Kania Resortowe Dzieci Media PDF

RESORTOWE DZIECI
MEDIA
DOROTA KANIA, JERZY TARGALSKI, MACIEJ MAROSZ
Fr o n d a
Copyright by Dorota Kania, Jerzy Targalski, Maciej Marosz
Copyright by Fronda PL, Sp. z o.o.
Okadka
Radosaw Krawczyk
Skad i amanie
PanDawer
ISBN 978-83-64095-09-2
Wydawca
Fronda PL, Sp. z o.o.
ul. opuszaska 32
02-220 Warszawa
Te. 22 836 54 44, 877 37 35
Fax. 22 877 37 34
e-mail: fronda@fronda.pl
www. wy dawnictwofronda. pl
www.facebook.com/ FrondaWydawnictwo
SPIS TRECI
OD WYDAWCY 7
WSTP 13
Rozdzia 1
ALEJA PRZYJACI 17
Rozdzia 2
NADZORCA SPOECZESTWA 48
Rozdzia 3
MARSZ INTELEKTUALISTW ICU III RP 84
Rozdzia 4
DZIELENIE PRASOWEGO TORTU 193
Rozdzia 5
WOJNA SUB. KONCESJA DLA POLSATU 227
Rozdzia 6
TRJKA- WENTYL BEZPIECZESTWA 269
Rozdzia 7
PROPAGANDA W NATARCIU - TVP 293
Rozdzia 8
TELEWIZJA SUBOWA 375
INDEKS OSB 413
OD WYDAWCY
Seria wydawnicza Resortowe dzieci ma na celu pokazanie powi
za elit medialnych, biznesowych, politycznych i naukowych III RP
ze strukturami PRL-u. Wiele mwio si o kompromisie zawartym
z komunistami w czasie obrad Okrgego Stou. Opozycja zgodzia
si wwczas na uwaszczenie nomenklatury nie tylko w sferze biz
nesu. Nasza seria wydawnicza zaprezentuje w syntetycznej formie,
e gruba kreska bya w rzeczywistoci przyzwoleniem na opano
wanie przez ludzi powizanych z peerelowskim aparatem wikszoci
newralgicznych struktur III RP.
Tematyk Resortowych dzieci rozpoczynamy od czwartej wa
dzy, czyli od mediw. Po przeczytaniu tego tomu nikt ju nie powi
nien si dziwi, dlaczego media gwnego nurtu mwi jednym go
sem w sprawach lustracji i dekomunizacji, lub te dlaczego zajmuj
do jednolite stanowisko w konflikcie - sprawa polska a integracja
europejska. Ot sprawa jest do prosta. Winne s korzenie rodowi
ska, z ktrego wywodz si luminarze polskich mediw. W tym tomie
zebralimy informacje o ludziach, ktrzy stworzyli ub przejli naj
wiksze i najbardziej opiniotwrcze w Polsce media i do dzisiaj maj
zasadniczy wpyw na ich lini redakcyjn. Opisujemy pocztki TVN-u,
Polsatu i nowych wadz w TVP. Do dokadnie omwilimy ro
dowisko Polityki i Gazety Wyborczej. Waciciele i szefowie tych
mediw wywodz si z tego samego komunistycznego rodowiska
i w bardzo wielu przypadkach w czasach PRL-u zarejestrowani zostali
jako wsppracownicy wojskowych i cywilnych sub specjalnych.
8 RESORTOWE DZIECI. MEDIA
Pytania i odpowiedzi dotyczce zawartoci ksiki:
- Jak mona porwnywa drogi yciowe Adama Michnika czy
Heleny uczywo do yciorysu Jerzego Baczyskiego, Daniela
Passenta lub Mariusza Waltera.
Obrazowo zagadnienie to opisabym w ten sposb - dzieci
stwo i wczesn modo ludzie ci spdzaj na jednym podwrku.
Pniej jedni umacniaj ustrj propagandowo lub robi interesy
a drudzy siedz w wizieniach, ale po roku 1989 znw graj do
jednej bramki.
- Czy byo co takiego jak grzech pierworodnysolidarnocio
wych wadz przy podziale medialnego tortu?
Jako odpowied na to pytanie polecam lektur rozdziau czwar
tego o podziale RSW Prasa-Ksika-Ruch - gazety zostay prze
jte przez dotychczasowe komunistyczne redakcje, ktre stay si
po prostu ich wacicielami. Dostosoway si do wymaga czytel
nikw i zaczy zarabia powane pienidze. Obie oglnopolskie
koncesje telewizyjne przydzielono osobom zarejestrowanym przez
suby specjalne PRL-u jako ich tajni wsppracownicy. Decydenci
nie mogli o tym nie wiedzie.
- Przecie zapanowa wolny rynek - kady mg zaoy gazet,
stacj telewizyjn lub radiow.
Teoretycznie tak, ale rynek radiowo-telewizyjny reglamentowany
by poprzez przydzia koncesji, a wejcie na rynek prasowy wymagao
kapitau. Po dwudziestu paru latach od zmian ustrojowych struktura
mediw wyglda nastpujco: rynek telewizyjny jest zdominowany
przez liberalne, antylustracyjne, prorzdowe koncerny medialne Pol
satu, TVN-u i TVP. Na drugim biegunie dziaaj jedynie niszowe
Telewizja Trwam i Telewizja Republika. Rynek prasy - wrd dzien
nikw nadal mamy dominujc pozycj Gazety Wyborczej i spa-
cyfikowanej Rzeczpospolitej, stron konserwatywn, opozycyjn
OD WYDAWCY
9
reprezentuj gazety o znacznie mniejszym zasigu: Nasz Dziennik
i Gazeta Polska Codziennie. Jedynie w segmencie tygodnikw opi
nii akcenty rozkadaj si wzgldnie rwnomiernie - przeciwwag
dla Newsweeka, Polityki czy Wprost s do silne Go Nie
dzielny, Do Rzeczy, W sieci i Gazeta Polska. Natomiast w seg
mencie radiowym stron konserwatywno-patriotyczn reprezentuje
tylko Radio Maryja, sie radiowa Plus i radio Wnet.
- Moe ten ograniczony pluralizm wynika z oczekiwa odbior
cw? Przecie czytelnicy, widzowie, suchacze wybieraj sami,
nikt ich do tego nie zmusza.
Tak, czsto pada ten argument. Odpowiem poprzez fakty.
Dominujce koncerny medialne powstaway w czasach kompletnej
pustyni medialnej (oczywicie nie mwimy o reimowych komu
nistycznych mediach). Dobrze wsppracujc z wadz zbudoway
potgi medialne. Agora zaczynaa od jednej gazety - dzi jest waci
cielem kilkunastu magazynw, radia, firm reklamowych itd. Wszyst
kie komercyjne media yj z reklam. Pastwowe firmy, ale take
due midzynarodowe koncerny niechtnie zamieszczaj reklamy
w opozycyjnych, niegrzecznych mediach - bo dobrze jest y
w zgodzie z wadz. Dla przykadu - w tygodniku Do Rzeczy
z 12 listopada 2013 roku na cay numer znalazem tylko dwie i pl
strony komercyjnych reklam. Brak profesjonalizmu dziau reklamy?
Nie sdz.
- W ksice jest bardzo duo informacji i dokumentw doty
czcych ubeckiej, komunistycznej przeszoci rodzicw syn
nych polskich dziennikarzy. Czy to nie jest obrzydliwe wyci
ga yciorysy ojcw i matek? Przecie dzieci nie miay adnego
wpywu na ich dziaalno.
Przedstawienie przez nas relacji rodzinnych w adnej mierze
nie zmierza do obcienia dzieci winami ojcw, gdy kady sam
ponosi odpowiedzialno za swoje czyny. Chodzio nam o ukazanie
10
RESORTOWE DZIECI. MEDIA
rodowiska, w ktrym ksztatoway si charaktery i ktre uatwiao
swoim dzieciom awans - choby korzystajcy z tego nie mia wia
domoci otaczajcych go zalenoci. Przestrze - przede wszystkim
medialna, ktra otworzya si w wyniku transformacji, zostaa zajta
w znacznym stopniu przez wanie ten nurt rodzinno-towarzyski.
- Dlaczego media gwnego nurtu s tak jednolite pod wzgl
dem ideologicznym?
O pierwszym powodzie ju mwiem - kasa. Trzymaj dobrze
z wadz - wadza odwdziczy si reklamami spek Skarbu Pa
stwa. Spki te robi interesy z innymi bogatymi firmami - one take
dadz zarobi. Po drugie - rodowisko, w ktrym wychowywali si
medialni decydenci. W ich domach nie piewao si kold, nie cho
dzio na pasterk, nie wywieszao si flagi na 11 Listopada, a dziadek
nie opowiada przy kominku o swoim udziale w wojnie przeciwko
bolszewikom (chyba e po przeciwnej stronie). Skd ludzie wywo
dzcy si z tych rodowisk maj wiedzie, e na bochenku chleba
warto zakreli krzy przed pokrojeniem i dlaczego maj rozumie,
e wan rodzinn pamitk jest powstacza opaska? Bo przecie
nard to synonim nacjonalizmu, wiara - nadal ywe pojcie - opium
dla ludu, patriotyzm - jeeli ju, to w szczeglnej formie pt. Orze
moe. Jeeli brat by tajnym wsppracownikiem SB to nie mona
chwali Piotra Gontarczyka i Sawomira Cenckiewicza za ksik SB
a Lech Wasa. Jeeli ojciec naganem umacnia wadz ludow, to
trudno jest napisa artyku o bohaterstwie onierzy Wykltych. No
i po trzecie - wpyw trendw oglnoeuropejskich, zwaszcza w spra
wach obyczajowych oraz w temacie integracji europejskiej. Bo czy
wypada, aby dziennikarka nowoczesnej telewizji bya przeciwniczk
aborcji albo zwolenniczk autonomii czonkw Unii Europejskiej?
No nie wypada.
- Ale jeeli nawet szefowie mediw pochodz z jednego - do
mocno zideologizowanego rodowiska, to przecie nie oni pisz
OD WYDAWCY
11
wszystkie teksty i nie oni tworz wszystkie audycje. W tych
koncernach pracuje kilkanacie tysicy osb.
Kada redakcja ma okrelony charakter ideowy. Czy jest mo
liwe, aby Bronisaw Wildstein pracowa w Newsweeku, a Jacek
akowski w Gazecie Polskiej? Wykluczone.
- O czym bd dalsze tomy serii?
Zajmiemy si w nich korzeniami ludzi biznesu, politykw oraz
luminarzy polskiej nauki. Bdziemy docieka, jak to si stao, e
kariery niektrych rodw trwaj nieprzerwanie od 1945 roku.
Pokaemy take, jak przez cale lata suby specjalne wpyway
na rzdowe decyzje.
Wydawca
WSTP
Ksika ta powinna powsta przed wielu laty. Niestety, otwarcie archi
ww sub specjalnych PRL nastpio faktycznie dopiero w 2006 roku,
gdy prezesem Instytutu Pamici Narodowej zosta p. prof. Janusz
Kurtyka, czowiek wielkiej mdroci i odwagi. Dopiero wtedy mona
byo pozna rzeczywiste zasoby archiww i zrozumie strach elit
III RP przed kryjc si w nich prawd.
Dopiero wwczas te mona byo zrozumie, dlaczego w 1992 roku
odwoano rzd Jana Olszewskiego i dlaczego zablokowano prace nad
list osb publicznych uwikanych we wspprac z komunistycznymi
subami specjalnymi, ktr przygotowa Antoni Macierewicz, wcze
sny minister spraw wewntrznych. Dzi jest ju jasne, e bez Anto
niego Macierewicza, jego bezkompromisowoci i prawoci, nie byoby
lustracji. Dlatego przez lata ludzie o postsowieckiej mentalnoci usi
owali zablokowa - a gdy si to nie udao - omieszy lustracj, co
jednak skoczyo si fiaskiem.
Pierwszy rozdzia ksiki nosi tytu symboliczny - Aleja Przyja
ci. Ta mala, urokliwie pooona uliczka Warszawy jest symbolem
III RP - w ktrej w jeden wze splataj si suby, media, biznes i poli
tyka. Tutaj swoje mieszkanie ma Adam Michnik, redaktor naczelny
Gazety Wyborczej, polityk i biznesmen Janusz Palikot, tutaj wresz
cie znalazy siedzib fundacje Aleksandra i Jolanty Kwaniewskich1,
w ktrych zasiadaj i z ktr wsppracuj byli politycy, nierzadko
zarejestrowani jako tajni wsppracownicy sub specjalnych PRL2.
Tu zamieszkali te biznesmen i zarazem polityk Andrzej Arendar
ski3, prawnik Aleksander Pociej4, ktry reprezentowa Beat Sawick,
dziennikarz Leon Guz5czy nieyjcy ju poeta Andrzej Mandalian6.
Mimo e ojca - komunist - rozstrzelao mu NKWD, pisa Towarzy
szom z bezpieczestwa:
[.]
Spij, majorze,
wit niedaleko,
widzisz:
ksiyc zaciga wart;
szsty rok ju nie pi Bezpieka,
strzegc ziemi
panom wydartej.
Brna noc
przez serce,
przez ryska,
kolejami si snua,
po torach
i przyszed towarzysz Dzieryski
do towarzysza majora.
[...]
Barki zdrtwiae b ci,
ttno walio w skroniach.
- Towarzyszu Dzieryski,
pozwlcie.
Opowiem o nas.
Chyba chcecie wiedzie,
jak dzisiaj,
jakie sprawy
i jakie troski?
Zwyciylimy, towarzyszu,
now
budujemy Polsk.
WSTP 15
[...] Towarzyszu,
wam tylko powiem,
jake bywa tu czasem trudno.
Jeszcze gniedzi si rna swoocz
po zapadych, ciemnych powiatach,
ale my musimy podoa,
Rewolucja nam podpowiada.
Major pici zaciska
a pici ma cikie, czerstwe
i idzie Feliks Dzieryski
z majorem przez gmach Bezpieczestwa.
[...]
Tobie -
Towarzyszowi z Bezpieczestwa
powicam ten wiersz.
Za Tw mio ogromn do ludzi
i Twych nocy bezsennych niepokj
- za I w trosk o dzie nasz powszedni
i walk codzienn o pokj -
za Tw wierno niezomn dla Partii,
za Twe serce - dla Partii bijce -
ciskam Tw do uzbrojon
i sowa przesyam gorce.
(1950)
PRZYPISY
1 Pod nr 8 w Al. Przyjaci mieci si Fundacja Amicus Europae Aleksandra Kwaniew
skiego. W tym samym budynku funkcjonuje te fundacja Bez barier ony b. prezy
denta - Jolanty Kwaniewskiej.
2 Adam Daniel Rotfeld ps. Rauf, Ralf, Serb, Rot (AIPN 002082/ 291, AIPN
002086/ 758), Andrzej Zaucki, b. ambasador w Moskwie, zarejestr. jako KO Andrzej,
ukasz (AJPN 001102/ 301) i nalecy razem z pk. Tobiaszem i Tomaszem Turowskim
do tzw. moskiewskiego trio, czy Andrzej Majkowski (AIPN 0193/ 3154), ktry sam przy
zna, i by tajnym i wiadomym wsppracownikiem organw bezpieczestwa PRL.
16
3 Andrzej Arendarski peni funkcj ministra wsppracy gospodarczej z zagranic w rz
dzie Hanny Suchockiej. Dawny przewodniczcy Stronnictwa Demokratycznego dzi
jest prezesem Krajowej Izby Gospodarczej.
4 Mec. Aleksander August Pociej to syn Wadysawa Augusta Pocieja, zarejestrowanego
jako kontakt operacyjny MBP o ps. Lucky (1947), pniej jako TW SB Lucky
w III Departamencie MSW. W latach 70. Wadysaw Pociej by penomocnikiem pro
cesowym Piotra Filipczyskiego (alias Peter Vogel), mordercy okrzyknitego mianem
kasjera lewicy. Po 1990 r. wystpowa m.in. jako adwokat Bogusawa Bagsika w afe
rze Art-B, za: Niezalena.pl.
5 Leon Guz - wpywowy w PRL dziennikarz Trybuny Ludu, korespondent tej gazety
w Rumunii.
6 Rodzicami Andrzeja Mandaliana byli dziaacze komunistyczni, uczestnicy rewolucji
w Chinach i Hiszpanii. Ojca Mandaliana - Ormianina, rozstrzelao NKWD w czasie
Wielkiej Czystki. Poeta swoje zaangaowanie w komunizm PRL tumaczy wiar w to,
i wszystkie bdy systemu bd naprawione, a Wielka Utopia zostanie tu zrealizo
wana.
ALEJA PRZYJACI
Jesienny wieczr 2011 roku. Przed kamienic w Alei Przyjaci
w Warszawie zajeda samochd, z ktrego wysiada Janusz Palilcot.
Rozmawiajc przez telefon, wchodzi do potnego, przedwojennego
budynku. Chwil pniej wchodzi tam mieszkajcy obok Adam
Michnik, ktremu towarzyszy moda kobieta.
Fascynacja na linii Michnik-Palikot jest wzajemna. Gazeta
Wyborcza szeroko informowaa wwczas o nowej inicjatywie poli
tycznej Janusza Palikota, co wida byo w jej publikacjach. Z kolei
Janusz Palikot nie kryje uwielbienia dla naczelnego GW - nawet
kupi mieszkanie tu obok Adama Michnika.
Kontakty Adama Michnika z Januszem Palikotem nie dziwi
- po 1989 roku naczelny GW utrzymywa kontakty z ludmi wa
dzy, a szczeglnie z tymi, ktrzy wywodzili si z obozu postkomuni
stycznego.
W swojej ksice Rosyjska ruletka Marian Zacharski1, byy
funkcjonariusz komunistycznego wywiadu PRL, a pniej Urzdu
Ochrony Pastwa, kilka razy opisuje swoje spotkania z Michnikiem.
W padzierniku 1994 roku w domu Mariana Zacharskiego w Wila
nowie odbya si kolacja, w ktrej uczestniczyli gen. Wojciech Jaruzel
ski, Aleksander Kwaniewski, Adam Michnik, wczesny szef MSW
Andrzej Milczanowski, emerytowany funkcjonariusz peerelowskich
sub specjalnych Henryk Jasik oraz aktorka Joanna Szczepkowska2,
ktra 28 padziernika 1989 roku w Dzienniku Telewizyjnym
ogosia: 4 czerwca 1989 roku skoczy si w Polsce komunizm.
Kolejne spotkanie Zacharskiego i Jasika z Michnikiem miao miejsce
w 1996 roku.
[...] W niedziel zatelefonowa Henryk Jasik z informacj, e redak
tor Olejnik chciaaby w poniedziaek 29 kwietnia w swoim programie
o godz. 17.30 przeprowadzi ze mn wywiad. Henryk zaprosi mnie
do siebie do domu, a tam ju czekaa Monika Olejnik. [...] Z kolei
w niedziel na prob Adama Michnika spotkaem si u niego w domu
z Redaktor Agnieszk Kublik [...] przyjechaem tam w towarzystwie
gen. Jasika [...]
- pisze w swojej ksice gen. Zacharski3.
W II Rzeczypospolitej w Alei Przyjaci mieszkali przedsta
wiciele polskiej inteligencji, ktra od 1939 roku swoje elity tracia
w Katyniu, Powstaniu Warszawskim, w kazamatach NKWD, Mini
sterstwa Bezpieczestwa Publicznego lub Informacji Wojskowej.
Ludzie, o ktrych pami upominaa si w latach 90. Liga Republi
kaska, a p. Lech Kaczyski by pierwszym prezydentem wolnej
Polski, ktry ca swoj dziaalnoci nawizywa do tradycji II RP.
I jest co niezwykle tragicznie symbolicznego w tym, e prezydent
Lech Kaczyski i prof. Janusz Kurtyka zginli w roztrzaskanym TU
154 M na smoleskim lotnisku 10 kwietnia 2010 roku, gdzie lecieli
wraz z 94 osobami - przedstawicielami polskiej elity - by odda hod
polskim jecom wojennym, ofiarom sowieckiego ludobjstwa.
W Alei Przyjaci - ocalaym ze zniszcze wojennych skrawku
Warszawy - mieszkania przedwojennej inteligencji zasiedlili funkcjo
nariusze aparatu partyjnego i represji.
ROZDZIA 1. ALEJA PRZYJACI 19
Wyzwolicielez Alei Przyjaci
W Alei Przyjaci mieszkaa funkcjonariuszka stalinowskiego aparatu
bezpieczestwa krwawa Julia Luna Brystiger z domu Prajs, naj
pierw p.o. dyrektora (1945-1950), pniej dyrektor Departamentu V
ds. spoeczno-politycznych MBP (1950-1954), ktra stosowaa wyjt
kowo brutalne metody przesucha, a kierowany przez ni departament
uzyska daleko idc niezaleno (posiada m.in. wasne wizienie4).
W luksusy opywa w swoim apartamencie pk Antosiewicz
- dyrektor Departamentu I (kontrwywiadu) MBP (1948-1954). Po
1939 roku przeszed szko NKWD w Moskwie i zosta zrzucony do
Polski w czasie okupacji jako agent wywiadu sowieckiego. Po wojnie
byl szefem UB w Katowicach i Poznaniu, a pniej trafi do centrali
warszawskiej i zamieszka w komfortowym 6-pokojowym mieszkaniu.
Luksusami cieszy si rwnie w swoim mieszkaniu przy Alei gene
ra Mieczysaw Mietkowski (Mojesz Bobrowicki), wiceminister bez
pieczestwa publicznego. Mieszka tu i szef Wojewdzkiego Urzdu
Bezpieczestwa Publicznego we Wrocawiu (1948-1951), a nastpnie
Departamentu VIII (1951-1952), Departamentu V (1956) i wreszcie
Departamentu X MBP (1956) - Biaorusin z pochodzenia - ppk Jan
Zabawski, znany z zayej przyjani z wiceministrem Romkowskim.
Tu take mial swj komfortowy apartament pik Mikoaj Orechwa vel
Mikoaj Myszko vel Mikoaj Malinowski, kierownik Wydziau Perso
nalnego i dyrektor Departamentu Kadr i Szkolenia MBP (1944-1955),
z pochodzenia rwnie Biaorusin. W 1920 roku bra udzia w Bitwie
Warszawskiej w szeregach Armii Czerwonej. Jego ona, Rosjanka, bya
osobist stenotypistk Bieruta. Orechwa, dawny czonek ICC Komuni
stycznej Partii Zachodniej Biaorusi, mimo bycia wan figur w resor
cie Polski Ludowej, ani myla przyjmowa polskiego obywatelstwa.
Po zakoczeniu misji w 1956 roku powrci do Zwizku Sowieckiego.
Przy Al. Przyjaci zamieszka! rwnie kierownik Wydziau Cen
zury Resortu BP (1944-1946), a pniej dyrektor Departamentu
techniki operacyjnej MBP (1951-1955), pk Micha (Mojesz)
Taboryski, oeniony z Rosjank dawny dziaacz komunistyczny na
Polesiu i Biaorusi. Maestwa z Rosjankami stanowiy wwczas
symbol lojalnoci wobec prawdziwej ojczyzny midzynarodowego
proletariatu - Zwizku Sowieckiego.
Nowi mieszkacy Al. Przyjaci mieli std blisko do pracy - nie
opodal, w Alejach Ujazdowskich, mieci si gmach Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego, a nieco dalej, na ul. Oczki - Informacja
Wojskowa. W Alejach Jerozolimskich za powstawaa siedziba Komi
tetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
W komfortowym apartamencie w Alei Przyjaci z tarasem
i widokiem na Park Ujazdowski zamieszka m.in. Ozjasz Szechter
z on Helen Michnik i synem Adamem. Zamieszka tam take
Czesaw Makowski z synem Aleksandrem. Przedwojenny szewc, po
wojnie zosta funkcjonariuszem MBP, a nastpnie dyplomat. Jego
syn Aleksander Makowski by w latach 80. jednym z najgroniejszych
funkcjonariuszy SB w wywiadzie PRL. Kierowa wwczas Wydziaem
XI Departamentu I MSW, ktry infiltrowa czno Solidarnoci
z zagranic, pniej stal si jednym z bohaterw Raportu z weryfika
cji Wojskowych Sub Informacyjnych.
W tym samym domu, co rodzina Szechter-Michnik, mieszka
stalinowski minister bezpieczestwa Stanisaw Radkiewicz5.
Wiele postaci z tego rodowiska weszo w skad utworzonego
w 1962 roku przez Adama Michnika nieformalnego dyskusyjnego
Klubu Poszukiwaczy Sprzecznoci Zwizku Modziey Socjalistycznej.
To jeden z przykadw bliskich wizw w rodowisku dzieci prominen
tw PRL-u6, ktre pniej bd gra pierwszoplanowe role w formo
waniu III RP. O wczesnych cisych zwizkach dzieci osb stojcych
na szczytach wadzy zapewniaa w ksice Joanny Wiszniewicz Zycie
przecite znajoma Adama Michnika - Marta Petrusewicz:
Niezrozumiaa wydaje mi si jedna rzecz - e w czasach przedmarcowych
nas jakby mao interesowao, kto z naszych rodzicw, jak rol odgrywa
w partii i w pastwie, kto by szefem bezpieki, a kto wiceszefem i co tam
ROZDZIALI. ALEJA PRZYJACI 21
robili. Znalimy si dobrze, mwilimy do nich wujku, ciociu, rozu
miao si, e rodzice czy przyjaciele naszych rodzicw to nomenklatura
- a jednak nikt z nas wtedy tego nie docieka.
W zwizku z tym Petrusewicz zastanawia si, czy to by rodzaj
jakiego tabu:
Czy mymy si przed t wiedz bronili? Nie wiem, ale kiedy po latach
czytaam Onych Toraskiej [...], to mnie najbardziej tam zaskaki
wao, e tymi onymi dla nas s nasi rodzice wanie - ktrzy dla
nas byli po prostu rodzicami. Chciaabym namwi kiedy Adama,
eby napisa co o swoim ojcu. Co, co by z jednej strony byo tak
jego konfrontacj z ojcem, a z drugiej obron ojca i wytumaczeniem,
e my, dzieci komunistw, zbuntowalimy si przeciw komunizmowi
w sposb, ktry nie by sprzeczny z tym, czego nas nauczono, a prze
ciwnie! - zgodny z podstawami, jakie w nas wpojono.
I dalej:
Ci z naszych rodzicw, ktrzy jeszcze yj, milcz o dwuznacznoci
swego komunizmu, rzadko chc co o tym powiedzie - co zreszt
maj mwi, skoro wszystko im si zszargao? Ale my jednak kie
dy co na ten temat musimy z siebie wydusi. I zrobi to, pki kto
z nich jeszcze yje. Bo potem oni nic z tego nie bd mieli. A tak
niech przynajmniej wiedz, e dzieci ich kochaj7.
Sama Marta Petrusewicz znajdowaa si w centrum tego rodowi
ska. Jej ojciec - Kazimierz Petrusewicz (1906-1982) by synem dzia
aczy komunistycznych, sam rwnie jako czonek wileskiej grupy
skupionej wok komunizujcego pisma Poprostu aktywnie uczest
niczy w akcjach KZMP (od 1931 roku) i KPP (od 1935). Po wojnie
Petrusewicz zosta wiceministrem aprowizacji, a pniej wiceszefem
resortu eglugi. W latach 1949-1952 by kierownikiem Wydziau
Nauki i Szkolnictwa Wyszego KC PZPR. Od 1952 roku pracowa
w PAN, gdzie niszczy nauk polsk, propagujc teorie sowieckiego
szarlatana Trofima ysenki.
22
Marta Petrusewicz relacjonujc jak konsolidowaa si grupa osb
wok Adama Michnika, ktra zbieraa si m.in. w jej domu, tak opi
suje reakcj starego komunisty:
I tato patrzc na nich wzrusza si okropnie, bo wielu z nich byo
dziemi jego przedwojennych przyjaci i towarzyszy. Patrzy na Jasia
Lityskiego i mwi Och, to syn Ryka Perl a! 8.
Ojciec Petrusewicz nie mg wyj ze zdziwienia, suchajc Mich
nika, ktry wiele wiedzia o jego wasnej historii. Michnik zna nawet
przebieg procesu, w ktrym ojciec Marty Petrusewicz zosta skazany
w 1937 roku w procesie czonkw grupy Poprostu.
Kolegami Petrusewicza z Wilna byli Jerzy Putrament, Stefan
Jdrychowski, Henryk Dembiski, Czesaw Miosz, Jerzy Sztachelski,
Teodor Bujnicki, Maria i Irena Drzewickie. Dembiski zgin zastrze
lony przez Niemcw, a na Bujnickim, naczelnym sowieckiej gadzi-
nwki Prawda Wileska, wyrok za wspprac z NKWD wykonaa
w 1944 roku Armia Krajowa. Pozostali wzili udzia w sowietyzowa-
niu Polski. Irena Drzewicka, pniejsza ona Sztachelskiego, wyzna
czona przez okupantw do Sowietu Litwy w 1940 roku, bya zastpc
dowdcy Platerwek ds. politycznych. W 1942 roku zostaa skazana
za kolaboracj z Sowietami przez sd Polskiego Pastwa Podziemnego.
W Alei Przyjaci splata si wiat mediw, sub i biznesu,
ksztatujcy polityk III RP, ktra w rzeczywistoci jest pochodn
tych rodowisk. Sama za Aleja Przyjaci jest szczeglnym przyka
dem jednego ze rodowisk elit III RP, dlatego zapraszamy Pastwa
do poznania rde tego rodowiska, jego pochodzenia i - nie zawsze
prowadzonej z otwarta przybic - jego dziaalnoci.
Spadkobiercy
Sztandarowe dziaania Gazety Wyborczej, m.in. atakowanie lustra
cji i Raportu z weryfikacji Wojskowych Sub Informacyjnych, maj
swoje uzasadnienie w yciorysach wielu czoowych redaktorw pra
cujcych w pimie Adama Michnika. Przyczyny ideologiczne to jedy
nie dodatek do wstydliwie skrywanych faktw, ktre s prawdziwym
powodem przyjcia takiej linii.
Wiek XX pozostawi nam w spadku dwie istotne przestrogi. Pierwsza
z nich to przestroga przed tymi, ktrzy pogardzaj pojciem prawdy,
dla ktrych prawda jest mieszczask konwencj, bd fikcj lite
rack; ktrzy powiadaj, e kad prawd mona zrelatywizowa,
gdy wszystko jest wzgldne - dobro i zo, uczciwo i ajdactwo, wol
no i zniewolenie
- napisa swego czasu Adam Michnik w ksice W poszukiwaniu utra
conego sensu9. Czytajc chociaby antylustracyjne teksty w Gaze
cie Wyborczej, jak na ironi, sowa te mona w caoci odnie do
wielu jej wasnych publikacji.
Pokolenie KPP
Redaktorzy Gazety Wyborczej od pocztku istnienia gazety bardzo
wyranie okrelili lini dziennika-adnej lustracji i dekomunizacji, a wia
te dziennikarstwo (oczywicie takim miao by to uprawiane w GW)
ma si odegnywa od nacjonalizmu (co wprost mona odczyta jako:
od patriotyzmu). Adam Michnik atakujc prawic siga po stare, spraw
dzone ju wczeniej w GW wzorce, czyli straszaki. Tak jak na pocztku
lat 90. straszy lustracj, tak niemal 20 lat pniej straszy prawic.
Prawo i Sprawiedliwo przypomina Komunistyczn Parti
Polski - stwierdzi redaktor naczelny Gazety Wyborczej Adam
Michnik10. Jego zdaniem bowiem partia komunistyczna chciaa uni
cestwi pastwo polskie. Stanowisko Adama Michnika jest o tyle
zdumiewajce, e kilka lat wczeniej rodowisko GW z oburzeniem
potraktowao wypowied Jarosawa Kaczyskiego na temat zwiz
kw rodzinnych osb pracujcych w tej gazecie z KPP.
KPP byo w moim przekonaniu najgorszym rodowiskiem. Nastawie
nie tej ogromnej gazety wynika z uksztatowania z tego rodowiska
- mwi wwczas Jarosaw Kaczyski11.
Jarosaw Kaczyski postanowi zawalczy z moj koleank Helen
uczywo, wic ogosi w Radiu Maryja, e reprezentuje ona siy
wywodzce si z Komunistycznej Partii Polski. Jak mg wygosi
takie kamstwo!
- oburzaa si po wystpieniu Jarosawa Kaczyskiego Ewa Mile
wicz12. Tymczasem dokumenty wiadcz o tym, e cz zaoycieli
i publicystw GW miaa pokoleniowe zwizki z KPP.
Ojcowie z KPP i UB
Adam Michnik i jego zastpczyni Helena uczywo w chwili powstawa
nia GW mieli niewiele ponad 40 lat. Wychowani w PRL-u, wywo
dzili si z rodzin o korzeniach komunistycznych.
Ozjasz Szechter
Ojciec Adama Michnika by czonkiem Komunistycznej Partii
Zachodniej Ukrainy. Kiedy w publikacji na temat Marca 68 wydanej
przez IPN jej autorzy stwierdzili w przypisie, i
Ozjasz Schechter zosta skazany za szpiegostwo
na rzecz Zwizku Sowieckiego, Adam Michnik
domaga si sprostowania tej informacji, a wobec
odmowy skierowa spraw do sdu. Ozjasz Szechter
zosta bowiem skazany nie za szpiegostwo, lecz
za prb zmiany przemoc ustroju Pastwa Pol
skiego i zastpienia go ustrojem komunistycznym
(IPN BU 1010/ 5417 oraz oderwania od pastwa polskiego poudniowo-
Eawa 68467) -wschodnich wojewdztw. Czyn ten by wwczas
Ozjasz Szechter
zagroony wysz kar ni szpiegostwo. Szechter mia bra udzia
w operacji szpiegowskiej NKWD przeciw Polsce pod kryptonimem
Ko Trojaski (w Obszarze C - Zachodnim). Sd pierwszej instan
cji powdztwo A. Michnika oddali, Sd Apelacyjny zmieni wyrok
sdu pierwszej instancji, na skutek czego IPN opublikowa owiad
czenie. Czytamy w nim m.in., e Ozjasz Szechter w 1934 roku zosta
oskarony o to, e
nalec do KPZU wszed w porozumienie z innymi osobami w celu
oderwania od Pastwa Polskiego poudniowo-wschodnich woje
wdztw i przyczenia ich do ZSRS, oraz w celu zmiany przemoc
ustroju Pastwa Polskiego i zastpienia go ustrojem komunistyczno-
-radzieckim, przy czym zwizek ten tj. KPZU rozporzdza skadami
broni, tj. o zbrodni stanu przewidzian w art. 97 1 w zwizku
z art. 93 1 i 2 polskiego kodeksu karnego z 1932 roku, za co zosta
skazany wyrokiem Sdu Okrgowego w ucku z dnia 14 kwietnia
1934 roku na kar 8 lat pozbawienia wolnoci13.
Dziaacze KPP czsto zwracali si przeciwko Polsce, wykonujc
polecenia z Moskwy. Chcieli m.in. oderwania lska i przyczenia
go do Niemiec (co ciekawe, teraz GW aktywnie wspiera separaty
styczny Ruch Autonomii lska).
Helena Michnik, matka Adama, zakadaa komunistyczne orga
nizacje modzieowe, a po wojnie uczya kadetw Korpusu Bezpie
czestwa Wewntrznego i pisaa stalinowskie podrczniki do historii.
Ozjasz Szechter wiatach powojennych zosta kierownikiem Wydziau
Prasowego Centralnej Rady Zwizkw Zawodowych, a take zastpc
redaktora naczelnego Gosu Pracy14.
Ferdynand Chaber
Ojciec Heleny uczywo, Ferdynand Chaber, pod ps. Bolek dziaa
w KPP i take zosta skazany za dziaalno przeciwko Polsce. Okres
II wojny wiatowej spdzi w ZSRS, a w marcu 1945 roku wrci do Pol
ski, by zosta kierownikiem Centralnego Biura Kontroli Prasy, Publikacji
.
OO 1IWA rAS2TO*f0W I4SW )
JFtfdz0wv^*anteseswol&nlnc?wyjsml mtatc4i>
1, *&**$&$**}!
1
laC*ysHrsps#
a*"* ^ .
m _
n. Ot#*&4, : mfrfiwW'*#1
%mgt(s,. lat*, ?*<sk> 4>'Wi.^tK, *,- > -
,0^#isKS%^m$ss!\* ' ;: 0- >-.;v.*n, f I' f
; 'frc ^
iiJJM%tLJMi-0
< mc&Mfitfc' ttosgg( te
'
0:I;I|||gp;;|ii||s|filli|ili^
.01
|ps|;;s|:NawAs; ....
:%;' ';i||lll^llSIll
y:
' #1NiWWifll^fX
Hk*. #|
ikW%1$pS3l&M1mi#55^{W*i#sjmlsWKi &3$a6
cuhh.it
j j M S _ .
!;i4.f :
. v^^J^KC^C U
ÎfflL Îfff I JwtY
1}f '>vd*î . 4. !yUi J
0 Qfe#a!UWfc........ ,._
lv*&sstat.v< **j
J%.M0>t mae
__*m ^*jr:\
M <?*%<# <*t3>s.-?s?;|lste3
l> ad^t"
?(fcls^ W1&Jt^-ioywsKow
li %msr
vss$l ^
44.Ci&kx&
.kiyfe -
tutW>'Sss<?*S8&ms*$. . . *. -V*i
Ferdynand Chaber. Podanie o zezwolenie na wyjazd za granic
i Widowisk, czyli cenzury. Potem, a do emerytury, pracowa w KC
PZPR - by m.in. zastpc kierownika Wydziau Propagandy i Prasy.
Nie mona si dziwi, e ona [tj. Helena uczywo - aut.] ze swoim
zapleczem kulturowym i genetycznym nie bya specjalnie wraliwa
na to, e mordowano ksiy po roku 1981, czy e gen. Fieldorf byl
ofiar mordu sdowego, w ktrym braa udzia sdzia Woliska.
Misj uczywo byo ratowanie sdzi Woliskiej i wszystkich, obo
jtnie jak zapisanych w historii, Polakw ydowskiego pochodzenia
przed jakimkolwiek nieszczciem
- tak mwi o niej dziennikarz Micha Cichy po odejciu z GW
w demaskatorskim wywiadzie dla'Dziennika w 2009 roku15.
Jzef Gruber
Spce Agora, wy
dajcej Wyborcz,
przez wiele lat preze
sowaa Wanda Rapa-
czyska. W czerwcu
2013 roku w wieku
66 lat powrcia na
to stanowisko, by
- jak pisano - urato
wa toncy koncern Agory16. Jak sama stwierdzia, jej ojciec Jzef Gru
ber - komunista jeszcze przedwojenny, jako sekretarz zarzdu Zwizku
Patriotw Polskich w Saratowie zajmowa si robieniem rewolucji. Po
wojnie Gruber by dyrektorem i redaktorem naczelnym w Pastwowym
Wydawnictwie Ekonomicznym. Matk Katarzyn do Saratowa rwnie
skierowa Zarzd Gwny Zwizku Patriotw Polskich. Jej rodzice przy
janili si ju wwczas z rodzicami Heleny uczywo. Rapaczyska sama
opisuje, w jak wpywowych krgach PRL obracaa si jej rodzina.
Po wojnie matka Wandy Rapaczyskiej - Katarzyna Gruber
- dostaa prominentn funkcj szefowania redakcji ekonomicznej
Jzef Gruber, Katarzyna Gruber, Wanda Gruber
(fotografie z poda o zezwolenie na wyjazd za granic)
28
wydawnictwa Ksika i Wiedza. W listopadzie 1968 roku na fali
czystek antysemickich Katarzyna Gruber uzyskaa zgod wydaw
nictwa KiW na wyjazd do Izraela17. Blisko dziesi lat pniej,
w 1976 roku, pomidzy Ministerstwem Spraw Wewntrznych
a wrocawskim Oddziaem Wojskowej Suby Wewntrznej trwaa
wymiana dokumentw dotyczcych Katarzyny Gruber. Zastpca
wrocawskiej WSW ppk Wacaw Dzibowski wypoyczy jej akta
paszportowe. Dlaczego wojskowa bezpieka zainteresowaa si Kata
rzyn Gruber? Nie wiadomo, poniewa w IPN zachoway si jedynie
pisma przewodnie18.
Wanda Rapaczyska wspomina, jak wsplnie z gronem osb
z rodzin wysoko sytuowanych tak w Polsce Ludowej, jak i dzi uczsz
czaa do tej samej szkoy - liceum im. Klementa Gottwalda w War
szawie (obecnie im. Stanisawa Staszica). Byli w tym gronie m.in.
Jan Lityski, Irena Grudziska czy Marek Borowski19. Wanda Rapa
czyska tak mwia o swoim ojcu narodowoci ydowskiej, ktry
przed wojn mieszka we Lwowie: Zajmowa si gwnie robieniem
rewolucji, by bardzo ideowy. Dodaa, e po wkroczeniu Niemcw
do Lwowa Jzef Gruber uda si na Wschd, gdzie bezskutecznie
szuka moliwoci wstpienia do Armii Czerwonej20. W latach 60.
Jzef Gruber by dyrektorem - redaktorem naczelnym w Pastwo
wych Wydawnictwach Ekonomicznych. Ze szcztkowych archiwal
nych dokumentw na temat Jzefa i Katarzyny Gruberw wynika, e
w latach 60. jedzili subowo do ZSRS21.
Wanda Gruber, studentka IV roku psychologii Uniwersytetu
Warszawskiego, i jej brat Tadeusz, student III rok wydziau elektrycz
nego Politechniki Warszawskiej, zrezygnowali ze studiw odpowied
nio 14 i 15 padziernika 1968 roku. Ju 25 listopada caa rodzina
Gruberw uzyskaa zgod wadz PRL na wyjazd do Izraela22.
Bolesaw Gebert
Konstanty Gebert (ps. Dawid Warszawski) od 1989 roku nalea do
najbliszych wsppracownikw Michnika. Sawomir Cenckiewicz
ujawni, e ojciec Geberta Bolesaw by agentem wywiadu ZSRS
w Komunistycznej Partii USA. Bill Gebert (1895-1986), agent Ata-
man Wywiadu Zagranicznego23, by jednym z zaoycieli KP USA
i zastpc czonka Biura Politycznego Komitetu Centralnego KP
USA. Popiera Sowiety w 1920 i w 1939 roku. Tworzy w USA siatk
agenturaln dla Sowietw. Zwerbowa m.in. ekonomist prof. Oskara
Langego (ps. Friend). W latach 1960-1967 by ambasadorem PRL
w Turcji24.
. IPN Rz 0048/2228W
2291fV
i t i s w n i i s t u
* * * * * * * * ' * * * * * * * * * * * r t # mimml* mmty n H > i
wAvâ,gl,}Pafct.4wy*wwt. ndMM.tHi mty^kUh wrs*r
bt mtfrttt. wrtww. >
WbU#j totoym* i alf* J .j * **rfe.3 mt. h ^h mi ,
i *J U *,4* .<. **, i tag * y
,..y-
xP
F*4pi. 5 . * MM
.1044 r* 13z15
Zobowizanie Krystyny Poznaskiej - funkcjonariusza Resortu Bezpieczestwa PKWN,
28 XII 1944 (IPN Rz 00 48/ 2228 [2291/ Y])
Z kolei matka dziennikarza GW, Krystyna Poznaska, przed
wojn dziaaa w KZMP, za w czasie wojny bya w wojsku instruk
tork propagandy na terenie ZSRS. W 1944 roku zostaa najpierw
wsppracowniczk, a pniej funkcjonariuszk Ministerstwa Bez
pieczestwa Publicznego - wsporganizowaa UB w Rzeszowie.
Jej pierwszym mem by Artur Starewicz, wieloletni czonek Biura
Politycznego KC PZPR, jeden z najbliszych wsppracownikw
Gomuki. Szukajc nazwiska Krystyna Poznaska w Internecie
mona si gwnie natkn na informacj o wieloletniej dziennikarce
PAP. Jej wczeniejsze zajcie w UB jest ukrywane.
Zdzisaw Andrzej Kruczkowski
Komunistyczne korzenie ma take znana z reportay o Jedwabnem
Anna Bikont, od ktrej Bronisaw Komorowski wynajmowa miesz
kanie na potrzeby kampanii prezydenckiej25. Redaktork Gazety
Wyborczej jest te jej siostra - Maria Kruczkowska. M Anny
- Piotr Bikont - rwnie nalea do grona publicystw GW.
Ojciec Anny i Marii - Zdzisaw Andrzej Kruczkowski - to przed
wojenny zaoyciel lwowskiego pisma Sygnay. Po wojnie wsppra
cowa z Rzeczpospolit prowadzon przez Jerzego Borejsz. Pniej
Kruczkowski przebywa na placwkach zagranicznych delegowany
przez MSZ. Po powrocie do kraju pracowa w Ministerstwie Handlu
Zagranicznego26. Z kolei matka dziennikarek, Wilhelmina Skulska
(Lea Horowitz), bya wieloletni, zasuon dla PRL dziennikark
organu PZPR - Trybuny Ludu. W okresie stalinizmu uchodzia za
czoowego przedstawiciela prasy reimowej27.
Ignacy Krzemie
Od powstania w 1989 roku Gazety Wyborczej przez wiele lat by
z ni zwizany Edward Krzemie. Najpierw jako dziennikarz poli
tyczny, pniej redaktor, zastpca szefa dziau krajowego, zastpca
szefa dziau opinie, a od lutego 2009 redaktor naczelny serwisu inter
netowego Wyborcza.pl. Edward Krzemie jest synem Ignacego Krze
mienia, ktry jako obywatel sowiecki w latach 30. walczy w Hisz
panii w XI I I Brygadzie28. Bya to jednostka zorganizowana przez
Komintern i sowieck sub bezpieczestwa podlega NKWD. Po
wojnie Ignacy Krzemie by szefem II, a nastpnie I Oddziau Gw
nego Zarzdu Informacji LWP, czyli pracowa w komunistycznym
aparacie represji, a pniej w MSZ29.
Z kolei Edward Krzemie, wedug raportu Macierewicza, mia
by inspirowany przez WSI do napisania artykuw majcych
ROZDZIALI. ALEJA PRZYJACI
31
/ (
F Dowodw Osobistych
A N K I E T A
Cdztuot?\ i ^ oso 330dkh sj* " er\. $jf yp i&mdi
i, a): lft.'8Wisste
%/ v ,
v./t-A 't-ic11; <<*-
| DlamMizknmw$Aqpmi^kk
i %|KjprmsrMgo
3., feknia.
li femoos it$$a1ew
; <** <V
^(bfttssoaW>i;' 4$Witn!?$v>
v.
^r-u*st ?v-Hs- -AA
*x ' x^ i swtki ,,.......A\.A. " '
iairt}..wta), A AZ, / A/ / A i>.* ;
/'%-N i<htvx'rx.AO>>>5
5 AV-v*'>,
t <r' - K\' vm.' %(^x x>^n,^*^< *
"'OI ...i-,.i 'C*r i-i x<Ai , C aJi .
Ww W>W\ itvi m\ - V- 1S,,ii >>
6. OMby ft syysmsk do 14 W-tu: >,, , ... .-,. ,s^. . rjk i*ntA
SI* - 4. ,_.
a, . A t | yr: yr..i /y {zfl^d. i i ....-..1:2 (4.. ?...
J :
0
4 ) . ........................~,.,j:,,n,.,,;,r,1v
t. SAwAA wykonywamy: ulemie / 1/ ijr'^''^yA/ f:
a. mrmfamM ....... .. / aA.y. .?yAr..............
$, ObywateMwtuotocnfe , A. A.-
Cby y\ s,j&yi iao Dbywwi.ytwo. jkf*%tattly , y
W* D. R7*..>, r i 4fR|,;
Ankieta pk. Ignacego Krzemienia (IPN BU 230/ 885) (strona 1)
m l f f e j a c * t e * m tmm, pmm i rntrntmm
*T ^ f ' ' /* '
a.)tom. *. W
::..-:V-V. -... vV$' 5*>-X'X? , :
U) w eaufe otapejl ...... :..! .i
............. ;..... ... ..i-... ... .............
I I , Mtojnec pracy i
l ii S | | : | y | i ! | i | | | | : i | - | 7 | l f : |11|A>
liii
t, Osy H*y| w .wojsteu ***, r^mk, m*+ **> ** I t**** . f
a) do 1939 r, , ^ n 0 _ ' .,$
U kl/ C i*!'::;
b) o& B 3 f s*. ...C. .:
Ood1^4iri, UV/// ... / / ............
14. W fek*j W, E. li. | i i OdfcM?...................'.................._....,.,
15. tky w dUIJL&J 939 *. do dhwtll p| seea*j .tsa&feoll rmwfeko Uik ts&tcm
7fi U ' ;;
lllli%07/ iii; : TlllIi^TsiS:^-^
l& Osy ;i| Jft ^km^rnmm. p& Osia ttmi M *_r . _______________ I
..11. 3 futograih* i dokumenty ^wkr&j<fte tsaamo&k .
BprsscdaoBy o ^p^wfcd.aAokf kari*} * art, HO i K 15/) svriai9godtaS6 gowyfetydt tm&h
mlmtmrimimpocfpbem : : 7/ .
%mm, : :1;' 4 : ***<*<#** ?;' :' :"
477 44/014:007i::- P l l l r :. 4^^S554P!^:4::::^1
7 ? t . 11$ I K... 1 L k o K d ^ d o w M d i * sadu M s t a e l w!&dssy. . & } #
pray.4%it -a^prsî^, ku-.wiiâiss<1*' S 9k s , . ;: #: :
Anldeta pk. Ignacego Kj-zemienia (IPN BU 230/ 885) (strona 2)
skompromitowa Radosawa Sikorskiego, wwczas wiceministra
obrony narodowej w rzdzie Jana Olszewskiego. Odbywao si to
w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania o krypt. SZPAK,
ktrej figurantem by wanie Radosaw Sikorski30.
Jerzy Wilker-Skalski
Zastpc redaktora naczelnego GW Adama Michnika by Ernest
Skalski, syn Jerzego Wilkera-Skalskiego i Zofii Nimen-Skalskiej,
dziaaczy KPP. Pniejszy wicenaczelny Wyborczej by zarejestro
wany przez SB jako tajny wsppracownik dziaajcy pod ps. Alski
i Ren31. Skalskim zainteresowa si kontrwywiad SB w 1966 roku.
Jak wynika z akt IPN, wywiad PRL wzi go na czno w 1967 roku
w zwizku z jego rocznym wyjazdem do Danii, Tam tajny wsppra
cownik Alski mia osobliw prob do rezydenta wywiadu Erwina,
by umoliwi mu zapoznanie si z dziennikarzami sowieckimi prze
bywajcymi w skandynawskim kraju. Wedug dokumentw IPN, trzy
lata pniej Alski przechodzi ponownie na kontakt kontrwywiadu
PRL z zadaniem rozpoznawania obywateli pastw kapitalistycznych
w Warszawie. Kontakt SB przekazywa informacje pozwalajce su
bie namierza interesujce dla niej osoby. Bdcy wwczas redakto
rem dziau zagranicznego Gosu Pracy kontakt bezpieki zapewnia
j, i suy jej zawsze pomoc i bdzie stara si referowa wyda
rzenia z udziaem dyplomatw, w ktrych bdzie uczestniczy32. We
wnioskach raportu SB po rozmowie operacyjnej ze rdem pada
stwierdzenie, i wspprac z bezpiek traktuje [on] jako obywatel
ski i zawodowy obowizek. W 1976 roku dziennikarzem zaintere
sowa si Departament III SB. Po analizie materiaw dotyczcych
TW Rena odstpiono od dalszego prowadzenia sprawy. Po przej
ciu materiaw SB przez UOP archiwici stwierdzili brak wielu kart
z materiaw dotyczcych dziennikarza.
Ojciec Ernesta Skalskiego - Jerzy Wilker - za dziaalno w ICPP
trafi przed wojn do wizienia. Od grudnia 1944 roku by sekret arzem
Zarzdu Polityczno-Wychowawczego KG MO. W maju 1945 roku
34
s * * * *
Zitit * f w tyra X teaska pracy/
NOTATKA INFOftMACYJNA
z opjrew8a pod wseg^de*** widncy| a*prayjisymi * r c h i s g w w y
ta3nyst?soojpracownik .....;
frddzai sprawy)
Wypisano na ligurentw sprawy do KOI i skorowidzw I p ^k y ch
karty: > <
Nsswisko5Imilig uranta
l SKiwkKI I' raact - -a je tan
b J arzego ,ur, 16.01#195
CMWMliyi|^*p*wy t*
&reMw||, fj* .itZ....
<y xP
. n a s t p u j c e
j *Wjfcykart ^ P p S
a ....... J S f cH l w .
r g p & n & .- C P . ........
d e p *
Wrfry**
a1. at , itr 9^6jS/2 po s^ro
pr za^fy dcr X$'X$^'/
9. & \ J i
#% * 4 \ i
KL ..4.1....... -0
#% V"
J... 'V ' Stdeazezenip spra|
9
. . >
* J y
A.CV- *
\J - x y
r 0v
:-'45Sto>-...
. . .
*
ld
:a, pracy
jkabu ..........
jzyki' 73/
sowdd a l i min*
Wyda,iV Sep.TIX MSW
nr-r*;fîKK~
tn i ,b.^cjsw
- dziennikarz
t . Mstori i
I edakep ,?0o6 Prac;
... *la i&gm&iezny.
V; ~wa}\iX.Promykom X
a n .
angielski /rasy;-eki *
dwSsfci* .........
kz, jednostki
ankieta do filmowania
kocowymwynjkiem., N*ry str. waniejszych dokumentw.
M ,
19 padziernika 19/ 9
Watasporzdzenia)
mi
Si
,x^:......_
(podpis&pr3fowuiwg)
SPNSU0019-5/11S-
Notatka informacyjna z 15 padziernika 1979 roku z opracowania akt sprawy
Ernesta Skalskiego (IPN BU 00191/ 119)
zacz peni funkcj szefa wydziau personalnego KW MO Krakw33.
W tej samej komendzie szefowaa wydziaowi ledczemu jego ona
Zofia Nimen, ktra w KPP dziaaa od 1930 roku. Przez okres powo
jenny w kolejnych miejscach pracy penia funkcje w egzekutywach
PZPR.
W yciorysie Ernest Skalski chwali si dziaalnoci w ZWM,
ZMP, a pniej kandydatur do PZPR. Napisa o swoich studiach na
wydziale historii Uniwersytetu Moskiewskiego i pracy w stolicy ZSRS
w biurze ds. repatriacji Polakw z tego kraju oraz oenku z Rosjank
Li j Nowikow34.
Gdy Okrgy St usankcjonowa wymian wadzy politycznej
na kapita, Skalski zachca, by odda majtek nomenklaturze:
To musi by oferta do caego aparatu [...] trzeba tym ludziom otworzy
mono ubiegania si o przejmowanie na wasno czci majtku,
ktrym obecnie zarzdzaj, jeli daj nie gorsze od innych gwaran
cje jego wykorzystania. Na pewno za naley im obieca co najmniej
roczne wypowiedzenie z zachowaniem realnej wartoci zarobkw,
zachowanie przywilejw niechby dranicych, wszechstronn pomoc
przy podejmowaniu nowego zajcia czy samodzielnej dziaalnoci
gospodarczej. Ewentualne wczeniejsze, odpowiednio korzystniejsze
emerytury. Oraz - co wane - adnych osobistych rozlicze z tytuu
ich wczeniejszej dziaalnoci35.
Autor proponowa wic nie tylko prywatyzacj nomenklaturow,
ale take cakowit bezkarno komunistw za okres komunizmu.
Regina Okrent
Ze rodowiskiem GW zwizana jest Ludmia Wujec, ona Hen
ryka Wuj ca, dziaacza UD i UW, obecnego doradcy prezydenta
Bronisawa Komorowskiego. W czasach PRL Wujec zasuya si
dziaaniem w ZMS, a pniej PZPR. Jej matka - Regina Okrent (lub
Okrt), przedwojenna krawcowa, bya dziaaczk najpierw Komu
nistycznego Zwizku Modziey (od 1929), a pniej KPP (od
36
1935). Po wojnie, w latach 1946-1949, Regina Okrent pracowaa
w Urzdzie Bezpieczestwa w odzi, gdzie pierwszym jej szefem
by Mieczysaw Moczar. Pniej zostaa dyrektorem kadr w Radio
komitecie. Od 1948 roku dziaaa w egzekutywach komrek PZPR.
Ojciec Ludmiy Okrent - Oskar Okrent - take przedwojenny dzia
acz KPP, zgin w 1945 roku suc w randze kapitana w 2. Armii
Wojska Polskiego.
Mendel Kossoj
Z GW zwizany jest Micha Komar, syn generaa Wacawa Komara,
znanego przed wojn jako Mendel Kossoj. Przyszy genera ju jako
kilkunastoletni chopak na zlecenie KPP zabija a take bra udzia
w zabjstwach tajnych wsppracownikw polskiej policji. Prze
szed szkolenie w NKWD, nastpnie walczy w Hiszpanii, a po woj
nie zosta m.in. szefem Zarzdu II Sztabu Generalnego WP, czyli
wywiadu wojskowego, oraz szefem wywiadu cywilnego Ministerstwa
Bezpieczestwa Publicznego.
rodowisko, z ktrego pochodz, to liberalna ydo-komuna
Te sowa Adama Michnika przytoczyo pismo Powcigliwo i Praca
w numerze 6 w roku 1988.
rodowisko, z ktrego pochodz, to liberalna ydo-komuna w sensie
cisym, bo moi rodzice wywodzili si ze rodowisk ydowskich i byli
przed wojn komunistami. By komunist znaczyo wtedy co wicej
ni przynaleno do partii - to oznaczao przynaleno do pewnego
jzyka, do pewnej kultury, fobii, namitnoci
- czytamy w PiP.
W podobnym duchu wypowiedzia si zupenie niedawno Sewe
ryn Blumsztajn. Wywodzilimy si z lewicy, ktra wybudowaa
agry36 - mwi w siedzibie GW na promocji ksiki Andrzeja
Friszke. Nie ma w tym wynurzeniu nic dziwnego: te Sewreryna
Blumsztajna, Wodzimierz Winawer, by w Wojsku Polskim w ZSRS,
a po wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski w 1944 roku zosta
sdzi Sdu Najwyszego. Ojciec Blumsztajna - Stefan Blumsztajn
- przed wojn nalea do KZMP Jak wynika z akt IPN, odsiadywa
wyrok za dziaalno komunistyczn. Wojn wraz z matk Seweryna
Blumsztajna spdzi w ZSRS. W 1946 roku oboje wrcili do Polski.
Stefan Blumsztajn dziaa pniej w PZPR37.
Wobjciach sub
Przez lata w gazecie Adama Michnika jeeli ju pisano o dostpie
do archiww sub specjalnych PRL i otwarciu teczek, to wycz
nie negatywnie. Paday sowa o seansach nienawici i o ludziach
chorych z nienawici - co ciekawe, takich samych sformuowa uy
wa Wojciech Jaruzelski wprowadzajc stan wojenny w 1981 roku,
a take w latach pniejszych.
Dzi ju wiadomo, e Gazecie Wyborczej nie o sam ideologi
chodzi - w archiwach sub specjalnych PRL zachoway si doku
menty na temat osb zarejestrowanych jako tajni wsppracownicy,
ktrzy byli zwizani z GW, bd te nadal w niej pracuj. Gdy
w 2001 roku okazao si, e Lesaw Maleszka by tajnym wsppra
cownikiem Suby Bezpieczestwa, na szefach GW nie zrobio to
wraenia - mao tego, zostali zaatakowani autorzy listu - dawni kole
dzy Maleszki, ktrzy t prawd ujawnili.
Pseudonimy Maleszki: Ketman, Return, Tomek, Zbyszek
pojawiy si w podpisywanych przez niego raportach dla SB, dla kt
rej pracowa dobrowolnie za sowitym wynagrodzeniem. Jak wynika
z archiww IPN - Ketman by jednym z najlepiej opacanych agen
tw w Polsce.
Maleszka pracujc jako publicysta w GW wielokrotnie wypo
wiada si krytycznie na temat lustracji. W jednym z tekstw pisa
38
o swoich obawach wobec wielu wystpie politykw prawicowych,
ktre rzekomo podminowuj autorytet prawa i krusz instytucje
demokratycznego pastwa:
Apele o rozliczenie PRL, z icie inkwizytorsk pasj wzywajce do
dekomunizacji, lustracji, delegalizacji SdRP, zrealizowa by mona
jedynie w warunkach stanu wyjtkowego i zawieszenia swobd oby
watelskich38.
20 czerwca 2008 roku, tu przed emisj w TVN filmu doku
mentalnego autorstwa Ewy Stankiewicz i Anny Ferens pt. Trzech
kumpli, wedug oficjalnego komunikatu Agory Lesaw Maleszka
dobrowolnie odszed z redakcji. Jego ona zaprzeczya jednak, by ini
cjatywa zakoczenia wsppracy z gazet wysza od niego39.
W GW nadal publikuj bd pracuj ludzie zarejestrowani
przez suby specjalne PRL jako tajni wsppracownicy lub kontakty
operacyjne. Wedug dokumentw IPN, Maciej Stasiski, dziennikarz
GW, zosta zarejestrowany przez Wydzia IV Departamentu III
jako TW Omega. Maciej Stasiski, ktry w 1989 roku m.in. rela
cjonowa obrady Okrgego Stou, aktualnie pracuje w redakcji zagra
nicznej GW i - chocia zajmuje si gwnie Ameryk Poudniow
- w styczniu 2009 przeprowadzi! wywiad z Jerzym Urbanem, rzecz
nikiem prasowym rzdu Wojciecha Jaruzelskiego40.
W aktach zachowaa si kserokopia podpisanego przez niego
owiadczenia z 25 lipca 1977 roku:
Zobowizuj si do udzielania pomocy organom Suby Bezpiecze
stwa i MO jako formy naprawienia szkody, jakiej dopuciem si na
Starym Miecie. Jednoczenie owiadczam, e zachowam ten fakt
w tajemnicy. Informacji bd udziela w formie ustnej i pisemnej pod
pisujc si pseudonimem Mega. Maciej Stasiski41*.
* W przytaczanych w ksice dokumentach i cytatach autorzy zachowali ich oryginaln
pisowni, jedynie w uzasadnionych przypadkach dodajc wyjanienia.
O tym, e podpisa zobowizanie, Maciej Stasiski poinformo
wa mecenasa Jana Olszewskiego, ktry wwczas broni w procesach
politycznych, oraz Zofi Romaszewsk, znan dziaaczk opozycji42.
Jednak wiele lat pniej, w 2006 roku, gdy uchwalono ustaw
lustracyjn i gdy Salon protestowa przeciwko skadaniu owiad
cze lustracyjnych przez dziennikarzy, Maciej Stasiski nie nagoni
swojej historii. A przecie jej upublicznienie mogoby si przyczyni
do oczyszczenia rodowiska dziennikarskiego i pokaza, e nie kady,
kto zosta zarejestrowany jako TW i podpisa zobowizanie, by
agentem i donosicielem sub specjalnych PRL.
inynierowie dusz
[...] drugie pokolenie, dzieci komunistw, zachowywao si
czsto jak dzieci rozkapryszonej arystokracji. Byli przekonani,
e wadza rodzicw jest dziedziczna, e oni, wychowani w cie
plarnianych warunkach, j przejm43
prof. Pawe Wieczorkiewicz
Kierownictwo Gazety Wyborczej od pocztku jej istnienia miao
jeden cel: wychowa i uksztatowa nowe pokolenie Polakw. Dlatego,
tworzc redakcj, signito gwnie po psychologw i socjologw. Nie
byo midzy nimi adnych sporw ideologicznych - pochodzili z tych
samych rodowisk, czsto koczyli te same szkoy.
Gazeta Wyborcza zostaa powoana do istnienia przy Okr
gym Stole i z zaoenia miaa by gazet polityczn. Do dzi w GW
pracuj byli posowie Adam Michnik, Witold Gadomski i Miro
saw Czech. Ideologiczn lini pisma nakreli na samym pocztku
40
Michnik. Napisa, e najwikszym zagroeniem dla Polski s trzy
fundamentalizmy: religijny, moralny i narodowy44.
Duet
Najwaniejsze funkcje redaktorslde w GW powierzono ludziom
z wyksztaceniem psychologicznym45 i socjologicznym46. Sdzc po
wyniku wyborczym partii Palikota w 2011 roku, cel zaoony 22 lata
temu - wychowanie nowego pokolenia przez GW - uda im si
poowicznie.
Szefowie GW dbali, by w redakcji byli ludzie po studiach huma
nistycznych z mocnym, ideologicznym nastawianiem. Klasycznymi
przykadami talach osb s Agnieszka Kublik i Wojciech Czuchnowski,
nazwani w humorystycznej rubryce Z ycia koalicji, z ycia opozycji
(bya wwczas w tygodniku ,Wprost) cynglami Gazety Wyborczej.
Agnieszka Kublik w kocu lat 80. ukoczya socjologi na Uni
wersytecie Warszawskim i obronia prac magistersk pt. Plotka
- wybrane problemy konwersacji plotkarskiej. Jeszcze w PRL trafia
do powoanego przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego Centrum Bada
nia Opinii Spoecznej, ktrym kierowa pik Stanisaw Kwiatkow
ski (ojciec Roberta, w latach 1996-1998 czonka KRRiT, a w latach
1998-2004 prezesa Zarzdu Telewizji Polskiej S.A.).
Wojciech Czuchnowski na pocztku lat 90. pracowa w krakow
skim Czasie i dzienniku Zycie - krytykowanych przez GW
prawicowych pismach. Diametralna zmiana jego pogldw nastpia
po rozpoczciu przeze pracy w Gazecie Wyborczej. W 2002 roku,
ju jako dziennikarz GW, napisa wydan przez Znak ksik
pt. Blizna: proces Kurii krakowskiej 1953, krytycznie ocenion
przez historykw.
Jego niewtpliw zasug jest dotarcie do wiadkw oraz przeledzenie
pniejszych losw osdzonych przed pidziesicioma laty ksiy
i wieckich. Problem w tym, e autor znieksztaca fakty, dokonuje
bdnych interpretacji i w zym wietle stawia wiele osb nieyjcych.
Poniewa nie mog si broni, obowizek ten spada na historyka.
Autor Blizny wydaje si nie rozumie, e ma do czynienia ze spraw
znakomicie przygotowan od strony propagandowej. Powiela wykre
owan wtedy wizj, wedle ktrej gwnym oskaronym by Koci
- napisa w marcu 2003 roku w recenzji w Tygodniku Powszechnym
Filip Musia, historyk IPN.
Ksika bya pocztkiem antylustrcyjnej krucjaty Czuchnow-
skiego. To wanie on w 2005 roku ujawni tzw. list Wildsteina
- list katalogow IPN, piszc, e ubecka lista kry po Polsce. Tekst
sprzedany w sensacyjnym sosie nijak si mia do faktw - lista kata
logowa nie bya list agentw, nie zgadzaa si liczba nazwisk, a Wild-
stein mwi o katalogu na antenie RMF wczeniej, ni opisa to Woj
ciech Czuchnowski.
Jego histeryczne teksty stworzyy atmosfer, w ktrej wczesny
naczelny Rzeczpospolitej Grzegorz Gauden zdecydowa si wyrzu
ci Wildsteina z pracy
- zauway Piotr Semka na amach Rzeczpospolitej.
W sprawie listy byo prowadzone ledztwo, ktre ostatecznie
umorzono.
Agnieszka Kublik i Wojciech Czuchnowski byli przez lata czoo
wymi dziennikarzami frontu walki w GW. Tropili przestpstwa
prawicy - gwnie Centralnego Biura Antykorupcyjnego w czasach,
gdy jego szefem by Mariusz Kamiski, szukali winnych samobjczej
mierci Barbary Blidy w prokuraturze i subach specjalnych.
Duet Kublik-Czuchnowski bardzo mocno zaangaowa si
w opisywanie katastrofy smoleskiej - to wanie Wojciech Czuch
nowski by wspautorem tekstu o rzekomych naciskach na pilotw,
ktre mia wywiera p. Lech Kaczyski.
Agnieszka Knblik, Wojciech Czuchnowsld i Pawe Wroski byli
take autorami tekstu, ktry powinien przej do historii antydzien-
nikarstwa. W tekcie Awantura przed Smoleskiem?47napisali, e
jeden z oficerw BOR sysza, jak gen. Andrzej Basik, dowdca Si
Powietrznych, w wulgarnych sowach zwymyla lept. Arkadiusza Pro-
tasiuka, szefa zaogi TU 154 M o numerze bocznym 101, a cae zajcie
nagraa kamera monitoringu na lotnisku wojskowym w Warszawie.
Po wielu miesicach okazao si, e istnieje nagranie, ktre
dementuje te informacje48.
Posowie, ministrowie
Dziennikarzami GW s dzi osoby, ktre zasiaday wczeniej
w awach sejmowych. Adam Michnik by posem Unii Demokratycz
nej. Zoy jedn interpelacj, ktra dotyczya zaopatrzenia w wod
mieszkacw Radzionkowa. Jako parlamentarzysta w sejmowych
wystpieniach broni partyjnego establishmentu przed odebraniem
mu przywilejw.
Prostym sposobem szukania sobie popularnoci jest likwidowanie
majtku po byej PZPR. Jest to klasyczny zastpczy konflikt
- grzmia 28 kwietnia 1990 roku z trybuny sejmowej pose Michnik.
Chc powiedzie, e w niektrych gosach, o czym mwi z blem,
usyszaem co, co bym nazwa antykomunizmem jaskiniowym. Ja
jestem antykomunist i tej jaskiniowoci si boj. I chc powiedzie,
e dzi z popisywaniem si tymi deklaracjami, gdzie si miesza PZPR
z botem, przyrwnuje do katyskich mordercw, mwi si, e gorsi
byli ni Hitler - ja nic wsplnego nie mam i nie chc mie49.
Komentator GW, Mirosaw Czech, take by posem UD,
a pniej Unii Wolnoci. W 2001 roku wyborcy nie chcieli ju jednak
na niego gosowa i zosta publicyst gazety Michnika. Mao kto rw
nie pamita, e czoowy komentator ekonomiczny GW, Witold
Gadomski, zasiada w Sejmie jako pose Kongresu Liberalno-Demo
kratycznego50. By jednak mao aktywnym posem - nie zoy ani
jednej interpelacji czy zapytania.
Inny komentator GW, Waldemar Kuczyski, w rzdzie Tade
usza Mazowieckiego peni funkcj ministra przeksztace wasno
ciowych. Teciem Waldemara Kuczyskiego by Stefan Staszewski,
w latach 1948-1955 kierownik Wydziau Prasy KC PZPR, mia
nowany pniej na I sekretarza Komitetu Warszawskiego partii51.
Gona bya sprawa przyznania Kuczyskiemu luksusowego, ponad
100-metrowego lokalu, ktry pniej pozyska on na wasno na
zgodnych z wczesnym prawem zasadach wykupu mieszka komu
nalnych52 (w podobny zreszt sposb mieszkanie komunalne, przy
znane jako subowe, kupi Jan Krzysztof Bielecki53). Publicysta
nazwa Prawo i Sprawiedliwo ruchem gronej nadziei. Sugerowa
zwizki z nazizmem, przedstawiajc go jako
ruch z ambicjami by by masowym, powstajcy woki partii o bliskiej
totalizmowi strukturze wewntrznej, kierowany przez otoczonego
kultem przywdc i spojony ide nacjonalistyczn [...]54.
PRZYPISY
1Marian Zacharski (ur. 1951): funkcjonariusz wywiadu PRL, aresztowany w USA
w 1981 r. po uzyskaniu informacji niejawnych od pracownika Hughes Aircraft Corpo
ration, Williama H. Bella, i skazany za szpiegostwo na kar doywotniego pozbawienia
wolnoci. W 1985 r., po wymianie na 25 wsppracownikw wywiadu amerykaskiego
wizionych w krajach bloku wschodniego, powrci do Polski. Prowadzi czynnoci
operacyjne w aferze Olina, ktrej pokosiem byo oskarenie z trybuny sejmowej przez
wczesnego szefa MSW Andrzeja Milczanowskiego premiera Jzefa Oleksego (agent
AWO Piotr), ktry w zwizku podejrzeniami poda si do dymisji. Po dojciu do
wadzy SLD Zacharski na stae wyjecha do Szwajcarii.
2 M. Zacharski, Rosyjska ruletka, Pozna 2010, s. 125, 127-128.
3 Ibidem, s. 508.
4 T. M. Puaski, PP Luna Biystiger, ASME.pl, http:/ / www.asme.p1/ l04352417660440.
shtml (dostp: 25 stycznia 2003).
5 Idem, Stefan Michnik aresztowany, ASME.pl, http:/ / www.asme.pl/ 126817549954084.
shtml (dostp: 7 lipca 2013).
6 W opracowaniu sporzdzonym przez starszego oficera Wydziau IV Departamentu III
MSW, kpt. W Komorowskiego (AIPN BU 0248/ 134, t. 2, s. 2-7), czytamy: Czonkami
tego Klubu s przewanie synowie i crki dziaaczy partyjnych i pastwowych. Poda
jemy niektre znane nam nazwiska rodzicw: (1) Barbara Bodalska, c. Mieczysawa,
obecnie Prezesa Kolek Rolniczych, (2) Helena Gralska, c. Wadysawa, b. kier. Wydz.
