Micha Waliski W oparach toksyn, czyli serialowe matki (M jak mio, Barwy szczcia)

Niektre scenarzystki, jak Agnieszka Kruk, maj wyjtkowo pochlebne mniemanie o polskiej produkcji serialowej (http://natemat.pl/95611,od-house-of-cards-do-pamietnikow-z-wakacji-niejest-tak-ze-w-polsce-kreci-sie-tylko-badziewne-seriale). Owszem, w ostatniej dekadzie powstao kilka zasugujcych na uwag produkcji, np. Gboka woda, Londyczycy, Ekipa. Pitbull, Oficerowie, Ranczo, Blondynka, Krew z krwi, niedoceniony przez widzw Paradoks i par innych. W jakim sensie Polska goni Ameryk, wielu znanych aktorw przenioso si do wiata serialowego. Zdarzaj si seriale dobrze zrobione, ale faszywe pod wzgldem historycznym i ideologicznym (Czas honoru), czciej serwuje si widzowi absolutne gnioty, dziea poronione, jak Rodzinka, Baron 24, Galeria, Ojciec Mateusz, Licencja na wychowanie czy polska wersja Komisarza Aleksa, ktr strawi moe chyba jedynie zaprzysigy mionik gupich zabaw z psem i ja, ktrym obejrza par odcinkw ze wzgldu na obrazy odzi, takiej odzi, jakiej nie zdyem pozna, a znudzio mi si jako to w wikszoci seriali te par wieowcw i biurowcw odgrywajcych pejza wspczesnej Warszawy. Skdind, bardzo ciekawe i pouczajce byoby zestawienie obrazw miasta Warszawy w filmie polskim od roku 1945, moe kto ju to zrobi. Nie raz czytaem lub suchaem, jak niekoronowana krlowa polskich seriali Ilona epkowska oraz niektre socjoloki, ktre doktoraty i habilitacje zrobiy na M jak mio, rozpyway si w zachwytach nad najpopularniejszymi polskimi tasiemcami: rzekomo ukazuj prawd o polskim spoeczestwie. Czyni to tak dobrze, e przysze pokolenia socjologw i innych specw od spoeczestwa bd dysponowa gotowym i wiarygodnym, na dodatek potnym ilociowo materiaem badawczym. Czyby? Moe tak, moe nie, zwamy jednak, i w bijcych rekordy ogldalnoci tasiemcach serwowanych przez TV publiczn, TVN oraz Polsat istniej istotne tematy tabu. Doszcztnie wyrugowana zostaa z nich polityka (polska i midzynarodowa), nie istnieje tu co takiego jak religia, wiara, praktyka religijna, koci i sprawz z tym zwizane. Nestorka rodu Mostowiakw dosy obcesowo traktuje Grabiskiego (z Grabiny) ksidza, ksiulo ten to zreszt figura wyranie komiczna, znana z klasycznej literatury polskiej (Chopi). Polskie mydlane opery stay si bardziej odwane w pokazywaniu scen kowych (ani chybi ujrzymy niebawem mia scenk erotyczn pod prysznicem w wykonaniu dziadkw Mostowiakw), lecz w serialach tych nie rozmawia si jakim adekwatnym jzykiem o

seksie i erotyce. Zreszt trzeba by si dugo zastanawia, jaki erotyczny jzyk byby w tym wypadku adekwatny. Do serialowych tematw tabu zaliczy trzeba pace i emerytury, jakie pobieraj Polacy (np. bohaterowie M jak mio, bdcy w potrzebie, gotwk, czasem pokan, zawsze jako znajduj), ceny i tp., co moe zastanawia w kontekcie praktyki lokowania produktw w tych dzieach. W polskich operach mydlanych nie istnieje sport narodowy nr jeden Polakw pika nona. Due wtpliwoci budzi kreowany w nich etos pracy, stosunek bohaterw do zaj zawodowych. Jeli rzeczywicie tak to wyglda w Polsce, to nie sposb wytumaczy, dlaczego polska gospodarka, mimo wszystko, jeszcze si rozwija. Moe dziaa tu jaka magia? W Barwach szczcia i M jak mio ludzi nie nka bezrobocie, nie ma tu odniesie do funkcjonujcych