:

ZAKONODAVSTVO AVGUSTA OKTAVIJANA

: Nemanja Kalajdi : 191/13

: .

, 2014. .

Uvod 1.

Ubistvom Cezara 44. Godine nastupila je borba protiv vanjskih i unutrasnjih neprijatelja rimske republike, na politikoj sceni ponovo su se nale tri linosti koje su trebale da brane dravu, a istovremeno su se borile za primat u dravi. Bili su to Oktavijan Avgust, koga je Cezar adoptirao i koji je po njegovom testamentu bio njegov nasljednik, Marko Antonije koji se smatrao politikim nasljednikom Cezara i Marko Emilije

Lepid. Oni su shvatili da je bolje da se dre zajedno nego da se unite medjusobnim sukobima tako da su sklopili savez poznat kao drugi trijumvirat. Medjutim, kako to inae biva, s vremenom je dolo do borbe izmedju lanova drugog trijumvirata. Oktavijan se iako veoma mlad istakao svojom nevjerovatnom mudrou i lukavou te je veoma lako uspio da ukloni Lepida a zatim i Marka Antonija i tako samostalno zavlada Rimom. Kada se Avgust naao na politikoj sceni kao jedini od trijumvira, sa potpunom vlau, njegov glavni oslonac je bila vojska u kojoj je nastojao da sauva ugled Cezarovog bliskog srodnika. Avgustov genijalni um i nevjerovatna sposobnost manipulisanja omoguili su mu da ostvari ono to Cezar nikada nije. On je postepeno izbjegavajui ovlaenja koja bi podsjeala na Cezarova monarhijska dobio od senata i rimskog naroda mnogo vie pojedinanih ovlaenja koja su samo po imenu odgovarala ustavnom ureenju republike. Avgust je postao daleko najmoniji ovjek Rima, i vlast se uglavnom koncentrisala u njegovim rukama. Avgust je tvorac novog politikog sistema rimske drave koji je nazvan PRINCIPAT.

O linosti Avgusta 2.

Oktavijan je roen 23. Septembra 63. Godine stare ere, za vrijeme konzulata M. Tulija Cicerona i Gaja Antonija u oblasti Palatina. Ve sa etiri godine Oktavijan je ostao bez oca, Gaja Oktavijana uglednog i imunog ovjeka koji je uvrten i meu senatore, vrio je funkcije kvestora, pretora i upravnika provincije Makedonije. Majka Atija se preudala za biveg konzula Marcija Filipa, ona je bila erka Atija Balba i Julije, sestre Gaja Julija Cezara. Omo jedan od autora koji su Avgustu posvetili monografije, o njegovom porijeklu kae: Ukratko, otac senator i pretor, i preci konjanici i veoma bogati, sa oinske strane, senatorska familija i sjajna slava Julijevaca sa majine strane, to je ono to je porijeklo donijelo Oktavijanu. Oktavijan je odgajan izvan Rima, ouh mu je takoe bio obrazovan i pametan ovjek. U Rimu se prvi put pojavio kao dvanastogodinji djeak, gdje je odrao govor na sahrani bake Julije. Sve ee je poeo dolaziti u Rim i svi su uvidijeli Cezarovu naklonost prema mladom Oktavijanu. Kada je Cezar pobijedio Pompeja, kod Farsale 48 god. s.e., Oktavijanu je priznata zrelost iako je bio tek u esnaestoj godini. Cezarova pogibija 44. God s.e. zatekla je Oktavijana u Apoloniji. Dan kada je primio vijest o Cezarovoj smrti, bio je kako Baken kae poslednji dan Oktavijanove mladosti. Kada je doao u Rim saznao da je od Cezara naslijedio veliki dio drave, ali i da je Marko Antonije na funkciji konzula i da raspolae njegovim nasljedstvom i osporava njega kao nasljednika i omalovaava ga kao nedoraslog. Iako su se esto sukobili, postali su saveznici, shvativi da im je

