wi ta moc

Huny

I M A

A .

O R R E L L

wita moc

Huny

STUDIO ASTROPSYCHOLOGII

Tytu oryginau: The Sacred Power of Huna. Spirituality and Shamanism in Hawaii Redakcja: Ewa Karczewska Tumaczenie: Ryszard Olizo Projekt okadki: Anna Drozdowska Skad komputerowy: Maciej Grycz

Copyright 2005 by Rima A. Morrell Chapter opening petroglyph figures and tapa cloth illustration on page 209 Copyright 2005 by D. Greenhow and R. A. Morrell Copyright for the Polish edition by Studio Astropsychologii, Biaystok, 2007

Wydanie I BIAYSTOK 2007 ISBN 978-83-7377-259-5

STUDIO ASTROPSYCHOLOGII
www.studioastro.pl 15-762 Biaystok ul. Antoniuk Fabr. 55/24 (085) 662-92-67 redakcja (085) 654-78-06 sekretariat (085) 653-13-03 dzia handlowy hurt (085) 654-78-35 sklep firmowy Talizman detal

WICEJ INFORMACJI ZNAJDZIESZ NA PORTALU PSYCHOTRONICZNYM WWW.PSYCHOTRONIKA.PL

Druk i oprawa: Podlaska Spdzielnia Produkcyjno-Handlowo-Usugowa, Biaystok

SPIS TRECI

Podzikowania .......................................................................................... 7 Prolog ....................................................................................................... 9 1. Ukryte wiato .................................................................................... 15 2. Kontrast wiate ................................................................................. 41 3. Moc Many ........................................................................................... 63 4. Uprawianie magii ............................................................................... 83 5. Wyprawa do Umysu wiata .............................................................. 99 6. Otwieranie kolorw wiata: taniec hula ............................................ 121 7. Tworzenie tcz: Huna mioci ........................................................... 141 8. Nocne wiata na play: poza czasem i mierci ................................ 163 9. Bogowie spywajcy w d tczy: mit i magia .................................... 189 10. Rozwietlanie szlakw: pielgrzymka po Hawajach .......................... 213 11. Jako wiata ................................................................................ 235 Przypisy ................................................................................................ 255 Sowniczek ............................................................................................ 263 rda na temat Huny .......................................................................... 273

Wszystkie ksiki stan si wiatem w takim stopniu, w jakim ty je w nich znajdziesz.

MORTIMER J. ADLER

nauczania tego jzyka. Nowe pokolenie hawajskich dzieci moe zacz nauk jzyka hawajskiego w Punana Leo, w przedszkolach, w ktrych uczniowie mwi wycznie po hawajsku, a nastpnie kontynuowa j w szkoach Kamhamha. Jak si przekonamy, wiedza zyskana dziki nauce jzyka hawajskiego dostarcza kluczy otwierajcych drzwi do staroytnej mdroci. Sowa same w sobie posiadaj moc. Na przykad, zawsze nazywano miejsca, a ich nazwy s hawajskie. Na przykad, ulice wok midzynarodowego lotniska w Honolulu nosz nazwy chmur. S to: ao lewa, unoszca si chmura, ao wena, jarzca si chmura, a nawet ao loko, chmura wewntrzna. Mniej romantycznie, Waikk oznacza tryskajca woda (wai znaczy woda, a k k tryska). Tym niemniej, wai znaczy rwnie nasienie, przydajc znaczenia chyba nie cakiem niestosownego dla wspczesnej roli, jak peni Waikk, symbolizujc zmysowo Hawajw! Na Oahu istnieje plaa o nazwie ule hawa, czyli sprony penis. Wyspa ta nie jest nietypowa; miejscom na kadej wyspie nadawano nazwy bardzo starannie, poniewa ukryte w nich znaczenia s rdem okrelonych cech. Wemy na przykad Honolulu. Honolulu oznacza dosownie osonita zatoka, ale honu znaczy te cuchncy, a lulu rozrzuca. Moc tych warstw znaczeniowych mona odnale w wielu nieoczekiwanych aspektach Hawajw, takich jak sowa towarzyszce tacom hula. Taniec hula od dawna stanowi nieoficjalny symbol Hawajw, lecz mniej znane jest jego powizanie ze staroytnym szamanizmem hawajskim, powizanie, ktre bdziemy szczegowo zgbia w rozdziale szstym. Cho prawd jest i to niezaprzeczalnie tragiczn e tradycyjna kultura hawajska doznaje uciskw ze strony mieszkacw Zachodu od chwili pierwszego kontaktu pod koniec osiemnastego wieku, to jednak, na szczcie, tumienie to nie odnioso zamierzonego skutku. Jak uj to pewien Hawajczyk: Taniec hula przetrwa, nauczany w tajemnicy w mroku wiosek. Obecnie istniej setki szk hula rozsianych na terenie wysp. Hula rozkwita, jak kwiaty we wosach tancerek, a wiele hawajskich dzieci uczy si go taczy. Blisko zwizane z jzykiem i hula s hawajskie praktyki magiczne tczowe techniki wiadomoci a take mity i legendy, czce ludzi, zwierzta i bogw. Zgodnie z tradycj, praktyki magiczne przekazywane s przez kahun, ale kady moe je stosowa, o ile wiadomo tej osoby jest wystarczajco zielona, wystarczajco rozwinita. Zilustrowane to zostao w micie o Pele i Hiiaka ktremu przyjrzymy si w rozdziale dziewitym przez bogini
33

