ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

SCE3105 FIZIK DALAM KONTEKS KEHIDUPAN SEHARIAN Aktiviti Praktikal Ja !al Ka" !"#a"

Praktika l 1 2 3 4 5 6

T$%ik

M!ka S!rat

Pengukuran dalam kehidupan harian Daya dan pergerakan Membuat muzik kualiti bunyi Mikro kop and tele kop "itar #lektrik &ruhan dan penghantaran aru elektrik

2-3 4-5 6-7 ! $-1% 11-13

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

PRAKTIKAL 1 & PEN'UKURAN DALAM KEHIDUPAN HARIAN Aktiviti 1 & M("#!k!r %a")a"# T!)!a" * Ha+il P(,-(la)ara" & 'ntuk mengambil dan membandingkan ukuran dengan menggunakan pelbagai (eni alat pengukur atau in trumen T($ri * P("#("ala" & )emua ukuran dalam ain merupakan atu anggaran nilai yang ebenar* &pabila atu alat pengukur digunakan untuk mendapatkan uatu anggaran yang muna abah+ beberapa ba,aan akan diambil* - ekurang-kurangnya 3 kali. /eberapa ba,aan yang akan diambil adalah untuk mengelakkan ke ilapan ema a memba,a kala alat pengukur dan (uga di ebabkan ketidak empurnaan benda yang diukur+ ,ontohnya ketidak empurnaan diameter ebatang pen el+ iaitu diameternya pada bahagian berlainan adalah tidak ama* Dalam mengambil ukuran e uatu ob(ek terdapat tiga ,iri yang perlu diperhatikan iaitu kepersisan, ketepatan (kejituan) dan kepekaan . Kepersisan (kejituan) ialah kebolehan uatu alat memberi ba,aan yang kon i ten pada etiap kali ukuran dibuat 0 dar(ah ketepatan bagi e uatu pengukuran* 1eper ian alat pengukur adalah terhad kepada ba,aan terke,il pada alat pengukur ter ebut* Ketepatan / kejituan uatu ukuran pula bermak ud e(auh mana e uatu nilai

pengukuran ama atau menghampiri nilai ebenar atau nilai pia2ai* Maka ke(ituan uatu alat pengukur adalah bergantung kepada bertapa baik nilai yang diukurnya dibandingkan dengan nilai pia2ai* Kepekaan atu alat pengukur ialah kebolehannya menge an perubahan yang ke,il dalam kuantiti 3izik yang diukur* )atu alat pengukur adalah lebih peka (ika nilai bahagian kala yang terke,ilnya adalah lebih ke,il*

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

&ntara alat-alat pengukur yang digunakan untuk mengukur pan(ang ialah pembari meter+ angkup 4ernier+ tolok kru mikrometer*

Pembaris meter

Angkup vernier

Tolok skru mikrometer .a/a" a" Ra a+ &

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

pembari meter+ angkup 4ernier+ tolok kru mikrometer+ ebatang pen el + da2ai kuprum+ ehelai rambut Ka( a/ * Pr$+( !r & 1* 2* 3* 4* 5* Diameter ebatang pen el diukur dengan menggunakan pembari meter* /a,aan yang diambil di,atatkan dalam (adual yang di ediakan* 'langi langkah 1 dan 2 ebanyak 2 kali* "angkah 1 hingga 3 diulangi dengan menyukat epotong 2ayar kuprum dan ehelai rambut* "angkah 1 hingga 4 diulangi dengan menggunakan angkup 4ernier dan tolok kru mikrometer

'a,-ar &

ZITA WONG WEI WEI 0i1

AMALI FIZIK (SCE 3105)

M("#!k!r ("#a" ,("#!"aka" %(,-ari+ ,(t(r

0ii1

M("#!k!r ("#a" ,("##!"aka" a"#k!% v(r"i(r

0iii1

M("#!k!r ("#a" ,("##!"aka" t$l$k +kr! ,ikr$,(t(r

K(%!t!+a" & (i) Pembaris meter

5

ZITA WONG WEI WEI Dia,(t(r*2, O-)(k 1 P("+(l Da4ai k!%r!, Ra,-!t %*7 %*1 %*% 3 %*7 %*1 %*% 3 %*7 %*1 %*%

AMALI FIZIK (SCE 3105)

P!rata*2, %*7 %*1 %*%

(ii)

Angkup vernier Dia,(t(r*2, O-)(k 1 P("+(l %*77 %*%7 %*%% 3 %*77 %*%7 %*%% 3 %*77 %*%7 %*%% %*77 %*%7 %*%% P!rata*2,

Da4ai k!%r!, Ra,-!t

(iii)

Tolok skru mikrometer Dia,(t(r*,, O-)(k 1 P("+(l 6*63 %*55 %*%4 3 6*6$ %*52 %*%4 3 6*7$ %*53 %*%4

P!rata*, , 6*7% %*53 %*%4

Da4ai k!%r!, Ra,-!t

P(r-i"2a"#a" & P("#!a+aa" P("#(ta/!a" Da" K(,a/ira" S$ala" 5

ZITA WONG WEI WEI 15

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Dari%a a k(ti#a6ti#a alat %("#!k!r 7a"# i#!"aka" !"t!k ,("#!k!r %a")a"#8 7a"# ,a"aka/ %ali"# %(r+i+9 :a"# %ali"# )it!9 0; ,arka/1 Nilai bacaan yang lebih rapat dapat menentukan kepersisan sesuatu ukuran. Alat pengukur tolok skru mikrometer mempunyai nilai bacaan yang lebih rapat berbanding pembaris meter dan angkup vernier. Maka, tolok skru mikrometer merupakan alat pengukur yang paling persis. Satu ukuran lebih jitu sekiranya nilai ukuran adalah lebih dekat dengan nilai sebenar. Alat pengukur tolok skru mikrometer mempunyai nilai ukuran yang lebih dekat dengan nilai sebenar. Maka, tolok skru mikrometer adalah alat penyukat yang paling jitu.

35

S($ra"# %(la)ar ,("#!k!r k(t(-ala" +(+!at! $-)(k ,("##!"aka" %(,-ari+ ,(t(r ikataka" ti ak r(ali+tik !"t!k ,("2atatka" -a2aa" +(-a#ai ;533 2,5 J(la+ka"9

03 ,arka/1 Adalah tidak realistik bagi pelajar itu mencatat ukuran sebagai 4.32cm kerana kepekaan pembaris meter senggatan skala terkecil! ialah ".#cm. $engan itu, ukuran tersebut tidak jitu. 35 A%aka/ i"+tr!,(" 7a"# %ali"# +(+!ai !"t!k i#!"aka" ,("#!k!r k(t(-ala" +(/(lai k(rta+9 T(ra"#ka"5 0; ,arka/1 Alat yang sesuai digunakan untuk mengukur ketebalan sekeping kertas ialah tolok skru mikrometer kerana kepekaan tolok skru mikrometer ialah "."#mm atau ".""# cm. %etebalan sekeping kertas boleh ditentukan dengan mengukur ketebalan #" keping kertas yang sama terlebih dahulu. %emudian, ukuran tersebut akan dibahagikan dengan #" untuk mendapatkan ukuran bagi sekeping kertas.

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Aktiviti 3 & M("7!kat Ji+i, T!)!a" * Ha+il P(,-(la)ara" & 'ntuk mengambil dan membandingkan ukuran dengan menggunakan pelbagai (eni alat pengukur atau in trumen T($ri * P("#("ala" & 6i im e uatu ob(ek merupakan kuantiti (irim yang terkandung dalam ob(ek ter ebut* 6i im adalah kuantiti ,alar* Maka nilai (i im bagi e uatu (a ad itu tetap a alkan kuantiti (irim yang terkandung dalam (a ad itu tidak berubah* 'niot )7 bagi (i im adalah kilogram -kg. &ntara alat-alat pengukur yang digunakan untuk menyukat (i im ialah nera,a tiga palang0alur+ nera,a tua dan nera,a elektronik*

Neraca tiga palang / alur tuas

Neraca

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Neraca elektronik .a/a" a" Ra a+ & 8era,e tua + 8era,a elektronik+ ebatang pen el + e udu pa ir Ka( a/ * Pr$+( !r & 1* 2* 3* 4* 5* Dengan menggunakan nera,a tua + (i im ebatang pen el di ukat* /a,aan yang diambil di,atatkan dalam (adual yang di ediakan* "angkah 1 dan 2 diulangi ebanyak 2 kali* "angkah 1 hingga 3 diulangi dengan menyukat e udu pa ir* "angkah 1 hingga 4 diulangi dengan menggunakan ne,ara elektronik

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

'a,-ar & 0i1 M("#!k!r ("#a" ,("##!"aka" "(2ara t!a+

0ii1

M("#!k!r ("#a" ,("##!"aka" "(2ara (l(ktr$"ik

1%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & (i) Necara tuas Ji+i,*# O-)(k 1 P("+(l Pa+ir (ii) %*4 1*% 3 %*4 1*% 3 %*4 1*% %*4 1*% P!rata*#

Neraca elektronik Ji+i,*#

O-)(k 1 Pen el Pa ir 4*2 1*5 3 4*2 1*5 3 4*2 1*5

P!rata*# 4*2 1*5

11

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

P(r-i"2a"#a" & P("#!a+aa" P("#(ta/!a" Da" K(,a/ira" S$ala" 5 15 Dari%a a k( !a6 !a alat %("#!k!r 7a"# i#!"aka" !"t!k ,("#!k!r )i+i,8 7a"# ,a"aka/ %ali"# %(r+i+9 :a"# %ali"# )it!9 T(ra"#ka"5 0< ,arka/1 Nilai bacaan yang lebih rapat dapat menentukan kepersisan sesuatu ukuran. Alat penyukat jisim neraca elektronik mempunyai nilai bacaan yang lebih rapat berbanding neraca tiga palang&alur. Maka, neraca elektronik merupakan alat menyukat jisim yang paling persis. Satu ukuran lebih jitu sekiranya nilai ukuran adalah lebih dekat dengan nilai sebenar. Alat penyukat jisim neraca elektronik mempunyai bacaan yang paling jitu berbanding neraca tiga palang&alur. 35 Na,a lai" -a#i "(ra2a 7a"# -$l(/ i#!"aka" !"t!k ,("#!k!r )i+i, ala, k(/i !%a" +(/aria"5 03 ,arka/1 'enimbang lain yang boleh digunakan dalam kehidupan seharian ialah neraca tuas , neraca jarum berskala dan neraca lengan gantung. 35 A%aka/ 7a"# t(la/ a" a -(la)ar ari%a a k( !a6 !a aktiviti i ata+9 0< ,arka/1 Apabila menggunakan satu alat pengukur beberapa bacaan akan diambil untuk mendapatkan suatu anggaran yang munasabah. (acaan perlu diambil beberapa kali untuk mengelakkan kesilapan semasa membaca skala alat pengukur dan juga disebabkan ketidaksempurnaan benda yang diukur, contohnya ketidaksempurnaan diameter sebatang pensel, iaitu diameternya pada bahagian berlainan adalah tidak sama.
12

