Wszelkie prawa zastrzeone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie caoci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.

Wykonywanie kopii metod kserograficzn, fotograficzn, a take kopiowanie ksiki na noniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki wystpujce w tekcie s zastrzeonymi znakami firmowymi bd towarowymi ich wacicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice. Redaktor prowadzcy: Ewelina Burska Projekt okadki: Urszula Buczkowska Fotografie na okadce i w ksice zostay wykorzystane za zgod autorw

Wydawnictwo HELION ul. Kociuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: helion@helion.pl WWW: http://helion.pl (ksigarnia internetowa, katalog ksiek)

Drogi Czytelniku! Jeeli chcesz oceni t ksik, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie?fotpod Moesz tam wpisa swoje uwagi, spostrzeenia, recenzj.

ISBN: 978-83-246-2980-0

Copyright Helion 2012 Printed in Poland.

Kup ksik Pole ksik Oce ksik

Ksigarnia internetowa Lubi to! Nasza spoeczno

Spis treci
Rozdzia 1. Podrowanie i fotografowanie zamiast wstpu9 Rozdzia 2. Jak przygotowa si do wyjazdu fotograficznego?13
2.1. 2.2. 2.3. 2.4. Nie improwizuj zrb research15 Jak si ubra nie szata zdobi fotografa31 Pakujemy si na wyjazd33 Co trzeba wiedzie o samym sobie36

Rozdzia 3. Jak wybra sprzt fotograficzny41

3.1. Wybieramy aparat, czyli jak poradzi sobie z wszdobylsk reklam42 3.2. Obiektywy nie daj si nacign!50 3.3. Filtry interpretujesz czy oszukujesz?54 3.4. Torby i plecaki dbaj o swj krgosup56 3.5. Statywy i monopody nie tylko wtedy, gdy si ciemni60 3.6. Noniki danych fotobanki i karty pamici63 3.7. GPS y zamiast kartki i dugopisu65 3.8. Komputer dla fotografa w podry68 3.9. Zasilanie i baterie soneczne jak poradzi sobie z brakiem prdu69 3.10. Dlaczego RAW jest lepszy od JPEG a i TIFF a?75 3.11. Torba i komputer fotografa81

5
Kup ksik

Spis treci

Pole ksik

Rozdzia 4. Jak przygotowa sprzt fotograficzny do wyjazdu?85

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. Jak dba o body aparatu86 Czyszczenie obiektywu87 Bezpieczestwo aparatu88 Oznaczanie elementw90 Instrukcja obsugi warto j czyta91 Jak nosi aparat i nie zosta kalek92

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?99

5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. 5.8. 5.9. 5.10. 5.11. 5.12. 5.13. 5.14. 5.15.

Pierwszy dzie bez aparatu100 Kiedy fotografowa, czyli rzecz o wietle105 Jak fotografowa ludzi?115 Jak fotografowa na ulicy?133 Jak fotografowa o zmroku?173 Jak (i czy) fotografowa w krajach muzumaskich?184 Jak fotografowa w czasie podry rnymi rodkami lokomocji?194 Jak fotografowa na pustyni?215 Jak fotografowa w grach?228 Jak fotografowa na jednostkach pywajcych?238 Jak fotografowa pod wod?249 Jak fotografowa w niskich temperaturach?257 Jak fotografowa bez statywu?265 Jak fotografowa jaskinie i panoramy?270 Jak fotografowa dzikie zwierzta?278

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Rozdzia 6. Po powrocie. Jak katalogowa, pokazywa i sprzedawa wasne zdjcia287

6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 6.8.

Zakoczenie 317

Gdzie i jak przechowywa zdjcia288 Przegldanie, selekcja i opisywanie fotografii291 Oprogramowanie i sprzt do edycji zdj, czyli postprodukcja295 Jak stworzy portfolio, czyli tajniki fotoedycji302 Zosta wydawc, czyli jak pokaza zdjcia w internecie305 Gdzie mona sprzeda zdjcia potga internetu307 Zdjcia i tekst zestaw doskonay. Jak zosta dziennikarzem311 Fotokasty nowy wymiar fotografii314

Kup ksik

Pole ksik

To nic, e ja nie znaem jej jzyka, a ona mojego. To nic, e dzielia nas przepa ona z Mali, ja z Polski. Nawet to nic, e za aparat, ktrym fotografowaem, mgbym przez miesic wyywi jej wiosk. Wane jest to, e widziaa przed sob zwykego czowieka, ktry patrzy na ni z sympati i by ciekaw jej osoby. I czua, e te uczucia s szczere. Byy szczere Mali, okolice Hombori, stycze 2008 (fot. Anna Brusewicz)

Kup ksik

Pole ksik

ROZDZIA 5. Jak fotografowa w podry?