bolje da se dre zajedno, pa su i nekim branim vezama pokuavali ojaati saveznitvo. Vremenom je Avgust znatno ojaao u odnosu na Antonija, uspio je da dobije znatnu podrku senata i vojske. Konzulat dobija 43. God. s.e. sa nepunih dvadeset godina. Stekao je naklonost Cicerona i imao je podrku i saradnju izuzetno vrijednih i sposobnih prijatelja kao to su Mecena i Agripa. Nakon gotovo trinaest godina borba izaao je kao krajnji pobijednik, pobijedivi Marka Antonija kod Akcija 31. God .s.e. U rimu je Oktavijan 29. God. doekan kao spasilac domovine i kao boansto. Oktavijan je ve imao titulu konzula iz 43.god.s.e. doivotnog tribuna od 36. god. s.e., a zatim je izdejstvovao imperium proconsulare i u ulozi konzula upravljao vojskom od 31. 23. God. s.e. Janura 27. God s.e prividni potez. kojim je Oktavijan navodno vratio sva vanredna ovlaenja i proglasio restauraciju republikanskog ureenja, predstavlja krunu vijeto smiljeno plana. Tada on dobija jo niz ovlaenja koja mu omoguavaju vrhovnu vlast i poasni naziv Augustus (boanski, uzvien) i Princeps (prvak). 23.god.s.e. Avgust senatskom odlukom, kasnije potvrenoj na skuptini, daju i formalno-pravnu konanu zakonsku snagu Avgustovom autoritetu. Uz imperium proconsulare dodijeljen mu je i imperium maisu, ime je ozakonjena njegova vlast u gradu Rimu i u Italiji, kao i u provincijama. Vraena su mu i konzulska ovlaenja kojih se bio odrekao. Tako je prividno odriui se vlasti, doao do jo vee moi. Oktavijan je jo 2. God.s.e. dobio titulu oca domovine (pater patriae) i posljednju titulu pontifex maximusa dobio je 12 god. n.e. dvije god pred svoju smrt. Razbolio se 14. God nove ere, na putovanju, elei da prati Tiberija na pohod u Ilirik. Po svjedoenju Sveronija, umro je lakom smru u Noli, u istoj vili gdje i njegov otac. Avgust je preminuo 19. avgusta 14. godine, a smatra se da su njegove posljednje rijei bile: Da li vam se svidjela moja predstava?

Avgustovi ciljevi u oblasti braka i porodice

Jednu od glavnih poluga za stabilnost i ouvanje snage i slave imperije avgust je video u zdravoj i snanoj vladajuoj klasi. Smatrao je da je rimski narod taj koji treba gospodariti svijetom ali da bi bio sposoban da vlada trebalo je poveati natalitet i ouvati istokrvnost rimske aristokratije. Sve to je zahtijevalo velike reforme pre svega u oblasti braka i porodice. Glavni cilj avgustov bila je repordukcija rimskih graana, poveavanje nataliteta u viim sl ojevima onih koji su po krvi i porijeklu rimski graani. Najveu vanost , osim toga, Avgust je polagao na to da se narod sauva ist i neokaljan od svakog priliva tue ili ropske krvi; zato je veoma krto davao rimsko graanstvo i ograniio oslobaanje robova." to se tie robova Avgust je znaajno ograniio neformalne manumisije, jedan od velikih razloga takvog poteza bio je i taj to su porezi na formalnim manumisijama bili visoki tako da je i na taj nain popunjavao dravnu kasu. Prvi zakoni o oslobaan ju robova bili su lex Iunia i Lex fufia caninia zatim i lex aelia sentia. Lex fufiom je ogranien broj robovova koji se testamenom moe osloboditi a sa Lex aelia sentia su pootreni uslovi za oslovaanje uopste kao i sticanje graanstva, uz odredbu da kanjavani robovi mogu stei samo poloaj peregrina dediticija. Pored ovoga Avgust je istovremeno pokuavao da izvri duhovni i moralni preporod rimskog naroda. Nastojao je da obnovi staru slavu i sjaj Rima, da postavi moralne vrijednosti i kulturu koja je nekad krasila rimski narod. Avgust je kao veoma inteligentan vladar spoznao veliki demografski problem i vanost njegovog to skorijeg uklanjanja. On je znao da bez velike, moralano jake i vrste rimske populacije ne moe da romanizuje pokorena podruja. S toga se odluio na donoenje mnogih zakona u branoj i porodinoj oblasti koje u vam predstaviti u daljem tekstu. Prvi pokuaj donoenja kadukarnih zakona Skoro je opte miljenje da su prvi pokuaji Avgustovog branog zakonodavstva doneseni jo 28. g pne. Prvo je avgust pokuao proglasiti zakon iz oblasti branih odnosa, koji nije uspio, jedine pouzdane izvore podataka o tome nalazimo u Propercijevim elegijama. ta je taj zakon sadravao i da li sj povueni prije objavljivanja, zbog pretpostavke neusipijeha, ili je odbaen na skuptini ne moe se tano utvrditi. Opozicija Avgustovim planovima je

