrelonymi tolerancjami. Kad konstrukcj naley take oblicza na najwiksz liczb torw geometrycznie i konstrukcyjnie moliw w najmniej korzystnym pooeniu, niezalenie od rozmieszczenia proponowanych torw, uwzgldniajc specjalne wymagania wobec minimalnego rozstawu torw i skrajni konstrukcyjnej. Efekty wszystkich oddziaywa naley wyznacza przy obcieniach ruchomych i siach umieszczonych w najbardziej niekorzystnych pooeniach. Naley pomija oddziaywania ruchome, ktre wywouj skutek odciajcy. Przy wyznaczaniu najbardziej niekorzystnych efektw obcienia wynikajcych z zastosowania Modelu Obcienia 71: dowolna liczba odcinkw obcienia rwnomiernie rozoonego qvk powinna by stosowana na torze i najwyej cztery pojedyncze obcienia skupione Qvk powinny by stosowane raz na torze, w przypadku konstrukcji nioscych dwa tory, Model Obcienia 71 powinien by stosowany na jednym torze lub obu torach, w konstrukcjach nioscych co najmniej trzy tory Model Obcienia 71 powinien by stosowany na jednym torze lub dwch torach, lub 0,75 razy Model Obcienia 71 na co najmniej trzech torach.
9.5.
Stosowanie obcie ruchomych w mostach kolejowych
Przy wyznaczaniu najbardziej niekorzystnych efektw obcienia wynikajcych z zastosowania Modelu Obcienia SW/0: obcienie powinno by stosowane jeden raz na torze, w przypadku konstrukcji nioscych dwa tory, Model Obcienia SW/0 powinien by stosowany na jednym torze lub na obu torach, w konstrukcjach nioscych co najmniej trzy tory, Model Obcienia SW/0 powinien by stosowany na jednym torze lub dwch torach, lub 0,75 razy Model Obcienia SW/0 na co najmniej trzech torach.
Przy wyznaczaniu najbardziej niekorzystnych efektw obcienia wynikajcych z zastosowania Modelu Obcienia SW/2: obcienie okrelone na Rysunku 6.2 i w Tablicy 6.1 powinno by stosowane jeden raz na torze, w przypadku konstrukcji nioscych wicej ni jeden tor, Model Obcienia SW/2 powinien by stosowany tylko na jednym torze z Modelem Obcienia 71 lub Modelem Obcienia SW/0 ustawionym na jednym z pozostaych torw wg 6.8.1(4) i 6.8.1(5).
22
Zaleca si okresowe przegldanie strony http://sobala.sd.prz.edu.pl/ na ktrej okresowo pojawiaj si materiay uzupeniajce w rnej formie.
88
Przy wyznaczaniu najbardziej niekorzystnych efektw obcienia wynikajcych z zastosowania Modelu Obcienia pocigiem bez adunku: dowolna liczba odcinkw obcienia rwnomiernie rozoonego qvk powinna by stosowana na torze, Model Obcienia pocigiem bez adunku powinien by stosowany na og tylko przy obliczaniu konstrukcji nioscych jeden tor.
Wszystkie konstrukcje w postaci belki cigej obliczane na Model Obcienia 71 naley sprawdza dodatkowo na Model Obcienia SW/0. Jeeli zgodnie z 6.4.4 wymagana jest analiza dynamiczna, to wszystkie mosty naley take oblicza na obcienie Pocigami Rzeczywistymi i Modelem Obcienia HSLM zgodnie z wymaganiem p. 6.4.6.1.1 PN-EN 1991-2 Wyznaczenie najbardziej niekorzystnych skutkw od Pocigw Rzeczywistych oraz zastosowania Modelu Obcienia HSLM powinno by zgodne z p. 6.4.6.1.1(6) oraz 6.4.6.5(3) PN-EN 1991-2. Przy sprawdzaniu odksztace i drga naley stosowa obcienie pionowe jako: Model Obcienia 71 i, jeli trzeba, Model Obcienia SW/0 i SW/2, Model Obcienia HSLM, jeli wymagany wg p. 6.4.6.1.1 PN-EN 1991-2, Pocigi Rzeczywiste, jeli jest wymagane wg p. 6.4.6.1.1 PN-EN 1991-2 wyznaczenie zachowania dynamicznego w przypadku rezonansu lub nadmiernych drga pomostu.
W przypadku przse nioscych co najmniej jeden tor naley wykona sprawdzenie granicznego ugicia i drga na liczbie torw obcionych wszystkimi towarzyszcymi odpowiednimi oddziaywaniami ruchomymi zgodnie z poniej. Jeli wymaga tego p. 6.3.2(3) PN-EN 1991-2, to naley uwzgldni obcienia sklasyfikowane.
89
Tabela 19. Liczba torw obcianych przy sprawdzaniu granicznego ugicia i drga. Tablica 6.10 wg PN-EN 1991-2.
9.5.2. Grupy obcie Jednoczesno obcienia okrelona w p. 6.3 do 6.5 i w p. 6.7 PN-EN 1991-2 moe by uwzgldniona przez przyjcie grup obcie okrelonych w poniej (Tablicy 6.11 wg PN-EN 1991-2). Zalecane jest by kada z tych grup obcie, ktre si wzajemnie wykluczaj, bya traktowana jako okrelajca pojedyncze zmienne oddziaywanie charakterystyczne w kombinacji z obcieniami nie pochodzcymi od ruchu. Zalecane jest, by kada grupa obcie bya stosowana jako pojedyncze oddziaywanie zmienne. W niektrych przypadkach konieczne jest uwzgldnianie innych odpowiednich kombinacji niekorzystnych pojedynczych oddziaywa ruchomych wg PN-EN 1990, zacznik A2.2.6(4). Zalecane jest, by wspczynniki podane w tablicy poniej byy stosowane do wartoci charakterystycznych rnych oddziaywa rozpatrywanych w kadej grupie. Wszystkie zaproponowane wartoci tych wspczynnikw mog by zmieniane w zaczniku krajowym. Podane w tablicy wartoci naley traktowa jako zalecane. Jeli nie s uwzgldniane grupy obcie, to oddziaywania ruchu kolejowego naley czy zgodnie z Tablic A2.3 w EN 1990.
90
Tabela 20. Tablica 6.11 wg PN-EN 1991-2. Oszacowanie Grup Obcie ruchu kolejowego (wartoci charakterystyczne oddziaywa wieloskadnikowych)
91