w realu obszarw biedy i ndzy (cho mgawicowo zdarza si wtek remontowanego domu dziecka); pojawi si i szybko znikn wtek kloszarda alkoholika, ojca jednej z modych bohaterek, Uli. Kwestia patologii spoecznych wydaje si by pod specjalnym nadzorem twrcw scenariuszy. Lekarz Rafa Gordon, ktry przez lata bi i nka swoj maonk, wyjecha do Australii, zosta zreszt w specyficzny sposb ukarany przesiadk na wzek inwalidzki. Na duej w serii zagoci osobnik z ciemn przeszoci, zajmujcy si obserwowaniem gwiazd przez rasow lunet i molestowaniem ony Piotra Mostowiaka. Kradziee na cmentarzu, ktre stay si problemem mieszkacw Grabiny, ustay po efektownej, godnej samego Rambo, interwencji (kung fu?) dziewczyny z Ameryki, krewnej starego Mostowiak (Moja krew! Moja krew!). Nie wiem, czy da si zaaprobowa bez zastrzee obraz polskiej tzw. klasy redniej ewokowany przez seriale i mydlane opery. Dziennikarze mog mie sporo uwag krytycznych wobec pary dziennikarzy a la Walewska i jej drugi ma, moe bardziej wiarygodna zawodowo jest jej koleanka i ona jej pierwszego ma Iga. Ponarzeka zapewne mog prawnicy ledzcy akcj (prawnikw w obu seriach jest od groma), psycholodzy, spece od wymiany okien, lekarze, radiowcy. Lepiej wypadaj sprztaczki pci obojga, opiekunki do dzieci, barmani, fryzjerzy i przestpcy. Obraz instytutu naukowego w Barwach wzity jest zapewne z Marsa. Owszem, zdarzaj si w tym wykreowanym wiecie rzeczy prawdziwe. W serialowych domach nie uwiadczymy na og ani jednej ksiki (w centralnym miejscu tkwi za to misy z cigle tymi samymi sztucznymi jabkami, bananami i pomaraczami), nie czyta si tu gazet, tygodnikw, nie mwic o miesicznikach i kwartalnikach, nie oglda telewizji, ba, egzystuj tu stare modele telewizorw kineskopowych. Jedynym bohaterem czytajcym gazet (lokaln) jest stary Mostowiak. On te, walczc ze skleroz, rozwizuje krzywki i gra w szachy, a wic cigle pracuje nad sob. Nie prowadzi si dyskusji o teatrze, filmie lub muzyce, o programach telewizyjnych czy radiowych. Bohaterowie niektrych wtkw osadzeni s w jakim wyimaginowanym wiecie, wiecie jakby kompletnie urojonym i faszywym (amerykaskie siostry i ich kryminalne przygody).

Z drugiej strony, gdy si oglda te seriale, mona doj do wniosku, e kada rodzinka polska, nie dosy e jest indyferentna religijnie, jakby nie katolicka (w kraju liczcym 95% katolikw), nie chodzi na msz, nie dyskutuje o pacach, cenach i polityce, Tusku, Rusku, Palikocie i Buzku, to jeszcze na dodatek jest rodzin mocno skryminalizowan, popadajc w rozmaite konflikty z prawem - a do tego stopnia namnoyo si w serialach wtkw sensacyjnych, policyjnych, prawnych (czytaj: zwizanych z omijaniem prawa), sdowych i przestpczych. Najwyraniej te kada polska rodzina trzyma w schowku na bielizn ukryty rewolwer, naboje w razie potrzeby si znajd (w tym przypadku nieocenieni s mali chopcy w wieku wczesno podstawwkowym, czego przykadem afera w warsztacie (rupieciarni) starych Mostowiakw. S obowizkowe owoce w wazach zdobice salony, nie dostrzegem jednake w tych produkcjach ani jednej prezerwatywy, piguek antykoncepcyjnych i rcznika dla goci. Jednak moe bohaterowie pobieraj jakie nauki transmitowane z ambon i krucht, gdy czasem w uyciu s testy ciowe. Aborcja? Turystyka aborcyjna na poblisk Sowacj lub