Sprawdzian wiedzy iumiejtnoci zdziau

Zrnicowanie gleb ibiosfery na Ziemi

Zakres podstawowy. Grupa A
1. Poniej wypisano niektre czynniki glebotwrcze. Uzupenij wiersz, dopisujc dwa czynniki,
ktre nie zostay uwzgldnione.

[1 p.]
rzeba terenu, klimat, stosunki wodne, czas, dziaalno czowieka,
............................................................., .............................................................

2. Podaj dwie cechy nastpujcych formacji rolinnych:

[2 p.]

a) sawanna:
1. . .................................................................................................................................................
2. . .................................................................................................................................................
b) tajga:
1. . .................................................................................................................................................
2. . .................................................................................................................................................
3. Wniektrych regionach wiata wpisano na mapie cyfry od 1 do 3. Okrel typ gleby, ktry
wystpuje na obszarach oznaczonych tymi numerami.

[2 p.]
80

80

40

160

40

120

80

40

40

80

120

40

160

40

80

80

1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
3. . ......................................................................................................................................................
4. Podaj dwie przyczyny, ktre spowodoway, e na pustyniach wystpuje maa liczba gatunkw zwierzt.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................

 5. Poniej wypisano zwierzta yjce narnych obszarach wiata. Wybierz nazwy trzech zwierzt, ktre wystpuj w lasach rwnikowych. Odpowiednie oznaczenia literowe wpisz
wmiejscu przeznaczonym na odpowied.

[1 p.]
A. yrafy
B. tapiry
C. lisy
D. mapy
E. leniwce
F. sonie
Odpowied: , ,
6. Na mapie zaznaczono wystpowanie jednej zformacji rolinnych wiata. Rozpoznaj j iwpisz
jej nazw wmiejscu przeznaczonym na odpowied.

[1 p.]
80

80

40

160

40

120

80

40

40

80

120

40

160

40

80

80

Formacja rolinna: ................................................................................................................................

7. Poniej zapisano nazwy rnych gazw. Niektre znich powoduj wzrost efektu cieplarnianego. Wypisz nazwy dwch, ktre przyczyniaj si do powstania tego zjawiska.

[1 p.]
para wodna, tlen, freon, dwutlenek wgla, metan, tlenki azotu, ozon
Odpowied: ............................................, ....................................................................
8. Poniszy schemat przedstawia sposb powstawania okrelonego typu gleby. Przeanalizuj
schemat iwpisz nazw gleby, ktrej on dotyczy.

[1 p.]
duy kt padania promieni sonecznych wysoka temperatura powietrza
bardzo bujny rozwj rolinnoci obumieranie materii organicznej
szybki proces mineralizacji materii organicznej powstanie gleby
Nazwa gleby: .......................................................................................................................................
9. Opisz na dwch przykadach, na czym polega przystosowanie rolin izwierzt do klimatu
wlesie rwnikowym.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
. ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
. ......................................................................................................................................................

 10. Przedstaw trzy problemy, zjakimi spotyka si czowiek wzagospodarowaniu Niziny Zachodniosyberyjskiej.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
3. . ......................................................................................................................................................

11. Wkadym zpodpunktw podkrel element, ktry nie spenia kryterium przyporzdkowania. [2 p.]
a) step, campos, pampa, prerie
b) czarna ziemia, czarnoziem, mady, rdziny
c) kserofity, epifity, efemery, sukulenty
12. Poniej zamieszczono informacje na temat piter rolinnych wTatrach iHimalajach. Podaj
dwie rnice midzy rolinnoci tych gr.

[2 p.]
Tatry
Nazwa pitra rolinnego

Wysoko wm n.p.m.

Gatunki rolin

pogrze

300700

pola uprawne

regiel dolny

7001200

lasy bukowo-jodowe

regiel grny

12001550

wierki, jarzbiny, limby

kosodrzewina

15501800

krzewy kosodrzewiny, limby

hale

18002300

rolinno trawiasta

powyej 2300

porosty, mchy

turnie

Himalaje
Nazwa pitra rolinnego

Wysoko wm n.p.m.