9.5.3. Grupy obcie - inne wartoci reprezentatywne oddziaywa wieloskadnikowych Wartoci czste oddziaywa wieloskadnikowych Jeli rozpatrywane s grupy obcie, to ta sama regua jak w 6.8.2(1) powyej ma zastosowanie poprzez uycie wspczynnikw podanych w Tablicy 6.11 dla kadej grupy obcie w odniesieniu do wartoci czstych odpowiednich oddziaywa uwzgldnionych w kadej z grup obcie. W zaczniku krajowym mona okreli wartoci czste oddziaywa wieloskadnikowych. Zalecane s reguy podane w tym punkcie. Jeeli grupy obcie nie s stosowane, to oddziaywania ruchu kolejowego naley czy zgodnie z Tablic A2.3 w EN 1990. Wartoci prawie stae oddziaywa wieloskadnikowych Zalecane jest, by oddziaywania ruchome prawie stae przyjmowano za rwne zero. Wartoci prawie stae oddziaywa wieloskadnikowych mog by okrelone w zaczniku krajowym. 9.5.4. Obcienia ruchome w przejciowych sytuacjach obliczeniowych Naley okreli obcienia ruchome w przejciowych sytuacjach obliczeniowych. Niektre wskazwki podano w Zaczniku H. Obcienia ruchome w przejciowych sytuacjach obliczeniowych mog by okrelone w indywidualnej dokumentacji technicznej.
Norma wymaga, aby ocen uszkodzenia zmczeniowego naley przeprowadza dla wszystkich elementw konstrukcyjnych poddanych zmianom naprenia. W przypadku ruchu normalnego opartego na wartociach charakterystycznych Modelu Obcienia 71 cznie ze wspczynnikiem dynamicznym ,
ocen zmczenia naley przeprowadza na podstawie kompozycji ruchu, ruchu standardowego, ruchu z obcieniem na o 250 kN lub kompozycji ruchu lekkiego, zalenie od tego, czy konstrukcja przenosi ruch mieszany, dominujcy ciki ruch towarowy lub lekki ruch pasaerski zgodnie z okrelonymi wymaganiami.
9.6.
Zmczeniowe obcienia ruchome
Szczegy dotyczce pocigw subowych i rozpatrywanych kompozycji ruchu oraz dynamicznej nadwyki, ktr trzeba zastosowa, podano w Zaczniku D.
Jeeli kompozycja ruchu nie przedstawia ruchu rzeczywistego (np. w sytuacjach specjalnych, gdy o obcieniu zmczeniowym decyduje ograniczona liczba typu (typw) pojazdw lub w przypadku ruchu
wymagajcego wartoci a wikszej od jednoci zgodnie z p. 6.3.2(3) PN-EN 1991-2), to zalecana jest okrelona alternatywna kompozycja.
Kada z kompozycji opiera si na rocznym tonau ruchu 25 x 106 ton przejedajcym po mocie na kadym torze. Wymagane jest, aby w przypadku konstrukcji nioscych wiele torw obcienie zmczeniowe naley stosowa co najwyej na dwch torach w najbardziej niekorzystnych pooeniach. Uszkodzenia zmczeniowe naley ocenia w caym projektowanym okresie uytkowania wg PN-EN 1990 (zalecane 100 lat). Dopuszcza si alternatywne kompozycje ruchu do sprowadzania zmczenia, ktre powinny zosta okrelone w indywidualnej dokumentacji technicznej lub zaczniku krajowym.. Wymagania dodatkowe dotyczce oceny zmczenia mostw, jeli jest wymagana analiza dynamiczna zgodnie z 6.4.4, w sytuacji, gdy jest prawdopodobne, e efekty dynamiczne bd nadmierne, podano w p. 6.4.6.6. PN-EN 1991-2. W ocenie zmczenia powinny by uwzgldnione pionowe oddziaywania ruchu kolejowego wraz z efektami dynamicznymi oraz siami odrodkowymi. Na og w ocenie zmczenia mog by pominite uderzenia boczne oraz oddziaywania podune ruchu. W niektrych sytuacjach specjalnych, na przykad w mostach nioscych tory na stacjach kocowych, w ocenie zmczenia zalecane jest uwzgldnianie skutku oddziaywa podunych.
92
9.7.
Wartoci wspczynnikw dla mostw kolejowych
93
94
10.
Przykad zestawienia oddziaywa dla wiaduktu drogowego
Przykad opracowano jako zestawienie oddziaywa dla wybranych elementw konkretnego obiektu przedstawionego na rysunkach/schematach.
Zestawienie oddziaywa to nic innego jak zestawienie obcie opisane przy uyciu poprawnych poj. Oddziaywania s pojciem znacznie szerszym od obcie i obejmuj zarwno obcienia (oddziaywania bezporednie z opisanym miejscem przyoenia, warto kierunek i zwrot siy) jak i oddziaywania porednie, ktrych w ten sposb opisa nie mona (np. oddziaywanie temperatury, skurcz lub nierwnomierne osiadanie podpr nie s formalnie obcieniami).
10.1. Wprowadzenie
Przedmiotem zastawienia oddziaywa jest jednojezdniowy, dwudwigarowy, dwuprzsowy wiadukt drogowy o konstrukcji betonowej belkowej, zlokalizowany nad pojedyncz jezdni drogi ekspresowej, rzek, drog gruntow i drog lokaln. Schemat obiektu pokazano na rysunkach poniej. Przyjto obcienia ruchome zredukowane w stosunku do modelu podstawowego LM1 i LM2 wspczynnikiem = = 0.8, jak dla drogi drugorzdnej.
10.2. Opis obiektu
Ze wzgldu na brak Zacznika Krajowego i stosowanej aktualizacji Rozporzdzenia nr 63 z 2000 roku
brak jest aktualnie moliwoci jednoznacznego okrelenia klasy obcienia dla obiektw projektowanych w Polsce. Z dowiadcze wasnych oraz wielu krajw europejskich wynika, e nadmierne rnicowanie nonoci obiektw w cigach drg publicznych nie jest uzasadnione. Z reguy stosuje si dwie klasy obcienia: dla drg gwnych (autostrady, drogi ekspresowe, drogi krajowe i wojewdzkie) i drugorzdnych (pozostae). Rnicowanie klas odbywa si bdzie przez zrnicowanie wartoci jednego lub wielu wspczynnikw z grupy lub/i wspczynnika . Model drugorzdnych moe polega na zredukowaniu wartoci wspczynnikw 1 i ewentualnie 1. podstawowy odpowiada obcieniom gwnych europejskich szlakw komunikacyjnych. Przyjcie modelu dla drg
10.2.1. Przso wraz z wyposaeniem
Przekrj typowy wiaduktu wraz z podstawowymi wymiarami pokazano na schemacie poniej. W tabeli pod rysunkiem zestawiono elementy skadowe przsa wraz z ich podstawowymi parametrami geometrycznymi wykorzystywanymi w zestawieniu oddziaywa. Elementy, dla ktrych normowo wymagane jest przyjcie zmiany wymiarw w trakcie uytkowania obiektu (wynikajce z cykli utrzymaniowych) zostay w tabeli opisane trzema wartociami obcienia lub wymiaru: nominaln, minimaln i maksymaln (zmiany w przypadku omawianego przsa dotycz gruboci nawierzchni i izolacji).
95