Zagr. KC PZPR, obecnie ambasadora w Iranie, (3) Irena Grudziska, c. Jana, wicemin.
lenictwa, (4) Ryszard Kole, syn. wicemin. finansw, (5) Zofia Samet, crka gen. bryg. dr
Leona Samet, (6) Andrzej Rutkiewicz, s. Jana, wicemin. zdrowia, (7) Wiktor Holszty
ski, syn pracownika Zarzdu Gwnego Tow. Szkoy Sowieckiej, (8) Jan Lityski, syn
wicedyr. w Min. cznoci, (9) Barbara Popiel, c. z-cy kier. Wydz. Ekonomicznego KC,
(10) Danuta Strasser, (11) Edward Strasser, dzieci dyr. dep. w Gwnym Urzdzie Kon
troli Prasy, Publikacji i Widowisk, (12) Lena Taboryska, crka b. dyr. dep. w MBP, (13)
Elbieta wietlik, crka b. wicemin. MBP, obecnie inspektor Wydziau Rolnego KC
PZPR, (14) Bronisaw Drozdowicz, s. Bronisawa. W latach 1945-48 z-ca red. naczel
nego Gosu Ludu, 1946-52 sekretarz premiera, 1954-57 inspektor Biura Politycznego
KC, od 1955 r. SGGW, kier. katedry Mikrobiologii Rolnej i prac. PAN, czonek PZPR,
(15) Jan Gross, s. Zygmunta doc. prac. Zakadu Higieny Psychicznej i Psychiatrii Dzie
cicej Wydz. Przemysu WSE w Katowicach, (16) Joanna Kuber, crka Wiktora z-cy
red. naczelnego Kuriera Polskiego, czonek PZPR, (17) Wojciech Babicki, syn Jadwigi
Babickiej, prac. red. Expressu Wieczornego, czonek PZPR, (18) Leon Sfard, syn
Dawida - z-cy przewodniczcego ydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie
i cz. Zarzdu Tow. Spo. Kulturalnego ydw w Polsce, czonek PZPR, matka pracuje
w KC PZPR, (19) Wanda Jurkowska, crka b. dyr. dep. w MBP, (20) Krzysztof Mel
chior, s. Romana, b. naczelnika Wydz. w MSW, (21) Wacaw Szer, s. Seweryna kier.
katedry Prawa Cywilnego UW, (22) IGaudiusz Weiss, s. Edwarda - b. wicedyr. w MSW,
(23) Janina Halmin, matka - Halman-Gruszczyska Sabina pracuje w Wyszej Szkole
Nauk Spo. w Warszawie na stanowisku st. asystenta, (24) Pawe Wohl, syn Andrzeja
- kierownika Zakadu Socjologii Spoecznej Akademii Wychowania Fizycznego w War
szawie i wsppracownik redakcji tygodnika Polityka, matka chopca Apolonia pra
cuje w Zakadzie Historii Partii KC PZPR, (25) Elbieta Hubner, c. Jzefa kierownika
dziau w redakcji Ekspressu Wieczornego, matka - Wanda pracuje w Polskim Radio
jako starszy inspektor programu dla zagranicy, cz. PZPR, (26) Paula Zachczyska, c.
Henryka pracownika Przedsibiorstwa Projektowania i Dostaw Inwestycyjnych - kierow
nika dziau tumacze, matka Jadwiga, b. cz. KPP obecnie nie pracuje, (27) Wodzimierz
Rabinowicz, s. Isera pracownika Instytutu Bada Jdrowych - kierownik referatu zabez
pieczenia obiektw IBJ, cz. PZPR, matka Eugenia prac. Spdzielni Pracy Odrodzenia
st. ref. kadrowy, (28) Eleonora Ickowicz, c. Aleksandra, st. inspektor Najwyszej Izby
Kontroli, (29) Perl Kacma, c. Abrama w 1952 r. pracownik Zjednoczenia Budownictwa
Miejskiego nr 5. W 1950 r. pracowa w KW PZPR, (30) Magorzata Taub - ojciec nie yje,
matka - Zofia nauczycielka, (31) Marek Orleaski s. Mieczysawa pracownik wydawnic
twa Ksika i Wiedza - kier. redakcji Zeszytw Teoretyczno-Politycznych. W 1915 r.
[bd bezpieki, powinno by: w 1955 r. - aut.] wykadowca szkoy partyjnej przy ICC
PZPR, (32) Jzef Blass, s. Bronisawa - ekonomista, dyr. generalny w Min. Finansw, (33)
Helena Brus, c. Wodzimierza - ekonomista z-ca przew. Rady Ekonomicznej przy Radzie
Ministrw, (34) Wodzimierz ICofman, s. Jzefa - z-ca przewodniczcego Komitetu Prac
i Pac, czonek CRZZ, (35) Krzysztof Przenicld, s. Maksymiliana - dyr. dep. w Komitecie
Budownictwa Urbanistyki i Architektury. Wniosek: Posiadane informacje wskazuj, e
dotychczasowa dziaalno dyskusyjnego Klubu Poszukiwaczy Sprzecznoci wywiera
nieodpowiedni wpyw na modzie. Uwaamy, e naleaoby zamieni opiekunw Klubu
i zagwarantowa odpowiedni polityczn opiek i kierownictwo.
7 J. Wiszniewicz, Zycieprzecite. Opowieci pokolenia Marca, Warszawa 2008, s. 315.
8 Ibidem. Ryszard Perl by bratem Feliksa Pera (1871-1930), wybitnego dziaacza socja
listycznego i niepodlegociowego, syna powstaca styczniowego. Ryszard Perl przed
wojn uywa nazwiska Perl-Lityski. Jan Lityski pozosta przy drugim czonie.
9 A. Michnik, W poszukiwaniu utraconego sensu, Warszawa 2007 (fragment opublikowany
w Gazecie Wyborczej, 19 padziernika 2007).
10PiS jak KPP, wywiad Piotra Najsztuba z Adamem Michnikiem, Wprost 2010, nr 43.
11 J. Kaczyski w Radiu Maryja, 15 marca 2006.
12 E. Milewicz, Gazeta Wyborcza, 16 marca 2006, s. 2.
13 Depesza PAP, 23 listopada 2009.
14 K. Szwagrzyk, Czuem zadowolenie, wydajc wyroki na wrogw... (Stefan Michnik, 1999),
Nasz Dziennik, 6-7 marca 2010.
15 Wojna pokole przy uyciu cyngli, wywiad Cezarego Michalskiego z Michaem Cichym,
Dziennik, 20 lutego 2009.
16Biznesowa nestorka Wanda Rapaczynski wraca na ratunek Gazety Wyhorczej i Agory, Nate-
mat.pl, lipiec 2013, http:/ / natemat.pl/ 6646l,biznesowa-nestorka-wanda-rapaczynski-
-wraca-na-ratunek-gazety-wyborczej-i-agory
17 Pismo zastpcy red. naczelnego KiW T. Kaczmarka do Biura Paszportw i Dowodw
Osobistych MSW z dnia 7.11.1968 r., IPN BU 1268/ 30004.
18 IPN BU 1268/ 30004.
19 T. Toraska, Jestemy. Rozstania 68, Warszawa 2008, s. 270-271.
20 Ibidem, s. 263-275.
21 IPN BU 1268/ 30002.
22 Ibidem.
23 Wywiad Zagraniczny Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewo
lucj i Sabotaem (ros. Innostrannyj Otdie Wsierossijskoj czriezwyczajnoj komissij po
46
borbie s kontrriewolucyjej i sabotaom - INO WCzKa) utworzono w 1920 r. W 1922 r.
INO przeszed do GPU NKWD, czyli do Gwnego Zarzdu Politycznego Ludowego
Komisariatu Spraw Wewntrznych, a w 1923 r. do OGPU (Zjednoczonego Gwnego
Zarzdu Politycznego). W 1934 r. OGPU wczono do NKWD. Po kolejnych zmia
nach wywiad zagraniczny wczono w 1952 r. do Ministerstwa Bezpieczestwa Pa
stwa - MGB. Od 1954 r. dziaa jako I Zarzd Gwny KGB.
24 S. Cenckiewicz, ladami bezpieki i partii, omianki 2009, s. 3-50.
25 D. Kania, Komorowski myjeokna Bikont, Gazeta Polska, 11 maja 2011, nr 43.
26 Z. A. Kruczkowski - notka dot. zmarego, Wi 2006, nr 10, s. 146.
27 M. ukasiewicz, Weryfikacja. Z notatnika stanu wojennego 1981-1982, Warszawa 1994,
s. 77.
28 Polacy w wojniehiszpaskiej 1936-1939, M. Bron (red.), Wydawnictwo MON, Warszawa
1963, s. 36.
29 Raport komisji Mazura, http:/ / pl.wikisource.org/ wiki/ Raport_komisji_Mazura (dostp:
7 lipca 2013).
30 Pena nazwa: Raport o dziaaniach onierzy i pracownikw WSI oraz wojskowych jednostek
organizacyjnych realizujcych zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego przed wej
ciemw ycieustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Subach Informacyjnych w zakresie
okrelonymw art. 67. ust. 1pkt 1-10 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. Przepisy wprowadza
jce ustaw o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego oraz ustaw
o subiefunkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego
oraz o innych dziaaniach wykraczajcych poza sprawy obronnoci pastwa i bezpieczestwa Si
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, dalej jako: Raport z weryfikacji WSI , s. 75, http:/ /
www.raport-wsi.info/ TVP.html (dostp: 30 wrzenia 2013).
31 Teczka personalna TW dot. Ernesta Skalskiego, AIPN 00191/ 119.
32 Ibidem. Raport z przeprowadzonej rozmowy operacyjnej, 29.09.1970.
33 Biuletyn Informacji Publicznej IPN: Jerzy Skalski, AIPN Kr 0194/ 4592.
34 Teczka personalna TW dot. Ernesta Skalskiego, AIPN 00191/ 119.
35 E. Skalski, Wielki kompromis, Gazeta Wyborcza, 31 lipca 1989, s. 3-4.
36 Promocja ksiki Andrzeja Friszke pt. Anatomia Buntu (Wydawnictwo Znak, Krakw
2010) w siedzibie Gazety Wyborczej 15 marca 2010 r.
37 AIPN BU 02041/ 19, t. 2, s. 1-10.
38 L. Maleszka, Historia nielubi kompromisw, Gazeta Wyborcza, 11 wrzenia 1995.
39 D. Kania, Prawda absolutna wedugWyborczej, Gazeta Polska, 11 marca 2009.
40 Teraz widz, etrzeba si byo ba, z Jerzym Urbanem rozmawia Maciej Stasiski, Gazeta
Wyborcza, 6 stycznia 2009.
41 IPN BU 00191/ 403.
42 M. Stasiski, Agenta MEGA tarapaty z SB, Gazeta Wyborcza, 12 marca 2009, s. 17.
Pod artykuem zamieszczono: Informacj o sprawie Macieja Stasiskiego - Zofia Roma
szewska, Warszawa, 18 stycznia 2006; Owiadczenie Jana Olszewskiego, 10 marca 2009.
43 Wieczorkiewicz: Mimo wszystko Stalin nas szanowa, z prof. Pawem Wieczorkiewiczem roz
mawia Robert Mazurek, Dziennik, 11 sierpnia 2007.
44 D. Kania, Ludzie Gazety , Gazeta Polska Codziennie, 18 padziernika 2011, nr 14.
45 Piotr Pacewicz - wiceszef GW, redaktorzy Anna Bikont i Dawid Warszawski.
46 Rafa Zakrzewski - kierownik dziau krajowego, pniej szef dziau opinii GW,
Agnieszka K ublik- dziennikarka i publicystka GW.
47 Gazeta Wyborcza, 26 lutego 2011.
48 Prokuratura o nagraniu z Okcia: Film bez dowodw ktni Basik-Protasiuk, TVP
Info, 15 marca 2011, http:/ / tvp.info/ informacje/ polska/ film-bez-dowodow-klotni-bla-
sik-protasiuk/ 4148869
49 Cyt. za: P Bczek, Ada Guru Michnik, Gazeta Polska, 16 listopada 1995.
50 W latach 80. Gadomski by wsptwrc antykomunistycznego miesicznika Nie
podlego. Po upadku PRL zwiza si z KLD, z ramienia ktrego zosta posem
w 1991 r., a po rozwizaniu Sejmu w 1993 r. podj prac w Gazecie Wyborczej na
propozycj Ernesta Skalskiego (wg akt SB zarejestr. jako TW Alski, Ren).
51 Biuletyn Informacji Publicznej: Stefan Staszewski, AAN CI</ VII-1427.
52 Zob. W. Kuczyski, Zwierzenia zausznika, Warszawa 1992.
53 Mieszkania z du ulg dla kolegw, Dziennik, 10 sierpnia 2006.
54 W Kuczyski, Ruch gronej nadziei, Gazeta Wyborcza, 14 kwietnia 2011.
NADZORCA
SPOECZESTWA
Michnik jest manipulatorem.
To jest czowiek zlej woli, kamca.
Oszust intelektualny1
Zbigniew Herbert
Pary, 13 kwietnia 1992 roku. Do francuskiej telewizji w ramach
niezwykle popularnego cyklu La Marche du siecle zostali zapro
szeni: komunistyczny genera, twrca stanu wojennego w Polsce
Wojciech Jaruzelski i opozycjonista, szef zyskujcej na popularno
ci Gazety Wyborczej Adam Michnik. Jaruzelski ma promowa
swoj ksik - wspomnienia pt. Les chalnes et le refuge (Kaj
dany i schronienie), w ktrej znalaza si take rozmowa z Ada
mem Michnikiem.
W studiu kbi si tum reporterw - po raz pierwszy mog zoba
czy z bliska obok siebie Michnika i Jaruzelskiego. Panie generale,
prosz si odwrci, prosz do nas! - mwi jeden z fotoreporterw,
na co natychmiast reaguje Adam Michnik:
Odpieprz si moe, co? Odpieprz si od generaa teraz!2
Mijaj lata.
W lutym 2001 roku duet Agnieszka Kublik-Monika Olejnik
w synnym wywiadzie z Adamem Michnikiem i gen. Czesawem
Kiszczakiem pytaj redaktora naczelnego Gazety Wyborczej:
- Czy gen. Kiszczak jest dla pana czowiekiem honoru?
ROZDZIA 2. NADZORCA SPOECZESTWA 49
Michnik odpowiada: - Tak. Jest czowiekiem honoru. Gen. Kisz
czak dotrzyma wszystkich zobowiza, jakie podj przy Okrgym
Stole. To byy najwaniejsze dni w jego yciu. Szef bezpieki negocjo
wa ze swoimi winiami. Przyj zobowizania i dotrzyma sowa a
do blu. Po 1989 nigdy nie zawid zaufania.
- Gen. Jaruzelski te? - pada nastpne pytanie.
- Te - odpowiada Michnik3.
Adam Michnik od zawsze chcia odgrywa gwn rol w yciu
publicznym. Wida to zarwno w zachowanych w IPN dokumentach
bezpieki, jak i w linii politycznej przyjtej przez Gazet Wyborcz,
ktrej szefuje wiele lat nieprzerwanie, od momentu jej powstania.
Gdy patrzymy na histori powstania Gazety Wyborczej, nie
dziwi zwizki Michnika z ludmi wadzy, zakulisowe rozmowy,
zacieke zwalczanie opozycji - i to nie tylko w III RP. Warto przy
pomnie, e miao to miejsce ju w PRL. W padzierniku 1981 roku
inspektor W Kaszkur z SB zanotowa:
Michnik w rozmowie przeprowadzonej w dniu 12 X br. z Konradem
Bieliskim, Grayn i Grzegorzem Labud wystpi z propozycj
zrobienia filmu, ktry bdzie odbiciem ycia A. Macierewicza. Figu-
rant podj si napisania szkicw scenariusza do filmu w formie listu
i razem z Kuroniem rozpracuj go na sceny do filmu. Zdaniem figu-
ranta w tym trzeba Macierewicza ugotowa. [...] Natomiast E. Smo
lar zasygnalizowa odczuwaln niech osb zwizanych z emigracj
na Zachodzie do osoby A. Michnika, ktrego do tej pory nie mogli
atakowa, poniewa nalea on do KOR-u. Wedug Smolara, bohate
rem narodowym na emigracji moe zosta Antoni Macierewicz4.
Zatrzymajmy si na moment w tym miejscu i przyjrzyjmy si jed
nemu z padajcych tu nazwisk. Wymieniony w meldunku inspektora
Kaszkura Eugeniusz Smolar jest bratem Aleksandra Smolara. Obaj
dziennikarze to synowie przedwojennego komunisty Hersza (Grzego
rza) Smolara i komunistycznej historyk Walentyny Najdus. Grzegorz
50
Smolar (1905-1993) po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1920 roku
zosta czonkiem Komitetu Rewolucyjnego w Zambrowie, nastpnie
zwiza si z IkPP. Partia przerzucia go do Kijowa, gdzie uczyniono
go sekretarzem Wydziau Ekonomicznego Gubernianego Komitetu
Komunistycznego Zwizku Modziey, a take sekretarzem gazety
Modzie Robotnicza. Studiowa na uczelni partyjnej w Moskwie,
ksztaccej dziaaczy komunistycznych. W 1925 roku zosta przyjty
do Wszechzwizkowej Partii Komunistycznej (bolszewikw), a nastp
nie przeniesiono go do Charkowa (gdzie pracowa jako redaktor Mo
dej Gwardii) i w kocu do Moskwy. W 1926 roku zosta wybrany na
czonka Centralnego ydowskiego Biura Komitetu Centralnego Kom-
somou. Przerzucony do Wilna obj stanowisko sekretarza komuni
stycznej modziewki, a pniej Komunistycznej Partii Zachodniej
Biaorusi. Po aresztowaniu przez wadze polskie, zosta skazany i odby
trzyletni wyrok wizienia. Pniej by kierownikiem krajowej redak
cji wydawnictw KC KPZB, a take publikowa teksty w jzyku jidysz.
W 1936 roku ponownie zosta aresztowany i skazany na 6 lat wi
zienia, z ktrego uwolni go wybuch II wojny wiatowej i wkroczenie
Armii Czerwonej. Zosta wwczas redaktorem dziennika Biaystokier
Sztern - ydowskiego organu Komitetu Obwodowego WI<P(b). Gdy
w czerwcu 1941 wojska III Rzeszy zaatakoway Zwizek Sowiecki, tra
fi do getta. Po ucieczce zosta komisarzem politycznym sowieckich
oddziaw partyzanckich dziaajcych w tym rejonie. W 1946 roku
jako repatriant powrci do Polski i rozpocz prac w Centralnym
Komitecie ydw Polskich jako kierownik Wydziau Kultury i Pro
pagandy oraz czonek jego Prezydium. W latach 1949-1950 peni
funkcj przewodniczcego CKP jako nastpca Adolfa Bermana, ktry
wyjecha do Izraela. Do 1968 roku kierowa Foks Sztyme - organem
prasowym PZPR w jzyku jidysz. Stanowisko to utraci w 1968 roku
w wyniku wydarze marcowych. Wtedy te zosta usunity z partii.
W 1970 roku wyjecha przez Pary do Izraela.
Walentyna Najdus, matka Eugeniusza i Aleksandra Smolarw,
po wojnie zostaa docentem w Instytucie Nauk Spoecznych przy
KC PZPR. Od 1925 roku dziaaa w Midzynarodowej Organizacji
Pomocy Rewolucjonistom, bdcej przybudwk nielegalnej partii
komunistycznej. W 1929 roku zostaa przyjta do Komunistycz
nego Zwizku Modziey Zachodniej Biaorusi w Biaymstoku. Po
raz pierwszy zostaa aresztowana za dziaalno niezgodn z pol
skim prawem ju w wieku 19 lat. W okresie 1931-1936 odsiady
waa kar 4 lat i 7 miesicy wizienia. Zwolniona zostaa w stycz
niu 1936 roku z tytuu amnestii. Przyjto j wwczas formalnie
do Komunistycznej Partii Polski, albowiem nieformalnie nastpio
to podczas odbywania wyroku w 1933 roku. Krtki okres wolnoci
by te aktywnym czasem jej dziaalnoci: bya czonkiem Komitetu
Miejskiego KPP i kierownikiem nielegalnej szkoy aktywu partyj
nego. W listopadzie 1936 roku powrcia do wizienia z wyrokiem
dwunastu lat. W komunie wiziennej penia funkcj sekretarza
agitpropu. W zwizku z dziaalnoci na rzecz ruchu komunistycz
nego nie ukoczya studiw historycznych na Uniwersytecie War
szawskim - zostaa relegowana z tej uczelni w 1931 roku. We wrze
niu 1939 roku ucieka do Biaegostoku pod okupacj sowieck,
gdzie zostaa redaktorem sowieckiej gadzinwki Wyzwolony Bia
ystok i przyjto j do Wszechzwizkowej Partii Komunistycznej
(bolszewikw). W pniejszym okresie wykadaa histori w Oren-
burgu i Misku. Po powrocie do Polski wstpia do Polskiej Partii
Robotniczej. Zostaa wykadowc Szkoy Partyjnej przy KC PZPR,
gdzie kierowaa katedr. Po utworzeniu Instytutu Nauk Spoecz
nych przy KC PZPR zostaa tam docentem. W 1958 roku przesza
do Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie w roku 1964
otrzymaa tytu naukowy profesora.
Eugeniusz Smolar mia wasn tajn histori. 20 wrzenia
1989 roku por. Ilecki z Departamentu I wnioskowa o zniszczenie
materiaw kontaktu operacyjnego Korzec (nr sprawy 13475).
Wniosek zatwierdzi pk Bronisaw Zych, zastpca dyrektora Depar
tamentu I ds. dywersji ideologicznej (1 III 1982-31 VII 1990). Decy
zj wykonano w lutym 1990 roku5.
/ *"*' ...
ktaKTGE ^=?aht Ê;t u i *,. , *. *
' : ' ;..... ....
...
k^T
<? . #1:
/ rocsej szr
2Z> & jr# &*&*& t4:k . 'ZM-rt?. ^ ^
/pO'Z2~cn
Zs- . L, o fs ^7v"-
s' - *'- - *- *f <s ,fe{.?*- /j <f t"*? .rni<*
ty MjC.yrM o .<Vy^y <?/ ^ ;Z -/ fis* tgr A^-s^j #*< ,/VgSr
era; pttsc ic.'; ; ^ ^
MMM.^kU.<JCU. ________ ____________
VMos$ o .zji l sctreni s w esi p i ei akt iprsr/ y rMwaXn*2 ttr >'/<v*-'fP&
kryptoaln jy g&$~4zC
tfJi
j5
Zfsdxs, si t z nni^kim.
.czeuKiK wypia u
, . . iyjc/
/U' J >^<7
Ci i - Ci :
tirnssm
fsfeJ
r
s prsec.-jniNa/
606z si
Postanowienie o zniszczeniu akt kontaktu operacyjnego Korzec
(IPN BU 01746/ 4, k. 325)
Eugeniusz Smolar za udzia w wydarzeniach marcowych zosta
aresztowany. Po wyjedzie z Polski w roku 1970, studiowa w Szwe
cji, a nastpnie przenis si do Londynu, gdzie pracowa w polskiej
sekcji BBC (1975-1997), osigajc w 1988 roku stanowisko jej
dyrektora. Na emigracji wydawa razem z bratem kwartalnik poli
tyczny Aneks, ktry mia by przeciwwag dla Kultury Jerzego
Giedroycia. Aneks by pismem emigracji pomarcowej.
Jacek Kuro promuje pk. Lesiaka
Pukownik Suby Bezpieczestwa Jan Lesiak, uczestniczcy w atach
80. w Sprawie Operacyjnego Rozpracowania Wir6, w ktrej gw
nym figurantem by Adam Michnik, w 1989 roku zamkn jego
spraw i przekaza dokumenty do archiwum Ministerstwa Spraw
Wewntrznych. W tym czasie Michnik by ju redaktorem naczel
nym Gazety Wyborczej i posem OKP na Sejm kontraktowy. Ze
znalezionych do tej pory dokumentw wynika, e z 20 padziernika
1989 roku pochodz dwa dokumenty podpisane przez wczesnego
ppk. Lesiaka, zastpc naczelnika Wydziau II Departamentu III
MSW7.
Jan Lesiak - ju jako funkcjonariusz Urzdu Ochrony Pastwa
-by szefem zespou, ktry wiatach 1992-1995 prowadzi inwigilacj
prawicy. Pracowa wtedy w kontrwywiadzie UOP, kierowanym ww
czas przez Konstantego Miodowicza, zmarego w sierpniu 2013 roku
posa Platformy Obywatelskiej,
Rekomendujc (z powodzeniem) swoj przydatno do pracy
w UOP, Lesiak pisa, e rozpracowywaniem opozycji zajmowa si od
momentu powstania w 1977 roku w SB wydziau specjalizujcego si
w tych dziaaniach. Wyjania, co robi w Departamencie III bezpieki.
Braem rwnie udzia w tzw. dziaaniach procesowych realizowa
nych przez Biuro ledcze MSW tj. przeszukiwaniach, zatrzymaniach
i rozmowach ostrzegawczych8. Chocia w 1987 roku zosta zastpc
54
naczelnika, nadal zajmowa si rodowiskiem KSS KOR, a ponadto
Ruchem Wolno i Pokj.
Spraw tzw. szafy Lesiaka, w ktrej przechowywane byy opra
cowane przez jego zesp dokumenty dotyczce nielegalnej inwigila
cji partii politycznych, w 1997 roku ujawni Zbigniew Siemitkow
ski, minister-koordynator sub specjalnych w rzdzie Wodzimierza
Cimoszewicza. Sprawa trafia do prokuratury, jednak w 1999 roku,
za kadencji Hanny Suchockiej na stanowisku ministra sprawiedli
woci, spraw umorzono. ledczy uznali wwczas, e inwigilacja
bya bdem, a nie przestpstwem. W 2005 roku po objciu rzdw
przez braci Kaczyskich wrcono do sprawy. Prokuratura postawia
Lesiakowi zarzuty, a 20 wrzenia 2006 roku rozpocz si jego pro
ces. Lesiak zosta oskarony o przekroczenie w latach 1991-1997
uprawnie, m.in. przez stosowanie technik operacyjnych i r
de osobowych wobec legalnie dziaajcych partii politycznych.
W pierwszej instancji Sd Okrgowy w Warszawie umorzy post
powanie ze wzgldu na przedawnienie karalnoci czynu. Uzna
zarazem, e Lesiak zama prawo, przekraczajc swoje uprawnienia,
dezintegrujc legalnie dziaajce partie polityczne. Jednoczenie
oczyci go z zarzutu o udzia w wypadkach losowych liderw par
tii politycznych (m.in. spowodowanie wypadkw samochodowych
i wama do mieszka). Podajc ustne motywy takiego rozstrzy
gnicia, wskaza, e czyny zarzucane Lesiakowi przedawnione byy
ju w momencie stawiania zarzutw w 2001 roku, za czasw urz
dowania Lecha Kaczyskiego jako ministra sprawiedliwoci. Lesiak
podejrzewany jest take o sfaszowanie w latach 90. teczki prezesa
PiS Jarosawa Kaczyskiego.
Kariera Jana Lesiaka, ktry nie przeszed weryfikacji ze wzgldu
na dziaania wobec opozycji, bya moliwa w UOP... dziki liderowi
opozycji. Za byym esbekiem u wczesnego szefa MSW, Krzysztofa
Kozowskiego, wstawi si mianowicie Jacek Kuro, ktrego Lesiak
rozpracowywa w latach 80.9, w ramach Sprawy Operacyjnego Roz
pracowania Watra.
O ile informacja na temat Jacka Kuronia i Jana Lesiaka jest
powszechnie znana, o tyle mao kto wie, e Lesiak jako funkcjona
riusz Suby Bezpieczestwa zajmowa si take Adamem Michni
kiem, co wynika z dokumentw znajdujcych si w IPN.
Lesiak inwigiluje Michnika
W notatce urzdowej z i stycznia 1984 roku podpisanej przez
majora Jana Lesiaka, inspektora Ministerstwa Spraw Wewntrznych,
czytamy:
Suba Bezpieczestwa MSW uzyskaa informacj, z ktrych
wynika, i w numerze 73 z dnia 5 stycznia 1984 r. nielegalnego pisma
pt. Solidarno - Tygodnik Mazowsze, opublikowany zosta tekst
pt. Panie Generale, niech Pan si zastanowi nad sob. List Adama
Michnika do generaa Kiszczaka, sygnowany przez A. Michnika10.
We wniosku o zakoczenie sprawy czytamy:
Figurant zaniecha! prowadzenia dziaalnoci opozycyjnej. Dnia
4 czerwca 1989 roku zosta wybrany posem na Sejm PRL w okrgu
wyborczym w Bytomiu. Jest redaktorem naczelnym Gazety Wybor
czej^ Biorc powysze pod uwag podjto decyzj zakoczenia dal
szego prowadzenia sprawy. Materiay operacyjne zebrane w sprawie
zoy w archiwum Biura C MSW celem przechowywania wg
kategorii. Materiaw nie wypoycza bez zgody Dyrektora Departa
mentu MSW przez okres 20 lat11.
Nazwisko Lesiaka figuruje te na meldunku kocowym zamyka
jcym spraw Adama Michnika.
Bez udziau sub specjalnych [PRL - aut.] porozumienie z opozycj
w 1989 roku nie byoby moliwe12
56
- stwierdzi gen. Czesaw Kiszczak w sdzie w trakcie procesu autorw
stanu wojennego. Po raz pierwszy wic Kiszczak powiedzia publicz
nie to, co znacznie wczeniej, ju od lat mwili prawicowi ekstre-
mici i oszoomy'. Ostatni peerelowski szef Ministerstwa Spraw
Wewntrznych faktycznie potwierdzi porozumienie sub specjal
nych PRL i tzw. opozycji demokratycznej. W kontekcie tej wypo
wiedzi na uwag zasuguje meldunek funkcjonariusza SB z 6 marca
1989 roku dotyczcy spotkania dziaaczy Solidarnoci z Adamem
Michnikiem i Zbigniewem Bujakiem w kociele przy ul. Deotymy
w Warszawie.
A. Michnik odpowiadajc na pytania z sali, konsekwentnie optowa
za modelem osignicia consensusu we wszelkich moliwych kwe
stiach. [...] Kilkakrotnie podkreli konieczno rezygnacji z tzw.
rozliczenia stanu wojennego, aby nie psu atmosfery i nie dawa do
rki konserwie partyjnej broni. Stwierdzi, e poniewa 1/ 3 aktywu
partyjnego zaakceptowaa uchway X Plenum KC, naszym obowiz
kiem jest popiera t mniejszo, unikajc wszelkich star mogcych
by argumentem dla betonu. [...] Kilkakrotnie wymiewa podbu
rzajce enuncjacje KPN, krytycznie oceni te radykalizm NZS
[Niezalenego Zrzeszenia Studentw - aut.]. [...] A. Michnik sta
ra si przekona zebranych, e celem numer jeden jest uratowanie
Polski, warto wic wszystkie budzce si emocje i nieproduktywne
spory odoy na pniej. [...] W ostrych sowach oceni te tzw.
grup robocz Gwiazdy
- czytamy w tajniej notatce SB przekazanej generaowi Wojciechowi
Jaruzelskiemu13.
Kilka dni pniej, 11 marca, Michnik odby trzy i p godzinn
rozmow z Jerzym Urbanem, o ktrej ten w poufnym licie zamel
dowa Jaruzelskiemu. Wedug Urbana, Michnik zgodzi si, i atak
na nomenklatur jest atakiem na rodowisko organizatorw produk
cji i powiedzia, e przekae ze swoim poparciem szefom opozycji
sugesti, eby sprawy gospodarcze byy, do pewnego stopnia, stref
wsplnie chronion14. Okolicznoci napisania tajnego listu przez
Urbana wskazuj, e nie mg on oszukiwa Jaruzelskiego, poniewa
informacje byty elementem ustalania taktyki strony rzdowej, a sam
autor mg obawia si, e Jaruzelski moe zweryfikowa jego infor
macje przy pomocy rodkw operacyjnych.
Wkrtce mona byo przeczyta na lamach Gazety Wyborczej
uzasadnienie dla uwaszczenia nomenklatury, potocznie utosamiane
z rozkradaniem majtku narodowego przez komunistw.
Nie rozpaczam z powodu zanionych wycen majtku przechodzcego
w rce spek nomenklaturowych. [...] Ze bdzie to forma kredyto
wania? Bdzie. Potraktujmy to jako odpraw dla nomenklatury ktra
nie spoeczestwu suya, nie zasuya si, ale tracc przywileje,
zaszczyty, dochody, czuje si wywaszczana z dorobku dwch poko
le. Opowiadam si za odczepnym15.
Dodajmy, i Jerzy Szperkowicz - autor tak ubolewajcy nad
wywaszczaniem komunistw z wasnoci, by najpierw korespon
dentem ycia Warszawy (1956-1968), a pniej RSW Prasa
(1969-1974) w Moskwie. Ciekawe, czy to wanie tam dowiedzia
si o dorobku dwch pokole komunistw?
Po studiach i podjciu w 1956 roku pracy w yciu Warszawy
Jerzy Szperkowicz pozna tam Hann Krall i zawar z ni zwizek
maeski. W 1966 roku zosta wysany przez redakcj jako kore
spondent do Moskwy. 12 maja 1966 roku, na trzy dni przed wyjaz
dem, spotka si z nim por. Ireneusz Sikora z Wydziau VII Depar
tamentu II, a wic jednostki zajmujcej si w ramach kontrwywiadu
kontrol obywateli polskich wyjedajcych z kraju. Sikora reaizo-
wa zlecenie szefa Grupy Wisa w Moskwie. Celem rozmowy byo
nawizanie wsppracy i przekazanie na kontakt Grupie Wisa
- pisa Sikora do naczelnika Wydziau II pk. Zygmunta Polaka16.
W swoim raporcie z rozmowy werbunkowej z 14 maja por. Sikora
przekazywa, i Szperkowicz
58
uwaa to [tj. udzielanie informacji - aut.) nawet za swj obywatel
ski obowizek. Powiedzia nawet, e gdybymy do niego nie dotarli,
o przypadkach godzcych w interes Polski lub Gospodarzy [tj. ZSRS
- aut.) staraby si zasygnalizowa drog subow lub przez nasz
ambasad.
Szperkowicz nastpnie zobowiza si, e bdzie nam udziela
informacji o cudzoziemcach z krajw kapitalistycznych, z ktrymi
spotkania jego bd wynikay z pracy dziennikarskiej17. Dziennikarz
podkreli jednak, e nie chce podejmowa si jakich specjalnych
zada i odmwi nawizania kontaktu w Moskwie na haso. Dlatego
MSW musiao wysa por. Sikor w delegacj do stolicy ZSRS. Szper-
kowicza zarejestrowano jako kontakt poufny JS, ale jego ankieta
personalna z 1985 roku ma kategori TW J.S.18.
12 padziernika por. Sikora raportowa:
Od 4.10 - 7.10 br. przebywaem w Moskwie w celu przekazania k.p.
JS na kontakt Grupie Wisa. Powysze polecenie wykonaem.
JS, ktry podtrzyma ch wsppracy z nasz Sub, zosta prze
jty przez w/ wym. grup19.
Na miejscu jednak nie wszystko poszo po myli SB, gdy Szper
kowicz nie utrzymywa szerokich kontaktw towarzyskich. We wnio
sku o zaniechanie wsppracy z 6 lutego 1971 roku por. Sikora pisa,
e Szperkowicz izolowa si w rodowisku polskim i nie nawiza
kontaktw z osobami z krajw kapitalistycznych20.
ROZDZIA 2. NADZORCA SPOECZESTWA
ff atw , tui i :l i p l l i i l
3**.
ISIliEJMt!!
l i l i i
MliSIfK I I I Sf
i A J? O 1 f
7 <8niu a *7*1566 wolta m prolfef tm%%$my z @*up?
n'W%&hkn pa%fsk&j s^sf.t pTZ% por* Srerjussa Si k orf.
o t o # o r g . s * Y X 1 S # f * l l ' M W, r d k t r
irfJp.fefft mtaipi W^m
ITasferri* *
Ulik pT mkmml & w ^ i w n e r n s g n a f c c a t a f c t g r u p i *
"STia**" ni tc s,s*ts aa
o k r e s c s f c o r a s h d i i i p o r . I r * * . ? * * . S i k o r o * F r a r e l s s k p *
M t . ^ M A $z*iM K nm w j M v n z ~ m * A i %m
<ftptk&%'K^ M . v}H ^f /
2Md>% **"
i J . ; / ;* i i . / m w ^ . f o n k/
.p 'mS*kZ ,. ;:
Ssfc? ;
v/
Raport pk. Polaka, naczelnika Wydziau VII Departamentu II
z 24 wrzenia 1966 roku (IPN BU 002082/ 183)
,=Mik*tar. [ijj i j; Li'x rn j
I d e n t y f i k a t o r P E S E L !
I P N B U 0 0 2 0 8 6 / 4 2 3
ANKI ETA -PERSONALNA
Ankieta personalna - Szperkowicz Jerzy (IPN BU 002086/ 423)
Trosk o ciki los komunistycznej nomenklatury, ktr Michnik
obieca Urbanowi, szef Wyborczej propagowa take na Bakanach.
W czerwcu 1989 roku w Belgradzie tumaczy Serbom:
Jeli ludzie nomenklatury wejd do spek akcyjnych, jeli stan si
jednymi z wacicieli, wwczas bd zainteresowani, by tych akcyj
nych stowarzysze broni, a system akcyjny niszczy porzdek stali
nowski21.
Dlatego konsekwentnie Michnik wypowiada si przeciwko
uchwaleniu ustawy w sprawie przejcia na rzecz Skarbu Pastwa
majtku byej PZPR. 28 kwietnia 1990 roku w Sejmie porwny
wa posw popierajcych ustaw do komunistycznych prokurato
rw: w niektrych wystpieniach, niestety take moich kolegw
posw z OKP, z przeraeniem usyszaem ten ton, ktry syszaem
w prokuratorskich przemwieniach wtedy, kiedy sam siedziaem na
awie oskaronych. Michnik chcia wic zaoszczdzi PZPR swego
mczeskiego losu. W niektrych gosach, o czym mwi z blem
- kontynuowa Michnik - usyszaem co, co bym nazwa antykomu-
nizmem jaskiniowym22.
Termin stalinowski nieprzypadkowo zastpi przymiotnik
komunistyczny. We wspomnianej rozmowie z Urbanem Michnik
obieca w zamian za legalizacj drugoobiegowej Krytyki i wyjcie
jej spod cenzury pisa nie komunizm, a stalinizm23.
Z dokumentw Suby Bezpieczestwa wynika, e w okresie
Solidarnoci Michnik - m.in. w rozmowach z Andrzejem Gwiazd
- krytykowa swoich pniejszych faworytw, jak np. Jacka Kuronia
i Tadeusza Mazowieckiego. I chocia ponad 90 proc. archiww Suby
Bezpieczestwa zostao zniszczonych w czasie, gdy premierem by
Tadeusz Mazowiecki, to jednak nie udao si wszystkiego unicestwi.
Wedug na przykad dokumentw sporzdzonych przez oficerw SB
Adam Michnik mia mie niezwykle krytyczne zdanie o Tadeuszu
Mazowieckim (poczwszy od 1980 roku, gdy Michnik dowiedzia
si, e Mazowiecki chce si dogada z Macierewiczem). Wida to
take w zapisanej przez SB rozmowie z Andrzejem Gwiazd, podczas
ktrej Michnik stwierdzi:
Ty musisz mie swoj komisj ekspertw, a nie Geremka i Mazo
wieckiego, tu nie moecie si cofa, Chrzanowskiego za blisko nie
dopuszczaj do siebie, bo to jest zagorzay katolik, uwaajcie, by nie
wrobili was w chrzecijaskie zwizki zawodowe, bo wtedy bdzie
klops24.
Michnik nie oszczdza te Lecha Wasy. W rozmowie ze zna
jomym (w dokumentach SB jest podane nazwisko - aut.) wyraa si
lekcewaco o przywdcy Solidarnoci, twierdzc, e
niedugo si skoczy, e uderzya mu woda sodowa do gowy, e
wreszcie uwierzy w to, e jest mem opatrznociowym. Wasa nie
potrafi - zdaniem figuranta - w por wycofa si i pozosta symbo
lem tego, co si stao25.
W rozmowie z innym znajomym Michnik mwi o Wasie: on
jest gupi jak but z lewej nogi [...] wspaniay ludowy demagog z boej
aski26.
W dokumentach IPN znajduj si cytowane przez funkcjonariu
szy SB opinie Adama Michnika, wedug ktrych mia on mie bardzo
krytyczn ocen dziaa m.in. Tadeusza Mazowieckiego jako kandy
data na premiera. Najprawdopodobniej wanie obawa przed publicz
nym ujawnieniem kompromitujcych treci sprawia, e penomocnik
Michnika Piotr Rogowski 14 wrzenia 2005 roku na amach Gazety
Wyborczej opublikowa nastpujce owiadczenie:
Do Adama Michnika dotary informacje wskazujce na to, e niekt
rzy pracownicy IPN lub inne osoby, ktre zapoznay si z materiaami
z podsuchu czy weszy w ich posiadanie, zamierzaj wykorzysta je
w swoich publikacjach lub publicznych wypowiedziach.
Z upowanienia Adama Michnika owiadczam, e nie wyraa
on zgody na upublicznienie materiaw z podsuchw zainstalowa
nych w jego mieszkaniu.
Przypominam, e materiay te zgromadzone zostay przez
organa bezpieki bez wiedzy i zgody mojego mocodawcy, z wykorzy
staniem niegodziwych i nieprawych metod oraz z racym pogwace
niem jego praw.
Ewentualne upublicznienie materiaw z podsuchw rozu
miane bdzie jako kontynuowanie niegodziwych i bezprawnych dzia
a bezpieki wobec Adama Michnika.
Owiadczam, e w wietle dostpnych nam opinii i ana
liz prawnych upublicznienie materiaw z podsuchw bezpieki
bdzie przestpstwem z kodeksu karnego. Doprowadzi take do
naruszenia dbr osobistych Adama Michnika, m.in. takich jak
prawo do prywatnoci, nietykalnoci mieszkania czy tajemnicy
korespondencji.
Dlatego w imieniu Adama Michnika owiadczam, e gdyby do
tego doszo, podejmiemy kroki prawne na drodze karnej lub cywilnej
przeciw sprawcom tego czynu (osobom lub podmiotom). Mj moco
dawca traktuje to jako ostateczno, jednak jest na to zdecydowany
dla obrony swoich dbr osobistych i w protecie przeciw formuowa
niu ocen lub opinii o wydarzeniach z tamtych lat na podstawie mate
riaw, take na jego temat, niegodziwie i bezprawnie gromadzonych
przez bezpiek.
Michnik w Moskwie
Badacze z Instytutu Pamici Narodowej odnaleli pochodzce
z 1989 roku szyfrogramy tzw. Grupy Operacyjnej Wisa. Bya to kil
kuosobowa placwka peerelowskiej bezpieki dziaajca w Moskwie.
Z opisanych w szyfrogramach zdarze wynika, e Rosjanie ju wiosn
1988 roku byli skonni rozpocz wstpny dialog z opozycj. Osob,
ktra podejmowaa liczne kontakty z Moskw, byl Adam Michnik.
Ujawni to Antoni Dudek w Biuletynie IPN27, gdzie przytoczy m.in.
depesze wysyane przez ambasad PRL w Moskwie do centrali Mini
sterstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie.
Tu te moe tkwi pocztkowa niech Kiszczaka do dopusz
czenia Michnika do rozmw Okrgego Stou. Jak bowiem ocenia
Urban w poufnym licie do Jaruzelskiego:
Moja konkluzja: Michnik w opozycji wystpuje jako promotor ich
stosunkw z ZSRR. Pd do ich nawizania i umocnienia jest zrozumiay,
ale bardzo niebezpieczny. Wymaga bardzo starannego dawkowania28.
Ambasada ywo interesowaa si na przykad wizyt, jak w lipcu
1989 roku Adam Michnik zoy w Moskwie na par dni przed wybo
rem prezydenta PRL przez Senat i Sejm kontraktowy. Jedynym kan
dydatem na ten urzd by Jaruzelski.
14 lipca 1989 roku z ambasady wysano depesz na temat spo
tkania Michnika z przedstawicielami Moskowskich Nowosti.
Na pytanie, kto jest osob odpowiedzialn na stanowisko prezydenta,
Michnik odpowiedzia, e tak jest komunista Jaruzelski
- czytamy w depeszy. I dalej:
Michnik stwierdzi, e Polska powinna pozosta w Ukadzie War
szawskim. Jest przeciwny tezie Busha [Georgea, prezydenta USA
- aut.\, e ZSRR powinien wyprowadzi wojska z Polski, gdy nast
piaby zachwiana rwnowaga si w Europie.
Najistotniejsze dokumenty dotyczce tej wizyty znikny
z archiww Ministerstwa Spraw Zagranicznych - powiedzia w wywia
dzie dla Rzeczpospolitej Antoni Dudek, historyk, doradca prezesa
IPN. - Brakuje m.in. trzech kartek z szyfrogramami z ambasady PRL,
w ktrych relacjonowano wizyt. Zostay po prostu wyrwane i lad
po nich zagin29.
Pierwszy salonMichnika
W latach 60. Adam Michnik sta si wsptwrc salonu politycz
nego, o ktrym zezna w procesie komandosw przesuchiwany
jako wiadek Andrzej Mencwel.
W salonie (tak nazw dla spotka mia wymyli Michnik)
spotykali si ludzie, ktrzy okrelali siebie jako intelektualn lewic
lub jako socjalistycznych demokratw. Ci, ktrzy nie zgadzali si
z tak lini ideologiczn, naraali si na bojkot.
Warto przypomnie te wydarzenia sprzed lat, poniewa nic si nie
zmienio zarwno w postawie redaktora naczelnego Gazety Wybor
czej, jak i otaczajcego go salonu. Wida to szczeglnie w antylustra-
cyjnej histerii, ktr reprezentuje GW, a jej przyczyn naley szuka
w aktach IPN, w ktrych suby specjalne PRL udokumentoway dzia
alno opozycyjn Adama Michnika, jego pogldy, wypowiedzi oraz
dziaania majce zapewni mu dominacj w rodowisku opozycjonistw.
Wszystko, co pisz inni na temat wsppracownikw sub spe
cjalnych PRL, jest - wedug Gazety Wyborczej - ze, niedopusz
czalne, oparte na sfaszowanych materiaach SB. Ci za, ktrzy byli
wczeniej atakowani lub omieszani przez GW, w momencie ujaw
nienia przez inne media faktu wsppracy ze subami specjalnymi
PRL s natychmiast przez t gazet otaczani opiek.
Klasycznym przykadem jest Lech Wasa, z ktrego Wyborcza
kpia w latach 90. i o ktrym w czasach PRL lekcewaco wyraa
si Adam Michnik, czego dowodz dokumenty znajdujce si w IPN.
Wedug akt IPN Michnik chcia, by ukaza si artyku Ewy Milewicz
przedstawiajcy Was w niekorzystnym wietle, na co nie zgadza
si Jacek Kuro30.
Michnik nie kry swojego krytycznego stosunku do Wasy
- w rozmowie z Andrzejem Gwiazd stwierdzi, e po kadej wypo
wiedzi Wasy otwiera mu si scyzoryk31.
Gdy jednak ukazaa si wydana przez IPN ksika Sawomira
Cenckiewicza i Piotra Gontarczyka SB a Lech Wasa. Przyczynek
66
do biografii o wsppracy Wasy z SB na pocztku at 70., Wybor
cza przypucia frontalny atak zarwno na autorw ksiki, jak
i wadze Instytutu Pamici Narodowej.
Okrge negocjacje z SB
Dwadziecia pi lat temu rzdzca PZPR wraz ze subami spe
cjalnymi PRL rozpocza konstruowanie okrgego stou. Do roz
mw wybraa tych, ktrzy dawali gwarancj powodzenia caej ope
racji. Kalka lat temu Gazeta Polska dotara do niepublikowanych
dokumentw, z ktrych wynika, e rozmowy z opozycjonistami SB
prowadzia ju od at 70. - midzy innymi z Adamem Michnikiem.
Jak wynika z dokumentw, okrgostoowe przedsiwzicie nie miao
zatem charakteru tak pionierskiego, jak mogoby si wydawa. Sto
jcy na czele MSW genera Czesaw Kiszczak doskonale si oriento
wa, kto jest skonny do rozmw.
Sprawa jest bardzo istotna. O nieformalnych kontaktach niekt
rych opozycjonistw wspomina Jan Lityski w Tygodniku Mazow
sze32, mwic wprost o rozmowach prowadzonych pod szyldem
przesucha z szefem MSW gen. Kiszczakiem i podlegymi mu funk
cjonariuszami jako o negocjacjach politycznych.
Moja wypowied w Tygodniku Mazowsze bya czysto ironiczna,
przesuchania nazwaem rozmowami. To pniej zostao zinterpreto
wane jako stan faktyczny
- mwi Gazecie Polskiej Jan Lityski33.
Jednak w tym samym czasie rozwija si dialog Jacka Kuro
nia z dwoma oficerami SB szczebla centralnego (MSW) - pk.
Wacawem Krlem i mjr. Janem Lesiakiem. Wwczas to, jak czy
tamy w jednym z dokumentw SB z 1985 roku: Kuro zgodzi si
na ewentualne dalsze rozmowy, jeeli bd takie potrzeby, jednak
zgosi si tylko na wezwanie pisemne77. Mia on wprost zaoferowa
wadzy moliwo nieoficjalnego przeprowadzenia rozmw z okre
lon grup osb7734. Tego typu rozmowy Kuro prowadzi z MSW
a do 1989 roku. Wedug notatek SB - nie mia on zudze, e
rozmowy przy okrgym stole bd w pewnym sensie dogadywa
niem si elit77.
Po obu bowiem stronach istniej siy antyreformatorskie przeciwne
jakiemukolwiek porozumieniu - J. Kuro przypuszcza, e w obozie
opozycji poza porozumieniem pozostan radykaowie i niepodlego
ciowcy
- czytamy w notatkach SB z lutego 1989 roku35.
Interwencja Kiszczaka
W archiwach IPN zachowao si pismo ministra spraw wewntrz
nych Czesawa Kiszczaka z 20 kwietnia 1987 roku w sprawie Jana
Lityskiego, skierowane do zastpcy prokuratora generalnego PRL
- naczelnego prokuratora wojskowego.
[...] Wnosz o spowodowanie wystpienia z wnioskiem do Sdu
Najwyszego o umorzenie prowadzonego przez Biuro ledcze MSW
pod nadzorem Naczelnej Prokuratury Wojskowej ledztwa przeciwko
Janowi Lityskiemu.
W/ w jest podejrzany o to, e w okresie od wrzenia 1977 roku
do sierpnia 1982 roku w Warszawie i innych miastach w Polsce majc
na celu obalenie przemoc ustroju PRL podj w ramach tzw. Komi
tetu Samoobrony Spoecznej - KOR - w porozumieniu z J. Kuroniem,
J. J. Lipskim, A. Michnikiem i innymi osobami czynnoci przygotowaw
cze zmierzajce do urzeczywistnienia tego celu. W dniu 16.06.1983 r.
ledztwo w tej sprawie zostao zawieszone [Jan Lityski nie wrci
z przepustki do wizienia i by poszukiwany listem goczym - aut.\.
68
J. Lityski posiada aktualnie pozytywn opini w miejscu
zamieszkania. Podkreli naley i przestrzega on take obowizuj
cego porzdku prawnego. [...] Biorc powysze pod uwag, jak rw
nie uwzgldniajc postpujc normalizacj ycia spoeczno-poli
tycznego w kraju wnioskuje jak na wstpie [...]
- napisa gen. broni Czesaw Kiszczak36.
Po interwencji Kiszczaka sprawa nabraa byskawicznego tempa
- ju 27 kwietnia 1987 roku Naczelna Prokuratura Wojskowa skiero
waa wniosek o umorzenie sprawy Lityskiego i tak si te stao.
Ju wtedy trway rozmowy opozycjonistw z funkcjonariuszami
SB i przedstawicielami MSW, ktre ostatecznie doprowadziy do
Okrgego Stou.
Jan Lityski w rozmowie z Gazet Polsk, ktra opisaa t
histori, nie kry zaskoczenia, gdy dowiedzia si, e to gen. Kiszczak
interweniowa w jego sprawie.
Pierwsze sysz. Najprawdopodobniej miao to zwizek z amnesti
z 1986 r., na mocy ktrej procesy moich kolegw z KOR zostay
umorzone. Poniewa wtedy si ukrywaem, amnestia mnie nie obja
i dopiero pniej sprawa przeciwko mnie zostaa umorzona
- stwierdzi Jan Lityski37.
Przypominam sobie, e interweniowaem o wypuszczenie go z wizie
nia na prob jego matki
- mwi z kolei Kiszczak Gazecie Polskiej38.
Rozmowy z SB
Jak wynika z dokumentw znajdujcych si w zasobach Instytutu
Pamici Narodowej, pierwsze rozmowy Suby Bezpieczestwa
ROZDZIA 2. NADZORCA SPOECZESTWA
69
z opozycjonistami w latach 70. byy prowadzone m.in. w ramach
sprawy operacyjnego rozpoznania Gniazdo39, realizowanej w latach
1972-1976.
Teresa Bogucka - pisarka, dziennikarka i publicystka Gazety
Wyborczej, opozycjonistka inwigilowana przez suby specjalne PRL
m.in. w ramach Gniazda - opisaa dziaania SB w 2006 roku w arty
kuach Gniazdo - ndza SB oraz W trujcych oparach teczek40.
Obydwie publikacje maj wydwik antylustracyjny, a ich lektura znie
chca miaa do signicia do archiww sub specjalnych PRL.
Bogatszym rdem byli tajni wsppracownicy W momencie otwar
cia sprawy na dziesiciu figurantw, czyli inwigilowanych, przypadao
12 TW. Ale tylko teoretycznie. Ledwie paru udao si SB doprowa
dzi w poblie ledzonych osb, przy czym Adam Michnik, o ktrego
gwnie chodzio, by dla nich w zasadzie niedostpny41.
Bogucka nie wspomniaa natomiast o bardzo istotnej rozmowie,
ktra - jak wynika z dokumentw - odbya si 21 czerwca 1974 roku
w barku Rozciroe pomidzy Adamem Michnikiem, figurantem
Gniazda, a funkcjonariuszami SB.
[...] Notatka wiernie odtwarza przebieg rozmowy. A. Michnik jest
czowiekiem o duej inteligencji, ubi, gdy akcentuje si jego pozycj
zarwno w rodowisku komandosw, jak i wrd inteligencji war
szawskiej w konserwatywnych pogldach [tak w oryginale - aut.\
(wg jego stwierdze). Jest w do trudnej sytuacji materialnej i widzi
potrzeb stabilizacji.
Wydaje si, e trzeba w celu podtrzymania kontaktu pj na
pewne ustpstwo i da mu zezwolenie na wyjazd do NRD. Do dnia
15.7.74 bdzie przebywa w Warszawie i w tym okresie chtnie spo
tka si na dalsze rozmowy
- napisa 21 czerwca 1974 roku funkcjonariusz Suby Bezpiecze
stwa42.
70
Rozmowy wbarku
Z dokumentw wynika, e w spotkaniu z Adamem Michnikiem,
oprcz sporzdzajcego notatk funkcjonariusza - inspektora
Wydziau II ppor. Mariana Kulety, bra udzia ppk Andrzej Maj,
naczelnik Wydziau III SB. Rozmowa zacza si od zoenia gratu
lacji Adamowi Michnikowi z okazji ukoczenia studiw na Uniwer
sytecie Poznaskim.
[...] A. Michnik byt bardzo zadowolony z naszych gratulacji i wyrazi
swoje uznanie pod adresem SB za nieprzeszkadzanie w kontynuowa
niu i ukoczeniu studiw | ...J
- czytamy w notatce.
Przyszy naczelny Gazety Wyborczej sytuacj w kraju okreli
jako dopust boy, ale - jak zauway funkcjonariusz SB - po wyda
rzeniach w Czechosowacji w sierpniu 1968 roku nie prowadzi on
adnej dziaalnoci konspiracyjnej.
|... j Wniosek ten nie jest wynikiem braku u niego aktywnoci czy
oznak zniechcenia, co niektrzy w Polsce i z zagranicy jemu zarzu
caj, lecz konsekwencj realnego osdu obecnej sytuacji politycznej.
Dlatego te nadmieni, e gdyby wiedzia o powstaniu nielegalnej
organizacji zamierzajcej, jak okreli, wysadzi Muzeum Lenina
w Warszawie lub pomnik w Poroninie, sam zameldowaby o tym
wadzom bezpieczestwa. Pono takiego samego zdania ma by rw
nie Jacek Kuro. Nastpnie nadmieni, e on rozumie sens istnienia
naszego resortu i wykonywanie przez niego okrelonych zada. Taki
resort musi istnie w kadym pastwie niezalenie od ustroju, ale
nigdy nie pogodzi si z wykonywaniem funkcji konfidenta i takich
ludzi zdecydowanie ocenia negatywnie [...]
- napisa esbek. Z notatki jednoznacznie wynika, e Adam Michnik
zdecydowanie odrzuci propozycj przyjcia jakiejkolwiek pomocy
materialnej od SB.
| ...| A. Michnik by zaskoczony form prowadzenia przez nas z nim
rozmowy. Dziwi si, e nic od niego nie chcemy zaznaczajc, abymy
si nie udzili, e uda si nam namwi jego do wsppracy. Okreli to
jako przyjcie przez nas nowej lormy i taktyki dziaania. Zdecydowanie
odrzuci propozycje przyjcia jakiejkolwiek pomocy materialnej od nas
zasaniajc si uraaniem jego godnoci i ambicji. Absolutnie nie mg
zrozumie chci bezinteresownego inwestowania w jego osob
- zanotowa ppor. Kuleta.
Wedug funkcjonariusza SB Adam Michnik zgodzi si na kolejne
spotkania i rozmowy.
Gotw jest i zgadza si na kontynuowanie z nami dalszych rozmw,
jednake najchtniej chciaby, aby byy one prowadzone w Komen
dzie Stoecznej MO i by zawiadamiany o nich oficjalnym wezwa
niem. Nie zamierza robi z tego tajemnicy, poniewa nie ma nic do
ukrywania, natomiast z pewnych spraw wg wasnego uznania nie
bdzie si zwierza i nie bdzie nas informowa [...J
- czytamy w notatce SB.
Funkcjonariusze bezpieki byli zadowoleni ze spotkania z opozy
cjonist, co znalazo odzwierciedlenie w raporcie.
[...] Biorc pod uwag caoksztat przeprowadzonej rozmowy naley
oceni j pozytywnie. Aby mc liczy perspektywicznie na korzyci
operacyjne naleaoby:
1/. zezwoli A. Michnikowi na wyjazd do NRD
2/. za wszelk cen kontynuowa z nim dalsze rozmowy
- zakoczy subowe pismo do przeoonych ppor. Kuleta.
Ostatecznie Adamowi Michnikowi wydano paszport i udao mu
si na zaproszenie Jeana-Paula Sartrea wyjecha - przez NRD - do
Parya43. Przedstawicielem francuskiego salonu kierowaa w dzia
aniu bezwzgldna fascynacja komunizmem, najpierw stalinowskim,
pniej chiskim.
72
RESORTOWE DZiECI. MEDIA
Rnica midzy francuskimi Salonami epoki Owiecenia i XX
wieku bya pod tym wzgldem taka, e elita francuskich intelektuali
stw minionego stulecia jedzia do Rosji na rne stalinowskie Kon
gresy Zjazdy Modziey czy Mityngi Pokoju i widziaa ca sowieck
potworno. Wszelako midzy pismami jednych i drugich rnicy
nie ma adnej! J. P. Sartre, kiedy wrci z Sowietw (1954) i chwali
ten system, usysza od dziennikarza, e co tu chyba nie tak, bo
przecie Rosjanom nie wolno nawet wyjeda za granic z ich kra-
ju-agru. Skwitowa to (zupenie serio) twierdzeniem, e Rosjanie nie
jed za granic tylko dlatego, i nie chc, gdy uwaaj swj kraj za
najpikniejszy, wic wol siedzie w domu!44.
Wbrew niektrym opiniom Adam Michnik nie bra udziau
w zakadaniu Komitetu Obrony Robotnikw. Organizatorem KOR,
stworzonym w celu pomocy robotnikom represjonowanym w czerwcu
1976 roku, by Antoni Macierewicz wraz z grup osb wywodzcych
si z harcerskiej grupy Czarna Jedynka. Wrd nich znaleli si:
Piotr Naimski, Dariusz Kupiecki, Wojciech Falkowski czy Wojciech
Onyszkiewicz. Pniej doczyli do KOR take Flenryk Wujec, Miro
saw Chojecki i Zbigniew Romaszewski. Formalne powoanie KOR
nastpio we wrzeniu 1976 roku. Gdy KOR dziaao ju w najlepsze,
w kwietniu 1977 roku do tego grona doczy lider komandosw
Adam Michnik45.
Katy - przeszo zapomnie
Adam Michnik i jego rodowisko od lat mieli swoiste, wybircze
podejcie do historii. Mwi o tym w rozmowie z Ann Zechenter
znany krakowski opozycjonista, w czasach PRL-u pomysodawca
i zaoyciel podziemnego Instytutu Katyskiego Adam Macedoski.
[...] poszedem chyba najpierw do Michnika, ale wanie byli u niego
Wosi fiata 1979/ 1980 - aut.\. Zrozumiaem, bo znam troch woski,
e s to komunici albo anarchici. Michnik nie mia dla mnie czasu;
oznajmi mi, e KOR [tj. odam KOR-u reprezentowany przez Mich
nika, Kuronia i Lityskiego - aut.] Katyniem nie bdzie si zajmo
wa, bo Katy to przeszo, a KOR zajmuje si tylko przyszoci.
Przypomniaem mu: Ale piszecie o marcu 1968. A to co innego
- powiedzia i na tym rozmowa si zakoczya. Poszedem od niego
do Lityskiego, powtrzyem, e chc drukowa materiay katyskie,
a Lityski, e to zy pomys, e ujawnienie zbrodni katyskiej i upu
blicznienie tego powikszy przepa midzy Polakami a Rosjanami.
Powiedziaem mu, jeeli dobrze pamitam, e ujawnienie prawdy
o holokaucie nie zaszkodzio stosunkom Niemcw z ydami. Zacz
limy si kci z ktrym z KOR-owcw.
Innym razem - opowiada Macedoski -
trafiem na imieniny Seweryna Blumsztajna. Byo gorco, wszyscy
pili, jedli kanapki. Byem troch ca sytuacj zdezorientowany,
bo oni wszyscy byli zawiani. Powiedziaem Jackowi Kuroniowi, by
przekaza Wolnej Europie, e wyszed Biuletyn Katyski. Kuro
bekota tak, jakby mnie nie sysza. Sewek Blumsztajn by najbar
dziej trzewy. Chcieli czstowa mnie wdk, ale ja nie lubi wdki,
wic wyszedem. Nie byem pewien, czy dadz zna do Wolnej
Europy46.
W Wolnej Europie nie ukazaa si jednak informacja na temat
Biuletynu Katyskiego. Wyemitowano jedynie apel wzywajcy
do bojkotu letnich igrzysk olimpijskich w Moskwie, domagajc si
ujawnienia przez rzd Zwizku Radzieckiego sprawcw i okolicz
noci zbrodni katyskiej oraz wskazania wszystkich mogi pomor
dowanych w ZSRR obywateli polskich, wystosowany 13 lutego
1980 roku przez Komitet Porozumienia na rzecz Samostanowie
nia Narodu Polskiego (Marian Pika, Edward Staniewski, Wojciech
Ziembiski)47.
74
Gazeta
W lutym 1989 roku Krzysztof Majchrowski48, dyrektor Departa
mentu III MSW (kierowa on w ramach Suby Bezpieczestwa
walk z opozycj), napisa cile tajn notatk do Wojciecha Jaru
zelskiego na temat Okrgego Stou. Wedug Majchrowskiego, gw
nymi architektami polityki podczas obrad s Bronisaw Geremek
i Adam Michnik49.
Dwa miesice pniej, w kwietniu 1989 roku, zapada decy
zja o wydaniu gazety przed wyborami do Sejmu. Dziennik mia si
nazywa Gazeta Codzienna, ale ostatecznie przyj tytu Gazeta
Wyborcza. Lech Wasa na redaktora naczelnego wyznaczy Mich
nika.
W maju 1989 roku na mocy okrgostoowych porozumie
Gazeta dostaje niskooprocentowane, potne kredyty i przydzia
papieru. Francuski lewicowy dziennik Liberation przedrukowuje
cay numer GW z 10 maja, przeznaczajc dla Gazety cz
dochodu ze sprzeday tego dnia (200 tys. nakadu, cena ok. 3 franki
francuskie).
Pierwsze numery Gazety wzbudzaj ogromn rado. Mimo
wci panujcej cenzury jest ona symbolem wolnoci, gosem solidar
nociowej opozycji. Modzi ludzie za darmo zajmuj si jej kolporta
em, przekonani, e jest to jedyny dziennik niezwizany ze znienawi
dzonym systemem. Szybko okazuje si, e to przekonanie jest zwyk
uud, a gazeta pozostaa jego czci.
Chorzy z nienawici - to jedno z ulubionych okrele publicy
stw GW w stosunku do przeciwnikw politycznych. Diametral
nie przeciwny stosunek mia redaktor naczelny do ludzi, ktrzy byli
stranikami zniewolenia Polakw. 27 kwietnia 1990 roku na posie
dzeniu Sejmu pose Michnik broni przywilejw emerytalnych bez-
pieczniakw, ubolewajc nad ich cikim losem w wypadku, gdyby
doszo do zrwnania ich praw emerytalnych z naszymi i gosowa
przeciwko ustawie50.
13 grudnia 1991 roku na tamach GW Michnik pisa wprost:
Zwracam si do Posw, by uznajc w imi prawdy stan wojenny za
nielegalny, uchwalili ustaw abolicyjn dla jego architektw, ktrzy
byli zarazem architektami Okrgego Stou.
Dziesi lat pniej Michnik nazwie Kiszczaka i Jaruzelskiego
ludmi honoru7.
Z okazji 10. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego Mich
nik bierze udzia w wielogodzinnej audycji w Polskim Radiu razem
z Jerzym Urbanem, w czasie ktrej broni Urbana przed zarzutami.
Program TV Reflex Jacka Kursldego i Piotra Semki pokaza, jak
dzie wczeniej Michnik wsiada do samochodu razem z Monik
Olejnik51 i wanie z Urbanem. Mieli jecha na imieniny Aleksan
dra Kwaniewskiego (wedug dokumentw SB by on zarejestrowany
jako TW Alek).
W 1992 roku, po wprowadzeniu uchway lustracyjnej, GW
zamieszcza na okadce wiersz Wisawy Szymborskiej Nienawi,
a lustracj nazywa afer teczkow. Wykonujcy uchwa Antoni
Macierewicz, minister spraw wewntrznych w rzdzie Jana Olszew
skiego, zostaje okrzyknity przez rodowisko Michnika czowiekiem
chorym z nienawici. Michnik, ktry w okresie od 12 kwietnia do
27 czerwca 1990 roku jako jeden z nielicznych mial dostp do archi
ww bezpieki i mg przejrze teczki czoowych opozycjonistw, zde
cydowanie opowiada si przeciwko lustracji.
Przypomnijmy, e na wniosek wczesnego ministra edukacji
prof. Henryka Samsonowicza premier Mazowiecki wyrazi zgod na
powoanie komisji, ktra dowiedziaaby si, co jest w archiwach bez
pieki, a minister spraw wewntrznych Krzysztof Kozowski zezwoli
na wpuszczenie jej do archiww52. Widocznie Michnik si dowiedzia.
W roku 1999 - podczas przygotowywania materiaw archiwal
nych - w teczce dotyczcej Michnika (SOR Wir) stwierdzono brak
kart 62-75 i 23353.
76
INSTYTUT PAMICI NARODOWEJ
Oddziaowe Biuro Udostpniania i Archiwizacji Dokumentw w Warszawie
. et tSMi
nr,rtt' 466?
&
ZJIUl J M S^
v*ir.vch .ir f r f .S>>"
52
MaLnc 'jLLzJ &ztkZaÂ
Notatka subowa IPN z 26 kwietnia 1999 roku dotyczca zaginionych kart
z materiaw archiwalnych nr 55532/ II/ 1 (IPN BU 0248/ 1341 t. 1)
Po obaleniu rzdu Olszewskiego Michnik pisze w GW, e
pastwo byo w niebezpieczestwie i dobrze, e prezydent zadziaa
szybko54. Lustracja zostaje pogrzebana a na sze lat - do ustano
wienia urzdu Rzecznika Interesu Publicznego i mianowania na t
funkcj sdziego Bogusawa Nizieskiego.
Wojciech Kwiatek, krytyk literacki, cytuje odpowied Piotra Sk-
rzyskiego na pytanie, dlaczego w pozostaych demoludach lustracja
bya moliwa, a w Polsce nie: Bo oni nie mieli swojego Adama Mich
nika55.
Przez cale lata szefowania Gazecie Adam Michnik by blisko
wadzy zwizanej z postkomunistami. Tak byo w czasie, gdy sam
by posem, tak byo za rzdw, ktre tworzya Unia Wolnoci, SLD,
a teraz PO. Kontakty z SLD zakoczyy si afer Rywina - potnym
skandalem ujawniajcym patologiczny system wadzy Po tym wyda
rzeniu GW stracia pozycj monopolisty tym bardziej e na rynku
pojawiy si nowe gazety Gonym echem odbi si te przywoany
ju wczeniej wywiad z Michaem Cichym, byym dziennikarzem
GW, ktry w 2009 roku ukaza si w Dzienniku56. Czoowych
dziennikarzy Gazety Cichy nazywa cynglami, nie oszczdzi
te swoich szefw Powiedzia, e Michnik stworzy wok siebie
rodowisko wiernych i wpatrzonych w niego wyznawcw.
Praw Adama Michnika, Gazety i Agory - koncernu, ktry
wydaje GW - broni radca prawny Piotr Rogowski, byy sdzia
orzekajcy w warszawskim sdzie. W pierwszej poowie lat 90., po
przejciu Rogowskiego do Agory, do sdw zaczy pyn kolejne
pozwy koncernu. Jedn z pierwszych takich spraw byo pozwanie
w 1994 roku przez Agor wydawcy dzkiego Gosu Porannego
za sugesti, i krytyczny artyku o Nicoli Grauso autorstwa Anny
Bikont i Pawa Kociby-Zabskiego mia zwizek z faktem, e o kon
cesj na oglnopolsk telewizj prywatn staraj si osoby powizane
z Gazet Wyborcz oraz e nalece do Grauso Zycie Warszawy
jest konkurencj (ostatecznie koncesj uzyska Zygmunt Solorz). Od
tego momentu Michnik zwalcza przeciwnikw, masowo pozywajc
ich lub straszc pozwami. Jak wynika z Raportu o zagroeniu wol
noci sowa w Polsce w latach 2010-2011 Stowarzyszenia Polska
Jest Najwaniejsza, w cigu jednego roku do sdw wpyno w sumie
ponad 20 pozww Agory, redaktorw GW lub Adama Michnika57.
Ostatnim pozwem, ktry wystosowa obroca wolnoci i bywa
lec procesw o naruszenie swoich dbr osobistych, byo pismo skie
rowane w sierpniu 2012 roku do Rafaa Ziemkiewicza. Tym razem
Michnik stwierdzi, e jego dobra osobiste naruszyo stwierdzenie,
i terroryzuje on swoich krytykw pozwami sdowymi - i dlatego
wystosowa pozew sdowy...
Przypomina si tutaj rozmowa z Michnikiem, ktr przytoczy
Krzysztof Leski:
78
Nagle troch si oywi i zwrci si do mnie niemal ciepo, po ojcow
sku: - K-k-krzysiu, jeli ty-ty-ty chcesz tu robi wo-woln gazet, to-to-to-to
po moim trupie.
Nie grozi mi, nie by agresywny ani zoliwy, ani te faszywie
zatroskany. Po prostu mnie informowa o sytuacji. Uwiadomi mi, e
nie jestem gotw, by w walce o wolno sowa w Wyborczej posun
si do morderstwa58.
A kto si upiera, ten nie mia prawa istnie. Piotr Skrzyski
wspomina, e odchodzc ju w 1989 roku z Wyborczej usysza od
Michnika:
Ty Skrzyski nie istniejesz, i nigdy nie zaistniejesz59.
Atmosfer i stosunki panujce w GW dobrze oddaje krca
po Warszawie anegdota:
Kierownictwo Gazety zwrcio si do renomowanej zachodniej kance
larii prawnej o przeprowadzenie audytu firmy. Przesaa odpowiednie doku
menty, w tymca histori GW. Odpowied kancelarii bya krtka: Prze
praszamy, ale sekt nie obsugujemy.
PRZYPISY
1A. Lenkiewicz, Polacy na przeomieXX i XXI wieku, t. 8, Wrocaw 2009, s. 45.
2 Film na You Tube: General Michnik [slowbear.blox.pl], http:/ / www.youtube.com/
watch?v=AWrk80LRONE
3 Poegnaniez broni (cz. 2), z gen. Czesawem Kiszczakiem i Adamem Michnikiem roz
mawiaj Agnieszka Kublik i Monika Olejnik, Gazeta Wyborcza, 4 lutego 2001.
