Zastosowanie koncepcji JIT w praktyce

Koncepcja produkcji Just In time, opracowana w Stanach Zjednoczonych i doprowadzona do perfekcji w Japonii, miaa istotne znaczenie dla rozwoju firm produkcyjnych, w szczeglnoci zajmujcych si produkcj samochodw. W swojej istocie jest to strategia zarzdzania zapasami stosowana w celu maksymalizacji zwrotu z inwestycji poprzez redukcj poziomu zapasw w caym procesie produkcyjno-magazynowym i zwizanymi z nim kosztami. W praktyce stosowanie koncepcji JIT oznacza zamawianie zapasw w momencie osignicia minimum magazynowego, dziki czemu minimalizowane jest wykorzystanie powierzchni magazynowej, ktra moe nastpnie zosta zredukowana, co pozwala obniy koszty stae. Pojawiaj si przy tym istotne przeszkody, takie jak fakt, i poziom minimum magazynowego determinowany jest przez histori zapotrzebowania, co skutkuje ryzykiem wstrzymania produkcji w przypadku wystpienia ponadnormatywnego zapotrzebowania na dany komponent. W zwizku z tym konieczne jest m.in. wprowadzenie minimum 2 odmiennych standardw zarzdzania zapasami na bezpiecznym poziomie. Jak zostao wczeniej wspomniane, pocztki Just In Time sigaj jeszcze Stanw Zjednoczonych, gdzie zostaa ona wprowadzona po raz pierwszy przez Henryego Forda. Produkcja w jego zakadach zostaa zorganizowana w ten sposb, e surowce przepywajce barkami pomidzy poszczeglnymi zakadami byy przeksztacane na komponenty i wysyane do fabryki w cigu kilku dni. Prawdziwy rozkwit koncepcji Just In Time nastpi jednak dopiero gdy strategia ta dotara do Japonii, gdzie w latach 50 i 60 zostaa doprowadzona do perfekcji. W rezultacie japoskie samochody wchodzc na rynek amerykaski byy niezwykle konkurencyjne cenowo i jakociowo. W kolejnych latach japoskie metody produkcji zostay poddane szczegowej analizie, aby dotrze do rde sukcesu ich produkcji, strategia ta bya

take stopniowo wdraana w rodzimych zakadach, co dostarczyo wielu ciekawych przypadkw do analizy. Przykadem udanego wprowadzenia strategii JIT jest jeden z czoowych producentw sprztu telekomunikacyjnego, ktry zosta przytoczony w pracy W. Samuelsona i S. Marksa producent ten zacz stosowa system JIT w operacjach o duej zdolnoci produkcyjnej. Zasadnicz czci tzw. core business byo produkowanie mikrotelefonw, w tym wypadku 6 ich modeli. W cigu 2 lat szybko rotacji zapasw potroi si zapas produkcji w toku zredukowano o 75%, wskanik brakw zmniejszono o poow, take czasy przygotowawczo zakoczeniowe zredukowano o 50%. Nastpnie JIT zastosowano rwnie w fabryce produkujcej skomputeryzowane centrale telefoniczne o maej zdolnoci produkcyjnej, gdzie wytwarzano na ten czas si do 150 pytek drukowanych. W tym celu stworzone zostay komrki produkcyjne o duej elastycznoci produkcji oraz wyszkolony zosta personel aby osigania odpowiedniej jakoci produktw przy zmieniajcych si

zapotrzebowaniach. W cigu pierwszych 6 miesicy wydajno produkcji w zakresie pyt drukowanych poprawia si o ponad 25%, a produkcj w toku zredukowano o ponad 30%. Jest to doskonay przykad na elastyczno strategii JIT, ktra moe zosta zastosowania nie tylko w zakadach o duych zdolnociach produkcyjnych, ale take w tych o maej zdolnoci produkcyjnej, wytwarzajcych zdecydowanie krtsze serie. Nastpnym przytoczonym przykadem jest firma Xerox, ktra zredukowaa liczb dostawcw ponad pitnastokrotnie, podpisujc z nimi dugoterminowe kontrakty dostawowe. Uwaga zarzdzajcych zostaa skupiona na wdraaniu strategii JIT w celu poprawy jakoci produkowanych dbr. Ze wzgldu jednak na bdna polityk handlow wobec dostawcw, tj. wymaszniu na dostawcach utrzymywania zapasw, firma nie rozwizaa problemu utrzymania cigoci dostaw. Spowodowao to znaczne

trudnoci u dostawcw z utrzymaniem cigoci dostaw, a do czasu gdy Xerox ustabilizowa harmonogramy produkcyjne i sta si faktycznym partnerem w systemach JIT. Kolejn amerykask firm ktra wprowadzia JIT jest Harley-Davidson. Firma pocztkowo przyja JIT, ze wzgldu na przewag kosztow japoskich konkurentw sigajc nawet do 30%. Pocztkowo wprowadzanie JIT byo usianie