PRZEKRJ PODPOROWY
12.10 1.50 Prefabrykowana bariera stalowa 0.05 0.36 1.00
O odwodnienia
PRZEKRJ PRZSOWY
3.00 1.00
O odwodnienia
0.19 Prefabrykowana balustrada stalowa Monolityczna pyta chodnikowa

2.80
3.00
0.36
1.50 0.19
0.45 Krawnik kamienny 0,2x0,22m Wpust eliwny

O mostu
2%
3%
O oyska
0.22
Prefabrykowana deska gzymsowa polimerobetonowa
0.36 0.28
0.40
Powierzchnia hydrofobizowana 2.50 0.17 3.25
0.40
Poprzecznica
1.50 1.85
A
WARSTWY CHODNIKA
0.18 0.80 5.50
1.05
1.46
B
WARSTWY JEZDNI 1. W-wa cieralna SMA 0,04m
1. Nawierzchnio-izolacja epoksydowo-poliuretanowa 0,01m 2. Pyta chodnikowa C30/37 0,24m 3. Izolacja arkuszowa, termozgrzewalna 0,01m 4. Konstrukcja elbetowa
2. W-wa ochronna asfalt twardolany 0,045m 3. Izolacja arkuszowa, termozgrzewalna 0,01m 4. Konstrukcja elbetowa
Rysunek 30. Schemat przekroju poprzecznego wiaduktu do zestawienia obcie staych wg PN-EN 1991-1-1
96
Tabela 21. Tabelaryczne zestawienie elementw przsa wraz z podstawowymi charakterystykami geometrycznymi Podstawowe wymiary, parametry powierzchni i objtoci Liczba Dugo Powierzchnia Objto ELEMENT elementw cakowita cakowita cakowita [m, m2, m3]
Szeroko Wysoko Powierzchnia Dugo Objto Wspornik Dwigar Pyta pomidzy dwigarami Poprzecznica (1 szt.) Odwodnienie Urzdzania dylatacyjne Izolacja pomostu Deska gzymsowa Podbudowa krawnika Krawnik Pyta chodnikowa Balustrada Bariera ochronna Nawierzchnia jezdni nom. min. max. nom. min. max. nom. min. max. 2.330 1.725 3.650 1.000 12.000 12.000 12.000 12.000 0.040 0.220 0.220 2.000 0.120 0.360 7.600 7.600 7.600 2.000 2.000 2.000 0.310 1.400 0.306 0.971 0.010 0.008 0.014 0.600 0.040 0.200 0.240 1.100 0.500 0.085 0.068 0.119 0.012 0.010 0.017 0.722 2.415 1.118 0.971 0.120 0.096 0.168 0.024 0.009 0.044 0.480 0.646 0.517 0.904 0.024 0.019 0.034 [szt.] 2 2 1 5 2 2 1 1 1 5 2 2 2 2 2 1 1 1 2 2 2 [m] 99.4 99.4 49.7 19.8 99.4 24 49.7 49.7 49.7 248.5 99.4 99.4 99.4 99.4 99.4 49.7 49.7 49.7 99.4 99.4 99.4 [m2] 1.445 4.830 1.118 4.856 0.120 0.096 0.168 0.120 0.018 0.088 0.960 0.646 0.517 0.904 0.048 0.038 0.067 [m3] ELEMENTY NONE 49.70 35.90 49.70 120.03 55.56 49.70 3.96 3.85 ELEMENTY WYPOSAENIA 49.70 12.00 49.70 5.96 49.70 4.77 49.70 8.35 49.70 1.19 49.70 0.44 49.70 2.19 49.70 23.86 49.70 49.70 49.70 32.11 49.70 25.68 49.70 44.95 49.70 1.19 49.70 0.95 49.70 1.67
Uwagi
71.80 240.05 szeroko rednia 55.56 wysoko uredniona 19.23 element wystpujcy loklanie obcienie liniowe obcienie liniowe 5.96 warto mominalna 100% 4.77 warto minimalna -20% gruboci 8.35 warto maksymalna +40% gruboci 5.96 0.87 4.37 47.71 - obcienie liniowe - obcienie liniowe 32.11 warto mominalna 100% 25.68 warto minimalna -20% gruboci 44.95 warto maksymalna +40% gruboci 2.39 warto mominalna 100% 1.91 warto minimalna -20% gruboci 3.34 warto maksymalna +40% gruboci
Nawierzchnia chodnika
97
49.70 24.30 24.30
4.20
DROGA LOKALNA
RZEKA Piaski drobne Id=0.35
DROGA GRUNTOWA
Namu/Torf
17.00
5.00
DROGA EKSPRESOWA
21.00
Piaski rednie Id=0.6 Glina IL=0.20
Piaski rednie Id=0.7
Dugo cakowita przsa Lc=49.7m Rozpitoci teoretyczne przse Lt=24.3m rednica pali Dp=1,0m
Rysunek 31. Widok z boku wiaduktu schemat
98
19.00
Dariusz Sobala, dr in. 10.2.2. oyska
W obiekcie przyjto podparcie konstrukcji przsa na podporach za porednictwem oysk garnkowych. Schemat oyskowania obiektu pokazano na schemacie poniej.
Y
O dwigara D1
SCHEMAT OYSKOWANIA PRZESA