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

$alam mengambil ukuran dan sukatan sesuatu objek terdapat tiga ciri yang perlu diperhatikan iaitu kepersisan, kejituan dan kepekaan alat pengukur. %epersisan ialah kebolehan suatu alat memberi bacaan yang konsisten pada setiap kali ukuran dibuat. %ejituan suatu ukuran pula bermaksud sejauh mana sesuatu nilai pengukuran sama atau menghampiri nilai sebenar atau nilai pia)ai. %epekaan satu alat pengukur ialah kebolehannya mengesan perubahan yang kecil dalam kuantiti *i+ik yang diukur. Satu alat pengukur adalah lebih peka jika nilai bahagian skala yang terkecilnya adalah lebih kecil. Sebelum mengukur atau menyukat sesuatu objek ralat paralaks harus dielakkan serta memastikan terdapat atau tidak ralat si*ar bagi alat pengukur tersebut. ,olok skru mikrometer mempunyai kejituan dan kepersisan yang terbaik dalam mengukur panjang sesuatu objek. Manakala, neraca elektronik mempunyai kejituan dan kepersisan dalam menyukat objek.

K(+i,%!la" & ,olok skru mikrometer mempunyai kejituan dan kepersisan yang terbaik dalam mengukur panjang sesuatu objek. Manakala, neraca elektronik mempunyai kejituan dan kepersisan yang baik dalam menyukat objek.

La"#ka/ -(r)a#a6)a#a & #. 2. 3. 4. Mengambil beberapa kali bacaan ulangan untuk mendapatkan bacaan terbaik. Mematikan kipas kerana tiupan angin boleh mempengaruhi bacaan neraca. Mengelakkan ralat paralaks. Mengelakkan ralat si*ar.

NOTA&

13

ZITA WONG WEI WEI 1*

AMALI FIZIK (SCE 3105)

1e(ituan nilai yang diukur meru(uk kepada e(auh mana hampirnya kepada nilai ebenar*

2*

1eper i an tidak ama dengan ke(ituan* 6am tangan digital murah yang men,atatkan ma a $534545 pagi boleh dikatakan angat per i -ma a aat ditun(ukkan. tetapi (ika per(alanan (am ini le2at beberapa minit maka nilai ini tidak (itu*

3*

6am bandul mungkin angat (itu -iaitu ia memaparkan ma a yang betul. tetapi (ika (am ini tidak mempunyai tangan kedua+ ia tidak per i * PRAKTIKAL 3 & DA:A DAN 'ERAKAN

T!)!a" * Ha+il P(,-(la)ara" & 1* 2* 'ntuk mengenal pa ti (eni daya dalam kontek yang berbeza* 'ntuk mengukur dan menghitung nilai pe,utan ob(ek yang (atuh beba -pe,utan gra4iti. T($ri * P("#("ala" & Daya adalah e uatu yang dapat mengubah keadaan gerakan uatu (a ad* Daya adalah kuantiti 4ektor* 'nit bagi daya adalah 8 atau kg m
-2

9e eran ialah daya yang menentang gerakan ob(ek* 9e eran terha il apabila dua permukaan berge er antara atu ama lain* Daya ge eran mempunyai arah dan magnitud* 9e eran entia a bertindak dalam arah yang bertentangan dengan gerakan* :leh itu+ ge eran dapat menghalang uatu ob(ek yang pegun daripada bergerak* 9e eran (uga memperlahankan atau menghentikan uatu ob(ek yang edang bergerak* Daya ge eran merupakan interak i mikro antara kedua-dua permukaan yang aling ber entuhan* Dayadaya yang turut beker(a adalah daya elektro tatik pada etiap permukaan* Dahulu diper,ayai baha2a permukaan yang li,in akan menyebabkan daya ge eran -atau tepatnya pekali daya ge eran. men(adi lebih ke,il nilainya dibandingkan dengan permukaan yang ka ar+ tetapi kini tidak lagi begitu* 9ra4iti ialah daya tarikan di antara zarah-zarah yang be ar*

14

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

9ra4iti menentukan berat e uatu ob(ek daripada (i imnya* )etakat ini+ hukum gra4iti yang paling ;ber(aya; -tepat. ialah teori relati4iti am -general relati4ity. oleh &lbert #in tein* <alau bagaimanapun+ =ukum 9ra4iti 8e2ton adalah lebih mudah dan ,ukup tepat untuk kebanyakan perkara+ (adi ia lebih popular* &pabila e uatu ob(ek berada dalam keadaan ke eimbangan daya+ daya-daya yang bertindak ke ata ob(ek itu membatalkan atu ama lain upaya daya paduan adalah i3ar* :b(ek itu ama ada kekal dalam keadaan pegun atau teru bergerakdengan hala(u eragam* =ukum gerakan 8e2ton ketiga menyatakan baha2a untuk etiap tindakan+ terdapat atu tindak bala yang bermagnitud ama tetapi pada arah bertentangan* &pabila kita duduk di ata ebuah keru i+ kita mengenakan atu daya ke ata keru i itu* Pada ma a yang ama+ keru i mengenakan atu daya dengan magnitud yang ama ke ata kita* :leh itu+ terdapat dua daya yang terlibat+ iaitu daya tindakan dan daya tindak bala * 7ni bermakna baha2a daya-daya entia a 2u(ud e,ara berpa angan* >apak kaki anda menolak lantai ke arah belakang upaya anda dapat ber(alan ke hadapan* Perenang memak a air ke belakang dengan tangan dan kaki untuk membolehkannya berenang ke hadapan* >indakan menolak air ke belakang menyebabkan perenang ditolak oleh air ke hadapan* Daya paduan ialah daya tunggal yang diha ilkan oleh ha il tambah e,ara 4ektor dua atau lebih daya yang bertindak ke ata e uatu ob(ek*

Mekani me dalam (angka ma a detik akan menyebabkan pengetuk be inya mengetuk 5% kali e aat mengikut 3rekuen i bekalan kua a aru ulang-alik yang dipa angkan* &pabila e(alur pita detik ditarik melaluinya di ba2ah pengetuk dan kerta karbon+ titik-titik akan dibentukkan di pita detik itu* )elang ma a di antara dua titik berturutan dipanggil atu detik* &pabila atu (i im+ m kilogram dilepa kan di ata permukaan buki+ ia meme,ut tegak ke permukaan bumi dengan pe,utan ekata+ g* Pe,utan g ini dipanggil pe,utan gra4iti* 8ilai g adalah hampir-hampir $*!1 m
-2

* 'ntuk pengiraan yang tidak memerlukan ke(ituan yang

-2

tinggi dan untuk menyenangkan ker(a pengiraan+ ia dianggap ebagai 1%m

* <alau

15

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

bagaimanapun+ nilai g adalah berbeza di tempat-tempat yang berlainan*6i im yang berlainan akan (atuh dengan g yang ama kalau tiada rintangan luar bertindak ke ata (i im(i im itu* :leh itu+ bebola keluli dan bulu ayam akan (atuh dengan pe,utan yang ama dalam 4akum* Pe,utan gra4iti ini 2u(ud kerana atu daya ekata yang bertindak ke ata (i im itu* Daya ini dipanggil daya tarikan gra4iti* 7a bertindak ke pu at bumi dan tegak kepermukaan bumi* )emua ob(ek di ata permukaan bumi ditarik oleh daya tarikan gra4iti ini ke pu at /umi* Daya yang menarik ob(ek ini dikenali ebagai berat ob(ek itu* Di tempat yang medan gra4itinya berlainan+ berat e uatu ob(ek akan berbeza* >etapi+ di mana-mana tempat pun+ (i im bagi ob(ek itu tetap tidak akan berubah* 7ni kerana (i im bagi e uatu ob(ek adalah bilangan (irim yang dikandungnya dan bilangan (irim ini tidakakan berubah di tempat yang berlainan*

? @ ma Daya tarikan @ berat /erat @ mg

16

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Aktiviti 1 & M("#("al%a+ti %(l-a#ai )("i+ a7a ala, k$"t(k+ 7a"# -(r-(=a * Ma+ala/ 5 &pakah (eni daya yang akan terha il dalam kontek yang berbezaA .a/a" a" Ra a+ & )ebuah blok kayu tebal+ ebi(i bola ping-pong+ kayu yang diikat dengan 2ayar+ bikar dan buku* Ka( a/ * Pr$+( !r& 1* 2* 3* 4* 5* )atu blok kayu yang tebal diletakkan di ata lantai* /lok kayu itu telah ditolak dan pemerhatian yang telah dibuat di,atatkan )ebi(i bola ping-pong dibaling ke udara* Pemerhatian yang telah dibuat di,atat* )atu da2ai yang pan(ang diikat ketat antara 2 paku yang ada di ata permukaan kayu* Da2ai dipetik di bahagian tengah* Pemerhatian yang telah dibuat di,atat* )ebi(i bola ping-pong diletak ke dalam bikar yang dipenuhi air* /ola itu ditolak ma uk ke dalam air* Pemerhatian yang telah dibuat di,atat* )ebuah buku diletakkan di ata tapak tangan aya* Pemerhatian yang telah dibuat di,atatkan*
17

ZITA WONG WEI WEI 6*

AMALI FIZIK (SCE 3105)

7n3eren bagi etiap pemerhatian yang dibuat dinyatakan*

K(%!t!+a" &

N$

P(,(r/atia"

I">(r("+

15

%ayu bergerak ke arah daya tolakan.

$aya tolakan melebihi daya berat menyebabkan kayu bergerak ke arah yang ditolak.

35

(ola bergerak ke atas dan jatuh ke ba)ah.

$aya tolakan menyebabkan bola bergerak ke atas. $aya graviti menyebabkan bola jatuh ke ba)ah.

1!

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

35

-ayar yang diikat dengan kayu telah bergetar dan mengeluarkan bunyi.

$a)ai mengitarkan udara disekitarnya mengeluarkan bunyi. $aya getaran mengeluarkan bunyi.

;5

(ola ping.pong terapung di atas air. (ola ping.pong tidak masuk ke dalam air apabila cuba ditolak ke dalam air.