Kup ksik

Pole ksik

zie bez aparatu to dzie (nie)stracony chciaoby si sparafrazowa synne powiedzenie. To prawda. Kiedy wyjedamy w cakiem nowe miejsce, do kraju o innej kulturze, obyczajach, architekturze, gdzie ludzie wygldaj inaczej ni chociaby w Polsce, dopada nas przede wszystkim zdziwienie, potem ciekawo i na koniec do czsto zaskoczenie. Pierwsze i ostatnie nie su pracy fotografa. eby patrze i widzie, a co za tym idzie fotografowa (a nie tylko robi zdjcia to zasadnicza rnica!), musisz stara si pozby uczu, ktre sprawiaj, e skupiasz uwag na prbie wytumaczenia sobie mechanizmu dziaania jakiego zjawiska, a nie np. na samym zjawisku. To normalne, e jadc do Indii, Gwatemali i Namibii, spotkasz obrazy, ludzi, obrzdy, codzienno absolutnie rn od naszej, europejskiej czy polskiej. To, co bdziesz widzia, bdzie na tyle nowe, ciekawe, e z miejsca wyda Ci si fotogeniczne. Niestety, nie zawsze tak jest. Najczciej popeniany bd to prba zarejestrowania tego, co si widzi, od razu. Widziaem setki zdj z Indii, na ktrych nie byo niczego poza kolorami strojw i baaganem ulicy. Na pierwszy rzut oka wyglday ciekawie bo inaczej ni zdjcia z naszej polskiej ulicy. W rzeczywistoci jednak niczego na nich nie byo ani emocji, ani tematu, nie byy w najmniejszym stopniu przemylane. Takie zdjcia robi si, patrzc na co pierwszy raz. Postaraj si patrze tak, jakby to ju widzia, zna i co najwaniejsze rozumia. Wwczas dopiero masz szans na autentyczn fotografi.

5.1. Pierwszy dzie bez aparatu

Fotografowaem kiedy jedn z najsynniejszych i najdziwniejszych nekropolii wiata Wesoy Cmentarz w rumuskiej Sapancie. Wpisany na list UNESCO, jest jedynym w swoim rodzaju miejscem, gdzie zamiast si smuci, wszyscy wybuchaj gromkim miechem. Ponad 800 krzyy stojcych wok cerkwi zostao wyrzebionych w postaci zblionych do komiksw historyjek, pokazujcych okolicznoci mierci bd charakter ycia pochowanego tu czowieka. Jest tam cay przekrj spoeczny pijacy z butelk wdki w doni, sklepikarze, mae dzieci i gospodynie domowe. Wszystkie te postaci patrz na nas i bawi nas wesoymi wierszykami, wyrzebionymi poniej. Dotarem tu, przygotowujc materia dla polskiej edycji National Geographic. I nie mogem si nadziwi. Sam miaem si, zginajc wp. Spdziem cay dzie, przygldajc si miejscu, patrzc, jak zachowuje si wiato, szukajc ciekawych uj i podgldajc zwiedzajcych. I pewnie gdybym od razu zacz

100

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Fotogra rzdzi dziwna zasada w im bardziej spektakularnych miejscach fotografujesz, tym bardziej banalne, przewidywalne i powtarzalne zdjcia przywozisz. Trudno si przebi przez t barier. Ale warto! Rumunia, Wesoy Cmentarz w Sapancie, maj 2005

fotografowa, to w dzie wystrzelabym z 1000 zdj, z ktrych mona by uoy cakiem fajny, wesoy reporta. Zamiast tego podczas owego pierwszego dnia udao mi si przebi przez pozory wesooci i odnale w tym miejscu co innego poza miechem, co gbszego. Udao mi si zrozumie, e to miejsce jest weselsze nie z powodu miesznych historyjek, ale z powodu tego, e dla yjcych jest symbolem nadziei na lepsze ycie tam, po drugiej stronie granicy wiata doczesnego. Dlatego wanie lubi tu przychodzi i spdza czas nie tylko na modlitwie. Dlatego zdjcia, ktre wykonaem, to nie bya kabaretowa fotografia do wesoego miejsca. Chciaem pokaza ludzi, ktrzy wcale si tam nie miej; ludzi, dla ktrych mier

101
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

jest czym oswojonym, codziennoci. Ot, dotyczy nas wszystkich, czy nam si to podoba, czy nie.