do Londynu? In vitro? Bohaterw czoowych polskich (ogldalno) seriali omijaj szczliwie tego rodzaju kontrowersyjne problemy, aczkolwiek pojawia si wtek matki surogatki i handlu dzieckiem. Produkcje te, owszem, podejmuj czasem problemy istotne spoecznie, na przykad zwizane z homofobi, tolerancj (w zasadzie jej brakiem), rasizmem, ksenofobi, niepenosprawnymi, Downem, emigracj i imigracj etc. Czsto jednak robi si tematy spoeczne przy pomocy minimalnych rodkw, na przykad poprzestaje na wprowadzeniu do akcji osb o odmiennym kolorze skry. Bohaterowie, nie tylko ci kolorowi lub imigranci, czsto popadaj w kolizj z obowizujcym prawem. Dwie Ukrainki przedstawiane zostay w niezbyt korzystnym wietle (prostytucja w przeszoci, maeskie matactwa). Nota bene, ewidentnie tematem tabu jest kwestia antysemityzmu. Za rozwleky wtek homoseksualny w Barwach jest zwyczajnie nudny. Nawiasem mwic, czy wrd wspczesnych Polek nie wystpuj zwizki homoseksualne? Z uporem poszukujc w serialach prawdy o spoeczestwie, odnajduj jedn wan kwesti. Sposb, w jaki pokazuje si w tych produkcjach matki, szczeglnie matki dzieci dorosych. Wydawa by si mogo, e taka zmora naszej przeszoci narodowej, jak bya Matka Polka, jest dzisiaj anachronizmem, e monstrum takie nie ma racji bytu we wspczesnej rzeczywistoci spoecznej. Nieprawda. Polska jest pena pa Dulskich, panowie Dulscy te si, mno jak krliki - ich wspczesne potomstwo jest nader liczne i znakomicie si trzyma. Mona sobie wyobrazi dzisiaj takie inscenizacje Moralnoci pani Dulskiej, w ktrych tytuowa bohaterka, miast w podartej i przybrudzonej halce, paraduje w stringach i bez biustonosza, ma tatuae na tyku, brzuchu, piersiach i gdzie tam jeszcze, kolczyki w nosie, srom wygolony, moe i dredy, a efekty permanentnego niekorzystania z wystawnej, wykafelkowanej azienki domowej w stylu woskim rekompensuje sobie stosownym 74-godzinnym dezodorantem. To, e cigiem poucza i moralizuje, to oczywiste.

Uwagi powiconej higienie nie odnosz do nestorki rodu Mostowiakw, pani Barbary, chocia pani ta nosi w sobie wiele duchowych cech dulszczyzny - dulszczyzny w penym rozkwicie. Reprezentuje w gruncie rzeczy ten sam rodzaj moralnoci kotuskiej, ktr ponad wiek temu demonstrowaa bohaterka sztuki Zapolskiej. W serialach M jak M i Barwy mocno rozbudowane s relacje rodzinne, na ich czoo wybijaj si stosunki panujce midzy rodzicami a dziemi. Cytowana na wstpie scenopisarka chwali seriale za nieoczekiwane zwroty akcji. Pozwol sobie zauway, e znaczn cz poszczeglnych odcinkw powicona jest rnym formom ingerencji rodzicw w ycie ich dorosych dzieci. Prym wiod w tym wypadku kobiety: ony, matki i matki matek - babcie. Podstaw sankcjonujc szereg, czsto nieprzemylanych i ryzykownych, dziaa wobec zstpnych jest oczywicie demonstrowana lub deklarowana matczyna mio, zasada robi to dla twojego dobra, stale podsycany niepokj w zwizku z takimi czy innymi poczynaniami dzieci, nieustanna troska o nie. Czyli: rola i pozycja matki uzasadnia i usprawiedliwia wszystkie dziaania. Postawa taka sama w sobie nie jest niczym nagannym, wicej, nierzadko bywa godna pochway. Problem polega na tym, e owa mio rodzicielska wyranie sankcjonuje swoisty zwyczaj brutalnych ingerencji, wtrcania si w prywatne, nieraz intymne ycie dzieci. Staje