$aya apung oleh air menyebabkan bola ping. pong terkeluar daripada air.

55

(uku tidak bergerak dan berada di tapak tangan pada kedudukan yang sama.

$aya angkat buku sama dengan daya berat buku. %eadaan ini menyebabkan buku itu statik di tapak tangan.

Aktiviti 3 & M("#!k!r a" M("#/it!"# "ilai %(2!ta" $-)(k 7a"# )at!/ -(-(+ 0%(2!ta" #raviti1 Ma+ala/& /erapakah nilai pe,utan e uatu ob(ek yang (atuh beba A &dakah nilai ini bergantung kepada (i im ob(ek ituA I">(r("+& 8ilai pe,utan gra4iti adalah tetap dan tidak dipengaruhi oleh (i im ob(ek yang (atuh* Hi%$t(+i+& Pe,utan gra4iti adalah tidak dipengaruhi oleh (i im ob(ek yang (atuh* P(,-$l(/!-a/&
1$

ZITA WONG WEI WEI a* b* ,* Dimanipul ikan /ergerak bala Dimalarkan 5 5 5 /erat -g.

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Pe,utan di ebabkan oleh gra4ity -m 1etinggian berat yang dilepa kan

-2

Ra a+ a" -a/a"& 6angka ma a detik+ pita detik+ pengepit+ pek kua a -bekalan kua a aru ulang alik 12 B.+ 2ayar penyambung+ pemberat (i im 2%g+ 5%g dan 1%%g+ pita elo3an

Ka( a/ * Pr$+( !r& 1* 2* 3* 4* 5* 6* )ebuah keru i diletakkan di ata me(a* 6angka ma a detik dikepitkan di ebelah ata keru i* Pita detik dipa ang ke dalam (angka ma a detik dan pemberat (i im 2%g dilekatkan pada pita detik dengan menggunakan pita elo3an* 6angka ma a detik dihidupkan danpemberat (i im yang menarik pita detik itu dilepa kan untuk (atuh ke ba2ah e,ara beba * Pita dipotong kepada (alur dua titik pan(ang dan di u un untuk membentuk atu gra3* "angkah 2 hingga 4 diulangi dengan menggunakan pemberat (i im 5%g dan 1%%g* /agi etiap ke + gra3 dibina daripada ba,aan (alur pita detik ma ing-ma ing dan kemudian pe,utan bagi etiap pemberat ditentukan

K(%!t!+a" &

2%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Ji+i, 0#1 1 3

Pa")a"# %ita (tik 02,1 3 ; 5

30 #

14*%

1!*%

17*$

13*%

1$*2

50 #

12*%

12*6

16*5

1$*4

2%*1

100 #

!*7

2%*6

22*%

1$*%

21*%

N$

P(,-(rat 0#1

P(2!ta" 0,+631

30

!*67

50

11*11

100

$*61

21

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & PC&1>71&" 2 &1>7B7>7 25 Mengukur pe,utan ob(ek yang (atuh beba

Pemberat 2%g Pan(ang -,m.

22

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Ma a - .

1*

Ma a untuk 2 detik+ t @ @

%*%2 %*%4

D2

2*

=ala(u &2al+ u

@ @

3*

=ala(u &khir+ 4

23

ZITA WONG WEI WEI @ 4* Ma a yang diambil+ t @ @ Pe,utan+ a @ > 7 >1

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & PC&1>71&" 2 &1>7B7>7 25 Mengukur pe,utan ob(ek yang (atuh beba

Pemberat 5%g Pan(ang -,m.

24

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Ma a - .

1*

Ma a untuk 2 detik+ t @ @

%*%2 %*%4

D2

2*

=ala(u &2al+ u

@ @

3*

=ala(u &khir+ 4

@ @ 4* Ma a yang diambil+ t @ > 7 >1

25

ZITA WONG WEI WEI @ Pe,utan+ a @

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & PC&1>71&" 2 &1>7B7>7 25 Mengukur pe,utan ob(ek yang (atuh beba

Pemberat 1%%g Pan(ang -,m.

26

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Ma a - .

1*

Ma a untuk 2 detik+ t @ @

%*%2 %*%4

D2

2*

=ala(u &2al+ u

@ @

3*

=ala(u &khir+ 4

@ @ 4* Ma a yang diambil+ t @ @ Pe,utan+ a @ @

27

> 7 >1

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

P(r-i"2a"#a" & P("#!a+aa" P("#(ta/!a" Da" K(,a/ira" S$ala" & 15 A aka/ "ilai %(2!ta" -a#i +(tia% %(,-(rat it! +a,a ("#a" # 0%(2!ta" i+(-a-ka" $l(/ #raviti i -!,i1 9 T(ra"#ka"5 0< ,arka/1 Nilai pecutan graviti bumi yang dikenalpasti dalam eksperimen ini adalah kecil berbanding dengan nilai sebenar iaitu #" ms. 2. $aya geseran berlaku antara pita detik dengan jangka masa detik adalah salah satu *aktor yang mempengaruhi nilai pecutan menjadi kecil. /intangan udara pada pergerakan jisim juga menggurangkan pecutan graviti. 35 A%aka/ k(+i,%!la" 7a"# -$l(/ i-!at ,("#("ai a7a -(rti" ak k( ata+ $-)(k 7a"# )at!/ +(2ara -(-a+9 05 ,arka/1 $aya berat ke atas objek yang jatuh secara bebas ke ba)ah adalah kecil berbanding dengan tarikan graviti sebenar. 0bjek mesti diletakkan di tempat yang tinggi supaya memperolehi pita detik yang panjang untuk memastikan nilai yang tepat. 35 Jika (k+%(ri,(" i"i i-!at i -!la"8 a aka/ "ilai6"ilai %(2!ta" 7a"# i%(r$l(/i -a#i )i+i, 7a"# -(r-(=a +a,a ("#a" #9 T(ra"#ka"5 0< ,arka/1
2!

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

1ika eksperimen ini dibuat di bulan, nilai pecutan yang diperolehi bagi jisim yang berbe+a tidak sama dengan pecutan graviti bumi. 2ni adalaj kerana graviti di bulan adalah #&3 daripada graviti di bumi. 4raviti di bulan adalah sangat rendah. ;5 A%aka/ 7a"# t(la/ a" a -(la)ar ari%a a k( !a6 !a aktiviti 7a"# i)ala"ka" i ata+9 0? ,arka/1 Saya belajar daya yang berbe+a yang terhasil di konteks yang berbe+a. $aya geseran, daya graviti, daya ketumpatan dan getaran dapat saya belajar dengan lebih mendalam. Saya juga belajar daya tarikan graviti yang bertindak ke pusat bumi dan tegak ke permukaan bumi. Saya belajar cara menggunakan jangka masa detik dengan lebih terperinci. Saya juga belajar baha)a pecutan graviti tidak dipengaruhi oleh jisim objek. Selain itu, saya menjadi mahir dalam menghitung pecutan graviti. K(+i,%!la"& Pe,utan gra4iti tidak bergantung pada (i im ob(ek yang (atuh* =ipote i telah diterima La"#ka/ -(r)a#a6)a#a 1* & ebelum di ambungkan

Pa tikan (angka ma a detik berada dalam keadaan bagu kepada kua a aru ulang-alik*

2*

1ita me ti berhati-hati dengan keadaan per ekitaran iaitu pa tikan kipa dipadamkan kerana ia boleh mengganggu ob(ek ter ebut ama ada (atuh beba *

3* 4* 5* 6*

Dalam (atuh beba + pa tikan beban (atuh teru ke lantai dengan tanpa halangan* Pa tikan tiada benda ing pada permukaan lantai ebelum menolakkan bongkah kayu* Pita detik dipa tikan ber ih untuk mendapatkan atu ba,aan yang (ela * 6i im beban yang digunakan untuk etiap pita detik dituli pada belakang pita detik untuk mengelakkan kekeliruan*

7*

Penuli an (i im beban pada belakang pita detik (uga dapat men(aminkan ba,aan pita detik (ela *
2$

ZITA WONG WEI WEI !* $*

AMALI FIZIK (SCE 3105)

<ayar yang diikat dipa tikan tegang upaya dapat bergetar dengan (ela * )ebelum mema angkan (angka ma a detik+ pa tikan aru yang diguna adalah &*E* upaya dapat mengha ilkan getaran yang ebanyak 5%=z dalam atu aat*

1%* Menggunakan 4oltan aru yang e uai eperti yang dituli pada (angka ma a detik ema a menghidupkan (angka ma a detik* Boltan yang kurang mengro akkan (angka ma a detik* 11* )ema a men(alankan (atuh beba + gunakan ketinggian yang lebih tinggi untuk mendapatkan ba,aan yang lebih tepat dan (ela * 12* Pa tikan pan(ang pita detik diukur dan dipotong (atuh beba * ebelum memulakan ek perimen e uai akan

PRAKTIKAL 3 & MEM.UAT MUZIK 6 KUALITI .UN:I T!)!a" * Ha+il P(,-(la)ara" & 'ntuk mendemon tra ikan dan men(ela kan bagaimana kualiti uara yang berbeza diha ilkan* T($ri * P("#("ala" & /unyi ialah e(eni gelombang membu(ur yang boleh merambat melalui pepe(al+ ,e,air dan ga * /unyi diha ilkan oleh uatu i tem bergetar eperti getaran tala bunyi+ getaran tali gitar atau getaran kon uatu pembe ar uara* :leh itu+ bunyi ialah e(eni gelombang mekanikal* >enaga bunyi dipindahkan oleh getaran molekul-molekul udara dalam iri mampatan dan renggagan udara* :leh itu bunyi tidak boleh dirambat melalui 4akum*

3%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

31

ZITA WONG WEI WEI =ala(u bunyi dalam uatu medium diberi ebagai B @F3

AMALI FIZIK (SCE 3105)

9erakan perambatan molekul-molekul udara ini mengha ilkan hala(u 4+ pan(ang gelombang F+ dan 3rekuen i gelombang 3* =ala(u gelombang bunyi dalam uatu ga dipengaruhi oleh 5 a* uhu ga

b* (i im molekul ga =ala(u gelombang bunyi adalah lebih tinggi (ika uhu per ekitaran ga yang dilaluinya adalah tinggi berbanding dengan uhu yang lebih rendah* Pada uhu yang ama+ hala(u gelombang bunyi adalah lebih tinggi bagi ga yang mempunyai molekul ga yang lebih ke,il berbanding dengan molekul ga yang lebih be ar* 9elombang bunyi bergerak atau merambat dengan hala(u yang lebih tinggi dalam pepe(al dan ,e,air dan ga * =al ini di ebabkan oleh molekul pepe(al dan ,e,air adalah lebih rapat (ika dibandingkan dengan molekul-molekul dalam ga * 9elombang bunyi (uga mengha ilkan 3enomena-3enomena pantulan+ pembia an+ pembelauan dan inter3eren *