Hiiaka, ktrej w podry duchowej towarzyszy Wahine Omao, pani w zieleni. Obecno koloru wskazuje na janiejcego ducha, bo w ostatecznym rozrachunku mity stanowi kody, dziki ktrym moliwy jest rozwj. Wanie dlatego przetrway przez tyle tysicleci. I dlatego te tak przydatne jest dla nas ich zrozumienie we wszystkich wymiarach wiata. Najsubtelniejsza oznaka hawajskiej kultury i ducha jest najtrudniejsza do omwienia, a jednak wszechobecna. Jest to ta szczeglna, niezwykle intensywna energia Hawajw oraz znaczenie tych wszystkich miejsc dla ludzi, ktrzy je kochaj i szanuj. Odzwierciedla to jedno ze znacze sowa Hawaii: wzbudzajcy ch ycia. Hawajska energia moe by szczeglnie silna w witych miejscach, przed ktrymi czsto znajduje si znak KAPU, czyli zakazu. Heiau, czyli witynie, zwykle skadaj si z pewnej kompozycji kamieni i bloku skalnego w jej rodku: staroytnego otarza. Hawajczycy musieli zna pierwsze prawo termodynamiki, ktre gosi, e energii nigdy nie mona stworzy ani zniszczy, poniewa twierdz, e wito miejsca moe zosta sprofanowana, lecz nigdy utracona. Na przykad, na wyspie Kauai by przypadek zbudowanych w witym miejscu toalet hotelowych, w ktrych nie spywaa woda. Wezwano ekspertw, ale toalety nadal nie dziaay, wic w kocu ustawiono je w innym miejscu tam te same toalety zaczy dziaa od razu! Ta szczeglna energia rozciga si nawet na przedmioty znajdujce si w witych miejscach. Przedmioty posiadaj moc i chc znajdowa si na swoim miejscu, czego dowiadcza wielu ludzi, nawet ci, ktrzy tego nie oczekuj. Wulkan na Big Island uwaany jest za wity, podobnie jak jego skay, co wyraa hawajski mit, zgodnie z ktrym ska nalecych do bogini Pele nie naley zabiera z jej domu, ktrym jest wyspa Hawaii. W miejscowym muzeum jest wiele listw od ludzi oznajmiajcych, e oddaj kawaek skay wulkanicznej po zaznaniu serii nieszcz. Wszystkie listy prosz o odniesienie ska na miejsce. Za podobnie jak w przypadku mojego dowiadczenia witoci na grskiej polanie reyser North Shore (Pnocne Wybrzee) opisa wityni hawajsk, w ktrej krcili film, jako nieciekaw stert ska, ktra wywieraa gboki skutek duchowy na aktorw i ekip.13 Chocia Hawaje nie s synn czci witej geografii tej planety o reputacji takiej, jak cieszy si Mecca, Benares, Lourdes czy Lhasa, wyspy te zasuguj na ni, poniewa s krain bogw i bogi, a podr przez te pikne wyspy jest tradycyjnie uwaana za pielgrzymk. Nie chodzi o to, e kraina ta pena jest witych cieek, gdzie kady kamie i kady kwiat jest niezwykle
34