si to swoistym prawem matki. Swoj godno osobist wedug niektrych koncepcji posiada pd w onie matki, tu pozbawia si jej osoby dorose. Tote stara Mostowiakowa gotowa jest w kadej chwili woy mantel, wzi torb z babcinymi wiktuaami (dobry pretekst do wizyty) i pojecha z Grabiny do Warszawy, by skontrolowa ktr z administrowanych przez jej ego komrek rodzinnych. Bynajmniej nie oglda si na konsekwencje, cho na miejscu mog oczekiwa j niespodzianki w postaci wizyty kochanka crki czy zakcenia miosnego maeskiego tete a tete. Pani Barbara nigdy nie rumieni si, do spraw podchodzi metodycznie i pragmatycznie: na og odbywa jednorazowo rajdy po wszystkich interesujcych j mieszkaniach i domach, a celem tej misji jest zebranie informacji (nowinki, plotki, rodzinne skandale). Ta wawa babcia doskonale wie, e im wicej posiada wiedzy o innych, tym wicej ma wadzy i moliwoci kontroli. Zauwamy, e w twarzach zaskakiwanych nieoczekiwanymi wizytami latoroli kryje si na og nie tylko zdziwienie, ale nierzadko uwidacznia grymas niechci czy niemiej konsternacji. Co interesuje tego typu zaborcze matki szczeglnie? Praktycznie interesuje je wszystko, a wic nie tylko poczynania dzieci i wnukw, stopie trwaoci zwizkw maeskich, ale take baagan, kosz z brudn bielizn, niedopita butelka alkoholu na stole, kochanka owinita rcznikiem (przed chwil braa prysznic po), szlaczki na cianie, rybki w akwarium lub sposb wychowywania wnukw. Tak wic rzekoma mio rodzicielska niejednokrotnie okazuje si w serialowym wydaniu synonimem ordynarnego wcibstwa, inwigilacji, nieposzanowania prawa dorosych dzieci do prywatnoci, intymnoci. Serialowe matki Polki roszcz sobie prawo do wywierania psychicznej presji na dorose dzieci (swego rodzaju forma stalkingu i mobbingu rodzinnego), wszystko to urga godnoci osobistej dorosego potomstwa. Dzieci te nader czsto wchodz w
4

rozmaite alianse midzy sob, aby ukry pewne sprawy, tajemnice przed rodzicielk czy babci, uciekaj, zapijaj dyskomfort lub emigruj za granic. Czy zwyczaj wchodzenia w kaloszach w prywatne ycie innych jest w tym wypadku pochodn zwyczajw panujcych na prowincji (Grabina, Zakrzewie)? Na wsiach, w maych miasteczkach pewne formy kontroli spoecznej ziomkw s bardziej spektakularne i intensywne ni w wielkich aglomeracjach, jednakowo podzia na miasto i wie nie przekada si bezporednio na stopie toksycznoci rodzicw. Poza tym wszyscymy ze wsi. Galeria toksycznych rodzicielek lub supernadopiekuczych nadgorliwych matek w interesujcych nas serialach jest imponujca. Trudno skdind wytyczy ostr granic midzy nadopiekuczoci a toksycznoci, wszak nawet toksyny mog by sodkie. Na pewno do gosu dochodzi tu mentalno drobnomieszczaska, filisterska. Prym wiedzie stara Mostowiakowa, chocia gdybymy nie zauwayli jej negatywnych, wrednych cech, moglibymy postrzega j jako wzorow, urocz, kochan babci i matk. Na tym jednak polega przewrotno dulszczyzny; nawet tytuowa bohaterka tragifarsy Zapolskiej ma pewne cechy pozytywne. Z kotunami jest jeszcze jeden problem. Czsto, zdajc sobie doskonale spraw z wad jakiej osoby, mimo wszystko wspczujemy jej z pewnych powodw, szczeglnie gdy jestemy jej dziemi (Ona jest taka samotna, Ona chce dobrze dla nas, ale, Ona miaa trudne dziecistwo). Szczeglnie wrednym typem i rdem