32

ZITA WONG WEI WEI .a/a" a" Ra a+ &

AMALI FIZIK (SCE 3105)

>iga botol ka,a yang erupa+ air + tala bunyi+ mangkuk+ pembari meter+ pen el+ bongkah kayu Aktiviti & M(" (,$"+tra+i %("#/a+ila" k!aliti -!"7i 7a"# -(r-(=a Ka( a/ * Pr$+( !r & 1* )ebuah mangkuk dii i dengan air* >apak ka ut diketuk dengan menggunakan tala bunyi* =u(ung tala bunyi diletakkan di dalam mangkuk yang mengandungi air* Perhatikan apa yang berlaku* 2* 3* 4* 5* 6* >ala bunyi diketuk emula pada tapak ka ut* Camalkan apa yang akan berlaku (ika tala bunyi dipegang menghampiri telingaA &ir dima ukkan di dalam 3 botol yang erupa dengan kandungan air dalam botol & G penuh+ botol / H penuh dan botol E I penuh* 6arak antara hu(ung botol dengan permukaan air dan ketinggian air pada etiap botol diukur* 'kuran di,atatkan* Perbezaan kenyaringan bunyi pada etiap botol apabila ditiup diramalkan* /erikan ebab pada bagi etiap ramalan yang diberikan* Camalan diu(i dengan meniup hu(ung etiap botol* /unyi yang diha ilkan didengari* 6ela kan etiap bunyi yang diha ilkan amada keyaringannya adalah rendah+ ederhana dan tinggi* Cekodkan kenyaringan bunyi yang diha ilkan* 7* &pabila anda mengetuk i i etiap botol dengan pen el+ anda akan mengha ilkan bunyi yang berlainan* Pada pandangan anda adakah bunyi yang diha ilkan adalah ama atau berlainan dengan bunyi yang diha ilkan apabila beniup hu(ung botolA 6ela kan* !* Camalan diu(i dengan mengetuk direkodkan* i i botol dengan pen el* /unyi yang diha ilkan

33

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & Aktiviti 35 1 Aktiviti P(,(r/atia" &ir akan terper,ik dan bergetar

>ala bunyi diketuk dengan tapak ka ut dan didekatkan dengan air*

1etuk tala bunyi dengan tapak ka ut dan dekatkan dengan telinga

/unyi dengungan akan terha il

Aktiviti 353 K(ti"##ia" -$t$l ka2a & 3055 2, Jarak /!)!"# -$t$l ("#a" %(r,!kaa" air 1@ 2,

.$t$l

K(ti"##ia" air

G penuh -&.

3 2,

H penuh -/.

13 2,

@ 2,

I penuh -E.

@ 2,

13 2,

P(,(r/atia" a%a-ila %(r,!kaa" -$t$l iti!% 0K(la"#+i"#a" .!"7i1

34

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

.$t$l

P(,(r/atia"

I">(r("+

G penuh -&.

Cendah

"ebih edikit (umlah air dalam botol ka,a+ lebih banyak udara yang terdapat di dalamnya* Maka+ udara akan bergetar dengan perlahan dan mengha ilkan 3rekuen i yang rendah apabila permukaan botol ditiup* Dengan ini+ kelang ingan bunyi yang diha ilkan adalah rendah*

H penuh -/.

)ederhana

&pabila banyak (umlah air dalam botol ka,a+ edikit udara terdapat di dalamnya* Maka+ udara akan bergetar dengan la(u dan mengha ilkan 3rekuen i yang tinggi apabila permukaan botol ditiup* Dengan ini+ kelang ingan bunyi yang diha ilkan adalah tinggi*

I penuh -E.

/unyi iulan yang &pabila lebih banyak (umlah air dalam botol ka,a+ lebih tinggi edikit udara yang terdapat dalam botol ka,a* Maka+ udara akan bergetar dengan la(u dan mengha ilkan 3rekuen i yang tinggi apabila permukaan botol ditiup* Dengan ini+ kelang ingan bunyi yang diha ilkan adalah lebih tinggi*

P(,(r/atia" a%a-ila +i+i -$t$l ik(t!k ("#a" %("+(l 0K(la"#+i"#a" .!"7i1

35

ZITA WONG WEI WEI .$t$l P(,(r/atia"

AMALI FIZIK (SCE 3105) I">(r("+

G penuh -&.

Paling kuat

&pabila botol diketuk pada i inya menyebabkan getaran pada botol dan air bukannya udara di dalam botol* &pabila (umlah air kurang di dalam botol+ maka getaran yang terha il adalah tinggi dan mengha ilkan bunyi yang lebih lang ing*

H penuh -/.

)ederhana

&pabila botol diketuk pada i inya menyebabkan getaran dan mengha ilkan bunyi* Pada ma a ini botol dan air yang mengha ilkan getaran bukannya udara di dalam botol* &pabila (umlah air bertambah di dalam botol+ maka getaran yang terha il adalah rendah dan mengha ilkan bunyi yang kurang lang ing*

I penuh -E.

Perlahan

&pabila botol diketuk pada i inya menyebabkan getaran dan mengha ilkan bunyi* Pada ma a ini botol dan air yang mengha ilkan getaran bukannya udara di dalam botol* &pabila (umlah air lebih banyak di dalam botol+ maka getaran yang terha il adalah lebih rendah dan mengha ilkan bunyi yang tidak lang ing*

P(r-i"2a"#a" & P("#!a+aa" P("#(ta/!a" Da" K(,a/ira" S$ala" &

36

ZITA WONG WEI WEI 15

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Dala, Pr$+( !r <8 -$t$l ,a"aka/ 7a"# ,("#/a+ilka" k(la"#+i"#a" 7a"# l(-i/ ti"##i9 A%aka/ 7a"# ,("7(-a-ka" %(r!-a/a" k(la"#+i"#a" ari -$t$l k( -$t$l9 0; ,arka/1

(erdasarkan pemerhatian yang dijalankan dalam 'rosedur 3, botol yang mempunyai 5 penuh isipadu air yang menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih tinggi. Manakala, botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air akan menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih rendah. 'erbe+aan kelangsingan bunyi yang dihasilkan disebabkan oleh jumlah udara yang terdapat di dalam botol tersebut. (otol yang mempunyai 5 penuh isipadu air mempunyai jumlah udara yang lebih sedikit berbanding botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air. 35 J(la+ka" -a#ai,a"a -!"7i i/a+ilka" ala, Pr$+( !r ?9 .$t$l ,a"aka/ 7a"# ,("#/a+ilka" k(la"#+i"#a" 7a"# l(-i/ ti"##i9 A%aka/ 7a"# ,("7(-a-ka" %(r!-a/a" k(la"#+i"#a" ari%a a -$t$l k( -$t$l9 0< ,arka/1 7ntuk menghasilkan bunyi dalam 'rosedur 8, botol akan diketuk dengan pensel di bahagian sisinya. 2sipadu air yang dimasukkan ke dalam botol adalah berbe+a untuk menghasilkan bunyi yang berbe+a. (erdasarkan pemerhatian yang dijalankan dalam 'rosedur 8, botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air akan menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih tinggi berbanding botol yang mempunyai 5 penuh isipadu air. %elangsingan bunyi yang terhasil adalah berbe+a disebabkan oleh getaran yang berlaku pada botol dan juga air yang terdapat dalam botol tersebut bukannya jumlah udara yang terdapat dalam botol. 35 .a" i"#ka" -!"7i 7a"# i/a+ilka" ("#a" ,("i!% ,(lal!i %(r,!kaa" -$t$l a" ,("#(t!k +i+i -$t$l5 A%aka/ %(r-(=aa" k(la"#+i"#a" !"t!k +(tia% -$t$l9 T(ra"#ka" )a4a%a" a" a5 0; ,arka/1 $engan meniup melalui permukaan botol, botol yang mempunyai 5 penuh isipadu air yang menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih tinggi. Manakala, botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air akan menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih

37

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

rendah. 'erbe+aan kelangsingan bunyi yang dihasilkan disebabkan oleh jumlah udara yang terdapat di dalam botol tersebut. (otol yang mempunyai 5 penuh isipadu air mempunyai jumlah udara yang lebih sedikit berbanding botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air. Apabila udara yang terdapat di dalam botol adalah lebih sedikit, udara akan bergetar dengan laju dan *rekuensi yang dihasilkan adalah tinggi dan kelangsingan bunyi yang terhasil turut tinggi. $engan mengetuk sisi botol, botol yang mempunyai 6 penuh isipadu air akan menghasilkan kelangsingan bunyi yang lebih tinggi berbanding botol yang mempunyai 5 penuh isipadu air. %elangsingan bunyi yang terhasil adalah berbe+a disebabkan oleh getaran yang berlaku pada botol dan juga air yang terdapat dalam botol tersebut bukannya jumlah udara yang terdapat dalam botol. Apabila jumlah air lebih banyak di dalam botol, maka getaran yang terhasil adalah lebih rendah dan menghasilkan bunyi yang tidak langsing. ;5 D("#a" ,(r!)!k ata 7a"# t(r a%at i ala, )a !al8 -a#ai,a"aka/ k(ti"##ia" i+i%a ! ! ara ,(,%("#ar!/i k(la"#+i"#a"9 .a#ai,a"aka/ k(ti"##ia" i+i%a ! air ,(,%("#ar!/i k(la"#+i"#a"9 0; ,arka/1 $engan merujuk data yang terdapat jadual, botol A mempunyai isipadu ketinggian udara yang tinggi iaitu #9.3 cm dan menghasilkan kelangsingan yang rendah. Manakala, botol : mempunyai isipadu ketinggian udara yang rendah iaitu 3." cm tetapi menghasilkan kelangsingan yang tinggi. Semakin rendah isipadu udara yang terdapat dalam botol, semakin laju getaran yang dihasilkan oleh udara di dalam botol itu apabila botol ditiup. Maka, kelangsingan yang dihasilkan adalah lebih tinggi. (otol A mempunyai ketinggian isipadu air yang lebih rendah iaitu 4.; cm dan menghasilkan kelangsingan yang tinggi apabila botol diketuk. Manakala, botol : mempunyai ketinggian isipadu air yang tinggi iaitu #4.9 cm dan menghasilkan kelangsingan yang rendah apabila diketuk. <al ini kerana, apabila botol diketuk, getaran terhasil oleh air dan botol tersebut. Semakin tinggi isipadu air, semakin sedikit getaran yang terhasil, maka semakin rendah kelangsingan bunyi yang terhasil.