wany; wita jest bowiem sama ta ziemia. Ta hawajska koncepcja podobna jest do czasu snu australijskich aborygenw, wedug ktrego mityczny wymiar miejsca przywracany jest do ycia za kadym razem, kiedy zostanie wzbudzony, na przykad, jeli nad nim przej albo zaintonowa pie, skierowan ku niemu. Wedug Huny, kiedy odbywasz podr, piewasz dla miejsca, ku ktremu zmierzasz albo, w gbszym sensie, ktre tworzysz, bo nikt inny nie przeyje w nim tego, co ty. Kade spotkanie to mieszanka twej wiadomoci i mocy danego miejsca. Wszystko jest wite i za takie wszystko naley uzna. Dlatego kady rodzaj wiatru, kada grupa ska, kada kpa drzew ma na Hawajach swoj nazw. Ksztaty chmur maj swoje nazwy; kady niewielki gaj i dolinka maj nazwy. Kade miejsce ma te wasn pie i okrelone konotacje z mitami i bogami. Za kadym razem, kiedy wymawia si nazw jakiego miejsca, pobudzone zostaje znaczenie tej nazwy, oywiajc powizanie pomidzy mwicym i samym miejscem. Te skay trwaj, jak uj to Gavin Maxwell w swej piknej ksice o Pogrzu Szkockim, a pierwotna mdro tej ziemi, zachowana w jej macierzystej skale, nigdy nie moe ulec zniszczeniu. Tymczasem rdzenne kultury dziaaj jak wite tykwy wiedzy. Warto wiedzie, e dzisiaj oywiane s nie tylko tradycje polinezyjskie, ale take tradycje Indian amerykaskich, Eskimosw, aborygenw... Mona powiedzie, e tcza tradycyjnej wiedzy znowu zalnia ponad wiatem.

WIEDZA HAWAJSKA
O
Hiolo ka pali ku, nah~ ka pali paa. Pionowe urwisko osuwa si, masywny klif pka.
PRZYSOWIE HAWAJSKIE

Dowiadczenie oywajcej wok mnie krainy tam, w lenej wityni, wyznaczyo pewien etap w mojej wasnej podry w stron wiata. Ale nie jestem wyjtkiem i coraz wicej ludzi dowiadcza podobnych przey, bo jak
35