4 Sprawa Operacyjnego Rozpracowania WIR, sygn. IPN BU 0248/ 134.
5 Postanowienie o zniszczeniu akt sprawy archiwalnej Departamentu I, IPN BU 01746/ 4,
k. 325.
7 Ibidem.
8 G. Indulski, J. Jakimczyk, Operacja inwigilacja, Wprost 2005, nr 48.
9 Akta sprawy karnej, w ktrej pk Lesiak by oskarony o inwigilacj prawicy. Akta SO
w Warszawie, sygn. XXXVI I I k 142/ 06, zacznik nr 2 do pisma 0281/ 09.
10 Sprawa Operacyjnego Fx>zpracowania WIR, sygn. IPN BU 0248/ 134.
11 Ibidem.
12Kiszczak: Pozbawiacie chleba stojcych nad grobem, Interia.pl, 7 maja 2009, http:/ / fak.ty.
interia.pl/ raport-stan-wojenny/ general-jaruzelski/ news-kiszczak-pozbawiaeie-chleba-
-stojacych-nad-grobem,nId,859349 (dostp: 10 listopada 2013).
13 SOR Watra, sygn. IPN BU 0204/ 1417.
14Rozmowa z A. Michnikiem. POUFNE Tow. gen. W. JARUZELSKI. Warszawa 13.03.1989 r.,
w: J. Urban, Jajakobyy. Spowied ycia Jerzego Urbana, rozmawiali P wikliski i P. Gadzi
nowski, Warszawa 1992, Aneks.
15 J. Szperkowicz, Uwaszcza i nieaowa, Gazeta Wyborcza, 25 wrzenia 1989.
16 Szperkowicz Jerzy ps. JS, IPN BU 002082/ 183; Ankieta personalna z 3 kwietnia
1985 TW J.S., IPN BU 002086/ 423.
17 Raport z 14 maja 1966, IPN BU 002082/ 183.
18Ankieta personalna z 3 kwietnia 1985 TW J.S., IPN BU 002086/ 423.
19 Meldunek z 12 padziernika 1966, IPN BU 002082/ 183.
20 Wniosek o zaniechanie wsppracy z 6 lutego 1972, IPN BU 002082/ 183.
21 Poaci su gasai za nadu, NIN, 25 czerwca 1989.
22 Stenogram przemwienia wygoszonego na 28 posiedzeniu Sejmu z dnia 28 kwietnia
1990 roku w sprawie projektu ustawy w sprawie przejcia na rzecz Skarbu Pastwa
majtku byej PZPR, 28 kwietnia 1990, kol. 395-398.
23 Rozmowa z A. Michnikiem. POUFNE Tow. gen. W JARUZELSKI. Warszawa 13.03.1989 r.
25 Ibidem.
26 Ibidem.
27 A. Dudek, Rok 1989 w moskiewskich szyfrogramach, Biuletyn Instytutu Pamici Narodo
wej 2004, nr 4, s. 68-74.
28 Rozmowa z A. Michnikiem. POUFNE Tow. gen. W. JARUZELSKI. Warszawa 13.03.1989 r.
29 Stan wojenny bis by niemoliwy, wywiad Jarosawa Stryka z Antonim Dudkiem,
Rzeczpospolita, 27 maja 2009.
31 Ibidem.
32 J. Lityski, W nowymukadzie politycznym, Tygodnik Mazowsze, 24 wrzenia 1986,
nr 181, s. 1-2.
33 D. Kania, Okrgenegocjacjez SB, Gazeta Polska, 7 stycznia 2009.
34 H. Gbocki, ...Nieoficjalny sonda na temat ewentualnych negocjacji../. Jacka Kuronia roz
mowy z SB w latach 1985-1989, Arcana 2006, nr 70 (4)71 (5), s. 165-180.
33 Zacznik do informacji dziennej z dnia 2 lutego 1989 r., H. Gbocki, op. cit.,
s. 216.
36 D. Kania, op. cit.
37 Ibidem.
38 Ibidem.
39 SOR Gniazdo, sygn. IPN BU 01322/ 638.
40 T. Bogucka, Gniazdo - ndza SB, Gazeta Wyborcza, 15 kwietnia 2006; eadem, W tru-
jcych oparach teczek, Gazeta Wyborcza, 2 wrzenia 2006.
41 T. Bogucka, Gniazdo - ndza SB.
42 D. Kania, op. cit.
43 Ibidem.
44 Cyt. za: W. ysiak, Rzeczpospolita kamcw. Salon, Warszawa 2004, s. 48.
45 G. Waligra, Komitet Obrony Robotnikw, Biuletyn Instytutu Pamici Narodowej 201 1,
nr 4, s. 40-42.
46 Zapamitane. Z Adamem Macedoskim rozmawia Anna Zechenter, Wydawnictwo IPN,
Stowarzyszenie SZS 1980, Krakw 2011, s. 103-105.
47 http:/ / www.encyklopedia-solidarnosci.pl/ wiki/ index.php?title = D 01170_Upa-
mi%C4%99tnianie_Katynia
48 Gen. Krzysztof Majchrowski (1929-2000), w MBP od 12 grudnia 1952 r., zastpca
naczelnika Wydziau IV Departamentu III MSW, zastpca gen. Henryka Daniow
skiego, szefa Suby Bezpieczestwa MSW (1985-1986), dyrektor III Departamentu
(1.01.1987-28.11.1989), dyrektor Departamentu Ochrony Konstytucyjnego Porzdku
Pastwa MSW (28.11.1989-3.04.1990).
49 A. Dudek, Reglamentowana rewolucja. Rozkad dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-
-1990, Krakw 2004, s. 249. Wicej na ten temat: Rozpoczcie obrad Okrgego
Stou, http:/ / ipn.gov.pl/ kalendarium-historyczne/ okragly-stol
50 Stenogram z 28 posiedzenia Sejmu z dnia 27 kwietniu 1990 r. Dyskusja nad projek
tami ustaw o zmianie ustaw: o zaopatrzeniu emerytalnym, o zaopatrzeniu emerytal
nym pracownikw i ich rodzin oraz projektem uchway, kol. 266-267.
51 Ojciec dziennikarki, Tadeusz Olejnik, by w czasach PRL pukownikiem MSW. Pra
cowa dla resortu od 1955 r. Pocztkowo zatrudniony by w Wydziale A. Od 1970
do 1986 r. suy! w Batalionie Specjalnym KSMO (pniej SUSW) na stanowisku
zastpcy dowdcy tej jednostki. Awansowa do Biura B MSW, zajmujcego si obser
wacj. Od 1958 r. nalea do PZPR. W trakcie pracy w M SW Olejnik zgasza prze
oonym plany wyjazdowe jego crki za granic. Nie stawiano jej przeszkd, tak e
w latach 80. wyjedaa m.in. do Nepalu, Wielkiej Brytanii czy Finlandii. Tadeusz
Olejnik odszed ze suby w roku 1988, AIPN BU 0242/ 669.
52 W skad komisji, oprcz Michnika, weszli: Bogdan Kroll, dyrektor Archiwum Akt
Nowych, historycy Jerzy Holzer i Andrzej Ajnenkiel - W Knap, Krtka pami historykw,
Dziennik Polski, 7 lutego 2005. Jerzy Holzer przyzna si do wsppracy z I Departa
mentem (wywiad cywilny) SB w 1965 r. W dokumentach SB figuruje jako KO Jam.
53 Notatka subowa z 26 kwietnia 1999 r., IPN BU 0248/ 134.1, k. 182.
54 A. Michnik, Wszystko byo jak czarny sen, Gazeta Wyborcza, 6 czerwca 1992, nr 133,
s. 24.
Re kontra, Oni wygraj... Pan Cogito gasi wiato, salon24.pl, 20 czerwca 2008, http:/ / rekon-
tra.salon24.pl/ 24463,oni-wygraja-pan-cogito-gasi-swiatlo (dostp: 20 wrzenia 2013).
Wojna pokole przy uyciu cyngli, wywiad Cezarego Michalskiego z Michaem Cichym,
Dziennik, 20 lutego 2009. Zob. te rozdz. 1, s. 27.
Przez Michnika bd spk Agora, a w jednym wypadku przez redaktorw GW
(nr 12 w poniszym zestawieniu) pozwani zostali m.in.: (1) senator PO Jarosaw
Gowin, za to, e w wywiadzie dla Dziennika stwierdzi: Pamitam, jak wiele lat
temu za poparcie idei lustracji zostaem przez Michnika nazwany faszyst (rosz
czenie: przeprosiny i 50 tys. z na cel spoeczny); (2) Robert Krasowski, redaktor
naczelny Dziennika, za to, e w artykule O rycerzach lustracyjnej wojny, opubliko
wanym w Dzienniku, pado stwierdzenie: Michnik powici jedn trzeci ycia
na obron byych ubekw, wikajc si w wojn, w ktrej z roku na rok tylko traci
(roszczenie: przeprosiny i 10 tys. z na cel spoeczny); (3) prof. Andrzej Nowak,
red. naczelny Arcanw, za stwierdzenie w wywiadzie prasowym: Z mojej per
spektywy pominita zostaa w paskiej diagnozie bardzo wana cz rzeczywi
stoci: niezwykle silna presja mediw, ktre - na czele z Michnikow Wyborcz
- wmawiay innym mediom i polskiej szkole (a za ich porednictwem setkom tysicy
modych wkraczajcych w ycie Polakw), e polsko to nie jest ofiara, tylko
oprawca, polsko to jest co, czego trzeba si wstydzi i od czego trzeba si odci
(wezwanie przedsdowe; roszczenie: przeprosiny w wezwaniu przedsdowym); (4)
Jerzy Targalski, Tomasz Sakiewicz - p.o. redaktora naczelnego Gazety Polskiej,
oraz wydawca tego czasopisma - Zarzd Niezalenego Wydawnictwa Polskiego Sp.
z o.o., za to, e w artykule Gry i zabawy Ubekistanu opublikowanym w Gazecie
Polskiej J. Targalski pod pseudonimem dziennikarskim Jzef Darski stwierdzi:
Oczywicie mona powiedzie, e redaktor Michnik w niespodziewanym napadzie
uczciwoci postanowi zlikwidowa w Polsce korupcj, ktr poprzednio uspra
wiedliwia jeli korzystali na niej komunici (roszczenie: przeprosiny w Gazecie
Polskiej i wpata 30 tys. z cel spoeczny); (5) dziennikarz Rafa A. Ziemkiewicz,
za napisanie w artykule w dzienniku Zycie z 14 listopada 2001, i Michnik
wmawia nam uparcie - gdy leao to w interesie jego formacji - e nic w tym
zego, jeli byy konfident SB jest ministrem, dyplomat i posem; (6) Rafa A.
Ziemkiewicz za tekst Nie nadam, opublikowany w Newsweeku z 18 wrzenia
2005, w ktrym napisa, e Adam Michnik robi wszystko, abymy nawet nie
poznali nazwisk komunistycznych zbrodniarzy (roszczenie: przeprosiny oraz 50
tys. z na cel spoeczny); (7) profesor UMK Andrzej Zybertowicz, za sowa z tek
stu opublikowanego w Rzeczpospolitej: Adam Michnik wielokrotnie powtarza:
ja tyle lat siedziaem w wizieniu, to teraz mam racj (roszczenie: przeprosiny
na amach Rzeczpospolitej oraz wpata 15 tys. z na cel spoeczny w pozwie);
(8) Andrzej Zybertowicz - doradca Prezydenta RP, za wypowied dla Rzeczpo
spolitej: Swoj drog to ciekawe, kto mnie dotychczas pozwa do sdu: dwch
agentw i jeden ich zacieky obroca (roszczenie: przeprosiny na amach Rzecz
pospolitej oraz wpata 20 tys. z na cel spoeczny); (9) Jarosaw Kaczyski, Prezes
Rady Ministrw, za sowa: Pastwo chyba nie czytaj Gazety Wyborczej. To, co
si tam wyprawia, to Trybuna Ludu z 1953 roku. Atak na nas przekracza wszelk
miar. Baraskiego [Marek Baraski, dziennikarz TVP w PRL, pniej w Nie
i Trybunie - aut.] potrafi zostawi w tyle. Agora nie moe nie mie zwizkw
z oligarchi, jeeli jest wydawnictwem na du skal, a w Polsce gospodarka w nie
maej czci jest w rkach postkomunistycznych oligarchw. I w zwizku z tym
zamwienia na ogoszenia, reklamy, promocje s w ich rkach (roszczenie: prze
prosiny i wpata 50 tys. z na cel spoeczny); (10) Teresa Kuczyska, Jerzy Ko
siski - redaktor naczelny Tygodnika Solidarno, oraz jego wydawca - spka
TYSOL. Teresa Kuczyska w sierpniu 2005 roku w tekcie Tobya nagonka opubliko
wanym w Tygodniku Solidarno napisaa, e GW wola o inwigilacj ugrupo
wa prawicowych, o delegalizacj ich partii (w orzeczeniu sd nakaza pozwanym
umieszczenie w Tygodniku Solidarno przeprosin oraz wpat 20 tys. z zado
uczynienia na cel spoeczny); (11) Antoni Macierewicz, pose na Sejm, czonek
komisji ledczej. Wedug Gazety Wyborczej: Macierewicz na konferencji pra
sowej cytowa fragmenty pisma Czyewskiego: W procesie budowy i finansowa
nia nowej siedziby Agory byy zaangaowane firmy nalece do grupy J. Kuakow
skiego i A. Grochulskiego zarejestrowane w Wiedniu. (...) Przez jedn z tych spek
formalnie budowlanych (jej nazwa brzmiaa Wera GmbH) przepyny znaczne
pienidze na rzecz Agory. Zason do tej operacji by proces uczestniczenia tej
spki w budowie siedziby imperium pana Michnika. A od siebie Macierewicz
doda: To jest przez wiadka pokazane jako mechanizm zwizkw korupcyjno-
-mafijnych. Andrzej Grochulski kierowa kilka lat temu szczecisk spk BGM
Petrotrade Poland, ktrej wsplnikom prokuratura zarzuca pranie brudnych pieni
dzy i oszustwa podatkowe na 280 min z. Inni posowie z komisji opowieci Czy
ewskiego o powizaniach mafii paliwowej z prokuratorami, subami specjalnymi
i mediami traktowali wstrzemiliwie. Macierewicz oceni, e zeznania Czyew
skiego uzyskay zasadnicze potwierdzenie w innych rdach dowodowych (rosz
czenie: przeprosiny oraz 50 tys. z na cel spoeczny); (12) Jarosaw Marek Rymkie
wicz, profesor nauk filologicznych. W komentarzu dla Gazety Polskiej w artykule
Pami i Krzy z 11 sierpnia 2010 roku mia powiedzie o redaktorach Gazety
Wyborczej: rodzice czy dziadkowie wielu z nich byli czonkami tej organizacji,
ktra bya skaona duchem luksemburgizmu, a wic ufundowana na nienawici
do Polski i Polakw. Tych redaktorw wychowano tak, e musz y w nienawici
do polskiego krzya. Uwaam, e ludzie ci s godni wspczucia - polscy katolicy
powinni si za nich modli, nazwa ich: duchowymi spadkobiercami Komuni
stycznej Partii Polski, zauway te, e Polacy, stajc przy nim [krzyu przed
Paacem Prezydenckim - aut.], mwi, e chc pozosta Polakami. To wanie budzi
teraz tak wcieko, taki gniew, tak nienawi - na przykad w redaktorach
Gazety Wyborczej, ktrzy pragn, eby Polacy wreszcie przestali by Polakami.
Za: Aneks do Raportu o zagroeniach wolnoci sowa w Polsce w latach 2010-2011, http:/ /
wpolityce.pl/ wydarzenia/ 16049-wykaz-pozwow-adama-michnika-i-spolki-agora-
-sa-wytaczanych-o-ochrone-dobr-osobistych-aneks-do-raportu-spjn
58 K. Leski, Z Michnikiem spacer po ogrdku, salon24.pl, 28 lutego 2007, http:/ / krzysztofle-
ski.salon24.pl/ 851,z-michnikiem-spacer-po-ogrodku (dostp: 13 wrzenia 2013).
59 ). Waliszewska, Post Scriptumdo: P. Skrzyski, Wojna wiatw. Intelektualna historia zim
nej wojny, Warszawa 2011, s. 409.
MARSZ INTELEKTUALISTW
KU III RP
Bj o pryncypia - mj chleb powszedni,
Bez waha zmieni piro na pak!
Jacek Kaczmarski,
Marsz intelektualistw
Padziernik 2010. W warszawskiej galerii Zachta kapitua nagrody
im. Andrzeja Woyciechowskiego, zaoyciela Radia Zet, ogasza
nominacje do Nagrody Specjalnej Dziennikarza 20-lecia. Na sali
s tumy. Honorowe miejsca zajli prezydent Bronisaw Komorow
ski, byy prezydent Aleksander Kwaniewski, wczesny marszaek
Sejmu Grzegorz Schetyna oraz ministrowie: kultury Bogdan Zdro
jewski i nauki Barbara Kudryclca. Po ogoszeniu kandydatw zostaje
wyczytane nazwisko laureata, ktry oprcz tytuu otrzymuje 100
tys. z. Zwycizc jest redaktor naczelny tygodnika Polityka - Jerzy
Baczyski, ktry w materiaach IPN figuruje jako kontakt operacyjny
komunistycznej bezpieki o pseudonimie Bogusaw. Ta informacja
zostaje jednak przemilczana w relacjach z uroczystoci - podaj j
jedynie konserwatywne media.
Przyznanie Nagrody Specjalnej Dziennikarza 20-lecia Jerzemu
Baczyskiemu stao si symbolem szczeglnego rodzaju dziennikar
stwa. Odbierajc statuetk, laureat podkreli, e nagrodzono ni te
cay zesp Polityki. Jerzy Baczyski tym stwierdzeniem trafi w samo
sedno, o czym mona si przekona czytajc histori tego pisma.
ROZDZIA 3. MARSZ INTELEKTUALISTW KU III RP 85
Proletaryusze wszystkich krajw czcie si - to haso, pod
ktrym Sekretariat KC PZPR powoa do ycia pismo Polityka.
Ten sogan towarzyszy tygodnikowi do czasu rozwizania partii
komunistycznej 20 stycznia 1990 roku. Po transformacji ustrojowej
pismo szybko zaangaowao si w walk z rozliczeniem PRL, szcze
glnie z dekomunizacj i lustracj. To nie przypadek, zwaywszy e
- jak wynika z archiwalnych dokumentw komunistycznej bezpieki
- w porwnaniu do innych tytuw prasowych liczba zarejestrowa
nych tajnych wsppracownikw komunistycznych specsub jest
w tym tygodniku wyjtkowo dua. Wedug znajdujcych si w IPN
materiaw wielu donoszcych wzajemnie na siebie redaktorw po
upadku dawnego ustroju stano w zgodnym szeregu, by prowa
dzi walk przede wszystkim z lustracj i rozliczeniem PRL. Mimo
upywu at redaktorzy pisma chc by wci band Rakowskiego
(tak o zespole tygodnika Polityka mwiono w kuluarach PZPR).
Gdy przeszo pisma jest niewygodna, przekonuj, e pracowali od
zawsze w redakcji politycznie niezalenej. Innym razem twierdz, e
dbaj o zachowanie cigoci pisma.
Od czasu upadku komunizmu, gdy skojarzenia z dawnym ustro
jem stay si niewygodne, redakcja tygodnika usiuje przekonywa,
e udao jej si przej przez PRL zachowujc swoj niezaleno od
najwyszych czynnikw politycznych. Wbija si do gw czytelni
kom, e pismo nie chodzio na pasku reimowej wadzy Tyle, e ta
niezaleno to przewrotna interpretacja faktu, i Polityka bya
pismem, ktremu Politbiuro nadao specjalne prawa i ktremu wolno
byo wicej ni innym wydawnictwom prasowym.
Polityka wyznaczaa granice tego, co mona powiedzie, by
nie narazi si wadzy w sposb zasadniczy. Wyznaczaa te granice,
ale zarazem ich nie przekraczaa. Przez dziesitki at suya wadzy
jako kunia pogldw skrojonych nie na miar szarego robotnika, ale
komunistycznego inteligenta. Patrzc wstecz, wida, e byo to pismo
o ambicjach wykreowania przedstawiciela tworzonej elity wyj
tego z nizin awansem spoecznym. Reprezentowao w efekcie jeden
86
z prdw wczesnej wadzy. Postawa ta nie ma nic wsplnego z nie
zalenoci natrtnie wmawian nam przez wieloletnich redaktorw
pisma. Przez wszystkie lata III RP redakcja tylko potwierdzaa, e tak
wanie byo i tak pozostao. W dwudziestoleciu Trzeciej RP swoje
sympatie lokowaa po tej stronie sceny politycznej, ktra gwaranto
waa utrzymanie wpyww sitom politycznym z czasw PRL.
Trudnepocztki Polityki
W pierwszych dniach 1957 roku decyzj Sekretariatu ICC PZPR
zostao powoane do ycia nowe wydawnictwo prasowe - Polityka1.
W notatce skierowanej w 1957 roku do ICC PZPR napisanej po wyda
niu prbnego numeru szefowie pisma powtpiewali w moliwo dal
szego publikowania tygodnika ze wzgldu na dziennikarzy wytypo
wanych do pracy w tygodniku. Zdaniem kierownictwa, ludzie ci nie
rozumieli ideologicznych potrzeb w polskiej sytuacji2.
W pimie do ICC komunistyczni redaktorzy konkludowali:
Potrzebna jest tu pomoc partii. Ta proba zostaa wysuchana
- w redakcji zaroio si od czonkw ICC i wadz najwyszych3.
Do stworzenia tygodnika oddelegowano Stefana kiewskiego4,
komunist, ktry przed laty zakada marksistowsk Kunic.
kiewski twierdzi, i inicjatywa powstania pisma wysza od literata
Jerzego Putramenta5, ktry nosi si z ide obrony Padziernika przed
wciekymi6. Celem obu stron, toczcych walki frakcyjne, byo sku
teczne i trwae funkcjonowanie komunizmu w Polsce.
Pierwszy numer Polityki trafi do druku ju cztery miesice po
wydarzeniach padziernikowych. Byo to po VII I Plenum i objciu
funkcji I sekretarza przez Wadysawa Gomuk.
Kadra pisma zostaa starannie dobrana wrd starszej genera
cji komunistycznych dziaaczy, takich jak bya pracownica NKWD
i czonek WKP(b) Romana Granas, naczelny marksista kraju - Adam
Schaff7, i weteran polskiej i niemieckiej kompartii Leonard Berkowicz8,
ktry na krtko zosta zastpc kiewskiego. Byli te modsi aktywi
ci sprawdzeni ju pod wzgldem lojalnoci partyjnej, tacy jak pracow
nik Wydziau Propagandy - Mieczysaw F. Rakowski9czy pniejszy
kierownik Wydziau Propagandy KC - Andrzej Werblan10. Wrd bar
dziej znanych - take pniej - postaci, na pierwszym etapie tygodnik
wsptworzyli krytyk filmowy Zygmunt Kauyski (wedug doku
mentw znajdujcych si w IPN zarejestrowany jako kontakt poufny
Literat), prozaik Kazimierz Koniewski11(wedug dokumentw IPN
by on zarejestrowany jako TW 33) czy Micha Radgowski12. W gru
pie wsppracownikw znaleli si rwnie ekonomista Oskar Lange13
(agent NKWD Friend14), dramaturg Leon Kruczkowski i poeta Wa
dysaw Broniewski.
Romana Granas (ktra do KZMP wstpia ju w 14. roku ycia)
i Andrzej Werblan naleeli do najbardziej aktywnych w pocztko
wym okresie funkcjonowania redakcji. Jak wspomina Radgowski,
przeniesienie Romany Granas do pracy w PlW-ie wywoao w latach
1960-1961 kryzys w redakcji - bya tak znaczcym filarem pisma15.
Roman Granas zaliczano do tzw. puawskiego skrzyda partii, do
dziaaczy odgrywajcych powan rol w partii w latach 1948-1956,
a wic w czasie gdy Gomuka by banit. Granasowa bya czonkiem
KC, dyrektork Szkoy Partyjnej (1950-1957). Z tytuu swej pracy
zwizana bya z Romanem Zambrowskim16, w stosunkach kolee
skich pozostawaa z krajanem z odzi - redaktorem naczelnym
Trybuny Ludu Leonem ICasmanem17.
Zygmunt Kauyski pracowa w Polityce od 195 7 roku do czasu
swej emerytury w 1993 roku i dalej wsppracowa z tygodnikiem a
do mierci w 2004 roku. Na dziennikarsk drog wstpi w roku 1944
w pimie Wie i tygodniku Odrodzenie. Za sanacji czuem si bez
wiednym pionkiem, za okupacji czuem si jak przestpca, za Stalina
jak zwycizca - cytuje Kauyskiego Filip Gaczak18.
W 1947 roku Kauyski uda si na stypendium do Francji.
Pracowa tam wwczas przy Radzie Narodowej Polakw we Francji.
88
Jego on bya znana poetka Julia Hartwig - wwczas attache kultu
ralny ambasady Po powrocie w 1952 roku trafi do Nowej Kultury
- w tym samym czasie co Krzysztof Teodor Toeplitz.
Nowa Kultura powstaa z poczenia Odrodzenia i Ku
nicy, a jej gwnym zadaniem byo propagowanie realizmu socjali
stycznego. Bya te oficjalnym organem ZLP.
Po raz drugi Kauyski wszed w zwizek maeski z lewicow
amerykask aktork Eleonor Griswold. I to maestwo si rozpa
do, a Griswold zostaa pniej on reysera Aleksandra Forda.
W 1956 roku Kauyski na amach Nowej Kultury opubli
kowa obszerny dwuodcinkowy esej powicony wydanym na Zacho
dzie ksikom, takim jak Ciemno w poudnie Arthura Koestlera,
Rok 1984 Georgea Orwella czy Zniewolony umys Czesawa
Miosza, ktre zaatakowa. Krytyce systemu sowieckiego zarzuci, e
jest zahipnotyzowana rozpraw ze stalinizmem myl buruazyjn
i - jak podkrela - nieprzygotowan do dyskusji z komunizmem.
Dzieo Orwella to - wedug Kauyskiego - satyra na instytucje, jed
nak ju kompletnie oderwana od ideologii, obraz tyranii, gdzie rzdzi
nikt. Kauyski postawi te Orwellowi zarzut, e nie udowodni, i
potworna przyszo, jak ten rysuje w Roku 1984, wyrasta wanie
z komunizmu jako idei spoecznej, a nie stanowi tylko mechanizmu
zbiurokratyzowanych urzdw19.
24 lutego 1954 roku Leopold Tyrmand zanotowa rozmow
z Kauyskim:
Ja si sprzedaj za pienidze - obruszy si Kauyski z godnoci
- a nie za miejsce stojce w komunistycznym Panteonie. Niech pan
mnie nie miesza z arywistami, ja uprawiam najstarsz profesj. Oni
wrzeszcz, wywijaj czerwonymi pachtami i maczugami deklaracji
w druku. Ja si umiecham i inkasuj20.
Kauyski sam okrela siebie jako czowieka epoki komunizmu,
pozostajcego nim nawet po upadku tego systemu. Na swoim bene-
fisie odczyta napisany przez siebie yciorys majcy by artobliw
wersj skrconej autobiografii. Tumaczy, e udao mu si przetrwa
nieprzychylno wielu ludzi filmu, ktrzy uwaali go za szkodnika,
dziki temu, e trafi do Polityki. W yciorysie okreli si jako
starzec z minionej epoki21.
Wyjtkowe emocje wzbudziy te felietony Kauyskiego na
amach odwieszonej w 1982 roku Polityki, w ktrych bezpardo
nowo atakowa kino polskie, akcj bojkotu, a take opozycj solidar
nociow. W obradach Okrgego Stou Kauyski reprezentowa
stron rzdow w podzespole do spraw rodkw masowego przekazu.
W III RP Kauyski sta si rozpoznawalny dziki cyklowi
telewizyjnemu Pery z lamusa emitowanemu w atach 1990-2000,
w ktrym wraz z Tomaszem Raczkiem recenzowa najbardziej znane
dziea kinematografii. Da si pozna jako ekscentryk, ktry dopro
wadza do ekscesw, nierzadko na antenie telewizyjnej.
Pierwsze odnotowane w aktach zetknicie si Kauyskiego
z bezpiek miao miejsce w sierpniu 1953 roku, gdy czu si jak
zwycizca. Wwczas kontaktowa si z Departamentem V spoecz
no-politycznym MBP i przyjani si z jego szefow - krwaw Juli
Lun Rrystiger22.
W 1961 roku lept. Wadysaw Prekurat i pniejszy te dzien
nikarki Trjki Beaty Michniewicz kpt. Romuald Michniewicz z Wy
dziau VIII Departamentu II, czyli kontrwywiadu, udali si na rozmow
do domu Kauyskiego. Esbecy wypytywali o kontakty kolegw
i znajomych Kauyskiego z obcymi ambasadami, poniewa Wydzia
VIII zajmowa si inwigilacj ambasad i osb utrzymujcych kontakty
z ich pracownikami. Kauyski chtnie udziela informacji i wskaza
m.in. Leopolda Tyrmanda jako posiadajcego kontakty z dyplomatami
USA23. Wtedy te nastpio formalne pozyskanie krytyka, ktry zosta
zarejestrowany jako kontakt poufny o ps. Literat24. Jego doniesienia
znajduj si m.in. w sprawach operacyjnego rozpracowania najpopu
larniejszej wwczas aktorki Elbiety Czyewskiej i reysera Aleksan
dra Forda25. Oboje zostali pniej zmuszeni do emigracji i osiedlili si
w Stanach Zjednoczonych, odpowiednio w 1968 i 1973 roku.
90
Wsppraca z Literatem w sposb systematyczny trwaa do roku
1970. Jednake w 1987 roku Departament II ponownie nawizuje
wspprac z Kauyskim. I tym razem zostaje on zarejestrowany
jako tajny wsppracownik. Spotyka si z nim Zbigniew Powojew-
ski z Wydziau I, ktry zajmuje si dziaalnoci kontrwywiadowcz
przeciw USA. Po trzech spotkaniach kontakt jednak ustaje, gdy Kau
yski zostaje pobity przez nieznanych sprawcw. Ostatecznie TW
zostaje wyeliminowany z siatki w padzierniku 1988 roku26.
Kazimierz Koniewski pracowa w Polityce 48 lat, od 1957 roku
a do mierci. Wedug akt IPN wsppracowa rwnie z tajnymi
subami przez cay okres komunistycznej Polski. Najpierw bya to
wsppraca z Departamentem III MBP, a pniej z MSW Uywa
pseudonimu 33, cz dokumentw sygnujc te jako Harcmistrz.
Zachowao si pi grubych teczek pracy agenta27. Do IPN nie tra
fia jednak teczka personalna wsppracownika 33. Nie ma wic
zobowizania do wsppracy ani pokwitowa pienidzy odbieranych
od funkcjonariuszy bezpieki. Wedug materiaw IPN Koniewski
uwaany by za jedno z najcenniejszych rde informacyjnych sub
specjalnych w rodowisku literatw. 33 by agentem manewrowym
i ofensywnym, nie przypisanym do jednego rodowiska. Uywano go
rwnolegle do rozpracowywania rodowisk literatw, byych czonkw
Szarych Szeregw, ale rwnie dziennikarzy czy ludzi Kocioa kato
lickiego. Przez lata zmieniano kategori wsppracy - by na przemian
tajnym wsppracownikiem, kontaktem operacyjnym, kontaktem
poufnym czy konsultantem SB.
Po mierci Koniewskiego Daniel Passent (wedug akt SB zareje
strowany jako KO Daniel, TW John) napisa, e w jego myleniu
o pastwie nie byo miejsca na opozycj, bo wszelka dziaalno
opozycyjna bya antypastwowa, o czym przypomnieli historycy
Sawomir Cenckiewicz i Piotr Gontarczyk28.
W latach 60. do pisma skierowano Mari Rutkiewicz, wcze
sn on Artura Starewicza29, najbliszego wsppracownika Wady
sawa Gomuki. Rutkiewicz bya przedwojenn komunistk wysan
z Moskwy w tzw. pierwszej grupie inicjatywnej PPR. 28 grudnia
1941 roku razem z Pawem Finderem, Marcelim Nowotk, Bolesa
wem Moojcem i dwjk innych zrzucono j na spadochronie pod
Warszaw. Rutkiewicz penia funkcj radiotelegrafistki. 5 stycznia
1942 roku grupa ta utworzya PPR.
Redakcja Polityki od pocztku miecia si w pomieszcze
niach na XI pitrze Paacu Kultury i Nauki. Do dyspozycji miaa
te dwa auta (wrd nich sowiecki czarny zim - wwczas limuzyn
komunistycznych kacykw). Gdy w pniejszym czasie pismo prze
nosio si na Aleje Jerozolimskie 37, jej szef Rakowski otrzyma tak
duy gabinet, i mogo w nim taczy swobodnie 50 par - pisa
Radgowski30.
Od momentu ukazania si tygodnik zapracowa na z saw
i nawet na tle innych pism wydawanych w PRL uchodzi za organ
zamordystyczny. Uwaano go za co w stylu Anty-Po prostu.
Sugerowano, e Polityka cieszy si immunitetem krytyki, e cen
zura rozpia nad ni parasol nietykalnoci [...]31. Jeszcze przed uka
zaniem si pierwszego numeru tygodnik sta si przedmiotem kpin.
Mawiano, e jego redakcja mieci si w Moskwie. Mwiono te, e
to nowa armatka wodna wadzy32.
Jak pisa o Polityce korespondent francuski polskiego pocho
dzenia K. S. Karol w ksice ,Yisa pour la Pologne:
Tygodnik kierowany przez Stefana kiewskiego, wspierany zna
komicie przez dwch modych komunistw Radgowskiego i Rakow
skiego, potrafi uplasowa si wewntrz dowiadczenia gomukow-
skiego i zastosowa pewien typ jzyka, ktry zapewni mu posuch
wszystkich czonkw partii33.
Bez wtpienia bardziej jeszcze znaczc dla pisma bya posta
Mieczysawa Rakowskiego. Prawdopodobnie Polityka nie sta
aby si nigdy firm o tak szerokim wpywie i zasigu, i tak istotnym
92
instrumentem wadzy partii, gdyby nie Rakowski - pisa pochwalnie
w 1981 roku Radgowski. W 1957 roku Rakowski by znany jedy
nie w wyszych krgach aparatu partyjnego, w KC, gdzie pracowa
w Wydziale Prasy i Propagandy od roku 1949 z przerw na studia.
Stworzony przez Chabera
Mieczysaw F. Rakowski, ktry przez 24 lata szefowa Polityce, take
w stanie wojennym, symbolizowa swym yciorysem posta mode
low awansu spoecznego w Polsce Ludowej. Wywodzi si z rodziny
chopskiej. Przeszed przez paramilitarn Powszechn Organizacj
Suba Polsce, ktra za porednictwem ZWM podporzdkowana
bya PPR. By jednoczenie oficerem politycznym i korespondentem
gazet. W 1952 roku wstpi do Instytutu Ksztacenia Kadr Nauko
wych przy KC na wydzia historii. Dziaa w komitecie uczelnianym
partii, gdzie osign funkcj I sekretarza.
Wtedy Rakowski, jak to uj opisujcy histori tygodnika Micha
Radgowski:
ociera si o wszystkie znakomitoci polityczne owych czasw-Jakuba
Bermana34, Edwarda Ochaba35, Romana Zambrowskiego. W insty
tucie ksztac si przysze tuzy aparatu komunistycznego - Andrzej
Werblan i dobry dziesitek ministrw i sekretarzy wojewdzkich36.
Gdyby nie Ferdynand Chaber, ojciec Fleleny uczywo, Rakowski
nie zostaby redaktorem naczelnym Polityki. Kiedy po ukocze
niu szkoy dziennikarskiej Chaber spowodowa, e przyjto mnie do
Wydziau Prasy i Wydawnictw KC, by kierownikiem dziau [Stefan
- aut.] Staszewski37. Przed i po tym wydarzeniu kontakty Rakow
skiego z Chaberem s czste.
We wrzeniu 1959 roku Rakowski pisze: W staych kontaktach
z Biurem Prasy KC najczciej mam do czynienia z Ferdynandem
Chaberem. Ju przeszo dziesi lat siedzi w aparacie KC, zawsze jako
zastpca kierownika wydziau. Rakowski chwali tego przedwojen
nego komunist, ktry przecie odsiadywa kilka lat w sanacyjnym
wizieniu38. Innym razem pisa o Chaberze, e to czowiek uczynny,
ale nie majcy wasnego zdania:
Aparat wytrzebi z niego wszelkie lady samodzielnoci. Kady zwrot
gotw jest natychmiast tumaczy, na wszystko znajduje wyjanienie.
Poza jego plecami mwimy o nim kutas-entuzjasta39.
Jednoczenie Rakowski zapewnia o swoim szczeglnym sto
sunku do Chabera. Pierwszy raz zetkn si z nim w roku 1949, gdy
skierowano go na proczny kurs w Szkole Dziennikarskiej utworzo
nej przez KC PZPR po zjednoczeniu PPR i PPS. Kierownictwo par
tyjne chciao kadry dziennikarskiej wiernej i jednolitej. Wrd wyka
dowcw by wanie towarzysz Chaber. Rakowski zosta przez
niego zauwaony.
Po ukoczeniu szkoy, ktrej dyrektorem by Wiktor Borow
ski40, ojciec pniejszego polityka SLD i SDPL Marka Borowskiego,
Rakowski zastanawia si, co z sob zrobi.
I wanie wtedy Chaber, ktry uwaa mnie za pilnego ucznia,
zaproponowa mi prac w Wydziale Prasy i Wydawnictw KC, na co
natychmiast si zgodziem. Rakowski nie potrafi przeceni tego faktu:
Ju wkrtce uwiadomiem sobie, e Chaber odegra decydujc rol
w wytyczeniu mojej drogi yciowej, o czym by moe do dzi nie wie. By
to ju przecie okres rozwijajcego si w caej swej krasie stalinizmu41.
Chaber, jak stwierdzi Rakowski, obdarza go niewtpliwym zain
teresowaniem i chyba rwnie sympati.
To, jak wychowanek Chabera radzi sobie w praktyce, obrazuje sytu
acja, do ktrej doszo w roku 1961, gdy Rakowski uda si do Moskwy
na XXII Zjazd KPZR. Pisa relacj z wystpienia Aleksandra Szeepiria,
szefa KGB (1958-1961). Wyjania pniej z dezynwoltur, e je prze
oczy, wic w relacji przesanej do Polski spisa ywcem cytat o wrogach,
ktrzy z caych si staraj si przeszkodzi budowie komunizmu:
Jednake s oni bezsilni, bowiem nie mona powstrzyma zwyci
skiego marszu komunizmu na naszej planecie, tak jak nie mona
zatrzyma biegu czasu, czy te przesoni rk Soca.
KGB-ista powici swoje przemwienie krytyce grupy Moo-
towa - wwczas w trakcie rozgrywek komunistw sowieckich uzna
wanej za antypartyjn42.
Rakowski w czasach szefowania Polityce stworzy zesp her
metyczny i tak jednolity jak tylko si dao43. W rodowisku dzien
nikarskim miao to odbir negatywny, a zesp redakcyjny nazywano
band Rakowskiego44. Pisze o tym w swojej ksice o Polityce
Wiesaw Wadyka, ktry dodaje dalej, e dziennikarze prac w pimie
traktowali jako nobilitacj i powd do dumy.
Opisujc dzieje pisma Wadyka potwierdza, chcc nie chcc,
czym tygodnik zasuy sobie na z renom:
Redagowanie gazety midzy innymi polegao na nieustannym kre
niu naczelnego [tj. Rakowskiego - aut.] na dworze wadzy, co zreszt
nie tylko dawao redakcji bezcenn wiedz o tym, o co chodzi, ale
te dawao szans na wymknicie si z wielu zagroe45.
Owo krenie na dworze wadzy weszo w krew co niektrym
dziennikarzom Polityki. Po roku 1990 nie by niczym szczegl
nym widok wychodzcej z gabinetw wadzy Janiny Paradowskiej,
czoowej dziennikarki tygodnika. Mona byo j spotka, jak opusz
cza pokj np. marszaka Sejmu Jzefa Oleksego (wywiadowca AWO
[Agenturalny Wywiad Operacyjny] o ps. Piotr46).
Mieczysaw Rakowski w 2005 roku zosta czonkiem komitetu
wyborczego Wodzimierza Cimoszewicza (wedug akt SB zarejestro
wanego jako KO Carex47) w wyborach prezydenckich.
Zlikwidowa Po prostu
Jednym z celw powoania Polityki byo przeciwstawienie jej par
tyjnym liberaom skupionym w redakcji modzieowego tygodnika
Po prostu, ktry odegra czoow rol w czasie Padziernika 56, ale
w 1957 roku Gomuka ju czasopisma nie potrzebowa. Polityka
miaa dostarczy ideologicznego uzasadnienia dla decyzji o likwida
cji Po prostu, wykazujc, e artykuy w nim zamieszczane s nie
zgodne z lini partii.
W swoich tekstach redaktorzy Polityki nazywali szyderczo
publicystw Po prostu kapanami Padziernika czy apostoami
Wielkiej Odnowy.
Redakcja Polityki niedwuznacznie wzywata do ostatecznej roz
prawy ze szkodliw dziaalnoci pisma modzieowego. Publicysta
Stanisaw Lidkiewicz, w kontekcie sporu dwch pism, podda w wt
pliwo, czy w popadziernikowej Polsce jest rzeczywicie miejsce na
obie wyraane w pismach przeciwstawne postawy48.
Po Prostu nie chciao jakby respektowa zasad logiki procesu histo
rycznego, nie rozumiano, e po przesileniu musi nastpi normaliza
cja, e trzeba si albo podporzdkowa, albo zej z areny
- pisa po latach Wiesaw Wadyka49.
Adam Schaff, uderzajc w Po prostu, rozpisywa si o tym, co
miaa zyska partia po odwrocie od dogmatyzmu i sekciarstwa ide
ologicznego. A jednoczenie nawoywa do bezwzgldnej rozprawy
z odmiecami partyjnymi:
Nie wtpi, e bd tendencje rewizjonistyczne. Walka w partii
z likwidatorstwem ideologicznym musi by przeprowadzona w par
tii niezalenie od tego, jakie mog tu grozi bdy i wypaczenia.
Kto wokow boitsa, tomu w lies nie chodit. W las wej naley, ale
jednoczenie nie wolno zapomina, e po lesie chadzaj wilki. Jeli
uzbroilimy si w kij przeciw rewizjonistom, to nie wolno zapomina
96
i o konicy (przynajmniej!) przeciw wszelkiego typu dogmatykom
i sekciarzom50.
Redaktor naczelny kiewski zapowiedzia walk z dogmatyz-
mem, rewizjonizmem, konserwatyzmem w partii i z likwidatorstwem
w stosunku do partii51.
W odpowiedzi Ryszard Turski zarzuci Polityce kaznodziejsk
publicystyk, ktr cechuje maniera ywioowego idealizmu, podej
cie emocjonalne przy bardzo skromnej wiedzy o kraju. W reakcji na to
Rakowski i Radgowski pisali w artykule Faszywy kierunek natarcia:
Uwaamy e pene i szczere zaangaowanie si po stronie programu
politycznego kierownictwa partii jest najwyraniejszym dziaaniem
komunistw polskich na rzecz odnowy [...] Przeciwstawialimy si
pewnym tendencjom Po prostu polegajcym na potpieniu w czam
bu pracownikw aparatu [...], przedstawianiu ich jako nieudolnych
aparatczykw. [...] Partia z caym zespoem wad i saboci jest decy
dujc si spoeczn, jeli cieszy si poparciem mas52.
W efekcie tej nagonki, w ktrej swoj szycht odrobia Poli
tyka, rozwizano redakcj pisma Po prostu.
Gdy KC PZPR zadecydowao o zawieszeniu Po prostu, ktre
byo w rzeczywistoci jego likwidacj, Polityka - jak powszechnie
sdzono - wykonaa zlecenie partyjne - co przyzna po latach Wie
saw Wadyka53.
Po rozwizaniu pisma doszo do demonstracji studentw, brutal
nie spacyfikowanych przez milicj. W triumfujcej redakcji Polityki
Radgowski pisa, e MO interweniuje, gdy mty z peryferii gocin
nie przewracaj kioski w rdmieciu. Z lamw Polityki Andrzej
Werblan ostrzega, e Padziernik stanie si odskoczni do nastp
nego, ju niesocjalistycznego etapu. Decyzj o zamkniciu Po pro
stu redaktorzy Polityki przyjli z wyran aprobat, a dzienni
karzy rozwizanego pisma nadal jeszcze atakowali, przypisujc im
totaln negacj rzeczywistoci.
Teraz ju, nie obawiajc si krytyki partyjnych liberaw, Poli
tyka moga goci na swych amach ludzi dawnego MBP.
W setnym, a wic jubileuszowym numerze Polityki ze stycz
nia 1959 roku, zamieszczono rozmowy z komunistycznymi osobisto
ciami, w tym generaem Leszkiem Krzemieniem54, ktry uchodzi
za dyurnego dogmatyka. Mwi on o pracy koniecznej dla przeciw
stawienia si zbankrutowanym koncepcjom rewizjonistycznym, by
nie dopuci, aby elementy rewizjonistyczne wycofay si do oficyn
ideologicznych55.
amy Polityki byy gocinne dla byego pkownika UB, pniej
ekonomisty Wiktora Herera - tego, ktry w 1948 roku nakaza aresz
towanie bohatera Szarych Szeregw i AK Jana Rodowicza Anody,
zamordowanego podczas brutalnego ledztwa w siedzibie MBP przy
ul. Koszykowej w 1949 roku. w stalinowski ekonomista klarowa
jasne perspektywy komunistycznych przeksztace gospodarczych.
Pisa on m.in.:
W ZSRR tzw. stalinowskie piciolatki przeksztaciy poazja-
tycki, bardzo zacofany kraj, w wiatow potg przemysow ust
pujc jedynie USA, i to nie we wszystkich dziedzinach. [...] Jeli
w minionym okresie ekonomici marksistowscy polscy i radzieccy
przedstawiali system jako idealny instrument dziaania, ktry co
najwyej nie zawsze by waciwie wykorzystywany przez sabych,
czsto obcionych jeszcze mentalnoci kapitalistyczn wykonaw
cw - to obecnie stalinowski model gospodarczy przedstawiany jest
przez naszych publicystw jako system cakowicie zbankrutowany
jako model, ktry w swej realizacji przynis naszemu krajowi same
straty56.
Oceny modelu gospodarczego minionego okresu byy - zdaniem
autora - pozbawione subiektywizmu, dlatego przedstawi on ocen
szerok, z ktrej miao wynika powizanie wprowadzanych zmian
ze wzrostem stopy yciowej.
Przed Palikotem
Polityka moe pochwali si tym, e jako jedna z pierwszych w tru
dzie wykuwaa argumentacj do powracajcej po upadku komuny
walki z Kocioem. Przykadem tej pracy pisma niech bdzie tekst
publicystki Pelagii Lewiskiej wydrukowany w 1957 roku pod zna
miennym tytuem: Pomwmy po partyjnemu o nauczaniu religii
w szkoach57. Publicystka Polityki krytykowaa w nim zarzdzenie
0 wprowadzeniu religii do szk:
Przedmiot formalnie nadobowizkowy zosta faktycznie wczony
w system ycia szkoy. Nastpia dezorientacja i obezwadnienie
powanej czci nauczycielstwa, w tym rwnie partyjnego, za dla
rodowisk sfanatyzowanych wprowadzenie religii stao si sygnaem
do nagonki, czsto wrcz do napastowania wielu nauczycieli.
Przy okazji Lewiska domagaa si pocignicia do odpowie
dzialnoci organizatorw tych hec. Takich sw nie powstydziby
si Janusz Palikot czy te inni politycy Platformy Obywatelskiej
1Sojuszu Lewicy Demokratycznej.
Stojc na stanowisku prawdziwej wolnoci sumienia i rwnoci
wszystkich obywateli wobec pastwa nie mona nie obstawa za
pen wieckoci szkoy i nie widzie tego zadania jako bliszej
czy dalszej perspektywy, do ktrej wczeniej czy pniej przekona
si wikszo narodu. W adnym razie nie mona przyj rozumo
wania pozorujcych na cynizm modziecw, czy te - sucych
im jako wzr - wyleniaych ideologicznie prawdziwych cynikw,
ktrzy gosz, e partia nie mogc zwikszy szybko iloci chleba
dla ludzi, zwiksza ich prawo do ubiegania si o krlestwo niebie
skie. Taka interpretacja wlewa w serca prawdziwie ideowej czci
kadr partyjnych rozgoryczenie, szerzy indyferentyzm ideologiczny,
zniechca do odwanej postawy w walce o naukowo materiali-
styczne mylenie.
Jeli wymienilibymy okrelenie marksici na ludzie tole
rancyjni, uzyskujemy doskonale znan retoryk dnia dzisiejszego,
wypowiedzian wwczas w Polityce:
Marksici jak i powana cz postpowych ludzi wierzcych, widz, e
nauczenie religii w szkole nie sprzyja umocnieniu wpywu wychowaw
czego szkoy, nie przyczynia si do wychowania w tolerancji. [...] Zja
wisko zwierzcego nacjonalizmu zaprawionego fanatyzmem religijnym,
ktry dzi rozpalono w naszym narodzie, z ca ostroci wystpio na
terenie szkoy Do wszystkich wychowawcw woaj na alarm te symp
tomy zatrucia moralnego. Woaj o podjcie zdecydowanego, przemy
lanego dziaania. Nie ma co mwi o wychowaniu socjalistycznym,
nie ma co mwi o wychowaniu patriotycznym, kiedy si wstydliwie
obchodzi spraw redniowiecznych przesdw, kiedy si nie uderza we
wszelki przejaw pogardy czowieka za jego pochodzenie rasowe, lub za
to, e wychowano go w innych obyczajach i wierzeniach
- pisaa Lewiska.
Wobronie linii partii
Do roku 1960 do zespou Polityki wytypowani zostali take - Jerzy
Urban58, Andrzej Krzysztof Wrblewski (wedug dokumentw SB
zarejestrowany jako KO), Daniel Passent (wedug dokumentw SB
zarejestrowany jako KO Daniel, TW John, Dan), Zygmunt Sze
liga (wedug dokumentw SB zarejestrowany jako KO Aligator),
Dariusz Fikus, Tadeusz Drewnowski i Marian Turski. Przewinli si
przez tygodnik m.in. Ryszard Kapuciski (wedug dokumentw SB
zarejestrowany jako KO Poeta, ,Yera Cruz), publikujcy tu pierw
sze reportae, i Jzef Smietaski, ktry w 1968 wyjecha do Izraela,
gdzie zmar w 1997 roku.
Radgowski tak pisze o obsadzaniu etatw w pimie:
Powiedzmy sobie szczerze, e w trzon, take ludzie spoza kole
gium, bardzo niechtnie odnosili si do idei powierzania kluczowych
stanowisk outsiderom, co zjednywao u niechtnych pismu opini
grupy hermetycznie zamknitej. Ilekro rodziy si takie propozy
cje, podnosia si fala oporu, niechci [...] Przypuszczam i znaczn
rol odgrywaa obawa, e ludzie z zewntrz nie dostosuj si do stylu
dziennikarstwa reprezentowanego przez Polityk, e w styl zmc;
dalej, e mog to by take konie trojaskie, z ktrych wyoni si
osobnicy z zamiarem rozsadzenia pewnej ideowej i koleeskiej
wsplnoty pisma59.
Dlatego szukano wrd dusz pokrewnych - jak Urban czy Bijak,
ktrych zesp szybko przyswaja.
Radgowski opisa, jak w 1961 roku sekretarz Gomuki wrczy
jemu i Rakowskiemu zaproszenie na spotkanie w KC z I sekretarzem.
Ten, majc na czerwono pozakrelane wycinki z Polityki, podczas
spotkania wyraa swoje opinie na temat tekstw. Rozlicza redakcj.
Na koniec yczy sukcesw i spokojnej pracy
Nic dziwnego, e wrd Polakw klimat niechci i bojkotu
wobec Polityki rozwia si - o czym pisa Radgowski.
Andrzej Krzysztof Wrblewski przyszed do Polityki w roku
1957. Po latach, gdy zmieni si system i Wrblewski by teraz redak
torem naczelnym Gazety Bankowej, nadal suy wadzy pomoc
w swoich tekstach.
Od roku 1995 Wrblewski kierowa redakcj Nowej Europy,
a gdy ta zbankrutowaa, w 1996 roku powrci do Polityki. Zmar
w roku 2012.
Andrzej Krzysztof Wrblewski peni w redakcji Polityki m.in.
funkcj szefa dziau. SB kontrolowaa go w zwizku z kontaktami,
jakie mia z obywatelami pastw zachodnich. Dotara te do infor
macji, e Wrblewski od roku 1965 by informatorem pozostajcym
na staym kontakcie czechosowackich sub konsularnych. Jako
zaufany informator dwch pracownikw ambasady przekazywa
im poufne i tajne informacje. Przykadowo 20 sierpnia 1968 roku
przekaza osobom kontaktowym informacj o przygotowaniach do
wkroczenia do CSRS wojsk Ukadu Warszawskiego. Uprzedzenie
o inwazji sowieckiej na reformistyczn Czechosowacj naley akurat
pochwali. Wiadomo natychmiast przesano do Pragi z adnotacj:
Pilna! Byskawiczna!. SB te kontakty opisywaa jako dziaalno na
szkod PRL i CSRS. Bezpieka wesza te w posiadanie jego pamitni
kw z lat 1956-1963 i korespondencji. Dysponowaa rwnie doku
mentami takiej wsppracy od wadz Czechosowacji60. Kilkanacie
lat pniej, ju w okresie pieriestrojki, SB zdecydowaa si jednak
skorzysta z wiedzy i rozlegych kontaktw Wrblewskiego.
Wedug znajdujcych si w IPN dokumentw Andrzej Krzysz
tof Wrblewski zosta zarejestrowany w maju 1989 roku, a wic na
miesic przed wyborami kontraktowymi, jako kontakt operacyjny.
Nie znamy jego pseudonimu. Nie pobrano zobowizania z uwagi
na wysok pozycj kandydata. Podczas rozmowy werbunkowej
w kawiarni Rozdroe KO przekaza informacje dotyczce przekszta
ce ustrojowych i gospodarczych - napisano w kwestionariuszu r
da61. Na tym niestety urywa si lad owych kontaktw.
We wczeniejszych latach Wrblewski by aktywnym czonkiem
ZMS. W redakcji Sztandaru Modych by bardzo popierany
przez redaktora naczelnego Mariana Turskiego, jednak zosta z niej
usunity, gdy inspirowa do protestu z powodu wstrzymania druku
jednego z numerw pisma.
Wrblewski opisywa w prowadzonych przez siebie pamitni
kach spotkania masoskie, w ktrych uczestniczy w 1956 roku.
Brali w nich udzia: historyk UW prof. Kipa, dr Krygier z Pastwo
wego Instytutu Matematycznego, pose Lewin Karczewski, niejaki
Frankowski, Galar (Andrzej Garlicki) i ojciec Andrzeja Krzysz
tofa - Andrzej Wrblewski. Wymienieni zbierali si co niedziela
w kawiarni Europa. Toczono rozmowy przede wszystkim o polityce.
O Andrzeju Krzysztofie Wrblewskim pisa Radgowski, e by
wyczulony na kwestie ideologii, wartoci wyszych i moralnoci.
Wymylony przeze w 1968 r. projekt dyskusji: <Witarniny socja
lizmu dotyczy wanie wyszoci zasad - pisa Radgowski62.
W dyskusji zorganizowanej przez redakcj uczestniczy take Zyg
munt Bauman63.
W padzierniku 1957 roku Wrblewski zapisa w pamitniku, e
wpady mu w rce nielegalne artykuy. Pierwsze dwa, to skonfisko
wane artykuy z prowokacyjnego poronionego Po prostu: Stefana
Kurowskiego Apatia i Pawa Jasienicy Cena spokoju. Ocenia
je surowo w swoich notatkach - pierwszy z nich absurdalny, drugi
tylko niesuszny64.
Esbecja podkrelaa, i ojciec Wrblewskiego, Andrzej Feigin,
zmieni nazwisko na Wrblewski65. Andrzej Feigin w latach 30. pra
cowa w redakcji Polskiego Radia w Wilnie, gdzie mia felietony lite
rackie. Zosta stamtd usunity z powodu podejrze o wspprac
z komunistami, poniewa utrzymywa wwczas kontakty ze rodo
wiskiem komunizujcej modziey, m.in. Putramentem, Jdrychow-
skim, Dembiskim (patrz rozdz. 1). W padzierniku 1939 roku
wstpi do konspiracyjnej Organizacji Socjalistycznej Wolno,
ktra podporzdkowaa si SZP/ ZWZ. W 1940 roku Andrzej Wr
blewski z kilkoma liderami organizacji przedosta si do Warszawy
i wszed do Komitetu Gwnego. Ostatecznie Wolno poczya
si z PPS-WRN. Po wojnie Wrblewski zosta sekretarzem redakcji
tygodnika Robotnik - organu PPS. Po wchoniciu PPS przez PPR
pracowa w Trybunie Wolnoci - tygodniku PZPR. W padzier
niku 1949 roku zosta usunity z partii komunistycznej za zatajenie
w aktach partyjnych przynalenoci do PPS-WRN, ale po padzier
niku decyzj t uchylono i w 1957 roku przywrcono mu czonko
stwo.
Wedug dokumentu SB z 1979 roku, w 1948 roku Wrblewski
zostaje zwerbowany do wsppracy przez Wydzia I Departamentu V
byego MSW i otrzyma ps. Maks. Mia za zadanie rozpracowy
wa dziaaczy PPS-WRN i prawicy PPS66.
Departamentem V spoeczno-politycznym MBP kierowaa Julia
Brystiger. Wydzia I pilnowa czystoci ideologicznej partii i infiltrowa
jej przybudwki i organizacje zalene, w tym PPS (sekcja II).
Pniej Wrblewski by redaktorem w miesiczniku Teatr,
a jego ona Wanda dyrektorem Teatru Ziemi Mazowieckiej.
Wnuk Andrzeja Wrblewskiego i syn Andrzeja Krzysztofa Wr
blewskiego - Tomasz Wrblewski67w roku 2011 zosta redaktorem
naczelnym Rzeczpospolitej, a po rozbiciu redakcji przez nowego
waciciela Grzegorza Hajdarowicza - publicyst tygodnika Do Rze
czy. Na pocztku stanu wojennego po zaangaowaniu si modego
Wrblewskiego w dziaalno podziemn rodzice wysiali go do USA.
Cenny nabytek
Do grupy najduej pracujcych w Polityce dziennikarzy mona
zaliczy Daniela Passenta. Do Polityki cigna go wspomniana
ju Romana Granas68. Passent to jeden z filarw Polityki zarejestro
wanych przez SB, publicysta od 54 ju lat zwizany z tygodnikiem,
ktrego czsto przedstawia si jako wzr dziennikarstwa i nagradza
za caoksztat dokona bd ostre piro. Passent by ambasadorem
RP w Chile (1996-2001), gdy szefami MSZ byli kolejno Bronisaw
Geremek, Wadysaw Bartoszewski i Wodzimierz Cimoszewicz.
Passent pochodzi z rodziny komunistycznej. Ojciec, wujek
i inna rodzina naleeli do KPP - pisa por. kontrwywiadu SB P.
Adach69. Najblisza rodzina Daniela Passenta (ur. 1938) zostaa
zamordowana w czasie wojny - on sam ocala ukrywany przez
polsk rodzin. Po wojnie wzili go na wychowanie wujostwo
}akub i Anna Prawinowie. Jakub Prawin, przedwojenny komuni
sta, w 1939 roku uciek do Lwowa, gdzie wstpi do WKP(b). Po
wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zgosi si do Armii Czerwo
nej. Walczy w bitwie pod Stalingradem, za co zosta odznaczony
i mianowany do stopnia majora. W 1943 roku Sowieci przenieli go
do 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kociuszki. Suy w niej jako
politruk wsppracujcy z NKWD w kwatermistrzostwie, w wydziale
owiatowym 1. Dywizji, nastpnie by zastpc dowdcy 1. Dywizji
ds. poityczno-wychowawczych70. Po wojnie Jakub Prawin zosta
pierwszym wojewod olsztyskim, a pniej szefem misji wojskowej
w Berlinie (1945-1950). Po powrocie do kraju zosta wiceprezesem
NBP Uton w 1957 roku w Wile.
Daniel Passent wedug dokumentw komunistycznej bezpieki
zosta zarejestrowany jako agent sub PRL dziaajcy jako KO
Daniel i TW John. Fakty te ujawni program Misja specjalna71.
Suby specjalne PRL planoway uzyskiwanie za jego porednictwem
informacji o cudzoziemcach, jednak w toku wsppracy dostarcza
mia on take informacje o charakterze politycznym, dotyczce nie
tylko cudzoziemcw, ale te Polakw. Za t wspprac by wynagra
dzany72.
Z archiww SB wynika, e bezpieka pozyskaa dziennikarza do
wsppracy w 1961 roku - dokumenty wskazuj, e najpierw zareje
strowano go jako informatora wywiadu a pniej kontrwywiadu. Pas
sent, absolwent studiw w Leningradzie, zosta pozyskany przez SB
na zasadzie dobrowolnoci. Z dokumentw IPN wynika, e dostar
cza subom specjalnym PRL informacji o cudzoziemcach i przyj
pienidze na cele operacyjne.
Przekazywa on informacje m.in. o pogldach amerykaskich
dyplomatw. W 1964 roku Passenta - zarejestrowanego jako Daniel,
przekwalifikowano z kontaktu operacyjnego na tajnego wsppra
cownika o ps. John. Johna wyrejestrowano z sieci kontrwywiadu
w 1970 roku.
Passent jako nieprzejednany przeciwnik lustracji po ujawnie
niu faktu jego rejestracji wystpi o autolustracj. Sdy lustracyjne
dwch instancji odmwiy mu, argumentujc, e nie peni on funkcji
publicznej w rozumieniu obowizujcej ustawy lustracyjnej.
Nie dziwi wic, e na pytanie redaktora Jana Wrbla o to, czy
zabetonowa IPN na 50 lat, Passent odpowiada, e po jakim czasie,
gdy zasoby bd dostpne, mona by rzeczywicie zamrozi teczki,
by utrudni proceder Dorocie Kani i innym, ktrzy, gdy tylko pojawi
si na scenie przeciwnik, biegn szuka na niego teczki w IPN73.
ROZDZIA 3. MARSZ INTELEKTUALISTW KU III RP
Wniosek o zaniechanie wsppracy z TW John (AIPN BU 2082/ 151)
Daniel Passent nie tylko zaprzecza temu, e by tajnym wsp
pracownikiem. Przeczy rwnie, by kiedykolwiek kadzi komu
nie74. Wobec tego mona by sdzi, e nie znaj go nawet jego bliscy
przyjaciele. Na pytanie, kim jest publicysta Polityki, kierowane do
jego wieloletniego przyjaciela Jerzego Urbana, ten odpowiada krtko
- komuchem75. Takie sformuowania na temat Passenta pokazuj,
z jak atwoci dziennikarz w uniezalenia si od faktw. Czuje
si bezkarny za tarcz nagrd czy laurek sownych, ktrymi obsy
pywany jest przez kolegw z zaprzyjanionych redakcji. Od czasw
Antoniego Sonimskiego tak dobrze jak Daniel Passent pisa tylko
Jerzy Urban - mwi! w 2010 roku dziennikarz Tomasz Lis podczas
promocji ksiki Passenta Pod napiciem.
Bezpieka postanowia te przez pewien czas kontrolowa Pas
senta i prowadzia kwestionariusz ewidencyjny Dan. Powodem
byty informacje, i przed Marcem 768 bra on udzia w spotkaniach
w mieszkaniu literata Jerzego Andrzejewskiego, w ktrych uczestni
czyli rwnie komandosi77. Sprawdzano take jego znajomoci wrd
obcokrajowcw. W 1976 roku zakoczono prowadzenie tej sprawy
nie stwierdzajc adnego zagroenia w dziaalnoci redaktora, a ko
cowa ocena brzmiaa jak laurka. Publicystyka zgodna jest z ogl
nymi zaoeniami naszej polityki, nie stwierdzono rwnie zapisw
cenzorskich - napisano w wyjanieniu zoenia sprawy do archiwum
Biura C MSW. Wskazano take na pene zaufanie i poparcie, jakie
mu udziela tow. M. Rakowski - red. naczelny, czl[onek - aut.] ICC
PZPR76.
Z akt SB dotyczcych Passenta wyania si obraz relacji tygo
dnika z peerelowsk wadz. Jak w 1974 roku relacjonowao tajne
rdo SB o ps. Hanka77, szef pisma Mieczysaw Rakowski
[ostatnio - aut.] wezwa zesp i powiedzia, e tow. Gierek w oso
bistej rozmowie poprosi go, aby w najbliszym czasie mniej kryty
kowa, a bardziej podkrela osignicia ekipy rzdzcej w ostatnich
trzech latach77.
ROZDZiA 3. MARSZ INTELEKTUALISTW KU III RP 107
Passent stwierdzi w zwizku z tym, e w okresie przedzjazdo-
wym nie bdzie publikowa kontrowersyjnych tekstw. Z informa
cji, jakie uzyskaa SB, a take
na podstawie ingerencji GUKPPiW [Gwny Urzd Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk - aut.] oraz publikowanych w ostatnich mie
sicach tekstw wida wyranie, e tak sam taktyk przyjli i inni
publicyci Polityki jak A. Paszyski, }. Urban, A. K. Wrblewski, J.
Kleer78.
GUKPPiW zakwestionowa w tym czasie fragment dygresji
Putramenta, sformuowanej w kontekcie polemiki z Urbanem:
Wystarczy patrze jak si zachowuj uszy Polityki. [...] Zamiast
podskakiwa, krci ogonkiem, stulia uszy79.
Gdy pismo z caym zaangaowaniem w 1982 roku popierao
wadze za wprowadzenie stanu wojennego80, Passent okaza si jed
nym z gorliwszych pochlebcw. O ocenie dziennikarskiej dziaalnoci
Passenta w latach PRL niech wiadczy choby fakt ukazania odbioru
Polityki przez ludzi spoza krgu aparatu wadzy przedstawiony
przez Jacka Kaczmarskiego w piosence Marsz intelektualistw
napisanej w marcu 1982 roku.
Utwr dedykowany wszystkim tym, ktrzy swoj postaw przyczynili
si do umacniania reimu komunistycznego w Polsce, ze szczeglnym
uwzgldnieniem Daniela Passenta, Jerzego Urbana i Mieczysawa
F. Rakowskiego
- poprzedza tymi sowy wykonanie utworu autor.
Ja wiem, ja take z wami marzyem
Daem si ponie mglistym miraom
Lecz tylko si zwalczymy si
I zadepczemy groby gdy ka!
Niech nikt mi kart praw nie wywija,
Gdy chc mam prawo pitnowa yda!
W aktach SB dotyczcych Passenta znajduje si opis jego roz
mowy z Zygmuntem S ze lig, wicenaczelnym Polityki - wedug
dokumentw SB zarejestrowanym jako KO Aligator. Szeliga
opracowa broszurk dotyczc problemw syjonistycznych dla
Komitetu Warszawskiego PZPR. Bazowaa ona na materiaach KC
PZPR8'.
Podczas rozmowy z oficerem bezpieki przeprowadzonej w marcu
1968 roku Passent przekonywa, e Rakowski to osoba zaufana Artura
Starewicza, a wic bliskiego wsppracownika Gomuki, i nie ukrywa
on, e dopracowa si pozycji zastpcy czonka KC dziki sprytowi
i umiejtnoci prowadzenia rozgrywek82.
Sam Passent cieszy si uznaniem prominentw prasy reimo
wej. Leon Kasman, naczelny Trybuny Ludu, lubi Passenta dawa
jako wzorowego dziennikarza, ktrego powinni naladowa inni83.
Jerzy Urban i Andrzej Berkowicz84mwili o wpywach, jakie posiada
dziennikarz. Twierdzili, e Passent jest wysoko umocowany w MSZ.
Podkrelano te, i Passent jest w rodzinie Romana Zambrowskiego
przez wczesn on - crk siostry Zambrowskiego85.
W rzeczywistoci Passent by przyjacielem szkolnym Ste
fana Zambrowskiego, syna Romana. Pierwsz on Passenta bya
Jadwiga Lutowicz, crka przyrodniego brata ony Romana Zam
browskiego.
Dzisiaj powtarzana tak chtnie przez redaktorw Polityki opi
nia o rzekomej niezalenoci ich pisma od wadz PRL bya przedsta
wiona w innym wietle w 1973 roku przez samego Daniela Passenta.
Podczas spotkania z modzie akademick i czytelnikami mie
sicznika Odra we Wrocawiu redaktor Polityki opowiada jako
dowiadczony sekretarz tej redakcji o jej pracy. Mwi, i dziennika
rze Polityki raczej nie pisz do szuflady. Ich teksty s najczciej
drukowane, chyba e napisane s w zym stylu.
Reprezentuj oni pewne rodowisko, dziaaj z wytycznych kierow
nictwa Partii i Rzdu [...]86.
Passent zosta wysany przez MSZ do Wietnamu. Pocztkowo
negatywnie opiniowany, jego wyjazd zosta jednak przeforsowany
po interwencji wiceministra MSW Franciszka Szlachcica. Podczas
pobytu w Wietnamie udziela polskiej bezpiece informacji politycz
nych - jak brzmiaa notatka z 1970 roku. Odnotowano te pokwito
wanie odebrane od Passenta przez oficera prowadzcego87.
Historyk i Podrnik
cise zwizki Polityki z wadz trwaj od momentu jej powstania.
Filarem redakcji ju na samym pocztku sta si Marian Turski88.
Z ruchem komunistycznym zwiza si w wieku 16 lat, gdy w roku
1942 znalaz si w dzkim getcie. Dziaa wwczas w Lewicy Zwiz
kowej. Po wojnie dziaa w modziewce PPR i studiowa prawo
oraz histori na Uniwersytecie Wrocawskim, a nastpnie zdoby
wa pierwsze ideologiczne szlify w Wyszej Szkole Partyjnej wspl
nie ze swoim dobrym znajomym Edwardem Gierkiem. Pracowa
w Wydziale Prasy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a jako
dziennikarz pierwsze kroki stawia we wrocawskiej Gazecie Robot
niczej. Od 1955 roku pracowa w Sztandarze Modych. Zaanga
owany socjalista, po Padzierniku znalaz si po stronie modych
rewizjonistw. Odszed z SM jako p.o. redaktora naczelnego.
W Polityce kieruje dziaem historycznym od roku 1958. Jego
50-letni dorobek w tygodniku podsumowano w 2008 roku hucznie
obchodzonym jubileuszem.
Nikt z naszego Zespou nie wyobraa sobie ani nie zna Poli-
tyki, w ktrej nie byo Mariana - napisano po uroczystoci. Redak
cja wychwalaa prowadzenie przez p wieku dziau historycznego
tygodnika i waciwy dobr historykw wsppracujcych z pismem89.
Tymczasem o jawnym zakamywaniu historii pisa z rozbrajajc
szczeroci Radgowski:
Co si tyczy dziau historycznego prowadzonego przez Mariana Tur
skiego, to zajmowa si on raczej wydobywaniem nurtu lewicowego
zgodnie z oglnym zaoeniem kierownictwa. Publikowano w nim
rewelacyjne nieraz dokumenty odnoszce si do PPR i powstania wa
dzy ludowej; problematyka AK pojawiaa si z rzadka i na drugim
planie90.
To wanie w Polityce pierwsze reportae publikowa Ryszard
Kapuciski (1932-2007). W 1956 roku, po ukoczeniu historii
na Uniwersytecie Warszawskim, podj prac w Sztandarze Mo
dych, skd go usunito za poparcie udzielone tygodnikowi Po pro
stu. Wtedy Kapuciski zrozumia mdro etapu i podj prac
w majcej zniszczy Po prostu Polityce. Nastpnie przez wiele lat
zwizany by z Polsk Agencj Prasow.
Przez lata kreowano obraz Kapuciskiego jedynie jako mistrza
reportau literackiego i najwybitniejszego pisarza wrd reporterw.
Mit ten prys wraz z publikacj biografii Kapuciski non-fiction.
Jak pisa Artur Domosawski, w swojej pracy reporterskiej Kapuci
ski posugiwa si czsto konfabulacj. Byo tak w przypadku niekt
rych jego reportay z wyjazdw do Afryki.
Domosawski zebra z rnych miejsc wiata relacje osb i fakty,
ktre wskazuj, i Kapuciski nawet w swoich najbardziej znanych
ksikach, takich jak Cesarz czy Heban, konfabulowa i zmyla.
Przedstawiana przez niego rzeczywisto nie miaa wiele wsplnego
z realiami.
Ten przeraajcy obraz potwierdza kolega redakcyjny Kapu
ciskiego z Polityki - Wojciech Gieyski (wedug akt SB zare
jestrowany jako TW Stefaski). Najwicej poprawek rzeczywi
stoci Gieyski odnalaz w angolskiej opowieci - Jeszcze dzie
ycia.
Mwi, e rozmawia o nich z Kapuciskim, a ten zazwyczaj milczco
potwierdza, raz czy dwa zaprotestowa, na koniec doda: - Jeszcze
paru nie odkrye91.