3!

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

55

A%aka/ k(+i,%!la" 7a"# a%at i-!at -(rkaita" /!-!"#a" a"tara -!"7i 7a"# i/a+ilka" a" ,( i!, 7a"# ,(,-a"t! ra,-ata" -!"7i9 03 ,arka/1 (unyi ialah sejenis gelombang membujur yang boleh merambat melalui pepejal, cecair dan gas. (unyi memerlukan medium untuk membantunya merambat. Apabila permukaan botol ditiup, bunyi dirambat melalui udara yang terdapat di dalam botol tersebut. Melalui udara, bunyi akan merambat dengan lebih perlahan berbanding merambat dalam cecair dan pepejal. $engan itu, bunyi akan merambat dengan lebih laju apabila kuantiti udara yang terdapat di dalam botol adalah sedikit. Semakin sedikit kuantiti udara yang terdapat di dalam botol, semakin tinggi *rekuensi dihasilkan dan kelangsingan bunyi yang dihasilkan adalah tinggi . Manakala, apabila botol diketuk dengan pensel, getaran yang terhasil adalah daripada botol dan juga air yang terdapat di dalam botol dan bukannya udara yang terdapat dalam botol tersebut. 0leh itu, bunyi dirambat melalui medium cecair dan pepejal. Semakin kurang ketinggian air yang terdapat di dalam botol,lebih laju bunyi dirambat melalui pepejal dan cecair. Maka, *rekuensi yang dihasilkan adalah tinggi dan kelangsingan bunyi yang dihasilkan adalah tinggi.

<5

Ai$li" iala/ alat ,!=ik -(rtali8 +(r!li"# a" klari"(t a ala/ alat ,!=ik ti!% ka7! a" tr!,%(t a ala/ alat ,!=ik -ra++5 A%aka/ %(r+a,aa" -a#i +(tia% alat ,!=ik -(rik!t9 0; ,arka/1

Alat mu+ik brass merupakan alat mu+ik yang mempunyai peniup yang bersambung pada tiub panjang yang dipenuhi udara. Apabila peniup ditiup, getaran bibir dan peniup akan menghasilkan *rekuensi bunyi. 4etaran udara yang terhasil dalam tiub panjang yang dipenuhi udara menyebabkan bunyi yang boleh kita dengar. Manakala, alat mu+ik tiup kayu juga menghasilkan bunyi dengan cara yang sama. ,etapi, getaran bunyi dihasilkan oleh alat mu+ik kayu tersebut. Apabila udara ditiup melalui alat mu+ik kayu, alat mu+ik ini akan bergetar dan menghasilkan *rekuensi getaran yang menghasilkan bunyi.

3$

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

7ntuk alat mu+ik bertali pula, getaran akan terhasil apabila tali pada alat mu+ik tersebut dipetik. 4etaran bunyi terhasil disebabkan tali pada alat mu+ik tersebut. Setiap alat mu+ik menghasilkan bunyi dengan cara yang sama iaitu melalui getaran bunyi yang dihasilkan oleh alat mu+ik tersebut. K(+i,%!la" /unyi terha il di ebabkan getaran* /unyi memerlukan medium untuk merambat eperti pepe(al+ ,e,air dan (uga udara* 1elang ingan bunyi yang terha il apabila permukaan botol ditiup dipengaruhi oleh kuantiti udara yang terdapat dalam botol ter ebut* &pabila i i botol diketuk+ getaran yang terha il turut dipengaruhi oleh kuantiti air yang terdapat dalam botol ter ebut* 1elang ingan bunyi yang tinggi akan terha il apabila meniup permukaan botol ekiranya kuantiti udara di dalam botol adalah edikit* Manakala+ apabila mengetuk i i botol+ kelang ingan bunyi yang terha il adalah tinggi ekiranya kuantiti air yang terdapat dalam botol adalah edikit* La"#ka/ -(r)a#a6)a#a 1* )ebelum men(alankan ek perimen yang melibatkan beka ka,a+ beka ter ebut dipa tikan upaya mempunyai bentuk+ (eni dan ruangan udara yang ama upaya tiada un ur ralat berlaku* 2* 3* 4* 1ipa perlu ditutup upaya tidak mengganggu getaran yang terha il pada air dan getaran udara epan(ang pro e ek perimen ber(alan* )ema a mengetuk botol ka,a+ ketuk dengan perlahan upaya botol tidak pe,ah* /unyi yang diha ilkan perlu didengar beberapa kali untuk mengetahui perbezaan antara bunyi yang diha ilkan*

4%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

PRAKTIKAL ;& MIKROSKOP DAN TELESKOP T!)!a" * Ha+il P(,-(la)ara"& 'ntuk mengenalpa ti keperluan dan keadaan yang perlu untuk meningkatkan kua a pembe aran bagi tele kop a tronomi dan mikro kop kompaun* T($ri * P("#("ala" & )uatu ob(ek dapat dilihat oleh e eorang pemerhati apabila ime( yang diha ilkan oleh kanta mata (atuh pada retina* )aiz ime( yang dilihat berkadar teru dengan udut penglihatan* )udut penglihatan ialah udut yang di,akup oleh ob(ek dan ime( pada mata* Mata manu ia yang normal adalah terhad bidang penglihatannya iaitu tidak boleh melihat ob(ek yang terlalu (auh+dekat ataupun ke,il* :leh itu+alat-alat optik eperti tele kop dan mikro kop digunakan untuk membe arkan udut penglihatan* 6arak terdekat untuk penglihatan (ela manu ia ialah 25 ,m* Di ebabkan kanta ,embung boleh berubah-ubah ,iri ime(nya+maka kebanyakan alat-alat optik menggunakan kanta ,embung* 'ntuk mengka(i alat-alat optik kita me ti mengetahui kegunaan+ truktur+pelara an normal+ra(ah inar+dan ,iri ime( terakhir* 1anta ialah ebarang bahan lut inar yang mempunyai ekurang-kurangnya atu permukaan melengkung* &lat-alat optik yang memainkan peranan penting dalam kehidupan harian ialah kamera+ mikro kop+dan tele kop* 1e emua alat-alat ter ebut mempunyai kanta* >erdapat dua (eni kanta utama iaitu kanta penumpu dan kanta pen,apah* 1anta penumpu pula terbahagi kepada 3 iaitu kanta d2i,embung+kanta plano-,embung dan kanta meni ku menumpu* 1anta pen,apah pula terbahagi kepada 3 iaitu kanta d2i,ekung+kanta plano-,ekung dan kanta meni ku men,apah* 1anta penumpu atau kanta ,embung mempunyai bahagian tengah yang lebih tebal daripada bahagian tepi* )inar- inar ,ahaya yang elari akan menumpu elepa melalui kanta ini*

41

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Manakala bagi kanta pen,apah atau kanta d2i,ekung+ bahaguan tengahnya lebih nipi daripada bahagian tepi* 1anta ini men,apah inar- inar ,ahaya elari upaya ia eolah-olah berpun,a dari atu titik di belakang kanta*

Ca(ah 1*1 1anta penumpu dan pen,apah )inar- inar ,ahaya yang elari dari ob(ek yang berada di in3initi akan menumpu elepa melalui kanta menumpu* Manakala+ inar- inar ,ahaya yang elari dari ob(ek yang berada di in3initi akan men,apah melalui kanta pen,apah* >erdapat beberapa i tilah optik yang digunakan* &ntaranya 5 I5 P!+at $%tik >itik di pu at kanta di mana ,ahaya melaluinya tanpa mengalami ebarang pembia an* II5 III5 Pak+i !ta,a 9ari yang diluki tegak luru kepada kanta dan melalui pu at optik 5 F$k!+ !ta,a8 F >itik di ata pak i utama di mana ,ahaya yang elari dengan pak i utama akan menumpu elepa melalui kanta penumpu* IA5 A5 AI5 Jarak >$k!+8 > 6arak dari 3oku utama ke pu at optik* Jarak $-)(k8 ! 6arak dari pu at optik ke ob(ek* Jarak i,()8v 6arak dari pu at optik ke ime(* AII5 Sata/ >$k!+ )atah yang ber eren(ang dengan pak i utama dan melalui 3oku utama*
42

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

1ua a kanta adalah uatu ukatan kemampuan e uatu kanta untuk menumpukan atau men,apahkan inar- inar ,ahaya yang melaluinya* 6arak 3oku dihubungi dengan kua a kanta melalui5

Kuasa (D)= 1/ jarak fokus (m)

'nit kua a kanta ialah diopter -D.* 1ua a kanta adalah berkadar ong ang dengan karak 3oku * /agi kanta penumpu+kua a dan (arak 3oku nya adalah bernilai po iti3* /agi kanta pen,apah+kua a dan (arak 3oku nya adalah bernilai negati3* 1ua a paduan bagi dua kanta nipi yang ber entuhan ama dengan (umlah kua a kedua-dua kanta*

Kuasa Kanta Paduan= Kuasa Kanta 1 + Kuasa Kanta 2

Eiri-,iri ime( yang dibentuk oleh kanta penumpu bergantung kepada kedudukan ob(ek dari kanta dan (arak 3oku kanta itu* 1edudukan ob(ek dari kanta akan mempengaruhi ,iri-,iri ime( yang terbentuk eperti5 a* b* ,* d* 1edudukan ime( )aiz ime( 7me( ahih atau ime( maya 7me( tegak atau ong ang

Eiri-,iri ime( yang dibentuk oleh kanta pen,apah pula adalah tidak bergantung kepada (arak ob(ek dan kanta*7me( bagi kanta pen,apah ialah5 a* b* ,* d* Maya >egak >erletak di antara ob(ek dan kanta Menge,il

43

ZITA WONG WEI WEI P(r+a,aa" ka"ta +(2ara >$r,!la&

AMALI FIZIK (SCE 3105)

1/u + 1/v = 1/f

Di mana5 u 4 3 @ (arak ob(ek @ (arak ime( @ (arak 3oku

Per amaan kanta ini adalah bagi kedua-dua kanta penumpu dan kanta pen,apah* Peraturan tanda yang digunakan ialah bagi ahih adalah po iti3 manakala bagi maya adalah negati3*u dikatakan negati3 (ika ob(ek adalah maya+ u dikatakan po iti3 (ika ob(ek adalah ahih*4 adalah po iti3 (ika ime(nya adalah ahih+4 adalah negati3 (ika ime(nya adalah maya* Manakala 3 adalah po iti3 bagi kanta penumpu+3 adalah negati3 bagi kanta pen,apah* Pembe aran linear+ m @ tinggi ime( tinggi ob(ek m @ (arak ime( (arak ob(ek , B v*!