si przekonamy skay jak ludzie, skadaj si ze wiata i std mog ulega zmianom. Moe to jednak sta si jedynie wwczas, gdy jestemy w stanie uwierzy, e to moliwe: nic nie jest prawd, o ile w to nie wierzymy. Dlatego w powyszym przysowiu, opisujcym zdobywanie wiedzy, pionowe urwisko musi si osun, masywny klif pkn. Musimy obali swe stare zaoenia, aby otworzy si na nowe. Lecz jeli na tych wyspach istnieje takie bogactwo kultury hawajskiej, dlaczego nie wie o nim wicej ludzi? Dlaczego Hawajczycy, ktrzy nigdy nie bali si stawa we wasnej obronie, pozwolili, by zachoway si te faszywe wraenia? Istniej po temu dwa powody. Pierwszym z nich jest ochrona kultury, drugim jest natura tradycyjnego systemu wiedzy na Hawajach, gdzie naucza si kogo tylko wtedy, gdy jest on gotowy do nauki. Hawajczycy przyznaj, gdy si ich naciska, e cechy kultury, o ktrych mwilimy, s tam obecne, ale celowo ich obecno nigdy nie zostanie potwierdzona. Pytania wci bd zbywane odpowiedziami w rodzaju: Kiedy ludzie wiedzieli o tych sprawach, ale teraz ju wszyscy nie yj albo Znaczenie tego ulego zapomnieniu. Na przykad, hawajski kupuna (kto, kto wie, jak si rozwija) Leinani Melville nauczy si wiele o Hunie od swej babki, czyli tutu. Lecz kiedy jaki misjonarz chcia pozna t wiedz, stao si inaczej, co ukazuj wspomnienia Melvillea z dziecistwa, opisujce wizyt tego misjonarza: Zawsze by przyjmowany w bardzo uprzejmy sposb: ale tutu nic mu nie mogy powiedzie. Nie wiedziay absolutnie nic o prymitywnym pojmowaniu bogw i bogi. (...) Nasze dawne bstwa odeszy prawie wiek temu. Jeszcze zanim nasta nasz czas. My jestemy chrzecijanami i czcimy tego samego Boga, co ty, tak mniej wicej brzmiaa standardowa odpowied. Te wiadectwa wiary niezmiennie usypiay ciekawo starego misjonarza. Spoglda rozpromienionym wzrokiem na zgromadzonych i bogosawi wszystkich, cznie ze mn.14 Kiedy misjonarz ten stwierdzi, e obecnie niemoliwe jest wydobycie ich z otchani zamtu. Staruszki zgodziy si z nim. Dlaczego? eby chroni kultur i eby chroni samego misjonarza (nie by gotw do nauki). Obrona siebie samych nie byaby wyrazem mioci, a one byy kupunami, ktrych dziaaniem kieroway mio i sia niewykluczajce jednak poczucia humo36

ru. Melville napisa, e po wyjciu misjonarza jedna z kobiet zachichotaa: Nie my jestemy w otchani zamtu, lecz on. My wiemy, o czym mwimy, on nie. Dlatego wanie staruszki si nie broniy. Biorc pod uwag histori Hawajw, decyzja, by utrzymywa kultur w tajemnicy, moga pomc w jej ochronie. Jest czas na ciemno, tak jak i czas na wiato. Hawajczycy wykazali znaczn doz zdrowego rozsdku, bagatelizujc ywo swej kultury, zauwaajc, e jeli ludzie sdz, e nie ma nic wartociowego w jakiej kulturze, nie prbuj jej zniszczy. Hawajski system przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom wskazuje na tak sam powcigliwo. Staroytna hawajska tradycja mdroci Huny przekazywana bya w bardzo interesujcy i niezwyky sposb. Nie nauczano jej wedug ustalonego programu. Zamiast tego, wiedz t uwaano za tak wit i cenn, e dzieli si ni naleao bardzo ostronie, przekazujc j odpowiedniej osobie w odpowiednim momencie jego czy jej rozwoju. Od samego pocztku przewodnictwo miao charakter indywidualny. Kade dziecko uczyo si od innego kahuny, z ktrych kady mia sw wasn specjalno. Kahuna wybierany by wedug talentw danego dziecka: to, ktre miao zdolnoci manualne, mogo pobiera nauki od kahuny budujcego odzie; to, ktre miao rozwinit intuicj, mogo uczy si sztuki dywinacji od specjalisty w tej dziedzinie. Dziecko uczyo si poprzez uczestnictwo. Kahuni odpowiadali tylko na indywidualne pytania zadawane przez kadego ucznia. Nieproszeni, nie oferowali swej wiedzy w postaci werbalnej. I nie istniaa zasada, e dziecko powinno nauczy si tego, co wiedzia kahuna. Wic nie tylko kade dziecko gromadzio nieco odmienne informacje, ale te i te dzieci, ktre wiedziay mniej, nie wiedziay, e wiedz mniej. Uwaay, e wiedz tyle samo, co wszyscy! Ten system przekazywania wiedzy chroni przed ludmi zdobywajcymi niepodan wiedz, wedug zasady, e niewielka wiedza jest rzecz niebezpieczn. Zasadno pogldu, e ludzie naduywaj wiedzy, na ktr nie s gotowi, zilustrowana zostaa wielokrotnie na kartach historii wiata. Albert Einstein najwikszy naukowiec i myliciel dwudziestego wieku da wiatu wiedz o mocy uwolnionej za spraw rozszczepienia jdra atomowego, lecz wiat naduy jej, zrzucajc bomby na Hirosim i Nagasaki. Pod koniec ycia, Einstein powiedzia: Gdybym wiedzia, zostabym szewcem. Przekazywanie wiedzy w odpowiedni sposb odpowiednim ludziom jest bardzo, bardzo wane. O wiedz trzeba dba jak o wymagajc troski rolin. Trzeba j zasadzi w podatnej glebie, z ktrej usunito nieodpowiednie czyn37