Lubi miejsca, w ktrych nic si nie dzieje. Bo chocia to randka, wcale tego nie wida Gwatemala, Livingston, kwiecie 2006

wiat widziany od rodka

Pisz o tym dlatego, e kiedy fotografuje si ludzi, ulic, miejsce, ktre yje swoim wasnym rytmem, trzeba wej w ten rytm i robi zdjcia jakby od rodka, a nie jako postronny obserwator. Wwczas mamy gwarancj na dobr, gbok i wartociow fotografi. Fotografi, ktra co wnosi, a nie przelizguje si po temacie. Kiedy

102

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Rzadko zdarzaj si sytuacje jak ta: zosta zaproszonym na lub zupenie obcego czowieka Po prawej Rafa Pesza Harna czowiek, ktrego niesamowity yciorys mgby stanowi niezy scenariusz lmu. Za kilkadziesit minut stanie przed otarzem ze swoj wybrank Polska, Jordanw, sierpie 2006

z biegu wemiesz aparat do rki, nie masz tak naprawd szansy na obserwacj. Pstrykasz jak leci i czasem uda si co z tego wybra, niestety bardzo rzadko. Pierwszy dzie to take dobry moment na przygotowanie sobie pomysu na zdjcia. Bo mam nadziej, e taki pomys bdziesz mia. Zdjcia to jaka historia. Niewane, czy pojedyncze, czy cay zestaw. T histori trzeba zobaczy, zanim nacinie si spust migawki. Zdjcie to tylko rejestracja tego, co zobaczylimy. Dla przykadu idc na targ owocowy w takiej Gwatemali, powiniene zdecydowa, co chcesz sfotografowa. Moe chcesz robi portrety urodziwych Majanek (tylko gdzie takie znajdziesz)? A moe bajeczne kolory owocw? A moe zauwaysz, e ludzie s tu potwornie znudzeni i bdziesz chcia odda leniwy klimat targowiska? Niewane co, wane jest, eby widzie to, zanim naciniesz spust migawki. Fotografowanie to proces skadajcy si z czterech etapw. Po pierwsze Twoje wyobraenie (powstaje jeszcze przed

103
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

tym, jak si pojawisz w danym miejscu) zazwyczaj zwizane jest ze stereotypami, ktre tkwi Ci w gowie, ogldaniem innych zdj, filmw, czytaniem. Drugi etap obejmuje histori, ktra rodzi si w Twojej gowie po zestawieniu wyobraenia z rzeczywistoci czyli pomys na fotografi. Teraz rzecz kluczowa etap trzeci rejestracja owej historii aparatem na karcie pamici w postaci zdjcia lub sekwencji zdj. I czwarty etap wybr zdj i obrbka w cyfrowej ciemni, czyli w komputerze. Musisz wiedzie, e to w zasadzie jedyna droga do dobrej fotografii. Prawidowe przejcie tego procesu w kocu zaowocuje radoci z dobrze wykonanej roboty, dalej uznaniem widzw odbiorcw Twojej fotografii. A teraz kilka sw od adwokata diaba... Oczywicie zawsze warto zabra ze sob aparat na ten pierwszy dzie. W kocu moe si wydarzy co, za co dostaniesz World Press Photo. I grzechem byoby to przepuci. Poza tym ciko zastosowa si do tej rady, kiedy jest si z wycieczk objazdow z biura podry.

Nie wiem, czy kiedykolwiek wczeniej spotkaem si z tak niechci i zowrogimi spojrzeniami jak na schodach kocioa w. Tomasza w Chichicastenango. Nie byo wyjcia, usiadem i czekaem. Do momentu, a dla miejscowych stan si jak powietrze, niezauwaalny Gwatemala, Chichicastenango, kwiecie 2006

104

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Takie momenty zdarzaj si bardzo, bardzo rzadko. Odpowiednie wiato, tcza, samochody Pewnie dlatego zdjcie znalazo si na rozkadwce National Geographic. Po prostu tego ujcia nie da si ju nigdy powtrzy Australia, Holland Track, wrzesie 2004

Racja. Ale ja pisz o warunkach optymalnych. Ty zadecydujesz, na ile jeste w stanie dopasowa si do nich.