najbardziej szkodliwych toksyn jest Krystyna Filarska-Marszaek, matka Kingi i teciowa Piotra Zduskiego. Nie dosy, e jest instytucj kontrolujc dniem i noc ycie rodzinne modych Zduskich, to zrzuca na nich, szczeglnie na crk, swoje problemy maeskie (byy i obecny m, swoisty trjkt miosnorozwodowy), wiadomie czy nie, ale domaga si od dzieci opieki psychicznej, niaczenia. Reprezentatywny typ narcystycznej toksycznej matki! Zaborczo rodzicw wobec dorosych dzieci nie ma zwizku ze stopniem wyksztacenia, statusem spoecznym, kultur. Nawet u ludzi pozornie tolerancyjnych, o otwartym umyle, zauway mona toksyczne wyziewy, popd kontrolowania i zamachy na wolno najbliszych. Zwrmy uwag na pozornie kulturalne maestwo Elbiety i Karola eleskich rodzicw dziennikarki Marty Walawskiej. Toksyczno rodzicw moe wynika z rnych przyczyn (czstokro rzeczywicie wie si z okresem dziecistwa) i opiera na rnych fundamentach. Niejednokrotnie o stopniu uwikania w rodzinne paranoje decyduje prymitywnie pojmowany przez rodzicieli wymg spacania dugu przez dzieci. Dobrym, niestety, pretekstem staj si wnuki. Babcie, dziadkowie na og zawsze zaopiekuj si w potrzebie wnukami, lecz nie zawsze czyni to zupenie bezinteresownie. Najczciej zreszt nie chodzi o pienidze, zwykle s to rozmaite zastrzeenia i uzurpacje wobec stylu ycia dorosych dzieci, prawo do nachalnej ingerencji w ich ycie. Jeli dobrze przyjrzymy si matce Walawskiej, te skdind dziennikarce, dostrzeemy wiele podobiestw charakterologicznych z reprezentujc inny status spoeczny Barbar Mostowiak czy Krysi Filarsk.

Dulszczyzn wydaje si by naznaczona matka bliniakw, Pawa i Piotra, Maria Zduska i bynajmniej nie chodzi wycznie o wieczne wtrcanie si w cigle nieustabilizowane ycie Pawa. Marysia Zduska potrafia pokaza rne twarze: matki kontrolujcej, matki narcystycznej, matki zazdrosnej (sic), matki zagniewanej czy matki emocjonalnie nieobecnej. Czy mona w jej przypdku mwi o zachowaniach wrednych? Zdecydowanie tak, bo na co dzie jej Janusowe oblicze przykrywa pewnego rodzaju niebezpieczna sodycz, lukrowato. Najwyraniej problemu toksycznoci i egzaltowanej nadgorliwoci matek nie mona rozpatrywa w oderwaniu od takich poj jak fasz, obuda, hipokryzja, nieszczero. Trudno dzisiaj przewidzie, czy za przykadem swojej rodzicielki pjdzie siostra Marysi, Marta Budzyska. Przykady toksycznych lub nadopiekuczych zachowa bohaterek w obu serialach mona mnoy. Barbara Grzelak - aktualna ona Zenona. Kto wie, czy problemy z synem kryminalist (Adam), ktrego wychowywaa samotnie, nie byy przede wszystkim konsekwencj jej gniewnego, chimerycznego usposobienia i narcystycznego charakteru? Co ciekawe, takie matki jak ona, mog pewne uzurpacje i prawa wasnoci przenosi z wasnego dziecka na inne, obce osoby, jak wanie Grzelakowa przenosi je na by dziewczyn syna Adama, Sandr, skdind Jamajk. Toksyczno osoby toksycznej musi mie moliwo ujcia, jest zorientowana na najbliszych, wasne lub przyszywane dzieci, czasem ma, innych czonkw rodziny (pomijamy problem pracownikw toksycznych w szkoach, na uczelniach, w firmach czy korporacjach). Mona przypuszcza, e najsrosz kar dla toksycznej matki byoby skazanie jej na absolutn samotno, bez dostpu do telefonu, GG czy Skypea. Wspomnijmy te o osobie, o ktrej biorc pod uwag