niki. Wraliwa rolina wymaga odpowiedniej dawki soca, wiatru, deszczu i opieki. Jednoczenie staroytni Hawajczycy mieli te zabezpieczenie przed nieprzekazywaniem wiedzy w sytuacji, kiedy nikt nie by gotowy na jej przyjcie: pewne pieni i inne rodzaje tradycji ustnej przekazywano zawsze. Cho nie uczono by ich interpretacji, jeli aden ucze nie byby gotowy na ich otrzymanie, kaona, czyli ukryte znaczenia, tych pieni pozostayby w upieniu, gotowe do przebudzenia, gdyby pojawi si kto odpowiednio wiadomy, nawet gdyby miao to miejsce kilka pokole pniej. Tymczasem szkielet pieni by wystarczajcy, by przechowa ukryt wiedz. To dlatego na Hawajach kadziono tak wielki nacisk na dokadne powtarzanie ustnej wiedzy. W ten sposb przekazywano pieni genealogiczne, mity, piosenki, nazwy gwiazd i wiedz innego rodzaju. W tych pieniach zakodowane s przekazy, ktre cakowicie wyjaniaj zwizek midzy czowiekiem, bogami i caym kosmosem. eby jednak zrozumie te przekazy, trzeba by gotowym, by je usysze. Kiedy zaczam nauk u pewnej kahunki, to wanie ona umoliwia mi dokonanie cennego wgldu w hawajski system, mwic, e odpowie mi na kade pytanie, jakie zadam, ale bd to odpowiedzi tylko na te pytania, ktre zadam. Ten system przekazywania wiedzy nadal jest stosowany, wywierajc wpyw na niewiadomych tego turystw. Hawajskie sowo okrelajce prawd, oia io, zawiera sylab io, oznaczajc tre lub misie. Pozostae litery symbolizuj wiele warstw nieuchronnie otaczajcych prawd. Cae sowo oznacza zatem: mwienie prawdy ma wiele wymiarw. Jeli kto zadaje pytanie na temat czego, co stanowi cz warstwy zewntrznej, pozornej i wierzy w odpowied, ktr uzyskuje, to jest ona tak samo prawdziwa dla pytajcego, jak co spoczywajcego w trudniej dostpnej warstwie wewntrznej. Turyci czsto zadaj bardzo niewiele pyta i w odpowiedzi otrzymuj frazesy. Wic Tak, tace hula, wraz ze wszystkimi gestami i koysaniem ciaem, s zmysowe. Nie wspomina si o ich roli w systemie religijnym, mitologii i magii. Ostatecznie we frazesach mona znale ziarenko prawdy. I w ten sposb tace hula staj si tacami zmysowymi, eby przycign turystw i gdy si odbywaj, przestaj by czymkolwiek innym! Gocie nie zdaj sobie sprawy z tego, jak niewiele wiedz! Tak ograniczona wiedza staje si wiedz prawdziw w sposb, w jaki okrelona tre przybiera form poprzez wchonicie i ponowne wyemitowanie jednego okrelonego odcienia wiata. Informacja, jak znajduj turyci, staje si ich odcieniem. Promieniuj nim
38