O dwigara D2 X
Na filarze zlokalizowano oysko stae i jednokierunkowo przesuwne wzdu osi podpory. Na przyczkach zlokalizowano zestaw oysk jednokierunkowo przesuwnych w osi oyska staego na filarze oraz oyska wielokierunkowo przesuwne w osi oyska jednokierunkowo przesuwnego zlokalizowanego na filarze. O doborze oysk decyduj nastpujce parametry bdce wynikiem zestawienia oddziaywa i analizy statycznej: obcienia pionowe (oddziaywania stae i zmienne); obcienia poziome w kierunku osi obiektu (hamowanie lub przypieszanie, oddziaywanie wiatru wzdu osi obiektu, tarcie w oyskach) i poprzecznie do osi obiektu (siy odrodkowe, obcienie wiatrem, tarcie w oyskach); zdolno przesuwu (oddziaywania termiczne, wpyw ugicia od obcie uytkowych); zdolno obrotu (wpyw ugicia od obcie uytkowych, oddziaywania termicznie, zjawiska reologiczne).
Przykad tabeli charakteryzujcej oyska wymagajcej uzupenienia na podstawie wynikw analizy statycznej
O Opis Nono [kN] w kierunku pionowa z P1-D1 P1-D2 P2-D1 P2-D2 P3-D1 P3-D2 wielokierunkowo przesuwne jednokierunkowo przesuwne jednokierunkowo przesuwne stae wielokierunkowo przesuwne jednokierunkowo przesuwne x pozioma y x Zdolno przesuwu [mm] w kierunku y obrotu [rad]
Wymagany wspczynnik tarcia dla oysk przesuwnych =0.005
W przypadku tak oyskowanego obiektu sia pozioma od dziaania wiatru (w kierunku y) przenoszona jest na poszczeglne podpory przez pojedyncze oyska zlokalizowane w osi dwigara D2 w proporcji odpowiadajcej reakcjom belki dwuprzsowej cigej, tj. dla P1 i P2 - 0.375 obcienia wiatrem przylegego przsa, a dla P2 - 1.25 obcienia przylegego przsa. Obcienia od hamowania (w kierunku x) przenoszone s w caoci i rwnomiernie przez obydwa oyska podpory poredniej filara P2. Obcienia z przsa za porednictwem oysk przekazywane s na podpory.
Przyczek P3
Przyczek P1
Filar P2
99

Podpora porednia filar P2 obciona jest:
Ukad 1 - maksymaln reakcj pionow od obcie staych i uytkowych oraz towarzyszcych oddziaywa klimatycznych sia pozioma w kierunku x tym przypadku jest rwna zero ze wzgldu na wzajemne znoszenie si siy tarcia od obcie termicznych na podporach skrajnych, sia pozioma w kierunku y wynika ze skadowej poziomej oddziaywania wiatru Ukad 2 - maksymaln si pozioma od hamowania pojazdw na przle (grupa 1b obcie ruchomych) i towarzyszcego obcienia pionowego (skadowa staa i zmienna/uytkowa);
10.2.3. Podpory Na konstrukcj wiaduktu skadaj si dwa jednakowe przyczki oraz filar. Schematy podpr pokazano na rysunkach. W tabelach zestawiono charakterystyki geometryczne czci skadowych podpr wykorzystywane w zestawieniach oddziaywa. Wszelkie oddziaywania geotechniczne na podpory naley zestawia zgodnie z PN-EN 1997-1. Oddziaywa tych (np. par na przyczki) nie uwzgldniono w niniejszym przykadzie. Podano natomiast model obcienia naziomu, ktry w projektowaniu przyczka naley uwzgldni.
Obcienie zasypki przyczka wg PN-EN 1991-2
q,1 x q1,k - obcienie rwnomierne rozoone modelu obcienia LM1 pas 1 q,i x qi,k - obcienie rwnomierne rozoone modelu obcienia LM1 pas 2, 3, pozostae pasy i pozostay obszar
1 2 3 2.20
Q,i x Qi,k - obcienie zastpcze rwnomiernie rozoone na prostokcie o wymiarach 2.2x3.0m od tandemw osi na pasach 1, 2 i 3
Rozkad obcienia tandemami LM1 na gbokoci
30
Rysunek 32. Model obcienia naziomu przyczka mostu drogowego
10.2.4. Fundamenty Podpory posadowiono na fundamentach palowych. Schematy planw palowania pokazano na rysunkach. W tabeli zestawiono poszczeglne fundamenty pod ktem zuycia materiaw. W obliczeniach fundamentw palowych nie uwzgldnia si zwykle ciaru trzonw pali. Ciar trzonu jest porwnywalny z ciarem usunitego gruntu, a wyniki bada nonoci uzyskiwane w poziomie gowicy pali uwzgldniaj ten ciar. Zasada ta nie dotyczy pali pracujcych na wyciganie oraz bardzo dugich pali przechodzcych przez bardzo grube warstwy gruntw sabych. Wszelkie oddziaywania geotechniczne na pale naley zestawia zgodnie z PN-EN 1997-1. Oddziaywa tych (np. tarcia negatywnego lub parcia na pale, osiadania lub/i nierwnomiernego osiadania podpr) nie uwzgldniono w niniejszym zestawieniu. Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 100
W praktycznych obliczeniach wykonuje si dziesitki zestawie na poszczeglne elementy przse i podpr w ktrych na rne sposoby wykorzystuje si oddziaywania analogiczne do przedstawionych w niniejszym przykadzie. Przykad zosta ograniczony do zestawie na elementy gwne: dwigary gwne, korpusy podpr i fundamenty (bez oddziaywa geotechnicznych). Nie obejmuje przykadw zestawienia oddziaywa na przykad na skrzydeko i wiele innych elementw, ktre naley wykona analogicznie wykorzystujc podstawowe zasady przedstawione w przykadzie.
Obcienie ciarem wasnym obejmuj obcienia od elementw konstrukcji i elementw wyposaenia. Warto reprezentatywn obcienia ustalono na podstawie wymiarw nominalnych odczytanych z dokumentacji projektowej (rysunkw) z wyjtkiem dotyczcymi elementw takich jak nawierzchnie i izolacje, ktrych grubo w trakcie przewidywanego okresu uytkowania obiektu moe ulega zmianie (w ramach robt utrzymaniowych). Obcienie ciarem wasnym traktowane jest jako obcienie pojedyncze oraz w uzasadnionych przypadkach , lub/i . stanowice odpowiednio 5% i 95% kwantyl rozkadu statystycznego wartoci redniej.
10.3. Oddziaywania na przso i podpory wiaduktu drogowego wg PN-EN 1991

