Carl Gustav Jung

Mity – sny ludzkości

C. G. Jung (1878-1961)

♦ Urodził się i zmarł w Szwajcarii

♦ Zaczął pracę jako psychiatra, asystent E.
Bleulera
♦ Później: ulubiony uczeń Z. Freuda
♦ Po zerwaniu z Freudem stworzył własną
metodę psychoterapii i prowadził badania
naukowe
Obszary zainteresowań:
♦ religia
♦ alchemia
♦ mistycyzm Dalekiego Wschodu
♦ gnostycyzm
♦ zjawiska paranormalne
♦ sny, obrazy, symbole
Istota metody analitycznej
♦ istnienie nieświadomości i jej wpływ na
świadomość człowieka
♦ dostęp do nieświadomości: sny,
wyobraźnia, twórczość artystyczna
♦ wolne skojarzenia, pomyłki (Freud)
♦ zarówno jak Freud, Jung uważał sny za
szczególne źródło do badania treści
nieświadomych
Problem każdego to religia
♦ w młodości człowiek zwrócony jest na
zewnątrz, poznaje i opanowuje świat
♦ około 40-50 roku życia następuje zwrot do
wewnątrz, w poszukiwaniu siebie i sensu
życia
♦ jest to dla Junga zwrot „religijny”, od
którego zależy dalszy rozwój i osiągnięcie
pełni: indywiduacji
Freud i Jung: rozdźwięk

♦ różnił ich stosunek do zjawisk duchowych

♦ Freud interpretował wszystko biologicznie, a
religię traktował jako „złudzenie” (por.
Przyszłość pewnego złudzenia) wytwór
ludzkiego umysłu
♦ odpowiedź Freuda na list Rollanda Romaina
♦ „zalew czarnego mułu okultyzmu”
Jung: ja nie wierzę, ja wiem
♦ Jung twierdził, że jego metoda jest naukowa
i empiryczna, i że Bóg jest faktem
psychicznym, podobnie jak wszystkie inne
zjawiska religijne
♦ świat subiektywny, duchowy uważał za
zupełnie realny – przynajmniej w takim
stopniu jak zewnętrzny
♦ pod koniec życia twierdził, że ma wiedzę,
że Bóg istnieje i nie potrzebuje w to
„wierzyć”
Osobista droga duchowa Junga
♦ od dzieciństwa miał znaczące sny i był
zainteresowany religią
♦ w spotkaniu ze swoją psychiką doświadczał
wizji (np. wizja I wojny światowej),
rozmawiał z Filemonem – duchowym
przewodnikiem, kontaktował się z istotami
z innych wymiarów
♦ korzystał z aktywnej wyobraźni, rysował
Na krawędzi psychozy?
♦ Jung twierdził, że natłok symboli i obrazów,
które pojawiały się w jego świadomości był
tak duży, że jedynie największym
wysiłkiem zdołał je ogarnąć, nie popadając
w obłęd
♦ udało mu się osiągnąć integrację, spoistość
psychiki, a doświadczenia duchowe miał do
końca życia
Struktura psychiki

Nieświadomość i archetypy
Psychikę Jung dzielił na

♦ nieświadomą
♦ (a) indywidualną
♦ (b) zbiorową
♦ świadomą
Pojęcie kompleksu
♦ kompleks jest koncentracją energii w
indywidualnej nieświadomości, siłą
działającą w człowieku, która ukształtowała
się w wyniku życiowych doświadczeń
♦ kompleks przyciąga do siebie energię
psychiczną, organizuje cały system
pragnień, obrazów, przekonań etc.
Pojęcie archetypu
♦ archetyp jest siłą w nieświadomości
zbiorowej, wspólną dla całej ludzkości
♦ przybiera ona postać obrazową,
symboliczną i tylko tak możemy mieć do
niej dostęp
♦ arche – to, co pierwotne, zasadnicze; typos
– obraz, kształt: „obraz pierwotny”
Pochodzenie archetypów

♦ były to sposoby reagowania ludzi na pewne

powtarzające się sytuacje, które utrwaliły
się u początków i następnie były obecne w
nieświadomości zbiorowej – w ten sposób
każdy człowiek dziedziczy archetypy z racji
swego człowieczeństwa
Najważniejsze archetypy i proces
indywiduacji