)uatu ob(ek dapat dilihat bila ime( yang terbentuk oleh kanta mata (atuh pada retina* )aiz ime( yang terbentuk bergantung kepada aiz udut penglihatan* Mata yang normal mempunyai atu had penglihatan iaitu tidak boleh melihat ob(ek yang terlalu (auh* Dekat atau ke,il*

44

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

>ele kop dan mikro kop dapat memperlua kan bidang penglihatan dengan menambahkan udut penglihatan mata -mengha ilkan ime( maya yang be ar.*

Ca(ah 1*2 >ele kop a tronomi >ele kop terdiri daripada dua kanta penumpu iaitu kanta ob(ekti3 dan kanta mata* 1anta ob(ekti3 terletak dibahagian depan ob(ek ementara kanta mata di bahagian belakang kanta ob(ekti3* 1anta ob(ekti3 adalah kanta yang ber(arak 3oku pan(ang+ ementara kanta mata adalah kanta ber(arak 3oku pendek - 3% J3m.* )inar ,ahaya yang elari dari ob(ek di in3initi di3oku kan oleh kanta ob(ekti3* 7me( 2 yang dibentuk adalah5 a* b* ,* )ahih >ertonggeng Menge,il

7me( 2 (uga terletak pada titik 3oku kanta mata dan bertindak ebagai ob(ek bagi kanta mata* :leh ebab ime( 2 terletak pada titik 3oku kanan mata+ ime( akhir yang terbentuk adalah ber i3at5 a* b* Maya >er ong ang
45

ZITA WONG WEI WEI ,* d* Membe ar /erada di in3initi

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Pembe aran yang diha ilkan oleh tele kop boleh dihitung dengan menggunakan rumu 5

Pembesaran = (Kuasa kanta mata/Kuasa kanta objektif) = Jarak fokus kanta objektif ,f0/jarak fokus kanta mata,fm

Pembe aran yang tinggi dapat diperolehi dengan menambahkan kua a kanta mata dan merendahkan kua a kanta ob(ekti3* 6umlah (arak di antara kanta ob(ekti3 dan kanta mata adalah ama dengan -3%K3e.* 7me( akan kelihatan lebih terang ekiranya diameter kanta ob(ekti3 dibe arkan kerana lebih banyak ,ahaya akan dibenarkan ma uk ke dalam tele kop* Mikr$+k$% Ma),!k 1ua a yang terletak di depan ob(ek ialah kanta ob(ekti3 ementara kanta yang terletak di belakang kanta ob(ekti3 ialah kanta mata* 6arak 3oku kanta mata yang digunakan dalam mikro kop adalah lebih pan(ang daripada (arak 3oku kanta ob(ekti3 - 3mJ3o.* :b(ek yang hendak dika(i diletakkan di depan kanta ob(ek di antara ?o dan 2?%* )ekarang ime( 27 bertindak ebagai ob(ek kepada kanta mata* 1edudukan kanta mata diubah uai upaya ime( 27 berada pada (arak yang kurang daripada (arak 3oku nya* :leh ebab ime( 77+ berada pada (arak kurang daripada (arak 3oku kanta mata+,iri-,iri ime( terakhir yang terbentuk ialah5 a* b* ,* Maya >ertonggeng "ebih be ar dari ob(ek

46

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Aktiviti 1 & M(,-i"a t(l(+k$% a+tr$"$,i 7a"# ,! a/ Ma+ala/ & /agaimanakah mikro kop dan tele kop yang terbaik dapat di,iptaA Hi%$t(+i+ & Aktiviti 1& )emakin tinggi (arak 3oku kanta ob(ekti3+ emakin meningkat magni3ika i* P(,-$l(/!-a/ & a* b* ,* Dimanipula i /ergerak bala Dimalarkan 5 5 5 (arak 3oku kanta ob(ekti3 0 1ekuatan (arak ob(ekti3 Daya pembe aran yang diha ilkan 6eni kanta mata+ (eni kanta ob(ekti3

.a/a" a" Ra a+ & Pembari meter+ pla ti in + pemegang kanta + kanta ,embung -K2*5D+K7D+K14D+K2%D.* Ka( a/ * Pr$+( !r & 1* 2* 3* 4* 5* 6* )ebuah kanta ,embung didirikan e,ara men,an,ang di ata )atu krin diletakkan di belakang kanta* )atu ob(ek (auh eperti keru i+pokok atau me(a digunakan ebagai ob(ek (auh* 6arak 3oku kanta+3 dianggar dan direkodkan* :b(ek diletakkan upaya (arak ob(ek uJ23* )krin digerakkan ke hadapan dan ke belakang ehingga ime( yang ta(am terbentuk pada krin* eketul pla ti in*

47

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

K(%!t!+a" & /agaimana anda boleh meningkatkan magni3ika i tele kopA '(id idea-idea anda* 'ntuk meningkatkan magni3ika i+ kita boleh meningkatkan (arak 3okal kanta ob(ekti3* :leh itu+ m@3o03e Alat >ele kop Jarak ka"ta ,ata Pendek Jarak ka"ta $-)(k Pan(ang

U)ia" 1 3

Jarak ka"ta $-)(kti> 02,1 14*2! 4%*%%

Jarak ,ata ari ka"ta $-)(kti> 02,1 5 5

K!a+a %(,-(+ara" 0,a#"i>ika+i1 2*!6 D 2% D

4!

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Aktiviti 3& M(,-i"a ,ikr$+k$% k$,%a!" * ,ikr$+k$% ,a),!k Ma+ala/ & /agaimanakah mikro kop dan tele kop yang terbaik dapat di,iptaA Hi%$t(+i+ & Aktiviti 3& )emakin meningkat kekuatan (arak ob(ekti3+ emakin tinggi daya pembe aran* P(,-$l(/!-a/ & d* e* 3* Dimanipula i /ergerak bala Dimalarkan 5 5 5 (arak 3oku kanta ob(ekti3 0 1ekuatan (arak ob(ekti3 Daya pembe aran yang diha ilkan 6eni kanta mata+ (eni kanta ob(ekti3

.a/a" a" Ra a+ & Pembari meter+ pla ti in + pemegang kanta + kanta ,embung -K2*5D+K7D+K14D+K2%D.* Ka( a/ * Pr$+( !r & 1* 2* 3* 4* 5* 6* )ebuah kanta ,embung didirikan e,ara men,an,ang di ata )atu krin diletakkan dibelakang kanta* )atu ob(ek (auh eperti keru i+pokok atau me(a digunakan ebagai ob(ek (auh* 6arak 3oku kanta+3 dianggar dan direkodkan* :b(ek diletakkan upaya (arak ob(ek uJ23* )krin digerakkan ke hadapan dan ke belakang ehingga ime( yang ta(am terbentuk pada krin* eketul pla ti in*

4$

ZITA WONG WEI WEI K(%!t!+a" &

AMALI FIZIK (SCE 3105)

'ntuk meningkatkan daya pembe aran+kita boleh meningkatkan kekuatan (arak ob(ekti3*

Ra)a/ -a"t!a" ,(,-i"a ,ikr$+k$% ,a),!k Alat Mikro kop Jarak ka"ta ,ata Pan(ang Jarak ka"ta $-)(k Pendek

U)ia" 1 2

Ma#"i>ika+i l("+a $-)(kti> K 14 D K 2% D

Ma#"i>ika+i l("+a ,ata K 2*5 D K 2*5 D

K!a+a ,a#"i>ika+i !D magni3ika i 5*6D magni3ika i

P(r-i"2a"#a" &

5%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

)ebuah tele kop a tronomi digunakan untuk melihat ob(ek yang angat (auh eperti planet dan bintang-bintang* 7a terdiri dari dua kanta ,embung iaitu ob(ekti3 kepada (arak 3okal 3o dan kanta mata dari 3e (arak 3okal -lebih pendek dari 3%.* >u(uannya mengumpul inar lampu elari dari ebuah ob(ek yang (auh untuk membentuk ime(+yang nyata+terbalik dan tertumpu pada titik 3oku * 7me( dibentuk pada ob(ek atau kanta mata* 1anta mata bertindak ebagai ka,a pembe ar dan di e uaikan untuk mengha ilkan gambar akhir yang adalah maya+terbalik dan diperbe ar* Pembe ar+M dari ebuah tele kop a tronomi ditun(ukkan dalam+ M@>inggi ime(0tinggi ob(ek M@6arak 3okal kanta ob(ekti30(arak 3okal kanta mata 6arak antara dua kanta atau pan(ang tele kop adalah "@-3o K 3e.

)ebuah mikro kop kompaun digunakan untuk melihat dan memerik a ob(ek yang angat ke,il eperti bakteria* 7a terdiri dari dua kanta ,embung yang mempunyai (arak 3okal yang pendek+ yang mana ob(ekti3 atau (arak 3okal+ 3o dan kanta mata (arak 3okal+3e -lebih pan(ang daripada 3o.* :b(ek diletakkan pada (arak+ u iaitu lebih be ar daripada 3o untuk tu(uan membentuk ebuah gambar yang nyata+terbalik dan diperbe ar* Pembe aran+M mikro kop kompaun ditun(ukkan dalam+ M@ketinggian ime(0ketinggian ob(ek Dalam pembe aran umum+M dari mikro kop kompaun boleh dikira dari 3ormula+ ?@m% D me Dimana+ mo@magni3ika i ob(ekti3 me@magni3ika i kanta mata

P(r-i"2a"#a" & P("#!a+aa" P("#(ta/!a" Da" K(,a/ira" S$ala" &

51

ZITA WONG WEI WEI 15

AMALI FIZIK (SCE 3105)

N7ataka" >!"#+i ka"ta $-)(kti> a" ka"ta ,ata 7a"# t(r a%at %a a t(l(+k$% a+r$"$,i5 0; ,arka/1 %anta objekti* menumpukan sinar cahaya yang jauh lalu membentuk imej yang nyata, songsang dan mengecil di titik *okus kanta mata Manakala kanta mata pula membesarkan imej kanta objekti* itu. <al ini juga ber*ungsi sebagai kanta pembesar dan digunakan untuk meletakkan gambar pada kedudukan kurang dari fm. :iri imej terakhir ialah in*initi, maya, songsang dan lebih besar dari objek.