pierwsze spojrzenie moemy mwi w samych superlatywach. Teresa Struzik, matka Marii Pyrki i babcia piciorga wnukw, przypomina pewnymi cechami jako ywo Barbar Mostowiak. Wcibstwo, by nie rzec prymitywna nachalno, czsto zwyczajny brak empatii, gruboskrno, hipokryzja, plotkarstwo, nieposzanowanie prawa do prywatnoci wasnej crki, wchodzenie z buciorami do jej pocieli, prby sterowania yciem jej i rodziny, moralizatorstwo to chyba wystarczy (obecnie walczy ze skutkami udaru mzgu, mimo wszystko yczymy jej zdrowia, bo oglnie wszystkim dobrze yczymy). Maria Pyrek, kobieta bez wyksztacenia, wdowa, ktra wysza ponownie za m za Marka Zotego, od czasu do czasu miewa pewne zapdy dyktatorskie w stosunku do starszych z pitki dzieci, raczej jednak nie przeja toksycznych genw matki (wicej ma z ojca), jest stosunkowo tolerancyjna, a za najskuteczniejszy rodek wychowawczy uwaa rozmow, dochodzenie do rodzinnego konsensusu. No i nie jest intrygantk i hipokrytk. Alina, matka zmarego na raka mzgu Ksawerego i ona Waldemara Rybiskiego, jest w tym panteonie kolejn toksyczn gwiazd. Trucizny/trucizn w niej tyle, e poraa nie tylko ma i syna Ksawerego, ale wszystkich, ktrzy jej si nawin pod rk, np. Kasi Grk, ojca Kasi, najlepsz przyjacik. Typ paniusi z pseudoarystokratycznymi manierami, chimerycznej
6

sodkiej idiotki, gupiej blondynki, rozpieszczona przez ycie w dostatku i bogactwie, osoba (jak wszystkie toksyczne matki) apodyktyczna, chocia do pewnego momentu noszona na rkach przez ma adwokata, faszywa, obudna, megalomanka i mitomanka. Jak by nie patrze, spory to zestaw interesujcych cech. Pani Alina, dodajmy, zdaje si potwierdza zasad, e toksyczno charakteru idzie w parze z osobowoci autorytarn, megalomani i mitomani. Magorzata Zwoleska, ona Bogdana, matka Pawa, Magdy i Natalii, reprezentuje typ irytujcej kury domowej albo, jak kto woli, straniczki domowego ogniska, mamuki, wiecznie zatroskanej (z powodu lub czciej bez powodu) sprawami rodzinnymi, rozdygotanej wewntrznie od niekontrolowanych emocji, nadekspresywnej. Studiowaa zaocznie psychologi, lecz ze wzgldu na kopoty finansowe rodziny musiaa zrezygnowa, a szkoda, bo jako studentka pokazaa ciekawsze walory. Ta mamuka o zotym sercu, wiecznie nadskakujca innym, byaby w stanie samodzielnie zamczy wieloryba lub latajcy spodek z armi kosmitw. Wiemy, co znaczy okrelenie zamcza kogo psychicznie. W odniesieniu do dorosych dzieci niebezpieczestwo wynika z podwiadomego przekonania Zwoleskiej, e jej potomstwu w stosownym czasie nie zostaa odcita ppowina, w kadym razie ona na pewno jej nie odcia. Inaczej ni typowe toksyczne matki, traktuje dzieci nie tyle przedmiotowo, jako swoj niezbywaln wasno, lecz postrzega je jako cz samej siebie. Pozbawiona niezbdnego dystansu wobec wiata, yje emocjami najbliszych i, w postaci zwielokrotnionej i przetworzonej przez mamusine serce, wylewa je na nie. Dom prowadzi bez zarzutu, doskonale gotuje, jest kobiet stosunkowo atrakcyjn, jednak trudno byoby z ni wytrzyma duej ni przez jedn noc pod jednym dachem. Nie dziwi zatem, e najblisi uciekaj od niej: Bogdan w prac, dzieci bd do domku letniskowego, bd do Woch lub Stolicy. Nie od dzisiaj wiadomo, e gorliwa nadopiekuczo jest jednym z podstawowych bdw wychowawczych. Niepowodzenia