Gatunki rolin

wilgotne lasy tropikalne

poniej 1000

palmy, mahoniowce, hebanowce

wiecznie zielone lasy zwrotnikowe

10002000

bambusy, palmy, drzewiaste paprocie

grskie lasy liciaste

20003000

dby, magnolie, kasztanowce, klony,

wawrzyny

lasy iglaste

30003500

sosny, cedry himalajskie

zarola ranecznikw

35004000

raneczniki, karowate jaowce

ki grskie

40005000

rolinno trawiasta

wieczne niegi, lodowce

powyej 5000

1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
13. Wiele milionw ludzi na wiecie moe mie kopoty ze zdrowiem zpowodu zanieczyszczonego powietrza. Zaproponuj dwa dziaania, jakie mona podj wcelu zmniejszenia tego
problemu.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
5

 14. Podane okrelenia u wlogicznej kolejnoci, uzupeniajc schemat przedstawiajcy zalenoci wrodowisku przyrodniczym tajgi.

[2 p.]
1. Licie zredukowane do postaci igie
2. Niskie temperatury powietrza
3. Mao yzna gleba bielicowa
4. Silnie zakwaszone podoe
5. atwo wypukiwane s zwizki mineralne
6. Krtki okres wegetacji
1
15. Porwnaj rodowisko stepu isawanny. Wypisz dwa podobiestwa wystpujce midzy tymi
formacjami rolinnymi.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
16. Do opisanych typw gleb przyporzdkuj odpowiednie nazwy. Waciwe oznaczenia liczbowe
wpisz wmiejscu przeznaczonym na odpowied.

[2 p.]
a) Pytkie zpowodu wystpowania wieloletniej zmarzliny, na podou ubogiej rolinnoci
b) rednio yzne na podou gliny, pod rolinnoci lasw liciastych
c) Astrefowe, na podou wapieni
Gleby:
1. czarnoziemy
2. rdziny
3. mady
4. brunatne
5. tundrowe
Odpowied: a) , b) , c)

Sprawdzian wiedzy iumiejtnoci zdziau

Zrnicowanie gleb ibiosfery na Ziemi
Zakres podstawowy. Grupa B
1. Poniej wypisano niektre czynniki glebotwrcze. Uzupenij wiersz, dopisujc dwa czynniki,
ktre nie zostay uwzgldnione.

[1 p.]
stosunki wodne, skaa macierzysta, czas, wiat organiczny, dziaalno czowieka,
............................................................., .............................................................

2. Podaj dwie cechy nastpujcych formacji rolinnych:

[2 p.]

a) rolinno rdziemnomorska:
1. . .................................................................................................................................................
2. . .................................................................................................................................................
b) ppustynia ipustynia:
1. . .................................................................................................................................................
2. . .................................................................................................................................................
3. Wniektrych regionach wiata wpisano na mapie cyfry od 1 do 3. Okrel typ gleby, ktry
wystpuje na obszarach oznaczonych tymi numerami.

[2 p.]
-%

-%

)%

% &+%

)%

&'%

-%

)%

%

)%

-%

&'%

)%

&+%

%

)%

-%

-%

1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
3. . ......................................................................................................................................................
4. Podaj dwie przyczyny, ktre spowodoway, e na terenie tundry wystpuje maa liczba gatunkw zwierzt.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................

 5. Poniej wypisano zwierzta yjce narnych obszarach wiata. Wybierz nazwy trzech zwierzt, ktre wystpuj na sawannie. Odpowiednie oznaczenia literowe wpisz w miejscu
przeznaczonym na odpowied.

[1 p.]
A. yrafy
B. sarny
C. rysie
D. nosoroce
E. sonie
F. sobole
Odpowied: , ,
6. Na mapie zaznaczono wystpowanie jednej zformacji rolinnych wiata. Rozpoznaj j iwpisz
jej nazw wmiejscu przeznaczonym na odpowied.

[1 p.]
80

80

40

160

40

120

80

40

40

80

120

40

160

40

80

80

Formacja rolinna: ................................................................................................................................

7. Poniej zapisano nazwy rnych gazw. Niektre znich powoduj powikszenie dziury ozonowej. Wypisz nazwy dwch, ktre przyczyniaj si do powstania tego zjawiska.