5.2. Kiedy fotografowa, czyli rzecz o wietle

Gdyby do pytania podej bardzo restrykcyjnie, naleaoby napisa, e fotograf ma nie wicej ni 23godziny w cigu dnia, kiedy powinien robi zdjcia. Uwaa si, e najlepsze pory to wczesne przedpoudnie i pne popoudnie, przed zachodem soca. Wwczas wiato jest najcieplejsze, soce stoi nisko nad horyzontem i zarwno architektura, krajobraz, jak i ludzie s owietleni w najbardziej przyjazny sposb. No i te barwy ciepe, przyjemne, gbokie; dugie cienie. Fotografowanie w czasie poudniowych godzin to perspektywa ostrego, pionowego lub prawie pionowego wiata, wielkich cieni z nakry gowy na twarzach ludzi, dugich i brzydkich cieni gzymsw na fasadach budynkw, wyblakych

105
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

kolorw. Racja, ale w rzeczywistoci pojcie najlepszej pory do fotografowania jest wzgldne. No bo nie wiadomo, co chce si fotografowa. Co to znaczy, e w czasie magic hours wiato jest dobre? Dobre do czego? Jak zarejestrowa na zdjciu nud i ospao sjesty w krajach rdziemnomorskich o poranku albo wieczorem? No, nie da si... wiato to najwaniejszy element kreacji! Fotografujc, rejestrujesz wiato. Jego barw, si, kt padania. Rejestrujesz cie. Oj, cie to jest dopiero niesamowita rzecz. Cie na twarzy, dugie cienie drzew dodajce dramaturgii... wiato i cie to Twoi sprzymierzecy, musisz ich ujarzmi, pozna, zrozumie, jak dziaaj, i nie ba si wykorzystywa. Nie bj si wic ich uy, tak wybiera pory dnia, aby wiato i cie stay si aktywnym, a nie zastanym elementem kreacji. Kiedy w kadrze bdziesz potrafi uchwyci interesujc sytuacj, zgrasz to z pasujcym

Uwielbiam to zdjcie, moe dlatego, e wiem, gdzie ona patrzy? Wiem, czego z nadziej wypatruje tam, gdzie na horyzoncie, gapic si, jak morze poyka wielkie, jasne soce. Zachd soca to dobry moment na niefotografowanie zachodw soca Kuba, nadmorska promenada El Malecn w Hawanie, czerwiec 2009

106

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

W rodku dnia, kiedy nad gow wisi gorca, jasna kula soca, warto zaglda w rne zakamarki, szukajc miejsc, ktre normalnie zacienione, w rodku dnia maj swoje pi minut Senegal, St Louis, luty 2008

do tego wiatem bdziesz mia zdjcie, ktre w ludziach wywoa prawdziwe emocje. I o to chodzi!

Kto rano wstaje...

Powszechnie uwaa si, e dobry fotograf to ten, ktry wstaje o wicie. I znw racja. Wikszo z fotografujcych wybiera bowiem wanie przedpoudnie na zdjcia. W ciepych krajach temperatura jest wwczas najbardziej znona, na ulicy najwicej dzieje si zazwyczaj o tej wanie porze. Rzeczywisto jest jednak nieco inna mao kto ma czas na to, by uszczkn z dnia wycznie te kilka godzin. Kiedy wybierasz si na tygodniowy urlop kada godzina fotografowania jest wana. Dlatego musisz tak zaplanowa dzie, by pogodzi swoje plany fotograficzne z por dnia. Wydaje si, e najlepsze rozwizanie to fotografowanie na ulicy do

107
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

poudnia i wczesnym popoudniem, za we wntrzach okoo poudnia. Ta ostatnia opcja daje Ci moliwo uzyskania najlepiej dowietlonych wntrz. W poudnie jest najwicej wiata. Jeli koniecznie musisz fotografowa w poudnie na ulicy, warto skupi si na miejscach zacienionych, np. portretowa osoby, ktre stoj w cieniu. Swoje najpikniejsze zdjcia z Gwatemali, z popularnej wioski Chichicastenango, udao mi si zrobi wczesn por, kiedy targ przed synnym kocioem w. Tomasza jeszcze na dobre si nie rozpocz. Zamieszanie poranka pomogo mi wtopi si w tumy dumnych potomkw Majw, a wietne wiato wydoby to, co w tym miejscu byo najpikniejsze. Kiedy soce stano wysoko na niebie, poszedem