yciowe dzieci Magorzaty (Magda jest crk z innego oa), ich niestabilno psychiczna i yciowa, skaniaj do wniosku, e w duym stopniu s ofiarami toksycznej matki. W kategoriach ofiary naley te, niestety, traktowa Bogdana. Nieco inny rezerwuar toksyn stanowi Jola Kozowska, secundo (?) voto Grzelak, matka Justyny i pocztego z Jankiem malekiego brata przyrodniego teje. Justyna, do pewnego momentu dziewczyna o zajczym sercu, kompletnie wycofana, zakompleksiona, szara myszka zapowiadajca si niegdy na znakomit skrzypaczk, jest ewidentn ofiar nieodpowiedzialnej, zaborczej, ekspansywnej, ekstrawaganckiej, zwariowanej, zdolnej do najbardziej surrealistycznych pomysw yciowych, bezkrytycznej wobec siebie i wielce krytycznej wobec innych matki. Ktra jak wiele toksycznych matek, ma cechy bezwzgldnej pijawki, eruje na dobroci i tolerancyjnoci innych, w tym obecnego i byego ma, no i crki. Najwyraniej ycie z tak kobiet ma swoje uroki, gdy obaj panowie jako wytrzymuj liczne tornada wywoywane przez t nadekspresywn harpi, a przyjaciele z osiedla na Zacisznej w gruncie rzeczy toleruj j. Kolejnym przykadem nadopiekuczej mamuki niech bdzie Waleria Koszyk, matka Bartka, obecna partnerka Stefana Grki, a kuzynka zmarej Jadzi, jego pierwszej ony. Rzecz jasna, nie kada nadopiekucza matka musi by jednoczenie matk toksyczn. Waleria wychowywaa
7

Bartka samotnie, syn sprawia kopoty wychowawcze (hazard, dugi), tote nadopiekuczo, kontrolowanie poczyna i bielizny syna, wydaj si w tym wypadku cechami podanymi. Do pewnego stopnia pewnie tak. Mamy tu jednak po raz kolejny do czynienia z kompleksem nieodcitej ppowiny, Bartek wyranie dy do usamodzielnienia si, wyrwania spod kurateli zaborczej mamuki - w jaki sposb, to inna sprawa, zle w gruncie rzeczy idzie w dobrym kierunku ta za cigle nosi synka w swoim onie, symbolicznie rzecz jasna. Traktuje nader wyronitego i zdrowego mczyzn jak niemowl lub inwalid, opiera go, podsuwa smakoyki, niadanka, obiadki i w jakim sensie molestuje. Jest co niezdrowego w tej matczynej relacji do syna, zwaszcza gdy do gosu dochodzi zazdro (niech, wrogo) Walerii do dziewczyn, ktrymi zainteresowany jest Bartek. Od takich matek nader trudno si uwolni. Od takich matek chro dzieci, Panie. I wreszcie najbardziej odraajca posta w Barwach szczcia: Krystyna, matka ponadczerdziestoletniego Marka Zotego, niegdy starego kawalera, obecnie ma Marysi Pyrkowej, matki pitki dzieci. Kobieta wiecznie umiechnita, lecz jest to umiech jadowitej mii, bezustannie narzucajcej si innym ze swoj rzekom chci pomocy, dobroci, intrygantka bez skrupuw, mistrzyni plotki i manipulacji, chamwa bez krztyny empatii i hamulcw moralnych. Najprawdopodobniej rzecz bardziej zdrow byoby wypi kielich cykuty anieli zetkn si z jadowit dobroci Krystyny, nieustannie urzdzajcej ycie Markowi, Marii i innym. Jeli jej syn nie sta si dotd pacjentem jakiego szpitala psychiatrycznego, to dziki sposobowi czsto praktykowanemu przez dorastajce dzieci toksycznych rodzicw, a matek w szczeglnoci ucieczce z domu. Znajdziemy w tych serialach zwizki bardziej normalne i normalne matki, jednakowo takie zwizki pozostaj w mniejszoci, przykadem Anna i Jerzy Marczakowie z Zakrzewia (on byy burmistrz, ona dyrektorka szkoy), Ra i Zdzisio Cielakowie - rodzice Wadka