[1 p.]
para wodna, tlen, freon, dwutlenek wgla, metan, tlenki azotu, ozon
Odpowied: ............................................, ....................................................................
8. Poniszy schemat przedstawia sposb powstawania okrelonego typu gleby. Przeanalizuj
schemat iwpisz nazw gleby, ktrej on dotyczy.

[1 p.]
woda ztopniejcego niegu rozwj traw gorce isuche lato obumieranie materii organicznej
rozkad materii organicznej iodkadanie jej wpostaci prchnicy powstanie gleby
Nazwa gleby: .......................................................................................................................................
9. Opisz na dwch przykadach, na czym polega przystosowanie rolin izwierzt do klimatu na
pustyni.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
. ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
. ......................................................................................................................................................

 10. Przedstaw trzy problemy, zjakimi spotyka si czowiek wzagospodarowaniu Kotliny Kongo. [2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
3. . ......................................................................................................................................................
11. Wkadym zpodpunktw podkrel element, ktry nie spenia kryterium przyporzdkowania.

[2 p.]
a) grab, wiz, heban, jesion
b) brunatna, bagienna, cynamonowa, laterytowa
c) so, emu, koala, pies dingo
12. Poniej zamieszczono informacje na temat piter rolinnych wTatrach iHimalajach. Podaj
dwa podobiestwa midzy rolinnoci tych gr.

[2 p.]
Tatry
Nazwa pitra rolinnego

Wysoko wm n.p.m.

Gatunki rolin

pogrze

300700

pola uprawne

regiel dolny

7001200

lasy bukowo-jodowe

regiel grny

12001550

wierki, jarzbiny, limby

kosodrzewina

15501800

krzewy kosodrzewiny, limby

hale

18002300

rolinno trawiasta

powyej 2300

porosty, mchy

turnie

Himalaje
Nazwa pitra rolinnego

Wysoko wm n.p.m.

Gatunki rolin

wilgotne lasy tropikalne

poniej 1000

palmy, mahoniowce, hebanowce

wiecznie zielone lasy

zwrotnikowe

10002000

bambusy, palmy, drzewiaste paprocie

grskie lasy liciaste

20003000

dby, magnolie, kasztanowce, klony, wawrzyny

lasy iglaste

30003500

sosny, cedry himalajskie

zarola ranecznikw

35004000

raneczniki, karowate jaowce

ki grskie

40005000

rolinno trawiasta

wieczne niegi, lodowce

powyej 5000

1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
13. Wiele milionw ludzi na wiecie ma problemy zdostpem do czystej wody zpowodu jej niedoborw. Zaproponuj dwa dziaania, jakie mona podj wnaszym kraju wcelu zwikszenia zasobw wody.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
9

 14. Podane okrelenia u wlogicznej kolejnoci, uzupeniajc schemat przedstawiajcy zalenoci wrodowisku przyrodniczym pustyni.

[2 p.]
1. Intensywne parowanie wody zgruntu
2. Zasolenie gleby
3. Podsikanie iprzenoszenie soli mineralnych wgr profilu glebowego
4. Maa wilgotno powietrza ibardzo wysoka temperatura
5. Niemono uprawy rolin
6. Krystalizacja soli wglebie
3
15. Porwnaj rodowisko stepu isawanny. Wypisz dwie rnice wystpujce midzy tymi formacjami rolinnymi.

[2 p.]
1. . ......................................................................................................................................................
2. . ......................................................................................................................................................
16. Do opisanych typw gleb przyporzdkuj odpowiednie nazwy. Waciwe oznaczenia liczbowe
wpisz wmiejscu przeznaczonym na odpowied.

[2 p.]
a) Mao yzne, na podou piaskw iwirw, pod rolinnoci lasw iglastych
b) Mao yzne, powstaj wwarunkach bardzo szybkiego rozkadu materii organicznej isilnego wymywania przez deszcze
c) Powstaj wdolinach ideltach rzek, posiadaj wiele poziomw organicznych
Gleby:
1. czarnoziemy
2. ferralitowe
3. mady
4. brunatne
5. bielicowe
Odpowied: a) , b) , c)

10