10.3.1. Obcienie ciarem wasnym
Traktowanie obcienia ciarem wasnym jako obcienia pojedynczego ma daleko idce
konsekwencje w procesie projektowania. Do takiego obcienia stosuje si w konkretnej kombinacji tylko jedn warto wspczynnika obcie, tzn. nie naley z zasady rnicowa wartoci ciaru wasnego konstrukcji (np. przy pomocy wspczynnikw obcienia) bez uzasadnienia w zmianie wymiarw nominalnych. Od tej zasady s wyjtki to konstrukcje wraliwe na niewielkie zmiany ciaru wasnego (najczciej w fazie budowy, np. w trakcie montau przse metod wspornikow). Nawet w tych wyjtkowych przypadkach rnicuje si ciar objtociowy materiaw konstrukcyjnych, wykorzystujc jego maksymaln i minimaln wartoci wynikajc z rozkadw statystycznych (np. 2-5% wartoci redniej w przypadku betonu, mniej w przypadku obiektw duych). Nie naley myli rnicowania ciarw objtociowych z rnicowaniem oddziaywa za pomoc wspczynnikw obcienia na dugoci/szerokoci/wysokoci one odnosz si zawsze do pojedynczego obcienia ciarem wasnym.
Projektowan konstrukcj uznano za niewraliw na zmiany rozkadu ciaru wasnego na dugoci/szerokoci/wysokoci konstrukcji. Oddziaywania zestawiono w kolejnoci odpowiadajcej kolejnoci budowy (co pozwoli w razie potrzeby przeanalizowa kolejne etapy budowy obiektu).
Forma zestawienia oddziaywa zaley od wykorzystywanej metody oblicze statycznych. W obliczeniach rcznych zestawienie oddziaywa od obcie staych doprowadza si do formy umoliwiajcej okrelenie oddziaywa na poszczeglne elementy w postaci obcie powierzchniowych (najczciej rwnomiernie rozoonych), obcie liniowych staych lub zmiennych lub si skupionych. W przykadzie obciania stae od poszczeglnych elementw przsa/podpr zestawiono jako powierzchniowe lub liniowe oraz cakowite od elementu skadowego oraz dla caego elementu konstrukcji (przso, podpora). W najczciej wspczenie prowadzonych obliczeniach numerycznych forma zestawienia oddziaywa zaley od moliwoci wykorzystywanego oprogramowania. W skrajnych przypadkach opisuje si wycznie geometri elementw konstrukcyjnych i wyposaenia wraz z ich ciarami objtociowymi, a zestawienie obcie staych jest realizowane automatycznie.
101

Tabela 22. Zestawienie obcie staych
ELEMENT
ELEMENTY NONE Wspornik Dwigar Pyta pomidzy dwigarami Poprzecznica ELEMENTY WYPOSAENIA Odwodnienie Urzdzania dylatacyjne nom. Izolacja min. pomostu max. Deska gzymsowa Podbudowa krawnika Krawnik Pyta chodnikowa Balustrada Bariera ochronna nom. Nawierzchnia min. jezdni max. nom. Nawierzchnia min. chodnika max.
Ciar jednostkowy Obcienie Objtociowy Liniowy Powierzchniowe Liniowe Cakowite [kN/m3] [kN/m] [kN/m2] [kN/m] [kN] 25 7.75 18.06 1795 25 35.00 60.38 6001 25 7.66 27.95 1389 25 24.28 24.28 481 23 23 23 27 19 27 25 23 23 23 23 23 23 0.5 0.5 0.5 0.5 0.23 0.18 0.32 16.20 0.76 5.40 6.00 1.96 1.56 2.74 0.28 0.22 0.39 RAZEM RAZEM RAZEM 0.50 0.50 2.76 2.21 3.86 0.65 0.17 1.19 12.00 0.50 0.50 14.86 11.89 20.80 0.55 0.44 0.77 Gnom= Gmin= Gmax= 50 12 137 110 192 161 17 118 1193 50 50 738 591 1034 55 44 77 12246 100% 12060 98.5% 12618 103.0% Zmiana
Powysza tabela zawiera waciwe zestawienie obcie staych dla projektowanego wiaduktu drogowego. Wartoci ciarw waciwych materiaw budowlanych przyjto z waciwych tablic zacznika A do PN-EN 1991-1. Obcienia liniowe dla elementw barier, balustrad, urzdze dylatacyjnych oraz odwodnienia przyjto na podstawie informacji katalogowych dla przykadowych, typowych rozwiza konstrukcyjnych. Warto cakowitego obcienia staego wynosi: Gnom=12 246kN Gmin=12 060kN Gmax=12 618kN
W praktyce warto Gnom nie bdzie w projektowaniu dalej uywana. Do ustalenia oddziaywa staych minimalnych wykorzystywana bdzie warto Gmin, natomiast maksymalnych Gmax.
102
10.3.2. Obcienia uytkowe obcienie ruchem pojazdw i pieszych Obcienie uytkowe przsa (dwigarw gwnych)
Numeracja pasw
0.19 1.50 0.36
1
3.00 2.00
7.60
2
3.00 2.00
UWAGA! Ustalenie klasy obcienia odbywa si przez zmian wartoci wspczynnika .