i mwi o swojej wiedzy, ktra staje si ich treci. Jest tym, w co wierz i co prezentuj. Niewiedza, jakie zadawa pytania, to prawdziwa przeszkoda. Zaskakujco trudno jest pozby si wasnych systemw przekona, eby dowiedzie si o innych. Tak dzieje si nawet wtedy, gdy jest si antropologiem i powinno si dziaa profesjonalnie. Nie dalej jak w latach siedemdziesitych antropolog Valerio Valeri napisa: Religia hawajska jest dziecinna i ograniczona, a jego stwierdzenie odzwierciedla fakt, e nie zadawa on waciwych pyta. Niestety, uoglni swe wasne dowiadczenie do poniajcego zaoenia na temat przedmiotu bada, czynic wasne uprzedzenie pionowym urwiskiem. Z pewnoci konieczne jest wyjcie poza wasne kategorie, by zada pytania odnoszce si do religii hawajskiej nie jest to zupenie oczywiste, mnie, na przykad, zajo wiele tygodni spdzonych na Kauai dokonanie odkrycia, e hula jest systemem szamanizmu rytualnego, ktrego poszukiwaam. Mwiam o czym, czego nie widziaam pod swoim wasnym nosem! A wiele ludzi nigdy nie odkrywa, e hula to bardzo zoona cz hawajskiej religii i szamanizmu, poniewa ich system przekona nie przygotowa ich do mylenia o tacu jak o elemencie religijnym. Jednak im gbszy stawa si mj wgld w Hun, tym wicej wymiarw dostrzegaam. Jestem nieustannie zadziwiona i zdumiona poziomami zrozumienia, jakie wci odkrywam, a s to tylko te, ktre jestem w stanie dostrzec! Cho ksika ta moe wydawa si prosta, to jednak zawiera ona wiele warstw znaczeniowych. Rni czytelnicy bd odbiera j na rnych poziomach, a ten sam czytelnik moe odkrywa w niej nowe znaczenia w rnym czasie, tak jak kryszta odbijajcy wiato w postaci rnych kolorw, kiedy oglda si go pod rnymi ktami bd z rnych miejsc. Czytajc j, musimy przygotowa si na to, by pozwoli rozpa si masywnym klifom swej dotychczas zdobytej wiedzy. Czytelnik moe odkry znaczenie w kadej barwie, jak ujrzy. Nastpny rozdzia zaprezentuje kod, dziki ktremu mona to zrobi: jzyk hawajski.

39

4.

Uprawianie magii
Nic si nie narodzio, Nic nie umrze, Wszystko si zmieni.
ALFRED LORD TENNYSON

zyme jest magia, jeli nie procesem zmiany, procesem rozwijania swej wiadomoci i uywania jej do wykuwania swego wiata na nowo? Wic czy to w ogle jest magia? I tak, i nie. To zaley od punktu widzenia. Z perspektywy nauki newtonowskiej tak, to jest magia; z perspektywy Huny, to zwyka codzienno. Jest tak dlatego, e na gbszym poziomie, magia ma sens. Doktor Brigham wyjani Maxowi Freedemowi Longowi, jak moe dziaa magia: Podczas studiowania magii, zawsze zwracaj uwag na trzy sprawy. Zawsze musi istnie jaka forma wiadomoci, ktra steruje procesami magicznymi i jest ich motorem. Na przykad, kontrolowanie wysokiej temperatury podczas chodzenia po ogniu. Musi te istnie jaka forma siy wykorzystywana do sprawowania kontroli, jeli tylko zdoamy j rozpozna. I wreszcie, musi te istnie jaka forma substancji widzialnej lub niewidzialnej, poprzez ktr sia ta moe dziaa. Zawsze zwracaj uwag na te trzy elementy, a jeli uda ci si dostrzec choby jeden, moe on poprowadzi ci do pozostaych.1