niepowodzeniami, szczeglnie w sferze zaopatrzenia. Podejcie ze strony HarleyaDavidsona miao cechy przymusu i byo uciliwe dla dostawcw, w niczym nie przypominajc stosunkw prawdziwie partnerskich Harley-Davidson wyrobi sobie nawet opini wrd dostawcw, jakoby nieustannie przyspiesza lub opnia zamwienia. Ostatecznie jednak system JIT w sferze dostaw zosta dostosowany do wsplnych wymaga. Nacisk przesunito na wsplne rozwizywanie problemw, redukcj czasu przygotowawczego, kontroli statystycznej procesu, wsplne wysiki projektowe. Rezultaty byy korzystne dla obu stron obrt zapasami wzrs prawie o 300%, czasy przygotowawcze zredukowano o wicej ni 75%, na wicej ni 400 maszynach wydajno pracownikw zwikszya si o 38 %, braki zredukowano o 66%, a inne mierniki jakoci zostay znacznie poprawione. Niestety w krajowych, polskich przedsibiorstwach koncepcja JIT jest rozumiana w sposb nadmiernie uproszczony, tj. powszechny jest pogld, jakoby wystarczajce byo zawieranie z dostawcami umw na predefiniowane pozycje dostaw dostosowanie do potrzeb producenta, aby dostawy byy realizowane na czas. Kluczowe jest jednak spostrzeenie, e nawet nieznaczna zmiana warunkw terminw realizacji zada produkcyjnych w przedsibiorstwie utylizujcym JIT moe pociga za sob dezorganizacj harmonogramu dostawcy. W jednym z polskich przedsibiorstw wdroono, dla wybranych rodzajw dostaw, system oparty rzekomo na JIT. Podstawowym zarzutem zarzdzajcych bya jednak faktyczna konieczno

przetrzymywania dostaw i tworzenia zapasw w ten sposb, pomimo tego e dostarczane produkty omijay magazyny. Dostawy nadchodziy wprawdzie zgodnie z harmonogramem, jednak poniewa terminy zada produkcyjnych ulegay

nieznacznemu przesuniciu, na miejscu tworzyy si niepodane zapasy. Prawdziwa koncepcja JIT koncentruje natomiast uwag na likwidowaniu przyczyn zakcajcych terminowo dostaw zarwno w ramach wasnego przedsibiorstwa, jak i poza nim. Dlatego te wdraanie JIT jest przedsiwziciem trudnym i dugotrwa y, mogcym trwa nawet do 5 lat. Zarzdzajcy powinni sobie zdawa spraw, e wdroenie koncepcji JIT oznacza tak naprawd dopiero pocztek zmaga, gdy raz osignita sprawno i elastyczno powinna by stale doskonalona. Dlatego te dobrym zabiegiem poprzedzajcym implementacje JIT jest przeprowadzenie operacji pilotaowej. Jest to zadanie atwiejsze do wykonania, a ponadto, w przypadku osignicia pozytywnych wynikw, ma niesychanie doniosy obok dowiadczenia walor psychologiczny. Stanowi bowiem nie tylko dowd, e wdraanie ma sens, ale i motywuje pozostaych pracownikw. Konieczne jest w tym wypadku zauwaenie, e implementacja JIT do zarzdzania i kontroli produkcji jest dla kadego przedsibiorstwa inwestycj i, tak jak kada inwestycja, powinna podlega rachunkowi ekonomicznemu potwierdzajcemu jej opacalno dlatego te naley rozway, czy realne korzyci z wprowadzenia JIT przewa koszty powstae z tego tytuu. W tym celu naley przeprowadzi badania dotyczce konkurencji na danym rynku, naley zbada jej nasilenie i strategi, aby stwierdzi, czy nie istniej tasze sposoby poprawienia swojej pozycji rynkowej. Trzeba take ustali, czy system JIT bdzie pasowa do obecnych i dugookresowych planw przedsibiorstwa. Warto przy tym pamita, e system JIT jest najbardziej przydatny dla przedsibiorstw produkujcych wyroby o bardzo duym stopniu zaawansowania technologicznego, gdzie moliwe jest wystandaryzowanie produkcji.

Wymaga on rwnie stosunkowo stabilnego popytu na produkty przedsibiorstwa. Warto zada sobie pytanie, czy JIT jest waciw strategi dla danego

przedsibiorstwa dziaajcego w okrelonych warunkach rynkowych oraz w ktrym segmencie rynku powinno si j zastosowa. Istotne jest rwnie, jaki poziom obsugi klienta chcemy zapewni w poszczeglnych segmentach rynku i w jaki sposb i za pomoc jakich narzdzi bdziemy mierzy efekty dziaania systemu. Jak

wspomniano, zakres wdraania metod JIT jest szeroki moe polega na globalnym podporzdkowaniu filozofii JIT caego systemu od marketingu poprzez proces wytwarzania i zaopatrzenia, dzia konstrukcji, a po komrki finansowe, moe te by ograniczony do pewnych odcinkw dziaalnoci z rwnie dobrymi efektami. Skala i zakres wdraania zale te od wielkoci i charakteru przedsibiorstwa.