Przeciwko rzetelnoci Kapuciskiego wystpuj na caym wie-
cie znawcy opisywanych regionw Etiopii, Iranu i innych miejsc
globu. Znamienna jest wypowied Polki, ktra od dziesitek lat
mieszka w Etiopii, gdzie powstawa Cesarz. Domosawski zapyta
j, co jest nieprawdziwego w ksice Kapuciskiego.
Co jest nieprawdziwe? Niech pan spyta, co tam jest prawd, atwiej
bdzie powiedzie. To s bajki, baj durzenie
- odpara92.
Innym zarzutem do reportaysty jest jego zaangaowanie po jed
nej z opisywanych stron, posuwajce si do ingerencji w opisywan
rzeczywisto.
Reporter zaangaowany za jakiego si uwaa, staje po jednej ze stron
konfliktu, angauje si czasem do tego stopnia, e razem z bohate
rami swojego reportau strzela do ich (wsplnego?) wroga nie datego,
e chce przey. Nie przede wszystkim dlatego93.
Redakcyjna koleanka pisarza i reportera Hanna Krall tak wspo
mina go w ksice Domoslawskiego:
Kiedy wraca z kolejnych reporterskich wypraw, nigdy nie wiedzia
am, z kim rozmawiam. Z boliwijskim partyzantem? Z etiopskim
rewolucjonist? Szyickim fundamentalist?94
W 1948 roku, gdy w lasach walczyli jeszcze onierze Wyklci,
16-letni wwczas Kapuciski zapisa si do Towarzystwa Przyjani
Polsko-Radzieckiej, a na studiach do PZPR. Legitymacj zoy
dopiero w stanie wojennym.
Od 1962 roku Kapuciskim interesowali si oficerowie Depar
tamentu I, a konkretnie Wydziau IV, ktry zajmowa si wywiadem
skierowanym przeciwko Ameryce aciskiej, USA i Wielkiej Brytanii.
W tym czasie reportaysta podj prac w Polskiej Agencji Prasowej,
wic chciano wykorzysta jego moliwoci swobodnego poruszania
si jako korespondenta.
24 marca 1965 roku kapitan Z. Sobczyski, starszy oficer ope
racyjny zespou I Wydziau IV Departamentu I MSW, spotka si
z Kapuciskim. W konsekwencji 9 kwietnia reportaysta podpisa
si pod opracowanymi dla niego zadaniami i ustalonym hasem kon
taktowym w zwizku ze swoim wyjazdem do Afryki Zachodniej.
Jak wynika z teczki pracy, w latach 1965-1972 Kapuciski
by zarejestrowany przez Wydzia III - Ochron kontrwywiadowcz
Departamentu I jako kontakt operacyjny dziaajcy pod pseudoni
mami Poeta i ,Vera Cruz (nr rej. 6433, nr arch. 11630/ I)95. ,Vera
Cruz charakteryzowa dla SB sylwetki zagranicznych dziennikarzy.
Wskazywa ich saboci. Mia te za zadanie analizowanie sytuacji
politycznej w krajach, do ktrych si udawa. W szczeglnoci mial
zbiera informacje o Ameryce aciskiej.
W 1969 roku kontaktujcy si z nim oficer bezpieki przekazuje
Kapuciskiemu zadanie tropienia dziaalnoci FBI i CIA. Dzienni
karz ma te rozpracowywa osoby jak i miejsca wrogiej dziaalno
ci przeciwko PRL przez obce wywiady, a przede wszystkim przez
wywiady USA, Izraela i NRF. Vera Cruz realizujc zadania prze
kazane przez wywiad SB dostaje pienidze tytuem poniesionych
wydatkw.
Kapuciski zidentyfikowa dla SB Centrum Bada nad Rozwo
jem przy Uniwersytecie Centralnym w Caracas jako orodek anali
tyczny CIA. Pracowa w Kolumbii, Peru, Wenezueli i Meksyku.
Nie wierz w bezstronne dziennikarstwo - tak tumaczy Ryszard
Kapuciski swoje zaangaowanie w ruchy komunistyczne i siy je
popierajce w rnych miejscach wiata, do ktrych wiody go zawo
dowe cieki.
Mimo e 6 czerwca 1972 roku materiay Kapuciskiego zoono
w Biurze C, czyli archiwum, odnajdujemy informacje przekazywane
SB przez Kapuciskiego w latach 70. W 1975 roku Kapuciski wyje
cha do Angoli, gdzie popiera komunistyczn partyzantk i kubaskich
interwentw W 1977 roku pk Komorowski z Wydziau IV przekaza
do Wydziau VI Departamentu I informacje uzyskane od Kapuci
skiego o Angielce Alice Berni, ktra miaa przyjecha do Polski:
Alice B. przebywaa w Angoli (w okresie wojny narodowo-wyzwole
czej). Jak twierdzia, zaproszona przez Paulo Jourge, ministra spraw
zagranicznych Angoli. Zaproszenie rzekomo uzyskaa w czasie jego
wizyty w Rzymie. Przebywajc w Angoli, zwizana bya z grup Nito
Alvesa96, dowdcy I regionu MPLA97, ktry reprezentowa kierunek
prochiski - antykubaski. A. B. twierdzia, e do Angoli skierowaa j
Woska Partia Komunistyczna. Zdaniem R. K. jest ona agentk sub
specjalnych, grajc rol ultralewack. A. B. twierdzia, e zadaniem
jej w Angoli jest udzielenie pomocy Nito Alvesowi w opracowaniu pro
gramu politycznego. Przez cay okres pobytu w Angoli utrzymywaa
cisy kontakt z konsulem woskim. W kontaktach z Europejczykami,
a gwnie z pastw socjalistycznych, bya bardzo ostrona i powci
gliwa. Charakteryzujc jej osobowo R. K. stwierdzi, e reprezentuje
ona typ czowieka narzucajcego si, gadatliwego, ekspansywnego,
haaliwego, pozbawionego skrupuw, mao odpowiedzialnego. Jest
brzydka, w Angoli utrzymywaa kontakty seksualne z Murzynami98.
Kapuciski przebywa w Afryce w Angoli i Mozambiku, gdzie
dziaaa komunistyczna partyzantka korzystajca z sowieckiego
i kubaskiego wsparcia.
Inne lady prowadz do kontaktw Kapuciskiego z Departa
mentem II, czyli kontrwywiadem, i Departamentem III, zajmujcym
si walk z opozycj. SB oceniao, e Kapuciski w czasie wsp
pracy wykazywa duo chci99...
Jak powiedzia Ernest Skalski (w aktach SB zarejestrowany jako
TW Alski100) o kontaktach reportaysty z komunistyczn bezpiek:
bez wsppracy nie byoby Ryszarda Kapuciskiego101.
Miglancte w Polityce
Wrd wolnych strzelcw, ktrzy przychodzili na zebrania redakcji,
byli Andrzej Szczypiorski102(TW Miglanc, TW Mirek) i Stefan
Bratkowski. Staym gociem by te Wojciech Gieyski.
Andrzej Szczypiorski (1928-2000) pracowa wpierw w Poli
tyce przez dekad, w latach 1965-1975, nastpnie z ni wsppra
cowa. By synem Adama (1895-1979), dziaacza PPS, pisudczyka
i czonka-zaoyciela KOR. Po roku 1989 Andrzej Szczypiorski cz
sto wyraa opinie aprobowane przez rodowisko Gazety Wybor
czej. Szczypiorski, podobnie jak Adam Michnik, wygra wybory
w roku 1989, tyle e do Senatu (Michnik zosta wwczas posem),
by rwnie politykiem Unii Demokratycznej. Dla wielu czytelnikw
GW szokujce okazao si ujawnienie dokumentw sub specjal
nych PRL na temat Szczypiorskiego. Wedug tych dokumentw ju
w 1954 roku mia on zacz wykonywa zadania dla Departamentu I
MBP103.
Na polecenie bezpieki TW Miglanc namawia swego ojca do
powrotu do kraju, najpierw listownie, pniej spotka si z nim wysany
w tym celu za granic. Na pocztku 1955 roku Andrzej Szczypiorski
proponowa ppk. Leonowi Winiawskiemu, e na spotkaniu z rodzi
cami w Wiedniu przekona matk i wykorzysta jej wpyw na ojca,
by sprowadzi go do komunistycznej Polski. 17 wrzenia 1955 roku
na danie bezpieki Andrzej Szczypiorski przeprowadzi w Londynie
decydujc rozmow z ojcem i sprowadzi rodzicw do PRL. Obieca
te ojcu zaatwienie pracy, mieszkania i godne warunki ycia. W IPN
zachowao si dziewi raportw Miglanca z rozmw z ojcem.
Zapewne w nagrod wyjecha na placwk do Danii. Zachowao
si jego zobowizanie i zadania, ktre podpisa wasnorcznie nazwi
skiem i pseudonimem. Zosta jednak stamtd szybko wycofany za
przekrty finansowe.
W 1983 roku Andrzej Szczypiorski dwukrotnie potwierdzi
wol dalszej wsppracy z SB. Nastpnie by zadaniowany przez
Departament I. Nigdy te nie znaleziono dokumentw o zaprzesta
niu wsppracy i przekazaniu jego teczki do Biura C, czyli archi
wum.
Tradycja zobowizuje. W tajemnicy przed Mirkiem SB zwerbo
waa jego syna Adama, ktry zosta zarejestrowany jako TW Gawe.
Donosi na swego ojca, jak poprzednio ten na Adama seniora, i inka
sowa za to sowite wynagrodzenie. Szczeglnie wygrowanej zapaty
zada za umoliwienie zaoenia podsuchu w mieszkaniu ojca.
Dziki pomocy syna, pod nieobecno Andrzeja Szczypiorskiego,
SB dokonywaa rewizji, sfotografowaa notatki pisarza i zaoya PP
(podsuch pokojowy).
TW Gawe pisa pniej w raporcie, e ojciec go podejrzewa
i grozi, i zaatwi spraw z Kiszczakiem - e oni ci w kocu z tej
SB wyrzuc. Dokumenty te pochodz z przeomu 1986 i 1987 roku.
Trzej bracia i dwie siostry Adama Szczypiorskiego seniora pra
coway na wyszych stanowiskach w MBP. Bratowa Szczypiorskiego,
czonek KZMR bya w 1942 roku czniczk i sekretark Pawa Fin
dera i Marcelego Nowotki. Po wojnie take posza do resortu, ale nie
do UB tylko do MO104.
Andrzej Szczypiorski krytykowa Koci jako rdo Holocau
stu, pitnowa ciemnogrd i wychwala pk. Clausa von Stauffen-
berga, nie dziwi wic, e otrzyma wiele nagrd niemieckich, w tym
federalny Krzy Zasugi (1995).
Cechy charakterystyczne spoeczestwa polskiego to: alkoholizm,
nieuczciwo, brak tolerancji wzgldem inaczej mylcych, nieposza-
nowanie pracy, zarwno cudzej jak i wasnej. Wypadaoby zapyta,
czy takiemu spoeczestwu przysuguje miano chrzecijaskiego
- przekonywa Niemcw Szczypiorski105.
Szybko sta si instytucj ycia publicznego w Niemczech,
oczywicie nie bez pomocy. Jego pozycj w rodowiskach zachod-
nioniemieckich intelektualistw kreowa Marceli Reich-Ranicki106,
116
znany tumacz i krytyk literacki, a w rzeczywistoci w okresie stalini
zmu kapitan wywiadu UB.
To wszystko sprawia, e Andrzej Szczypiorski zosta uznany za
najwyszy autorytet moralny III RP. Rodzina modelowa.
Gierkowszczyzna
Dziennikarze Polityki od zawsze s z siebie dumni i nic nie maj
sobie do zarzucenia, moe prcz drobiazgw, ktre przytrafiyby si
kademu na ich miejscu.
Wypowiadajc si o zespole z lat 1971-1975, zachwycajcym
si Edwardem Gierkiem i jego wit, Radgowski pisze: gdy cho
dzi o poziom dziennikarstwa w tym okresie, nie daje powodw do
wstydu107. Cenna bya praca Wojciecha Gieyskiego (wedug akt
SB zarejestrowany jako TW Stefaski) czy nowego nabytku Adama
Krzemiskiego, nazwanego przez Radgowskiego nie wiedzie czemu
kontestatorem. Na kontestowanie wadzy w kadym razie w przy
padku dziaalnoci redakcyjnej Krzemiskiego przykadw szuka
prno.
Adam Krzemiski (ur. 1945) rozpocz prac w Polityce
w 1973 roku po przejciu z tygodnika Forum, w ktrym znalaz si
po ukoczeniu studiw w Lipsku w 1967 roku. W Polityce peni
m.in. funkcj zastpcy kierownika dziau kulturalno-historycznego.
Jego matka Anna Krzemiska pracowaa, podobnie jak matka innego
redaktora tygodnika Jacka Mojkowskiego i siostra Piotra Pytlakow-
skiego - Krystyna Pytlakowska, w pimie Zwierciado. Brat - Sta
nisaw Krzemiski - zatrudniony by w Polskim Radiu. Adam Krze
miski by w latach 70. kandydatem na TW przygotowywanym do
informowania m.in. na temat dziennikarzy z krajw kapitalistycznych
oraz polskich, ktrzy mog dziaa przeciwko peerelowskiej wadzy.
Wedug prowadzcego spraw por. Kudybiskiego z Departamentu III
MSW, Krzemiski w kontaktach wykazywa si zrozumieniem do
stawianych mu pyta, odpowiada ze swobod, bez skrpowania108.
Krzemiski, ktry spotyka si z esbekiem, podpisa na jednym ze
spotka zobowizanie do zachowania w tajemnicy kontaktu i treci
prowadzonych rozmw ze Sub Bezpieczestwa109. Wsppraca
jednak nie dosza do skutku, poniewa SB uzyskaa zaraz po tym
informacj, e Krzemiski powiedzia o spotkaniach z funkcjonariu
szem rodzinie oraz redaktorowi naczelnemu Polityki. W tej sytuacji
SB zrezygnowaa z kontynuowania sprawy.
W tym czasie Daniel Passent (wedug akt SB zarejestrowany
m.in. jako TW John) narzeka na brak dopywu nowej kadry do
Polityki. Boj si do nas i - mwi110. W drugiej poowie lat
70. pismo rzeczywicie odczuwa, e jest atakowane. Najbardziej bole
sne staj si zarzuty ze strony Komitetu Obrony Robotnikw z racji
powiza towarzyskich redaktorw tygodnika ze rodowiskiem dzia
aczy opozycji.
Radgowski podkrela, e rodowisko Polityki - take jej trzon
- stanowiy osoby, ktre podobnie myl i reaguj na rzeczywisto.
Staymi wsppracownikami Polityki, do ktrych Radgowski bez
porednio odnosi swoje sowa, byli: Magdalena Bajer, Wojciech Gie-
yski, Wiesawa Grochola, Marta Fik, Wanda Falkowska.
Wikszo kolegw nie znalaza w zespole uniwersalnego auto
rytetu, czowieka-wzoru do naladowania, czy choby osoby, na ktr
warto si orientowa. Za typow mona uzna wypowied Magda
leny Bajer: Wielu kolegw jest dla mnie wzorem w sprawach warsz
tatowych, mniej w kwestiach moralnych111. Wspomnia to bez cienia
refleksji Radgowski.
Radgowski pisze o Polityce, e jest czytana przez milion inte
ligentw. Skupia wok siebie wyjtkowo jednolit pod wzgldem
pogldw spoecznych zbiorowo112- pisa we wstpie nakrelonym
w grudniu 1980. Czytelnicy pisma maj jednolity zestaw pogldw,
trzymajcych si kurczowo linii partii.
W 1977 roku - na 20-lecie istnienia pisma - peerelowska wa
dza wyrazicie akcentowaa swoje uznanie dla zespou Rakowskiego.
Huczne obchody uwietni caonocny ba poczony z wystpami
artystycznymi. Wybito pamitkowy medal za wierne poycie.
Z okazji jubileuszu odznaczenia pastwowe czonkom redakcji wr
cza sekretarz KC PZPR ds. ideologii Jerzy ukaszewicz. Hann Krall
przykadowo udekorowa Srebrnym Krzyem Zasugi.
KC wyrazio pochlebn ocen, ktr przekazao na spotkaniu
dziennikarzom. Odczyta j uroczycie kierujcy wwczas Wydzia
em Prasy Radia i Telewizji KC PZPR Kazimierz Rokoszewski: Poli
tyka uksztatowaa si jako pismo miae, na granicy niezalenoci.
Bya gazet ze specjalnymi prawami i przywilejami113. Najkrcej
mwic ksztatowaa pogldy, z ktrymi utosamia si mieli inte
ligenci wsptworzcy i popierajcy wczesny ustrj komunistyczny.
Zadanie, ktre scedowaa jej wadza, redakcja usiowaa po roku 1989
przedstawia jako niezaleno od komunistycznego reimu.
Nieprzypadkowo wic Zygmunt Szeliga (wedug akt SB zareje
strowany jako KO Aligator) usiowa karmi czytelnikw nachal
nym optymizmem, traktujc ich niczym gsi na tucz. W czasach gdy
sklepy wieciy pustkami, wszystko trzeba byo zaatwia spod lady,
a podstawowe towary byy reglamentowane, Szeliga opiewa sukcesy
socjalistycznej ojczyzny. Wychwala, e w PRL udao si zbudowa
Turoszw, Pock, Elan, kopalnie ROW, celuloz w Ostroce114.
Donos wzajemny
Dziennikarze Polityki denuncjowali si nawzajem przed bezpiek
w czasach PRL, ale nie przeszkadza im to sta obok siebie w anty-
lustracyjnym froncie. Za aktami IPN mona przytacza przykady,
jak John donosi na Literata, Bast na Bogusawa, a figurant
sprawy Miko mia kopa doki pod innym redaktorem Polityki
Jackiem Maziarskim.
SB odnotowaa, e we wrzeniu 1981 roku Micha, syn generaa
Wacawa Komara115, zaangaowa si w przygotowanie tekstu w formie
dossier na temat Jacka Maziarskiego, celem przedstawienia go zarz
dowi Regionu Mazowsze Solidarnoci'7. Tekst mia rysowa w nie
korzystnym wietle dziennikarza i storpedowa jego kandydatur na
stanowisko redaktora naczelnego pisma Regionu. Sugerowa on, e
Maziarski to powizany z KC77antylibera77i czowiek dwulicowy
ktry potrafi zdradzi wszystko i wszystkich77. Jak wynika z archiww,
Micha Komar ten plan uzgadnia! z Adamem Michnikiem116.
Z kolei informator SB o ps. Kawa77, pod ktrym zarejestrowano
wsppracujcego z Polityk77Wiesawa Grnickiego, przekaza taj
nym subom PRL, e redaktor Polityki77Marian Podkowiski wysy
any przez redakcj do Bonn ma tak naprawd zamiar wyjecha na
dwa tygodnie do Izraela117. Wyjazd ma by sfinansowany przez rzd
pastwa na Bliskim Wschodzie. Kawa77mwi o nieznanym celu
wyjazdu Podkowiskiego. Co prawda odbywa si wwczas w Izra
elu gony proces zbrodniarza hitlerowskiego Adolfa Eichmanna, lecz
redaktora Polityki77nie byo na licie akredytacyjnej, ktra bya ju
zamknita. Kawa77donosi o spotkaniach dziennikarza Polityki77
z attache Izraela - Avidarem.
Na Podkowiskiego donosi take tajny wsppracownik
Daniel77118. TW informowa bezpiek, kto z Polakw jada obiady,
ktre organizowali pracownicy ambasady USA. Poda, e byli to prof.
Koakowski, redaktorzy Fikus i Radgowski z Polityki77oraz Rogow
ski z Przekroju77. Daniel przekazywa te, o czym przy tej okazji
mwiono119. Z kolei w sierpniu 1969 roku informowa on SB, e na
obiad z attache ambasady USA Harperem zaproszony zosta redak
tor Marian Podkowiski. Co ciekawe, Podkowiski by przyjacielem
jeszcze z dawnych lat wujostwa Passenta, u ktrego si wychowywa
- Anny i Jakuba Prawinw. Passent do Polityki77dosta si mial wa
nie za protekcj Gottesmana i Podkowiskiego120. Podkowiski mia
otacza modego Passenta czu opiek77zawodow, gdy ten stawia!
pierwsze kroki w redakcji121.
Daniel jako publicysta Polityki informowa SB rwnie
o koledze redakcyjnym Zygmuncie Kauyskim - jak wynika
120
z dokumentw IPN (z kolei sam Kauyski, bdcy podobnie jak
Passent, czonkiem kolegium Polityki, wedug dokumentw znaj
dujcych si w IPN - o czym ju pisalimy - by zarejestrowany jako
kontakt poufny Literat).
Wiedz o Kauyskim bezpieka czerpie take z innych rde. KO
Daniel informuje, e 19 wrzenia 1961 roku widzia Kauy
skiego na przyjciu u dyplomaty Franka Jonesa. Z dokumentw IPN
wynika, e Daniel to dziennikarz Polityki Daniel Passent. [...]
Daniel charakteryzowa Kauyskiego jako szeroko cenionego
krytyka filmowego bardzo przyjemnego w bezporednim obcowaniu,
lecz w pewnym sensie dziwaka. Dziwactwo jego wyraa si w tym, e
zim chodzi w samym garniturze a latem czsto spotka go mona
w butach bez skarpet. [..,] Z dokumentw IPN wynika, e Daniel
opisa przyjcie u Jonesa i poruszan podczas rozmowy tematyk
dotyczc USA i Zwizku Radzieckiego122.
Z kolei dane dotyczce redaktora Jacka Kalabiskiego przedstawi
SB kontakt operacyjny Aligator. Pod tym pseudonimem zarejestro
wany by Zygmunt Szeliga - wicenaczelny Polityki w latach 80.123
Uwaano go za jeden z filarw tygodnika. Prac zawodow zacz
w Sztandarze Modych. W 1978 roku znalaz si w zainteresowa
niu bezpieki ze wzgldu na kontaktowanie si z nim pracownikw
ambasady USA. Informowa te bezpiek o sytuacji w redakcjach,
w ktrych pracowa.
W 1978 roku Szeliga pod wzmiankowanym pseudonimem zosta
zarejestrowany przez SB jako kontakt operacyjny. Byl na kontakcie
bezpieki a do chwili swej mierci w listopadzie 1989 roku. Za spo
rzdzanie opracowa w latach 80. otrzymywa wypaty. Oficer pro
wadzcy sprezentowa mu te w zamian za dostarczane informacje
butelk alkoholu124.
W 1978 roku Aligator wraca z USA, gdzie przebywa na
zaproszenie Departamentu Stanu. Wyjecha tam za zgod KC PZPR
i redakcji Polityki. Oficer prowadzcy pisa, i KO ma informacje,
ktre uzyska od pracownikw amerykaskiego Biura Wywiadu
i Bada. Zdoby te z myl o SB ksik zawierajc wykazy pra
cownikw zatrudnionych w Departamencie Stanu i Departamencie
Obrony USA. W pniejszym czasie kontakt operacyjny Aligator
zosta przerejestrowany na konsultanta.
W 1984 roku Aligator sporzdzi dla SB informacj o rzekomym
sukcesie referendum zorganizowanego wwczas przez komunistyczne
wadze. Uzna, e masowy udzia spoeczestwa w gosowaniu to
dramatyczna poraka opozycji i orodkw propagandy zachodniej.
Pisa, e incydenty w Nowej Hucie kompromituj podziemie.
Aligator relacjonowa nastawienie dziennikarzy Polityki do
wizyty papiea Jana Pawa II w 1983 roku. Mwi o okazywaniu zdy
stansowania tygodnika do pielgrzymki. Nie opublikowano w bie
cym wwczas numerze adnego komentarza na ten temat. Wizyt
uznano w Polityce jako sukces gen. Jaruzelskiego.
ZOMO, dobre ZOMO
Po mierci w 1984 roku genseka, a wczeniej szefa KGB, Jurija
Andropowa, w Polityce opublikowano panegiryk na cze nieod
aowanego polityka z kraju, ktry ciemiy Polsk125. Polityka
wychwalaa Andropowa za to, e za ycia mwi jzykiem twardym
i zdecydowanym, bez zbdnej retoryki. Uznawa fakty a nie sowa.
Swoje koncepcje wobec imperialistw z Zachodu przedstawia jasno
- bez niedomwie i nie pozostawiajce zudze.
Nakrelono sylwetk czowieka niezomnego, nieustajcego
w deniu do odprenia w wycigu zbroje. Polityka nie ukrywaa,
e niekorzystna sytuacja dla idei wiatowego rozbrojenia, mimo tru
dw zmarego przywdcy, to efekt przeszkd, jakie stawiali mu impe
rialici z Zachodu.
Znamienne byo wydrukowanie artykuu Barbary Pietkiewicz
pt. Koszary, suba, dom126, z autoryzacj gen. Czesawa Kiszczaka
122
i funkcjonariuszy MSW. Spowodowa on, wedug informacji agenta
33, znaczn rnic zda w redakcji. Artyku, ktry opisywa
oddziay Zmotoryzowanych Odwodw Milicji Obywatelskiej, mia
dla tej formacji wydwik pozytywny. Pietkiewicz podkrelaa su
ebn rol funkcjonariuszy ZOMO jako stojcych na stray porzdku
publicznego, a do tego pomagajcych w pracach na roli w PGR-ach,
zbierajcych pienidze dla dzieci z domw dziecka itd. Jest tam take
mowa - w pozytywnym tonie - o zabezpieczaniu przez ZOMO-
-wcw imprez religijnych, a take miejsc niepokojw spoecznych,
takich jak parafia w. Stanisawa Kostki w Warszawie, gdzie posugi
wa ks. Jerzy Popieuszko.
Jak wynika z informacji agenta 33, redaktorzy pisma zajli dwa
przeciwne stanowiska. Andrzej Garlicki, Adam Krzemiski, Micha
Jaranowski, Zbysaw Rykowski, Agata Beja i Marian Turski uwaali,
e artyku nie powinien si w ogle ukaza, jako e wzbudza reakcj
odrzucenia u czytelnikw. Inne stanowisko zajli Stanisaw Podemski,
Kazimierz Koniewski, Daniel Passent, czy Dobrochna Kdzierska.
Najostrzej za poytecznoci artykuu argumentowa Podemski127.
By on dziennikarzem, ktry przez trzy dekady wsptworzy
tygodnik. W swojej karierze Podemski (1929-2011) pracowa take
w redakcji Kuriera Polskiego, organu Stronnictwa Demokratycz
nego. W PRL by czonkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego
cile wspdziaajcego z PZPR. W latach 1956-1960 pracowa
w ministerstwie zdrowia jako starszy radca prawny. Wczeniej udzie
la si w orodku spoeczno-prawnym Komitetu Centralnego Zwizku
Modziey Socjalistycznej.
Paryskie stypendiumBogustawa
Ze znajdujcych si w Instytucie Pamici Narodowej dokumentw
wynika, e Jerzy Baczyski - wieloletni redaktor naczelny Polityki
- 31 lipca 1981 roku, przed wyjazdem na stypendium do Francji,
123
zosta zarejestrowany przez suby specjalne PRL jako kontakt opera
cyjny o pseudonimie Bogusaw. Artyku na ten temat pt. Podwjne
ycie Bogusawa ukaza si w styczniu 2008 roku w tygodniku
Wprost, ale po zmianie wacicielskiej tygodnika usunito go ze
strony internetowej Wprost i aktualnie jest niedostpny na jego
stronie.
!Ki
-
mH ^ ^
t y L" Hp%v
AM/P*iWlb&i ^
^r .
v Cl U i/
*| V
Zobowizanie Jerzego Baczyskiego z 12 grudnia 1982 roku (IPN BU 01593/ 689)
Baczyski urodzi si w Sokoowsku, ae ju w dziecistwie prze
prowadzi si na Mazowsze. W wieku szkolnym mieszka w Otwocku.
Jest absolwentem Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu War
szawskiego (1972). W 1975 roku zosta stypendyst dziennikar
stwa w Indiana University School of Journalism w USA. W latach
1973-1981 pracowa w yciu Warszawy, najpierw jako dziennikarz
dziau ekonomicznego, a w roku 1980 zosta zastpc kierownika
ycia i Nowoczesnoci, dodatku do tej gazety. Po wprowadzeniu
124
stanu wojennego, gdy przebywa we Francji jako stypendysta Journa-
listes en Europ i Fondation de France, zwolniono go z pracy Dziaa
w paryskim komitecie koordynacyjnym Solidarnoci.
Po powrocie do kraju w 1983 roku wkrtce zosta dziennikarzem
Polityki, pocztkowo jako redaktor dziau publicystyki gospodar
czej. W 1990 roku obj stanowisko zastpcy redaktora naczelnego
i wiceprezesa wydawnictwa. Cztery lata pniej zosta redaktorem
naczelnym i prezesem Spdzielni Pracy Polityka. Jednocze
nie w latach 90. wspredagowa telewizyjne Listy o gospodarce
i uczestniczy w innych programach publicystycznych na antenie
TVP (Gorca Linia, Tylko w Jedynce i Co za co).
Podczas spotkania z funkcjonariuszem wywiadu PRL Jerzy
Baczyski podpisa owiadczenie, w ktrym podano haso kon
taktowe, i przyj pseudonim Bogusaw. Baczyskiego pozyska
inspektor T. Szopski z Wydziau V I I I 128, ktry zajmowa si rozpra
cowywaniem organizacji finansowych i gospodarczych. Wskazuje to,
na jaki rodzaj usug od Bogusawa liczy wywiad.
Baczyski po powrocie do Polski odby kilka spotka z funk
cjonariuszami SB. W raportach SB mona zapozna si ze szcze
gami na temat zmiany nazwiska Jerzego Baczyskiego (wczeniej
nazywa si Sroka), jego ycia osobistego i romansw. W aktach sub
specjalnych PRL znajduj si m.in. wasnorcznie napisane i podpi
sane przez Jerzego Baczyskiego dokumenty, a jednym z najwaniej
szych jest owiadczenie dotyczce zachowania w tajemnicy faktu, e
w yciu Warszawy pracuje funkcjonariusz sub specjalnych PRL:
Owiadczam, i zostaem poinformowany i zdaj sobie spraw z tego, e
fakt zatrudnienia znanego mi oficera wywiadu PRL w red. Zycia War-
szawy stanowi tajemnic pastwow specjalnego znaczenia. Dlatego
ten fakt zamierzam zachowa w tajemnicy. W przypadku ujawnienia
przeze mnie posiadanej informacji - dotyczcej osoby oficera wywiadu
PRL - zdaj sobie spraw, i bd pocignity do odpowiedzialnoci,
zgodnie z obowizujcym w Polsce prawem. Jerzy Baczyski129.
Z TSi// '
RiFoet owauicTjinr :
s*Spotkania %10PB* ' -
dnia30*ba. whoteluwFemas kotajn#iraatkaata' a"tatw.
Mjagotnkci* dal>i ralwyj*W* z po\^\r3*nan$B*tmn
vm oy*asrUwv&isn&atfga^s ^psr^n.ffiat .
1Pobraa5"*?kgaB&^wkotsfW|>ia*?!&okawiaM&ut s^sanla* %&itsm%<i^
fukiyzme* moi& mjm pmz*. u fakt
%m&ziimmmin winsi&u^H' ar>nk<raHt4mwii iir*gs
smalenia. "fc^swHs#" pr*v.)i 4^ a*g| a*ta\ 1^ >o %r***U m pi 4*1* < *>, *
pmmi l uuftmtwtU m spotkani* a? da. \ \ b / m s * i w . autmtartia
; Paîtift.. Jr. I liii ii -i.i iii i lii! III- W:'9:M^:fy
*. -.** ..j t.;.*pijaaToa'ho*taje*,; .faki^
dat. ara''" cUfomtti ansn^û osoMfeie i g* F?**4n
o5--* ...........
>|W'.$0ficsarsaaaaaj aukvt
' FiVkr&sSimiaii adw.8ag*4iwwpisr-ranj*1&**;<dot paar-s>i
in&Hiiu p*a*dpôbi* fm?eu%kic4 tiuth -wâlpych* %*/*
&fcMtwr to. ffejwfti*goz BlnmCftadcregoMStsfctrfljp
sainftrmotaaf i 4rf tai ve*#nte.| afaktachdoiw* .>jehoaefcyWiSo^lwn*
tmknir apoiknni*mgdnilm ?>*Bb*msawa*, ii kopfn***** spotkania
judwHSMO*Jegoasismb$d&*sodhrsiplsem*#dtustunataat *sp.v
niwMi dalannttaurafciaj r kt&rsj ?*$&**" daiaAa*
''B&guaS&w**poinfom<sa ponadto, ii ostateânisaresvgnafcar?
v|wluW*rsmw?~*uwwji naarakani ni ar waaani a, ,i^kosoHj raiakiomas^ss-
n /X. Jeô osiami /K Ss*nat5elos~ & H ,W\ Fikus i
?laî ai >fPal x i ka*?/ aai&tmi i mn st tt tfjfcrt*?ae<mmirsitrn t^^KiniVs
Okamincefeana.fasmlnr oroossv>sr**fi c&cji i ;?aatrinla po&wsisu
Raport operacyjny por. Szopskiego z rozmowy z KO Bogusaw
z 31 stycznia 1983 roku (IPN BU 01593/ 689)
126
SB zainteresowaa si Baczyskim w latach 70., gdy uywa
jeszcze nazwiska Sroka. Do wspomnianego kontaktu doszo jednak
dopiero latem 1981 roku. Baczyski owiadczy wwczas, e wyraa
ch pomocy SB, ale nie zgodzi si na podpisywanie jakichkolwiek
dokumentw. Deklaracja wystarczaa bezpiece do rejestracji Baczy
skiego jako kontaktu operacyjnego.
Jerzy Baczyski od pocztku ycia zawodowego zajmowa si
sprawami gospodarczymi, co nie dziwi, zwaywszy na fakt, e jego
ojciec - Tadeusz Sroka - by ekonomist. Sroka senior by take dzia
aczem partyjnym i zasuonym onierzem w walce o Polsk Ludow.
Ze znajdujcych si w IPN dokumentw wynika, e za swoj dzia
alno zosta on wielokrotnie odznaczony, m.in. Krzyem Walecz
nych. Z wojska zosta zwolniony w randze kapitana w 1951 roku ze
wzgldu na trwae inwalidztwo, ktrego nabawi si walczc z prze
ciwnikami wadzy ludowej130.
Uwaszczeni
Jan Bijak przeprowadzi zesp przez transformacj i zapewni mu
samodzielno finansow. W 1990 roku Polityka wydzielia si
z Robotniczej Spdzielni Wydawniczej Prasa-Ksika-Ruch
i utworzya wasn Spdzielni Pracy Polityka.
Bijak, aktywny dziaacz PZPR, zwiza si z pismem w roku
1969. W latach 1970-1982 peni funkcj zastpcy redaktora naczel
nego. W atach 1990-1992 by, obok m.in. Donalda Tuska, czon
kiem komisji likwidacyjnej RSW Prasa-Ksika-Ruch.
Jak wynika z akt IPN, kontakt operacyjny z Janem Bijakiem
nawiza na pocztku lipca 1957 roku porucznik T. Ordon z Wydziau
VII Departamentu II MSW Chodzio o inwigilacj osb przyjedaj
cych z zagranicy i Polakw wyjedajcych na Zachd a take do Kra
jw Demokracji Ludowej, gdy zadanie to leao w gestii Wydziau VII
kontrwywiadu. Jak zapisa por. Ordon w notatce subowej z 4 lipca,
Bijak odnis si bardzo pozytywnie do jego propozycji, by we Fran
cji, gdzie si udawa subowo, zbiera informacje dla kontrwywiadu.
Dotyczyy one zainteresowania elementw emigracyjnych i innych
osobnikw z terenu Francji poszczeglnymi uczestnikami delegacji
oraz prb ucieczki, czyli pozostania we Francji. Bijak, ktry ww
czas byl redaktorem Nowej Wsi, do Francji wyjeda na obz ZSP.
SB zarejestrowao go jako kontakt subowy o numerze 22/ 742/ 57131.
Gdy w 1969 roku Bijak przeszed do Polityki, w rozmowach
z esbekami prowadzcymi jego spraw informowa o nastrojach
i pogldach kolegw z redakcji, o kontaktach zagranicznych Mie
czysawa Rakowskiego, czy o tym, jak zachowywali si wyjedajcy
po Marcu 1968 roku z Polski obywatele narodowoci ydowskiej132.
Majorowi Stanisawowi Kabaciskiemu z kontrwywiadu Bijak opo
wiada! o odchyleniach politycznych Ireny Rybczyskiej, czy prze
duaniu pobytw zagranicznych przez Iren Waniewicz i Ryszarda
Krona133.
Pniej Bijakiem zainteresowa si Departament III MSW, ktry
inwigilowa opozycj. W roku 1974 Bijak zosta przerejestrowany
jako kontakt subowy do Wydziau IV Departamentu III, a dwa
lata pniej nastpia rezygnacja z dalszego prowadzenia jego teczki.
Wydzia IV zajmowa si kontrol m.in. instytucji kulturalnych,
szkolnictwa, uczelni wyszych, Instytutu Bada Literackich, szkol
nictwa artystycznego i zwizkw twrczych.
W rok po wydarzeniach marcowych doniesienie agenta o ps. J
zawiera informacj o tym, e Bijak, wicenaczelny pisma Nowa Wie,
przechodzi na sekretarza tygodnika Polityka w miejsce Daniela Pas-
senta. Jego przyjcie tam byo inicjatyw naczelnego - Mieczysawa
F. Rakowskiego. Bijak mia wystpi z tak propozycj w rozmowie
z Rakowskim wczeniej, po zajciu stanowiska szefa Nowej Wsi
przez Jana Soch.
W doniesieniu napisano, i Rakowski kierowa si w swojej
decyzji tym, e Bijak mia pewne poparcie w Biurze Prasy KC PZPR.
Zapewnia mu je tam Bronisaw Gobiowski.
128
Naley doda, e Bijak w okresie wydarze marcowych zajmowa sta
nowisko prawidowe i nawet wyostrzy swj stosunek [do] redaktora
Nowej Wsi, byego szefa tej gazety - Ireny Rybczyskiej-Holland134,
ktra na zebraniu POP [Podstawowej Organizacji Partyjnej -
oskarya parti o antysemityzm
- podawao rdo J135.
Najduej sprawujcym funkcj prezesa Spdzielni Pracy Poli
tyka, czyli wydawcy pisma, by Jerzy Baczyski, od 1994 roku
redaktor naczelny tytuu. Na funkcji prezesa-wydawcy Baczyski
zmieni Jana Bijaka. 31 grudnia 2012 roku spdzielnia przekszta
cia si w spk komandytowo-akcyjn Polityka Sp. z o. o. W jej
zarzdzie, obok Baczyskiego, zasiedli: Jacek Mojkowski, Jacek
Poprzeczko, Joanna Solska-Czerska i Wiesaw Wadyka.
Pierwszy z wymienionego grona, wieloletni dziennikarz Poli
tyki Jacek Mojkowski, na stanowisko wiceprezesa Spdzielni Pracy
Polityka trafi w 1999 roku. W 2001 roku zosta take redaktorem
naczelnym tygodnika Forum. Jacek jest synem dziennikarzy Sta
nisawa i Krystyny Mojkowskich, bratem Magorzaty Mojkowskiej,
sdzi wydajcej gone wyroki midzy innymi w sprawach lustracyj
nych (np. Zyty Gilowskiej).
Stanisaw Mojkowski mianowany zosta w 1966 roku redaktorem
naczelnym Trybuny Ludu. Pozosta nim w czasie Marca 68 i anty
semickiej nagonki w prasie. Od roku 1972, a do mierci w 1978,
peni funkcj prezesa RSW Prasa. Jego ona Krystyna Mojkowska
po Marcu 68 zostaa zastpc redaktora naczelnego Przyjaciki,
a pniej tygodnika Zwierciado.
Jacek Mojkowski od pocztku szkoy redniej dziaa w ZMS
i przyjmowa rwnolegle rne funkcje w zarzdzie klasowym i szkol
nym ZMS. Wyjeda te na obozy pionierskie zagranicznych orga
nizacji komunistycznych. W roku 1971, jako licealista, wyjecha do
Francji na zaproszenie francuskiej redakcji komunistycznego pisma
UFIumanite. Pismo z braterskimi pozdrowieniami komunistw
osobicie wystosowa do ojca Mojkowskiego, redaktora naczelnego
Trybuny Ludu, sam sekretarz KC Komunistycznej Partii Francji
i dyrektor LHumanite Georges Marchais. Jacek Mojkowski uczest
niczy take w obozie modzieowym w ZSRS na zaproszenie bratniej
redakcji sowieckiej Prawdy136.
Magorzata Mojkowska, sdzia znana z procesw lustracyjnych
Andrzeja Przewonika, Zyty Gilowskiej i Ferdynanda Rymarza, za
modu rwnie korzystaa ze znajomoci posiadanych przez rodzicw.
W 1971 roku, jako studentka IV roku prawa, wyjechaa do Austrii na
zaproszenie znajomej - pracownika Ambasady PRL Haliny Jabo
skiej, kierownika Polskiego Orodka Kultury. Po studiach Mojkowska
przesza do pracy w Sdzie Rejonowym m. st. Warszawy, a pniej
do Sdu Wojewdzkiego. Bya dziaaczk modzieowych organizacji
komunistycznych, w tym ZMS.
To Stanisaw Mojkowski, jako prezes RSW Prasa-Ksika-Ruch,
kierowa do KC PZPR z prob o zaopiniowanie wnioski personalne
dotyczce zmian w szefostwie pism i wydawnictw.
Jednym z czonkw zarzdu spki wydajcej Polityk by do
niedawna Jacek Poprzeczko. W czasach PRL pracowa m.in. w yciu
Warszawy. Udziela si w ZMP i ZSP Ju w liceum zaj si dziaal
noci w organizacji komunistycznej, peni funkcj przewodniczcego
koa ZMS. Jak wynika z akt zachowanych w IPN, by on zarejestrowany
przez SB jako kontakt subowy137. Suba Bezpieczestwa staraa si
uzyskiwa za jego porednictwem informacje na temat koresponden
tw i dziennikarzy zagranicznych. Werbowany, zgodzi si na rozmowy
i udzielanie informacji, ale zastrzeg, eby nie zlecano mu zada.
Wydaje si, e PJ dosta dobry instruktarz od swojego ojca
- zapisano w notatce SB138.
Ojciec Jacka Poprzeczko - Dobrosaw, rwnie dziennikarz
prasy komunistycznej, zosta uhonorowany przez Bolesawa Bieruta
w 1948 roku Srebrnym Krzyem Zasugi. Dobrosaw Poprzeczko by
w latach 70. korespondentem Agencji Robotniczej w Moskwie.
130
Na spotkaniu z esbekiem przed wyjazdem na sta do Parya PJ
okaza si wdzicznym rozmwc, chtnie i do wyczerpujco wyja
nia interesujce nas sprawy - napisano w notatce SB. Dodano, e
nie tylko udziela interesujcych SB informacji, ale sam pyta jak ma
w konkretnej sytuacji si zachowa. Po rozmow esbek napisa, e
PJ stoi na progu kariery dziennikarskiej. W uwadze za, jak dopi
sa przeoony oficera prowadzcego, kapitan kontrwywiadu MSW
A. Rbaski, pada stwierdzenie, e przy pochwaach naley pamita
o przeszoci Poprzeczld z 1968 roku. Rbaski odnosi si do tego,
i podczas wydarze marcowych Poprzeczk zatrzymano podczas
rozrzucania ulotek o planowanym na UW wiecu protestacyjnym.
W ledztwie, ktre wszczto, okazao si, e Poprzeczko mia kontakty
z Adamem Michnikiem, Sewerynem Blumsztajnem i Henrykiem Szlaj-
ferem. I mimo e ledztwo zostao ostatecznie umorzone, to jednak
Poprzeczk relegowano z uczelni. Po latach wyjazd do Francji w nie
jawnej roli wsppracownika mia by dla niego testem lojalnoci139.
Po powrocie z Francji PJ dostarczy bezpiece relacj pisemn
dotyczc pobytu za granic. PJ zrelacjonowa spotkania, ktre
odby z dziennikarzami zagranicznymi140.
W toku prowadzonej sprawy okazao si, e kontakt bezpieki
nie ma duych moliwoci, by zbiera interesujce j informacje.
Ponadto nie by ju wwczas zbyt chtny do wsppracy. Spraw
zakoczono przewidujc ewentualne dalsze wykorzystanie rda
w kwestiach oglnych, bez pogbiania wsppracy.
Gdy w styczniu 2000 roku trzydziestu dziennikarzy - wrd
nich m.in. Krzysztof Czabaski, Stanisaw Michakiewicz, Agnieszka
Romaszewska i Piotr Semka - zaapelowao do Sejmu o objcie lustra
cj dziennikarzy, zarwno mediw publicznych jak i niepublicznych,
Poprzeczko kategorycznie si temu sprzeciwi:
Jestem krytycznie ustosunkowany do wszystkich pomysw lustra
cyjnych, zatem rwnie sceptycznie jestem nastawiony do wszelkich
pomysw ich rozszerzania141.
Poprzeczko swego czasu dawa wyraz, jak znaczcym faktem
w jego karierze byo pojawienie si w redakcji Polityki, wrd ludzi
zaangaowanych w sw prac, przejtych sw spoeczn rol, znako
mitych fachowcw w zawodzie dziennikarskim142.
W zarzdzie spki Polityka od lat zasiada Joanna Solska. Peni
funkcj wiceprezesa zarzdu. Specjalizuje si w tematyce gospodar
czej. Przed laty w pimie SZSP - Sztandar Modych bya osob nie
zwykle prominentn. Nie tylko szefowaa dziaowi ekonomicznemu,
ale bya te i czonkiem egzekutywy POP PZPR. Wczeniej udzie
laa si w ZSMP. W 1988 roku wci pozostawaa bardzo aktywnym
czonkiem partii. Wadze komunistyczne hojnie nagradzay zaan
gaowanie dziennikarki odznaczeniami. Zasugi dla ruchu komuni
stycznego doceniono na przykad w 1978 roku odznak za zasugi
dla warszawskiej ZSMP. Jej m Janusz Zwan, take czonek PZPR,
by redaktorem Sztandaru Modych. Udziela si te w Trybunie
Ludu.
SB zaatwi mieszkanie
Od lat znaczcym dziennikarzem Polityki jest Marek Ostrowski. Do
marca 2012 roku peni w redakcji funkcj kierownika dziau zagra
nicznego143. Wedug akt komunistycznej bezpieki Marek Ostrowski
w PRL by zarejestrowany jako tajny wsppracownik Departamentu
II, czyli kontrwywiadu. W 1976 roku podczas werbunku pisemnie
zobowiza si do wsppracy i obra ps. Janusz144. Dostarcza
informacji o pracownikach ambasad USA, Wielkiej Brytanii i Holan
dii. Podczas werbunku stwierdzi, i rozumie potrzeb udzielania
nam pomocy i nie widzi w tym wzgldzie przeszkd - pisa esbek.
Zreszt, jak przyzna oficer prowadzcy, zadania operacyjne kandy
dat na TW realizowa ju przed zwerbowaniem. By dla SB cennym
kontaktem take ze wzgldu na gr kombinacyjn, jak bezpieka
132
prowadzia z jego wczesn on Jolant Ostrowsk, wedug akt IPN
zarejestrowan jako TW Ewa145. Dodatkowo kontakt SB opisywa
po powrocie z kilkumiesicznego pobytu w ZSRS, jak to Kraj Rad
zrobi na nim oszaamiajco pozytywne wraenie. Na jednym ze spo
tka z oficerem prowadzcym prosi, by SB zaatwio mu mieszkanie.
W 1975 roku TW Janusz odby kurs szkoleniowy wydziaw
Kadr i Propagandy KC PZPR. W maju 1977 roku relacjonowa ofi
cerowi prowadzcemu - por. Januszowi Gierakowi z Wydziau IV
kontrwywiadu PRL, co na temat pogrzebu Stanisawa Pyjasa podaj
zagraniczne agencje. Informoway one - wedug tej relacji - e na go
wie denata znaleziono lady od uderze zadanych tpym narzdziem.
TW jako pracownik PAP przekaza esbekowi, e pracownicy agencji
obawiaj si gonych wypowiedzi na temat sprawy Pyjasa, poniewa
licz si z ewentualnymi przykrymi nastpstwami dla siebie.
Gdy w 1979 roku Janusz wyjeda na placwk PAP do
Parya, przekazano go na dalszy kontakt Departamentowi I, czyli
wywiadowi, i jego rezydentowi o ps. Eugeniusz. Wwczas zmie
niono mu kategori z TW na kontakt operacyjny o ps. Bast146.
W charakterystyce agenta sporzdzonej dla paryskiego rezy
denta wywiadu podkrelone zostao, e Bast to dziennikarz pocho
dzenia ydowskiego, ktrego zatrzymaa MO w czasie marcowych
zaj w 1968 roku.
Kontakt operacyjny przekazywa rezydentowi, z ktrym spotka
si w tzw. kabinie ciszy, informacje o prawicowych dziennikarzach
z zagranicy. Na spotkaniu z esbekiem w 1979 roku Bast opowiada
o zmianach na stanowiskach polskich korespondentw. Mwi o maych
szansach dziennikarza Rayzachera147na placwk w Brukseli, z powodu
powanych zastrzee, jakie miay do niego wadze PRL.
Jego brat wyjecha za granic i odmwi powrotu a ona jest zwi
zana z rodowiskiem dysydenckim. Dodatkowo oboje s pochodzenia
ydowskiego
- informowa Bast148.
W kwietniu 1980 roku przekazywa informacje o sytuacji we
Francji przygotowujcej si na wizyt papiea Polaka. Opisywa sytu
acj w tamtejszym Kociele z bardzo silnym podziaem na progresi-
stw i integrystw.
W 1980 roku (w dniu odsonicia Pomnika Polegych Stocz
niowcw w Gdasku) Bast relacjonowa obchody tego wydarzenia
w Paryu. KO poinformowa SB, e pod paryskim pomnikiem Adama
Mickiewicza zgromadzia si 300-osobowa grupa Polakw i Francuzw.
W padzierniku 1981 roku Bast relacjonujc pogldy dzien
nikarzy francuskich stwierdzi, e dla nich Wasa jest jedyn osob
w Solidarnoci mogc pogodzi interesy rzdu i zwizku. Mowa
bya o polityce nie dranienia nikogo. Bast zobowiza si do
uczestnictwa w spotkaniach delegacji Solidarnoci z Lechem
Was w Paryu. Zapewni, e nawie stay kontakt z jego doradc
Bronisawem Geremkiem.
Kontakt SB dostawa gotwk w zamian za koszty poniesione
przy realizacji zada. Zapowiedzia swojemu oficerowi prowadz
cemu, e chce zorganizowa spotkanie dla dziennikarzy Stowarzy
szenia Prasy Zagranicznej. Prosi oficera prowadzcego o pomoc
w zakupie wikszej iloci alkoholu w sklepiku ambasady. Esbek zor
ganizowa mu alkohol, ale zaznaczy, e spotkanie ma by efektywne
dla wywiadu. Bast pokwitowa rachunek na zakupione trunki.
Kontakt operacyjny SB sporzdzi te w 1982 roku dla rezydenta
notatk na temat organizacji ydowskich i ich roli w yciu politycz
nym Francji. Bast wymienia w niej jako wan organizacj maso
sk Bnai Bfiith. Opracowa te list okoo 30 wpywowych ydw
w najwyszych wadzach Francji - od administracji centralnej, mini
sterstw, po instytucje finansowe i media.
Po kontakcie w Paryu z tumaczem Michaem Lisowskim Bast
opisa esbekowi, e ten zerwa kontakt z ambasad PRL po 13 grud
nia 1981 roku.
O tym, jak Bast i inni korespondenci stanowili element pro
pagandy, przekonuje pismo do dyrektora jednego z departamentw
134
MSZ z marca 1985 roku. Autorem pisma by ambasador w Paryu
Janusz Stefanowicz. Wskazywa on na to, e wysannicy polskich
massmediw w niewystarczajcym stopniu realizuj zlecone im
zadania w kwestii oceny francuskiej propagandy antypolskiej.
Stefanowicz doda, e jest tak ju od wielu lat. Domaga si rozwi
zania problemu mao aktywnych korespondentw, ktrzy stanowi
przecie wane ogniwo pracy ambasady podporzdkowane jej poli
tycznie149.
Bast opisywa rezydentowi SB - w zwizku z wizyt papiea
Jana Pawa II we Francji - relacje midzy tamtejszym Kocioem
a Rzymem150. Pisa te o niechci, ktra jego zdaniem wystpowaa
w stosunku do polskiego papiea w rodowiskach intelektualistw
francuskich. Przekaza rwnie informacje na temat spotkania Jana
Pawa II z Poloni. Oprcz tego Bast zreferowa esbekowi swoje
rozmowy z ks. Pionierem, sekretarzem Polskiej Misji Katolickiej we
Francji.
Bast kilkukrotnie potwierdza sw gotowo do wsppracy.
Domaga si od SB zada dugofalowych. Informowa esbeka, e
wiceprzewodniczcym organizacji Solidarite avec la Presse Polo-
naise zosta Jerzy Baczyski, prawa rka Stefana Bratkowskiego
(szefa Ostrowskiego w Polityce). Bast wskaza esbekowi osob,
ktra o Baczyskim wiedziaa wiele - stayst PAP Romana Strze-
mieckiego, ktry studiowa z Baczyskim. Bast denuncjowa, e
Strzemiecki spotyka si ju kilkukrotnie w Paryu z Baczyskim na
nocnych pogawdkach. Esbek poprosi Basta o zebranie kolejnych
informacji o Baczyskim, na co KO przysta.
Bast zwrci rwnie uwag esbecji na Zbigniewa Falckiego,
redaktora PAP, ktry mia przyjecha w niedugim czasie do Parya
w ramach stau. Warto si nim pilnie zainteresowa - pisa esbek
po informacjach Basta. Doda, e Falcki by przez pewien czas
wykorzystywany przez wojskowych151.
O rozlunieniu wsppracy z Bastem wspomina raport z grud
nia 1985 roku. KO obawia si o swoj karier dziennikarsk, gdyby
jego doniesienia do SB dostay si w niepowoane rce. Na rozlunie
nie wsppracy wpyno te niezarejestrowanie we Francji kupionego
przez niego samochodu i brak dokumentw wozu. Bezpieka uznaa,
i KO stworzy w ten sposb obcym subom okazj do kontaktw
i wystawi si na dekonspiracj. Z uwagi na to ryzyko i zmniejszon
aktywno Basta w 1986 roku, po 10 latach owocnej wsppracy,
zrezygnowano z prowadzenia go jako rda SB.
Zapytalimy Ostrowskiego o zarejestrowanie go przez SB.
Bardzo moliwe. Wszyscy korespondenci byli traktowani jako bardzo
zaufane osoby
- powiedzia nam Ostrowski. Mwi, e ambasady day od kore
spondentw pisania tekstw na konkretne tematy.
W rozmowie z nami Ostrowski odnis si te do swoich dono
sw na Baczyskiego.
To raczej radosna twrczo sub. Bo w ogle nie miaem kontaktu
z Jurkiem we Francji
- mwi. Zaprzeczy, by zobowizywa si przed SB do informowania
o Baczyskim.
Na pytanie o przyjmowanie od SB pienidzy odpar:
Z ca pewnoci od rezydenta wywiadu nie przyjmowaem pienidzy
Dostawaem gotwk z PAP w ramach wykonywania zada subowych.
Zapytalimy, czy Polityka jest waciwym miejscem na walk
z lustracj, skoro dua cz jej redaktorw ma zarzut o wspprac
z tajnymi subami PRL.
Ostrowski nie zamierza dochodzi, co zawieraj akta IPN na jego
temat:
Jestem w tym wieku, e niewiele mnie to ju obchodzi. Ale w sumieniu
czuj, e jestem osob, ktra na nikogo adnego donosu nie zoya.
136
Gdyby kto tak napisa, byaby to bardziej prba zaszkodzenia mnie
i mojej redakcji ni uczciwa ocena postpowania
- przestrzeg.
PAP bya natkana agentur. Dowiedziaem si, e kierownik mojego
dziau zagranicznego PAP by zamieszany w afer elazo. Mieszanie
mnie do tego uwaam za nieuczciwe
- doda Ostrowski152.
Senator
Niezwykle ostro na ujawnianie informacji o wsppracy z SB reago
wa Krzysztof Teodor Toeplitz, ktry z Polityk wsppracowa
od roku 1983. Jak ujawnili autorzy Misji specjalnej w TVP153, znany
felietonista zosta zarejestrowany w latach 70. jako tajny wsppra
cownik Departamentu II o pseudonimie Senator154. Toeplitz mia
zosta zwerbowany gdy milicja zatrzymaa go za jazd pod wpywem
alkoholu. Publicysta pytany przez dziennikarzy zaprzecza faktowi
wsppracy twierdzi, e nawet jej mu nie proponowano.
Po programie Misja specjalna napisa, i nie ma zamiaru zaj
mowa si szambem rozlanym przez dziennikarzy TVP. Doda, e
nie chce skary autorw programu do sdu, bo ma pogard do ujaw
niania informacji o zwizkach ze subami specjalnymi PRL.
Nie mam zamiaru sdzi si z gwniarzami [...] nie bd udowadnia,
e nie byem wielbdem155.
W obradach Okrgego Stou Toeplitz wzi udzia po stronie
rzdowej w podzespole do spraw rodkw masowego przekazu.
27 maja 1989 roku Toeplitz zaproponowa w Polityce, by
uchwali ustawy o zakazie zmian nazewnictwa ulic i placw oraz
sprzeciwi si daniu zburzenia pomnika Feliksa Dzieryskiego
w Warszawie, twierdzc, e wiadectwa historii naley zachowa.
Jednym z najwikszych wrogw Toeplitza bya lustracja. Po oba
leniu rzdu Jana Olszewskiego oskary go o rozlanie caej beczki
obrzydlistwa. Uwaa za oburzajce, i sprawdzano kandydatw na
ministrw w ekipie Hanny Suchockiej156. Dodajmy e cakowicie nie
skutecznie czy raczej a rebours Toeplitz sugerowa, i agenci byej
policji s fachowcami, podczas gdy ludzie uczciwi dyletantami.
Gdy do wadzy doszo SLD, Toeplitz zosta wynagrodzony
i w latach 1994-1998 wydawa Wiadomoci Kulturalne, gdzie
tropi antysemitw, lustratorw i zbrodniczy patriotyzm. Po
wycofaniu dotacji przez rzd AWS pismo upado.
Rozczarowany, e SB zapomniao
Jedn z najbardziej znanych postaci wiata dziennikarskiego w PRL
by Wojciech Gieyski157, do Sierpnia 1980 roku rwnie autor
tygodnika Polityka. Wedug materiaw SB zosta on zareje
strowany jako tajny wsppracownik uywajcy pseudonimw
Jerzy Stefaski i Stefaski (nr rej. 2854, nr arch. 13434/ 1).
Werbunku dokona 10 sierpnia 1957 roku Zdzisaw Paczyski,
zastpca szefa Wydziau VII Departamentu II MSW, w zwizku
z wyjazdem Gieyskiego w grupie dziennikarzy na VI Festiwal
Modziey do Moskwy. W ramach kontrwywiadu Wydzia VII zaj
mowa si bowiem nadzorem nad obywatelami polskimi udajcymi
si na Zachd oraz do pastw socjalistycznych w celach subowych
i turystycznych. Stefaski mia wic szpiegowa kolegw jadcych
do Moskwy. Publicysta by wwczas redaktorem w pimie Dookoa
wiata. Takie wanie zadanie kontrwywiadowcze dotyczce pol
skich pracownikw redakcji otrzyma. Pierwsze spotkania w nowym
charakterze Stefaski odbywa w stolicy ZSRS z tamtejszym rezy
dentem.
Po powrocie do kraju Gieyski wyrazi ch podtrzyma
nia wsppracy. SB odnotowaa, e Stefaski by wielokrotnie
138
wynagradzany. W zachowanej w postaci mikrofilmu teczce pracy
moemy znale osiem odrcznych pokwitowa odbioru pienidzy
podpisywanych pseudonimem Jerzy Stefaski.
Pniej Gieyski mia skada raporty ze swoich licznych
wyjazdw zagranicznych.
We wniosku z 24 listopada 1964 roku oficer prowadzcy Ste
faskiego sugeruje przeoonym, by nie kontynuowa duej sprawy.
Agent oeni si, zerwa kontakty towarzyskie i ma ograniczony
dostp do osb interesujcych SB.
W reakcji na informacje o zwizkach z SB publicysta stwier
dzi, e w latach PRL by szantaowany przez bezpiek i zgodzi si
na pisanie sprawozda politycznych z zagranicznych wyjazdw, ale
wspprac zakoczy po 7 latach, w 1964 roku.
Tymczasem w charakterystyce rda sporzdzonej przez SB
w grudniu 1962 roku czytamy: W udzielaniu informacji o intere
sujcych nas osobach nie ma zastrzee ani skrupuw. W toku
wsppracy sprawdzi si jako zdyscyplinowany kontakt. [...] Sze
reg przekazanych przez niego informacji miao znaczn warto kon
trwywiadowcz i polityczn - oceniaa SB158.
13 marca 1968 roku, gdy mjr Stanisaw Kabaciski z Wydziau
I V Departamentu II I nawiza ponowny kontakt z publicyst, wyra
zi on zdziwienie, e poprzednio zaprzestano z nim spotka, cho
nie usysza zarzutw niestosownego zachowania si w roli wsp
pracownika bezpieki. Tym razem zarejestrowano go jako kontakt
poufny (KP) III Departamentu. Z okresu wydarze marcowych
(marzec-czerwiec) zachowao si kilka notatek ze spotka z Gie-
yskim. Na spotkaniach w kawiarniach KP opowiada esbekowi
o nastrojach w swojej redakcji Dookoa wiata. Sam pozytywnie
nastawiony do zmian w kraju, informowa, e w redakcji Henryk
Frydlender159i Andrzej Berkowicz s ich przeciwnikami. Frydlendera
przedstawi jako najbardziej podatnego na wpywy syjonistyczne
czonka redakcji. Stwierdzi wrcz, e prezentowa on postaw agre
sywn160.
>
V
'
ps *Sif&BkV
dni a 10TIII* 1$5? r przez
brewolnoci, Celem jego
cw z parfetw kapitali#
matw zachodnich.
obyci#
a wie td-
cudzoziem-
dyplo-
'\ Jr Tspdpr.ajf\
aydzielone 4f$ftdL
sprytnym* sdclryst
. ^ror&dzi dodd
* gt o smi er. la t o* a-
&nf3j| e wpolni oddanego naszej
k nie mona mad do niego mikszych ssstrse-
#
traktuje J ako obowizek obywatel-
. ..... & v a ^^cau j * obetnie lecz bez *ikssego
| îcorJa^&| ^l4gpxania osobistego^- robi to po drodze1swoich
obowizkw lub tyci#, towarzyskiego,.
5 udzi3âi* Uôn&acji 0 înteresujcych na@ osobach nie ma
eastr^9^B&l skrupuw* By wielokrotnie wynagradzany,
^ toku wsppracy jeib 'sdysoyptawany* punktualny
dzkswy, Sr$ przekazanych przez al f go Informacji
smaczn prtod^ kontrwywiadowcz i politjresn-. . '
* wmzie po te* z oby %mim * *6s&ctfftl nalaly
pwplad ntf nareko#mdajf f pana S| aliis;i**e**
a .-i'':. ., .
C:
^*y ^J
*
Charakterystyka TW Stefaskiego z 1grudnia 1962 roku (AIPN 001043/ 1096)
140
Nazwisko Gieyskiego widnieje rwnie w wykazie tajnych
wsppracownikw - dziennikarzy zatrudnionych w poszczeglnych
redakcjach wyeliminowanych z siatki w latach 1945-1980. Wykaz
ten sporzdzono po powstaniu Solidarnoci, 30 padziernika
1980 roku161.
Od pierwszego numeru autor Gazety Wyborczej Wojciech
Gieyski nalea do grona jej publicystw.
Z MO do Izraela
Redakcja Polityki przyciga do siebie rwnie byych funkcjonariu
szy Milicji Obywatelskiej. Kim takim jest Roman Frister - w III RP
korespondent tygodnika w Tel Awiwie. Frister pracowa najpierw
w MO, dopiero pniej zaj si dziennikarstwem. W 1957 roku
wyemigrowa z rodzin do Izraela. By korespondentem polskich
pism - m.in. tygodnika Od Nowa.
Fristera zarejestrowa w 1973 roku wywiad PRL162. Spraw
dotyczc rda informacji przekazano do archiwum bezpieki
w 1990 roku. Suba Bezpieczestwa wykorzystywaa go jako
agenta dziaajcego na terenie Izraela. Dziennikarza zarejestrowano
pod pseudonimem Raf. Od 1959 roku do agresji izraelskiej na
Bliskim Wschodzie utrzymywali z nim kontakty oficjalno-towarzy
skie oficerowie peerelowskiej rezydentury w Tel Awiwie - Cyprian
(T. Lipowski) i Tom (T. Laskus). W tym okresie Raf przekaza
wiele informacji o wartoci operacyjnej dotyczcych na przykad
inwigilacji polskich placwek przez izraelskie suby specjalne jak
i informacji o sytuacji w izraelskim MSZ i partii Mapam163. Rezy-
dentura oceniaa go jako osob zaufan. Fristera zakwalifikowano
jako kontakt informacyjny (KI). W zamian za dostarczane informa
cje Raf otrzymywa nagrody pienine. Wspprac zawieszono
w poowie 1967 roku. Kontakt z KI reaktywowano w 1978 roku
w czasie przyjazdu Rafa do Polski na obchody rocznicy powstania
GPI $ GST^FNY AKT
POOLEG' 3 >CYCH :'ZKa jF 1U -O, AGI U
KARTA
K I G S Z 81\ - X C* *J A t ] K
/ 3A C K E T /
1 m RE E S T l i C Y 3N Y
J J RYPTONI M
>' x \
- S N u
NAZWI SKO I I MI GCWNEGO FI GURANTA
s > l v
, u
RODZAJ /KATEGORIA SPRAWY/ TEREN / KRAJ /
ROK ZAOENIA j i) a
Sr RAWY / f i " 0
b i Jj -
0 "
ROK ZDANIA k A
SPRAWY 1 v/
00 ASCHIWUi *
( sO tV(i ^
Uh o FJ MmA z 5 a m5 a
DATA FILMOWANIA l RODZAJ FI LKU
Opis akt podlegajcych mikrofilmowaniu, Frister Roman (IPN BU 01911/ 24)
142
w Getcie Warszawskim. KI otrzyma pseudonim Tezis. Ustalono
z nim te warunki wsppracy i elementy cznoci. W pniej
szych kontaktach z wywiadem PRL Tezis przekazywa informa
cje o sytuacji politycznej w Izraelu. Jako ceniony tam dziennikarz
czsto wyjeda z oficjalnymi delegacjami rzdowymi. W okresie
pniejszym wywiad nie mial moliwoci wykorzystywania Tezisa
i w 1983 roku materiay dotyczce jego wsppracy zoono w archi
wum Departamentu I MSW.
Dumni ze suby
Niewygodne dla Polityki rozliczenie z przeszoci jest kwitowane
szyderstwem. Jak pisa Wiesaw Wadyka:
Nie zawiedli take koledzy dziennikarze, zwaszcza ci z obozu IV RP
na to pytanie maj gotow odpowied, ba, wicej - waciwie uwaaj,
e tego pytania w ogle nie powinno si zadawa. Bo Polityka nie
powinna bya powsta, potem istnie, a ju na pewno powinna bya
zgin w 1989 r. A jeli dzisiaj jest i dobrze daje sobie rad, nadal ma
najwicej nabywcw spord wszystkich tygodnikw opinii, to jest
to jaka niesprawiedliwo losu, bez maa dowd na dziaanie szarej
sieci, ktra niecnie oplota Trzeci RP.
[...]
A jednak nowa Polityka nadal jest Polityk nie tylko dlatego, e na
jej korytarzach i na amach mona spotka tych samych autorw, kt
rzy s tu obecni od kilku dziesitkw lat. Przede wszystkim dlatego,
e nie zmienia swojego sposobu mylenia - cho tre tego mylenia
jak najbardziej - e dobiera sobie ludzi do pracy wedle niezmiennych
regu, e ma swj styl jazdy i swoje ulubione figury164.
Przekazanie wadzy w Polityce Janowi Bijalcowi przez odcho
dzcego do wadz politycznych kraju Mieczysawa Rakowskiego
obecny redaktor naczelny Jerzy Baczyski komplementowa po
atach. Zdj to miao z pisma, w jego mniemaniu, ciar politycznej
misji i pozwoli sta si tylko gazet165.
Take w roku 1989, w czasie transformacji ustrojowej, pismo nie
zamierzao zmienia zasadniczo frontu. Przyznaje to Jerzy Baczyski:
postanowilimy, e w Polityce [...] nie dokonamy adnego spek
takularnego zwrotu, jakie dokonyway si w caej polskiej prasie,
tzn. ani nie bdziemy wyrzuca kolegw, ktrzy zbyt silnie kojarz
si z PRL-em, nie bdzie zmiany naczelnego, nie bdziemy przyjmo
wali nowych ludzi z innej opcji, czy ze rodowisk opozycyjnych, nie
bdziemy radykalnie zmieniali samej formuy pisma [...]166.
Redaktorzy Polityki posuguj si wci mitami na temat swo
jego pisma, mwic o jego niezalenoci od wadzy i inteligenckim
charakterze. Przekonuj jednoczenie, e kontynuuj prac redakcji
z szacunkiem wobec wspaniaej przeszoci Polityki167. Redaktor
Jan Bijak, ktry przez wiele lat szefowa pismu, przyzna, e samo
byo ono czci wczesnej wadzy168. Przy okazji Bijak zaprezento
wa charakterystyczny sposb rozliczenia pisma z wasn przeszo
ci. Stwierdzi, e w marszu przy partii bdzio ono, popeniao
z ni grzechy, ktrych wylicza jednak nie trzeba. Powd? Wierni
czytelnicy je znaj, a modszych nie trzeba deprawowa169.
O tym, e Polityka nie tyle bya blisko wadzy, co staa si jej
uczestnikiem, wiadcz nominacje jej redaktorw na najwysze funk
cje w rzdzie. To w kocu std Mieczysaw Rakowski poszed na sta
nowisko wicepremiera w gabinecie Jaruzelskiego, a Jerzy Urban i Zby
saw Rykowski penili funkcj rzecznikw prasowych Rady Ministrw.
Rykowski zastpi w kwietniu 1989 roku Jerzego Urbana w rz
dzie Mieczysawa Rakowskiego. Mia peni take funkcj rzecznika
w niedoszym rzdzie Czesawa Kiszczaka. W czasach PRL Rykowski
tworzy w Polityce duet autorski z Wiesawem Wadyk. W III RP
Wadyka stworzy w Polityce tandem z Mariuszem Janickim.
Podobnie byo i dekad pniej, ju po tzw. transformacji. Pre
zydent Aleksander Kwaniewski w 1997 roku, na 40-lecie tygodnika,
144
udekorowa orderami znaczn grup pracownikw redakcji. Dla wie
loletniego naczelnego, byego premiera a zarazem I sekretarza KC,
Mieczysawa F. Rakowskiego przypad Krzy Wielki Orderu Odro
dzenia Polski. Krzye Komandorskie z Gwiazd otrzymali wwczas:
nastpca Rakowskiego Jan Bijak, szef dziau historycznego Marian
Turski, krytyk filmowy Zygmunt Kauyski. Tego dnia prezydent
odznaczy te siedmiu innych dziennikarzy pisma170.
Mamy silne poczucie cigoci - mwi w 1997 roku podczas
obchodw jubileuszu redaktor naczelny Polityki Jerzy Baczyski. Feta
odbya si w obecnoci zaproszonych goci Michaia i Raisy Gorbaczow
oraz czoowych politykw SLD z Aleksandrem Kwaniewskim (wedug
akt SB zarejestrowany jako TW Alek), Wodzimierzem Cimoszewi
czem (wedug akt SB zarejestrowany jako KO Carex) i Markiem Belk
(wedug akt SB zarejestrowany jako KO Belch, Nawal171) na czele.
Hucznie obchodzono te jubileusz 50-lecia Polityki w 2007 roku.
Na balu z tej okazji nie mg pojawi si byy prezydent Lech Wasa
(w aktach SB zarejestrowany jako TW Bolek). Przekaza za to list
do uczestnikw jubileuszowej zabawy. Drodzy polityczni, droga elito
- pisa prezydent. - Jestem z Wami duchem [...] Pozdrawiam e-elity
III RP. Trzymajmy si - koczy! Wasa172.
Podobnie jak przez poprzednie dziesiciolecia, ludzie pisma
nadal s angaowani przez rzdzcych. W ten sposb Edwin Bendyk
- dziennikarz i publicysta Polityki, zosta w 2011 roku doradc
Jana Dworaka, szefa Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji173.
We wrzeniu 2004 roku inny dziennikarz zwizany z Polityk
-Aleksander Cheko - zosta rzecznikiem MSZ w rzdzie SLD Marka
Belki. Ju wczeniej doradza Wodzimierzowi Cimoszewiczowi,
ministrowi spraw zagranicznych. Przedtem pracowa dla Polityki,
by take redaktorem naczelnym tygodnika Prawo i Zycie i ycia
Warszawy. Peni te funkcj dyrektora I Programu Polskiego Radia.