83

Chocia sam doktor Brigham nie odkry, jak dziaa magia, da Maxowi Freedomowi Longowi i nam cenne podstawy do odkrycia tajemnej wiedzy Huny, opisujc trzy cechy, ktre s niezbdne do zaistnienia magii; skupiona wiadomo, sia kontrolujca i substancja, poprzez ktr sia ta dziaa. Zacznijmy dociekania od ostatniego z wymienionych czynnikw, od formy substancji, widzialnej lub niewidzialnej, poprzez ktr sia ta moe dziaa, a ktra w Hunie nazywana jest aka, co znaczy materia albo esencja. Aka to esencja wszystkiego, co widzimy i czego nie widzimy. Jest we wszystkim, co naturalne i w kadym wytworze czowieka. Aka jest bezksztatn, nieokrelon substancj, w ktrej wszystko nieustannie si rozwija. Istniej pewne interesujce podobiestwa midzy pojciem aka i ostatnimi badaniami naukowymi, ktre zachwiay wczeniejszymi opisami wiata jako skadajcego si z oddzielnych, niezalenych atomw pdzcych w pustce. Biolog Rupert Sheldrake w The Riberth of Nature (Odrodzenie Natury) przedstawia odkrycia dokonywane w wielu sferach nauki, mwic, e nie ma czego takiego jak prnia pustej przestrzeni. Cytuje synnego fizyka, mojego dobrego przyjaciela Paula Daviesa, ktry napisa: Prnia nie jest bezwadna i pozbawiona cech, lecz ywa, pena pulsujcej energii i witalnoci.2 Jest tak dlatego, e zjawiska, o ktrych zwyklimy myle jak o jasno okrelonych atomach (jdro otoczone elektronami) s w rzeczywistoci kwantami wibracji, ulegajcymi nieustannym spontanicznym zmianom, bdc czci dynamicznego morza energii. Aka sugeruje rwnie energi, skadajc si z ka, uderzy lub ukara, oraz a majcy kierunek. Oto, co Long mia do powiedzenia na temat tego pojcia: Rdze ka w aka oznacza rwnie winorol, ktrej gazki biegn w gr i rozchodz si, co czy znaczenie tego sowa bezporednio z pogldem, e mana pynie wzdu mas lub nici widmowej substancji. Ka znaczy te promieniowa, jak promienie soneczne, symbolizujc promieniowanie we wszystkich kierunkach poprzez niezliczone nici, czce kadego czowieka z ludmi i rzeczami, z ktrymi si zetkn.3 Jak ju si przekonalimy, drugim czynnikiem, si kontrolujc jest mana. W swych dociekaniach Long odkry, e kahuni znali t si jako majc co
84

wsplnego z wszelkimi procesami mylowymi i aktywnoci ciaa. Bya to sama esencja ycia. Symbolem stosowanym przez kahunw na oznaczenie tej siy bya woda. Woda pynie, tak jak sia witalna. Woda napenia. Tak jak sia witalna. Woda moe wycieka tak jak moe te sia witalna.4 Zauway, e kahuni potrafili zwiksza ilo many w rnych obiektach. W trakcie bitwy kahuni trzymali w doniach drewniane kije i adowali je swoj si witaln, wysikiem swych umysw. Moc tej siy bya tak wielka, e kij rzucony przez kahun we wroga mg powali i oguszy nawet najsilniejszego wojownika. Oprcz znaczenia moc, mana znaczy te ga, a ga jest idealnym symbolem poczenia. To mana czy rzeczy pierwotnie niezwizane ze sob, takie jak drewniany kij i sia yciowa kahuny. Cho badamy pojcia many i aka w kontekcie magii, nie ograniczaj si one do tej dziedziny. Zarwno mana, jak i aka opisuj rzeczywisto, aczkolwiek jest to rzeczywisto niewidzialna. Aka to potencja wiadomoci, za mana oznacza, e potencja ten zosta uruchomiony. Mona to stwierdzi, przygldajc si konotacjom tych dwch wyrazw. Sdz, e aka odnosi si do moliwoci: to embrion w chwili poczcia, nowo wykluta ryba, w fazie, gdy jej ciao jest jeszcze przezroczyste; to sabe migotanie poprzedzajce wschd Ksiyca; to utajone wiato we wszelkiej substancji. Mana to faza wzrostu ryby, w ktrej pojawiaj si kolory i faza ycia podu, w ktrej zaczynaj wyksztaca si koczyny. Oznacza to, e wiadomo zostaa wprowadzona i zaczyna przeksztaca si w byt. W ten sposb dochodzimy do najwaniejszego skadnika magii, do pierwszej cechy wyszczeglnionej przez doktora Brighama: do jakiej formy ukierunkowanej wiadomoci. Ukierunkowana wiadomo jest skupieniem potencjau (aka) poprzez moc (mana). W jzyku hawajskim ukierunkowana wiadomo znana jest jako m~ kia, co oznacza cel. Myl jest t winorol, ktra przeksztaca aka w dugi sznur, kolor blasku ksiyca, cile czcy czowieka z centrum jego wiadomoci. Ukierunkowana wiadomo to skupienie wszystkich potencjaw wiadomoci danej osoby na okrelonym celu bd celach. Silne skupienie przynosi wielk moc: wiato soneczne skupione przez szko powikszajce ma moc wywoywania ognia. Ukierunkowana wiadomo, gdy jest do silna nawet jeli utrzymywana jest tylko przez jedn osob moe zmieni dzieje caych narodw. Przykadem jest Mohandas Gandhi, ktry
85