♦ Ego
♦ persona/cień
♦ animus/anima
♦ Stary Mędrzec/Wielka Matka
♦ Jaźń
Archetypy mogą owładnąć
psychiką i opanować świadome
ego, jak to się dzieje w
doświadczeniach religijnych lub
w psychozach. Nie można ich w
pełni poznać i kontrolować, ale
można je odróżnić od ego,
zintegrować, żyć z nimi w
zgodzie.
Nieświadomość jest siłą, z którą
trzeba współpracować i żyć w
harmonii, ale której nie można
świadomie kontrolować.
Ego
♦ świadome „ja” – to, z czego sobie zdaję
sprawę, myśli i uczucia, których jestem
świadom, poczucie mojej tożsamości,
odczuwane jako centrum decyzyjne
♦ musi być silne i spoiste, żeby człowiek
mógł funkcjonować w świecie – w
psychozie ulega dezintegracji
Persona

♦ łac. maska
♦ część osobowości, którą pokazujemy
innym, zgodna z tym, co społecznie
akceptowane
Cień
♦ indywidualny i zbiorowy
♦ indywidualny cień to wszystko to, czego w sobie
nie akceptujemy i co ukrywamy w
nieświadomości
♦ uważamy to zwykle za „złe”, „niedobre”
♦ często są to zwierzęce, biologiczne popędy, na
których realizację kultura nie przyzwala
♦ obszar niewidoczny, który wpływa na nas „zza
naszych pleców”
Cień zbiorowy
♦ „zło absolutne” – to, co ludzkość odrzuca,
usuwa ze świadomości, nie akceptuje
♦ przejawia się symbolicznie w snach czy
mitach jako potwór, demon, zły duch
Integracja cienia i persony
♦ człowiek w procesie indywiduacji musi
poznać i zaakceptować cień oraz
zintegrować go z personą w spójne ego
♦ w przeciwnym razie chroni się przed
cieniem poprzez mechanizm projekcji: zło
widzi na zewnątrz, nie w sobie
♦ człowiek nie może być „dobry”, musi być
jednocześnie i dobry, i zły
Animus i anima

♦ Animus to część męska w kobiecie

♦ Anima to część żeńska w mężczyźnie
♦ jeśli nie jest zintegrowana, kontroluje
psychikę w sposób dowolny
♦ rola animy i animusa w miłości
Integracja animy i animusa

♦ hieros gamos – święte zaślubiny

♦ w mitach jest to symbol integracji
♦ mężczyzna musi zaakceptować swoją
kobiecość, a kobieta swoją męskość,
zachowując własną tożsamość płciową
Stary Mędrzec i Wielka Matka
♦ są to symboliczne reprezentacje archetypu
jaźni
♦ przewodnicy duchowi, których spotykamy
na drodze indywiduacji – zawsze tej samej
płci, co my
♦ prowadzą oni do doświadczenia jaźni
Archetyp Jaźni
♦ niewyrażalny, trudny do opisania
♦ jest to pełnia, spójność, harmonia, jedność
psychiki i osobowości
♦ Jaźń jest centrum psychiki, łączy ze sobą
wszystkie przeciwieństwa i archetypy
♦ graficznym symbolem jaźni są mandale, w
kulturze Zachodu – krzyż
♦ Jaźń to „Bóg w nas”
Mity Jung nazywa snami
ludzkości, w których ujawnia się
symbolicznie zawartość
nieświadomości zbiorowej,
podobnie jak w snach –
nieświadomość indywidualna.
Również sny mogą zawierać
archetypy – Jung podaje wiele
przykładów snów swoich
pacjentów, w których były treści
religijne i mityczne, o których
oni nigdy na jawie nie słyszeli.
Religia i mitologia to
symbolicznie przedstawiony
świat archetypów i proces
indywiduacji człowieka.
Jeśli świat nieświadomości nie
zostanie uznany przez ego, będzie
domagał się tego przemocą – stąd
psychopatologia. Jung twierdził,
że kiedyś archetypy pojawiały się
w postaciach bogów czy
demonów, a dziś – w postaciach
symptomów chorobowych.
Bogowie musieli się stać
chorobami.
Przykłady Jungowskich
interpretacji:
♦ zjawiska UFO – wtargnięcie archetypów do
świadomości racjonalistycznej
♦ Księga Hioba – psychoanaliza Boga
♦ Traktaty alchemiczne jako symboliczne
przedstawienie procesu indywiduacji
♦ Rytuały chrześcijańskie (msza święta) jako
doświadczenia archetypów – Jezus jako
Jaźń