Oprcz tego ma za sob prac w TVP. Za rzdw PO Cheko wr
ci do MSZ Radosawa Sikorskiego, gdzie jest dyrektorem Centrum
Operacyjnego zajmujcego si sytuacjami kryzysowymi.
Oprcz roli publicysty Cheko peni te funkcje w PZPR,
a wczeniej w SZSP W 1984 roku, jako redaktor kierownictwa ycia
Warszawy, relacjonowa proces toruski w sprawie morderstwa
ks. Jerzego Popieuszki. Jego ona Iwona Cheko bya peerelowskim
wiceprokuratorem zatrudnionym najpierw w Prokuraturze Rejonowej
dla dzielnicy Warszawa rdmiecie, a pniej w Prokuraturze Ape
lacyjnej w Warszawie. Dziennikarz korzysta ze znajomoci z dyplo
matami PRL zatrudnionymi w Moskwie. W 1984 roku wyjeda do
Genowefy Sobczyk, znajomej attache ambasady PRL w stolicy ZSRS.
Ojciec redaktora, Wodzimierz Cheko, by redaktorem naczelnym
pisma Gromada-Rolnik Polski. Wczeniej pracowa w innym zna
nym tytule - Chopska Droga. Matka, Zofia Cheko, pracowaa
w podlegajcej Radiokomitetowi dyrekcji Programw Owiatowo-Wy
chowawczych.
Beniaminek
Do Polityki trafi rwnie Micha Komar, syn generaa Wacawa
Komara, jednego z czoowych namiestnikw sowieckich instaluj
cych system komunistyczny w Polsce. Micha Komar mwi o ojcu,
e to wielki patriota Polski i socjalizmu, ktry zosta przez aparat
wadzy brutalnie odsunity i skoczy ycie w zapomnieniu174.
Tak jak Mieczysaw Rakowski wyprowadzi sztandar PZPR, tak
syn Wacawa - Micha Komar - zwin Sztandar Modych. Pismo
modych komunistw, ktre przej we wadanie, przestao ukazywa
si w lipcu 1997 roku. Komar sta si w ten sposb grabarzem tytuu
istniejcego od 1950 roku.
Sztandar mia swoje pikne chwile w czasach odwily w Pa
dzierniku 56, w Sierpniu 80, cho nie naley zapomina take
i o chwilach zych. W 1995 zesp przystpi do gruntownej przebu
dowy gazety postrzeganej przez znaczn cz opinii jako twierdza
146 RESORTOWE DZIECI, MEDIA
obrocw dawnego reimu (by nie wspomnie komentarzy bardziej
dosadnych)
- pisa Komar175.
Ponad trzydzieci lat przed zamkniciem kart historii pisma
Micha Komar zosta figurantem sprawy, zaoonej przez Depar
tament III MSW w zwizku z wydarzeniami Marca 68176. Suba
Bezpieczestwa odnotowaa, i Komar w okresie poprzedzajcym
protesty w kraju kontaktowa si z przygotowujc je grup osb
dziaajc na Uniwersytecie Warszawskim177. Komar by te wsp
organizatorem wiecu, do ktrego doszo na SGPiS (Szkoa Gwna
Planowania i Statystyki - obecnie Szkoa Gwna Handlowa w War
szawie) w czasie wydarze marcowych. Uczestniczy w redagowaniu
rezolucji do naczelnych wadz PRL, w ktrej apelowano o usunicie
Mieczysawa Moczara ze stanowiska ministra spraw wewntrznych
i wyjanienia przyczyn represji ze strony MO, ktra pacyfikowaa
protesty. W grupie protestujcych na SGPiS byli przede wszystkim
synowie wpywowych postaci PRL; oprcz syna generaa Wacawa
Komara by w niej take syn prominentnego dziennikarza Polityki
Wiktora Borowskiego - Marek178, czy Stefan Bekier, syn byego radcy
ambasadora PRL w Meksyku i dbrowszczaka Aleksandra Bekiera179.
T grup zasila te Henryk Daszkiewicz, ktrego ojciec by dyrekto
rem departamentu w Komisji Pracy i Pac.
Po wydarzeniach marcowych Stefan Bekier wyemigrowa do Fran
cji, gdzie zosta dziaaczem trockistowskim. Henryk Daszkiewicz180
wyemigrowa do Kanady, skd powrci w 1990 roku i redagowa Ex
Libris, dodatek literacki do ycia Warszawy. Komara relegowano
z uczelni, ale prawa studenckie przywrcono mu w nastpnym roku
i w krtkim czasie uzyska dyplom magistra.
SB odnotowaa, i w wiecu uczestniczy syn generaa brygady
Wacawa Komara. Tene w lutym, czyli na kilka dni przed wiecem na
SGPiS, przesta peni funkcj dyrektora generalnego w MSW Zapi
sano, e syn generaa wystpowa w roli rzekomego obrocy interesw
studentw. Micha Komar by w tym czasie aktywnym dziaaczem
uczelnianego, a wczeniej szkolnego Zwizku Modziey Socjalistycz
nej. Peni te funkcj czonka zarzdu orodka dyskusyjnego ZMS
naSGPiS181.
Dobre koneksje Komara pozwalay mu znale zajcie mimo
relegowania z uczelni. SB uzyskao w marcu 1968 roku informacj, i
Komar trafi do pracy w redakcji Dookoa wiata z listem polecaj
cym od redaktora Wojciecha Gieyskiego182(wg akt SB zarejestro
wanego jako TW Stefaski).
W swoich aktach Suba Bezpieczestwa odnotowaa, e w toku
prowadzonego rozpracowania figuranta stwierdzono jego do ci
sy kontakt183z Wiesawem Grnickim (twardogowym propagan-
dyst PRL, pniej zausznikiem gen. Wojciecha Jaruzelskiego). W tej
sytuacji zaplanowano rozmow z Komarem celem uczynienia go r
dem informujcym o Grnickim, co pozwalaoby na kontrol pro
minenta wadz. Kwestionariusz ewidencyjny SB dotyczcy Komara
zamknito w 1972 roku.
Ju po wprowadzeniu stanu wojennego Suba Bezpieczestwa
ponownie zacza kontrolowa poczynania Michaa Komara. Najpierw
jednak, 13 grudnia 1981 roku, internowano go w ramach akcji Joda.
Po piciu dniach zosta zwolniony za spraw interwencji w gabine
cie Ministra Spraw Wewntrznych. Decyzji o uwolnieniu Komara
nie zmienia negatywna opinia wydana przez kontrwywiad na temat
wypuszczania aresztanta na wolno. SB zacza wwczas prowadzi
spraw dotyczc Komara o krypt. Mucha, majc sprawdzi donie
sienia o jego kontaktach z dziaaczami KSS KOR i KPN. SB intere
sowaa te znajomo figuranta z Marcinem Krlem z wydawnictwa
Res Publica. Spraw zakoczono, gdy tylko upewniono si, e kon
trolowany zaniecha dziaalnoci, o ktr go podejrzewano. Przed zo
eniem sprawy do archiwum stwierdzono, e w latach 1982-1984 nie
angaowa si on w dziaalno antysocjalistyczn.
We wspomnieniach Komar pisa o swoim dziadku Dawidzie Kos-
soju. Za spraw wysokiej funkcji generaa Wacawa Komara jego ojciec
148
pracowa po wojnie jako windziarz warszawskiego hotelu, przez ktry
przewijali si najwysi oficjele generalicji sowieckiej przebywajcy aku
rat w Polsce184. Micha Komar przywoywa obrazy z dziecistwa, ktre
utkwiy mu w pamici. Spdza dnie asystujc swojemu dziadkowi
w pracy. Jedzi z nim wind przygldajc si orderom i dystynkcjom
sowiecldch generaw i admiraw. Komar pochwali si, jakie wraenie
zrobi na nim widziany tam pewnego razu gen. Aleksiej Mariesjew. By
to pilot - bohater, o ktrym napisa powie Borys Polewoj185.
Piewca Jaruzelskiego i Tuska
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych dziennikarzy Polityki
jest Jacek akowski. Jako pocztkujcy dziennikarz w padzier
niku 1981 roku chwali przemwienie premiera Wojciecha Jaruzel
skiego186. Zgadza si z generaem co do narodowego pojednania
i spokoju spoecznego w kontekcie strajkw Solidarnoci. Pniej
akowski by czonkiem redakcji Gazety Wyborczej, a wreszcie
trafi do Polityki.
Jacek akowski w obronie gen. Wojciecha Jaruzelskiego zlustro
wa na antenie TVP 1 historykw negatywnie wypowiadajcych si
o Jaruzelskim w filmie Grzegorza Brauna i Roberta Kaczmarka pt.
Towarzysz genera.
Synna bya jego batalia przeciwko Bronisawowi Wildsteinowi,
ktry, chcc przyspieszy lustracj, w 2005 roku ujawni zbir katalo
gowy IPN. Po artykule w Gazecie Wyborczej ze stycznia 2005 roku,
zatytuowanym Ubecka lista kry po Polsce, akowski uda si
do prof. Jadwigi Staniszkis twierdzc, e jej nazwisko jest na licie
tajnych wsppracownikw. Profesor bya gociem programu akow
skiego w TVP Summa zdarze, w ktrym autor pyta j m.in.: Nie
donosia pani? Na pewno?.
Tymczasem tzw. lista Wildsteina bya zbiorem katalogowym IPN,
wktrym figuroway zarwno osoby bdce tajnymi wsppracownikami,
kandydatami na TW, jak i rozpracowywane przez SB187, o czym ju
akowski nie powiedzia.
Pierwsze dokumenty sub specjalnych PRL dotyczce Jacka
akowskiego (poza dokumentami paszportowymi) pochodz z archi
ww Wojskowej Suby Wewntrznej. W IPN znajduje si teczka
Ministerstwa Obrony Narodowej - Wojskowej Suby Wewntrznej
oddziau WSW Modlin dotyczca materiaw podchorego .
- akowskiego Jacka. Arkusz kwalifikacyjny do szkoy Oficerw
Rezerwy zosta sporzdzony 12 lutego 1980 roku. Podpukownik
Wadysaw Majdak z Zarzdu Wojskowego WSW Warszawskiego
Okrgu Wojskowego pozytywnie zatwierdzi w nim skierowanie do
Szkoy Oficerw Rezerwy Jacka akowskiego, wwczas studenta
nauk politycznych i dziennikarstwa. Sub w SOR akowski odby
w 1982 roku.
Zanim przyszy publicysta Polityki zosta powoany do woj
ska, zdy zwiedzi kawaek wiata. By m.in. w ZSRS, Algierii,
Iraku (informacja o jego pobycie w tym kraju zostaa opisana w taj
nej notatce do szefa Wydziau V Zarzdu WSW), Anglii, Holan
dii, Kanadzie. Akta paszportowe Jacka akowskiego s imponujce
- rzadko mona trafi na podrnika tej klasy. W 1983 roku akow
ski, ubiegajc si o kolejny paszport, otrzyma decyzj odmown.
Paszport jednak otrzyma rok pniej i ponownie zacz wyjeda.
W 1985 roku akowski uda si do Rzymu na sympozjum
0 Kociele we Woszech - potwierdzenie wyjazdu z ramienia Sekre
tariatu Episkopatu Polski wystawi bp Jerzy Dbrowski. Rok pniej
by w Anglii, nastpnie w USA i Kanadzie.
W Instytucie Pamici Narodowej znajduj si akta Jacka akow
skiego - teczka personalna (pseudonim ak), dokumenty paszpor
towe oraz wspomniane archiwalia WSW188.
W dokumentach Suby Bezpieczestwa przyszy publicysta
Polityki zosta zarejestrowany przez Departament III MSW pod
dwoma numerami - 28 grudnia 1983 roku pod numerem 39 596
115 stycznia 1986 roku pod numerem 94 977.
wsswp*jer. m
1 h C Z K A ^
Teczka onierza WSW Jacka akowskiego
W zwizku z zapisem z 1983 roku przez Wydzia III (wydawnic
twa i redakcje prasowe) Departamentu III MSW w IPN zachowaa
si niekompletna teczka personalna - brak jest informacji o zako
czeniu sprawy i skierowaniu jej do archiwum, natomiast odnonie do
drugiej rejestracji zachowa si jedynie numer - brakuje pozostaych
dokumentw.
Wniosek o opracowanie Jacka akowskiego jako kandydata na
tajnego wsppracownika sporzdzi 27 stycznia 1983 roku ppor.
K. Honkisz - inspektor prowadzcy spraw w Departamencie III
M SW189.
Z uzyskanych informacji operacyjnych wynika, e utrzymuje
kontakty z osobami czynnie zaangaowanymi w podziemn dziaal
no, a zwaszcza odpowiedzialnymi za redagowanie i drukowanie
nielegalnych pism sygnowanych przez S - pisa ppor. K. Honkisz.
Jako sposb opracowania wskaza m.in. zebranie opinii w miejscu
pracy i zamieszkania oraz zastosowanie rodkw techniki operacyj
nej. Z notatki subowej sporzdzonej 20 grudnia 1983 roku wynika,
e Jacek akowski mia uczestniczy w redagowaniu nielegalnego
pisma Kos190.
Celem pozyskania akowskiego do wsppracy mia by dopyw
informacji ze rodowisk zwizanych z dziaalnoci Solidarnoci
Regionu Mazowsze i dotarcie do osb aktywnie dziaajcych w nie
legalnych strukturach S. Wedug SB Jacek akowski jako sekretarz
prasowy Regionu Mazowsze mia naturalne moliwoci docierania do
dziaaczy S. Motywem pozyskania miaa by wspodpowiedzial
no obywatelska.
Kolejny dokument SB dotyczcy Jacka akowskiego pochodzi
z kwietnia 1988 roku. Wczeniej, bo w 1986 roku, akowski zosta
zarejestrowany przez MSW pod numerem 94 977 przez Wydzia II
(rodowiska m.in. nielegalnych wydawnictw i ROPCiO) Departa
mentu III MSW. Czego dotyczya rejestracja - nie wiadomo, ponie
wa do tej pory w IPN nie odnalazy si adne dokumenty dotyczce
tej sprawy.
152
Karier dziennikarsk Jacek akowski rozpocz w liceum jako
wsppracownik wiata Modych. Ju wtedy wiedzia, co zamierza
robi w przyszoci. Pisa o tym w kwietniu 1975 roku w ankiecie, gdy
ubiega si o paszport.
Wyjazd do Algierii wi z moimi planami yciowymi. Mam zamiar
studiowa socjologi i podj prac dziennikarza. Szczeglnie inte
resuj mnie problemy socjologiczne wystpujce w krajach wstpu
jcych dopiero na drog nowoczesnego rozwoju. Moje spostrzeenia
poczynione podczas tej wyprawy mam publikowa na amach Harcer
skiej Gazety Swiat Modych, z ktr wspprac podjem w poo
wie biecego roku
- czytamy w kwestionariuszu paszportowym191.
Trzy lata pniej, w 1978 roku, jako student dziennikarstwa
i nauk politycznych Jacek akowski - ubiegajc si o wyjazd do
Holandii - pisa:
Wyjazd ten traktuj jako praktyk zawodow, gdy bdc studentem
Wydz. Dziennikarstwa i NP mam zamiar specjalizowa si w proble
matyce spoecznej wspczesnego kapitalizmu. Mj pobyt w krajach
Benelux, a w szczeglnoci w Holandii, ma na celu zebranie materia
w do pracy magisterskiej i do zamwionych przez tygodnik Razem
reportay spoeczno-politycznych, std plan tak dugiego pobytu.192.
W tygodniku Na przeaj we wrzeniu 1980 roku, a wic po
wydarzeniach sierpniowych, w artykule Przebudzenie193 z cyklu
powiconego pracom Sejmu Jacek akowski opisywa, jak kilkudzie
sicioosobowa kolejka toczy si przed kioskiem, zakniona informa
cji o decyzjach podjtych przez KC PZPR. Poprzedniego dnia podano
lakoniczny komunikat o zmianach personalnych w partii.
Dziennikarz relacjonowa te trwajc w Sejmie rzeteln dysku
sj powicon kryzysowi zaufania spoeczestwa do gremiw rz
dzcych. I to nie one - jak stwierdza akowski - odpowiaday za
w stan, lecz rodki masowego przekazu, ktre nie daway posom
i narodowi penego obrazu aktualnego stanu pastwa.
Posowie nie owijali niczego w bawen. [...] Paday sowa gorzkie
i twarde. Wiele z nich obciao nas - dziennikarzy - znaczn czci
odpowiedzialnoci za to, co si stao, za dramatyczny kryzys zaufa
nia w stosunkach spoeczestwo-wadza i za systematyczne obnianie
autorytetu Sejmu.
Tymczasem - jak przekonywa autor - w PRL to wanie izba ni
sza moe sta si gwarantem i stranikiem demokracji. W tym czasie
w Sejmie panowaa jednomylno PZPR, SD i ZSL.
Sejm - w mniemaniu autora tekstu - jest instytucj predestyno
wan do roli mediatora midzy wadz i spoeczestwem, do przy
wrcenia jednoci narodu i skupienia go wok konstytucyjnego ideau
socjalistycznej Polski. akowski stwierdzi, i nikt nie moe utrzy
mywa, e protest robotniczy, ktry wstrzsn krajem, by skiero
wany przeciwko ustrojowi. Skierowany by przeciwko wypaczeniom.
Pisa, e klasa robotnicza jest i pozostanie przewodni si narodu.
W artykule Cisza przed..., opublikowanym po trzech mie
sicach od apelu Jaruzelskiego o 90 dni spokoju, akowski pisa, e
sytuacja wydaje si normalizowa, i mimo e strona rzdowa miaa
przestrzega rozejmu, Solidarno po 25 dniach ogosia gotowo
strajkow w odzi. Publicysta doda, e w momencie przerwania
przez Solidarno okresu spokoju Sejm pracowa nad powanymi
ustawami o samorzdzie wiejskim i o Pastwowej Inspekcji Pracy.
W kraju panowaa dramatyczna sytuacja socjalna, podstawowe
produkty ywnociowe byy reglamentowane. Tymczasem autor ko
czy swj artyku zdaniem: Kryzys ywnociowy trwa, ale pyn ju
statki z nowozelandzkim masem194.
W artykule Obok kolejki z 1981 roku akowski z satysfakcj
pisa o przyjciu przez Sejm nowej ustawy o cenzurze. Nareszcie po
rocznych debatach mamy wic ustaw, ktra umoliwia funkcjono
wanie demokratycznego systemu obiegu idei i informacji. Chwali j
za precyzj sformuowa, ktra nie pozostawia trudnoci w interpre
tacji przepisw195.
W artykule Ktrdy? pisa:
Musz przyzna, e jestem w stanie zrozumie pobudki, jakimi mg
kierowa si premier stojcy na czele gabinetu nazwanego rzdem
ocalenia narodowego. Rozumiem i podzielam trosk o stan pastwa.
[...] Niepokoj mnie strajki. Niepokj jest tym wikszy e wynika nie
tylko z troski o straty gospodarcze.
Autor uzna, e stoi za tym niepokojem take brak porozumie
nia. Nie ma spraw nie do zaatwienia, wszystko jest tylko kwesti
dogadania si. akowski zaznacza, i podobnie jak premier Jaruzel
ski uwaa, e jeli mur nieufnoci midzy wadz a spoeczestwem
zostanie zburzony, otworzy to drog do narodowego pojednania
i spokoju spoecznego. Wspomnia o roli cierpliwoci w osiganiu
porozumienia narodowego. Wiem, e nieatwo jest o t cierpliwo,
gdy dwiga si ciar odpowiedzialnoci za losy narodu. Wyjani
take, dlaczego nie udao si osign porozumienia - bo wobec gabi
netu Jaruzelskiego urzdujcego od lutego 1981 roku zaoono niere
alne oczekiwania.
akowski podkreli, e rozumie, i premier Jaruzelski mg nie
doceni wagi, jak spoeczestwo przywizuje do wieo uzyskanych
swobd. Niepokoio go co innego - e w por nie zwrcili na to
uwagi parlamentarzyci.
W kontekcie debaty sejmowej nad zakazem organizowania
strajkw zadeklarowa wiar w potrzeb moratorium na strajki. Sdzi
jedynie, e procedowanie nad tym powinno uwzgldni gos zwiz
kowcw196.
akowski po upadku Unii Wolnoci sta si zwolennikiem SLD,
a gdy nastpi zmierzch tej partii jako gwaranta III RP, wszystkie swe
nadzieje obrci ku PO. W jego oczach w 2007 roku zbawc III RP
zosta Donald Tusk.
W czasie kampanii wyborczej 2007 roku akowski rzuci haso:
Tusku musisz!, ktre Polityka umiecia na okadce numeru
z 13 padziernika.
I tak mu ju zostao.
Po wyborach na przewodniczcego Platformy w sierpniu 2013 roku
akowski wyraa si o Jarosawie Gowinie:
Wydaje mi si, e jest to nieprzecitnie ambitny i bardzo sabo
wyksztacony, sabo przygotowany intelektualnie polityk, ktry ma
grony zapa reformatorski. Ten zapa jest jednak pozbawiony gb
szych analiz i wynika z bardzo zideologizowanego mylenia. Szczegl
nie dobrze byo to wida przy deregulacji zawodw. Oglnie oceniam
Gowina bardzo nisko. Wydaje mi si, e jest to jeszcze gorszy chwast
polityczny ni Jan Rokita czy Zyta Gilowska, ktrzy symbolizuj naj
gorszy okres Platformy197.
Jak oceni prof. Andrzej Nowak:
w metaforze chwastu jest odpowiednik tej dokadnie kategorii odczo-
wieczania przeciwnika politycznego, jakiej przykady daa propaganda
dr. Josepha Goebbelsa, a wczeniej Wodzimierza Iljicza Lenina.
Redukowanie czowieka do pozycji chwastu, z ktrym pewnie naj
lepiej poradzi sobie za pomoc pestycydu [...] To przygnbiajcy
przypadek speniajcy kryteria najgorszej nazistowskiej, a nie nawet
faszystowskiej, propagandy198.
Na stray wacicieli III RP
Janina Paradowska pracuje w Polityce od 1991 roku. Ostentacyjnie
prezentuje swoje pogldy nie przejmujc si takimi bahostkami,
jak kanony bezstronnoci dziennikarskiej.
Gdy przeprowadzaa wywiad z premierem Leszkiem Millerem
we wrzeniu 2002 roku, ju po ujawnieniu afery Rywina, zapytaa go
o kwestie zwizane z t spraw, a pniej usuna t cz wywiadu
156
przed publikacj. Jak zeznaa przed komisj ledcz w sprawie afery
Rywina, zrobia to na interwencj redaktora naczelnego Gazety
Wyborczej Adama Michnika.
W lutym 2011 roku przez media przesza informacja, e zdymi
sjonowany z funkcji ministra i skompromitowany afer hazardow
Mirosaw Drzewiecki ma wrci do politycznego obiegu. Publicystka
odnosia si w swoim programie telewizyjnym do wypowiadanej kry
tyki zapowiedzi, i Drzewiecki ma startowa w nadchodzcych wybo
rach parlamentarnych z list PO.
To ciganie Drzewieckiego mnie zdumiewa. Uwaam e ma prawo
startowa, jeli Platforma go wystawi. Nie byoby adn sensacj,
gdyby startowa z pierwszego miejsca na licie
- mwia Paradowska199. Sekundowaa jej w programie inna dzien
nikarka Polityki - Joanna Solska. Obie komentatorki w programie
pynnie przeszy do krytyki szefa CBA Mariusza Kamiskiego. Para
dowska narzekaa na, jej zdaniem, zbyt sab krytyk szefa Biura
w mediach.
Czy to, e facet testuje przywdztwo premiera, czyli chce obali rzd,
to jest mniejsza sprawa ni potencjalna sprawa korupcyjna? Ja takiego
mylenia nie rozumiem!
- irytowaa si. Sugerowaa, e Mariusz Kamiski jest zagroeniem
dla demokracji, bo chce obali rzd, zniszczy przeciwnika politycz
nego. Moim zdaniem to wszystko z agentem Tomkiem na czele
jest tak niepowane, e machnabym na to rk - mwia Para
dowska. Agent Tomek nie walczy z korupcj, tylko j tworzy
- dodawaa Solska. Wypowiedzi obu publicystek Polityki doka
day si do medialnej piewki o rzekomych naduyciach CBA i jej
funkcjonariuszy. Wtpliwe, czy po wygranych procesach sdowych200
przez Mariusza Kamiskiego i jego funkcjonariuszy rwnie ochoczo
wypowiadayby podobne tezy.
Janina Paradowska - bdca twarz Polityki - jest nagradzana
i chwalona w zamknitym krgu salonu, obdarowywana za sw publi
cystyk najrniejszymi wyrnieniami, takimi jak Zota Akredytacja
do Sejmu, tytu dziennikarza roku w 2002 roku, czy przydzielenie
drugiego miejsca w rankingu najbardziej wpywowych kobiet.
Z zachowanych w Instytucie Pamici Narodowej akt Janiny Para
dowskiej wynika, e w PRL dziennikarka bez problemu wyjedaa
za granic, bya doceniana przez wadze (w 1977 roku otrzymaa
Srebrny Krzy Zasugi, zbieraa te liczne pochway).
W latach 70. Paradowska bya szefow Podstawowej Organizacji
Partyjnej w Kurierze Polskim201, organie Stronnictwa Demokratycz
nego. Do Kuriera przysza w 1967 roku i tylko na krtko przeniosa
si do Przyjaciki, by uzyska mieszkanie w Warszawie.
W 1982 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego, Paradowska
oddaa legitymacj partyjn PZPR202.
W ramach rozpocztej akcji weryfikacyjnej dziennikarzy zakwa
lifikowano do zwolnienia w redakcji Kuriera Polskiego on
Weterana J. Paradowsk, aktywistk biura redakcyjnego NSZZ
Solidarno. Red. Paradowsk naley scharakteryzowa zdecy
dowanie negatywnie - jest to kobieta b. wcibska, intrygantka, nie
ubiana w redakcji, jednoznacznie opowiadajc si za odnow
w duchu proponowanym przez Solidarno. W organizacji tej
nie prowadzia jednak dziaalnoci cile politycznej koncentrujc
swoj uwag gwnie na sprawach bytowych. Majc to na uwadze
- zwiza Weterana z nasz Sub, uzgodniem z tow. A. Iwa-
niukiem (Wydz. Y Dep. I I I ) - czonkiem Komisji Weryfikacyjnej
w Kurierze, by w miar moliwoci optowa za pozostawieniem
Paradowskiej w redakcji
- napisa 20 stycznia 1982 roku funkcjonariusz SB W Witek203.
Wydzia V Departamentu III zajmowa si ochron operacyjn orga
nizacji spoeczno-politycznych, czyli w tym wypadku Stronnictwa
Demokratycznego.
158
lv
<7 b f Xr ( (c c-
i , 7
A oi^svvo,k4e-v\ ^ fy-crw-L,,
?-t kn_ U ^ I A >A l *v ^
. c~(AA>M' O <J H S W
W
Zobowizanie Tadeusza Stpnia z 19 maja 1981 roku (IPN BU 001198/ 7227)
Wedug akt zachowanych w IPN tajny wsppracownik Suby
Bezpieczestwa o ps. Weteran to pierwszy m Janiny Paradowskiej
Tadeusz Stpie, dziennikarz Kuriera Polskiego, zarejestrowany
wanie w Wydziale V Departamentu I I I 204.
Z kolei 31 stycznia 1983 roku Inspektor Wydziau V Departa
mentu III kpt. Z. Lisiecki w notatce subowej raportowa:
Z dyskusji na temat ony Weterana [chodzi o Janin Paradowsk
-aut.] wywnioskowaem, e jego zdaniem rozmowy prowadzone z ni
przez SB po wprowadzeniu stanu wojennego byy w tamtej sytuacji
konieczne, e dziaalimy w ramach naszej kompetencji. Przekonany
jest, e w wyniku tych rozmw podczas weryfikacji dziennikarzy
Kuriera Polskiego dziki postawie pracownika SB wchodzcego
w skad komisji jego ona nie zostaa usunita z pracy Ze wzgldu
na to, i ona Weterana zna mnie pod prawdziwym nazwiskiem
ustaliem, e bd wystpowa jako Zbigniew^Sielicki.205
.A
M I k r - j i i i r r ! .a:'
Identyfikator -SEL
.WW/
Y
o
c A n k i e t a p e i i s o n a l n a
" g?rP/ / v.......... \Adc.4'
rnpzuoz-(hiCHGt
AM-.<v :A
'
fÛCj
f; A Piock a
o;b et 54,
*uroni.i>
U A AUpUA W/\
TA I / VV P P p o a 6q w /vV>0
// Uy>fiS-A/ V "
..........
J > y en .n /
f i ; >rt /
17
y
T
-*
:->
W
:aB
A
PPoT 2k>.
Ankieta personalna Tadeusza Stpnia TW Weteran (IPN BU 001198/ 7227)
160
Takie byo to powrotu Paradowskiej do Kuriera, o czym
sama mwi: A mnie w kocu po dwch i p miesicach Fajcki
powiedzia: SB pani odwiesia206. Jan Fajcki by dyrektorem
Wydawnictwa Epoka, ktre publikowao Kurier Polski. Pniej
szy naczelny Rzeczpospolitej Maciej ukasiewicz (1941-2005)
w ksice Weryfikacja w nocie z 1 lutego 1982 roku opisuje to
wydarzenie podobnie:
Zdaniem Janki podjta ju decyzja o odblokowaniu jej pracy
w Kurierze przysza z zewntrz, z SB [...] Ma tydzie czasu na
odpowied. Janka ju teraz na serio rozwaa moliwo powrotu do
Kuriera. Dla mnie jest to mimo wszystko raczej zaskoczeniem:
myl, e jej wizyta u mnie miaa charakter sondaowy: jaka bdzie
moja reakcja na jej sugesti pozytywnej decyzji207.
Dodajmy, e Weteran zajmowa si w Kurierze sprawami woj
ska i w relacji ukasiewicza wystpuje jako czowiek, ktry [...] ma
rozlege kontakty z wojskiem i MSW [,..]208.
I Paradowska powrcia, a ukasiewicz podj prac w Porad
niku sprzedawcy ywnoci, a potem zaoy podziemne Wydawnic
two MOST.
Konstruktywny programintelektualny
W latach 80. Janina Paradowska zajmowaa si take rodowiskiem
intelektualistw
W marcu 1985 roku w wywiadzie z prof. Marianem Stpniem
z Uniwersytetu Jagielloskiego rozmawiaa m.in. o usuwaniu kolej
nych barier w dialogu wadzy ze rodowiskiem intelektualnym i two
rzenie konstruktywnego programu dziaania w tej mierze. Profesor
Stpie stwierdzi, e rzd zrobi bardzo wiele, aby uwiarygodni si
przed spoeczestwem.
Czyli Pana zdaniem, teraz przyszed czas, aby intelektualici uwiary
godnili si przed rzdem? Zblia si plenum KC PZPR powicone
inteligencji. Czego Pan po nim oczekuje, jakie wie z nim nadzieje?
- pytaa Paradowska.
Rok pniej zaja si przyszoci polskich uczelni - w artykule
Jaka szkoa wysza w roku 2000? pisaa, e rok 1986 jest niezwy
kle wany gdy ma przynie odpowiedzi, jaki model szkoy wyszej
bdzie obowizywa w Polsce wkraczajcej w nowy wiek.
Do udzielenia takiej odpowiedzi zobowizay resort, X Zjazd
i XXIV Plenum KC PZPR - podkrelaa Paradowska.
W Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyszego usyszaam, e obec
nie wszystko w rkach uczonych. Od aktywnoci intelektualnej pra
cownikw naukowych uczelni zalee bdzie materia wyjciowy do
dalszych prac. Jest to szansa, ktrej zmarnowa nie mona209.
Skok w polityk
Po 1989 roku Janina Paradowska zaja si polityk. Sukcesywnie
te poszerzaa swoje zainteresowania - oprcz polityki zajmowaa si
rwnie subami. W 1997 roku (1 IX) wczesny komendant gwny
policji genera Marek Papaa powoa na dwa lata 16-osobow Rad
Konsultacyjn. W jej skad weszli: Janina Paradowska, Jan Widacki,
Janusz Daszczyski, ksidz biskup Marian Du, profesorowie Lech
Falandysz, Marian Filar, Zbigniew Hoda, Brunon Hoyst, Andrzej
Rzepliski, Andrzej Winiewski, Jzef Wjcikiewicz, Lena Kolar-
ska-Bobiska, Krzysztof Michalski, Stanisaw Podemski, Andrzej
Rycki i Robert Smole.
Powoanie Rady miao na celu - jak napisano w oficjalnym
dokumencie - intelektualne wsparcie policji i wspomaganie jej
kierownictwa m.in. w podejmowaniu strategicznych decyzji i roz
strzygni.
162
Zaproszenie do Rady Janiny Paradowskiej czono z faktem, e
w tym czasie bya on Jerzego Zimowskiego, wiceministra spraw
wewntrznych w latach 1990-1996 (z przerw, gdy ministrem spraw
wewntrznych by Antoni Macierewicz). Do poowy lat 70. Zimowski
by kolejno aplikantem sdowym, prawnikiem w Komendzie Dzielni
cowej MO w Szczecinie, podprokuratorem, szefem wydziau ledczego
Prokuratury Powiatowej w Szczecinie, w lipcu 1971 roku zostajc
wiceszefem tej prokuratury. Peni rwnie funkcj II sekretarza POP
PZPR, kierownika szkolenia partyjnego i by delegatem Wojewdzkiej
Konferencji Partyjnej. Jego przeoeni wskazywali na due zaangao
wanie w pracy spoeczno-politycznej. Jerzy Zimowski z PZPR odszed
po roku 1980 - wwczas zaangaowa si w doradztwo prawne Soli
darnoci. W stanie wojennym zosta internowany i wyrzucony z pracy.
Po roku 1989 Zimowski zosta politykiem Unii Demokratycznej,
a nastpnie Unii Wolnoci. Zmar w niewyjanionych okolicznociach
15 sierpnia 2007 roku w Odessie, podczas kpieli w Morzu Czarnym.
Janina Paradowska bya i jest zacit przeciwniczk lustracji. Od
pierwszych prb lustracyjnych co zatruwa spokj redaktor Polityki.
Pisaa o zadziwiajcej zaciekoci w ciganiu przez lustratorw swo
ich ofiar210. Uznaa, e w procesie oczyszczania pastwa z pozostao
ci komunistycznych osignito stan paranoi. Alarmowaa, e lustra
cja siga szczytw podniecenia a w zwizku z tym dochodzi ma do
bezkarnego amania prawa211- a to dlatego, e orenowska komisja
ledcza postanowia zoy do prokuratury zawiadomienie o moli
woci popenienia przestpstwa przez premiera Marka Belk. Stan
on pod zarzutem kamstwa lustracyjnego. Dla redaktor nie miao to
nic wicej na celu jak wywoanie politycznej awantury.
Niepokoi take sposb przeprowadzania lustracji. Coraz goniej
mwi si o tym, e proces lustracji jest politycznie sterowany, a do
rzecznika interesu publicznego trafiaj wycznie materiay dotyczce
opozycji i Unii Wolnoci
- biadolia Paradowska212.
Totalne potpienie lustracji, fascynacja funkcjonariuszami sub
specjalnych PRL i wstrt do prawicy - tak najkrcej mona scharakte
ryzowa ostatnie lata twrczoci Janiny Paradowskiej. Zalety byych
funkcjonariuszy Suby Bezpieczestwa przytaczaa w artykule Asy
i lisy wywiadu:
Agent Kremla, esbek, sprzedawczyk - tak pisano i mwiono o Hen
ryku Jasiku, gdy zosta pierwszym szefem nowego wywiadu III RP.
Potem, po udanej akcji wywiezienia amerykaskich agentw z Iraku,
pisano ju nieco agodniej: wielki talent, ale z niepraw, bo peere
lowsk przeszoci. Cieszono si, e minister Antoni Macierewicz
wreszcie oczyci wywiad z osoby z takim yciorysem. Tymczasem to
wanie przeszo Jasika zdecydowaa o tym, e Krzysztof Kozow
ski uczyni go szefem wywiadu. [...] Do dzi prawie kultow postaci
w tym rodowisku jest Aleksander Makowski, uchodzcy za superasa
wywiadu, imponujcy innym oficerom swoim wyksztaceniem, per
fekcyjn znajomoci kilku jzykw i wysokim statusem materialnym.
Makowskiego cia weryfikacyjna gilotyna, bowiem kierowa wydzia
em XI wywiadu, ktry zajmowa si prac w rodowiskach opozycyj
nych, ledzi parysk Kultur, RWE i inne orodki (szefowie takich
politycznych wydziaw zwalniani byli niejako z klucza, podobnie jak
oficerowie ksztaceni w moskiewskich uczelniach). Siemitkowski nie
ukrywa, e reform sub specjalnych, ktr przeprowadza likwidu
jc UOP w 2002 r., konsultowa take z Makowskim, ktrego uwaa
za wybitnego specjalist. [...] O Zacharskim, absolwencie Wydziau
Prawa UW, ktry nigdy nie przeszed szkoy wywiadu, mwiono jako
o prawdziwej perle. Powoanie go na szefa wywiadu, czego inicjatorem
by wczesny szef MSW Andrzej Milczanowski, miao na celu zdyna
mizowanie pracy tej suby i odbiurokratyzowanie coraz bardziej sko
stniaych struktur. [...] Najduej kierowa wywiadem Bogdan Libera,
ktry nasta po Zacharskim. [...] Siemitkowski prac Libery ocenia
wysoko, podobnie zreszt jak prezydent Aleksander Kwaniewski213.
Na pocztku marca 2010 roku Paradowska pisaa:
Jeeli dwch kandydatw do urzdu prezydenta mwi prawie to samo,
e ta operacja to haba (Komorowski), a jej autorzy powinni stan
164
przez Trybunatem Stanu (Szmajdziski), to sprawa jest powana
i nie mona udawa, e jej nie ma, czekajc, kto jeszcze jakie haki
na kogo kolekcjonuje i w ktrym momencie nimi zagra. WSI zostay
zlikwidowane na polityczne zamwienie i bez sensu214.
Pod rk z Nie
Nie sposb wyznaczy lini graniczn midzy Nie Urbana a Poli
tyk ze wzgldu na blisko mentaln redaktorw obu zespow.
Publicyci Polityki korzystaj rwnie z lamw Jerzego Urbana.
Na swoim koncie publikacje w Nie ma choby felietonista Polityki
- Ludwik Stomma215. Z wyksztacenia etnograf, syn znanego dziaacza
katolickiego Stanisawa Stommy (1908-2005), ktry przez dziesiciole
cia zwizany by z Tygodnikiem Powszechnym. W swojej publicystyce
Ludwik Stomma prezentuje pochwa dla obecnej Rosji. W felietonie
powiconym tragedii Czeczenii przedstawia j tak, by zbagatelizowa
rosyjskie ludobjstwo. Podkrela, e przecie Rosjanie w Czeczenii zaa
twiaj swoje sprawy wewntrz swoich wasnych granic216.
Byy rysownik pisma Polityki Marek Raczkowski to dobry
znajomy Urbana. Bywa u niego w domu, wypili razem wiele wdki.
Raczkowski pywa w basenie w domu Urbana, nastpnego dnia cho
dzi w szlafroku pani domu217. Rysownik Polityki zyska z saw
wtykajc polsk flag w psie ekskrementy.
Kolejnym znanym dziennikarzem zwizanym z Polityk
i Nie by Wiesaw Grnicki. Wiele czasu powica dziaalnoci
politycznej. Bra udzia w wielu historycznych wydarzeniach jako
naoczny wiadek. Warto chociaby wspomnie o tym, e peni funk
cj korespondenta wojennego na Bliskim Wschodzie i w Indonezji.
Wsppracowa z licznymi czasopismami, by pracownikiem Polskiej
Agencji Prasowej a od padziernika 1981 roku dziaa take w admi
nistracji pastwowej. Uznawano go za jednego z gwnych propa
gandzistw wczesnej wadzy rzdowej, pisa m.in. przemwienia
generaowi Wojciechowi Jaruzelskiemu. W latach 90. Grnicki byl na
emeryturze, tymczasowo wsppracowa z pismami Dzi Rakow
skiego oraz z Nie. Otrzyma wiele nagrd i wyrnie.
Gdy wydawao si ju, e na rynku polskiej prasy nikt nie posu
nie si do wikszej obscenicznoci i brutalizacji ni tygodnik Nie
Jerzego Urbana, okazao si, e to tylko naiwna wiara. Doszo do
tego za spraw Magorzaty Daniszewskiej, trzeciej partnerki ycio
wej Urbana i wydawcy Zego, pisma epatujcego zbrodni, mierci
i przemoc.
Polityka, przy caym zadciu towarzyszcemu kreowaniu si
na pismo inteligenta, wzia w obron Zego218. Gdy Ruch odmwi
jego dystrybucji, Polityka skrytykowaa kolportera. Pismo Dani
szewskiej zostao wprawdzie nazwane kontrowersyjnym, a przecie
jako takie miaoby prawo ukazywa si bez szkodliwoci spoecznej.
Polityka przypomniaa, e Ruch ju odmwi kolportowania
pisma NIE dla dzieci Urbana.
Decyzj Ruchu powszechnie odczytuje si jako prb zniszczenia
Zego drog o wiele prostsz, bo administracyjn. Jeli to prawda,
powstaje pytanie, czy kierownictwo pastwowej firmy dominujcej na
rynku kolportau prasy ma do tego prawo?
- pisa tygodnik.
Tekst podpiera si wypowiedzi prof. UJ Ewy Nowiskiej,
ktra twierdzia, e decyzja Ruchu jest prawnie podejrzana.
Powoywa si na przepisy prawa twierdzc, e bez ich zamania
nie da si ogranicza wolnoci pisma do treci publikacji. Pada
przestroga, i Ruch powinien traktowa wszystkich wydawcw na
rwnych prawach.
W tekcie oddano te gos samej Daniszewskiej, ktra odtrbia,
i odmowa Ruchu to nagonka polityczna na Urbana, ktrego ciga
jcy nie potrafi dopa w inny sposb.
Z Nie Urbana, obok Wiesawa Grnickiego, wsppracowa
te publicysta Polityki Ryszard Marek Groski. Obaj dopuszczali
166
si szkalowania onierzy Wykltych, wykorzystujc do tego celu
brukowy szydzcy z wszelkich witoci tygodnik Urbana. Swoje
paszkwile na temat bohaterw podziemia antykomunistycznego dru
kowali rwnie w pimie dla inteligentw7'.
Dla Grnickiego NSZ byy formacj, ktrej karty chway ska
daj si gwnie z dobijania ocalaych ydw, mordowania chopw
i nauczycieli, wieszania milicjantw77219. Grnicki grzmia w ten spo
sb z amw Polityki77nie w czasach PRL, a w 1991 roku. Rok
pniej w tym samym tygodniku temat onierzy Wykltych pod
j satyryk i dziennikarz Ryszard Marek Groski. Stosowali oni
kryterium rasistowskie: zabijali nie dlatego, e w ich rce wpadli
przedstawiciele nowej wadzy. Zabijali wycznie za pochodzenie77
- pisa220.
Polityczne criminal tango
Specjalizujcy si w opisywaniu mafijnych zwizkw i kryminalnych
historii Piotr Pytlakowski, zanim zosta dziennikarzem, pracowa
jako sanitariusz na oddziale neurologicznym Centralnego Szpitala
Klinicznego MSW Byo to w czasach gbokiego77PRL-u, gdzie obo
wizkow sub wojskow mona byo zamieni na sub w MSW.
Zwykle byy to oddziay ZOMO - wybracy dostawali lepsze miejsca
jak np. oddziay szpitalne resortowych lecznic.
Piotr Pytlakowski pierwsze kroki w dziennikarstwie stawia
w 1985 roku. Zadebiutowa jako reportaysta w Nowej Wsi77, koloro
wym pimie dla rolnikw. W styczniu 1985 roku by w obsudze pra
sowej procesu esbekw: Grzegorza Piotrowskiego, Leszka Pkali, Wal
demara Chmielewskiego - zabjcw ksidza Jerzego Popieuszki221.
Nazwisko Piotra Pytakowskiego znalazo si na licie dodatkowych
kart wstpu wydanych przez prezesa Sdu Wojewdzkiego w Toru
niu. W obsudze prasowej procesu bya rwnie jego siostra, Kry
styna Pytlakowska, dziennikarka Panoramy77222.
Proces porywaczy ks. Jerzego toczy si pod cis kontrol gen.
Kiszczaka i w aranacji Suby Bezpieczestwa. Nie byo na nim
osb bez akceptacji SB. Co ciekawe, kamerzyst na procesie by p
niejszy - znany ze Smoleska - operator, montaysta TVP Sawomir
Winiewski.
W atach 90. Pytlakowski trafi do ycia, gdzie by szefem
dziau reportau. Po publikacji w 1997 roku artykuu Jacka skiego
i Rafaa Kasprwa Wakacje z agentem, opisujcego kontakty Alek
sandra Kwaniewskiego z rosyjskim szpiegiem Wadimirem Agano-
wem, Pytlakowski odszed do Polityki.
Jeszcze przed emisj w czerwcu 2001 roku synnego propagan
dowego filmu Dramat w trzech aktach, ktry wymierzony by
w braci Kaczyskich i rodowisko PC - trzon PiS, Pytlakowski napi
sa artyku w Polityce pt. Porednik. Ukaza si on w kwietniu
2001 roku, a pojawiy si w nim te same informacje, co w Dramacie
w trzech aktach: o aferze FOZZ, Januszu Pleathcliffie Pineiro, byych
funkcjonariuszach WSI i o Porozumieniu Centrum. Pod tekstem jako
wsppracownik podpisany by Witold Krasucki - TVP (wspautor
Dramatu w trzech aktach).
Pytlakowski, wsplnie z Sylwestrem Latkowskim, by wspau
torem filmu o Barbarze Blidzie. Teza filmu jest jednoznaczna: mier
posanki SLD nie bya samobjstwem, a film uderza w PiS i Jaro
sawa Kaczyskiego. Wbrew ustaleniom prokuratury, wbrew temu, co
wyania si z obrad sejmowej komisji ledczej ds. zbadania okoliczno
ci mierci Barbary Blidy, autorzy filmu lansuj tez, e Barbara Blida
nie zabia si sama. Chodzio o wydarzenia z 25 kwietnia 2007 roku,
gdy premierem by Jarosaw Kaczyski, ministrem sprawiedliwoci
Zbigniew Ziobro, a szefem ABW Bogdan Swiczkowski. Do domu
Barbary Blidy weszli funkcjonariusze ABW. Bya posanka SLD miaa
ju status podejrzanej, poniewa wczeniej prokurator, prowadzcy
ledztwo ws. mafii wglowej, wyda postanowienie o postawieniu jej
zarzutw dotyczcych m.in. porednictwa w apwkowym procede
rze. Po wejciu funkcjonariuszy ABW Blida popenia samobjstwo
168
- zastrzelia si w azience. Jej mier staa si jednym z filarw teorii
0 nielegalnych naciskach wywieranych przez politykw Prawa i Spra
wiedliwoci na organa cigania. Bya take i jest wykorzystywana pro
pagandowo, aby stwarza atmosfer terroru i zaszczucia niewinnych
ludzi, jaka miaa panowa w Polsce pod rzdami braci Kaczyskich.
W podobnym duchu zosta nakrcony obraz Latkowskiego
1Pytlakowskiego pt. Wszystkie rce umyte. Sprawa Barbary Blidy.
Premiera filmu odbya si 24 listopada 2010 roku, tu po wyborach
samorzdowych, a promocja filmu przypada na okres kampanii
wyborczej.
Ojciec Piotra, Jerzy Pytlakowski, by dziennikarzem i literatem,
a w latach 50. redaktorem wydawnictwa prasy wojskowej MON223.
Mieszka w Warszawie w domu przy ul. Krlewskiej 2, ktry nalea
do tego ministerstwa i gdzie mieli mieszkania subowe jego pracow
nicy. W roku 1951 szef Oddziau Personalnego Gwnego Zarzdu
Informacji MON informowa naczelnika Departamentu I MBP, e
Jerzy Pytlakowski wykonywa prace zlecone Wydawnictwu Pracy
Wojskowej MON, za ona wspomnianego jest obecnie pracownic
tamtejszej instytucji224.
W 1951 roku Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego pro
wadzio operacj Kwartet dotyczc rzekomej wsppracy w czasie
II wojny wiatowej onierzy AK z Gestapo. Jednym z figurantw ope
racji by Jerzy Pytlakowski. W dokumentach MBP zapisano: noto
wany przez Wydz. I Dep. II MBP - ps. Kamel225. Nie wiadomo,
jak zakoczya si operacja komunistycznej bezpieki o kryptonimie
Kwartet, poniewa caoci akt sprawy nie odnaleziono.
Obsesja lustracji pogbia si
Lustracja i dekomunizacja to problemy, w ktre zaangaowany jest
niemal cay zespl redakcji Polityki. Nie spodobaa si jej prba
przyspieszenia lustracji, jak byo opublikowanie listy nazwisk
z archiww IPN przez dziennikarza Rzeczpospolitej Bronisawa
Wildsteina. IPN musi si przeciwstawi harcownikom - poucza
Baczyski226. Opublikowanie listy tylko powiksza lustracyjny
zamt - pisa. Dochodzi do moralnego absurdu, gdy kady w tym
wykazie jest rzekomo winien i nie winien jednoczenie.
Piotr Pytlakowski, pierwsze piro ledcze Polityki, pisa wspl
nie z Ew Winnick, e Polska popada w histeri lustracyjn i ju
tylko byli esbecy zachowuj spokj227. Inny z napisanych wwczas
przez niego tekstw straszy potworami, ktre wychylaj si z otwie
ranych esbeckich teczek. W Krakowie struchlaa inteligencja, w Lubli
nie - kler, bo po kraju grasuj samozwaczy ledczy szukajcy agen
tw228. Adam Szostkiewicz w Polityce la krokodyle Izy, e zblia
si pielgrzymka Jana Pawia II do Polski, a w jej tle w kraju trwa dzika
lustracja229. Z kolei dla Stanisawa Podemskiego jasne byo, i ustawa
lustracyjna bya puapk i bomb z opnionym zaponem230.
Autor tekstu przeraa mnogoci ofiar umorzonych procesw lustra
cyjnych, ktre pozostan na zawsze przedmiotem obmw, plotek,
spekulacji. Chcc wykaza, jak niedoskonaa jest lustracja w Polsce,
pisa, e dostarcza dowodw na to, jak luki skorodowanego prawa
wypeniane s samowol wadzy albo anarchi zbiorowoci.
W Polsce lustracja jest tylko ideologiczn protez, wystpujc
w zastpstwie niedokonanej dekomunizacji.
Proces lustracji nie bdzie sprawiedliwy, ani nie oczyci atmosfery
ycia publicznego. Bd wielcy agenci, ktrzy owej sprawiedliwoci
ujd, bd i mali, ktrzy wpadn w sieci
- pisaa Janina Paradowska231.
W 2000 roku emocjonaln krytyk przelewa! na karty pisma
Wiesaw Wadyka. Nie zostawia suchej nitki na lustracji Lecha
Wasy. Wedug niego politycy obozu AWS nie suchali prb, ba
ga i ostrzee, przed fatalnymi prawno-politycznymi oraz etycz
nymi skutkami. Funkcjonowanie nieszczsnej ustawy lustracyjnej
przeforsowanej przez obz wadzy faktycznie suy interesom pre
tendenta rzdzcej Solidarnoci. Suby specjalne podporzdkowane
politykom AWS daj wiele dowodw swojej stronniczoci i dyspozy
cyjnoci, czego bolenie dowiadcza rwnie urzdujcy prezydent
Aleksander Kwaniewski - pisa Wadyka232.
Gdy w 2000 roku zapady wyroki Sdu Lustracyjnego w spra
wach Alka i Bolka, Jerzy Baczyski (w aktach SB zarejestrowany
jako KO Bogusaw) pohukiwa, e w jego tygodniku ostrzegano, i
skoro nie udao si przeprowadzi dekomunizacji na pocztku lat 90.,
to dzisiejsza lustracja na owiadczenia jest nie tylko historycznym
zawracaniem gowy, ale i moralnym szalbierstwem233.
Po wyrokach Sdu Lustracyjnego w sprawie Jzefa Oleksego
(agent AWO o ps. Piotr) i Wodzimierza Cimoszewicza (w aktach
SB zarejestrowany jako KO Carex), w 2000 roku Baczyski wbija
do gw czytelnikw, e taka jest natura procesu ujawniania agen
tw sub PRL w kraju, e kade orzeczenie sdu pogbia moralny
i polityczny zamt wok lustracji234. Dla Baczyskiego dobry
wynik kandydujcego na prezydenta Andrzeja Olechowskiego
(KO Must235) to dowd na to, e przyznanie si do wsppracy
z bezpiek nie dyskredytuje polityka. Redaktor Polityki nazwa
rozliczanie zaszoci z PRL prostackim. Owiadczenie lustra
cyjne powoduje wyawianie do przypadkowych ofiar. Rozprawa
z przeszoci staje si chaotycznym porachunkiem z ludzkimi
sumieniami.
W tym wykrzywionym wiecie dawni bohaterowie okazuj si
zdrajcami. Wedug IPN wiat dzieli si na pokrzywdzonych i tych
pozostaych. Machina lustracji dziaa okrutnie. Zlustrowani nie
maj szans obrony, histori Solidarnoci napisz w kocu ubecy
- pisa Pytlakowski236.
Z akt IPN wyziera - zdaniem tego autora - przeraajcy wiat,
w ktrym wszystko jest moliwe. Nawet to, e ofiara zmienia si
w donosiciela. W ten sposb powstaje nowa, dziwna wersja historii
konspiracji czasw PRL237.
Z kolei Jacek akowski straszy, i kraj jest w przededniu lustra-
cyjnego tsunami - zgodnie z jego przewidywaniami Polsk zala ma
fala nazwisk tajnych wsppracownikw sub PRL. Bd wrd nich
nasi znajomi i krewni, mistrzowie i przyjaciele. Kady, co dwunasty
Polak, zostanie ujawniony jako TW. Czeka nas wic prawdziwa defi
lada w rnym stopniu poamanych dostojnych szkieletw - przera
a. akowskiemu jey si wos na gowie, bo czeka nas bl i fala
rozczarowa238.
Sawomir Mizerski podgrzewa! jeszcze nastrj medialnej histerii
twierdzc, i lista Wildsteina wywoaa medialn bijatyk239. Szybko
odpalono sown amunicj, starajc si za wszelk cen znokautowa
przeciwnika.
Szczeglnie antypatyczna w postpowaniu Wildsteina jest pasja
siania zamtu; Lustracja w jego wydaniu jest dzika, nieopanowana;
To co robi, to po prostu zdziczae dziaania - skleja epitety autor.
Podejmujcy z upodobaniem temat lustracji Krzysztof Burnetko
szydzi w 2006 roku, i dotychczasowa wyaniaa za mao agentw
SB jak na potrzeby polityczne rzdu PiS, dlatego nowa ustawa ma
ujawnia wszystko, co jest w magazynach I PN. Nie tylko tajnych
wsppracownikw, ale wszelkie osobowe rda informacji. Zasu
gerowa, i o tym, kto stawa si OI (osobowym rdem informa
cji), decydowali jedynie esbecy. Straszy, e wybuchnie bomba lustra
cyjna. Publikowanie listy kontaktw SB miao si odbywa etapami,
co w retoryce wojennej Burnetki oznacza wybuchy kolejnych adun
kw, ktre wstrzsn krajem240.
Burnetko nazywa lustracj coraz bardziej mierdzcym jajem.
Poucza, e prezydent ma prawo odesa kontrowersyjn ustaw do
Trybunau Konstytucyjnego, zanim j podpisze. Ten sposb pozby
wania si trudnych z politycznego punktu widzenia pomysw legi
slacyjnych stosowa z powodzeniem jego poprzednik241.
Z kolei po ujawnieniu akt IPN dotyczcych biznesmena Leszka
Czarneckiego (wedug akt SB zarejestrowanego jako TW Ernest242
i KO Ternes243), twrcy Getin Banku, Joanna Solska pisaa, e
lustracja si sprywatyzowaa244. Sugerowaa, e materiay wyciekajce
rzekomo z IPN s wykorzystywane do zatapiania konkurencji. Sol
ska stwierdzia, e akcje spek Czarneckiego tylko na chwil miay
gorszy kurs giedowy Zaczy odzyskiwa warto po konferencji pra
sowej biznesmena, na ktrej jego koledzy mieli potwierdzi, e jest
przyzwoitym czowiekiem.
Obrzydzanie lustracji odbywa si w pimie wielotorowo. O tym,
jak jest paskudna na Wgrzech, informowa Tadeusz Olszaski.
Piszc o liberale wgierskim - wczesnym premierze Peterze
Medgyessym (porucznik kontrwywiadu, agent D 209), ubolewa, e
ten musia si tumaczy, co robi jako pracownik komunistycznych
tajnych sub. W kontekcie m.in. lustracji Olszaski pisa o bezpar
donowej grze opozycyjnego Fideszu, z powodu ktrej spokj na
Wgrzech nie zagoci.
Fidesz dopuci si, zdaniem Olszaskiego, signicia w 2002 roku
po przegranych wyborach po bomb lustracyjn ujawniajc prze
szo premiera. Zawioci lustracji niejednokrotnie suyy rnego
rodzaju szantaom - kwitowa Olszaski245.
Ch oczyszczenia wgierskiej sceny politycznej z prominentw
komunizmu nazywa niebywale bezwzgldn i dramatyczn walk
politykw. Wszystko to za spraw partii Fidesz Viktora Orbana.
Wbrew zaciekym atakom i lustracyjnej nagonce w ostatnich tygo
dniach wzroso poparcie dla liberalno-socjalistycznego rzdu - prze
konywa Olszaski. W artykule nie brak okrele militarystycznych
- wojna lustracyjna, czy emocjonalnych - lustracyjna histeria246.
Tadeusz Olszaski (ur. 1929) jest wieloletnim dziennika
rzem Polityki. Zajmuje si gwnie tematyk Wgier i sportu. Od
1948 roku do koca istnienia ZMP dziaa w tej organizacji. Peni
tam funkcj lektora Zarzdu Gwnego. W 1952 roku zacz pracowa
w powstajcym wydawnictwie Iskry. Mia tam stanowisko kierow
nika wydziau propagandy. Od 1968 roku dziaa w PZPR. Pracujc
w Dookoa wiata by grupowym partyjnym. W latach 60. kiero
wa dziaem sportowym w redakcji Sztandaru Modych, w ktrej
k
N O T A T K A I N F O R M A C Y J N A !
>|p glfli?
01O ^\, U$
to o m!'
:r
S 1VvM
41T
V;
kurt}';
;;.: Sv i j*h?
llllHiill8#:ll
1 . . . W ::5
H f V f ) ! v l T\ J^wvt
E - r , f 'A "<(
illô *i l l l l ^ i - i
p _-t> 0
o l t
" 0- ) ;
v^ ~1) *c - 2MsAS
i i i j l l
;O 0 i a . 1S03*
i L - 15
\ ... :x ^ ^ H
} W -Oli L>*.C
;?i>\ kk -|)Vt Ovo
", .;p l | l | l l l l l ; ^ 0 | |0 Atîw\teuwu\
41 i ' S K -
(
.( ,
:; -., x
Notatka informacyjna KO Olcha (IPN BU 002086/ 53)
by czonkiem egzekutywy POP. Pracowa te w Telewizji Polskiej.
Wielokrotnie relacjonowa igrzyska olimpijskie. W latach 1986-1990
byl rwnie dyrektorem Orodka Kultury Polskiej w Budapeszcie.
Jak wynika z akt IPN247, Tadeusz Olszaski zosta zarejestro
wany przez SB w 1961 roku, przed zimowymi Igrzyskami Olimpij
skimi w Innsbrucku, jako kontakt operacyjny Olcha. Spotkania
z nim nie przynosiy jednak rezultatw, jakich spodziewa si po nich
Departament I, czyli wywiad. Uznano, e okazuje niech do kontak
tw i wyeliminowano go z sieci rde informacji.
Olcha byl ponownie wykorzystywany przez SB od 5 grudnia
1981 roku. Wwczas kontakt operacyjny utrzymywa z nim Wydzia
X Departamentu I MSW, ktry zajmowa si przenikaniem do
zachodnich sub i do obozw dla uchodcw w RFN i Austrii.
W 1986 roku MSZ wnioskowa do MSW o zaopiniowanie kan
dydatury Olszaskiego na stanowisko I sekretarza w Ambasadzie PRL
w Budapeszcie. adnych przeciwwskaza nie stwierdzono. Zazna
czono jednak w odpowiedzi, i syn kandydata Micha Olszaski byl
aresztowany w 1982 roku przez Prokuratur Wojsk Lotniczych. Miao
to zwizek z toczcym si wwczas postpowaniem przygotowawczym
prokuratury w sprawie dziaacza podziemia z Wielkopolski - Janu
sza Paubickiego. Olszaski by podejrzany o kontakty z podziemiem
i kolporta nielegalnej literatury. Micha Olszaski zosta zwolniony
na mocy amnestii.
Samowybielanie
Jerzy Baczyski stwierdzi, e cho to tygodnik Wprost obrzuca go
poubeckim ajnem, to z jego redaktorem naczelnym Markiem Krlem
nie zamieniby si na yciorysy. Opis akt IPN na swj temat nazywa
ubeck robtk, a jednoczenie wskazuje, e naczelny Wprost by
tajnym wsppracownikiem o ps. Adam248. Baczyski wyrzuca mu,
i nie odda on legitymacji partyjnej jak wielu porzdnych ludzi.
Naczelny Polityki przy pomocy historyka Andrzeja Friszke stara si
przy tym usun w cie fakty wynikajce z akt SB, ktre nie wiadcz
0 nim dobrze249.
Z drugiej strony za, zarzdzan przez niego Polityk stworzyli
ludzie pokroju Daniela Passenta, ktry w stanie wojennym pisa kom
plementujce wadz felietony, wychwalajce wprowadzenie stanu
wojennego.
Bardzo znamienna jest opisana przez Passenta sytuacja w redakcji
po opublikowaniu tzw. listy Wildsteina, na ktrej znalaz si Passent
1wielu innych dziennikarzy Polityki. Podczas zebrania redaktorw
gos zabra Jerzy Baczyski. Redaktor naczelny oznajmi, e nikomu
nie odmawia zaufania. Co innego, jeli z teczek zaczn wypywa
nazwiska pracownikw redakcji jako autorw konkretnych donosw
na osoby pokrzywdzone.
Gdy po kilku dniach ukaza si we Wprost tekst opisujcy na
podstawie akt IPN wspprac Andrzeja Garlickiego, Baczyski rw
nie zachowa si fair - pisa Passent. Da Galarowi (tak nazy
wany by przez znajomych Garlicki - aut.) moliwo odpowiedzi na
lamach pisma. Zapewne byoby przyjemniej, gdyby kto inny wzi
go w obron - pisa Passent. Argumentowa, e to tym waniejsze, i
Garlicki ma jubileusz pracy akademickiej250.
Garlicki (w aktach SB zarejestrowany jako TW Pedagog) opu
blikowa w Polityce list z wyjanieniami skierowany do Jerzego
Baczyskiego251(w aktach SB zarejestrowanego jako KO Bogusaw).
Autor przyzna w nim, e w 1953 roku podpisa zobowizanie
dobrowolnej wsppracy z organami bezpieczestwa. Napisa, e by
wwczas przekonanym stalinist i propozycj pomocy w demasko
waniu wrogw klasowych przyj bez adnych oporw. Zastrzeg, e
okaza si marnym agentem, a do tego kto donis bezpiece, jakoby
przechwala si, e z pistoletem w rku gania reakcyjne bandy.
W kocu bezpieka zrezygnowaa z jego agenturalnej pomocy. Gar
licki w swojej ekspiacji doda, e przez nastpne 50 lat nie uczyni
nic, czego powinien si wstydzi.
176
Andrzej Garlicki (1935-2013) zosta zarejestrowany w 1953 roku
przez UB jako TW o ps. Pedagog77, gdy by jeszcze studentem
Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Warszawie. Wedug dokumentw,
Pedagog77 chcia donosi na studentw, ktrzy mieli antykomu
nistyczne pogldy i buruazyjne odchylenia77. Donoszcy do UB
Pedagog77czu si zagroony i dla dodania sobie pewnoci chcia
uzyska od bezpieki bro. Wwczas wsppraca skoczya si po
dwch latach (1953-1955). UB dysponowaa jednak donosami,
z ktrych wynikao, e Garlicki przechwala si, jakoby by oficerem
bezpieki. Pedagog77mia kolejny etap wsppracy z tajnymi su
bami PRL w latach 1964-1965. Potem jeszcze raz wznawiano z nim
kontakt w latach 70. Pedagog77napisa wasnorcznie zobowizanie
do wsppracy252.
Daniel Passent pisa w retoryce wojennej: Wojna na teczki staje
si coraz bardziej krwawa77. Pod jego bliskiego przyjaciela Galara77
tygodnik Wprost77podoy bomb77253. Fakt, e sam by zarejestro
wany jako wsppracownik SB, nie przeszkadza Passentowi torpe
dowa ujawniania akt IPN. Przyrwnywa lustratorw do inkwizycji,
hunwejbinw rewolucji kulturalnej w Chinach czy fanatykw, ktrzy
wyrzdzaj wiele za dokonujc samosdu254.
Znamienna bya rwnie reakcja redaktorw Polityki77na infor
macje, i jej autor Krzysztof Mroziewicz, szef dziau zagranicznego
a take dyplomata, wsppracowa ze subami specjalnymi.
W 2006 roku Nasz Dziennik77ujawni informacje o wsppracy
ICrzysztofa Mroziewicza z wywiadem wojskowym PRL, a nastpnie
- od 1992 roku - z Wojskowymi Subami Informacyjnymi. Warun
kiem pracy operacyjnej miaa by pomoc w karierze dziennikarskiej
i wyjazdach na placwki zagraniczne255. Wedug Raportu z wery
fikacji WSI Mroziewicz zosta zwerbowany jako tajny wsppra
cownik Sengi77jeszcze w 1983 roku, gdy by korespondentem PAP
w Indiach. Wspprac kontynuowa co najmniej do roku 1992,
a jego ostatnim oficerem prowadzcym by pk Mirosaw Kosierkie-
wicz (19881991 )256.
Mroziewicz lubi wyjazdy zagraniczne. Gdy by zastpc redak
tora naczelnego I TD, w 1978 roku ZSP skierowao go na stypen
dium do Panamy gdzie pisa doktorat na temat gbi myli Che
Guevary.
Gdy ujawniono, e Mroziewicz by agentem o ps. Sengi, Poli
tyka zareagowaa owiadczeniem, i nieznane s redakcji gosy, by
Mroziewicz komu szkodzi. Nic, zdaniem szefw tygodnika, nie
wiadczyo przeciw jego niezalenoci. Przeciwnie, stwierdzono, e
Mroziewicz jest cenionym autorem. On sam owiadczy, i w czasie
wskazanym jako okres wsppracy z tajnymi subami by korespon
dentem wojennym, a nie agentem.
TVP po tyche informacjach na temat Mroziewicza zapo
wiedziaa, e nie bdzie on zapraszany m.in. do programu 7 Dni
wiat jako komentator polityczny. Tymczasem wspautor programu
Andrzej Turski (wedug dokumentw IPN zarejestrowany jako kon
takt operacyjny SB) owiadczy, i nie widzi powodu, by nie mia
zaprasza Mroziewicza do programu.
PRZYPISY
1W. Wadyka, Polityka i jej ludzie, Warszawa 2007, s. 9.
2 Ibidem, s. 10.
3 Ibidem, s.l 1.
4 Stefan kiewski (1911-1971): wsptwrca PPR, dawny szef wojujcego, mark
sistowskiego pisma Kunica (1945-1948), wchodzi w skad wadz PZPR, sekretarz
naukowy PAN (1953-1955), minister szkolnictwa wyszego (1956-1959). Po wyda
rzeniach marcowych usunity z KC. By redaktorem naczelnym Polityki w latach
1957-1958.
5 Jerzy Putrament (1910-1986): pisarz-komisarz, jak okreli go Marian Hemar. Zacz
od dziaalnoci w Modziey Wszechpolskiej na Uniwersytecie Wileskim, ale w latach
30. przysta do komunistw, pozostajc jednak antysemit. W 1939 roku we Lwowie
zosta zwerbowany przez NKWD, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej wyjecha
do Moskwy. Nalea do zaoycieli Zwizku Patriotw Polskich. Do Polski powrci
wraz z Kociuszkowcami. Po wojnie by ambasadorem Polski komunistycznej w Paryu
(1947-1950). W czasach stalinowskich mia ogromne wpywy wrd literatw nie
tylko jako sekretarz generalny Zarzdu Gwnego ZLP (1950-1953), ale take jako
178
tajny wsppracownik UBP. Putrament by pniej wiceprezesem ZLP (1955-1956,
1959-1980) i czonkiem KC PZPR (1964-1981).
6 M. Radgowski, Polityka i jej czasy. Kronika lat 1957-1980, Warszawa 1981, s. 8.
7 Adam Schaff (1913-2006) wstpi do KPP (1932), pniej do PPR (1945). Mieszka
we Lwowie, skd w 1941 r. uciek do Moskwy, gdzie kierowa redakcj polsk Radia
Moskwa (1944-1946) i ukoczy studia filozoficzne (w 1945 obroni doktorat i uzy
ska habilitacj). Po powrocie do Polski (1948) ksztaci kadry partyjne, m.in. jako
dyrektor Instytutu Nauk Spoecznych przy KC PZPR (1954-1957), a nastpnie Wy
szej Szkoy Nauk Spoecznych przy KC PZPR (do 1968). Po okresie stalinizm zwiza
si z Puawianami, a jego prace (zw. Marksizm a jednostka ludzka) stay si podstaw
ruchu reformistycznego, cho sam Schaff pozosta wierny linii partii. Popiera Klub
Poszukiwaczy Sprzecznoci Adama Michnika. W czasie nagonki antysemickiej - jak
opisuje - odwiedzi go pewien wojskowy z Moskwy i przekaza, e moe czu si bez
piecznie. Schaff zosta przewodniczcym Rady Dyrektorw Europejskiego Centrum
Bada Porwnawczych UNESCO w Wiedniu (1969-1989) i wykada na tamtejszym
Uniwersytecie. W stanie wojennym chcia zgosi kandydatur gen. Jaruzelskiego do
Pokojowej Nagrody Nobla. Wsppracowa te z komunistycznym wywiadem przeciw
USA.
8 Leonard Berkowicz (1912-1989): po wojnie znany jako Borkowicz, do KZMZU przy
KPZU wstpi, gdy mia 15 lat (1927). Nalea te do KPD (1929-1931). Za dzia
alno komunistyczn skazany na 5 lat (1933), nastpnie trafi na rok do Berezy.
W 1940 r. zosta powoany do Armii Czerwonej, skd przeniesiono go do dywizji
Kociuszkowskiej. W 1944 r. z ramienia PKWN organizowa administracj komu
nistyczn na Biaostocczynie. Nastpnie z-ca komendanta gwnego MO, peno
mocnik rzdu na Pomorze Zachodnie (1945-1949) i ambasador w Czechosowacji
(1949-1950). Usunity po oskareniach wysunitych przez MBP przeciwko onie Hali
nie Buchowieckiej. Rozwid si z on, ktra z modszym synem wyjechaa pniej
do Kanady (1956) i zoy Bierutowi samokrytyk: Ja chc by komunist i poprzez
wszystkie winy i bdy do tego przez cae ycie dyem. Gdy zacza si odwil,
zosta mianowany wiceprezesem Centralnego Urzdu Kinematografii (1955-1958),
zwiza si z Puawianami, zadecydowa o skierowaniu do produkcji scenariusza filmu
smy dzie tygodnia w re. Forda, uznanego pniej za antypastwowy, czy Kanau
Wajdy. W latach 1958-1968 by kierownikiem redakcji historycznej wydawnictwa
Ksika i Wiedza. W okresie antysemickich czystek wysany na emerytur. Pniej
opracowywa materiay historyczne w Zakadzie Historii Partii przy KC PZPR. Pope
ni samobjstwo, gdy koczy si znany mu komunizm.
9 Mieczysaw Franciszek Rakowski (1926-2008): polityk komunistyczny, premier PRL
(1988-1989), ostatni I sekretarz ICC PZPR (1989-1990). Od roku 1957 Rakowski
by pracownikiem politycznym KC PZPR wr Warszawie (z przerwami na nauk).
Od roku 1958 zwizany z Polityk jako redaktor naczelny tego pisma. Dziaa
ROZDZIA 3. MARSZ INTELEKTUALISTW KU II! RP 179
w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich (od 1951), bdc m.in. prezesem Zarzdu
Gwnego (1958-1961). Od 1982 r. by czonkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL.
Andrzej Werblan (ur. 1924): dziaacz ruchu komunistycznego, sekretarz KC PZPR
(1974-1980), sprawowa funkcj wicemarszaka Sejmu, czonek Biura Politycznego
(1980, 1981). Przez wiele lat we wadzach PRL.