Pozostay obszar 1,60m
0.36
1.50
0.19
qfk
TS1
qfk TS2
O oyska
Poprzecznica
rkqrk=rk2.5kN/m2 q,2qk,2=q,22.5kN/m2
Obcienie na pozostaym obszarze, ktry nie tworzy pasa, w<3.0m
q,1qk,1 =q,19.0kN/m2
q,1qk,1
UDL1
q,2qk,2
UDL2
0.40
rkqrk
Q,1Qk,1
1.30
2.00 0.40
Q,2Qk,2
TS2
TS1
0.30
qfk Q,1Qk,1 1 Q,2Qk,2 2

Model obcienia 1 (LM1)
Obszary powierzchni wpywu dla lewego dwigara (rozkad 0-1) wyczone z obcienia ruchomego (przykad)
Rysunek 33. Schemat obcienia uytkowego dla okrelenia maksymalnego momentu przsowego
Na schemacie powyej podano podzia jezdni na pasy obcienia oraz schematycznie rozmieszczono na szerokoci pomostu poszczeglne rodzaje obcie ruchomych wykorzystywanych w analizie elementw gwnych, tj. grup 1a. Pominicie obcie po prawej stronie osi prawego dwigara wynika z przyjtej metody analizy rozkadu poprzecznego obcienia (metoda sztywnej poprzecznicy). Wartoci wspczynnikw i i i zgodnie ze wczeniejszymi ustaleniami dotyczcymi klasy obcienia. Obcienia zmienne naley rozmieszcza wycznie w obszarach powierzchni wpywu w ktrych wywouj zwikszenie efektu obcienia.
103
W przypadku wykorzystywania metody sztywnej poprzecznicy wyznaczenie powierzchni wpywu jest stosunkowo proste., jednak metoda ta nadaje si wspczenie wycznie do . oblicze przykadowych.
Model obcienia elementw pomostu Model obcienia elementw pomostu o rozpitoci poniej 7m moe skada si z elementw Modelu Obcienia 1 w najniekorzystniejszej konfiguracji (np. przy ograniczonej liczbie pasw obcienia) lub z Modelu Obcienia 2 w najniekorzystniejszym pooeniu.
Naley pamita, e Modele Obcienia 1 i 2 wystpuj w obliczeniach wycznie w postaci kompletnej, tzn. (TS1 + UDL1) + ewentualnie (TS2 + UDL2) itd.. lub LM2. Jeli obcienie UDL1 nie mieci si na jezdni to nie mieci si tam rwnie obcienie TS1, ktre wystpuje wycznie w postaci dwch osi z czterema koami. Modeli obcienia nie mona dekompletowa, jak to miao miejsce w przypadku modelu K+q, mona je natomiast do swobodnie konfigurowa, np. w modelu LM1 mona zmienia kolejno pasw, zwiksza lub zmniejsza ich liczb, tak aby uzyska najniekorzystniejszy efekt obcienia.
Model obcienia wspornika chodnikowego

0.19 1.50 0.36
0.36 1.50
Qfwk
0.19
qfk
a)
O oyska
b)
Rysunek 34. Schemat obcienia wspornika chodnikowego a) tumem pieszych b) si skupion w dowolnej pozycji w obszarze chodnika
104
Model obcienia wspornika chodnikowego rni si od modelu obcienia przsa tym, e obcienia uytkowe wystpuj w wartoci charakterystycznej, a nie kombinacyjnej (Rysunek 34a). Zatem zalecana warto obcienia powierzchni chodnika tumem pieszych wynosi qfk=5kN/m2 i stanowi samodzieln skadow grupy 3 obcienia przsa. W tym przypadku uznano barier za wystarczajce zabezpieczenie chodnika przed moliwoci wjazdu samochodu. Alternatywnie, wspornik naley sprawdzi na si skupion o wartoci Qfwk=10kN (Rysunek 34b).
Oczywicie sprawdzanie na si skupion o wartoci Qfwk=10kN musi mie sens. Wykorzystywane jest przy sprawdzeniach lokalnych. W sytuacji przedstawionej na rysunku mona to sprawdzenie pomin.
Grupy obcie Obcienia zmienne do kombinacji przyjto: do oblicze dwigarw gwnych jako grup 1a (LM1 warto charakterystyczna + obcienie tumem na chodnikach o wartoci kombinacyjnej 3kN/m2), do oblicze wspornika chodnikowego jako grup 3 (obcienie tumem o wartoci charakterystycznej 3kN/m2); do oblicze elementw pomostu jako grup 1a lub 1b (LM1 warto charakterystyczna + obcienie tumem na chodnikach o wartoci kombinacyjnej 3kN/m2 lub LM2 warto charakterystyczna); do oblicze obcie poziomych oysk (LM1 warto czsta + obcienia poziome hamowanie lub/i sia odrodkowa)
ze wspczynnikiem obcienia 1,35 w kombinacji z innym oddziaywaniami zmiennymi. Sia pozioma Si poziom wyznaczono wg p. 5.4.4
Obcieniom poziomym w grupie 2 towarzyszy warto czsta Modelu Obcienia 1 (LM1).
105
Obcienia zmczeniowe W normie PN-EN 1991-2 podano modele obcie zmczeniowych, ktre s wykorzystywane w zalenoci od modeli zmczenia analizowanego materiau konstrukcyjnego. Analiza zmczenia wg waciwych norm projektowania rodzaju konstrukcji w przypadku omawianego mostu wg PN-EN 1992. 10.3.3. Oddziaywania wyjtkowe Uderzenie w przso Dla drogi ekspresowej przyjto Fdx=500kN. Obcienie nie podlega redukcji, poniewa przso znajduje si w odlegoci h=5m nad poziomem jezdni. Sia uderzenia skierowana jest poziomo. Powierzchnia przyoenia obcienia to kwadrat o boku 0,25m. Uderzenie w podpor Dla drogi ekspresowej przyjto uderzenie w filar w kierunku jazdy Fdx=1000kN oraz w kierunku poprzecznym do kierunku jazdy Fdy=500kN. Wysoko przyoenia siy przyjto na poziomie 1,5m nad poziomej jedni drogi ekspresowej. Pole przyoenia obcienia przyjto rwne 0,5mx1,0m (szeroko supa). 10.3.4. Oddziaywania w trakcie budowy W projekcie obiektu nie uwzgldniono oddziaywa z etapu budowy zaoono betonowanie przsa i podpr z wykorzystaniem rusztowa stacjonarnych i deskowa systemowych. 10.3.5. Inne oddziaywania Do innych, nie ujtych w niniejszym przykadzie oddziaywa, ktre naley uwzgldni w projektowaniu nale oddziaywania uzalenione od wykorzystywanego materiau konstrukcyjnego lub rodzaju konstrukcji. Nale do nich m.in. : oddziaywania od skurczu betonu z pezaniem (wg PN-EN 1992), od sprenia z pezaniem (wg zaoe indywidualnego projektu sprania) oraz od oddziaywania gruntu na konstrukcj (parcie, tarcie negatywne dziaajce na pale wg PN-EN 1997-1).
106
10.4. Oddziaywania stae na filar
0.24
0.75
0.75
1.20
1.20
7.00
1.00
4.00
1.00
1.00
1.30
0.50
1.20
1.30
6.00
10.00
107
108
Do oddziaywa staych dziaajcych na filar naley doda we waciwych kombinacjach oddziaywania od: wiatru na przso obcione (pionowe i podune lub poprzeczne); wiatru na przso nieobcione (pionowe i podune lub poprzeczne); wiatru na filar; temperatury dziaajcej na przso (reakcje wzbudzone); temperatury dziaajcej na filar; obcie uytkowych pionowych gr 1a; obcie uytkowych poziomych (z towarzyszcymi pionowymi) gr 2; od nierwnomiernego osiadania podpr (wg PN-EN 1997-1); skurczu i pezania betonu (wg PN-EN 1992).
10.5. Kombinacje oddziaywa na mosty drogowe w ULS i SLS
Kombinacje oddziaywa podano dla przekroju przsowego dwigara gwnego w przle 1-2..
Dla innych projektowanych elementw skad i forma kombinacji oddziaywa moe by inna..
109
Dariusz Sobala, dr in. 10.5.1. Wspczynniki