przez obalenie rzdw brytyjskich w Indiach pokona najwiksze imperium na wiecie. Co wicej, Mahatma, Wielka Dusza, zdoa tego dokona dziki zasadzie ahimsa, czyli niestosowaniu przemocy. Ukierunkowana wiadomo to moc, ktra sprawia, e wydarza si magia. To wanie to skupienie, ktre ocalio stopy kahunw przed poparzeniem, kiedy chodzili po gorcej lawie. Ich skupienie byo na tyle silne, e zdoao te ochroni stopy doktora Brighama. Ale jak kierowali oni swoj wiadomoci? Znalezienie odpowiedzi na to pytanie zajo Longowi cae lata, w kocu jednak mu si to udao. Opisuje swoj ekscytacj wywoan tym odkryciem, kiedy wreszcie go dokona. W Kalifornii nadal bez zapau szukaem jakiego nowego odkrycia psychologicznego, ktre mogoby na nowo otworzy ten problem. Nic takiego si nie pojawio. W 1935 roku, zupenie nieoczekiwanie, obudziem si w rodku nocy z myl, ktra naprowadzia mnie na odpowiedni trop, a ten mia w kocu udzieli mi odpowiedzi. Gdyby doktor Brigham y, z pewnoci razem ze mn sponby rumiecem zakopotania. Obaj przeoczylimy wskazwk tak prost i tak oczywist, e wci nam umykaa. Zupenie jakbymy zaoyli okulary na gow, a potem bezskutecznie szukali ich caymi godzinami. Myl, ktra uderzya mnie w rodku nocy, byo to, e kahuni musieli mie nazwy nadane elementom swej magii. Bez takich nazw nie mogliby przekazywa swej tradycji z pokolenia na pokolenie...5 Long zama kod do zrozumienia hawajskiej magii: pieni piewane przez kahunw, zanim oni i doktor Brigham zaczli chodzi po ogniu, przestay by ju tylko typow rozmow z Bogiem, przekazywan sowo w sowo od niezliczonych pokole. Sowa hawajskie maj mnstwo celw. Jednym z nich jest dziaanie jak pojemnik na wit wiedz; innym za skupianie wiadomoci. Sowa staj si szczeglnie potnym skupieniem wiadomoci, kiedy recytuje si je raz za razem jak modlitw. Wanie w taki sposb staroytni Hawajczycy znali sowa: nie jako co zapisanego, ale jako co aktywnie wypowiadanego, syszanego lub zapamitanego. Sowa poczyy wszystkie trzy aspekty poszukiwa magii Brighama: to one kieruj wiadomoci, przyjmuj man i dziaaj poprzez aka. Przyjrzyjmy si dokadniej sposobowi, w jaki sowa dziaaj jak skrzcy si sznur, ktry jednoczy rne sfery.
86