Kazimierz Koniewski (1919-2005): z wyksztacenia polonista, jeden z zaoycieli
PLAM-u (1939-1940), nastpnie w Wojsku Polskim we Francji (1941). Powrci do
kraju i pracowa w Departamencie Informacji delegatury (1943-1945). Po wojnie pra
cowa w Przekroju, a od 1957 r. do mierci w Polityce.
Micha Radgowski (1929-2013): dziennikarz, publicysta zwizany z Polityk
wiatach 1957-1981.
Oskar Lange (1904-1965): zajmowa si teori statystyki na Uniwersytecie Jagiello
skim (1926-1937), czonek PPS (1927), przebywa na stypendium w USA, potem tam
wykada (1934-1935 i 1936-1945). Nastpnie by ambasadorem komunistycznej
Polski w USA (1945-1947), poredniczy midzy Stalinem a Mikoajczykiem (1944),
nalea do wadz PPS (1945-1948). Pniej by rektorem SGPiS (1952-1955), pra
cownikiem PAN (1952-1963). Znany jest jego referat pt. Ostatni wkad Jzefa Stalina do
ekonomii politycznej wygoszony po mierci Soneczka ludzkoci.
Oskar Lange zosta na przeomie 1941 i 1942 r. zwerbowany do wsppracy z wywia
dem sowieckim przez Bolesawa Geberta (ps. Bill), agenta INO (Wydzia Zagra
niczny OGPU), ojca Konstantego Geberta - Dawida Warszawskiego. Bolesaw Gebert
(1895-1986) by jednym z zaoycieli KP USA (1919), popiera agresj sowieck na
Polsk (1920) i Pakt Ribbentrop-Mootow (1939). Zagroony aresztowaniem powrci
do Polski (1947), nastpnie by redaktorem naczelnym Gosu Pracy (1950-1960)
i ambasadorem PRL w Turcji (1960-1967).
M. Radgowski, op. cit., s. 131.
Roman Zambrowski (1909-1977): przedwojenny komunista pochodzenia ydow
skiego, w KPP od 1928 r., czonek KC KZMP [Komunistycznego Zwizku Modziey
Polskiej - red. ] (1930-1938). W czasie wojny przebywa w Sowietach, walczy w dywi
zji Kociuszkowskiej, zosta szefem Zarzdu Polityczno-Wychowawczego 1. Armii
WP (1944), czonkiem Politbiura (1944-1948) i Sekretariatu (1945-1948) KC
PPR. Nastpnie czonek Politbiura PZPR (1948-1963) i Sekretariatu (1948-1954,
1956-1963). Zambrowski nalea do Puawian, w czasie kampanii antysemickiej
zosta wykluczony z partii (1968), ale ju wczeniej Gomuka usun go na boczny tor
mianujc wiceprezesem NIK (1963-1968). Synem Romana jest Antoni Zambrowski,
opozycjonista i dziennikarz Gazety Polskiej.
F. Gaczak, Filmowcy w matni bezpieki, Warszawa 2011, s. 94.
K. Koniewski, Historia co tydzie. Szkiceo tygodnikach spoeczno-kulturalnych 1950-1990,
Warszawa 1999, s. 50-51.
180
20 L. Tyrmand, Dziennik 1954, Warszawa 2011, s. 187.
21 Benefis Zygmunta Kauyskiego, TVP Polonia 2004, http:/ / beatzone.cz/ component/
video/ EETAEmOVc-I (dostp: 27 sierpnia 2013).
22 Doniesienie z 17 lutego 1961 TW Marka [Wadysaw Grzdzielewski - dop. aut.], za:
F. Gaczak, op. cit., s. 95.
23 F. Gaczak, op. cit., s. 100.
24 AIPN 002086/ 1346/ CD.
25 F. Gaczak, op. cit., s. 90-108.
26 Ibidem, s. 108.
27 Kazimierz Koniewski; AIPN 002082/ 387.
28 S. Cenckiewicz, P. Gon tarczyk, Agent 33 stopnia. O wsppracy Kazimierza Koniewskiego
z bezpiek, w: S. Cenckiewicz, ladami bezpieki i partii, Warszawa 2009, s. 201.
29 Artur Starewicz (ur. 1917): czonek KZMP (od 1935), WICP(b) (od 1939), sekretarz
KW PPR w Krakowie (1945). Kierownik Wydziau Propagandy i Agitacji ICC PZPR
(1948-1954), nastpnie Biura Prasy (1956-1963), sekretarz KC PZPR, ambasador
PRFw Wlk. Brytanii (1971-1978).
30 M. Radgowski, op. cit., s. 86.
31 Ibidem, s. 18.
32 W. Wadyka, op. cit., s. 11.
33 IC. S. Karol [Kewres Karol], Visa pour la Pologne, Paris 1958, za: M. Radgowski, op. cit.,
s. 35-36.
34 Jakub Berman (1901-1984): komunista pochodzenia ydowskiego, w ZMIC (pniej
KZMP) od 1924 r., w ICPP od 1928. We wrzeniu 1939 uciek do Sowietw, gdzie
szkoli przyszych dziaaczy PPR. Wsporganizowa PKWN, czonek Politbiura
PPR (1944-1948) i PZPR (do maja 1956). Berman jako czonek Komisji Politbiura
ds. Bezpieczestwa Publicznego nadzorowa aparat represji i by wspodpowiedzialny
za mordowanie opozycjonistw oraz onierzy podziemia antyniemieckiego i antyko
munistycznego, przygotowywa procesy publiczne i kierowa aparatem terroru. Wraz
z Bierutem i Hilarym Mincem (gospodarka) rzdzi Polsk w okresie stalinowskim,
cho oficjalnie by tylko czonkiem (1952-1954) i wiceprezesem (1954-1956) Rady
Ministrw. W maju 1957 r. w zwizku z odwil zosta usunity z partii. Jego crka
Fucyna bya on Feliksa Tycha, partyjnego historyka ruchu robotniczego, a nastpnie
dyrektora ydowskiego Instytutu Historycznego (1995-2006).
35 Edward Ochab (1906-1989): pochodzi z galicyjskiej rodziny chopskiej. Do ICPP
wstpi w 1929 r., za dziaalno skazany dwukrotnie na wizienie (1933, 1938).
W 1939 r. uciek na Wschd, a po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej wstpi do
Armii Czerwonej, z ktrej pniej skierowany zosta do Kociuszkowcw, gdzie by
oficerem politycznym i wsppracownikiem NKWD. Pk Ochab zosta z-c dowdcy
ds. polityczno-wychowawczych 1. Armii WP, czonkiem PKWN i ICC PPR, a po wojnie
I sekretarzem PPR na lsku (1946-1948). Ochab popar Bieruta przeciwko Gomuce
i zosta sekretarzem PPR (1948), nastpnie PZPR (1950-1952, 1954-1955), nastp
nie czonkiem Politbiura (1954-1956). W okresie odwily zosta po mierci Bieruta
wybrany I sekretarzem PZPR (marzec-padziernik 1956) i przekaza wadz Gomuce.
Zepchnity na boczny tor, najpierw jako minister rolnictwa (1957-1959), pniej
wiceprzewodniczcy i przewodniczcy Rady Pastwa (1961-1968), ustpi ze sta
nowiska w czasie kampanii antysemickiej (jego on bya Rachela Silbiger). Crka
Ochaba Anna wysza za m za Longina Pastusiaka, dziaacza SLD i marszaka Sejmu
(2001-2005).
M. F. Rakowski, Dzienniki polityczne1958-1962, t. 1, Warszawa 1998, s. 137. Stefan Sta
szewski (1906-1989): ur. jako Gustaw Szusterman, wstpi do KZMP (1921). Uciek
do Sowietw (1926-1929), gdzie razem z Bierutem studiowa w Szkole Leninowskiej.
Nastpnie dziaa w KPP m.in. w odzi i ponownie uciek do Sowietw (1934), gdzie
natrafi na czas czystki i zosta skazany na agier na Koymie (1938-1945). Po powro
cie do Polski zosta szefem propagandy w KW PPR w Katowicach, a potem redaktorem
naczelnym Trybuny Ludu. Do stycznia 1954 r. by kierownikiem Wydziau Prasy
PPR i PZPR, nastpnie skierowano go na odcinek rolnictwa. W okresie odwily by
sekretarzem KW w Warszawie (1955-1957) i pozwoli na rozpowszechnienie kopii
referatu Chruszczowa na XX Zjazd KPZS. Po konflikcie z Gomuk zosta prezesem
PAP (luty 1957-1958), nastpnie redaktorem PWN, a w czasie kampanii antysemic
kiej wykluczono go z partii. Na koniec popar KOR.
Ibidem, s. 137-138.
Ibidem, s. 137.
Wiktor Borowski (1905-1976): ur. jako Mon Berman, syn Eliasza. Nie naley go myli
z Jakubem Bermanem synem Isera oraz jego brami Adolfem (1906-1978) i Mieczy
sawem (1903-1975), grafikiem. Adolf Berman posugiwa si pseudonimem Borow
ski w czasie okupacji, gdy dziaa w konspiracji, by lewicowym syjonist i sekreta
rzem Zegoty - organizacji pomagajcej ydom przy Delegaturze Rzdu RP na Kraj
(1942-1945), po wojnie by przewodniczcym Centralnego Komitetu ydw Polskich
(1945-1949), nastpnie wyjecha do Izraela (1950), gdzie by dziaaczem partii komu
nistycznej i posem do Knesetu. Po roku jego ona Barbara Temkin wrcia z synem
Emanuelem (ur. 1946) do Polski. Wiktor Borowski, czonek KZMP (1922) i KPP
(1926), m.in. sekretarz okrgu KPP Grnego lska, dwukrotnie aresztowany, skazany
na 6 lat (1930), w 1932 uciek do Sowietw, ale po roku zosta przerzucony do Polski
i kierowa KPP w Okrgu Radomskim. Skazany na 8 lat (1934) wyszed z wizienia we
wrzeniu 1939 r. i przedosta si do Sowietw, nastpnie zosta oficerem politycznym
w 1. Armii WP (1944); redaktor naczelny ycia Warszawy (1944-1951), nastpnie
do roku 1967 z-ca redaktora naczelnego Trybuny Ludu Leona Kasmana.
M. F. Rakowski, Dzienniki polityczne, t. 1, s.137.
Ibidem, notatka z 16.10.1961, s. 319-320.
182
43 W Wadyka, op. cit., s. 15.
44 Ibidem.
45 Ibidem, s. 18.
46 Jzef Oleksy (ur. 1946): ukoczy SGPiS, na ostatnim roku - w maju 1969 r. - zosta
zwerbowany przez pk. Zbigniewa tanieckiego jako wywiadowca o ps. Piotr do
Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego II Zarzdu Sztabu Generalnego LWP (1969-
1978), I sekretarz KW w Biaej Podlaskiej (1987-1989), minister ds. wsppracy ze
zwizkami zawodowymi w rzdzie Rakowskiego, przewodniczcy SdRP (1996-1997),
marszaek Sejmu (1993-1995, 2004-2005), premier (1995-1997), szef MSWiA
w rzdzie Leszka Millera (2004).
47 Biuletyn Informacji Publicznej IPN, http:/ / katalog.bip.ipn.gov.pl/ showDetails.do?last-
Name = Cimoszewicz<Sddx=:&katalogId=0&subpageKatalogId::=3&_pageNo = 1<Scoso-
baId=6664<Sc (dostp: 22 padziernika 2013).
48 S. Lidkiewicz, Kto-kogo, Polityka 1957, nr 25.
49 W. Wadyka, op. cit., s.10.
50 A. Schaff, Na boku sta niemoemy, Polityka 1957, nr 18.
31 S. kiewski w Polityce 1957, nr 14.
52 M. F. Rakowski, M. Radgowski, Faszywy kierunek natarcia, Polityka 1957, nr 23.
53 W. Wadyka, op. cit., s. 13.
54 Leszek Krzemie (1905-1997): ur. jako Maks Wolf. Przedwojenny komunista,
Kociuszkowiec, z-ca szefa Gwnego Zarzdu Politycznego LWP (1950-1954), pe
nomocnik rzdu ds. pobytu wojsk sowieckich (1957-1968), w wyniku czystek antyse
mickich przeniesiony do rezerwy, dziaacz ZBOWiD-u.
55 Cyt. za: M. Radgowski, op. cit., s. 49.
W. Herer, Model socjalizmu i stopa yciowa, Polityka 1957, nr 9.
57 P. Lewiska w Polityce 1957, nr 9.
58 Jerzy Urban w 1957 r. spotka w Polityce sw pierwsz on Wiesaw Grochol. Ich
crka Magdalena wysza za Adama Grzesiaka, razem z Mirosawem Chojeckim zao
yciela Niezalenej Oficyny Wydawniczej NOWa.
59 M. Radgowski, op. cit., s. 89-90.
60 Notatka SB z marca 1970, AIPN BU 002394/ 174.
61 Notatka dot. Andrzeja Krzysztofa Wrblewskiego, IPN BU 02394/ 174, s. 35.
62 M. Radgowski, op. cit., s. 99-100.
63 Zygmunt Bauman (ur. 1925): we wrzeniu 1939 r. uciek do Sowietw, gdzie wstpi
do Komsomou i suy w milicji w Moskwie, nastpnie suy jako oficer polityczny
w 1. Armii WP (od 1944). Podpisa zobowizanie do wsppracy jako agent-informa-
tor Informacji Wojskowej o pseudonimie Semjon (1945), wstpi do PPR (1946),
od czerwca 1945 r. suy w Korpusie Bezpieczestwa Wewntrznego utworzonym na
wzr sowieckich wojsk NKWD. W KBW Bauman by m.in. z-c dowdcy ds. poli-
tyczno-wychowawczych 5. Batalionu Ochrony w Bydgoszczy i Szefem Oddziau I i II
w Zarzdzie Polityczno-Wychowawczym w Warszawie. 1 maja 1952 r. Zygmunt Bau
man zosta awansowany na stopie majora KBW oraz szefa Oddziau II Zarzdu Poli
tycznego KB W. Jako szef Wydziau Polityczno-Wychowawczego [...] bierze udzia
w walce z bandami. Przez 20 dni dowodzi grup, ktra wyrnia si schwytaniem
wielkiej iloci bandytw. Odznaczony Krzyem Walecznych - czytamy we wniosku
0 awans. W czerwcu 1953 r. mjr Bauman zosta zwolniony z KBW po wizycie jego
ojca-syjonisty w ambasadzie Izraela. W 1954 r. mjr Bauman zaj si stalinizowa-
niem nauk spoecznych na UW. W praktyce rzdzi katedr filozofii UW, wykada
marksizm, jednoczenie ukoczy filozofi (1954). Usunity z UW w 1968 r. wyjecha
do Izraela (1969-1971), gdzie wykada na Uniwersytecie w Te Awiwie, a nastpnie
do Leeds w Anglii, gdzie kierowa na tamtejszym uniwersytecie katedr socjologii (do
1990). Obecnie major mieszka w Leeds i zwizany jest z crk Bolesawa Bieruta
prof. Aleksandr Jasisk-Kani. W 1967 r. by promotorem jej pracy doktorskiej Karol
Marks a problemy alienacji wewspczesnej socjologii amerykaskiej, zob. P. Gontarczyk, Towa
rzysz Semjon. Nieznany yciorys Zygmunta Baumana, Biuletyn Instytutu Pamici Narodo
wej 2006, nr 6 (65), dok. 2; P. Lisiewicz, M. Marosz, J ak waleczny major Bauman ban
dytw tropi, Gazeta Polska, 3 lipca 2013, nr 27; Biuletyn Informacji Publicznej IPN,
katalog funkcjonariuszy aparatu bezpieczestwa, http:/ / katalog.bip.ipn.gov.pl/ showDe-
tails.do?idx=&katalogId=0&subpageKatalogId=2<ScpageNo= 1&x>sobaId = 31731 &
(dostp: 17 sierpnia 2013).
64 Dziaalno dziennikarska A. K. Wrblewskiego, notatka z jego dziennika z dnia
28.10.1957 r.; Akta dotyczce Andrzeja Krzysztofa Wrblewskiego, AIPN 002394/ 174.
65 Andrzej Leopold Feigin, s. Anatola i Barbary z d. Fedorowicz ur. 1906 r. w Wilnie,
Notatka Subowa z 31.03.1979, IPN BU 002394/ 174. Nie naley myli Andrzeja
Feigina ze zbrodniarzem stalinowskim Anatolem Fejginem ur. w 1909 roku w Warsza
wie, synem Mojesza i Marii z d. Kacenelebogen.
66 Notatka subowa 31.03.1979, IPN BU 002394/ 174.
67 Tomasz Wrblewski (ur. 1959): dziennikarz i publicysta, redaktor naczelny tygo
dnika Newsweek Polska (2001-2004, 2005-2006), magazynu Profit, Dziennika
Gazety Prawnej (2010-2011). W latach 1986-1990 by take korespondentem Radia
Wolna Europa z Waszyngtonu, pniej RMF FM oraz dziennikw Zycie Warszawy
1Zycie. Jest te wykadowc Collegium Civitas.
68 Notatka subowa z 14.06.1966, http:/ / lustracja.net/ index.php/ tajni-wspolpracowni-
cy/ 71-daniel-passent (dostp: 17 sierpnia 2013).
69 Raport z rozmowy por. SB P. Adacha z Danielem Passentem, 2.01.1961, AIPN BU
2082/ 151.
70 Jakub Prawin, IPN BU 00244/ 64.
71 Misja specjalna, TVP, 12 padzienika 2007, autor: Dorota Kania.
72 IPN BU 002082/ 151; IPN BU 002086/ 385; IPN BU 01434/ 364.
73 D. Passent, Dziea rozebrane, Warszawa 2013, s. 244.
74 Kuba Wojewdzki, Talk show, gociem programu Daniel Passent, 19 lutego 2006.
75 Stwierdzenie to wypowiedzia Jerzy Urban obecny na spotkaniu promocyjnym ksiki
Daniela Passenta Pod napiciem prowadzonym przez redaktora Tomasza Lisa w styczniu
2010 r.; profil tygodnika Polityka w serwisie Facebook: https:/ / www.facebook.com/
video/ video.php?v=275773717354, dostp 24-10-2013 r.
76 AIPN BU 2082/ 151.
77 Notatka informacyjna, padziernik 1974, AIPN BU 2082/ 151.
78 Notatka operacyjna, maj 1975, AIPN BU 2082/ 151.
79 Ibidem.
80 45 lat Polityki, Gazeta Wyborcza, luty 2002, nr 50.
81 Notatka SB, marzec 1968, AIPN BU 2082/ 151.
82 Ibidem.
83 Informacja od rda SB o ps. Maria na temat Daniela Passenta, kwiecie 1968,
AIPN BU 2082/ 151.
84 Andrzej Berkowicz, syn Oskara Berkowicza, sekretarza Komitetu Okrgowego
KPZU we Lwowie oraz kierownika Centralnego Wydziau Wojskowego KPZU (od
1930), pracowa w Nowej Wsi, Po Prostu i na koniec w Dookoa wiata. Po
marcu 1968 roku wyjecha z PRL. Oskar Berkowicz by tak zacitym komunist,
e w 1932 r. wyjecha do Moskwy, gdzie pracowa w Midzynarodowej Organizacji
Pomocy Rewolucjonistom. W 1935 r. zosta aresztowany i zesany do agru (kopalnia
zota) na Koymie. Do Polski wrci w roku 1956 i zaraz wstpi do PZPR. Zmar po
8 miesicach.
85 Informacja od rda SB o ps. Maria na temat Daniela Passenta, 30.04.1968, AIPN
2082/ 151.
86 Meldunek ze spotkania Passenta z modzie akademick i czytelnikami miesicznika
Odra we Wrocawiu, marzec 1973, AIPN 2082/ 15 1.
87 Notatka Departamentu III SB z sierpnia 1970, AIPN 2082/ 151.
88 Marian Turski, ur. w Druskiennikach w 1926 r. jako Mosze Turbowicz, w 1944 r.
zosta wywieziony z getta dzkiego do Owicimia, w 1945 r. przey marsz mierci
z Auschwitz do Buchenwaldu. Turski jest czonkiem Zarzdu Gwnego Stowarzysze
nia ydw Kombatantw i Poszkodowanych w II Wojnie wiatowej oraz przewodni
czcym Stowarzyszenia ydowski Instytut Historyczny.
89 Do i od redakcji, Senior Redaktor, Polityka 2008, nr 1, s. 91.
91 A. Domosawski, Kapuciski non fiction, Warszawa 2010, s. 433.
92 Ibidem, s. 417.
93 Ibidem, s. 294.
94 Ibidem, s. 295.
95 IPN BU 001043/ 2355/ D; I. Ryciak, Kontakt 11630/1, Newsweek 2007, nr 21,
s. 30-32.
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
Alves Nito by przedstawicielem ortodoksyjnego skrzyda komunistw, w 1977 r.
dokona nieudanej prby zamachu stanu i zosta zabity wraz ze swymi zwolennikami.
Movimento Popular de Libertaao de Angola (Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli) by
komunistyczn partyzantk wspomagan przez Kubaczykw, ktra walczya naj
pierw przeciwko Portugalczykom, a nastpnie w wojnie domowej przeciwko organiza
cji UNITA Jonasa Savimbiego.
Archiwa IPN, teczka kontaktu SB o nr 11630, IPN BU 001043/ 2355/ D.
AIPN, MSW, 00170/ 581.
IPN BU 00191/ 119.
Teczka pisarza, z Ernestem Skalskim rozmawiaj Aleksander Kaczorowski i Woj
ciech Maziarski, Newsweek Polska, 21 maja 2007; Wp.pl, 21 maja 2007, http:/ /
wiadomoci, wp.pl/ kat, 1342,title,Bez-wspolpracy-nie-byloby-Ryszarda-Kapuscinskie-
go,wid, 8 8 70681,wiadomosc.html
Andrzej Szczypiorski (1924-2000) wzi udzia w Powstaniu Warszawskim jako o
nierz komunistycznej Armii Ludowej. Po powrocie z obozu w Sachsenhausen pracowa
w yciu Warszawy (1948-1951), kierowa rozgoni Polskiego Radia w Katowi
cach (1950-1955), by kierownikiem literackim Teatru im. Wyspiaskiego w Kato
wicach, nastpnie zosta wysany przez wywiad na radc ambasady PRL do Danii
(1956-1958). Po powrocie pracowa w Polskim Radiu w Warszawie (1958-1964),
wsppracowa z KOR. Internowany w stanie wojennym, po 1989 r. zasiada w Sena
cie (1989-1990) oraz we wadzach ROAD i Unii Demokratycznej. Jego ksiki byy
popularne w latach 70. i 80.
http:/ / www.asme.pPI 1858265916151 l.shtml
M. Grocki, Konfidenci s wrd nas..., Warszawa 1993, s. 50-51 (Mirek i Gawe w jed
nymstali domku, czyli agentura kontroluje agentur); IC. Tarka, Tajemnica Szczypiorskiego.
Teczki, Newsweek Polska 2006, nr 19; T. M. Puaski, Agenci w lesiei w domu, ASME.
pl, 30 lipca 2007, http:/ / www.asme.pPl 1858265916151 l.shtml (dostp: 25 sierpnia
2013); A. Kruczek, Donosiciel, agent wpywu, autorytet. Rozmowa z GrzegorzemBraunem, rey
seremfilmu EiTata do biografii - Andrzej Szczypiorski, Nasz Dziennik, 17 lutego 2007.
Christ in der Gegenwart, za: W ysiak, Rzeczpospolita kamcw. Salon, Warszawa
2004, s. 313; cytaty.eu, http:/ / cytaty.eu/ cytapcechy.html (dostp: 25 sierpnia 2013).
Marceli Reich-Ranicki (1920-2013): jako obywatel polski pochodzenia ydowskiego
zosta wydalony z Niemiec (1938), gdzie nalea do KPD, by tumaczem w warszaw
skim Judenracie (1940-1943), po ucieczce z on Teofil ukrywa si na Pradze u p.
Gawinw. Po wojnie Marceli Reich zosta wsppracownikiem Resortu Bezpiecze
stwa Publicznego (24.10.1944), pracowa najpierw w Zarzdzie Polityczno-Wycho-
wawczym LWP, potem jako cenzor w Lublinie, a nastpnie kierowa grup operacyjn
UB w Katowicach (1945). W kwietniu 1946 r. przeszed do wywiadu (Wydziau 2.
samodzielnego MBP) i nastpnie pracowa w Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie
(1948-1949). Doszed do stopnia kapitana UB. W 1949 r. gen. Wacaw Komar, szef
186
107
108
109
110
111
112
113
114
115
I 16
I 17
I 18
119
120
wywiadu, wysa go do Anglii, gdzie oficjalnie by konsulem, a faktycznie rezyden
tem wywiadu o ps. Albin. By oficerem prowadzcym Ryszarda Reiffa ps. Blini
(P. Gontarczyk, Reich-Ranicki i faszywy ycioiys, Zycie Warszawy, 13 padziernika
2006). Odwoany do Polski i usunity z PZPR za wydanie wizy szwagrowi Gerhar
dowi Boehme usunitemu z KPD pod zarzutem trockizmu (1950). W Polsce pracowa
w wydawnictwie MON, a nastpnie w Polskim Radiu. Emigrowa na stae do RFN
w 1958 r.
Notatka operacyjna z rozmowy SB z Krzemiskim, maj 1975, IPN BU 001043/ 1551.
Zobowizanie, 19.05.1975, IPN BU 001043/ 1551.
Doniesienie rda SB o ps. Piotr, marzec 1972, AIPN BU 2082/ 151.
Ibidem, s. 6.
Ibidem, s. 223.
Ibidem, s. 119.
Gen. Wacaw Komar (wa. Mendel Kossoj, ur. 4.05.1909 w Warszawie, zm.
26.01.1972 w Warszawie), ps. Kucyk, Morski, Herbut, Nestor, Cygan. Wst
pi do KZMP w 1927 r. i zaraz zosta wysany do Moskwy, gdzie by szkolony na kur
sach dywersyjnych OGPU/ NKWD (1927-1933), nastpnie skierowano go na robot
wojskow do Niemiec i Polski. Walczy! w Brygadach Midzynarodowych w Hiszpa
nii (1936-1939), najpierw w polskim batalionie im Jarosawa Dbrowskiego, a p
niej dowodzi 1921 Brygad. Szef wywiadu wojskowego WP (od 1945), nastpnie
Departamentu VII MBP, w ramach ktrego poczono Oddzia II Sztabu Generalnego
i Wydzia II Samodzielny MBP (17.07.1947-5.06.1950). Odwoany i aresztowany
w ramach czystek tzw. Hiszpanw by przetrzymywany w wizieniu i torturowany
(1952-1954). Dowdca Wojsk Wewntrznych i KBW (1957-1959), Dyrektor gene
ralny w MSW (1960-1968). W 1968 r. Komar zosta zwolniony z MSW na fali walk
partyjnych frakcji moczarowcw (d. Natoiczykw) i Puawian. General Komar jako
kilkunastoletni chopak bra udzia w zabjstwach tajnych wsppracownikw polskiej
policji na mocy wyrokw KPP. Zob. M. Piotrowski, Ludzie bezpieki w walcez narodem
i Kocioem, Lublin 2000 (biogram Wacawa Komara).
Notatka subowa z 7.09.1981, AIPN BU 01228/ 183.
Doniesienie rda Kawa z grudnia 1960; teczka tajnego wsppracownika
ps. Kawa, AIPN 00169/ 64.
Pod tym pseud. zarejestrowany by Daniel Passent.
Doniesienie rda o ps. Daniel, lipiec 1961, AIPN 2082/ 151.
Raport z rozmowy por. SB P. Adacha z Danielem Passentem, 2.01.1961, AIPN
2082/ 151. Nie przeczy to wczeniej cytowanej notatce z czerwca 1966 r., ktra wska
zywaa jako spiritus movens cignicia Passenta do redakcji przedwojenn komunistk
Roman Granas.
121 Pismo Dyrektora Departamentu II MSW pk. Matejewskiego do Dyrektora Departa
mentu I pk. Sokolaka, AIPN 2082/ 151.
122 F. Gaczak, op. cit., s. 99.
123 IPN BU 00200/ 1346.
124 Notatka informacyjna z 6.06.1978, AIPN 00200/ 1346.
125 M. Jaranowski, Po mierci Ju.rija Andropowa, Polityka z 15 lutego 1984.
126 B. Pietkiewicz, Koszary, suba, dom, Polityka z 19 kwietnia 1986.
127 S. Cenckiewicz, P. Gontarczyk, Agent 33 stopnia, s. 212-215.
128 Raport z pozyskania, 31.07.1981, IPN BU 01593/ 689.
129 IPN BU 00170/ 964.
130 IPN BU 910/ 16044.
131 Notatka subowa z 4.07.1957, IPN BU 00170/ 964.
132 Notatka ze spotkania z J. B. w dniu 12.06.1969, IPN BU 00170/ 964.
133 Notatka z rozmowy z J. B. w dniu 27.02.1969, IPN BU 00170/ 964.
134 Irena Rybczyska-Holland (ur. 1925, uck): pierwsza ona przedwojennego komunisty
Henryka Hollanda (1920-1961), ktry zasyn z opluwania AK i onierzy Wykltych.
Pniej nalea do Puawian. W 1961 r. przekaza Le Monde tekst tajnego referatu
Chruszczowa na XX Zjazd ICPZR. Wyskoczy przez okno w czasie rewizji. W 1968 r. Ryb
czyska zostaa zwolniona z Nowej Wsi i otrzymaa prac w miesiczniku Ty i Ja. Cr
kami Rybczyskiej i Hollanda s reyserki Agnieszka Holland i Magdalena azarkiewicz.
135 IPN BU 00170/ 964.
136 Akta paszportowe Jacka Mojkowskiego, AIPN BU 001043/ 1528.
137 AIPN BU 00191/ 23.
138 Ibidem.
139 Notatka operacyjna, 1975 r., AIPN BU 00191/ 23.
140 Notatka subowa, 1975 r., AIPN BU 00191/ 23.
141 Niepubliczne media niejednomylnieo lustracji dziennikarzy, depesza PAP, 4 stycznia 2000.
143 Marek Ostrowski pisa ju w Polityce w duecie ze swoim synem Rafaem, dziennika
rzem tygodnika Podre.
144 Raport z rozmowy pozyskaniowej kandydata na TW nr 44344 z 1976 r., AIPN
002082/ 257/ 1.
145 Teczka pracy KO Bast, pismo do Dyr. Departamentu II MSW gen. bryg. Z. Sarewicza
z dn. 6 lipca 1982 r., AIPN 002082/ 257/ 2.
146 Marek Ostrowski by wwczas czonkiem PZPR, a wic formalnie nie mg by TW
bez zgody nadrzdnej jednostki partyjnej.
147 Andrzej Rayzacher (zm. 2012) jest bratem Macieja Rayzachera (ur. 1940), aktora STS
i Teatru Powszechnego (do 1980), ktry od 1976 r. wsppracowa z KOR, w stanie
wojennym bdc internowanym; pniej wystpowa w kocioach, po 1989 r. dziaacz
samorzdowy w Warszawie.
188
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
Raport ze spotkania z KO Bast, padziernik 1979, AIPN BU 002082/ 257.
AIPN BU 002082/ 257.
Notatka informacyjna, czerwiec 1980. Ocena wizyty papiea Jana Pawa II, AIPN BU
002082/ 257.
Raport ze spotkania z KO Bast, marzec 1982, AIPN BU 002082/ 257.
Rozmowa Macieja Marosza z Markiem Ostrowskim, Warszawa, czerwiec 2012.
Misja specjalna w TVP 1, PAP (30.11.2006).
IPN BU 00191/ 290.
K. T. Toeplitz, Nie zamierzam sdzi si z gwniarzami, Przegld 2006, nr 50.
Polityka z 18 lipca 1992.
Wojciech Gieyski (ur. 1930) zacz pisa do Gazety Ludowej, organu PSL, gdy
jej redaktorem naczelnym - po aresztowaniu Zygmunta Augustyskiego w 1946 r.
- zosta jego ojciec Witold (1886-1966), przedwojenny socjalista. Po Padzierniku,
oprcz publikacji w Polityce, by take redaktorem pisma Dookoa wiata, sze
fem dziau Azja w Kontynentach. W stanie wojennym redagowa podziemny ,Yacat
(kontrolowany przez SB) i wspredagowa PWA, nastpnie pracowa w Tygodniku
Solidarno (1989-1992). Gieyski bra udzia w reaktywacji PPS (1987) i dziaal
noci Unii Pracy. Jest autorem ponad 60 ksiek, w wikszoci o krajach Azji i Afryki.
Przyznaje si do czonkostwa w masoskiej Wielkiej Loy Francji.
Teczka pracy AIPN, MSW, 001043/ 1096.
Henryk Frydlender (1917-2003): w 1940 r. zacign si ochotniczo do wojska pol
skiego we Francji. Jako onierz Brygady Strzelcw Karpackich walczy pod Narwi
kiem. Po kapitulacji Francji schroni si w jej poudniowej czci. Tam zwiza si
z ruchem komunistycznym. Deportowany do Polski w 1952 r., podj prac dzien
nikarsk. W 1968 r. usunity z pracy; wyjecha w 1969 r. z dokumentem podry
w jedn stron. We Francji pracowa do emerytury jako archiwista w Le Nouvel
Observateur.
Notatka z marca 1968 r., AIPN BU 001043/ 1096.
AIPN, MSW, 01435/ 29.
AIPN 01911/ 24.
MAPAM zostaa zaoona w 1948 r. przez komunizujcych syjonistw. W I Knesecie
miaa 19 posw i drugi pod wzgldem wielkoci klub parlamentarny. Pozycja tego
prosowieckiego ugrupowania systematycznie malaa. Po procesach praskich z 1953 r.
i aresztowaniu w bloku sowieckim wielu ydowskich komunistw, MAPAM po 1956 r.
zerwaa z Sowietami i staa si - wedug Moskwy - najbardziej reakcyjn na lewicy
(1972). W 1988 r. partia uzyskaa tylko 3 mandaty, nastpnie z dwoma innymi ugru
powaniami utworzya lewicowo-syjonistyczn parti Merec (Energia).
W. Wadyka, Czasy i ladzie, Polityka 2007, nr 11.
J. Ciela, 50 lat Polityki. Debata o Polityce, Polityka 2007, nr 9.
B. Romiszewska, Nowe czasy Polityki, Lublin 2005, s. 17.
167 W. Wadyka, Polityka i jej ludzie, s. 6.
168 J. Bijak, W Rzeczpospolitej, Polityka 1990, nr 5.
169 Ibidem.
170 Monitor Polski 1997, nr 29.
171 Biuletyn Informacji Publicznej IPN, http:/ / katalog.bip.ipn.gov.pl/ showDetails.
do?lastName = Belkaudx=&katalogId = 0&subpageKatalogId=3&.pageNo = 1&oso-
bald=34304c (dostp: 24 padziernika 2013).
172 S. Mizerski, Byl(le) bal, Polityka 2007, nr 10.
173 Press, marzec 2011, s. 16-17.
174 Notatka z 31.01.1972, AIPN 01286/ 2616.
175 By taki dziennik Sztandar M odychPraca zbiorowa, red. W. Borsuk, Warszawa 2006,
s. 270.
176 AIPN BU 01286/ 2616.
177 Notatka z maja 1970 r., AIPN BU 01228/ 183.
178 Marek Borowski, pniejszy wspzaoycielem SdRP i SDP1 oraz wicepremier
(1993-1994), marszaek Sejmu (2001-2004).
179 Aleksander Bekier (1907-1963): przed wojn czonek Komunistycznej Partii Francji
(FPK), komisarz polityczny XIV, a nastpnie XI I I Brygady (1936-1938). Po wojnie
I sekretarz ambasady PRL w Paryu, od 1948 r. w Polsce - m.in. z-ca redaktora naczel
nego Chopskiej Drogi (1952-1955), kierownik redakcji w wydawnictwie Ksika
i Wiedza, radca ambasady PRL w Meksyku (1958-1962) i od wrzenia 1962 r. wice
dyrektor Departamentu Ameryki aciskiej w MSZ. Jego syn Stefan Bekier oeni
si w 1969 r. z Krystyn, crk Jerzego Albrechta, sekretarza KC PZPR (1956-1961),
przedwojennego komunisty nalecego do frakcji Puawian, ktry po Marcu wycofa
si z polityki.
180 Henryk Daszkiewicz (1947-2006) na emigracji wystpowa jako Henryk Dasko.
Autor ksiki Dworzec Gdaski o emigracji 1968 roku, krytyk literacki, tumacz Nabo-
kowa i Kosiskiego, przygotowa wydanie wersji oryginalnej Dziennika 1954 Leopolda
Tyrmanda. Jego on bya pisarka Agata Tuszyska, autorka m.in. Oskarona: Wiera
Gran (2010), 7yrmandowie. Romans amerykaski (2012).
181 AIPN BU 01286/ 2616.
182 Doniesienie z 13 marca 1968 r., AIPN BU 01286/ 2616.
183 Wniosek o przeprowadzenie rozmowy operacyjnej, 18.08.1972, AIPN 01286/ 2616.
184 M. Komar, Bestiariusz codzienny, Warszawa 2003, s. 38-42.
185 B. Polewoj, Opowie o prawdziwym czowieku, Warszawa 1954 - powie o modym lot
niku, ktry zosta zestrzelony i utraci obie nogi, ale dziki hartowi ducha i wicze
niom wrci do latania.
186 D. Kania, M. Marosz, akowski i nowozelandzkiemaso, Gazeta Polska, 17 lutego 2010.
187 Zob. rozdz. 1, s. 41.
188 Akta paszportowe Jacka akowskiego, EAWA 144336.
190
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
20 i
202
203
204
205
206
207
208
209
210
21 I
212
Sprawy krypt. ak zarejstr. pod nr 39596.
Notatka subowa z dnia 20.12.1983, sprawy krypt. ak zarejstr. pod nr 39596.
Podanie-kwestionariusz o paszport, 1975 r., akta paszportowe Jacka akowskiego,
EAWA 144336.
Podanie-kwestionariusz o paszport, 1978 r., akta paszportowe Jacka akowskiego,
EAWA 144336.
J, akowski, Przebudzenie, Na Przeaj, 7 wrzenia 1980.
J. akowski, CAszaprzed, Na Przeaj, 8 marca 1981.
J. akowski, Obok kolejki, Na Przeaj, 5 sierpnia 1981.
J. akowski, Ktrdy?, Na Przeaj, 5 kwietnia 1981.
Gowin to gorszy chwast polityczny ni Jan Rokita czy Zyta Gilowska, gazeta.pl,
24 sierpnia 2013, http:/ / wiadomosci.gazeta.p1/ wiadomosci/ l, 114871,14487069,akow
ski Gowin_to_gorszy_chwast_polityczny_niz_Jan.html?lokale=warszawa#BoxWiad-
Txt (dostp: 25 sierpnia 2013).
Prof. Nowak o mowie nienawici na przykadzie Jacka akowskiego: To przypadek
speniajcy kryteria najgorszej nazistowskiej propagandy, wPolityce.pl, 25 sierpnia
2013, http:/ / wpolityce.p1/ wydarzenia/ 61005-prof-nowak-o-mowie-nienawisci-na-przy-
kladzie-jacka-zakowskiego-to-przypadek-spelniajacy-kryteria-najgorszej-nazistow-
skiej-propagandy-nasz-wywiad (dostp: 25 sierpnia 2013).
Wypowied Janiny Paradowskiej w programie Puszka Paradowskiej, Superstacja,
13 lutego 2011.
Wspomnie mona choby przykad umorzenia w czerwcu 2012 r. procesu o rzekome
naduycia prawa w zwizku z dziaaniami CBA ws. afery gruntowej, czy skazanie
b. pose PO Beaty Sawickiej i burmistrza Helu Mirosawa Wdoowskiego.
D. Kania, M. Marosz, Akt erekcyjny Gagarina, Gazeta Polska, 7 kwietnia 2010, nr 10.
Wedug Macieja ukasiewicza Paradowska rozwaaa oddanie legitymacji dopiero
22 lutego 1982 r., gdy by to warunek otrzymania nowej pracy, M. ukasiewicz, Wery
fikacja. Z notatnika stanu wojennego 1981-1982, Warszawa 1994, zapis z 22 lutego 1982.
Stpie Tadeusz Micha, 1PN BU 0011 98/ 7227.
Ibidem.
Ibidem.
A chciaam by aktork. Z Janin Paradowsk rozmawia Marta Stremecka, Warszawa 2011,
s. 81.
M. ukasiewicz, op. cit., zapis z 1lutego 1982.
Ibidem.
J. Paradowska, juka szkoa wysza w roku 2000?, Zycie Warszawy, padziernik 1986.
Cyt. za: D. Kania, M. Marosz, Akt erekcyjny Gagarina,
j. Paradowska, J ak SB obalia komunizm, Polityka 1999, nr 49.
J. Paradowska, Cepem w Belk, Polityka 2005, nr 25.
J. Paradowska, Bitwa na miny, Polityka 1999, nr 27.
191
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
230
240
241
242
243
244
245
246
247
J. Paradowska, Asy i lisy wywiadu. Ananicz i poprzednicy, Polityka 2004, nr 34.
J. Paradowska, WSI yciepo yciu, Polityka 2010, nr 10.
Nie 1993, nr 51-52.
Polityka, 21 stycznia 1995.
A. Bartosiak, . Klinice, Wywiad z Markiem Raczkowskim, Playboy 2007, nr 7.
S. Mizerski, wsppr. W. Markiewicz, Niedobry Zy, Polityka 2003, nr 12, s. 18.
Cyt. za: G. Wierzchoowski, Bojownicy o pami onierzy Wykltych, Nowe Pastwo
- Niezalena Gazeta Polska 2009, nr 12, s. 26.
Cyt. za: G. Wierzchoowski, op. cit.
IPN By 082/ 98, t. 3.
Piotr Pytlakowski, AIPN 0806/ 2436.
Pismo Ndca Wydziau I Departamentu I MBP ppk. Krakusa, AIPN 0208/ 983, t. 1.
Sprawa Agenturalnego Sprawdzenia krypt. Kwartet. Notatka MON Gwnego
Zarzdu Informacji z 20.06. 1951, Wydzia A MBP Sekcja II; AIPN 0208/ 983, t. 1.
AIPN BU 01286/ 955.
J. Baczyski, Lista Wildsteina, Polityka 2005, nr 5.
P. Pytlakowski, E. Winnicka, W subie narodu, Polityka, 12 lutego 2005.
P. Pytlakowski, E. Winnicka, Buszujcy w teczkach, Polityka, 15 stycznia 2005.
A. Szostkiewicz, Glos ostateczny, Polityka 1999, nr 23.
S. Podemski, Puapka, Polityka 1999, nr 42.
J. Paradowska, Loteria teczkowa, Polityka 1999, nr 20.
W Wadyka, Grzebanie ywcem, Polityka, 12 sierpnia 2000.
J. Baczyski, Alek i Bolek. Lustracyjny Sd Ostateczny, Polityka 2000, nr 32.
J. Baczyski, Sprawa Oleksego: na kogo popadnie, Polityka 2000, nr 45.
S. Cenckiewicz, ycienieznanego tenora, Rzeczpospolita, 16 lipca 2009.
P. Pytlakowski, Krzywda niepokrzywdzonych. Konspira wedug IPN, Polityka 2004,
nr 42.
Ibidem.
J. akowski, Defilada poamanych szkieletw. Na kogo teteczki?, Polityka 2005, nr 3.
S. Mizerski, Batman nadlecia, Polityka 2005, nr 7.
IC Burnetko, egnaj TW, witaj OI. Lista Kurtyki, Polityka 2006, nr 31.
K. Burnetko, I zrobi si kopot, Polityka 2006, nr 37.
Zobowizanie do wsppracy ze Sub Bezpieczestwa - osobicie, AIPN BU - IPN
Wr 0095/ 4348, t. 1.
Leszek Czarnecki - zobowizanie do wsppracy z wywiadem PRL - podpisa osobi
cie - Wrocaw 9.09.82 r., AIPN BU 01789/ 390.
J. Solska, Prawda kogo' wzbogaci, Polityka 2008, nr 28.
T. Olszaski, Ilajra na premiera!, Polityka 2007, nr 27.
T. Olszaski, Gabinety pene agentw, Polityka 2002, nr 38.
AIPN BU 01944/ 165.
192
248
249
250
25 l
252
253
254
255
256
J. Baczyski, Moje ostatnie spotkanie z ubecj, Polityka, 20 stycznia 2008.
f. Baczyski, A. Friszke, Kto i z kimwsppracowa, Polityka 2008, nr 5.
D. Passent, Wesoejest yciestaruszka, Polityka 2005, nr 26.
A. Garlicki, List prof. Andrzeja Garlickiego, Polityka 2005, nr 9.
J. Jakimczyk, Profesor z SB, Wprost 2005, nr 9; Kryptonim Pegaz. Suba Bezpie
czestwa wobec Towarzystwa Kursw Naukowych 1978-1980, wybr, wstp i opra.
ukasz Kamiski, Grzegorz Waligra, Warszawa 2008, s. 195.
D. Passent, Codziennik, Warszawa 2006, s. 63.
D. Passent, Wzruszenieodbiera gos, Polityka, 30 czerwca 2006.
Akta Krzysztofa Mroziewicza, IPN-BU 00464/ 126/ 66; W. Wybranowski, Mroziewicz
to agent Sengi, Nasz Dziennik, 27 padziernika 2006; idem, Teczki na st, Nasz
Dziennik, 3 listopada 2011.
Raport z weryfikacji WSI , przypis 146, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html (dostp:
30 wrzenia 2013).
DZIELENIE PRASOWEGO
TORTU
Dziennikarstwo to jest zawd, w ktrym pierwsz kwalifikacj
jest dyspozycyjno i posuszestwo. Jeli poza tym kto umie pisa,
to dobrze, ale to jest sprawa pomocnicza i dodatkowa1(1983)
Jerzy Urban
Stycze roku 2000. W redakcji jedynego komunistycznego tygo
dnika, ktry zwycisko przey obalenie komunizmu i nadal byl
najpoczytniejszym czasopismem III RP, wybucha panika.
Komisja Likwidacyjna RSW Prasa-Ksika-Ruch wanie ujaw
nia protok z posiedzenia ostatniego komunistycznego Zarzdu
RSW, ktry na siedem dni przed uchwaleniem ustawy o likwidacji
koncernu podj decyzj o usamodzielnieniu si Polityki. Nie tylko
przekazano prawa do tytuu nowemu Wydawnictwu Polityka, ale
zadbano o papier i rodki na pace, a nawet umorzono dugi i posta
nowiono udzieli kredytu.
Redaktor naczelny Polityki Jerzy Baczyski pisze w popiechu
artyku, w ktrym tumaczy, e nikt nic o tym nie wie i da od Komi
sji pokazania decyzji Zarzdu RSW dotyczcego Polityki.
Tymczasem wystarczyo rozejrze si wok i zapyta kolegw
obecnych podczas rozpatrywania wniosku w roku 1990 - wczesnego
redaktora naczelnego Jana Bijaka oraz Podemskiego i Stefanka, kt
rzy w owym posiedzeniu zarzdu RSW uczestniczyli jako zaproszeni
gocie redakcji.
Po wyborach czerwcowych 1989 roku najwaniejszym zadaniem
bya demonopolizacja rynku medialnego i zalegalizowanie drugiego
obiegu. Celu tego nie osignito. Drugi obieg, pozbawiony zasobw
i pomocy, ponis cakowit klsk na rynku legalnym i setki tytuw
prasy niezalenej przestay istnie. Redakcje i tytuy stanu wojennego
nadal funkcjonoway przez kilka lat, zanim nie zbankrutoway lub
nie zostay przejte przez koncerny zachodnie, gwnie niemieckie.
Przedstawiamy tutaj przebieg tego procesu.
Obecny ksztat rynku prasowego jest konsekwencj prac Komisji
Likwidacyjnej RSW Prasa-Ksika-Ruch. Przez dziewi lat dzia
ania, do wrzenia 1999 roku, skad Komisji si zmienia, jednak
najpowaniejsze decyzje podja ona w swym pierwotnym skadzie.
Pierwszym przewodniczcym Komisji zosta Jerzy Drygalski, a w jej
skad weszli Kazimierz Strzyczkowski, Andrzej Grajewski, Jan Bijak,
Alfred Klein, Krzysztof Kozie-Poklewski, Maciej Szumowski i pra
wie nikomu wwczas nieznany mody libera Donald Tusk. Komisja
miaa za zadanie zlikwidowa istniejcy od 1947 roku komunistyczny
koncern prasowy i doprowadzi do przeksztace wasnociowych ist
niejcych tytuw prasowych. Jaki by skutek tej prywatyzacji mona
si byo przekona dopiero po pewnym czasie, a fatalny przebieg prac
komisji i efekty jej dziaania totalnie skrytykowaa Najwysza Izba
Kontroli, o czym zawiadcza protok kontroli NIK z lipca 1992 roku.
Na zakoczenie swych prac Komisja Likwidacyjna (ju w skadzie
z 1997 roku) wydaa Raport z likwidacji Robotniczej Spdzielni
Wydawniczej Prasa-Ksika-Ruch.
Komunistyczny koncern prasowy
Pierwszym koncernem dziaajcym na rzecz komunistycznej wa
dzy bya Spdzielnia Wydawnicza Czytelnik. Decyzj o zaoe
niu wydawnictwa podj Bolesaw Bierut 18 wrzenia 1944 roku.
W padzierniku na Walnym Zgromadzeniu czonkw-zaoycieli
ROZDZIA 4. DZIELENIE PRASOWEGO TORTU
195
spdzielni wybrano Rad Nadzorcz. Weszli do niej m.in. Bierut, ofi
cjalnie przewodniczcy KRN, Edward Osbka-Morawski, przewodni
czcy PKWN, Stefan Matuszewski, minister informacji i propagandy
PKWN i inni komunici. Prezesem zarzdu zosta Jerzy Borejsza2.
Czytelnik szybko odnis sukces. Wydawa 11 dziennikw,
13 tygodnikw i 5 miesicznikw oraz setki ksiek (przewanie
klasyki literatury piknej), zakada biblioteki itp. Do spdzielni
przystpio 100 tys. czonkw. Borejsza w zawoalowany sposb, pod
pozorem przekazywania treci demokratycznych i upowszechnia
nia kultury polskiej, mia za zadanie pozyskiwanie inteligencji dla
systemu sowieckiego i wadzy ludowej. Gdy jednak pierwszy okres
dyktatury sowieckiej dobieg koca i elastyczna polityka kulturalna
staa si niepotrzebna wobec utrwalenia si wadzy komunistycznej
w Polsce i stalinizacji ustroju, zmieniono taktyk. W padzierniku
1947 roku Sekretariat KC PPR podj uchwa nr 52, oskarajc
Borejsz o odchylenia od linii partii: sprzyjanie wojujcemu kato
licyzmowi i wzrostowi niekontrolowanej inicjatywy prywatnej.
W rzeczywistoci chodzio te o bardzo mocn pozycj Borejszy i to
nie tylko na rynku wydawniczym - skupienie tylu tytuw w jednej
spdzielni wydawniczej sprawio, e Czytelnik sta si faktycznym
monopolist. Rok pniej, w padzierniku 1948, Borejsz odwoano,
a pniej spdzielni podzielono.
P roku przed opisanym zwrotem - 25 kwietnia 1947 roku
uchwa Sekretariatu KC PPR (sekretarzem by wwczas Wady
saw Gomuka) powoano Robotnicz Spdzielni Wydawnicz
Prasa, ktra w caoci bya kontrolowana przez PPR. Do Sp
dzielni naleao indywidualnie 49 funkcjonariuszy najwyszych
wadz komunistycznych. W Radzie Nadzorczej znaleli si wycz
nie komunici - czonkowie wadz PPR, w tym wielu przedwojen
nych czonkw KPP: Jakub Berman, w Politbiurze odpowiedzialny
za bezpiek, Roman Zambrowski, Aleksander Zawadzki, odpowie
dzialny za prac politrukw w wojsku, Zenon Kliszko, wsppra
cownik Gomuki, Stefan Jdrychowski, Franciszek Mazur i Jerzy
196
Albrecht - sekretarze KC, Aleksander Kowalski, czonek Grupy I ni
cjatywnej PPR i przewodniczcy ZWM, Leon Kasman, kierownik
wydziau organizacyjnego PPR, Leon Bielski, prezes Zarzdu Gene
ralnego RSW i jednoczenie naczelnik Urzdu Informacji i Propa
gandy, Ferdynand Chaber i inni.
Ju w maju 1947 roku RSW Prasa przeja 6 spdzielni
wydawniczych z terenu Warszawy, odzi i Katowic. Czasopisma
wydawane przez RSW Pras byy wycznie pismami politycz
nymi. Jednoczenie z wchoniciem w grudniu 1948 roku Polskiej
Partii Socjalistycznej przez PPR i utworzeniem Polskiej Zjednoczo
nej Partii Robotniczej, ktrej I sekretarzem zosta Bolesaw Bierut,
prowadzono zglajszachtowanie rynku wydawniczego. Organ PPS
Robotnika poczono z dziennikiem PPR Glos Ludu i utworzono
Trybun Ludu, najwaniejsz gazet partyjn.
Komunistyczn Spdzielni Wydawnicz Ksika po
czono z PPS-owsk Wiedz i tak powstao Wydawnictwo Ksika
i Wiedza.
RSW wzmocnia swoj pozycj w 1951 roku, kiedy to w
czono do niej cay pion prasowy Czytelnika. W 1953 roku RSW
wchona z kolei spdzielni Stronnictwa Demokratycznego
Nowa Epoka, a w 1961 roku przeja czasopisma Ligi Kobiet. Od
tego momentu Robotnicza Spdzielnia Wydawnicza kontrolowaa
wszystkie tytuy prasowe poza tymi, ktre wydawao Zjednoczone
Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne, wydawnictwa
wojskowe i religijne. Dodatkowo RSW dysponowaa czterema agen-
cjami-przybudwkami: Polsk Agencj Interpress, Centraln Agencj
Fotograficzn, Modzieow Agencj Wydawnicz i Krajow Agencj
Wydawnicz.
Gdy elita komunistyczna tworzya RSW Pras, przewidziano, i
istnieje take moliwo przyjmowania osb prawnych. W 1958 roku
zmieniono jej statut i teraz czonkami spdzielni byy: PZPR, orga
nizacje polityczne i spoeczne oraz przedsibiorstwa, nie wykluczono
jednak jeszcze osb fizycznych. Doszo do tego dopiero w 1972 roku.
ROZDZIA 4. DZIELENIE PRASOWEGO TORTU 197
Odtd RS W naleaa wycznie do PZPR i innych organizacji popie
rajcych jej program. Dopiero jednak ustawa spdzielcza z 1982 roku
dopucia czonkostwo organizacji politycznych nie posiadajcych
osobowoci prawnej, a do tej kategorii naleaa partia komunistyczna.
RSW sprzedawaa codziennie miliony egzemplarzy gazet,
a dochd z nich zasila kas PZPR. Ta sytuacja nie zmienia si po
odwily w 1956 roku - wpywy z RSW byy bardzo wan cz
ci partyjnego budetu. W roku 1973 poczono RSW Prasa
z Wydawnictwem Ksika i Wiedza oraz z Przedsibiorstwem
Upowszechniania Prasy i Ksiki Ruch. W ten sposb w poczt
kowej fazie gierkowskiej propagandy sukcesu powsta koncern RSW
Prasa-Ksika-Ruch. Lata 1973-1980 byy najlepszym okresem
dla koncernu - polityka Edwarda Gierka znalaza odzwierciedlenie
w gazetach, w ktrych publikowano nie tylko wystpienia pierwszego
sekretarza i sprawozdania z kolejnych plenw PZPR. W lejszych
gazetach mona byo znale zakazane za czasw Gomuki nowinki
z Zachodu i kolorowe zdjcia zza elaznej kurtyny. Gazety wiet
nie si sprzedaway, a ogromne wpywy zasilay partyjn kas. Krach
nastpi w okresie pierwszej Solidarnoci - sytuacja koncernu,
ktry praktycznie nalea do PZPR, staa si fatalna. Od 1983 roku
RSW Prasa-Ksika-Ruch przynosia straty - byy okresy, gdy
wstrzymywano druk niektrych czasopism, mimo olbrzymich dotacji
z budetu. W sierpniu 1989 roku, z powodu braku papieru, przez dwa
tygodnie nie ukazyway si m.in. Przyjacika, Przekrj, Film,
ITD i Przyja, pismo Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej.
Mimo tego w 1989 roku RSW wydawaa jeszcze 244 tytuy prasowe,
w tym 219 wasnych (co stanowio 90 proc. jednorazowego nakadu
dziennikw i 42 proc. jednorazowego nakadu czasopism), kolpor
towaa prawie 100 proc. prasy i zatrudniaa 100 tys. pracownikw.
Zysk za ostatni rok wynis 163,6 mld starych zotych, ale w poowie
zosta osignity dziki zwolnieniom podatkowym i ulgom przyzna
nym przez ministerstwo finansw. Jeszcze 22 marca 1990 roku, a wic
w dniu uchwalenia ustawy o likwidacji RSW, Rada Nadzorcza podja
decyzj o wypaceniu SdRP 46,5 mld starych zotych z niezweryfi-
kowanej nadwyki bilansowej za rok 19893. Dywidendy wypacane
przez koncern partii komunistycznej byy dla SdRP podstawowym
rdem dochodu obok dotacji budetowych i skadek.
W RSW praktycznie wszystkie stanowiska kierownicze objte
byy cis nomenklatur, a taktyczne decyzje nie byy podejmowane
przez statutowe organy RSW, tyko przez Wydzia Prasy KC PZPR
i jego terenowe odpowiedniki4. Dziennikarze RSW tak utosamiali
si z wadz, e na zjedzie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
w padzierniku 1980 roku, a wic ju po strajkach sierpniowych,
dali pragmatyki emerytalnej na wzr wojska i milicji, gdy stano
wi front ideologiczny5.
Pierwsze prby przejcia
Pierwsze prby prywatyzacji nomenklaturowej RSW podjto ju
w 1988 roku.
Polegay one na zakadaniu spek, do ktrych bdzie mona
przepompowa kapita i sprywatyzowa je. W sumie RSW wniosa
wkady do 22 spek przed 31 sierpnia 1989 roku i do 4 po tej dacie6.
Pierwsz spk powoan przy pomocy pienidzy RSW Prasa-
-Ksika-Ruch bya synna Transakcja zaoona 18 maja 1988 roku
i zarejestrowana 26 lipca, a wic midzy dwoma falami strajkw.
RSW byo udziaowcem wikszociowym (100 min z), a Akademia
Nauk Spoecznych przy KC PZPR mniejszociowym (50 min z).
Faktycznie spka powstaa wycznie kosztem RSW, poniewa KC
polecio jej przekaza Akademii owe 50 min na pokrycie wkadu
w Transakcji. Do koca roku Transakcja powoaa 60 spek-crek,
w tym Muz, Transrad, Transpol, Transbiel, Topexim. Na mocy
decyzji KC w grudniu 1988 roku spka otrzymywaa od RSW 1
mld z, a w kwietniu 1989 roku 2,1 md starych zotych. Transak
cja, dofinasowana w taki sposb przez RSW, sprzedaa 24 listopada
KC PZPR 99 udziaw jedynie za 99 min starych zotych. Jeszcze
15 lutego 1990 roku RSW przekazaa Transakcji 3,9 mld, a do 31
marca 5 mld starych zotych7.
Transakcja handlowaa alkoholem sprowadzanym z ZSRS, a take
meblami, dywanami i sprztem RTV oraz reeksportowaa do Sowietw
komputery sprowadzane z Dalekiego Wschodu. Towar sprzedawano za
porednictwem pastwowych i spdzielczych sieci handlowych ofe
rujcych Transakcji preferencyjne warunki. Transakcja bya niekon
wencjonalnym rozwizaniem, stawianym za wzr komitetom woje
wdzkim8, ktre staway si wspudziaowcami firm-crek. Prezesem
zarzdu Transakcji zosta Wiktor Pitus9, ktry rok pniej wszed take
do rady nadzorczej zaoonego wwczas BIG Banku. W radzie nadzor
czej Transakcji znaleli si ludzie, ktrzy mieli po demontau komu
nizmu zaj kluczowe pozycje w aparacie wadzy10: Wiesaw Huszcza,
Marek Siwiec i Jerzy Szmajdziski11.
Wiesaw Huszcza by ostatnim skarbnikiem PZPR i pierw
szym skarbnikiem SdRP, wchodzi w skad wadz prawie wszystkich
spek tworzonych przez parti komunistyczn w okresie przeomu
1988-1990. Huszcza by synem ppk. Jana Huszczy, ktry pracowa
na WAT, podobnie jak jego modszy brat Zbigniew. Wiesaw mia jed
nak wiksze aspiracje i powoywa si na bliskie powizania z elit
wadzy. Czsto te podkrela swoje rzekome powizania z gen. dywi
zji Zygmuntem Huszcz12, absolwentem szkoy w Riazaniu (1943)
i tzw. Woroszyowld w Moskwie (1950).
Wiesaw Huszcza po ukoczeniu AWF (1972-1978) pracowa
w Centralnym Orodku Sportu, jednak jego prawdziwym powoa
niem bya praca na bramce w klubach studenckich. Zosta nawet
nieoficjalnym krlem bramkarzy i std zapewne przydomek
Genera. W 1976 roku zosta zwolniony z klubu Stodoa, gdy
zarzucano mu wpuszczanie na imprezy osb bez biletw i pobiera
nie opat do wasnej kieszeni, w tym rwnie od obywateli pastw
zachodnich w walucie obcej. Nastpnie Huszcza by bramkarzem
200
w klubach Stolica7' i Nimfa77. Kandydaci na bramkarzy musieli naj
pierw wyrazi zgod na opodatkowanie wasnych dochodw na rzecz
W Huszczy713.
Od 1981 roku zacza si jego byskawiczna kariera w ZSMP
dziki kontaktom z Jerzym Jaskierni (KO Prym77, Prymus714), prze
wodniczcym ZSMP w latach 1981-1984. W tym czasie Huszcza
awansowa od stanowiska przewodniczcego Zarzdu Dzielnicowego
Warszawa-rdmiecie do czonka Zarzdu Gwnego ZSMP (1985).
I w tym momencie Departament III zablokowa wyjazd Huszczy do
Moskwy na studia do Akademii Dyplomatycznej z powodu jego busi
nessowej przedsibiorczoci. Wtedy Huszcza powici si rozwijaniu
swoich naturalnych zdolnoci w partyjnym biznesie, tym bardziej e
mia ju pewne dowiadczenie w dziaalnoci handlowej. W 1974 roku
zosta przyapany na prbie przemytu do Austrii lisich skrek.
Na wniosek z 25 stycznia 1986 roku skierowany do Biura C
MSW o sprawdzenie Huszczy w zwizku z planowanymi studiami
w ZSRS, w odpowiedzi z 27 stycznia SB stwierdzia: prosz porozu
mie si z Wydz. II Dep. I MSW do nr 8276415. Wydzia II Depar
tamentu I zajmowa si dziaaniami wywiadowczymi przeciwko Sta
nom Zjednoczonym.
Marek Siwiec, pniejszy szef BBN (1997-2004), nalea, obok
Andrzeja Gduli i Marka Ungiera, do najbliszych ludzi prezydenta
Kwaniewskiego. Wedug dokumentw IPN w roku 1986 Siwiec,
kiedy by redaktorem naczelnym dwutygodnika Student, zosta
zarejestrowany przez Sub Bezpieczestwa w Krakowie jako tajny
wsppracownik Jerzy16. Wyrejestrowano go dopiero w roku 1990.
Pniej Siwiec by m.in. prezesem spki Art-B Press, powizanej
z Bogusawem Bagsikiem i Andrzejem Gsiorowskim. Gdy obaj oszu
ci uciekli z kraju, przej ich udziay i sta si likwidatorem spki.
W BBN Siwiec na swojego zastpc powoa oficera wywiadu wojsko
wego PRL, a w III RP onierza WSI Marka Dukaczewskiego17.
Na marginesie warto zauway, i Ungier ukoczy w 1977 roku
kurs WSW w stopniu majora, Gdula za by zastpc gen. Kiszczaka,
201
a nastpnie kierownikiem Wydziau Administracyjnego (w 1986 roku
przemianowanego na polityczno-prawny), ktremu podlegaa bez
pieka, wojsko, prokuratura, sdy i sport (1986-1990).
Jerzy Szmajdziski by wwczas przewodniczcym zarzdu
Gwnego ZSMP (1984-1989), a pniej - w rzdzie Leszka Millera
- zosta ministrem obrony (2001-2005). W roku 2002 kontaktowa
si z Walerym Topaowem, byym szefem Komsomou i - wedug
rde WSI - emerytowanym pracownikiem radzieckich sub spe
cjalnych, prawdopodobnie GRU. Topaow by gociem na 50-tych
urodzinach Szmajdziskiego i rozmawia z nim w cztery oczy18.
Byo wic to jednorodne rodowisko modej nomenklatury,
powizane z Centrum.
Trzy miesice po utworzeniu Transakcji, 17 sierpnia 1988 roku
zaoono spk Orbita z 50-procentowym udziaem kapitau sowiec
kiego reprezentowanego przez firm Sovexportkniga. Orbita bya
znana z drukowania komiksw.
3 sierpnia 1989 roku RSW, jako udziaowiec wikszociowy, zao
ya spk PolOlimp z Polskim Komitetem Olimpijskim reprezento
wanym przez Aleksandra Kwaniewskiego i Totalizatorem Sportowym.
PKOl nigdy jednak nie wpaci swego udziau. Nie przeszkodzio to
temu, aby szefem spki zosta Wojciech Jdrzejewski, szef Komitetu
Wyborczego Kwaniewskiego w wyborach do Senatu w 1989 roku.
Kilka lat po bankructwie spki Jdrzej ewski zosta wiceszefem Rady
Fundacji Jolanty Kwaniewskiej Porozumienie bez barier.
Kapita RSW stanowi 100 proc. w piciu spkach. Najwy
godniejsze do wyprowadzania funduszy byy jednak spki z udzia
em osb fizycznych. We Wrocawiu RSW powoaa spk infor
matyczn Promet-Soft z udziaowcem mniejszociowym Zenonem
Michalakiem19, pniejszym posem KLD.
W kwietniu 1989 roku utworzono spk Con-Lex z udzia
em 3 osb fizycznych, a w listopadzie spk Pozgraf w Pozna
niu z 97 osobami fizycznymi. W Rzeszowie RSW zaoya spk
202
konfekcyjn LesKon z Maciejem Czernowem. We wszystkich wymie
nionych RSW miaa udziay wikszociowe.
Sawomir Tabkowski, szef Wydziau Propagandy KC i byy
redaktor naczelny Gazety Krakowskiej (1983-1987) oraz oddziau
KAW w Krakowie (1974-1983), przygotowa plan przejcia kon
cernu, ktry Politbiuro zaakceptowao 17 padziernika 1989 roku.
Pierwszym krokiem byo mianowanie Tabkowskiego ju 4 listopada
prezesem (jak si miao okaza - ostatnim) Zarzdu i Rady Nad
zorczej RSW Prasa-Ksika-Ruch. Plan przewidywa utrzymanie
koncernu, ktry nadal zasilaby finansowo parti komunistyczn.
Mieczysaw Wilczek ju wtedy proponowa podzieli RSW i przeka
za tytuy prasowe spdzielniom dziennikarzy. W ten sposb wa
cicielami prasy stayby si zespoy uksztatowane w okresie stanu
wojennego.
15 grudnia, prawie w trzy miesice po powstaniu rzdu wielkiej
koalicji premiera Mazowieckiego, Zarzd RSW podj decyzj o utwo
rzeniu nowych spek i wyprowadzeniu do nich kapitau. W Warsza
wie na Starym Miecie dziaalno gastronomiczn i hotelarsk miaa
podj spka z udziaem kapitau zagranicznego. Modzieow
Agencj Wydawnicz miano przeksztaci w spk akcyjn oraz
utworzy Midzynarodow Pras i Ksiki (MPiK). Tydzie pniej
Rada Nadzorcza RSW postanowia tworzy spki, ktre przejyby
aktywa koncernu, a 28 grudnia Zarzd podj decyzj o utworzeniu
pod kierownictwem Jerzego Urbana agencji informacyjnej, ktra kon
kurowaaby z rzdow PAP20.
Jednym z podmiotw, ktry mia zapewni komunistom kon
trol nad RSW po restrukturyzacji, bya Fundacja Wschd-Zachd.
Powstaa ona na mocy decyzji z dnia 27 grudnia 1989 roku ministra
wsppracy gospodarczej z zagranic, ktrym by wwczas Marcin
wicicki, byy sekretarz KC PZPR i pniejszy dziaacz Unii Demo
kratycznej i Unii Wolnoci, a od 2011 roku pose PO. Decyzj pod
pisa jednak Marek Dbrowski, dziaajc w imieniu wicickiego
i ministra finansw Leszka Balcerowicza. Jak si pniej okazao
203
ministerstwo nie otrzymao adnych sprawozda dotyczcych dzia
alnoci Fundacji.
Marek Dbrowski zosta I zastpc Balcerowicza w rzdzie
Mazowieckiego, a pniej by dziaaczem i posem Unii Demokra
tycznej i przewodniczcym Rady Przeksztace Wasnociowych. Ju
w listopadzie 1991 roku wszed w skad grupy ekonomistw pracu
jcych nad planem transformacji w Rosji, m.in. razem z Jeffreyem
Sachsem doradza premierowi Gajdarowi, a pniej pomaga wielu
rzdom postsowieckim.
Fundacja Wschd-Zachd miaa prowadzi dziaalno gospo
darcz, gwnie rozwijajc wspprac ze Zwizkiem Sowieckim, by
realizowa cele partii polskiej lewicy, ktre wska fundatorzy. Zgod
nie ze statutem w skad Rady Fundacji weszli fundatorzy, ktrymi
byli: Mieczysaw Wilczek, Wodzimierz Natorf i Wojciech Pietrusi
ski oraz osoby delegowane przez Biuro Polityczne KC PZPR, ktrymi
okazali si by Aleksander Kwaniewski i Wiesaw Huszcza21.
Wilczek, byy minister przemysu w rzdzie Mieczysawa
Rakowskiego, by wwczas penomocnikiem KC ds. dziaalnoci
gospodarczej. 26 listopada 1969 roku zastpca naczelnika Wydziau
II I Departamentu I MSW, a wic jednostki wywiadu zajmujcej si
dziaalnoci przeciwko NATO i instytucjom rzdowym Francji,
Wielkiej Brytanii, Woch, Belgii oraz Watykanu, zapyta Zarzd II
Sztabu Generalnego (czyli wywiad wojskowy) o Wilczka, wpisujc
jako powd: przed rejestracj. Wywiad wojskowy odpowiedzia
1 grudnia, i Wilczek w ich kartotece nie figuruje. Na karcie dopi
sano: Otrzyman kart E-14 na wymienion na odwrocie osob [tj.
Wilczka - aut.] wczono do kartoteki dnia 23 maja 1970 roku22.
Karta E-14 dotyczya osb, ktrych sprawy zakoczono, a akta
zoono do archiwum. Na karcie E-14 znajdoway si informacje
o charakterze zainteresowania i przebiegu kontaktw SB z obywa
telem.
Wodzimierz Natorf po szkole redniej zosta kierownikiem
wydziau ZMP w odzi i po roku skierowano go na studia w Zwizku
204
Sowieckim. Po ukoczeniu Uniwersytetu Leningradzkiego (1950-
1959) pracowa w MSZ; dwukrotnie by wysyany do agend ONZ:
najpierw by ambasadorem w Staym Przedstawicielstwie PRL
w Nowym Jorku (1959-1965), a nastpnie przedstawicielem przy
Biurze Europejskim ONZ w Genewie (1969-1973). Kiedy dziaacz
modzieowy przygotowywa si w Sowietach do kariery w MSZ,
w latach 1952-1960 mieszkanie [jego ojca - byo wykorzysty
wane przez Sub Bezpieczestwa jako Lfokal - aut.] K[kontaktowy
- aut.].
Natorf oeni si w Leningradzie, a jego maonka znalaza prac
w Redakcji Kontroli Audycji na Zagranic Polskiego Radia.
Po powrocie ze Szwajcarii Natorf zosta dyrektorem Departa
mentu MSZ ds. stosunkw z ZSRS (1977-1981) i po krtkim kie
rowaniu Wydziaem Zagranicznym KC (1981-1982, 1985), w klu
czowym okresie pieriestrojki, zosta ambasadorem PRL w Moskwie
(1986-1990).
Departament I, zapytany przez MSZ o sprawdzenie danych
dotyczcych Natorfa, odpowiedzia, e wymieniony figuruje w kar
totece Biura C MSW. Mat. Wydz. II Biura C dot. 42554/ 11 oraz
wg infor. Wydz. VII I Dep. I. 9 grudnia 197623.
Osoby zaangaowane w Lundacj Wschd-Zachd miay wic
powizania ze subami i moskiewskim Centrum.
PZPR przekazaa 100 min starych z Lundacji Wschd-Zachd
za porednictwem Agencji Gospodarczej Sp. z o.o. zarejestrowanej
w grudniu 1989 roku przez Leszka Millera i Mieczysawa Wilczka.
Wacicielem Agencji byo KC PZPR, a od maja 1990 roku - SdRP24.