Tabela 23. Tabela A2.1 z zacznika A2 do PN-EN 1990
110
Dariusz Sobala, dr in. 10.5.2. Stan graniczny nonoci (ULS)
Sytuacja trwaa i przejciowa Przyjto wartoci obliczeniowe wg wzoru 6.10 z PN-EN 1990 STR/GEO zbir B:
W tabeli poniej zestawiono przykadowe kombinacje obcie w sytuacji obliczeniowej trwaej i przejciowej warte analizy: Kombinacja Oddziaywanie Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Obcienie uytkowe gr 1a na przle 1-2 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Obcienie uytkowe gr 1a na przle 2-3 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ogrzanie) Tk Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Obcienie wiatrem na przso nieobcione FWk Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Obcienie uytkowe gr 2 na przle 1-2 Qk Obcienie wiatrem na przso obcione FWk 0,i= 0.6 0,i= 0.6 0,i= 0.6 Wspczynnik Wspczynnik obcienia G =1,35 P wg PN-EN 1992 Q,1 =1,35 Q,i =1,5 G =1,0 P wg PN-EN 1992 Q,1 =1,35 Q,i =1,5 G =1,35 P wg PN-EN 1992 Q,i =1,5 G =1,35 P wg PN-EN 1992 Q,1 =1,35 Q,i =1,5
4 .
Spord przedstawionych wyej kombinacji (lub innych uzasadnionych) naley wybra i wskaza w projekcie kombinacj decydujc. Na tego rodzaju kombinacje projektujemy przekroje. Sytuacja obliczeniowa wyjtkowa Przyjto wartoci obliczeniowe wg wzoru 6.11b z PN-EN 1990:
Dla przsa (przekrj rodkowy) kombinacja wyjtkowa moe przyj nastpujc posta: Oddziaywania na obiekty mostowe wg PN-EN 1991 111
Zakad Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej Wspczynnik 1,1= 0,75/0,40 2,i= 0,5 Wspczynnik obcienia G =1,00 P=1,00 A=1,00 Q,1 =1,00 Q,i =1,00
Kombinacja
Oddziaywanie Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Obcienie wyjtkowe - uderzenie w przso Fdx=500kN Obcienie uytkowe gr 1a na przle 1-2 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk
Na tego rodzaju kombinacje sprawdzamy przekroje. 10.5.3. Stan graniczny uytkowalnoci (SLS) Kombinacja charakterystyczna Poniej przestawiono przykad kombinacji charakterystycznej: Kombinacja Oddziaywanie 0,1= 0,6 0,1= 0,75/0,40 Wspczynnik Wspczynnik obcienia G =1,00 P=1,00 Q,1 =1,00 Q,i =1,00 G =1,00 P=1,00 Q,1 =1,00 Q,i =1,00
Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 charakterystyczna Obcienie uytkowe gr 1a na przle 1-2 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk charakterystyczna Obcienie uytkowe gr 1a na przle 1-2 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk
Na tego rodzaju kombinacje sprawdzamy nieodwracalne stany graniczne uytkowalnoci, np. odrywanie nad oyskami lub dekompresja przekroju w peni spronego. Kombinacja czsta Poniej przestawiono przykad kombinacji czstej: Kombinacja czsta Oddziaywanie Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk Obcienie uytkowe gr 1a na przle 1-2 Qk Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk 1,1= 0,6 1,1= 0,75/0,40 2,1= 0,5 Wspczynnik Wspczynnik obcienia G =1,00 P=1,00 Q,i =1,00 G =1,00 P=1,00 Q,1 =1,00 Q,i =1,00
czsta
112
Na tego rodzaju kombinacje sprawdzamy odwracalne stany graniczne uytkowalnoci. Kombinacja quasi-staa Poniej przestawiono przykad kombinacji quasi-staej: Kombinacja quasi-staa Oddziaywanie Obcienie stae Gk Obcienie od sprania Pk wg PN-EN 1992 Oddziaywanie temperatury (skadowa liniowa po wysokoci - ozibienie) Tk Wspczynnik 2,1= 0,5 Wspczynnik obcienia G =1,00 P=1,00 Q,i =1,00
Na tego rodzaju kombinacje sprawdzamy osiadania/rnic osiada, podniesienie wykonawcze konstrukcji przsa oraz ugicie od obcie dugotrwaych.
Ugicia w stanie granicznym uytkowalnoci wg PN-EN 1990