W poudnie wiele miejsc wyludnia si, dajc Ci szans na bardziej minimalistyczn fotogra Holandia, lipiec 2005

108

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Nie przepadam za fotografowaniem ruin, zwaszcza na Bliskim Wschodzie w samo poudnie. No, chyba e s pene, i to dosownie, ludzi! Wwczas mona si pokusi i sprbowa spojrze dokadnie w przeciwnym kierunku ni wszyscy Jordania, Al Qasr, listopad 2006

109
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

szuka miejsc zacienionych, wntrz. I niespodziewanie trafiem (troch nacigam, ju przed wyjazdem wiedziaem o tym miejscu...) do wielkiej hali sportowej, w ktrej odbywa si bajecznie kolorowy targ warzywny. Spdziem tam chyba ze dwie godziny, fotografujc. Oczywicie to sytuacja optymalna, kiedy sam moesz zadecydowa, kiedy i co powiniene fotografowa. I chocia powiniene zawsze dy do wanie takich, komfortowych sytuacji, moe zdarzy si, e co ciekawego bdzie si dziao w momencie najmniej z punktu widzenia pory dnia odpowiednim. Co wwczas? Fotografowa! Najlepsze zdjcia wygrywajce konkursy fotograficzne to takie, ktre powstay w najmniej przewidywanych i niespodziewanych momentach. Zauwa, e fotografowanie w magicznych godzinach sprawia, e kady z nas,

Zawsze gdy chcesz mie dobre zdjcia z jakiego miasta, postaraj si znale albo wie (koci, dzwonnica, ratusz etc.), albo punkt widokowy. W zestawieniu z fotograami przygotowanymi w miecie (detalami) bdziesz mia kompletny, dobry materia Australia, Perth, widok z Kings Park, listopad 2004

110

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Na pustyni czas fotografowania ograniczony jest do naprawd krtkich chwil rano i pnym popoudniem. Poza tymi momentami pustynia jest paska, lnica, a unoszce si, rozgrzane powietrze sprawia, e fotografowany krajobraz jest cay rozedrgany Jordania, pustynia Wadi Rum, listopad 2006

fotografw, przywozi zdjcia, na ktrych wiato jest podobne (w mniejszym lub wikszym stopniu). Czy na tym Ci zaley? eby robi zdjcia podobne do innych? Inna sprawa to fotografowanie w miejscach, w ktrych zdarzenia s od Ciebie niezalene imprezy, pokazy czy chociaby safari fotograficzne gdzie w Kenii czy Tanzanii. Wwczas nie pozostaje nic innego, jak pogodzi si z si wysz i woy w wykonywane zdjcia jak najwicej uwagi i talentu. Zapytasz po co w takim razie cay ten wykad o porach dnia, magicznych godzinach etc.? Ano po to, eby mia wiadomo, e dzie to caa paleta rnych warunkw owietleniowych, ktre w ogromny sposb wpywaj na zdjcia. I eby pozna je i potrafi wykorzystywa.

111
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

112

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik

Na takie pocztwkowe i szczerze mwic nieco kiczowate ujcia trzeba si zasadzi ze statywem i wyczekiwa odpowiedniego momentu (wiato, fala), ustawi nieco duszy czas (efekt rozmycia). A przede wszystkim zrobi przynajmniej kilka uj. Ostro na pierwszym planie i dua gbia Grecja, Mykonos Maa Wenecja, padziernik 2005

W rodku dnia warto szuka miejsc, w ktrych miejscowi spdzaj czas, uciekajc przed gorcem i socem. Tam zawsze dzieje si co ciekawego Hongkong, wrzesie 2004

113
Kup ksik

Rozdzia 5. Jak fotografowa w podry?

Pole ksik

Plenerowa sesja z napotkanymi pasterzami kz? Czemu nie. Mieli wikszy ubaw ni my. Pewnie dlatego, e w tym miejscu kady fotografuje synn monumentaln Rk Fatimy Mali, okolice Hombori, stycze 2008 (fot. A. Brusewicz)

114

Fotograf w podry

Kup ksik

Pole ksik