oraz doskonale zdystansowani wobec otaczajcej ich rzeczywistoci Mariola i Tadeusz Barczykowie, rodzice krnbrnej i zwariowanej Joli. W przypadku tego typu zwizkw mona mwi o cesze tolerancji, otwartoci wobec ludzi i mdroci yciowej. Pytanie, na ktre nie potrafi odpowiedzie: czy scenarzyci M jak mio i Barw szczcia wiadomie zdecydowali si pokaza a tak bogat galeri toksycznych i nadopiekuczych matek? Czy moe ma to zwizek ze witym wymogiem seriali, jakim s tzw. zwroty akcji? Tak czy inaczej podziwu godni s maonkowie tych pa, uosabiajcy cnoty cierpliwoci, tolerancji maeskiej i umiejtnoci wybaczania. Na og nie s oni typowymi pantoflarzami. Gdzie tkwi tajemnica trwaoci takich zwizkw? Wiemy jedynie, e przed laty m opuci dla innej Krystyn, matk Marka. Wyprawy na ryby zdaj si by form ucieczki ma Teresy przed zaborczoci ony. Stefan (w pierwszym zwizku) ucieka w prac w stray poarnej, ratowa si take imprezkami z kolegami, ktre wpdziy go w alkoholizm. M i syn Aliny ucieka w prac i kochank; przez pewien czas ojciec i syn mieli si zreszt ku tej samej dziewczynie, co jest znaczce. Tak czy inaczej mamy tu do czynienia z jeszcze jednym scenopisarskim naduyciem: zdecydowanie za mao uwagi powica si w obu seriach ofiarom dorosym dzieciom
8

toksycznych matek, chocia pochwalmy niektre z matek, topornie bo topornie, wydaj si zmienia na korzy. Tak naprawd w serialach M jak mio i Barwach szczcia nie ma ani jednej normalnej, bezkonfliktowej i yjcej bezkolizyjnie rodziny. Do ktrego domu bymy nie zajrzeli, tam wyjd na jaw jakie ciemne sprawki z przeszoci, rzutujce najczciej na dzie dzisiejszy, rozwody, dzieci pozamaeskie, dzieci z pierwszych i kolejnych maestw, niespodziewane ojcostwa, rodziny niepene, okaleczone, konkubinaty, zdrady maeskie, rozmaite trjkty, a na dodatek czste kontakty z policj i wymiarem sprawiedliwoci, kolizje z prawem, afery kryminalne. Karygodny wydaje si w niektrych wtkach sposb wychowywania dzieci, czego przykadem urocza maa Basia i jej opiekunki ciotka artystka i matka wojaerka. Nieletnie i starsze dzieci Marka Mostowiaka i Ewy prbuj, kade na inna mod, swata dorosych: Marka z Ew lub Ann. Odnosz wraenie, e w tym wypadku scenarzyci mieliby ochot pokaza rodzin w formie maeskiego trjkta, ale co im w tym zamiarze przeszkadza. Zosia Warakomska nastoletnia, przedwczenie dojrzaa adoptowana crka Magosi i Tomka, jest ofiar tym razem wyrodnej matki i ony, Magorzaty, i przyjmuje na swoje wte barki obowizek opieki nad osamotnionym przybranym ojcem, aprobuje jego now (chocia jednoczenie by) partnerk. Rodzina w Polsce, jak i w Europie, przeywa kryzys, podobne sytuacje w rzeczywistych rodzinach si zdarzaj. Jednak nagromadzenie w obu serialach takiej iloci odstpstw od normy i swego rodzaju patologii przewysza zdecydowanie redni oglnopolsk. Mona przypuszcza, e gwnym celem twrcw jest przede wszystkim budowanie serialowej intrygi. Niewtpliwie funkcjonuj w naszym kraju porzdne, poukadane, pene rodziny, niekoniecznie katolickie. Takie rodziny nie s wszake materiaem na dobry serial. Przypomnijmy, e nawet w sawetnej Plebani, w rodzinie wiejskiej i maomiasteczkowej, nie dziao si najlepiej. Skdind, rzetelnie przedstawiona nuda dnia codziennego moe by intrygujca i frapujca.

Micha Waliski 27 marca 2014 r.