bila vrlo jaka to odbacivanje zakona najbolje potvruje. A njegova pozicija jo uvijek nije bila dovoljno vrsta da bi jednostavno presekao sva protivljenja. trebalo je jo dosta vremena i truda da bi se javno mnenje pridobilo ili jednostavno nadvladalo a pri tom je izgleda bilo nuno i menjanje predloga, odnosno ublaavanje sankcija.(str 50 doktorska.) Predpostavlja se da on namee obavezu zakljuivanja braka, odbaeno je stanovite starijihi komentatora Propercijevog djela da se radilo o zakonu protiv preljube. Vjerovatno je takoe da su tim prvim zakonskim projektom tretirana i neka pitanja potomstva jer propercije pominje i potomstvo a i Dion Kasije za ovo vrijeme vezuje privilegiju preko dijece i braka pri izboru guvernera provincija. Avgust je htio da zakonskim putem suzbije celibat, znai da nametne brak Rimljanima, ali samo u okviru njihovih krugova, tako da su brakovi i vanbrane veze sa osloboenicama bile ugroene, otuda vjerovatno i tako jaka opozicija predloenom zakonu.

Donoenje Lex iulia de maritandis ordinibus

Neuspijeh je Avgusta prinudio da odloi svoje zakonodavne djelatnosti i donekle ih ublai. Jaka opozicija je uslovila da Avgust svoj zakon donese ponovo tek deset godina kasnije. U meuvremenu poto je Avgustu bilo jasno da nee uspijeti sa apsolutnom zabranom braka izmeu svih ingenua i libertina, odnosno izmeu ekvestera i libertina ograniio je zakonskim putem oslobaanje robova, predviajui odreene uslove i uvid javnosti, kako bi u ekvestere preko braka, uli samo oni koji ne bi ugrozili ugled i dostojanstvo tog sloja Rimljana. 18 god pne Avgust je donio vie zakona: lex iulia adulteris et prudicitia ( zakon o preljubi i stidljivosti), lex iulia sumptuaria ( zakon o raskoi) i lex i ulia de maritandis ordinibus ( zakon o obavezi i o redu sklapanja brako va u okviru razliitih drutvenih slojeva). Predloeni lex iulia de maritandis ordinibus je sadrao, kako istie omo, oslanjajui se pre svega na Diona Kasija, dve osnovne odredbe: jednu kojom se strogim kaznama pogaa celibat kod oba pola, i drugi koja daje prednosti i razliite koristi onima koji sklope brak i postanu roditelji.(str 54 dokstorska). Predlaganje prva dva zakona daleko vie je pogaalo ene, Avgust je izgleda procijenio da ovakvim mjerama moe pridobiti senatore, kako bi sva 3 zakona prola. Avgust je na jednoj senatskoj sjednici senatu obrazloio svoja 3 zakonska projekta i izloio koristi koje njegov prijedlog donosi. Iako je u senatu imao podrugljivih neistomiljenika koji su mu esto prigovarali kako njegova ena Livija u mnogome upravlja sa njim, uspio je ostati priseban i zavriti svoj govor dostojanstveno. Sjednica se otegla ali Avgust je uz pomo istomiljenika konano uspio da izglasa senatus consultum kojim su prihvaeni njegovi prijedlozi . Praktino je time donijet lex iulia de maritandis ordinibus ( uz lex iulia adulteris i lex iulia sumpuaria), mada je to odraeno bez stare formalne procedure koja je podrazumjevala odluivanje skuptina. Interesantno je da je ve sljedee godine kada su trebale biti organizovane Vekovne igre, kojima se inae proslavljaju uspijesi i slava Rima, Avgust jednim senatus consultom privremeno ukinuo zabranu da neenje uestvuju u njima, istiui njihov izuzetan znaaj. Dok su se zakoni o prevari i raskoi, koji su najvie pogaali ene ve uveliko potov ali, mada je preljuba i dalje bila veoma zastupljena, lex iulia de martinadis ordinibus nije ila po planu. Zakon je oigledno i dalje nailazio na otpor neenja i parova bez djece, Avgust je izgleda bio primoran da pokua zakon osnaiti preko skuptine, al i je u tome uspeo tek kada je od nekih zahtjeva odustao a neka dodatno ublaio. Tekst je izmjenjen u tri bitne take: ukidanje ili smanjenje kazni, poveivanje nagrada i doputanje roka od najvie tri godine, za one uporne da se podvrgnu odredbama(str 58 doktorska). Ovi amandmani privukli su projektu mnoge protivniki i zakon je najzad proao, time je ovaj zakonodavni poduhvat koji je u poletku po svemu sudei imao karakter senatskih odluka dobio karakter zakona.