Wiosn 1990 roku, kiedy RSW bya ju zagroona nacjonali
zacj, jej Zarzd zaproponowa spdzielni Czytelnik przejcie
7 kamienic o bardzo duej wartoci, 17 tytuw prasowych i dru
karni przy ul. Marszakowskiej w Warszawie. W ten sposb chciano
wyprowadzi majtek. Rozmw ju nie sfinalizowano, ale Komisja
Likwidacyjna oddaa pniej Czytelnikowi nieruchomoci formal
nie w zamian za rezygnacj ze zwrotu tytuw prasowych25.
205
Na ostatnim zjedzie partii komunistycznej Tabkowski wypo
wiedzia si za uwaszczeniem redakcji i wydawnictw w formie
akcjonariatu pracowniczego i za przejciem przez pracownikw jako
udziaowcw wikszociowych poszczeglnych tytuw i wydaw
nictw26. By to wic wariant propozycji Wilczka - dziennikarze stanu
wojennego staliby si udziaowcami wikszociowymi. 13 lutego
1990 roku Rada Nadzorcza RSW zaakceptowaa propozycje Tab-
kows kiego27.
Generalna prba przejcia nastpia na Walnym Zebraniu Sp
dzielni w dniu 16 marca 1990 roku, kiedy dokonano zmian wa
cicielskich. Najpierw przyjto rezygnacj ZHP i skrelono z listy
czonkw PZPR oraz wpisano do spdzielni SdRP i wspomnian ju
Fundacj Wschd-Zachd. Nieistniejca ju PZPR, ktra posiadaa
95,2 proc. udziaw, bezprawnie przekazaa SdRP 51 proc., a Fun
dacji - 10 proc. udziaw, za pozostae 34,2 proc. rozdzielia tak, e
Liga Kobiet miaa teraz 12 proc., natomiast Zwizek Socjalistycznej
Modziey Polskiej, Zrzeszenie Studentw Polskich i Zwizek Mo
dziey Wiejskiej po 9 proc. kady. Premier Mazowiecki wiedzia, i
majtek przekazany SdRP przez PZPR na ostatnim zjedzie obejmo
wa take udziay w RSW28i nie podj adnych dziaa.
Kiedy w 1992 roku Fundacj Wschd-Zachd zainteresowa si
likwidator mienia byej PZPR i zwrci si 17 lipca do Ministerstwa
Wsppracy Gospodarczej z Zagranic o przekazanie danych na temat
jej dziaalnoci gospodarczej, w odpowiedzi zosta poinformowany, e
nie mona mu udostpni materiaw takich jak sprawozdania Fun
dacji, poniewa ministerstwo adnych nie otrzymao.
15 marca 1990 roku, gdy sejmowa Komisja Kultury i rod
kw Przekazu obradowaa nad losem RSW, zebra si zarzd kon
cernu i dokona prby uwaszczenia kilku kluczowych redakcji:
Polityki, Forum, Sowa Ludu, Gosu Pomorza i Dziennika
Lubelskiego. Wymienione redakcje zoyy wnioski o utworzenie
wydawnictw. Ponadto Wieczr Wybrzea chcia przeksztaci si
w spk.
? g o t o k 6 I nr J/fd
poidtnls laridu wdniu 11*03*1110 t*
0b5l * 11Cssuk-owi#
DfM
fiyr#k*or*y r
2) Mi
3 1 O f f # k t o x i : f B l s r *
43lprmis
Byzmkt-Oz tyi*
Wif4leiiigs
lisromietwo
ft6"Peiityk**
* $lwani7J.Tatofcowilti
- Mii stawPaprotki
- ht l m trnpl i
fm&muMzUmk&mk
- 2bfRirre
l@ftxw Emcmfe
<* Mk Roal*eki
w t mm s$mk i*wieki
Siwicki
MlrosMw Borowski
mmmld
Mn i i jsk
Mrsy PommMki
KrzymMtot $fc*f*nk
Frtyjffto n&Mzpujcy porz&tk iii#hftf s
i <. M n i o s t k r a i a k o j i tyoSnl M P ol i t y k**
w MptMWlM vt*Qkz*ni * Uyd&mictw
" P ol i t y t e*
2. Frojtt uchway Siffio w Mptmi#
utworzenia **eneH * S*i** Miodach*1
3 tmiowk. raiakeji tyfoihika *Portt*
w Sprawii utworzeni* %damifftw&
*?osrtt*
i . Wniosek radskoji 'f l s w ipri*
wii utif&rssni* oficyny p& 81SowoM-
wi* tokarzy aka Oficyna Wyi#wrsic
5* wniofk Kosialihakisgo Wydawnictwa
Frasswafo w sprawia utworzenia
iydawMotw *I* PO&r*a*
S Wj-sioaak redakcji "Usieanik
wsprawitworssmii raodsiaioaj
jadnoitki orgaoiiaoyjns^ pn.Luteeltka
Oficyna ifydswmieis
7. frojakr uchway f&rsio wsprawi#
utworzenia Wyiawii i o twa iIiyto.r lii*
8. frojafct oslwaly lar sduwsprawi#
ami&m w JUtiach i&oiyeialskieh flO
wKatowicach i Sisk.l*fo Wymnicm
Stenogram z posiedzenia Zarzdu RS W Prasa-Ksika-Ruch 15 marca 1990 roku
207
Zarzd zaaprobowa wniosek redakcji Polityki o wydzielenie
z Wydawnictwa Wspczesnego i utworzenie Wydawnictwa Polityka,
a ponadto postanowi pokry ze rodkw RS W deficyt tygodnika
powstay do 31 marca 1990 roku oraz udzieli poyczki w wysokoci
1 mld starych zotych na pokrycie wydatkw zwizanych z poczt
kowym okresem wydawania tygodnika Polityka. Zobowiza take
Wydawnictwo Wspczesne m.in. do wydzielenia 43 ton papieru oraz
funduszu bazowego na uzgodnion liczb etatw29. Polityka miaa
wic wystartowa w samodzielno z pozycji uprzywilejowanych.
Wedug Jerzego Baczyskiego, decyzja z 15 marca nigdy do
redakcji Polityki nie dotara, a redakcja o adnym wniosku nic
nie wiedziaa30. Niewiedza Baczyskiego jest o tyle zaskakujca, e
w posiedzeniu Zarzdu uczestniczyli wspomniani ju trzej zaproszeni
czonkowie kierownictwa Polityki: redaktor naczelny Jan Bijak,
Jerzy Podemski31i Krzysztof Stefanek32.
Na wspomnianym posiedzeniu Zarzd RS W wyrazi zgod na
wydzielenie z Wydawnictwa Wspczesnego i utworzenie Wydaw
nictwa Forum w oparciu o zesp tygodnika oraz zdecydowa si
pokry deficyt i udzieli poyczki. Pomylano te o funduszu pac jak
w wypadku Polityki.
Zarzd zatwierdzi take wniosek Sowa Ludu i Akt Zaoy
cielski Wydawnictwa Gos Pomorza, podj uchwa o powoa
niu Lubelskiego Wydawnictwa Prasowego dla redakcji Dziennika
Lubelskiego oraz zgodzi si na przeksztacenie redakcji Wieczoru
Wybrzea w spk z o.o. W miejsce likwidowanej Trybuny Ludu
powoano Wydawnictwo Edytor 90. Widzimy wic, e starano si
w ostatniej chwili dokona skoku na majtek koncernu.
Komisja Mazowieckiego
23 stycznia 1990 roku, na sze dni przed wyprowadzeniu sztan
daru PZPR, swoj dziaalno rozpocza Komisja Rzdowa do
208
spraw ustalenia stanu prawnego majtku partii politycznych i orga
nizacji modzieowych oraz odzyskania mienia pastwowego. W jej
skad weszli: Jacek Ambroziak jako przewodniczcy oraz czonkowie
Aleksander Hall, Jerzy Ciemieniewski i Marek Dbrowski, wczesny
1wiceminister finansw - ten sam, ktry 27 grudnia 1989 roku pod
pisa si pod Decyzj nr 18 powoujc Fundacj Wschd-Zachd.
Prawdziw przyczyn powoania Komisji przez Mazowieckiego byo
denie do zapobieenia nacjonalizacji majtku PZPR i partii kon
cesjonowanych, co mogoby prowadzi do rozpadu wielkiej koali
cji. Dlatego na prob premiera pose Komitetu Obywatelskiego Jan
opuszaski wycofa swj projekt ustawy o przejciu przez Skarb
Pastwa caego majtku partii politycznych PRL33.
Komisja Ambroziaka pracowaa do 30 marca, w tym odbya
jedno spotkanie z przedstawicielami RSW. 17 marca Hall zapropo
nowa RSW jedn drukarni, jeden dziennik oglnopolski, jeden
tygodnik i miesicznik, kilka dziennikw terenowych i jedno wydaw
nictwo. Pozostay majtek RSW mial zosta znacjonalizowany. Brak
zgody w cigu doby oznaczaby likwidacj spdzielni.
Nastpnego dnia, po naradzie z kierownictwem SdRP, Zarzd
RSW zaproponowa zaporowe warunki: m.in. oddanie 19 z 44
gazet, 7 z 30 tygodnikw i 34 z 86 innych periodykw (m.in. dwuty
godnikw). Wedug wstpnych szacunkw SdRP utrzymaaby 40 proc.
posiadanego majtku.
Gra na zwlok nie powioda si i 19 marca rzd skierowa do
Sejmu swj projekt ustawy o likwidacji komunistycznego koncernu.
Jednak mao kto wie, e oprcz rzdowego projektu w Sejmie powsta
rwnie poselski projekt likwidacji RSW.
Kilka dni wczeniej w Sejmie pojawi si radykalny projekt likwidacji
RSW opracowany przez 20 posw z SD i OKP, ktry - jak si dowia
duje Gazeta - by konsultowany z SDP [Stowarzyszeniem Dzienni
karzy Polskich - aut.]
209
- czytamy w artykule Koniec RSW34. Nacjonalizacji komunistycz
nego koncernu chciaa Solidarno, ale nie moga narzuci swego
stanowiska rzdowi i posom.
21 marca 1990 roku sejmowe komisje Kultury i rodkw Prze
kazu oraz Ustawodawcza rozpatryway oba projekty. Rnice mi
dzy nimi sprowadzay si do dwch punktw: rzd nie zgadza! si
na rozwizanie spek utworzonych z udziaem majtku RSW po
31 sierpnia 1989 roku, chcia te, by SdRP uczestniczya w podziale
majtku RSW, i wprowadza komisj zamiast jednoosobowego likwi
datora w osobie ministra finansw. W wyniku dyskusji nastpnego
dnia przedstawiono Sejmowi projekt kompromisowy, ktry zosta
uchwalony.
W czasie sejmowych obrad pose Michnik stwierdzi:
Gdyby rzeczywicie w wyniku postanowie Komisji Likwidacyjnej
miao si okaza, e dla tego gosu (Trybuny i Zonierza Wolno-
ci), dla tych idei w polskim yciu publicznym by miao zabrakn
miejsca, to najpierw na pocztku oferuj lamy Gazety Wyborczej35.
Pose Michnik niepotrzebnie si zamartwia - miejsca dla tych
idei nigdy nie zabrako.
Komisja Likwidacyjna
Ustawa z 22 marca 1990 roku o likwidacji RSW przewidywaa trzy roz
wizania: nieodpatne przekazanie wydawnictw spdzielniom dzien
nikarskim, o ile zostay zaoone przez co najmniej poow pracow
nikw, sprzeda w drodze przetargu lub przekazanie na rzecz Skarbu
Pastwa. Wniosek o przekazanie spdzielnie miay skada do 6 lipca,
a wysoko wkadu na czonka powinna bya wynosi trzy rednie pen
sje. Pniej wprowadzono wymg wykazania si wiarygodnym rde
finansowania dziaalnoci wydawniczej. Warunkw przekazania nikt
210
jednak nie sprawdza i zadowalano si deklaracj. Ustawa nie przewi
dywaa tworzenia nowych tytuw i udzielenia im na starcie pomocy co
przekrelio szanse prasy podziemnej na rzeczywist legalizacj, nato
miast otworzyo moliwoci przez zespoami dziennikarskimi stanu
wojennego zakonserwowania rynku prasy Przewodniczcy Komisji
Likwidacyjnej Jerzy Drygalski zdawa sobie spraw z tego stanu rzeczy
Za osignicie uwaano fakt, i nie przyjto dania SdRP, by przeka
zanie tytuw spdzielniom dziennikarskim byo obowizkowe.
Spki utworzone przez RSW podzielono wedug cezury czaso
wej - powstae po 31 sierpnia 1989 roku miay ulec likwidacji, za
wkady we wczeniejszych przeznaczono do sprzeday.
Decyzja o likwidacji RSW Prasa-Ksika-Ruch spotkaa si
z gwatown reakcj wczesnych wadz koncernu medialnego.
Komisja rzdowa do spraw majtku partii politycznych ulega neobol-
szewickim naciskom i dya jedynie do stworzenia uproszczonego
trybu legitymizacji dziaa bdcych w praktyce odwetem politycz
nym, lekcewaeniem praw i zamachem na wasno
- mwi dziennikarzom Sawomir Tabkowski.
Jego zdaniem likwidacja przedsibiorstwa spowoduje masowe
zwolnienia i przyczyni si do upadku wielu pism. Jako przykad wska
za... Polityk i Trybun, ktre s deficytowe i RSW je dofinan
sowuje36.
Chcc jeszcze ratowa RSW dla postkomunistw, 27 marca Walne
Zgromadzenie wybrao now Rad Nadzorcz. Jej przewodniczcym
zosta Wiesaw Huszcza, a jego zastpcami Marek Siwiec (w doku
mentach IPN zarejestrowany jako TW Jerzy) i Jan Bijak, redaktor
naczelny Polityki (w dokumentach IPN zarejestrowany jako kontakt
subowy II a pniej III Departamentu MSW). Rada wybraa nowy
Zarzd w starym skadzie z przewodniczcym Tabkowskim37.
6 kwietnia premier Mazowiecki powoa Komisj Likwidacyjn
RSW Prasa-Ksika-Ruch. Szefem Komisji zosta Jerzy Drygalski,
a w jej skadzie znaleli si: Kazimierz Strzyczkowski, Alfred Klein,
Krzysztof Koziell-Poklewski, Maciej Szumowski, Andrzej Grajewski,
Jan Bijak i Donald Tusk.
W publikacjach prasowych czonkowie Komisji jawili si jako
naukowcy i bezpartyjni fachowcy, prawda wygldaa jednak zupenie
inaczej.
Jerzy Drygalski, zanim zosta przewodniczcym Komisji, byt dzia
aczem Wojewdzkiego Komitetu Obywatelskiego w odzi, zaprzyja
niony z dziaaczami KLD, w tym z Januszem Lewandowskim. Kan
dydatur Drygalskiego zaproponowa Waldemar Kuczyski, wczesny
szef doradcw Mazowieckiego i sekretarz stanu w URM38. Kazimierz
Strzyczkowski by przed 1990 rokiem prominentnym dziaaczem
PZPR - grupowym partyjnym w Instytucie Nauk Prawno-Administra
cyjnych39. Maciej Szumowski w okresie Solidarnoci by redaktorem
naczelnym Gazety Krakowskiej, wczesnego organu KW PZPR. Po
13 grudnia 1981 roku zerwa z parti i zwiza si z Solidarnoci.
Jan Bijak, redaktor naczelny Polityki, jako czonek Komisji
Likwidacyjnej by jej penomocnikiem ds. Wydawnictwa Polityka.
Tygodnik mia wic pene zabezpieczenie swoich interesw i nie
dziwi, e Komisja umorzya Polityce wszystkie nalenoci i udzie
lia kredytu40.
Ustawa z 22 marca stwierdzaa, e z dniem powoania Komi
sji Likwidacyjnej ulegaj rozwizaniu statutowe organy Spdzielni
oraz wygasaj udzielone przez nie penomocnictwa41. W ten sposb
przesta istnie wybrany 27 marca Zarzd i Rada Nadzorcza RSW,
ktrej Bijak by wiceprzewodniczcym. Jak sam tumaczy:
Mazowiecki chcia mie kogo w Komisji, co by poszerzao, powiedzmy
sobie w duchu okrgostoowym, skad tej Komisji o ludzi, ktrych
trudno byo uzna, e s z nowego nadania42.
Komisja powoaa swoich etatowych penomocnikw w terenie,
np. penomocnikiem ds. Gdaskiego Wydawnictwa Prasowego by
etatowy prezes Zarzdu Spdzielni Usug Wysokociowych w Gda
sku (miejsca, w ktrym zatrudniony by wczeniej Donald Tusk).
W lipcu 1990 roku posowie ziemi dzkiej: Bogdan ukasze
wicz (Polskie Stronnictwo Ludowe), Bogdan Osiski (Stronnictwo
Demokratyczne), Andrzej Kern (OKP) i jego partyjny kolega Stefan
Niesioowski wystpili o odwoanie przewodniczcego Komisji Likwi
dacyjnej Jerzego Drygalskiego. Zarzucili mu, e jest udziaowcem
spki akcyjnej Edytor, ktra w tym czasie chciaa naby cz dz
kich gazet nalecych do RSW, w tym najbardziej poczytny Dzien
nik dzki. I chocia Jerzy Drygalski twierdzi, e jest w porzdku,
poniewa 14 kwietnia, gdy by ju przewodniczcym Komisji, przeka
za swoje udziay w Edytorze innemu udziaowcowi, posowie nada
mieli wtpliwoci.
Jerzy Drygalski kierowa Komisj przez siedem miesicy - do
20 listopada 1990 roku, kiedy to Tadeusz Mazowiecki mianowa go
podsekretarzem stanu w Ministerstwie Przeksztace Wasnocio
wych. Miejsce przewodniczcego Komisji zaj Kazimierz Strzycz
kowski, do tej pory szef doradcw prawnych.
Od momentu podania do publicznej wiadomoci skadu Komi
sji Likwidacyjnej RSW Prasa-Ksika-Ruch konserwatywni poso
wie mieli zastrzeenia do jej czonkw, co szczeglnie byo widoczne
27 lipca 1991 roku, podczas dyskusji w Sejmie po zoeniu sprawoz
dania przez przewodniczcego Kazimierza Strzyczkowskiego.
Dlaczego w komisji likwidacyjnej s ludzie reprezentujcy rodowisko
czoowych dziaaczy komunistycznych? Mam na myli takie osoby
jak red. Bijak czy red. Szumowski? W takiej komisji nie powinni
zasiada ludzie, ktrzy nigdy nie walczyli w obronie przeladowanej
w Polsce wolnej prasy
- mwi w Sejmie w lipcu 1991 roku pose OKP-ZChN Marek Jurek
podczas debaty nad sprawozdaniem Komisji Likwidacyjnej RSW
Prasa-Ksika-Ruch.
213
Komunistycznych dziennikarzy wzi w obron Jan Lityski,
wwczas pose Unii Demokratycznej, ktry zaatakowa Marka Jurka
nazywajc jego pogldy - nie wiadomo dlaczego - starociami komu
nistycznymi43.
Podziat tupw
W padzierniku Komisja Likwidacyjna przyja plan zagospodarowa
nia majtku. Pion kolportau, oprcz jednej jednostki, przekazano
Skarbowi Pastwa. W ten sposb utrzymano monopol na rynku
i w praktyce zablokowano jego pluralizacj, gdy tymczasem zakada
nie firm kolportaowych od zera wymagao wielkich nakadw.
Komisja Likwidacyjna RSW Prasa-Ksika-Ruch bya jed
nym z najpotniejszych instrumentw wczesnej wadzy. Przez
cztery miesice dziaalnoci - do 20 sierpnia 1990 roku - Komisja
wymienia w sumie ponad stu dyrektorw wydawnictw i redaktorw
naczelnych. Gwnym kryterium zmian miao by usunicie funk
cjonariuszy aparatu propagandy PZPR, ktrzy jednak bez problemu
wrcili po prywatyzacji, gdy poszczeglne tytuy zostay sprzedane
- tym razem powracali nie jako propagandzici, ale jako fachowcy.
Komisja Likwidacyjna RSW w pierwszym skadzie (zmieni si on na
pocztku 1992 roku, ju po objciu przez Jana Olszewskiego funkcji
premiera) podja kluczowe decyzje, ktre cakowicie zmieniy rynek
medialny.
Do 30 kwietnia 1992 roku Komisja zadecydowaa o losach 178
tytuw prasowych: 89 sprzedaa, 70 przekazaa 60 spdzielniom
dziennikarskim, a 4 Skarbowi Pastwa, np. Literatur na wiecie.
agle przejo Warszawskie Towarzystwo Wiolarskie, a 14 tytu
w, ktrych nikt nie chcia kupi, przekazano ostatecznie na Skarb
Pastwa, podobnie postpiono z Krajow Agencj Wydawnicz. CAF
z kolei przekazano PAP44. Nieodpatnie przekazano spdzielniom
pracy kilka innych jednostek, np. fabryk mebli czy Biuro Wycinkw
Prasowych Glob. W sumie 71 spdzielni pracy przejo jednostki
RSW lub ich czci, jednoczenie odrzucono wnioski 65 spdzielni,
w tym 55 dziennikarskich (30 z powodu braku wiarygodnego rda
finansowania dziaalnoci wydawniczej).
19 spdzielni dziennikarskich otrzymao prawa do tytuu i maj
tek ruchomy czyli wyposaenie redakcji, za pozostae jedynie prawo
do tytuu. Nie przekazano rodkw obrotowych, wic spdzielnie
nie miay za co prowadzi dziaalnoci wydawniczej. Z 15 sp
dzielni, ktre uzyskay w 1991 roku poyczki od Komisji, zwrcio
je tylko trzy. Pouczajcy jest dalszy los spdzielni dziennikarskich,
ktre w wikszoci okazay si fikcyjnymi.
7 czerwca 1990 zosta zarejestrowany statut Spdzielni Pracy
Polityka, ktra nastpnie zoya wniosek o przekazanie jej praw
do tytuu. 11 stycznia 1991 roku Komisja Likwidacyjna zawara ze
spdzielni umow o przekazaniu tygodnika.
Ze znanych tytuw, oprcz Polityki, bez warunku wykaza
nia si wiarygodnymi rdami finansowania przekazano spdziel
niom np. Kobiet i Zycie, Zycie literackie i Literatur. Pod tym
za warunkiem spdzielnie otrzymay Forum, Szpilki, Wiedz
i Zycie oraz Przekrj.
W styczniu 1991 roku tygodnik Wprost przekazano Sp
dzielni Pracy Wprost pod warunkiem wykazania si wiarygodnymi
rdami finansowania dziaalnoci wydawniczej, tym bardziej, e
tygodnik mia 2,6 mld starych zotych dugu.
We Wprost powstaa spdzielnia pracy, a jednoczenie Marek
Krl, od lutego 1989 roku redaktor naczelny tygodnika a od lipca do
stycznia 1990 roku sekretarz KC nadzorujcy pras, zaoy Agencj
Reklamowo-Wydawnicz. Krl by prezesem i gwnym udziaowcem
ARW, Piotr Gabryel, zastpca redaktora naczelnego, zosta jej wice
prezesem, ona Marka Krla Paulina dyrektorem marketingu, a syn
Amadeusz wiceprezesem i dyrektorem generalnym wydawnictwa. Nie
wiemy, w jakim momencie udziaowcem mniejszociowym ARW sta
si Lech Kruszona, wiceprezes Rok Corporation.
21 lutego 1991 roku Spdzielnia Pracy Wprost, reprezen
towana przez Krla i Gabryela, podpisaa ze spk Rok Corpora
tion umow, w myl ktrej spka braa na siebie koszty dziaalno
ci wydawniczej, a zyski dzielono po poowie midzy spdzielnie
i spk. Tydzie pniej, 28 lutego, Krl i Kruszona zawarli umow
z ARW, reprezentowan przez Kruszon, w myl ktrej ju cao
zyskw przypadaa ARW, koszty pokrywaa nadal Rok Corporation.
Rok Corporation finansowaa wydawanie tygodnika do
1993 roku, kiedy obowizek ten przeja ARW Z tego powodu
powsta spr o roszczenie finansowe Rok Corporation wobec ARW
w wysokoci ok. 4 min z. Skutkiem byo tymczasowe aresztowanie
Marka Krla. Po przeniesieniu redakcji tygodnika do Warszawy Krl
spaci mniejszociowego udziaowca Lecha Kruszon, ktry konty
nuuje wasn dziaalno wydawnicz w Poznaniu45.
Komisja Likwidacyjna zoya pozew, gdy okazao si, e sp
dzielnia dziennikarska de facto nie powstaa, a chodzio jedynie o prze
jcie tygodnika. Spdzielnia bya wydmuszk i powinien nastpi
zwrot tytuu. Wydawca Wprost zoy kasacj od wyroku orzeka
jcego, e przekazanie tytuu spdzielni byo niezgodne z prawem,
i podj negocjacje, w wyniku ktrych zapaci Komisji Likwidacyjnej
1min dolarw.
W 1996 roku w tygodniku Nie Jerzego Urbana zarzucono Kr
lowi, e by on tajnym wsppracownikiem SB o ps. Rycerz. Spr
sdowy trwa siedem lat i wreszcie 13 czerwca 2003 roku Sd Okrgowy
w Warszawie oczyci Marka Krla z zarzutu wsppracy ze subami
bezpieczestwa w okresie PRL-u, podwaajc wiarygodno wiadka
Witolda N. - byego oficera SB, na ktrego powoa si tygodnik Nie.
Tymczasem IPN, na wniosek Krla, przeprowadzi kwerend
archiwaln. W jej wyniku w 2007 roku znaleziono w kartotece odtwo-
rzeniowej Biura C MSW zapis nastpujcej treci:
Krl Marek, s. Kazimierza ur. 24.02.1953 r. Tajny wsppracow
nik Adam Wydz. I II WUSW Pozna [Wydzia III na poziomie
216
wojewdztwa zajmowa si ciganiem opozycji i podlega Departa
mentowi III MSW - aut.] nr rejestracyjny 36374 w zag.[adnieniu
- aut.] konflikty spoeczne. Wsppraca dobra. Wyeliminowany
1.08.89 z powodu wyboru na posa sejmu PRL. Maat. [Materiay
- aut.] zoono i sfilmowano. Arch[iwum - aut.] Wydz. C WUSW
Pozna nr 38529/ 1R Ar mat. 2000, mikrofilm 2010.
Marek Krl opublikowa t informacj we Wprost i jednocze
nie owiadczy:
Stanowczo jednak zaprzeczam, aby moje relacje ze Sub Bezpie
czestwa miay charakter tajnej wsppracy. Spotkania odbyway
si w siedzibie Wprost, a ja - bdc wwczas zastpc redaktora
naczelnego - zostaem do nich oddelegowany46.
Komisja przekazywaa tytuy dziennikarskim spdzielniom
pracy chocia miaa rozeznanie, e w wielu przypadkach rzeczywi
stym kontynuatorem dziaalnoci wydawniczej bdzie nie spdziel
nia, lecz spka z udziaem spdzielni47.
Spdzielnie pracy nie dysponoway kapitaem, co zmuszao je
do zawierania umw z inwestorami spek, ktrym przekazyway
prawa do tytuu. W 20 przypadkach Komisja Likwidacyjna zmusia
spdzielnie do takich umw, dajc przedstawienia wiarygodnych
rde finansowania dziaalnoci wydawniczej.
Spdzielnie pozbawione pomocy byy w wielu wypadkach ju
na starcie tworami fikcyjnymi, a ich prawa przejmoway spki. Sp
dzielnie, ktrym przekazano tytuy prasowe, nie dziaay, zajmoway
si tylko zarzdzaniem spk albo dziaalnoci reklamow, bd te
wydzierawiay tytu w zamian za zatrudnienie czonkw w spce
czy prowadziy sprzeda chociaby w 2 kioskach. Bardzo czsto sp
dzielnia przekazywaa spce prawo do tytuu np. za zlecanie skadu
i korekty, czyli gwarancje zatrudnienia.
Jak stwierdzia kontrola NIK, do wiosny 1992 roku 13 spord
30 skontrolowanych (z oglnej liczby 60) spdzielni dziennikarskich
przenioso ju prawo do tytuu na spki. W rezultacie powsta
wtrny obrt tytuami prasowymi.
Gazety PRL w rkach zachodnich kapitalistw
Cz dawnych tytuw trafio w rce kapitau zagranicznego, czsto
w procesie obrotu wtrnego, gdy przy wyprzeday majtku RSW
Komisja Likwidacyjna wspieraa przede wszystkim polskich inwe
storw Zjawisko to miao miejsce rwnie w przypadku spdzielni
dziennikarskich, ktre w wyniku sabych wynikw finansowych byy
po jakim czasie prywatyzowane.
Klasycznym przykadem by los Sowa Polskiego. Spdzielnia
dziennikarska miaa w spce 4 udziay na 12, zarejestrowane przed
przekazaniem spdzielni przez Komisj praw do tytuu. Po jego uzy
skaniu przeniesiono prawo do tytuu na spk, a ta z kolei zawara
spk z norwesk Orld. W ten sposb w pierwszym etapie prawo
do tytuu przechodzio na spk, ktra nastpnie wchodzia w spk
z koncernem zagranicznym i ten ostatecznie przejmowa pismo.
Prostszy sposb polega na tym, e inwestorzy po uzyskaniu
prawa do tytuu szybko sprzedawali go zagranicznym nabywcom,
gwnie Orldi i francuskiemu Hersantowi, a ci z kolei odsprzedawali
pras lokaln koncernom niemieckim. W rezultacie polska prasa tere
nowa, np. prasa lska, znalaza si w rkach gwnie koncernw nie
mieckich, czemu Komisja Likwidacyjna chciaa zapobiec i odrzucaa
oferty niemieckie.
W lutym 1991 roku Komisja Likwidacyjna postanowia za
12 mld starych zotych sprzeda Sztandar Modych Fundacji
Edukacji Ekonomicznej, Fundacji Kultury Polskiej i Polskim Nagra
niom. Decyzj t popary Solidarno i zesp redakcyjny. Tym
czasem w kwietniu tytu sprzedano spce SM-Media, ktra po
kilku miesicach odsprzedaa 39 proc. udziaw kapitaowi austriac
kiemu. W pocztku 1994 roku Sztandar Modych kupia spka
218
Fibak-Marquard Press i JMG Ost Presse Jrga Maruarda. Nastpia
wwczas zmiana tytuu na Sztandar i odejcie od formuy pisma
modzieowego. W 1997 roku Sztandar przesta si ukazywa.
Sprzeda tytuw prasowych
Ze znanych tytuw sprzedano m.in. Gazet Wspczesn, Dzien
nik Batycki, Gos Wybrzea, Nowiny, Film, Ekran, Zycie
Warszawy, Express Wieczorny. Do listopada 1991 roku Komisja
sprzedaa w trybie przetargu 71 tytuw - w tym te najwaniejsze
i najbardziej cenne, a poza przetargiem 6 pism.
Wedug Najwyszej Izby Kontroli wiele tytuw zostao sprzeda
nych po zanionych cenach.
Gdyby wycznym kryterium wyboru oferty bya najwysza cena, to
wpywy ze sprzeday w tych przetargach byyby wysze o 72 miliardy
[starych - aut. j zotych tj. okoo 55 procent w stosunku do uzyska
nych
- napisali kontrolerzy NIK w sprawozdaniu pokontrolnym RSW
Prasa-Ksika-Ruch48.
Najwicej kontrowersji wzbudza fakt, e Komisja Likwidacyjna
podejmowaa samodzielnie decyzje o sprzeday tytuw, wrd kt
rych znalazy si najpopularniejsze pisma, m.in. Zycie Warszawy
- wczesny potentat na rynku ogosze prasowych, ktre przeja
Gazeta Wyborcza i Express Wieczorny. Mona si o tym prze
kona czytajc archiwalne numery Gazety Wyborczej, ktra sporo
miejsca powicia tym dziennikom, relacjonujc na bieco prace
Komisji Likwidacyjnej.
Za rzdw Mazowieckiego najbardziej dochodowym pismem
byo wielonakadowe - w weekendy majce 700 tys. egzemplarzy
- Zycie Warszawy. Jego roczny dochd w 1989 roku to blisko
10 miliardw zotych.
219
W pierwszej poowie 1990 roku o przejcie ycia Warszawy
staray si trzy podmioty w ktrych pojawiay si te same osoby: Ofi
cyna Wydawnicza ycie Warszawy, spka zaoona przez Artura
Howzana, redaktora naczelnego W (1989-1990), Dom Pracy
oraz spdzielnia ycie Warszawy. Po sprawdzeniu okazao si, e
Oficyna Wydawnicza ycie Warszawy zostaa zarejestrowana jako
spka z 25-procentowym udziaem RSW Prasa-Ksika-Ruch,
a poniewa powstaa prawdopodobnie po 31 sierpnia 1989 roku, pod
legaa likwidacji49. Nie doszo jednak do niej, gdy koncern nie wpa
ci swego wkadu. Bya to wic spniona prba przejcia dziennika
przez nomenklatur RSW. Ostatecznie Howzan zosta zwolniony
z funkcji redaktora naczelnego, a na jego miejsce Komisja mianowaa
Kazimierza Wycickiego (1990-1993), za Tomaszowi Wokowi
powierzya stanowisko zastpcy redaktora naczelnego i wystawia
tytu na sprzeda.
Dziennik sprzedano za 40 miliardw starych zotych spce
ycie-Press, utworzonej przez 5 udziaowcw: wosk firm STEI
Nicoli Grausa (400 udziaw), spdzielni wydawnicz Czytelnik
(160), Wielkopolski Bank Kredytowy (150), spk Varsovia-Press
- wasno Kazimierza Wycickiego i jego zastpcy Tomasza Woka
(90), Lexecom sp. z o.o. (40) oraz 45 osb fizycznych (160). Ofi
cjalnego poparcia spce ycie-Press udzielia Unia Demokratyczna.
Na zakup tytuu ycie-Press zacigno poyczk w WBK. W maju
1993 roku Nicola Grauso odkupi udziay WBK, a nastpnie od kilku
innych wspwacicieli i na pocztku 1994 roku dysponowa ju 800
z 1000 udziaw.
Grauso, bdcy rwnie wacicielem Polonii 1, prbowa stwo
rzy w ten sposb szeroki koncern medialny, ktrego jedn z pere
ek miao by wanie ycie Warszawy. Kiedy jednak plany
medialne Grauso zaamay si po odmowie udzielenia mu koncesji
na oglnopolsk telewizj, przesta finansowa dziennik i wiosn
1996 roku sprzeda ycie Warszawy biznesmenowi Zbigniewowi
Jakubasowi. Zanim doszo do sprzeday dziennika, Grauso zwolni
220
Tomasza Woka, co spowodowao odejcie grupy dziennikarzy (m.in.
Bronisawa Wildsteina) solidaryzujcych si z usunitym redak
torem naczelnym. Wkrtce utworzyli oni Zycie (zwane yciem
z kropk), ktrym pokierowa Woek.
W grudniu 1999 roku Jakubas pozby si ycia Warszawy
na rzecz przyjaciela Marka Ungiera (majora Wojskowej Suby
Wewntrznej, czyli kontrwywiadu wojskowego, szefa gabinetu prezy
denta Aleksandra Kwaniewskiego) Michaa Soowowa, a ten w roku
2007 odsprzeda tytu Presspublice, wydawcy Rzeczpospolitej.
W 2011 roku dziennik ostatecznie przesta si ukazywa.
W wypadku sprzeday Expressu Wieczornego Komisja
wybraa ofert zwizanej z Porozumieniem Centrum Fundacji Praso
wej Solidarno50, wynoszc 16 mld starych zotych, a odrzucia
ofert dziennikarskiej Spdzielni Pracy Express Wieczorny wspar
tej przez Zjednoczone Przedsibiorstwa Rozrywkowe. Wtedy jednak,
za zgod Komisji i Drygalskiego, nalece do RSW Warszawskie
Wydawnictwo Prasowe zawaro ze Spdzielni Pracy Express Wie
czorny ugod w sprawie wydawania nowego Expressu. Wedug niej
koszty pokrywao Wydawnictwo, a Spdzielnia zrzeka si na jego
rzecz zyskw. W cigu dwch miesicy straty RSW wyniosy ponad
0,5 mld starych zotych i 1 marca 1991 roku wydawanie dziennika
przeja Spdzielnia51. Pniej Express zmieni nazw na Express
Poranny i ostatecznie na jego bazie powsta Super Express. Express
Wieczorny natomiast sta si w poowie 1993 roku wasnoci kapi
tau zagranicznego: pakiet wikszociowy naby szwajcarski koncern
JMG Ost Presse Jrga Marquarda, a mniejszociowy Wojciech Fibak,
zamieszkay wwczas w Monte Carlo.
Komisja sprzedaa z kolei Trybun spce Ad Novum, ktrej
wspwacicielem by Marek Siwiec, a przewodniczcym rady nad
zorczej Aleksander Kwaniewski. Nadal jednak Komisja finanso
waa wydawanie Trybuny, ale pienidze ze sprzeday wpyway do
nowego waciciela, czyli Ad Novum. Dopiero gdy wybuch skandal,
spka miaa uregulowa dugi.
221
Co ciekawe, po nieudanych eksperymentach partyjnych
zarwno Sztandar Modych jak i Express Wieczorny stay si
wasnoci spki JMG Ost Presse szwajcarskiego magnata prasowego
Jrga Maruarda, z ktrym wsppracoway rwnie przedsibior
stwa nalece do Wojciecha Fibaka.
Wszystkie trzy omwione stare tytuy, bdce wanymi ele
mentami systemu prasowego PRL, po perturbacjach lat 90. zostay
zamknite: Sztandar Modych w roku 1997, Express Wieczorny
w 1999, za wydawanie Trybuny zawieszono w 2009 roku.
Na marginesie warto wspomnie, e Rzeczpospolita, jako organ
rzdowy, nie naleaa do RSW, nie podlegaa wic ustawie z 22 marca
1990 roku. W celu jej wydawania powoano w 1991 roku spk
z o.o. Presspublica, w ktrej 51 proc. udziaw mia dotychczasowy
wydawca Pastwowe Przedsibiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita,
za 49 proc. sprzedano Robertowi Hersantowi za 19 mld starych zo
tych. W roku 1996 francuski koncern wycofa si i odsprzeda swoje
udziay norweskiej Orkli, ktra z kolei w 2006 roku sprzedaa swe
udziay angielskiej firmie Mecom Poland (Grupa Mecom). W lipcu
2011 roku, pod naciskiem rzdu, Mecom sprzeda udziay spce
Gremi Media Grzegorza Hajdarowicza. W padzierniku z kolei rzd
sprzeda swoje udziay - take Gremi Media.
Inne skadniki
Udziaw RSW w spkach nie sprzedano w drodze przetargu, jak
stwierdzaa ustawa, gdy jednoczenie przyjto zasady kodeksu handlo
wego, a ten dawa wsplnikom prawo pierwokupu. Likwidacja i wyco
fanie si ze spek oznaczaa ostateczn utrat rodkw finansowych
wyprowadzonych z RSW, ale plusem ustawy byo uniemoliwienie
zakadania nowych spek i dalszego wyprowadzania kapitau52.
Do 30 kwietnia 1992 roku Komisja sprzedaa 11 zakadw w pio
nie poligraficznym. Do najbardziej skandalicznych naleaa sprawa
przejcia Zakadw Prasowo-Fotopoligraficznych w Gdasku i Praso
wych Zakadw Graficznych w Krakowie przez Polsko-Amerykaskie
Towarzystwo Prasowe kontrolowane przez Polsko-Amerykaski Fun
dusz Przedsibiorczoci. Nie do, e zaniono cen nieruchomoci,
to jeszcze umowa sprzeday precyzowaa, i 84,5 proc. ceny zosta
nie zapacona za 10 lat, czyli w roku 2001. W ten sposb nabywca
uzyska! zakady w praktyce za darmo, gdy mg spaci nalenoci
z dochodw.
Zachodni przedsibiorcy przejli take nalece do RSW nie
zwykle cenne nieruchomoci. Byo to moliwe na skutek decyzji
podejmowanych przez czonka KLD Jacka Dbskiego, pniejszego
ministra sportu (1997-2000), ktry w padzierniku 1991 roku, jako
prezes Ruchu, zosta wspzaoycielem spki EMPIK.
Dbski na stanowisko prezesa Ruchu zosta mianowany przez
Jerzego Drygalskiego (obydwaj pochodzili z odzi). Ruch sta si
samodzielnym przedsibiorstwem po decyzji Komisji Likwidacyjnej
o wydzieleniu dziau kolportau i przekazaniu go z caym majtkiem
do Skarbu Pastwa.
Jacek Dbski zadecydowa, e Ruch, w zamian za 40 procent
udziaw, wnis aportem do spki EMPIK Klub Midzynarodowej
Prasy i Ksiki 10 nieruchomoci, ktre mieciy si w centrum naj
wikszych polskich miast. Wikszo udziaw, 60 procent, obja
zarejestrowana w Szwajcarii firma Kaufring, ktra naleaa do izra
elskiego biznesmena Yarona Brucknera, bliskiego znajomego pniej
szego prezydenta Kwaniewskiego i Marka Siwca. Udziay Kaufring
miay by opacone gotwk: 1,17 miliona nowych zotych. Jednak
prawnicy Brucknera zakwestionowali wycen aportu RSW Prasa-
-Ksika-Ruch i do cakowitej zapaty nie doszo (zabrako 400 tys.).
Najwysza Izba Kontroli, ktra kontrolowaa RSW Prasa-Ksika-
-Ruch, skierowaa zawiadomienie o popenieniu przestpstwa do
warszawskiej prokuratury, ktra umorzya postpowanie ze wzgldu
na znikom spoeczn szkodliwo czynu. W czerwcu 1992 roku
rada nadzorcza Ruchu odwoaa Jacka Dbskiego z funkcji prezesa
223
spki i czonka zarzdu. Przedsibiorstwo byo w fatalnym stanie,
zawierano skrajnie niekorzystne umowy dlatego wczesny prezes
zosta odwoany - wspomina Krzysztof Wyszkowski53. Legendarny
dziaacz opozycji by wwczas czonkiem rady nadzorczej RSW
Prasa-Ksika-Ruch. Inni czonkowie rady dodaj, e Dbski zaj
mowa si gwnie gr w pik ze swoim partyjnym szefem Donaldem
Tuskiem.
Jacek Dbski, zastrzelony 11 kwietnia 2001 roku przez Tadeusza
Maziuka (ps. Sasza) na polecenie swego kuzyna Jeremiasza Bara
skiego (ps. Baranina), w dokumentach IPN widnieje zarejestrowany
jako TW Adam. Wiemy tylko, e rejestracja nastpia w drugiej
poowie lat 80., w czasie gdy Dbski by studentem wydziau poloni
styki Uniwersytetu dzkiego i zosta kolporterem wydawnictw nie
zalenych54. Polityczna droga Dbskiego prowadzia od NZS, przez
Ruch Modej Polski, Narodowe Odrodzenie Polski, UPR, do KLD,
Koalicji Konserwatywnej w AWS i skoczya si na Ruchu Spoecz
nym AWS.
Historia Komisji Likwidacyjnej pokazuje, e od samego pocztku
III RP nie byo adnych liczcych si si po stronie opozycji, ktre
chciayby lub potrafiy zama monopol prasowy byych dziennika
rzy frontu ideologicznego i redakcji uksztatowanych w stanie wojen
nym przez kontrolerw ze Suby Bezpieczestwa.
PRZYPISY
1Cyt. za: B. Dbrowa-Kostka, Dziennikarze. Weryfikacje1982, konspekt filmu dok., Kra
kw 2008.
2 Jerzy Borejsza, wac. Beniamin Goldberg (1905-1952): stalinowski dziaacz kul
tury, modszy brat stalinowskiego oprawcy Jzefa Raskiego, wac. Jzef Goldberg
(1907-1981), oficera NKWD i kierownika VII I , a pniej X Departamentu MBP. Jerzy
i Jzef byli synami dziaacza syjonistycznego i redaktora naczelnego dziennika w jidysz
Der Hajnt Abrahama Goldberga (1880-1933). Jerzy Borejsza pocztkowo fascyno
wa si hiszpaskim anarchizmem, ale ostatecznie wybra skuteczno bolszewikw
224
i wstpi do KPP (1929). Za dziaalno przeciwko pastwu polskiemu przebywa
w wizieniu (1933-1935). We wrzeniu 1939 r. przedosta si do Lwowa, zosta
mianowany dyrektorem Ossolineum, podpisa si pod rezolucj popierajc aneksj
Ukrainy przez ZSRS. Borejsza by czonkiem ZPP i PPR, redagowa organ PKWN
Rzeczpospolita, w 1944 r. zaoy tygodnik Odrodzenie, ktry mia pozyskiwa
lewicow inteligencj dla komunizmu. Po zaostrzeniu linii partii przej redagowanie
Odrodzeniem (1948-1950). Zmar na raka. Jego syn prof. Jerzy Wojciech Borejsza
(ur. 1935) jest historykiem, przewodniczcym komisji obchodw 150-lecia Powstania
Styczniowego.
3 Raport z likwidacji Robotniczej Spdzielni Wydawniczej Prasa-Ksika-Ruch, Warszawa
2001, s. 14 i zacznik nr 60.
4 Ibidem, zacznik nr 10, s. 45.
5 StenogramNadzwyczajnego Zjazdu Delegatw Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, 29-31 pa
dziernika 1980 r., Warszawa 1980, cz. II, s. 30.
6Informacja o wynikach kontroli dziaalnoci Komisji Likwidacyjnej Robotniczej Spdzielni
Wydawniczej Prasa-Ksika-Ruch, Najwysza Izba Kontroli, Zesp Edukacji, Nauki
i Kultury, Warszawa 1992, s. 34. Liczba podpisanych umw bya wiksza, ale nie wnie
siono w kilku wypadkach wkadw.
7 Raport z likwidacji, zacznik nr 63.
8A. Dudek, Reglamentowana rewolucja. Rozkad dyktatury komunistycznej w Polsce1988-1990,
Krakw 2004, s. 194.
9 Wiktor Andrzej Pitus (ur. 1950) ukoczy ekonomi na UW (1973), obecnie pracuje
w Towarzystwie Biegych Rewidentw Sp. z o.o.
10A. Becka, J. Molesta, Sprawozdanie z likwidacji majtku byej Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej, Sopot-Warszawa 2001, cz. 1, s. 28.
11 Pozostaych trzech czonkw Rady Nadzorczej Transakcji nie odegrao wanej roli
po roku 1989: Leszek Tadeusz Biay (ur. 1940), ukoczy histori na UW (1963), by
etatowym pracownikiem PZPR, a pniej posem SdRP (1991-1993), Janusz Basiak
zosta doradc podatkowym.
12 Opinia Departamentu III MS z 22 marca 1986, Huszcza Wiesaw, IPN BU 01896.
13 Ibidem.
14 4.12.1973-06.03.1980, nastpnie od 1981 Departament I. Rozpracowywanie KPN,
rozpracowywanie amerykaskich instytutw politologicznych podczas stypendium
w USA
15 Huszcza Wiesaw, IPN BU 01896.
16 W dniu 21.03.1986 r. zarejestrowany pod nr. 32287 przez Wydz. I I I -I WUSW Kra
kw jako TW o ps. Jerzy. Przekazany w dniu 24.09.1987 r. do Wydz. VII Dep. III
MSW i w dniu 20.11.1987 r. zarejestrowany pod nr. 104466 jako TW ps. Jerzy.
W dniu 19.01.1990 r. zosta wyeliminowany z powodu rezygnacji. Materiaw brak.
W 1987 r. sprawdzany w kartotece oglnoinformacyjnej Biura C MSW przez
225
Wydz. III Dep. III MSW Wczeniej mia kontakty z kontrwywiadem: Meldunek ope
racyjny nr 121/ 83 Wydz. II Dep. II MSW, w ktrym zrelacjonowano odbyt w marcu
1983 r. rozmow M. Siwca, przebywajcego w Australii w ramach Midzynarodowej
Organizacji Wymiany Praktyk Studentw Organizacji i Zarzdzania, z przedstawi
cielem Australian Security Intelligence Office. Meldunek operacyjny nr 121/ 83 z dn.
11.05.1983 r. z kartoteki meldunkw operacyjnych Biura C MSW
17 D. Kania, M. Marosz, Kwany dwr, Gazeta Polska, 8 grudnia 2009.
18 Raport z weryfikacji WSI , s. 81-83, z 374, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html
(dostp: 30 wrzenia 2013).
19 Zenon Michalak w 2001 r. zosta tymczasowo aresztowany pod zarzutem wyudzenia
5 min z. W latach 1992-1994 Michalak sponsorowa klub koszykarski lsk Wrocaw.
Zajmowa 72 pozycj na licie 100 najbogatszych Polakw tygodnika Wprost (1993).
20 Raport z likwidacji, s. 83, zacznik nr 44 i 45.
21 A. Becka, ]. Molesta, op. cit., cz. 1, s. 39-40.
22 Mieczysaw Wilczek, IPN BU 0197/ 486 (mf).
23 Notatki biograficzne dotyczce osb zajmujcych wysze stanowiska w urzdach pastwo
wych, Wodzimierz Natorf, IPN 01210/ 24; Wodzimierz Natorf, IPN BU 01945/ (mf).
24 A. Becka, J. Molesta, op. cit., cz. 1, s. 29.
25 Raport z likwidacji, s. 101, zacznik nr 77.
26 Ibidem, s. 84.
27 Gruntowna przebudowa struktmy RSW Prasa-Ksika-Ruch, Gos Pomorza, 15 lutego
1990, nr 39, s. 1-2.
28 M. Polaczek-Bigaj, Robotnicza Spdzielnia Wydawnicza Prasa-Ksika-Ruch u schyku
okresu PRL i przyczyny jej likwidacji, Kultura i Wychowanie 2013, nr 5 (1), s. 62.
29 Raport z likwidacji, s. 87, zacznik nr 71.
30 J. Baczyski, Prawdziwa historia Polityki, Polityka, 15 stycznia 2000.
31 Chodzi prawdopodobnie o Stanisawa Podemskiego, wieloletniego czonka redakcji
Polityki.
32 Protok posiedzenia Zarzdu z dnia 15 marca 1990, Zacznik nr 71 do Raportu
z likwidacji.
33 A. Becka, J. Molesta, op. cit., cz. 1, s. 13.
34 PAC, abo, Koniec RSW, Gazeta Wyborcza, 20 marca 1990, nr 67, s. 1.
35 Raport z likwidacji, s. 89.
36 Konferencja prasowa Sawomira Tabkowkiego 20 marca 1990 r.
37 Raport z likwidacji, s. 14; A. Becka, J. Molesta, op. cit., s. 49.
38 Raport z likwidacji, zacznik nr 70, s. 204.
39 Strzyczkowski Kazimierz, AIPN BU 797/ 44305.
40 Raport z weryfikacji WSI , s. 89, zacznik nr 89, 89 a, 89 b.
41 Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o likwidacji Robotniczej Spdzielni Wydawniczej
Prasa-Ksika-Ruch, w: Raport z likwidacji, zacznik nr 30, s. 189.
226
42 Raport z likwidacji, zacznik nr 71, s. 215.
43 Stenogram dyskusji na posiedzeniu Sejmu dnia 27 lipca 1991 r. w sprawie sprawozda
nia przewodniczcego Komisji Likwidacyjnej RSW Prasa-Ksika-Ruch Kazimierza
Strzyczkowsldego.
44 Raport z likwidacji, s. 33, zacznik nr 20, 13.
45 T. Mielczarek, Wspczesna polska prasa opinii, Roczniki Prasoznawcze 2007, s. 37-38;
Stenogram z posiedzenia Sejmu, 3 kadencja, 6 posiedzenie, 2 dzie (18.12.1997), 4
punkt porzdku dziennego: Pytania w sprawach biecych, wystpienie Zastpca Pro
kuratora Generalnego Stefan nieko.
46 Marek Krl ujawnia materiay IPN na swj temat, Wprost, 12 grudnia 2007, http:/ /
www.wprost.pl/ ar/ 119548/ Marek-Krol-ujawnia-materialy-IPN-na-swoj-temat/ (dostp:
28 wrzenia 2013).
47 Informacja o wynikach kontroli, s. 15-16.
48 Ibidem, s. 23.
49 Nie ma adnych dokumentw dotyczcych daty zawartej umowy Jedyny dokument
dotyczcy spki, jakim dysponujemy, datowany jest na 12 marca 1990 r.
50 Fundatorami byo sze osb zwizanych z Porozumieniem Centrum: Jarosaw Kaczy
ski, Sawomir Siwek, Maciej Zalewski, Krzysztof Czabaski, Maria Stolzman i Bogu
saw Heba.
51 Raport z likwidacji, s. 111.
52 Ibidem, s. 51.
53 D. Kania, Cie tajnych sub, Warszawa 2012, s. 79.
54 Kartoteka zniszczeniowa Wydziau C Wojewdzkiego Urzdu Spraw Wewntrznych
w odzi. Dziennik rejestracyjny nr 56802 WUSW d - Jacek Dbski TW Adam.
WOJNA SUB.
KONCESJA DLA POLSATU
Pocztek lutego 1994. Pomidzy prezydentem RP Lechem Was
a szefem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Markiem Markiewi
czem trwa burzliwa rozmowa telefoniczna:
- Panie prezydencie, koncesj na telewizj otrzyma Polsat - mwi
Markiewicz i syszy w suchawce miech a zaraz potem wrzask:
- Komu przyznalicie koncesj, kto to jest, ile wam da? Ile wzie
- atakuje Wasa.
- Panie prezydencie, nic nie wziem, od nikogo nic nie wziem
- odpowiada Markiewicz.
- Polsce nie pomoesz i sobie nie zaatwisz. Ze mn nie wygrasz,
za may jeste - grozi Wasa i rzuca suchawk1.
Niemal miesic po rozmowie, 1 marca 1994 roku, Marek Mar
kiewicz w wietle jupiterw podpisuje koncesj dla telewizji Polsat
i ujawnia dziennikarzom, e Wasa mu grozi. Kilkanacie minut
pniej Wasa, amic ustaw, odwouje Markiewicza z funkcji prze
wodniczcego KRRiT
Pocztki
Pierwsz firm z udziaem kapitau zagranicznego Zygmunt
Solorz zaoy w 1991 roku. Agencja ds. Inwestycji Zagranicznych
228
wydaa Solorzowi zezwolenie na utworzenie spki z o.o. Solar z sie
dzib we Wrocawiu. W dokumentach Al Z w zwizku z Solarem
pojawia si nazwisko Jerzego Malankiewicza, dyrektora Biura Analiz
i Wnioskw Inwestycyjnych Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych.
Szkolony przez KGB i dziaajcy pod przykryciem funkcjonariusz
Suby Bezpieczestwa Jerzy Malankiewicz w 1990 roku w stop
niu majora pracowa w Departamencie II M SW gdzie by zastpc
naczelnika i jednoczenie dyrektorem w AIZ2.
Jednym z najwaniejszych ludzi w biznesie Zygmunta Solorza
by Piotr Nurowski, w latach 1981-1984 I sekretarz ambasady PRL
w Moskwie, od samego pocztku zwizany z Polsatem. Nurowski
jako szef Polskiego Komitetu Olimpijskiego by czonkiem oficjal
nej delegacji udajcej si 10 kwietnia 2010 roku do Katynia i zgin
w katastrofie pod Smoleskiem.
W synnej rozmowie Adama Michnika z Lwem Rywinem
z 22 lipca 2005 roku ten drugi mwi:
Solorz jest czowiekiem, ktry rozpierdala kady interes. Polsat po
prostu by trafiony. Nurowski zaatwia te sprawy politycznie i orga
nizacyjnie.
Na zadane przez Michnika pytanie: Kto mu poradzi [tj. Solo
rzowi - aut,], eby wzi si za telewizj, przecie to jest czowiek
w ogle z innej apanki, Rywin odpowiada:
Nurowski. Nurowski to wtedy przez Majkowskiego i poprzez te,
twierdzi, e to on zaatwia wszystko. I by ukad taki z Universa-
lem, nie wiem, czy siedzi, czy nie siedzi, pierwsze pienidze stamtd
dosta. Jak on si nazywa [...] Przywieczerski3.
W Raporcie z weryfikacji WSI Nurowski figuruje jako tajny
wsppracownik wywiadu wojskowego PRL o pseudonimie Tur.
W Raporcie zamieszczono informacj, e wiedza na temat Tura
pochodzi z jego teczki personalnej. Wynika z niej, e Piotr Jan
ROZDZIA 5. WOJNA SUB. KONCESJA DLA POLSATU
229
Nurowski zosta zwerbowany do wsppracy z wywiadem wojsko
wym PRL w 1985 roku, realizujc m.in. zadania dla Agentural-
nego Wywiadu Strategicznego (Oddzia Y). Decyzja o powoaniu
Oddziau Y zapada na poziomie szefw wywiadw pastw Ukadu
Warszawskiego4, a wic na polecenie Sowietw w czasie sprawowa
nia wadzy przez Andropowa. Oddzia Y pierwotnie mia zajmo
wa si werbowaniem i przerzutem nielegaw5, ale ju w 1985 roku
zmieniono jego zadania, skoro od listopada tego roku na osobnym
koncie Oddziau zaczto gromadzi wpywy pozabudetowe, wyni
kajce z jego dziaalnoci operacyjnej. To owa dziaalno operacyjna
staa si gwnym celem oddziau Y od roku 1985. Powierzono
mu bowiem realizacj zadania reorientacji wywiadu i stworzenia
sieci przedsibiorstw majcych stanowi tajne ekspozytury komuni
stycznych sub6. Po roku 1991 Nurowski kontynuowa wspprac
z Zarzdem II WSI .
W grudniu 2006 roku na konferencji prasowej zorganizowanej
przez Polsat Nurowski przyzna si do wsppracy ze subami PRL
i wyda owiadczenie, e w latach 1986-1990, bdc na placwce
zagranicznej MSZ, wykonywa powierzone mu zadania w zakresie
obronnoci i bezpieczestwa Polski7.
W jednej z notatek czytamy, e Gen. Malejczyk poprosi wsp
pracownika o zdjcie z anteny kontrowersyjnego programu o tzw. fali
w wojsku. Tur obieca to uczyni8. Oficerowie WSI liczyli m.in. na
to, e Nurowski pomoe im w nawizaniu wsppracy z wacicielem
Polsatu Zygmuntem Solorzem9. Nie byy to rachuby bezpodstawne,
skoro ju w roku 1991 Nurowski zosta dyrektorem biura handlowego
spki Solorza Solpo. Firma ta wczeniej dostaa poyczk z Fundu
szu Obsugi Zaduenia Zagranicznego10.
Warunkiem technicznym nadawania satelitarnego przez Polsat
by dostp do tzw. transpondera, czyli przekanika satelitarnego.
W roku 1992, celem nawizania kontaktu z konsorcjum Eutelsat,
Nurowski zwrci si o pomoc do swojego francuskiego przyja
ciela Zygmunta Olawiskiego. By to czowiek z wyjtkowo barwn
230
przeszoci. Polak z pochodzenia, urodzony we Francji, w czasie
wojny suy w armii polskiej w Anglii. Potem pracowa w przemyle,
bdc rwnoczenie oficerem sub specjalnych11.
W latach 1984-1986 Nurowski pracowa w Departamencie
Azji, Afryki i Australii w MSZ. Z tego powodu zosta skierowany do
Maroka na stanowisko radcy w tamtejszej ambasadzie PRL (1986-
-1990). I wanie w Rabacie mia pozna Olawiskiego. Solorz
i crka Olawiskiego zaoyli spk Polbred, ktra wykupia prawa
do transpondera.
Polsat pierwszy program pokaza w niedziel 5 grudnia 1992 roku.
Transponder by wynajty od pocztku miesica, jednak nie udao
si przygotowa do emisji adnego programu. Postanowiono wic,
e przez pierwsze cztery dni pokazywana bdzie tylko zielona plan
sza z napisem, e na tym kanale rozpocznie wkrtce nadawa polska
telewizja satelitarna. Aby plansza nie bya zupenie niema, w tle
miaa rozbrzmiewa muzyka Chopina w wykonaniu Janusza Olejni
czaka. [...] 1 grudnia Piotr Nurowski pojecha z drogocenna kaset
do orodka nadawczego holenderskiej stacji NOB w miasteczku
Hilversum. [...] W studiu nadawczym zebrao si kilkanacie osb,
ktre chciay obejrze start nowej telewizji. Nurowski by w tym
gronie jedynym Polakiem. Wyj ze swojej teczki kaset z plansz
i muzyk Chopina, po czym woy j do magnetowidu. Dokad
nie o godz. 16:29:59 nacisn zielony guzik z napisem Play. Polsat
zacz nadawa12.
Polsk wersj jzykow zachodnich filmw nadawanych przez
Polsat nagrywano w studiu, ktre miecio si w pokoju na Saskiej
Kpie w Warszawie. Konsultantem studia by Edward Mikoajczyk,
znajomy Nurowskiego13.
Edward Mikoajczyk w przeszoci by prezenterem w kierowa
nym przez Mariusza Waltera Studio 2 i pisywa do pisma modzie
owego Walka Modych, ktre wwczas podlegao Nurowskiemu
jako kierownikowi Wydziau Propagandy i Prasy Zarzdu Gwnego
Zwizku Modziey Socjalistycznej. Pniej Mikoajczyk pracowa
231
w ambasadzie PRL w Jugosawii. W 2007 roku Raport z weryfika
cji WSI umieszcza Mikoajczyka w Aneksie pt.: Zidentyfikowane
osoby wsppracujce niejawnie z onierzami WSI w zakresie dzia
a wykraczajcych poza sprawy obronnoci pastwa i bezpiecze
stwa Si Zbrojnych RP14.
Co do legalnoci nadawania w Polsce Polsatu zdania w tym cza
sie byy podzielone: jedni uwaali, e jest to czyste piractwo, jak
w przypadku wszystkich innych stacji telewizyjnych nadajcych przy
pomocy satelity z zagranicy, inni wyznawali zasad - co nie jest
zabronione, jest dozwolone. Sprawa bya tym bardziej skompliko
wana, e dopiero 29 grudnia 1992 roku uchwalono ustaw o radiofo
nii i telewizji, ktra wesza w ycie 3 stycznia 1993 roku15.
W pierwszym okresie nadawc telewizji Polsat bya spka
Vireco powoana przez grup biznesmenw, wrd ktrych by Zbi
gniew Niemczycki - wedug znajdujcych si w IPN dokumentw
zarejestrowany od 1972 roku przez Sub Bezpieczestwa jako
TW Jarex16. Zdjto go z ewidencji kontrwywiadu w padzierniku
1982 roku. Akta sprawy przekazano do Wydziau II Departamentu
I MSW. Wydzia II wywiadu cywilnego zajmowa si dziaaniami
wywiadowczymi przeciwko USA, dokd Niemczycki wraz on Kata
rzyn wyjechali. Powrcili do Polski w latach 80.
Niemczyckiego pozyskano w 1972 roku na zasadzie dobrowol
noci do zagadnienia dziennikarze i studenci do sprawy o krypto
nimie Mendoza. Materiay przesano do Departamentu I MSW
w padzierniku 1982 roku. W 1989 roku pojawia si informacja,
e Niemczycki zarejestrowany jest przez wywiad MSW. Z karty
z 1990 roku wynika, e tym razem jako rozpracowanie operacyjne
o kryptonimie Jarex. Akta sprawy zostay zniszczone17.
Spka Vireco, jak wynika z dokumentw firmy18, powstaa
20 listopada 1990 roku. Jej gwnym udziaowcem by Zbigniew
Niemczycki, mieszkajcy wwczas w USA. 15 listopada 1990 roku
Prezes Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych wyda zezwolenie na dzia
alno w Polsce spki Yireco, ktra posiadaa kapita zagraniczny.
W imieniu AIZ spraw Vireco zajmowa si - podobnie jak w przy
padku Solaru - Jerzy Malankiewicz.
Po dwch latach, w listopadzie 1992 roku, Zygmunt Solorz sta
si jedynym udziaowcem Vireco Sp. z o.o. Jak wynika ze znajdujcych
si w KRS dokumentw, Solorz posugiwa si wwczas paszportem
konsularnym wydanym przez Konsula RP w Paryu. Jest to o tyle cie
kawe, e 23 listopada 1990 roku Wojewdzki Urzd Spraw Wewntrz
nych w Radomiu przesa do tamtejszego Urzdu Miasta paszport kon
sularny na nazwisko Zygmunt Solorz wydany przez misj wojskow
w Berlinie. [...] W/ w powrci ze staego pobytu i uzyska zgod na
osiedlenie si w Radomiu [...] - czytamy w dokumencie, ktry aktu
alnie znajduje si w zasobach Instytutu Pamici Narodowej19.
21wrzenia 1993 roku spka Vireco przeksztacia si w PAI-Film
i pod t nazw funkcjonowaa do momentu likwidacji, co nastpio
w grudniu 2000 roku.
Polsat jako odrbna spka zostaa zarejestrowana w marcu
1993 roku. Jej udziaowcami, oprcz Solorza, zostali Andrzej Rusko
i Jzef Birka. Kiedy 2 marca 1993 roku na posiedzeniu KRRiT Bole
saw Sulik i Andrzej Zarbski zapytali Solorza czy w PTS Polsat
s pracownicy zwizani ze subami bezpieczestwa, wywiadu czy
kontrwywiadu, usyszeli w odpowiedzi nazwiska p. Rusko, p. Birki,
p. Nurowskiego, p. Majkowskiego. Solorz
stwierdzi, e pracuje z nimi od duszego czasu, s jego najbliszymi
wsppracownikami, trudno natomiast powiedzie - odnoszc si do
tego pytania - o wszystkich pracownikach POLSAT-u20.
W firmach Zygmunta Solorza zatrudnienie znaleli ludzie zwi
zani z komunistycznym systemem, m.in. byy PRL-owski dyplomata,
absolwent Akademii Dyplomatycznej w Moskwie Andrzej Majkow
ski. W 1968 roku zasyn on z antysemickich wystpie, pniej
zosta zarejestrowany jako kontakt operacyjny SB21, co sam potwier
dzi w zoonym owiadczeniu lustracyjnym.
233
W gronie najbardziej zaufanych ludzi waciciela Polsatu, kt
rzy znaleli zatrudnienie w firmie Solorza, znalaz si rwnie gen.
Jerzy wiek - w okresie stanu wojennego komendant KSMO i jedno
czenie zastpca komendanta gwnego MO. Przeszkolony w ZSRS
i na Kubie Jerzy wiek od 1985 roku pracowa na etacie niejawnym
w Gwnym Urzdzie Ce22.
O Jerzym wieku zrobio si gono w latach 90., w zwizku
z jego udziaem w aferze alkoholowej - jednej z pierwszych afer
w Polsce po 1989 roku. Dotyczya ona dziaalnoci byych mini
strw rzdu Mieczysawa F. Rakowskiego oraz pracownikw GUC,
zwizanej z nieprawidowociami przy imporcie napojw alkoholo
wych. Afer zaj si Trybuna Stanu, ktry 18 czerwca 1997 roku
skaza Dominika Jastrzbskiego, b. ministra wsppracy gospodar
czej z zagranic, oraz Jerzego wieka, prezesa GUC, na kary pozba
wienia biernych praw wyborczych oraz zakaz piastowania funkcji
publicznych przez pi lat.
Rozgrywki UOP
W poowie 1993 roku, gdy KRRiT wyonia dziesiciu kandydatw
na oglnopolskich nadawcw, jej szef - Marek Markiewicz - zwrci
si do sub specjalnych o sprawdzenie.
Poszedem najpierw do wczesnego ministra spraw wewntrznych
Andrzeja Milczanowskiego, ktry skierowa mnie do szefa Urzdu
Ochrony Pastwa Koniecznego. Przedstawiem wniosek o sprawdze
nie kandydatw i byem przekonany, e otrzymam pen informacj
- wspomina Markiewicz23.
Ju po przyznaniu koncesji okazao si, e UOP na ten sam
temat, czyli opracowania informacji odnonie kandydatw na ogl
nopolskich nadawcw, sporzdzi trzy rne wersje notatki.
234
Ogln, przez nikogo nie podpisan notatk przynis mi wcze
sny szef kontrwywiadu Konstanty Miodowicz. Pniej okazao si,
e inn notatk na ten sam temat dosta premier Waldemar Pawlak
a jeszcze inn prezydent Lech Wasa
- wspomina Markiewicz.
Pierwsza z tych notatek, przeznaczona dla szefa KRRiT, zawie
raa oglne dane, z ktrych - jak mwi Markiewicz - niewiele wyni
kao. Druga notatka trafia do wczesnego premiera Waldemara
Pawlaka i bya de facto analiz dokumentw, ktre KRRiT dostaa
od wnioskodawcw ubiegajcych si o koncesj telewizyjn. Kolejna
notatka trafia do Lecha Wasy i zawieraa informacje operacyjne na
temat kandydatw.
Premier Pawlak pokaza mi notatk sporzdzon przez UOP i onie
miaem - bya ona kompletnie inna od tej, ktr dostaem
- wspomina Marek Markiewicz.
Gdy do mediw przecieka informacja o trzech notatkach,
wybuch skandal, a wczesny szef UOP Gromosaw Czempiski,
byy oficer komunistycznego wywiadu, musia si tumaczy przed
sejmow komisj administracji i spraw wewntrznych, ktrej posie
dzenie w tej sprawie odbyo si w kwietniu 1994 roku, ju po odwo
aniu Markiewicza.
Na konferencji prasowej Gromosaw Czempiski przyzna, e
notatki byy identyczne, ale nie identyczne w treci. Szef Urzdu
potwierdzi, e byy trzy notatki, z ktrych kada bya przeznaczona
wycznie dla konkretnego adresata, z tym e do premiera i prezy
denta trafiy z klauzul: cile tajne specjalnego znaczenia.
Pytany przez dziennikarzy, czy przyznanie Zygmuntowi Solo-
rzowi koncesji na oglnopolsk telewizj zagraa bezpieczestwu
pastwa, Czempiski odpar enigmatycznie, e nie ma na to wystar
czajco mocnych materiaw, chocia wczeniej zapewnia on,
e w Urzdzie Ochrony Pastwa nie ma sprawy Polsatu. Wedug
235
nieoficjalnych informacji Czempiski mia zmieni zdanie po rozmo
wie z Was.
Jeszcze przed przyznaniem koncesji przeszoci waciciela Pol
satu, czyli Zygmuntem Solorzem, zainteresowali si dziennikarze
Rzeczpospolitej i ycia Warszawy, ktre wwczas naleao do
Nicoli Grauso - woskiego przedsibiorcy Wystpi on o koncesj dla
stacji Polonia 1, ktrej by wacicielem. Grauso by jednym z fawo
rytw - tajemnic poliszynela byy jego wietne kontakty z Lechem
Was i Mieczysawem Wachowskim, o czym wiadczya m.in. obec
no Wasy na antenie pirackiej Polonii 1, ktrej udziela wywiadw.
O ile byo powszechnie wiadomo, e Grauso jest wacicielem sar-
dyskiej telewizji, o tyle o Solorzu nie wiedziano nic poza tym, e jego
telewizja Polsat nadaje z Holandii za porednictwem satelity. Dopiero
wycig po koncesj, ktra zapewnia naziemny sygna i legalne nada
wanie, sprawi, e dziennikarze zainteresowali si Solorzem.
W czasie gdy KRRiT decydowaa o tym, kto dostanie oglno
polsk koncesj, 27 stycznia 1994 roku w Rzeczpospolitej ukaza
si artyku autorstwa Anny Wielopolskiej i Rafaa Bubnickiego pt.
Polsat: czysty polsko-niemiecki kapita, w ktrym czytamy:
Jeszcze dwa lata temu prasa pisaa o nim nikomu nieznany biz
nesmen z Wrocawia, mylc na dodatek jego nazwisko. Na arenie
prasowej pojawi si do nagle, ale wejcie to byo znaczce. Zyg
munt Solorz kupi wwczas 51 procent udziaw w dzienniku Kurier
Polski, zwizanym ze Stronnictwem Demokratycznym. Dzi przy
goda z mediami siga stara o koncesj na oglnopolsk telewizj
prywatn i wedug wszelkich prognoz oraz rozmaitych wypowiedzi
Pol Sat Zygmunta Solorza jest, jeeli nie faworytem, to przynajmniej
jednym z czterech asw.
W kolejnych artykuach dziennikarze Rz pisali, e
Solorz jest postaci dosy zagadkow, wok ktrej mno si nie
jasnoci dotyczce jego tosamoci i obywatelstwa, przeszoci,
236
sposobu, w jaki doszed do swego majtku oraz sposobu, w jaki pro
wadzi interesy w kraju i za granic. Waciciel Pol Satu uywa co
najmniej czterech nazwisk i co najmniej kilku dowodw tosamoci.
Zanim uzyska koncesj telewizyjn by zamieszany w sprawy sdowe
zwizane z przemytem papierosw i alkoholu oraz ze spekulacyj
nymi transakcjami rublowymi. Korzysta z poyczki udzielonej mu
przez FOZZ, a czst praktyk byo operowanie gotwk pochodzc
z walizki. W dokumentach sdu wrocawskiego wystpowa jako
obywatel niemiecki. Rwnie czsto, jak nazwiska, zmienia adresy
i miejsca zamieszkania. Niektre z adresw, jak stwierdzilimy, byy
fikcyjne. By aresztowany przez policj niemieck i karany przez tam
tejszy sd. Drugie z jego nazwisk (Piotr Podgrski) figurowao na licie
osb poszukiwanych listem goczym przez policj austriack. [...]24.
Waciciel Polsatu podat do sdu wydawc Rzeczpospolitej.