Podniesienie wykonawcze, wc Stan wyjciowy (projektowany)
wc
w1
w2
wtot
wmax
Ugicie natychmiastowe od obcie staych, w1 wtot - ugicie cakowite wmax - ugicie maksymalne
w3
Dodatkowe ugicie dugoterminowe od obcie staych, w2 Ugicie od obcie zmiennych, w3
Na schemacie powyej pokazano ugicia, ktre mog by przedmiotem analizy w stanie granicznym uytkowalnoci. Kade z nich powinno by analizowane przy wykorzystaniu innych kombinacji obcie. Podniesienie wykonawcze powinno by wyznaczane na podstawie kombinacji quasi-staej (prawie staej), ale dla okresu stanowicego ok. do okresu uytkowalnoci obiektu, ugicie cakowite powinno by wyznaczane, jeli jest taka potrzeba, przy wykorzystaniu kombinacji charakterystycznej, ugicie od obcie uytkowych (dla spenienia kryterium komfortu) dla kombinacji czstej bez uwzgldniania oddziaywa staych, itd.
Poniej zestawiono dokumenty bdce rdem informacji zawartych w materiaach szkoleniowych w zakresie oddziaywa na konstrukcje, ktre mog stanowi znakomit lektur uzupeniajc: [1]. [2]. PN-EN 1990: Eurokod. Podstawy projektowania konstrukcji . PN-EN 1990: Eurokod. Podstawy projektowania konstrukcji . Zacznik A2 (normatywny). Zastosowanie do mostw 113
10.6. Pimiennictwo i lektura uzupeniajca
Dariusz Sobala, dr in. [3]. [4]. [5]. [6]. [7]. [8]. [9]. [10]. [11]. [12]. [13]. [14]. [15].
PN-EN 1991-1-1: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-1: Oddziaywania oglne. Ciar objtociowy, ciar wasny, obcienia uytkowe w budynkach PN-EN 1991-1-2: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-2: Oddziaywania oglne. Oddziaywania na konstrukcje w warunkach poaru PN-EN 1991-1-3: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-3: Oddziaywania oglne. Obcienie niegiem PN-EN 1991-1-4: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-4: Oddziaywania oglne. Oddziaywania wiatru PN-EN 1991-1-5: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-5: Oddziaywania oglne. Oddziaywania termiczne PN-EN 1991-1-6: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-6: Oddziaywania oglne. Oddziaywania w czasie wykonywania konstrukcji PN-EN 1991-1-7: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-7: Oddziaywania oglne. Oddziaywania wyjtkowe PN-EN 1991-2: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 2: Obcienia ruchome mostw PN-EN 1991-3: Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje. Cz 3: Oddziaywania wywoane dwignicami i maszynami EN 1317: Systemy ograniczajce drog. Calgaro J-A., Tschumi M.,Gulvanessian H. (2010): Designers guide to Eurocode 1: Actions on Bridges. EN1991-2, EN1991-1-, -1-3 to -1-7 and EN1990 Annexe A2. Thomas Telford, London Calgaro J-A., Holicky M.,Gulvanessian H. (2002): Designers guide to EN 1990: Eurocode. Basis of structural design. Thomas Telford, London Pawlikowski J. (2010): Oddziaywania stae I zmienne na konstrukcje budynkw. Wydawnictwo ITB, Warszawa.
114

Sobala D. Oddziaływania Na Obiekty Mostowe WG Eurokodów

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sobala D. Oddziaływania Na Obiekty Mostowe WG Eurokodów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodo w

Dariusz Sobala, dr in. 2012-09-15

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

, oddziaywanie stae, warto charakterystyczna minimalna; oddziaywanie wyjtkowe; oddziaywanie zmienne;

oddziaywanie stae, warto charakterystyczna;

obliczeniowy efekt oddziaywania;

Wykaz podstawowych oznacze

, oddziaywanie stae, warto charakterystyczna maksymalna;

- podstawowa reprezentatywna warto oddziaywania; - warto reprezentatywna oddziaywania; UZUPENI

zbir si (obcie) przyoonych bezporednio do konstrukcji, wymuszonych odksztace lub przemieszcze;

Sownik poj podstawowych

pomocnicz/referencyjn w trakcie studiowania dalszej czci materiaw.

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Zasady sprawdzania zmczenia zostay opisane w normach materiaowych sytemu Eurokodw.

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

normatywne, ktre stanowi integraln cao z zasadnicz czci normy.

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Tabela 1. Oddziaywania na mosty wg Eurokodw

PN-EN 1990 Eurokod Podstawy projektowania konstrukcji

PN-EN 1991 Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcje

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Podstawy projektowania mostw wg Eurokodw

PN-EN 1990 okrela ponadto podstawowe zasady: projektowania, weryfikacji oraz 13

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Oglny warunek stanu granicznego nonoci: przy sprawdzaniu nonoci (STR/GEO): ,

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Konstrukcja traktowana jako ciao

Zagroenie utrat rwnowagi. sztywne

To przykad konstrukcji i fazy

Zagroenie utrat nonoci.

elementu wsppracujcego z gruntem.

Zagroenie utrat nonoci

Rysunek 1. Przykady osignicia stanw granicznych nonoci

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Warto obliczeniow oddziaywa wyznacza si z zalenoci = ,

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Tabela 2. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na zmienno w czasie

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Tabela 3. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na charakter oddziaywania

zlokalizowane przyoone w cile okrelonym miejscu

Obcienie od ciaru wasnego wyposaenia

Tabela 5. Klasyfikacja oddziaywa ze wzgldu na charakter obcienia lub/i reakcj konstrukcji:

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

, = 1.64 = (1 1.64 ) , = + 1.64 = (1 + 1.64 )

Warto charakterystyczna oddziaywania

Obcienia stae mostw G wg Eurokodw

Obcienia zmienne Q mostw wg Eurokodw

Oddziaywania wyjtkowe A na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Oprcz wartoci charakterystycznej .

Wartoci reprezentatywne oddziaywa zmiennych

Stan graniczny Nonoci

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Sobala D.: Oddziaywania na obiekty mostowe wg Eurokodw

Wyjtkowa sytuacja obliczeniowa = , ; ; ; (1,1 2,1 ) ,1 ; 2, , 1; > 1

Kombinacja czsta: = , ; ; 1,1 ,1 ; 2, , 1; > 1