35

.a#ai,a"aka/ a" a a%at ,("a,-a/ k!a+a %(,-(+ara" -a#i k( !a6 !a t(l(+k$% a+tr$"$,i a" t(l(+k$% k$,%a!"9 05 ,arka/1 'embesaran sesebuah teleskop adalah sama dengan *o&*m. 7ntuk menambahkan pembesaran sebuah teleskop biasanya *o ditambah dan diameter kanta objek ditambah supaya lebih banyak cahaya yang masuk dan dengan itu imej kelihatan lebih terang. Maka, untuk meningkatkan daya pembesaran, kita bolehlah meningkatkan kekuatan kanta objekti* yang menghasilkan gambar yang nyata, terbalik dan diperbesarkan pada mikroskop majmuk. Manakala imej adalah nyata, terbalik dan sai+ imej adalah kecil pada teleskop astronomi. %etika kita meningkatkan kekuatan kanta objekti*, kita juga meningkatkan jarak *okal kanta objekti*.

52

ZITA WONG WEI WEI 35

AMALI FIZIK (SCE 3105)

A%aka/ la"#ka/ -(r)a#a6)a#a 7a"# %(rl! ia,-il +(,a+a ,(")ala"ka" %r$)(k i ata+9 M("#a%a 9 $alam eksperimen ini, langkah berjaga.jaga yang patut diambil adalah seperti berikut= Memastikan jarak kedudukan lensa adalah betul. 2ni kerana kedudukan lensa memainkan peranan yang penting untuk menghasilkan imej. %edudukan lensa haruslah dipegang oleh bahan yang boleh menetapkan kedudukan lensa itu. <al yang demikian kerana semasa uji kaji, kedudukan lensa boleh berubah apabila model diangkat dan diuji jaya. (ahan yang boleh digunakan untuk memegang lensa pada kedudukannya ialah plastisin ataupun pita selo. >ensa pada kedudukannya haruslah dalam keadaan tegak. $engan bantuan plastisin ataupun pita selo, lensa yang tegak dapat meminimumkan ralat seperti pembiasan cahaya pada lensa. 'embiasan cahaya akan menjadikan imej yang terhasil kabur. Semasa menguji model, pencahayaan haruslah dalam keadaan yang optimum dan sesuai. 2ni penting bagi menghasilkan imej yang jelas. Se)aktu menjalankan eksperimen ini, pelajar perlu memastikan baha)a tiada pencahayaan luar . 2ni penting bagi mendapatkan titik *okus yang terbaik. 4* &pakah yang telah anda pela(ari daripada kedua-dua akti4iti ter ebutA -! markah. Ja4a%a"5 Daripada akti4iti ini aya mempela(ari bagaimana membina mikro kop dan tele kop mudah* aya (uga bela(ar dengan meningkatkan daya pembe aran+ kita dapat meningkatkan kekuatan kanta ob(ekti3* Dalam mikro kop ebatian+ gambar yang mengha ilkan dari len a ob(ekti3 adalah nyata+ terbalik dan memperbe ar* )edangkan untuk kanta mata+ gambar yang mengha ilkan adalah maya terbalik dan be ar* Manakala untuk len a mata+ gambar yang diha ilkan adalah maya+ terbalik dan diperbe ar* ?ung i kanta mata bertindak tele4i yen dan teropong* ebagai kanta pembe ar* &ntara peralatan yang menggunakan prin ip ini ialah tele4i yen+ pro(ektor+ penga2al

4*

8yatakan 3ung i kedua-dua len a mata dan ob(ekti3 tele kop a tronomi ter ebut*-4 markah.

53

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Daripada akti4iti ini aya mempela(ari bagaimana membina mikro kopdan tele kop mudah* aya (uga bela(ar dengan meningkatkan daya pembe aran+kita dapat meningkatkan kekuatan kanta ob(ekti3* Dalam mikro kop ebatian+gambar yang mengha ilkan dari len a ob(ekti3 adalah nyata+ terbalik danmemperbe ar* )edangkan untuk kanta mata+ gambar yang mengha ilkan adalahmaya terbalik dan be ar* Manakala untuk len a mata+ gambar yang diha ilkanadalah maya+ terbalik dan diperbe ar* ?ung i kanta mata bertindak ebagaikanta pembe ar* &ntara peralatan yang menggunakan prin ip ini ialahtele4i yen+ pro(ektor+ penga2al tele4i yen dan teropong*

La"#ka/ -(r)a#a6)a#a

1* Pela(ar perlu berhati-hati e2aktu mengendalikan kanta mata dan kanta ob(ekti3 bagi mengelakkannya (atuh dan pe,ah* 2* Pela(ar hendaklah mema tikan baha2a lampu ditutup bagi mendapatkan titik yang terbaik* 3* )ebelum melakukan ek perimen+ pela(ar perlu memahami kon ep kanta dan optik dengan baik agar dapat men(alankan ek perimen dengan baik*

K(+i,%!la" &

Meningkatkan daya pembe aran kedua tele kop a tronomi dan mikro kop kompaun adalah angat perlu demi keberke anan kedua-dua alat* 'ntuk mikro kop kompaun+adalah angat e uai untuk menggunakan dua kanta ,embung dengan kekuatan pembe aran tinggi* Manakala untuk tele kop a tronomi angat e uai untuk menggunakan dua kanta ,embung+ atu dengan kekuatan pembe aran tinggi dan atu dengan kua a pembe aran rendah*
54

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Praktikal 5& LITAR ELEKTIKHa+il P(,-(la)ara"& Mengenalpa ti kebaikan dan kelemahan litar ber iri dan elari* P("#("ala"& "itar merupakan umber kehidupan bagi egala ,iptaan yang menggunakanelektronik* /agi e uatu perkaka an elektronik ber3ung i+ ia mempunyai litarnya yangter endiri bagaimana menggunakan tenaga elektrik*"itar ber iri adalah litar yang mempunya aliran aru pada atu 2ayar aha(a+ danaliran ke eluruhan litar akan terganggu apabila e uatu rintangan diletakkan pada aru ter ebut*Manakala litar elari adlah litar yang mempunyai aliran aru yang lebih daripada atu 2ayar* )e uatu rintangan ter ebut - ebagai ,ontoh mentol. akan mempunyai ambungan aru e,ara endiri* :leh itu+ apabila banyak rintangan diletakkan pada litar elari+ ke emuanya akan mengha ilkan output yang ama* &pabila gangguan berlaku+ eperti aru terputu pada rintangan tidak akan menggangu opera i erta aliran aru elektrik pada rintangan yang lain* P(r"7ataa" ,a+ala/& &pakah perbezaan antara litar ber iri dan elariA Hi%$t(+i+& "itar /er iri5 1e eluruhan litar akan terganggu apabila e uatu rintangan diletakkan padaaru ter ebut*"itar )elari5 &pabila gangguan berlaku+ eperti aru terputu pada rintangan tidak akanmenggangu opera i erta aliran aru elektrik pada rintangan yang lain* Ra a+ a" -a/a" 5Pemegang bateri+ bateri+ beberapa 2ayar penebat+ ammeter+4oltmeter+ mentol* P(,-$l(/ !-a/& a. Dimanipula i5 Cintangan -mentol.
55

ZITA WONG WEI WEI b. Dimalarkan5 6eni litar dan umber kua a

AMALI FIZIK (SCE 3105)

,. /ertindak bala 5 :utput -ke,erahan mentol0 aru dan 4oltan yang mengalir.

Aktiviti 1& Membina litar ber iri dan elari yang ringka * Pr$+( !r& 1* Dengan menggunakan bateri+ pemegang bateri+ beberapa 2ayar dan dua mentoluntuk etiap litar+ keduadua nya telah dibina eperti gambar berikut*a* b*2* )emua 2ayar di ambungkan dan mentol diperhatikan*3* &mmeter dan 4oltmeter di ambungkan pada kedua-dua litar* )atu (adual dibinauntuk merekod data ba,aan*4* Mentol pertama tidak di krukan untuk etiap litar* Pemerhatian dibuat pada mentolkedua dan ba,aan ammeter dan 4oltmeter untuk etiap litar direkodkan*5* )eteru nya+ mentol pertama di ambungkan kembali dalam litar & e,ara ber iri*Pemerhaian dibuat dan ba,aan ammeter dan 4oltmeter direkodkan*6* Mentol 1 di litar / di ambungkan emula e,ara elari* Pemerhatian dibuat danba,aan ammeter dan 4oltmeter direkodkan* K(%!t!+a"&.(r+iri.ila"#a" ,("t$l i#!"aka"Ar!+ 0A1 A$lta" 0v1 2 2*% 2*!1 2*6 2*7 S(lari.ila"#a" ,("t$l i#!"aka"Ar!+ 0A1 A$lta" 0v1 2 4*4 2*51 2*! 2*7 P(r-i"2a"#a"&15 A%aka/ 7a"# t(r)a i %a a ,("t$l ala, litar -(r+iri )ika +ala/ +at! ,("t$lt(r-akar9 J(la+ka"5 )emua mentol tidak menyala* Dalam litar ber iri+ hanya 1 aha(a aru yangmengalir+ maka apabila ebuah mentol terbakar akan memutu kan aliran ter ebut*Maka tiada aru yang mengalir dan mentol tidak menyala* 35 A%aka/ 7a"# t(r)a i %a a ,("t$l ala, litar +(lari )ika +ala/ +at! ,("t$lt(r-akar9 J(la+ka"

56

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Mentol ma ih menyala* Dalam litar elari+ aru mengalir melalui 2 2ayar yangberbeza dan tidak hanya mengalir kepada 1 mentol aha(a* Maka+ apabila e ebuah mentol terbakar+ aru ma ih dapat mengalir melalui 2ayar ter ebut+2alau bagaimanapun dalam litar elari ma ih mempunyai 2ayar lain untukmenyalakan mentol* 35 A" a +( a"# ,(,-i"a +at! !ta+ ra"taia" la,%! ,("##!"aka" -(-(ra%a,("t$l5 .a#ai,a"aka/ k(2(ra/a" 2a/a7a la,%! -(rkaita" ("#a" +a,a aa" a ,("7a,-!"#"7a +(2ara -(r+iri ata! +(lari9 &pabila mentol di ambungkan kepada litar ber iri+ mentol yang berdekatan dengan umber aliran elektron yang pertama akan mempunyai ke,erahan yang lebih tinggidaripada mentol yang berada pada aliran elektron yang kedua* 7ni di ebabkan oleharu yang mengalir terhadap mentol pertama akan mengalami rintangan yangtinggi melalui mentol pertama ter ebut*Manakala+ bagi litar elari+ emua mentol menyala dengan kadar ke,erahan yang ama* 7ni adalah kerana aru mengalir e,ara bera ingan dari 2ayar teru kementol dan tidak melalui rintangan mentol lain* :leh itu+ ke,erahan mentol-mentolter ebut ama* ;5 A%aka/ aka" t(r)a i k(%a a ,("t$l i ala, litar -(r+iri )ika +at! la#i ,("t$l ita,-a/ k( ala, litar t(r+(-!t +(2ara -(r+iri9 J(la+ka"5 1e,erahan mentol emakin malap* 7ni di ebabkan mentol ter ebut mempunyairintangannya yang endiri* :leh itu+ apabila menambah mentol+ maka rintangandalam litar ter ebut (uga bertambah* 55 A%aka/ aka" t(r)a i k(%a a ,("t$l i ala, litar +(lari )ika +at! la#i ,("t$l7a"# lai" ita,-a/ a" i%a+a"#ka" +(2ara +(lari i ala, litar t(r+(-!t95J(la+ka"5 1e,erahan ke emua mentol akan mengurang edikit daripada ebelum mentolbaru ditambah* <alau bagaimanapun+ ke emua mentol mengeluarkan ,ahayapada ke,erahan yang ama* 7ni di ebabkan oleh aru yang mengalir adalah teru terhadap mentol ter ebut melalui 2ayar ma ing-ma ing* :leh itu+ ia tidak melaluimentol lain dan tidak mempunyai rintangan daripada mentol lain elain daripadamentol itu endiri dan 2ayar* :leh itu+ emua ke,erahan mentol adalah ama* Aktiviti 3& Membina litar gabungan iri dan elari* Pr$+( !r& 1* )atu litar dibina dengan menggunakan pemegang bateri+ bateri+ ui + beberapa2ayar+ 3 mentol*2* )ui di ambungkan dan mentol diperhatikan*3* )ekarang+ ammeter dan 4oltmeter di ambungkan untuk mengukur
57

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

aru danpotential di33eren,e melalui etiap mentol* 6adual dibina untuk merekod databa,aan*4* Mentol 1 dialihkan* Pemerhatian pada mentol yang tinggal dibuat dan ba,aanammeter dan 4oltmeter direkodkan*5* Mentol 2 dialihkan* Pemerhatian pada mentol yang tinggal dibuat dan ba,aanammeter dan 4oltmeter direkodkan*

K(%!t!+a" & )elari dan ber iri M("t$l i#!"aka" Ar!+ 0A1 A$lta" 0v1 N7alaa" ,("t$l 1+ 2+ 3 2*6 2*5 /ernyala2 + 3 %*% 2*$ >idak bernyala1+3 2*% 2*6 /ernyala P(r-i"2a"#a"&15 A%aka/ 7a"# t(r)a i %a a ,("t$l 7a"# lai" a%a-ila ,("t$l 1 iali/ka"9J(la+ka"5 Mentol 1 berada pada kedudukan ber iri di mana hu(ungnya mengalirkan aru kepada metol 2 dan 3 yang berada dalam keaadaan elari* Mentol 1hanyamengalirkan aru pada melalui atu 2ayar aha(a* :leh itu+ apabila mentol 1dialihkan+ aru tidak dapat mengalir melalui litar ter ebut* 6u teru emua lamputidak bernyala* 35 A%aka/ 7a"# t(r)a i %a a ,("t$l 7a"# lai" a%a-ila ,("t$l 3 iali/ka"9J(la+ka"5 &pabila mentol 2 dialihkan+ emua mentol ma ih bernyala* <alau bagaimanapun+ke,erahan ke emua mentol men(adi lebih ,erah elepa mentol 2 dialihkan* 7niberlaku kerana mentol 2 di ambung e,ara elari+ maka aru ma ih dapatmengalir kepada mentol lain* &pabila mentol 2 dialihkan+ rintangan litar men(adikurang+ oleh itu ke emua mentol men(adi lebih ,erah* 35 A aka/ a" a ,a/!ka" litar ir!,a/ a" a i%a+a"# +(2ara -(r+iri ata! +(lariata! k$,-i"a+i k( !a"7a9 J(la+ka" ala+a" a" a5
5!

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

)aya memilih untuk menggunakan kombina i keduanya* )aya akan menggunakankebanyakkan litar elari dalam rumah aya* :leh itu+ (ika terdapat apa-apa kero akkan yang mampu memutu kan aru + bekalan elektrik aya terhadapperkaka an lain tidak terganggu* Malah+ dengan menggunakan litar elari di dalamrumah akan men(adi lebih tabil kerana ia tidak akan terganggu apabilaperkaka an lain digunakan kerana rintangan tidak akan mengganggu perkaka anlain* <alau bagaimanapun+ aya akan menggunakan litar e,ara ber iri untuk ambungan terhadap litar utama dengan umber utama elektrik* 7ni adalah untukmen(amin ke elamatan di mana ke emua ui akan mematikan diri merekaapabila keadaan meberhayakan eperti ,ontoh ketika terkena kilat* K(+i,%!la"& =ipote i diterima*"itar /er iri5 1e eluruhan litar akan terganggu apabila e uatu rintangan diletakkan padaaru ter ebut*"itar )elari5 &pabila gangguan berlaku+ eperti aru terputu pada rintangan tidak akanmenggangu opera i erta aliran aru elektrik pada rintangan yang lain*

5$

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

Praktikal 65 7nduk i dan penghantaran aru elektrik -4 (am.* :b(ekti35 'ntuk menyia at 3aktor-3aktor yang mempengaruhi magnitud teraruh ema a* /ahan5 9egelung tembaga+ gal4anometer+ dan magnet+ &kti4iti 15 Penyia at aru teraruh* Pro edur5 1* &ngin gegelung tembaga 1%-2%-gilir di ekitar dua (ari* )ambungkan hu(ung per,uma mereka kepada gal4anometer yang en iti3* 2* Menyia at apa yang ter(adi apabila5 -&. kutub 'tara magnet bergerak ke dalam gegelungA -/. 'tara kutub magnet berpindah gegelungA -E. kutub 'tara magnet bergerak dengan ,epat ke dalam gegelungA -D. gegelung bergerak ke ata magnetA -#. magnet di impan pegun di tengah-tengah gegelungA 3* 'langi pro edur 2 -a. hingga -e. menggunakan kutub elatan magnet* 4* )ekarang angin atu gegelung tembaga 4% giliran kira-kira dua (ari* )ambungkan hu(ung per,uma mereka kepada gal4anometer yang en iti3* 'langi pro edur 2 -a. hingga -e. menggunakan kutub utara magnet* 5* /uat magnet yang lebih kuat dengan menggunakan dua atau tiga magnet yang diikat ber amaama dengan kutub 'tara mereka emua pada akhir yang ama* 'langi pro edur 2 -a. -e. dengan magnet ini lebih kukuh* )oalan5 1* &pa yang berlaku apabila magnet digerakkan ke dalam gegelungA >erangkan* 2* &pa yang berlaku apabila magnet di impan pegun di tengah-tengah gegelungA>erangkan* 3* &pa yang berlaku apabila magnet digerakkan dengan ,epat ke dalam gegelungA>erangkan* 4* &pa yang berlaku apabila ebuah magnet yang lebih kuat dipindahkan ke dalam gegelungA >erangkan*

6%

ZITA WONG WEI WEI

AMALI FIZIK (SCE 3105)

5* &pa yang berlaku apabila magnet ke dalam gelung dengan giliran yang lebihA>erangkan* 6* &pa yang perlu anda lakukan untuk meningkatkan magnitud teraruh ema aA &kti4iti 25 Membina langkah dan pengubah-do2n langkah :b(ekti35 'ntuk menun(ukkan penggunaan tran 3ormer dalam penghantaran elektrik* /ahan5 PBE meliputi 2ayar kuprum+ be i lembut E-tera + a*,* bekalan kua a+ ui + mentol+ a*,*ammeter+ a*,* 4oltmeter dan pengapit E-tera * Pro edur5 1* &ngin kira-kira 1% giliran PBE meliputi 2ayar tembaga di eluruh be i yang lembut E tera dan menyambungkan gegelung kepada a, bekalan kua a dan ui * 9egelung ini di ebut ebagai gegelung primer* 2* &ngin kira-kira 25 giliran 2ayar di eluruh E-tera lain dan ambungkan hu(ung gegelung mentol* 9ambar ra(ah di ba2ah menun(ukkan bagaimana meter di ambungkan untuk mengukur perbezaan ema a dan berpoten i dalam gegelung primer* 3* )ekarang menyambung emula meter untuk mengukur perbezaan ema a dan berpoten i dalam gegelung ekunder eperti yang ditun(ukkan dalam ra(ah di ba2ah* 4* Dalam pengubah di ata + nombor giliran dalam pa aran ekunder adalah lebih be ar dari ekolah rendah* &pakah nama pengubah iniA =idupkan ui dan rekod ukuran anda* 5* )ekarang menterbalikkan ambungan kedua-dua gegelung rendah dan menengah*8ombor giliran dalam pa aran ekunder kini lebih ke,il daripada ekolah rendah*&pakah nama pengubah iniA =idupkan ui dan rekod ukuran anda* )oalan5 1* >ran 3ormer-up langkah+ yang ema a yang anda harapkan untuk men(adi yang lebih be ar ema a ekolah rendah atau menengah ema aA 2* /agaimana anda mengukur 1ua a input dan output kua a untuk pengubah-up langkah dan apakah nilai-nilai merekaA 3* 1ira ni bah output kua a kepada input kua a* &pakah ni bah ini dipanggilA 4* Dalam penghantaran elektrik+ kehilangan kua a di etiap kabel elektrik dikira dengan menggunakan 3ormula+ 1ehilangan kua a dalam kabel etiap @ 72 C di mana aya ema a dan C ialah rintangan kabel /agaimana ini kehilangan kua a boleh dikurangkanA 5* Men(ela kan peranan pengubah langkah dalam membantu untuk mengurangkan kehilangan kua a ema a penghantaran elektrik* 6* /agi pengubah langkah-do2n+ yang ema a yang anda harapkan untuk men(adi yang lebih be ar ema a ekolah rendah atau menengah ema aA 7* &pakah nilai-nilai input kua a dan kua a keluaran bagi pengubah langkah-do2nA !* 6ela kan peranan pengubah langkah turun dalam penghantaran elektrik*

61