W trakcie procesu okazao si, e Solorz rzeczywicie zosta skazany
przez austriacki sd za przemyt papierosw z terenu RFN do Austrii
w okresie od 31 marca do 2 kwietnia 1983 roku (600 tys. sztuk papie
rosw marki Marlboro 100 S)25.
Do swoich zwizkw z FOZZ26 Solorz przyzna si dopiero po
latach:
Mj jedyny kontakt z FOZZ polega na uzyskaniu jednej krtkoter
minowej poyczki z moim zabezpieczeniem, oferowanej na warun
kach rynkowych, ktr w terminie spaciem. Zygmunt Solorz-Zak27.
Warto jednak zwrci uwag na fakt, e latem 1994 roku
20 proc. udziaw w Polsacie mia Universal, ktrego prezesem by
Dariusz Przywieczerski, byy aparatczyk Komitetu Centralnego
PZPR i od roku 1987 tajny wsppracownik Departamentu II MSW
o ps. Grabiski28, jeden z gwnych bohaterw Funduszu, ska
zany w procesie FOZZ. Dyrektorem generalnym Polsatu zosta za
znany z afery karabinowej Jerzy Napirkowski, ktry w czasie
dziaania Funduszu Obsugi Zaduenia Zagranicznego by wicemi
nistrem finansw29. To on rwnie uczestniczy w rozmowie z byym
237
oficerem SB Aleksandrem Gawronikiem w sprawie otwarcia kantorw
po zmianie prawa dewizowego, tak by SB mogo zarobi na ju legal
nym handlu dewizami30.
Sprawa koncesji dla Polsatu nieoczekiwanie wrcia w lipcu
2008 roku za spraw ujawnionych przez Dziennik zezna Krzysz
tofa Baszniaka, wiceministra pracy w rzdzie Waldemara Pawlaka
(26 padziernika 1993-1 marca 1995).
[...] Wachowski wzywa na dywanik Koniecznego, wwczas szefa
UOP-u, kaza sobie dostarcza materiay z rozpracowa Solorza
i Nurowskiego. Wachowski lea pijany w wannie, a Konieczny sta
nad nim i czyta. [...] Wachowski wymusza na Iwanickim, eby
zamkn Solorza i Nurowskiego. Solorz i Nurowski ukrywali si
w hotelu Pera w Olenicy - mona przeczyta w zeznaniach Basz-
niaka, ktry w rozmowie z Dziennikiem przyznaje, e to przyja
ciel Wachowskiego i Solorza, radomski pose Porozumienia Centrum
Tadeusz Kowalczyk, pomg zaatwi koncesj dla Polsatu.
Ja nie zwariowaem. Wiem o tym od Kowalczyka. Taka chyba
bya III RP - tak swoje zeznania Baszniak skomentowa w rozmowie
z Dziennikiem [...]31.
Zamroona koncesja
Mimo przyznania koncesji Polsatowi jego konkurenci nie zoyli
broni. Do Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego zaczy napywa
skargi wacicieli telewizji, ktrzy nie dostali koncesji, m.in. od Nicoli
Grauso.
[...] Dnia 5 sierpnia (1994 r.) nieoczekiwanie NSA (Naczelny Sd
Administracyjny) na niejawnym posiedzeniu wstrzyma wykonanie
koncesji przyznanej Polsatowi. Poniewa decyzja bya preceden
sowa, nie wiedziano, co ona w praktyce oznacza. W najbardziej
238
skrajnym wariancie mona byo rozumie jako wstrzymanie nada
wania naziemnego programu, co mogo by miertelnym ciosem dla
tej stacji. Mogo to jednak zaowocowa wnioskiem o odszkodowa
nie ze strony Skarbu Pastwa z tytuu poniesionych ju przez Polsat
kosztw Krajowa Rada orzeka wic, e stacja moe nadal nada
wa, wszelako do chwili rozstrzygnicia sprawy nie otrzyma nowych
czstotliwoci oraz nie moe uruchomi nowych nadajnikw [...]
Zamroenie koncesji dla Polsatu byo sygnaem, e moe by ona
cofnita. [...]32.
Niespodziewanie dla graczy medialnego rynku wczesny mini
ster sprawiedliwoci w rzdzie PSL-SLD Wodzimierz Cimoszewicz
podj decyzj o wyczeniu wszystkich nielegalnych nadawcw.
Bya to decyzja bez precedensu - w cigu jednego dnia zapanowaa
cisza w eterze zajmowanym przez nielegalnych nadawcw - widzowie
mogli tylko oglda te stacje, ktre miay koncesje
- wspomina Marek Markiewicz.
[...] Do wtorku Ministerstwo cznoci zawiadomi Ministerstwo
Sprawiedliwoci o wszystkich stacjach telewizyjnych nadajcych na
czstotliwociach nalecych do MON i na czstotliwociach nie
objtych ofert Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Wiadomo, e na
tej licie znajdzie si 12 stacji lokalnych sieci Polonia 1 nalecej do
sardyskiego biznesmena Nicoli Grauso oraz warszawska stacja Jacka
elezika Top Canal. Bdzie to wystarczajca podstawa do tego, by
prokuratura rozpocza ciganie pirackich stacji. [...] Naczelna Pro
kuratura Wojskowa - ustalono na wczorajszej naradzie - ma zbada,
jak to si stao, e przez dwa lata Polonia 1dziaaa w eterze m.in. na
czterech czstotliwociach bdcych w dyspozycji wojska i czy wadze
wojskowe zrobiy wszystko, aby temu zapobiec. Uczestnicy narady
wezwali przedstawicieli pastwa, aby nie wystpowali wicej przed
kamerami pirackich stacji. Jak wiadomo, niedawno w sieci Grauso
wystpili m.in. prezydent Lech Wasa i prezes Trybunau Konstytu
cyjnego Andrzej Zoll [...]
239
- pisaa 20 sierpnia Gazeta Stoeczna, warszawski dodatek do
Gazety Wyborczej33.
Kilka dni po wyczeniu z eteru Polonii 1w mediach ukaza si
list pracownikw 12 stacji telewizyjnych nadajcych w sieci Polonia 1
nalecej do Nicoli Grauso. List otwarty podpisany przez Komitet
Koordynacyjny Pracownikw Polonii 1by skierowany do wadz pa
stwa, by
jak najszybciej i z korzyci dla wszystkich zainteresowanych stron
rozwiza konflikt. Obecnie dowiadujemy si, e Rada, by mc rozpa
trzy ponownie podanie stacji Polonii 1o koncesje, wymaga, by nasze
telewizje wyczyy swe nadajniki. Gdyby do tego doszo, stanowioby
to powan krzywd dla naszych telewidzw, klientw reklamowych,
a przede wszystkim dla nas i dla naszych rodzin, poniewa podobna
decyzja oznaczaaby utrat miejsc pracy34.
List by te odpowiedzi na skierowanie do warszawskiej pro
kuratury zawiadomienia o popenionym przestpstwie przez wa
cicieli Polonii 1oraz telewizji Top Canal, ktre nadaway bez kon
cesji.
Walka Solorza przed NSA trwaa do 21 wrzenia 1994 roku
- w tym dniu Naczelny Sd Administracyjny wyda ostateczny
wyrok. Sd utrzyma w mocy koncesj odrzucajc wnioski konku
rencji z wyjtkiem jednego. NSA uniewani obietnic, e Polsat
otrzyma w przyszoci czstotliwoci pozwalajce mu obj zasigiem
80% terytorium kraju35.
emek w grze o telewizj
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie przyznaa koncesji Polonii 1,
poniewa - zdaniem Rady - zbyt duo udziaw naleao do sar-
dyskiego biznesmena. Gdy Grauso przekona si, e nie ma szans
na koncesj i na dodatek ma przeciw sobie prokuratur i suby
specjalne, sprzeda najpierw Poloni 1 a pniej ycie Warszawy
likwidujc tym samym wszystkie swoje interesy w Polsce.
6 wrzenia 1994 roku Polonia 1 trafia do Polskiej Korporacji
Handlowej. Na jej czele stan biznesmen Rudolf Skowroski, kt
rego nazwisko figuruje w archiwum wywiadu PRL.
W. w. [Rudolf Skowroski - aut.] zosta przejty na kontakt z Dep. III
MSW. Zrealizowa w trakcie wsppracy z nami zadania wywiadow
cze w kraju i za granic. Od roku jest nim utrzymywany kontakt tylko
sporadyczny ze wzgldu na utrat moliwoci wywiadowczych, przy
czym nie przewiduje si ew. wznowienia sprawy
- napisa 11 stycznia 1990 roku por. Piotr Filanowski, inspektor
Wydziau XI Dep. I MSW w postanowieniu o zniszczeniu akt sprawy
czynnej o kryptonimie Setti36.
Co ciekawe, w spkach Rudolfa Skowroskiego zasiada Alek
sander Makowski, byy esbek, wieloletni funkcjonariusz wywiadu
PRL, naczelnik Wydziau XI Departamentu I MSW, w ktrym bya
prowadzona sprawa Setti. Wydzia XI zajmowa si przeciwdzia
aniem dywersji ideologicznej, infiltracj rodowiska emigracyjnego,
rozpracowywaniem kontaktw Zachodu z opozycj, szlakw przerzu
towych, kontrol cznoci midzy podziemiem w kraju i placwkami
S za granic (m.in. Bruksela, Pary) i w zwizku z tym orodkami
S w Warszawie, Gdasku, Szczecinie, Poznaniu i Wrocawiu.
Niemal pewne jest, e Polska Korporacja Handlowa zostaa zao
ona z myl o uzyskaniu koncesji telewizyjnej. Wedug dokumen
tw PKH powstaa 25 kwietnia 1994 roku, a wic ju po przyznaniu
koncesji Polsatowi 1 marca i przed decyzj NSA o jej zamroeniu
z 5 sierpnia. Zaoyciele PKH, zdajc sobie spraw z siy kontrakcji
Wasy, ktry oskary Solorza o tworzenie zagroenia dla bezpie
czestwa pastwa, liczyli na odebranie koncesji i wejcie na miejsce
Polsatu. Okres szczytowych dziaa PKH przypad midzy 5 sierpnia
a 21 wrzenia. Przejcie Polonii 1 przez PKH 6 wrzenia wiadczy
ROZDZIA 5. WOJNA SUB. KONCESJA DLA POLSATU 241
0 tym, e waciciele Korporacji mieli pewno, i NSA odbierze kon
cesj Polsatowi. Poparcie dla PKH miao zapewni zwikszenie kapi
tau w sierpniu i wydanie 300 akcji serii B, ktre objo 300 przedsta
wicieli wiata telewizji i polityki.
Prezesem PKH zosta Rudolf Skowroski. W Radzie Nadzorczej
zasiada m.in. Boena Marta Stanescu z Financial Management Tech
nology (FMT) - firmy zwizanej z FOZZ i Grzegorzem Zemkiem
(Dik37). Udziay w FMT mieli: ona Grzegorza Zemka Kamila
Dorota Zemek (20 udziaw), crka Zemkw Izabela (10 udziaw)
1Boena Stanescu (10 udziaw). Grzegorz Zemek by wwczas sze
fem Rady Nadzorczej FMT. Co ciekawe, kiedy NSA zamrozi kon
cesj dla Polsatu (co odczytywano jako szans na koncesj dla Polo
nii 1), z PKFI wycofali si przedstawiciele FMT38.
Niewykluczone, e ludzie zwizani z FOZZ chcieli usun si
w cie - gdyby doszo do postpowania koncesyjnego dla Polonii 1,
jej zwizki z FOZZ byyby zabjcze, jednak faktycznie poprzez inne
firmy Rudolfa Skowroskiego wojskowa bezpieka miaa ogromne
wpywy na PKH. Co ciekawe, Grzegorz Zemek podczas swojego pro
cesu w 2005 roku powiedzia wprost:
FOZZ powsta midzy innymi po to, abym mg kontynuowa zada
nia zlecone mi przez wojskowe suby specjalne39.
W zarzdzie PKH w sierpniu zasiadali: Rudolf Skowroski jako
prezes (do stycznia 1995), January Gocimski, Leonard Praniewski
i Lech Jaworowicz.
W radzie nadzorczej znaleli si: Jacek Merkel jako przewodni
czcy (do stycznia 1995), Aleksander Makowski, Beata Tyszkiewicz,
Kazimierz Morawski, Aleksander Pociej, Stanisaw Jegier.
Bardzo ciekawie wygldaa rwnie lista posiadaczy akcji A Pol
skiej Korporacji Handlowej. Znaleli si na niej m.in. Mieczysaw
F. Rakowski, Romuald Szeremietiew, Leonard Praniewski, January
Gocimski, Lech Jaworowicz, Tadeusz Jastrzbski, Zbigniew Grycan,
Adam Kozowski, Holding Wars, Izba Kupcw i Przemysowcw, Jerzy
Krogulec, Grayna Wencel, Beata Tyszkiewicz, Kazimierz Morawski,
Marek Mikukiewicz, Elbieta Winiewska, Anna Woniak-Starak
i Piotr Bachurski, obecnie wydawca Gazety Warszawskiej.
Biorc pod uwag archiwa komunistycznej bezpieki miao
mona powiedzie, e dobr osb zaangaowanych w PKH nie by
przypadkowy. I tak m.in. wedug znajdujcych si w IPN dokumen
tw January Gocimski to TW Jan40, ktry dziaalno biznesow
zaczyna ju w PRL jako dyrektor w przedsibiorstwie polonijnym
Sofa, zajmujcym si produkcj farb eksportowanych do pastw
zachodnich. Po upadku PRL Gocimski znalaz si w gronie najbo
gatszych Polakw' jako wspwaciciel Legie Ltd., kompanii importo
wej towarw luksusowych. We wadzach PKH znalaz si take jego
pasierb Aleksander Pociej41, adwokat, senator VIII kadencji, ktrym
zosta startujc z list Platformy Obywatelskiej.
W radzie nadzorczej PKH, obok Aleksandra Pocieja, zasiada
wczesny polityk Unii Wolnoci Jacek Merkel, pniejszy wspzao
yciel Platformy Obywatelskiej, a take czonek rady nadzorczej spki
ochroniarskiej kpt. Jerzego Koniecznego Konsalnet. Z dokumentw IPN
wynika, e Aleksander Makowski, naczelnik Wydziau XI komunistycz
nego wywiadu, rozpracowywa Biuro Koordynacyjne Solidarnoci za
Granic w Brukseli, z ktrym w latach 80. wsppracowa Merkel42.
W latach 90. Merkel zasiada w radzie nadzorczej Universalu
- w czasie kampanii wyborczej 1993 roku firma Dukat naleca do
prezesa Universalu przekazaa pienidze na kampani Kongresu Libe
ralno-Demokratycznego (we wadzach ktrego zasiada Jacek Mer
kel) oraz Unii Demokratycznej. Cztery lata pniej, w 1997 roku,
dziennik Zycie ujawni, e partnerem biznesowym Universalu by
radziecki szpieg z paszportem Belize - Siergiej Gawriow43 (wedug
ycia jego spka Wnieszmaszexport zajmowaa si handlem bro
ni), wydalony z Polski jako persona non grata - jego nazwisko poja
wio si w zwizku z zagroeniem prowokacj ze strony rosyjskich
sub specjalnych44.
243
W zarzdzie PKH zasiada partner biznesowy Merkla, Gawri-
owa i Przywieczersldego - Leonard Praniewski, zaoyciel banku
Leonard (zmieni on pniej nazw na Bank Powierniczo-Gwaran-
cyjny).
Kolejna osoba zasiadajca we wadzach PKH a figurujca
w archiwach IPN to Zbigniew Grycan, waciciel Zielonej Budki
- wedug dokumentw IPN w latach 1977-1988 zarejestrowany
przez kontrwywiad jako TW Zbyszek45. Mia on wwczas poma
ga w rozpracowaniu pracownikw ambasady Wielkiej Brytanii,
ktrym wynajmowa swj segment. Z dokumentw zachowanych
w IPN wynika, e bezpieka dobrze oceniaa wspprac. Gry
can wyrejestrowany zosta dopiero, gdy ambasada zrezygnowaa
z wynajmu segmentu46.
W radzie nadzorczej PKH zasiadaa aktorka Beata Tyszkiewicz,
ktra w dokumentach komunistycznej bezpieki figuruje jako Kon
takt Poufny (rejestrowana kategoria wsppracy) Ela47. Wedug
znajdujcych si w IPN dokumentw Ela przekazywaa funkcjo
nariuszom bezpieki informacje na temat obcokrajowcw, z ktrymi
si spotykaa.
Kazimierz Morawski, bliski wsplnik biznesowy Rudolfa Skow
roskiego, zosta w roku 1968 - dziki zwizaniu si z grup mocza-
rowsk - sekretarzem generalnym Chrzecijaskiego Stowarzysze
nia Spoecznego, czyli grupy katolikw rzdowych. Na spotkaniach
z czonkami ChSS w 1968 roku Morawski tumaczy, e syjonici
chcieli koniecznie doprowadzi do rozruchw w Polsce i w tym celu
napucili niepoczytaln grup modziey48. W 1974 roku Moraw
ski zosta prezesem ChSS.
Ostatecznie wadze Polskiej Korporacji Handlowej z planw tele
wizyjnych zrezygnoway po decyzji NSA, na mocy ktrej Polsat utrzy
ma koncesj - wadze PKH zajy si wwczas m.in. inwestycjami na
rynku nieruchomoci. Sam Rudolf Skowroski znikn w 2005 roku
i lad po nim zagin. Jest poszukiwany listem goczym za wrczanie
apwek.
Solorz w archiwach bezpieki
W 2006 roku decyzj prof. Janusza Kurtyki, wczesnego prezesa
Instytutu Pamici Narodowej, zostay otwarte archiwa bezpieki
wojskowej i cywilnej. Badacze (w tym take dziennikarze) mogli zapo
zna si z teczkami funkcjonariuszy sub specjalnych PRL, a take
osb zarejestrowanych w ich kartotekach. Wrd nich by Zygmunt
Solorz - wedug dokumentw zachowanych w IPN zarejestrowany
jako tajny wsppracownik o pseudonimie Zeg49.
Deklaracja wsppracy z SB Zygmunta Solorza (IPN BU 00221/ 6). Ja, Zygmunt
Solorz (Krok), zobowizuj si zachowa w tajemnicy fakt wsppracy z oficerami SB.
Zobowizuj si wykonywa ustalone ze mn polecenia. Informacje bd podpisywa
[lub: bd podpisywane - aut.] Zegarek.
Suby zainteresoway si Zygmuntem Solorzem wiosn 1983 roku,
kiedy ten przyjecha do Polski po uzyskaniu paszportu konsularnego
wystawionego przez konsulat PRL w Wiedniu na jego rodowe nazwisko
245
Krok (nazwisko Solorz przyj po maestwie z Ilon Solorz). Bya to
jego pierwsza wizyta w Polsce po blisko szeciu latach nieobecnoci.
Wykorzystano fakt, e mody biznesmen pojawi si w Biurze Paszpor
towym - porucznik Eugeniusz Gurba z Wojewdzkiego Urzdu Spraw
Wewntrznych w Radomiu, funkcjonariusz Inspektoratu I Wojewdz
kiego Urzdu Spraw Wewntrznych, czyli wywiadu, przeprowadzi
z nim kilka rozmw sondaowych. Suba Bezpieczestwa stwierdzia,
e Solorz ma due moliwoci wywiadowcze. Funkcjonariusze wywiadu
PRL uznali, i Solorz pomoe im rozpracowa pracownikw polskiej
sekcji Radia Wolna Europa, korzystajcych z usug firmy Zygmunta
Solorza - Solorz Export-Import, oraz bdzie informowa na temat dzia
alnoci Polskiej Misji Katolickiej w Monachium i Bawarskiego Komitetu
Solidarnoci77. Za szczeglnie cenne uznano kontakty Solorza z szefem
Misji, 1cs. Jerzym Galiskim; komunistyczny wywiad chcia take, by
Solorz nawiza kontakty z kapelanem RWE ksidzem Janem Ludwicza-
kiem i aktork Barbar Kwiatkowsk-Lass, znan z aktywnej dziaalno
ci w rodowiskach Polonii. Ju wtedy SB doskonale wiedziaa o tym, e
Zygmunt Krok posuguje si dokumentami na nazwisko Piotr Podgrski
oraz Zygmunt Solorz (pniej do tego dojdzie nazwisko ak, po lubie
z Magorzat ak). Kontaktami z Solorzem zajmowali si trzej funk
cjonariusze peerelowskiego wywiadu (Departamentu I MSW): Henryk
Bosak, Zbigniew Poawski i Eugeniusz Fulczyski.
15 lipca 1983 roku SB pobraa od Zygmunta Solorza zobowiza
nie o zachowaniu w tajemnicy faktu wsppracy:
Ja, Zygmunt Solorz (Krok), zobowizuj si zachowa w tajemnicy
fakt wsppracy z oficerami SB. Zobowizuj si wykonywa ustalone
ze mn polecenia. Informacje bd podpisywa [lub: bd podpisy
wane - aut.] Zegarek.
Z zachowanych w IPN dokumentw wynika, e Zygmunt Solorz
wielokrotnie spotyka si z funkcjonariuszami wywiadu PRL i prze
kazywa im informacje. Spraw zakoczono i zoono do archiwum
Departamentu I 28 czerwca 1985 roku.
246
/yC ^
W*t9fcaw&,dnia % atya&ia 1984 t+
g L .
ste7f7jk..
j&Ui&j jpk*
,ri *'* | J
<&>
i
"oy, Pik ^runiitciw Y OH
~
.# i V
R a p o r
^j : ' :j|
z -tu ;r p v *v . ki t s p i p i /.nj i :f p
EaspHkautar<w*j pdstu*ca1 >9^w^-* vn w* Z'/*1,
3 p o t 1 u i . n l o
1/ kkd >r' ?
J TJ', - ',X ri , 1 f*t o a*
l| J r^ to,oo-i29D.
K ir.fe-^c,'! t c* *, okuni *
1/ ?>Cir e<cWk*nia>1ei \ r aieu'<;*< mmk .itr.i1':i**
w a J - u d w I C M k a - k a t e l n a i \ 4 ' , ; i o ' , k i ? | u h ^ j U ! , W o l n s ' u r o -
:^*,?oJLfV *tf p Vuu,'| mm-Ioj \ toapokiun1it-j rî*fakr* po0f Pola
Jerr. e~o , M^kio e -aa dais ino ^J bawarskiego koniti tu
'aT'.C3 */* M t \ t'i CO^fC f Ms rn . OTH i' . pW
agenta.,
N II.: ^' :5?-jru>..5 >v'"' 'ii: i UpU li,i' kklii i ri2 1f 0
maJ gadanie na l ini h p mU eg& kontaktu y k did.v*
kem /Zh / pc icmm powoacie sl n , jago ~Wa^naawy '
ras re-ikty-wowumia kontaktw r posmuypl w:c$Buif^ aktjwiata-
mi ha>*UK< v i o tu f,S )\ .id rn o l M, . - l^rt w ' ^ n i -nu^rroH
z kadrowy a o<n i ki i Wojci shem3 &G PO ?KIB /*ac s.uia rlc*
eone M-ser XI? BepI/
">/ Wsâtemie c^noei wsp i pracowni kie s
Raport z 2 stycznia 1984 roku ze spotkania ze wsppracownikiem
wywiadu ps. Zeg (IPN BU 00221/ 6)
Na pocztku br. z innych jednostek kraj owych nadeszy informa
cje o zainteresowaniu osob Zega ze strony policji RFN i Berlina
Zachodniego. Ujawniony te zosta fakt posugiwania si przez r
do sfaszowanym prawem jazdy na terenie RFN. O wyjanienie tej
sprawy zwraca si do polskich wadz administracyjnych Wydzia
Prawno-Administracyjny Ambasady RFN w Warszawie. Podane
powyej fakty jak rwnie posugiwanie si przez rdo trzema
nazwiskami stanowi zagroenie dla dekonspiracji jego wsppracy
z nasz Sub. Wobec powyszego postanowiono zakoczy wsp
prac ze rdem kryp. Zeg i spraw przekaza do archiwum Depar
tamentu I MSW
- napisa por. Andrzej Przedpeski, inspektor Wydziau XI Depar
tamentu I MSW50. T decyzj zaakceptowa jego przeoony wspo
mniany wczeniej pk Aleksander Makowski.
Przeszo Solorza bya znana funkcjonariuszom Urzdu
Ochrony Pastwa w czasie, gdy Polsat zacz si ubiega o koncesj
telewizyjn. W grudniu 1993 roku szefem UOP zosta Gromosaw
Czempiski, wieloletni funkcjonariusz wywiadu PRL. Jego koledzy
z komunistycznej bezpieki stanowili trzon sub III RP. Flenryk
Bosak, do ktrego w latach 80. trafiay raporty ze sprawy Zega,
by na pocztku lat 90. prominentnym dziaaczem SLD, majcym
doskonae kontakty z kolegami, ktrzy zostali funkcjonariuszami
nowych sub.
Dzi nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego
zawarto teczki Zygmunta Solorza nie zostaa opisana w notatkach
do szefa Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Wiele poszlak wskazuje
na to, e doszo do rozgrywki pomidzy czci tajnych wsppracow
nikw a ich oficerami prowadzcymi z Zarzdu II Sztabu Generalnego
oraz Wojskowej Suby Wewntrznej (wikszo z nich trafia po 22
lipca 1991 roku do Wojskowych Sub Informacyjnych, ktre powstay
w wyniku reorganizacji wojskowych sub specjalnych - Zarzdu II
Sztabu Generalnego oraz Wojskowej Suby Wewntrznej). Ci, ktrzy
chcieli mie realne wpywy, postawili na Polsat, blokujc jednoczenie
M
War z. awa,, 198 5- 06* SS
TAJNE SPEC J AJ
E g z .p o j ed ,
2 -CA DYREKTORA DEPARTAMF.HTU X MSK*
Tow, pk j&jfOnisiaw Z Y C M
AUA-L I SA
operacyj nego nr r e j , 15562 k ry p t. "Z eg".
I. Podstawawsppracy
Do wsppracy nass S u l "Zeg* pozyskany z o sta
w padzi erni k u 1983 r . na z asad z i e dobrow ol noci . Podczas rozmowy
werbunkowej wykorzystani a f ak t prowadzeni a p rzez *'Zeg&*' i nteresw
handlowych z PRIfi zagwarantowano mu nasze przychyl ne stanowi sk o
w tej spraw i e.
Werbunek z o sta ugruntowany spi sani em umowy o wsppracy
ze Sutfoa Wywiadu PRL oraz odebrani em i n f orm acj i d o t kontaktw
rd a z pracownikami RWE i M r/shk/ ' hp
I I . cz no .40
Zgodnie z zal eceni ami K i erowni ctwa D epartamentu
spotk ani a z B2egi eM odbywaj s i c na teren i e k raj u podczas
kai doracowago przyj azdu rd a W pocztkowym ok resi e wsppracy
,Seg!i dysponowa mi ej ski m numerem tel ef onu D epartamentu I
/28~T 3'24/ a obecni e posi ada nr 458~S025.
K ontak tuj cy rd o o f i cer O f i cer C en tral i posi ada
te nr tel ef on u do warszawski ego p rz ed staw i ci el stw a fi rmy Zega,
Analiza z 22 czerwca 1985 roku rozpracowania operacyjnego
nr rej. 15562 krypt. Zcg (IPN BU 00221/ 6)
innym dostp do koncesji i naziemnej telewizji, czego klasycznym
przykadem jest PKH, gdzie Grzegorz Zemek nie mial adnych szans
w rozgrywce z Dariuszem Przywieczerskim, ktrego Universal by
udziaowcem Polsatu, czy te z Piotrem Nurowskim, ktry - jak ju
wspominalimy - figuruje w Raporcie z weryfikacji WSI jako tajny
wsppracownik wywiadu wojskowego PRL o pseudonimie Tur.
Kurier Polskii suby przeciw lustracji
i Porozumieniu Centrum
Od roku 1957 organem prasowym koncesjonowanego Stronnictwa
Demokratycznego by Kurier Polski. Suba Bezpieczestwa szcze
glnie kontrolowaa tzw. stronnictwa sojusznicze, std nasycenie
agentur byto tam wiksze od przecitnej. W lipcu 1991 roku, na trzy
miesice przed wolnymi wyborami, to Kurier jako pierwszy rozpo
cz akcj ujawniania rzekomej afery w spce Telegraf, co stanowio
pocztek kampanii przeciwko Porozumieniu Centrum oraz Jarosa
wowi i Lechowi Kaczyskim. Autorem zniesawiajcej serii artykuw
by Jacek Podgrski, jak si pniej okazao oficer UOP, pracujcy na
etacie niejawnym.
Podgrski rozpocz swoj karier od pracy w spce Telegraf,
zaoonej w 1990 roku, a nastpnie przeszed do Kuriera. Tutaj
spotka si z Aleksandr Jakubowsk, ktra wanie w 1991 roku
odesza z TVP, manifestacyjnie zabierajc torebk na wizji ze stu
dia Wiadomoci, protestujc w ten sposb przeciwko zastpieniu
Andrzeja Drawicza (w dokumentach IPN zarejestrowanego jako TW
Kowalski, Zbigniew) przez Mariana Terleckiego.
W Kurierze Polskim Jakubowska zostaa szefem reporterw.
Miaa ju za sob dziesicioletni sta w PZPR oraz dowiadcze
nie dziennikarskie z pracy w Sztandarze Modych (1977-1981),
Przyjacice (1981-1987) i Dzienniku Telewizyjnym, do ktrego
zostaa przyjta w 1987 roku, gdy w Polsce ruszya pieriestrojka.
250
Do kupna Kuriera Polskiego i budowy koncernu medialnego
mial przekona Solorza Piotr Nurowski. W 1992 roku spka Solorza
PAI-Media nabya 85 udziaw w Kurierze Polskim. W padzier
niku nowy waciciel mianowa prezesem zarzdu spki Andrzeja
Majkowskiego, ktry w latach 1968-1972 zasiada w radzie nad
zorczej RSW Prasa i radzie programowej Radiofonii i Telewizji,
a nastpnie do roku 1992 pracowa w MSZ, m.in jako I sekretarz
ambasady PRL w Moskwie. Majkowski by te czonkiem Prezydium
PKOl-u w czasie, gdy kierowa nim Aleksander Kwaniewski, nie
dziwi wic, e w 2006 roku zosta on prezesem fundacji Kwaniew
skiego Amicus Europae. Zanim jednak do tego doszo, Majkowski
z Kuriera przeszed na stanowisko podsekretarza stanu w kancelarii
prezydenta Kwaniewskiego i gdy w 1999 roku wesza w ycie ustawa
lustracyjna, w owiadczeniu lustracyjnym przyzna si do wsppracy
z tajnymi subami wojska w PRL.
W Kurierze Polskim pracowa take Andrzej Nierycho, ktry
11 sierpnia 1983 roku zosta wsppracownikiem Zarzdu II, a kon
kretnie Oddziau X, czyli krajowego, w kategorii agent-adreswka
0 ps. Ssiad. Jego zadaniem byo przyjmowanie korespondencji.
Trzy lata pniej Nierycho awansowa z sekretarza redakcji na redak
tora naczelnego tygodnika I TD, ktrym w latach 1981-1984 by
take Aleksander Kwaniewski.
W roku 1987 Ssiada przeniesiono do Oddziau P, czyli
zamorskiego, i jego oficerem prowadzcym zosta lept. Marek Duka-
czewski. Prowadzi on Nierych do roku 1996, gdy Ssiad konty
nuowa wspprac z wojskwk po poczeniu Zarzdu II z WSW
1utworzeniu WSI . Nierycho wsppracowa z WSI jako dzienni
karz i komentator polityczny co najmniej do roku 1999. W Kurierze
Polskim mia instalowa dalszych dziennikarzy WSI i opiekowa
si nimi (np. Krzysztofem Krzyszych ps. Teron)5]. Po odejciu
z Kuriera Nierycho by wydawc Pulsu Biznesu i innych stacji
Polsatu.
wwztAi u
4*5#
mUh
.. J 1i^:\ Ca,
,' ^
N O T A T K A I N ^R M j & ^J N A
* oprac owania pod wzgldem c w id e ^c y ^^p e ra c y ^*^ i arc hiwalnym akt sprawy
kontakt...êraoyJM... . / X V Br archiwainv l W l / 1
(rodzaj sprawy?) W x
s i &
Wypisano na iguraiit6w s p ra y ^^K O I ^sjj^w id z w arc hiwalnyc h nastpujce 4ln ry
Nazwisko i imi fi
0
D I R S - 3 Z P i
2. UT.*.., 23^03.
S. '
w ,.vr
A
O
A
cy
-/* Ary-
UU-'..
: ^ ...
, 1 - 5 9 .
jp..
sprawy z koc owym wyn
I I
W,VIlAjTasS*r
xir x%.^!9
Wki, angielski,
iskt
s**$Y2/< - mgr fi l ol ogi i sio-
; p$&ki*j , "r :
/ y^....... dziennikarz
f
"^cfiiidd#Mmin.'Niech do wsp-
a . d o ...^
^yatoem. w-ryjm^wamiete
&
pracy*
filmowania
:ruej szyc h dokumentw.
#ri.
...;.
W a r s z a w a , d n i a ^ S p a d z i e r n i k a 1 9 7 8 r ,
(data sporzdzenia)
no
.SjM?....
(podpis opracfffciigs)
Notatka informacyjna z 6 padziernika 1978 roku dotyczca
kontaktu operacyjnego Pawia Deresza (IPN BU 00191/ 27)
Od 1984 roku w Kurierze Polskim pracowa na stanowisku
zastpcy redaktora naczelnego rwnie Pawe Deresz, m Jolanty
Szymanek-Deresz, znany z atakw na zesp parlamentarny Anto
niego Macierewicza. Wedug dokumentw SB przechowywanych
w IPN Pawe Deresz zosta zarejestrowany 13 sierpnia 1973 roku pod
nr 36419 jako kontakt operacyjny Wydziau VII Departamentu II
MSW, czyli kontrwywiadu. Wydzia VII zajmowa si m.in. korespon
dentami prasy zachodniej i zachodnimi przedstawicielami handlo
wymi, a KO mia znajomego korespondenta z RFN. Deresz pracowa
wwczas take w Kurierze Polskim. Wprawdzie jego wyeliminowa
nie z sieci SB nastpio ju w 1978 roku, ale w roku 1988 Dereszem
jako potencjalnym wsppracownikiem zainteresowa si Oddzia Y
Zarzdu I I 52.
Oddzia Y, czyli Agenturalny Wywiad Operacyjny Zarzdu II
Sztabu Generalnego, postanowi wykorzysta Deresza jako tzw. adre-
swk, czyli potrzebowa jego prywatnego adresu do wysyania zako
dowanych listw od agentw z Zachodu. Dlatego mjr Ryszard Barski
postanowi pozyska Deresza do wsppracy i napisa odpowiedni
wniosek do szefa Oddziau Y pk. Zdzisawa yowskiego, ktry
propozycj Barskiego zatwierdzi53.
18 padziernika 1989 roku, a wic ju po powstaniu rzdu Tade
usza Mazowieckiego, doszo do spotkania Deresza z mjr. Barskim.
Nastpnie mjr Barski zoy meldunek ze spotkania z Dereszem.
Wywiad wojskowy jeszcze sprawdzi, czy Deresz bdzie przeka
zywa korespondencj w stanie nienaruszonym i dlatego 13 listopada
1989 roku Zelt wysa list kontrolny ze rdmiecia Kolonii. Deresz
przekaza list 18 listopada osobicie mjr Barskiemu. Badanie labo
ratoryjne stwierdzio, i nie by on otwierany. Prba przesza wic
pomylnie54.
SIJ 0C3iim7S f P?
7 !* A T U I E R & I A HM * ' t h owr ?Mar?PTA
#
t 4 ^ ^ ** ^^ ?
SZEF l i f il l l lAIj Y U |Mpl*r* PJI y j o
cv'
Pik dypi ZcteiSftM EiJJWSKM
CIOSEK G ZMEK80MAMIC
kandydata na #clrsE# ps.' " fÂKTt *.
B1EEB2 Pawe, ur* 23.03. I*?37r.w
narodowe** I obywatal *two ( m i s k i* ,
yks^t*cwri w y i * # o~
Wabalaoj* dzienni karz*
* Z-ca rodek tara nscs*I~
n-fwiera poummea <ti. S5?-o-i
90 >1 aktywny or onek PIPRfxaJoeod |*
obcydhs caatk i * r o e y j a k i , oiowacki^dfe,
a nî ai ak y f t it t i s l k i ^ i t ,
2. QtoiQftiEl. E E M S E t l i E t
Kmfytfta * kontaktw oaofeiatyrh od raka i??&. ie
p#nonlttt niexb#dnu da wykonania spr*wd*ft kartotekowych
z Bi ars w*dmii Ludnoci oraz a wynika prgtda
akt paportowycP
I# t r a k c i e spotka towarzyskich u*y*c b4**e dano dot.
r o dz i n y kandydata* jg9 warunkdw ycia i p r a c y , h chrk-
t k a r i e r y z a s l i i p0lityfMJ
3 * i m M i l i l l M m EGI.lEEEMdMm^.
kandydat ukfitfkaty* ftttKtl* wygasa p & Urtw*r*ytWE:ie
J*i*Uoftski< w roku 1964. Is t ac i 19*2-1967 pracowa jako
d**nifc*rs Od roku 1967 da I W pracowa pa s t a w i s k u
itierttwnikft dxi#4 *r en lenego o r a d a t e i l K u r i e r a P o l sk i e g o .
y l a t a c h 1979-1982 d I h y & prxax PA ifJTEEPRSSS
doCsecheeôwecJi ^dzieby kêeponflrtwfcw*taj agencji w
Wniosek o zwerbowanie kandydata na adreswk ps. Redaktor
(IPN BU 003179/ 375) (strona 1)
IPfl BU (M33i?i/37S
\
PrscJt i Bnrfspnnsci
; ^ Po pw reei i m rote I9B2 pomwini* eto J * stanowiafco
kierownika d*%*iu zaâmcznwgo &UilftH FOL9KSEBO*
Od roku. IPSS jst sasfeypc redaktor n a e s t l w g o tepe
diltrwika*
Kandydat j est czonki* P1PR od raku !% L Peni *x*r
odfcawtedxil.nyeh funkcji partyjnych. H.in* t
- czonI? KZ PZFft p r i y PAP?
- I I iakristarz I W KP|
- XI Ssfcr sta re POP w PA I MTEmmmBi
- S tr tar s propaf aoPy m PPL w f d x
- X Swfertrx POP i* Korsarza P e l s k i a .
B
t M mi mi noft xMod<M. i partyjny by *i i eferotni*
i mtenamany* K ,i n. w roku I W SraProya Kraye
ZosZuot u roku 1.904 K rryi Kamlorokio Orderu Odrodzeni a
Polski*
Kandydat pwi ads 1iwoi nawizywania kontaktw i j *t
b* poredni w miomirsko do podawanych ludzi . Ma.lpw ni
poaiada. &maty * jedno cfetecte. Eona ~ J ol anta Bmsi*SZWP
U ur I 2'Q 7.I 9S4 x wyksztacania prawnik zatrudniona J l
jedny a Zpy* w Adwokackich wH*r**MiK w chr*ktr**
adwokat.Crka Katarzyna - ar. 1978 ocsysnsoa do *fcaky
podatawwej.
9 . 0ml. zrnrbmmmM .*..
la pozyskania kandydata j a s t wykorzystam 90 w
cnatakierz adraawkt krajowej. U c h w i l i obecnej posiada on te
tami nlomhpdna ooOliucdksi wywiadowcze. toatktm r mki rni I i y na
Jego poaoc w przypadku r e a l i z a c j i naszych 2adaft m js cu
pracy kandydata.
5.Prati#&l MEteSSli SOSL
Proponuj* * i * pozyska kandydata na eotyech patri otycz
nych* Po wyraani o ipn^y na wsppracy xot*u nu
przedstawiona do podpinania Pakl aracj a. Propozycja wsppracy
stron: 004?
(IPN BU 003179/ 375) (strona 2)
im B G31?3/3?5
t ^y&si adwta prdst4w
besjpotradni wtrskcispotkania*
ffififeE SSiliI.l2 MU&Ma*iui
Ni^prsswiduj#
?appsM pp
Fp iserbowaniti epnoiF âdr6#k byds 1#utrzymywana
pri y wykprzystautu J#go t,'loftP d#a o lute t U
przypadku konificznoiei rwwistasrsia kmutaktu z o-f
klarujcymkmndydat feydiitea#owmt rrn
kandydat znI p-pdrmxwipkia8FIRSKI
&ZMkMdJKUumk immaam smmmmMmsl tfs m^ wjuzu.
Kandydatom 2s*rac ffd p M W t kcrety prky
wykonywaniuoiawtanych impm&mnmmtadat*
DlM M&lft g^mS W .Ê I
Miss*prmsmiduji*i kandydat odmwi wapdJ pracy z
wywl mmrn Jfe^* Fity*
: i i
Epz pojad* ata
Wyk* i druk. R.B.-mjr
;;lwla#**'. ii* :;:;;4
siwta: JM#
(IPN BU 003179/ 375) (strona 3)
00^
Tajne spee* nmmmM
Ig, pojedynki'
ZOBOWI ZANI E
Ja. niej podpisany{a) ____
zobowizuje si na mocy dobrowolnej umowy udostpni swj
adres dla potrzeb Wywiadu Wjtowego PRL.
Bd systematycznie przekazywana) wskazanym mi oso-
teni korespondencj przeznaczon dla Wywiadu nadchodzc
na mj adres, bez zapoznawania m z jej treci,
Zotewizuj si do utrzymania w cisej -tajemnicy faktu
wsppracy z Wywiadem oraz znanych mi spraw i osb.
Powiadomiony (a) jestem, e w kadej diwli mog by
zwolniony{a) od obowizku wykonywania zada da potrzeb
Wywiadu Wjtowego PBL bez podania mi przyczyn i z togo
tytuu nie mog roci adnych pretensji zarwno do Wywia
du Wojskowego PRL, jak te innych instytucji pastwowych.
Wiadomym mi jest, e za zdrad i dziaanie na niekorzy
L
SD
sfrona: 0050
Zobowizanie Pawa Deresza do udostpnienia adresu na potrzeby wywiadu
wojskowego PRL (IPN BU 003179/ 375)
I WI B U < X K U ? g * 3 7 5
N r # c* * y 4 * ? 2 / P O - V / 8 f ?, >J MU
Efapa jad,
V
8 priro#rtlQ*sego ptrfeunku kandydata na Pt" esP-efcy ps.
"WEJ WKIO R*,
Iôdni a ^stwierdzony# s c s i os lu w mmrhm%km*yrn Nr
O&N/PO-Y/e* w u te, 10* *9B9r p ri #p ri d z l mmrim.m&M
dydet ri adr^sAakp ps, "RIiaQtV**
^ P t k i a odfeyi a 4p w kmmimtrti hotitt **Europe j k i #g a ^~
Pu ppPtrej ctetu Akt ami tmj sytuacji p o l i f c y j i
&MMpa&*rczmi k raj u rn^hm' zrmtym&nim jsrô adrssu
los5SQwgo d l a pot r t pis myw%adu pajkPWâ f*RL*
*WEBAKTORw t3 M S l r a t t e p o d p i c i Mnfrccorai u zato**H*ru* o
mmtMzmmntu c y o r z o b o w i t i s n i a dat* mSosi#ptm a
waj* adresu d l a potraefe wytuadu WQk<wego,
tt r ^s owi t frataciardai* usymfean* prisz *rti w
trakctd procesu rsaprtctasaHia d oeaiatti i
*kr*ynki pecetowi n#d#n na j#g adres kcr#*snd8ncjt
Cskr^ynka saykana j i na klttGCyk, kt r y j e s t m pd adenin
^WOAKTOBA" 1. I mr&mna # j a k i c6rtc *** M j l i Pastypu da
knrdspaad#acjl a#rtsne3 do mego.
f a k t otrzyyt*nii korespondencji spot a y a n i e PRL ni dtMMic*
i #dnefo SA i ntarnoH M i *, dy* jeka d M k a r i posiada
s z s r o k t kontakty r o a k r a j jak i za r ****:*
U c x f t c i tttmmoMW *twirfetil duto** i j#dt
w d w o i o n y * f a k t u , i m t a k s I n s t y t u c j a dar cy ps z a u a i i w *
ttecyzj* o udost pnie niu nas w o j u j e fr*w pod j* po
upMniniM e , m mm do c i yr u m a k wojskiem* ktrego j e s t
sympatykiem* 3** j#k *twirdct* , j*k $n na kiem rery,
F od k rtl a1 i dpdtt# *yenrn* r*l ixo*** s i:si ki 8 tadanaa
wynikajc 8 ta k t u esp d i p ra c y s n *
#
mmmt o<m
J
Meldunek z przeprowadzonego werbunku kandydata na adreswk
ps. Redaktor (IPN BU 003179/ 375) (strona 1)
i m 8U m/ */ 37S
% &
mi mkM. L i
Gk1 praMbwrfi* REOKnwr* proponuj#
pr^ygotwsm* prK ppor KOSI^BKIRSC safoezpiecsofiego 1* stu.
feitrsilnpfp **ayra ga n dr*st ftCDAKTCH*" * RPH m
pafr?di rez, KAPITOL.
m s efks -
j&a*
ppkjp Ô ^l
/
mtf mi^cm
fr*e .
y
-
^sufj#d, *A/#
t*yfe. i druk . R .B.-pp& k
ni#l9tOtWr.
SG
Meldunek z przeprowadzonego werbunku kandydata na adreswk
ps. Redaktor (IPN BU 003179/ 375) (strona 2)
259
Nie dziwi zatem, e w 1992 roku Kurier Polski sta si medial
nym orem sub w walce przeciwko lustracji i Porozumieniu Cen
trum. Gwn rol odgrywa tu Jacek Podgrski, ktry by czonkiem
tzw. zespou Lesiaka, czyli Zespou Inspekcyjno-Operacyjnego, podpo
rzdkowanego bezporednio szefowi UOP Zesp mia osania UOP
z zewntrz, a zajmowa si utrzymywaniem kontaktw z dziennikarzami
oraz od roku 1992 prowadzi akcj dezintegrowania prawicy, przede
wszystkim Porozumienia Centrum, i zwalczania braci Kaczyskich.
W ramach Zespou grup, ktra prowadzia akcj propagandow
w mediach przeciwko lustracji i dekomunizacji, kierowa Jacek Pod
grski. Pniej, w 1993 roku, powrci on do oficjalnej pracy w UOP,
a nastpnie znw zosta dziennikarzem ycia Warszawy, Super
Expressu oraz tygodnikw Cash i Fakty, przez cay ten czas pra
cujc jednak i dla zespou Lesiaka55.
Ju w 1992 roku Podgrski wyda z Jakubowsk ksik powi
con subom specjalnym56 i kiedy w 2003 roku Jakubowska zostaa
szefem gabinetu politycznego Leszka Millera, byy dziennikarz
UOP zosta doradc premiera. Podgrski zosta wwczas oskarony
przez Gazet Wyborcz o kierowanie prowokacj przeciwko Toma
szowi Naczowi. Mia dzwoni do mediw, by przekaza sensacyjn
wiadomo jakoby ona przewodniczcego Sejmowej Komisji led
czej ds. afery Rywina Tomasza Nacza bya wspautork rzdowego
projektu noweli ustawy o RTV57. Gazeta Wyborcza z sympati
pisaa o Aleksandrze Kwaniewskim, z ktrym rywalizowa o rzeczy
wist wadz premier Miller.
Solorz wydawa Kurier Polski do roku 1999.
Partia przyjaci Solorza
Ta nazwa funkcjonowaa w mediach od 1997 roku.
Od pocztku dziaalnoci na rynku mediw Zygmunt Solorz stara
si przekonywa opini publiczn, e Polsat jest apolityczny W jego
260
otoczeniu ju wtedy mona byo znale z jednej strony wysoko
postawionych ludzi dawnego aparatu komunistycznego, np. Piotra
Nurowskiego, z drugiej za dziaacza Porozumienia Centrum Tade
usza Kowalczyka czy Ryszarda Czarneckiego, lidera ZChN. Po nie
przychylnych ocenach, jakie Polsatowi wystawili biskupi, Ryszard
Czarnecki zrezygnowa z kierowania redakcj katolick, ktra wkrtce
zakoczya swj ywot. Pierwszym dyrektorem stacji zosta Wiesaw
Walendziak, ktry angaowa do pracy w Polsacie osoby ze rodowi
ska kojarzonego z konserwatywno-liberaln prawic, m.in. Jarosawa
Sellina. Kiedy jednak Polsat dosta koncesj, jego szefowie okazywali
wzgldy raczej rzdzcej wtedy koalicji SLD-PSL. Sygnay o tym, e
Solorz stawia zdecydowanie take na politykw AWS, pojawiy si
wczesn wiosn 1997 roku. W marcu dziaacz AWS Andrzej Anusz
wystpujcy, jak to okreli Marian Krzaklewski, jako polityk dzia
ajcy na wasn rk, obwieci, e jeden z polskich biznesmenw
gotw jest kupi Stoczni Gdask. Informacje te potwierdzi czo
nek Koa Nowa Polska, Tadeusz Kowalczyk58.
Ten pose z partii Solorza nalea do najbardziej kontrower
syjnych politykw polskiego parlamentu. Deklarujcy prawicowe
przekonania Kowalczyk zakada Porozumienie Centrum w dawnym
wojewdztwie radomskim - z listy POC peni! funkcj posa I kaden
cji. W trakcie kadencji opuci PC, a w 1993 roku uzyska mandat
poselski na Sejm II kadencji z ramienia Bezpartyjnego Bloku Wspie
rania Reform. Po rozpadzie BBWR wsptworzy Parti Republikanie.
Pniej nalea do Nowej Polski i Federacyjnego Klubu Parlamentar
nego na rzecz AWS. 9 lipca 1997 roku okoo godz. 14.00 w Pachno-
woli na trasie Radom-Puawy prowadzc lanci thema zderzy si czo
owo z lanci coupe, ktr prowadzi Mariusz S. W wypadku zostaa
ciko ranna ona Tadeusza Kowalczyka Alicja. Po wypadku okazao
si, e samochd, ktrym jechao maestwo Kowalczykw, nalea
do Polsatu, gdzie pracowaa ona posa. O nieumylne spowodowanie
miertelnego wypadku zosta oskarony Mariusz S.
Z Zygmuntem Solorzem ju na pocztku lat 90. zwiza si
Krzysztof Turkowski - opozycjonista, wsppracownik KOR, SKS we
261
Wrocawiu i NOWej, w sierpniu 1980 roku wsporganizator straj
kw we Wrocawiu, wiceprzewodniczcy Komitetu Zaoycielskiego
NSZZ Solidarno Dolny lsk, a nastpnie rzecznik Zarzdu
Regionu NSZZ Solidarno Dolny lsk, delegat na I zjazd Soli
darnoci w Gdasku w 1981 roku.
Blisko pitnacie lat pniej, 22 lutego 1995 roku, Krzysztof Tur
kowski zosta prezesem PAI-Filmu, a dwa lata pniej byl ju doradc
prezesa TV Polsat, czyli Zygmunta Solorza.
[...] Tu po wyborach [1997 roku - aut.] pojawiy si prasowe spekula
cje o wsparciu, jakiego udziela mia Solorz lub zwizane z nim firmy
poszczeglnym parlamentarzystom. [...] W Sejmie karier robiy
okrelenia lista Solorza czy Polska Zjednoczona Partia Solorza.
Jako politycy zwizani z Solorzem wymieniani byli przede wszyst
kim posowie AWS ze stowarzyszenia Nowa Polska zaoonego przez
Andrzeja Anusza: Piotr Wjcik, Joanna Fabisiak, Tomasz Wenicki.
[...] Za czowieka blisko zwizanego z Solorzem uwaany jest Marek
Markiewicz. Rycho pojawi si na antenie Polsatu, gdzie przez ponad
ptora roku prowadzi program Sztuka informacji59.
Po odejciu z Rady [Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - aut.]
nikt nie interesowa si, co si dzieje ze mn i z Maciejem Iowiec-
kim. Jedn z nielicznych osb, ktre zadzwoniy, by Solorz - mwi
Markiewicz60.
Markiewicz opowiada, e projekt programu zosta wczeniej
odrzucony przez telewizj publiczn jako nieinteresujcy. Zygmunt
Solorz zdecydowa si na jego emitowanie.
Solorz spotyka si z najbardziej prominentnymi postaciami polskiej
sceny politycznej. Czsto ma to miejsce na oficjalnych imprezach,
gdzie obecno szefa najwikszej prywatnej telewizji atwo zrozu
mie. Zaliczy mona do nich ostatni rocznic Polsatu, na ktrej
obecni byli liczni przedstawiciele rzdu z premierem Jerzym Buz
kiem, czy odbywajc si cztery lata wczeniej z obecnoci wcze
snego ministra sprawiedliwoci Wodzimierza Cimoszewicza, ktry
262
bal zapamita zapewne na dugo, bo skradziono mu w czasie imprezy
subowego mercedesa. Solorz spotyka si jednak z politykami rw
nie na prywatnych imprezach61.
W lutym 2001 roku szefem Agencji Informacyjnej Polsat zosta
Dariusz Szymczycha, byy czonek PZPR, rzecznik sztabu wyborczego
Aleksandra Kwaniewskiego podczas wyborw prezydenckich
w 2000 roku. Szymczycha z Polsatu odszed wprost do polityki
- w 2002 roku zosta sekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta RP.
W nalecych do Solorza firmach zatrudnienie znalaz take Krzysz
tof Bondaryk, ktry w 1999 roku odszed z hukiem ze stanowiska
wiceministra spraw wewntrznych i administracji. Wedug nieoficjal
nych informacji przyczyn dymisji byo tworzenie Krajowego Cen
trum Informacji Kryminalnej, w ktrym miano gromadzi informacje
z archiww peerelowskiej milicji, mogce kompromitowa politykw.
Po odejciu z MSWiA pomocn do Bondarykowi poda Zygmunt
Solorz, zatrudniajc go m.in. w telefonii komrkowej Era. W zwizku
z jego prac wybucha afera, ktra zaowocowaa prokuratorskim
ledztwem.
[...] na przeomie lutego i marca 2005 r. Bondaryk, ktry wanie roz
pocz prac w Erze, mia si dopomina od Wadysawa Nai - pe
nomocnika do spraw informacji niejawnych - informacji o zaintere
sowaniach sub specjalnych abonentami sieci komrkowej Era GSM.
Bondaryk nie mia wwczas wanego powiadczenia bezpieczestwa
osobistego umoliwiajcego dostp do informacji niejawnych. Sam
zezna, e otrzyma je dopiero w kwietniu 2005 roku. Podczas kon
frontacji w prokuraturze z Na j utrzymywa jednak, e informacjami
niejawnymi zacz si interesowa dopiero po otrzymaniu powiad
czenia bezpieczestwa. Wedug Nai, Bondaryk wypytywa go, czym
interesoway si suby specjalne, a szczeglnie, czy byy zaintere
sowane osob waciciela Polsatu Zygmunta Solorza. W tej sprawie
Bondaryk zeznawa w towarzystwie adwokata. Zasania si brakiem
pamici. Nie pamitam, ebym pyta p. Naja o kierunki zaintere
sowa uprawnionych organw cigania wynikajcych z nadsyanych
263
przez nie zapyta. Nie pamitam, ebym pyta go rwnie o to, czy
kto, i do jakich spraw, interesuje si osob p. Zygmunta Solorza,
waciciela Polsatu
- czytamy w protokole zezna.
Zygmunt Solorz zosta przesuchany w tej sprawie 12 lipca
2007 roku. Przyzna, e zna Krzysztofa Bondaryka, ktry dla niego
pracowa.
Nikogo nie prosiem, by sprawdzi, czy kto zbiera na mnie mate
riay. Ja nie mam nic do ukrycia. Nie interesuj mnie sprawy zwizane
z polityk - zezna Solorz. [...] Krzysztof Bondaryk przej wadz
w AB W wkrtce po wygranych przez Platform wyborach jesieni
2007 roku. Pocztkowo by jedynie penicym obowizki szefa. For
malnie jako nowy szef Agencji rozpocz urzdowanie 16 stycznia
2008 roku. Dwa tygodnie pniej prokuratura umorzya ledztwo
w sprawie wycieku z Ery wobec braku ustawowych znamion czynu
zabronionego62.
Wiele faktw zwizanych z funkcjonowaniem Polsatu wyszo na
jaw podczas afery Rywina, ktra zacza si od korupcyjnej propozycji,
jak w lipcu 2002 roku zoy kierownictwu spki Agora (wydawcy
Gazety Wyborczej) znany producent filmowy Lew Rywin - wedug
dokumentw IPN w atach 1982-1986 zarejestrowany przez Depar
tament II MSW jako tajny wsppracownik o pseudonimie Eden63.
Jego zadaniem byo wwczas m.in. donoszenie na pracownikw ame
rykaskich stacji telewizyjnych, ktrzy relacjonowali wizyt papiea
w Polsce.
Propozycja pada w kontekcie projektu nowej ustawy o radiofonii
i telewizji opracowywanej przez rzd Millera, a cilej zawartego
w nim przepisu antykoncentracyjnego, zabraniajcego firmie posia
dajcej oglnopolski dziennik posiadania stacji telewizyjnej. W prak
tyce ten oglny przepis dotyczy gwnie Agory, ktra nie ukry
waa, e jest zainteresowana kupnem udziaw w telewizji Polsat,
a jej przedstawiciele wiosn 2002 r. prowadzili w krgach rzdowych
aktywny lobbing na rzecz nadania ustawie podanego przez nich
ksztatu. W czerwcu 2002 r., po spotkaniu Millera z przedstawicie
lami prywatnych mediw, wydawao si, e premier - pod silnym
naciskiem rodowiska Gazety Wyborczej - podj decyzj o wycofa
niu si rzdu z antykoncentracyjnych zapisw. Pniej jednak okazao
si, e w projekcie, ktry mia by przedmiotem obrad rzdu, znw
znalaz si wymierzony w Agor kluczowy zwrot lub czasopisma.
Tymczasem Rywin, najpierw w rozmowie z prezes Agory Wand
Rapaczysk, a nastpnie podczas spotkania z Adamem Michnikiem
22 lipca, sformuowa propozycj nadania ustawie takiego ksztatu,
ktry pozwoliby Agorze na kupno Polsatu. W zamian, wyst
pujc w imieniu anonimowej, ale majcej wedle niego poparcie pre
miera grupy trzymajcej wadz, domaga si 17,5 min dolarw dla
swoich mocodawcw, dla siebie stanowiska prezesa Polsatu, a dla
Leszka Millera yczliwoci ze strony Gazety Wyborczej64.
Sprawa zakoczya si ogromnym skandalem, upadkiem potgi
GW i powoaniem komisji ledczej.
Kolejnym wstrzsem, ktry osabi Polsat, byo ogoszenie
Raportu z weryfikacji WSI oraz informacje dotyczce znajdujcych
si w IPN dokumentw na temat Zygmunta Solorza. Te wstrzsy
mocno nadwyryy wizerunek Polsatu, ale nadal jest on jednym
z gwnych graczy na multipleksowym polskim rynku telewizyjnym.
PRZYPISY
1Relacja Marka Markiewicza przytoczona w rozmowie z Dorot Kani, Warszawa,
25 wrzenia 2013.
2 Jerzy Malankiewicz ukoczy Studium Podyplomowe w OKKW MSW (25.08.1978-
-13.07.1979). Ju po dojciu do wadzy Michaia Gorbaczowa zosta oddelego
wany subowo na piciomiesiczne przeszkolenie w Wyszej Szkole KGB w ZSRS
(30.08.1985), IPN BU 003088/ 126 (21885/ V). Z dniem 1 maja 1989 r., a wic tu
przed czerwcowymi wyborami kontraktowymi, skierowano go do pracy w Agencji
ds. Inwestycji Zagranicznych na etacie niejawnym w charakterze dyrektora Biura Ana
liz i Wnioskw Inwestycyjnych, IPN BU 003088/ 126, k. 205.
265
3 Przychodzi Rywin do Michnika - pena wersja. Zapis rozmowy, Rzeczpospolita, 18 stycznia
2003.
4 E. Koj, Zarzd I I Sztabu Generalnego WP (Schemat funkcjonowania w latach 1981-
-1990), Biuletyn Informacyjny Instytutu Pamici Narodowej 2007, nr 12 (83),
s. 81-82.
5 Ibidem, s. 83.
6 Raport z weryfikacji WSI , Aneks nr 3, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html (dostp:
30 wrzenia 2013).
7 Sylwetki agentw WSI w mediach, Dziennik, 29 stycznia 2007; J. Murawski, Nurowski:
wsppracowaem, Rzeczpospolita, 23 grudnia 2006.
8 Raport z weryfikacji WSI , s. 91, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html (dostp: 30 wrze
nia 2013).
9 Ibidem.
10 Sylwetki agentw WSI w mediach.
11 T. wichowicz, Pod socem Polsatu, Wydawnictwo Akwilon Bogusaw Kiernicki,
Pozna 2000, s. 22.
12 Ibidem, s. 25.
13 J. Murawski, Piotr Drugi, Press, 15 listopada 2003, nr 94.
14 Raport z weryfikacji WSI , s. 341, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVPhtml (dostp:
30 wrzenia 2013).
15 Dz. U. z 1993 r., nr 7, poz. 34.
16Wypis z kartoteki odtworzeniowej Biura C MSW; wypis z karty Dziennika Rejestracyj
nego SUSW; wypis z karty Dziennika Rejestracyjnego MSW; wypis z bazy protokow
brakowania Departamentu I; kserokopia karty z karto teki paszportowej Biura Paszpor
tw MSW; kserokopia karty z kartoteki paszportowej SUSW; sygnatura zniszczenia akt
sprawy czynnej Jarex 15.01 1990 - Zbigniew Niemczycki, IPN BU 017 46/ 4.
17 D. Kania, M. Marosz, Grupa trzymajca pienidze, Gazeta Polska, 11 wrzenia 2013,
nr 37.
18 Krajowy Rejestr Sdowy RHB 24864.
19 IPN BU PF1054/ 37179.
20 Protok posiedzenia KRRiTV z 2 marca 1994 r., s. 8.
21 Andrzej Majkowski, IPN BU 00335/ 160.
22 Jerzy wiek, IPN BU 0604/ 1919 t. 1-2 (24225/ V: suba w MO (14.12.1954-
-30.06.1974), zastpca komendanta/ komendant ICGMO w Warszawie (1.07.1974-
-4.02.1990), na etacie niejawnym - peni funkcj prezesa Gwnego Urzdu Ce
(15.08.1985-4.02.1990). Delegowany subowo: do ZSRS (5.04.1983-8.04.1983
oraz 28.08.1983-2.09.1983), na Kub (3.01.1984-9.01.1984).
23 Rozmowa Marka Markiewicza z Dorot Kani, wrzesie 2013.
24 A. Wielopolska, R. Bubnicki, Zarzuty podtrzymujemy, Rzeczpospolita, 1 marca 1995,
por. Skd przybywa Zygmunt Solorz, Rzeczpospolita, 25 luty 1994; Cztery nazwiska,
osiempaszportw, Rzeczpospolita, 19-20 marca 1994.
25 A. Wielopolska, J. Ordyski, Solorz karany za przemyt, Rzeczpospolita, 5 lipca 1995.
26 Fundusz Obsugi Zaduenia Zagranicznego (FOZZ) - fundusz powoany na mocy
ustawy z 15 lutego 1989 r. przez Sejm PRL IX kadencji jako jeden z pastwowych fun
duszy celowych, ktrego oficjalnym zadaniem bya splata polskiego zaduenia zagra
nicznego oraz gromadzenie i gospodarowanie rodkami finansowymi przeznaczonymi
na ten cel. Rzeczywistym zadaniem funduszu byo skupowanie na wtrnym rynku
zagranicznych dugw PRL po znacznie obnionych cenach, wynikajcych z niskich
notowa dugu. Dyrektorem generalnym FOZZ zosta Grzegorz Zemek, za jego
zastpcami Janina Chim i Marek Gadomski. Gwnym celem FOZZ byo obnienie
wielkoci dugu wobec zagranicznych wierzycieli, ktrzy defacto zgadzali si na utrat
duej czci swoich wierzytelnoci w zamian za szybkie odzyskanie na wtrnym rynku
ich stosunkowo niewielkiej czci. Wykup dugw odbywa si przez podstawione,
czsto stworzone w tym celu spki. Operacja ta bya niezgodna z obowizujcym
prawem midzynarodowym, std te przeprowadzana bya w tajemnicy. Dziaalno
Funduszu doprowadzia do jednej z najwikszych w historii III RP defraudacji rod
kw publicznych oraz kilkunastoletniego procesu sdowego i niewiele brakowao, by
sprawa si przedawnia. 29 marca 2005 r. sdzia Andrzej ICrye wyda wyrok skazujcy
oskaronych na kary wizienia i grzywny. By on nieprawomocny - zosta czciowo
zmieniony przez prawomocne orzeczenie sdu drugiej instancji, ktre zapado dnia
25 stycznia 2006 r. Kasacje od tego orzeczenia do Sdu Najwyszego zoyli prokura
tor i obrocy skazanych. W dniu 21 lutego 2007 r. Sd Najwyszy w Izbie Karnej roz
pozna kasacje obrocw skazanych i kasacj prokuratora od wyroku Sdu Apelacyj
nego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2006 r. zmieniajcego wyrok Sdu Okrgowego
w Warszawie z dnia 29 marca 2005 r. Sd Najwyszy wyrokiem uchyli zaskarony
wyrok w czci III. 2 (dotyczcej umorzenia postpowania) i w tym zakresie przekaza
spraw do ponownego rozpoznania Sdowi Apelacyjnemu w Warszawie w postpo
waniu odwoawczym oraz oddali wszystkie kasacje obrocw skazanych (sygnatura
II KK 261/ 06). Ostatecznie w aferze FOZZ skazano: Grzegorza Zemka (9 lat pozba
wienia wolnoci - za defraudacj publicznego mienia), Janin Chim (6 lat pozbawie
nia wolnoci), Zbigniewa Oaw, Irene Ebbinghaus i Krzysztofa Komornickiego. Jeden
z gwTtych oskaronych w procesie, Dariusz Przywieczerski, wyjecha do USA wkrtce
po rozpoczciu ledztwa i zosta skazany zaocznie na 2,5 roku wizienia. FOZZ funk
cjonuje wci jako instytucja w likwidacji, a utrzymanie biura likwidacyjnego kosz
tuje ok. 1 min z rocznie. 1 lutego 2012 r. minister finansw Jan Vincent Rostowski
powoa Mart Maciek na nowego likwidatora FOZZ.
27 Odpowied waciciela Polsatu z 15 maja 2003 roku zamieszczona na amach Rzecz
pospolitej w zwizku z artykuem Lawiny sensacji cig dalszy z 6 maja 2003 r.
28 Dariusz T. Przywieczerski by zarejestrowany przez Wydzia 1 Departamentu II
MSW (czyli dziaania wywiadowcze przeciwko RFN) w latach 1987-1989, czyli
w okresie transformacji, gdy by dyrektorem CHZ Universal, A. Chmielecki, Centrale
267
businessu PRL, Bibua - pismo niezalene, 24 listopada 2011, http:/ / www.bibua.
com/ ?p=47463 (dostp: 28 sierpnia 2013).
29 A. Marszaek, A. Wielopolska, Kto kupi Poloni 1, Rzeczpospolita, 8 wrzenia 1994.
Jerzy Napirkowski by wiceministrem finansw w latach 1986-1990.
20 V Krasnowska, Rezydent Pruszkowa, Wprost 2001, nr 20.
51 L. Kraskowski, A. Marszaek, Co minister Ziobro zanis prezesowi Kaczyskiemu, Dzien
nik, 7 lipca 2008.
52 T. Swichowicz, op. cit., s. 65.
52 krzem, Gazeta Stoeczna nr 193, dodatek do Gazety Wyborczej, 20 sierpnia 1994.
24 Rzeczpospolita, 25 sierpnia 1994.
25 T. Swichowicz, op. cit., s. 67.
26 Rudolf Skowroski, IPN BU 01746/ 4.
27 Grzegorz Zemek deklaracj o wsppracy z Zarzdem II Sztabu Generalnego podpisa
14 marca 1972 r. Pracownik ambasady PRL w Belgii i dyrektor pionu kredytowego
spki zalenej Banku Handlowego w Luksemburgu - Banku Handlowego Internatio
nale (1983-1988), jeden z najbardziej zaufanych wsppracownikw Oddziau Y
o ps. Dik, Teczka pracy DIK, IPN BU Z/ 001257/ 505, 00704/ 16; S. Cencldewicz,
Dugie rami Moskwy, Warszawa 2011, s. 345. W procesie FOZZ Grzegorz Zemek zosta
skazany na 9 lat wizienia i 720 tys. z grzywny.
28 PKH zaoyy trzy spki: wspomniana FMT, Ralco z Grodziska Wielkopolskiego,
ktre wycofao si w tym samym czasie, co FMT, i spka Skowroskiego Inter Com-
merce for Shops. Pierwotnie kada posiadaa 667 akcji imiennych serii A. Kapita
zaoycielski wynis w przeliczeniu na dolary 200 tys.
29 S. Cencldewicz, FOZZ - matka afer i korupcji, Nowe Pastwo - Niezalena Gazeta
Polska 2012, nr 9.
40 IPN BU 001134/ 3085, mf 19209/ 1.
41 Wedug dokumentw znajdujcych si w IPN ojciec Aleksandra Pocieja - Wadysaw
- zosta zarejestrowany jako KO Lucky w roku 1947, a jego kontakty ze subami
PRL s udokumentowane a do koca lat 80., IPN BU 001043/ 1381.
42 http:/ / www.encyklopedia-solidarnoci.pl/ wiki/ index.php? ti tle=Jacek_Merkel
43 Artykuy J. skiego i R. ICasprwa w dzienniku Zycie: W sieci Gawriowa, 11-12 lutego
1997; Samba Gawriowa, 13 lutego 1997; Rosyjski cie nad Polsk, 17 lutego 1997; Policja
Gawriowa, 19 lutego 1997; (wraz z A. Kacpersk) Koncesja Gawriowa, 19 lutego 1997;
Krtactwa niemieckiej firmy Gawriowa, 22-23 lutego 1997; Wspomnienie: Herman Schmid-
tendoif 24 lutego 1997; Za pienidze z Moskwy, 25 lutego 1997; Biesiadnicy Gawriowa,
25 lutego 1997; Poegnaniez Belize, 1-2 marca 1997; (wraz z R. Kiedrzyskim) Ucieczka
od Gawriowa, 10 marca 1997.
44 Siemitkowski podaje nazwiska, Gazeta Wyborcza, 21 lutego 1997, s. 1.
45 Zbigniew Grycan, IPN BU 001102/ 4/ D.
46 M. Marosz, J ak Zbyszek krci lody, Gazeta Polska, 27 maja 2009.
47 Beata Tyszkiewicz, IPN BU 01434/ 394/ k.
48 Doniesienie TW Postpowy z dn. 13 maja 1968, IPN BU 01283/ 1430.
49 IPN BU 00221/ 6.
50 Ibidem.
51 Andrzej Nierycho, IPN BU 003179/ 623; Misja specjalna, TVP 1, 30 listopada 2006;
Raport z weryfikacji WSI , s. 91, 96, 271, 341, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html
(dostp: 30 wrzenia 2013); M. Argus, Pawe Deresz - w ucisku tajnych sub, Niezale
na.pl, 3 lutego 2011, http:/ / niezalezna.pl/ 5276-pawel-deresz-w-uscisku-tajnych-sluzb
(dostp: 29 wrzenia 2013).
52 IPN BU 00191/ 27; IPN BU 001043/ 1848.
53 Zeszyt kandydata na adreswk Redaktor, IPN BU 003179/ 375.
54 Ibidem.
55 L. Zalewska, Druga twarz doradcy premiera. Dziennikarz czy funkcjonariusz sub specjalnych?,
Rzeczpospolita, 19 wrzenia 2003.
56 Ibidem.
57 A. ICublik, Kto dzwoni do mediw?, Gazeta Wyborcza, 17 wrzenia 2003.
58 J. ski, R. Kasprw, Partia Solorza, Rzeczpospolita, 28 padziernika 1998.
59 Ibidem.
60 Rozmowa Marka Markiewicza z Dorot Kani, wrzesie 2013.
61 J. ski, R. Kasprw, Partia Solorza, Rzeczpospolita, 28 padziernika 1998..
62 C. Gmyz, Czego Bondaryk szuka w Erze, Rzeczpospolita, 16 czerwca 2009.
63 IPN BU 00200/ 253, IPN BU 001052/ 909.
64 A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989-2012, Krakw 2013, s. 487-488.
TROJKA - WENTYL
BEZPIECZESTWA
12 grudnia 1991. Czwartek, wczesny wieczr. Za kilkanacie godzin
rozpocznie si dziesita, okrga rocznica wprowadzenia stanu
wojennego. W siedzibie Programu III Polskiego Radia przy ul. Myli
wieckiej w Warszawie w programie Zapraszamy do Trjki wanie
dobiega koca rozmowa na ten temat. Prowadzi j Monika Olejnik,
a jej gomi s: Jerzy Urban, rzecznik junty Wojciecha Jaruzelskiego,
i Adam Michnik, redaktor naczelny Gazety Wyborczej Przed sie
dzib radia czekaj z kamer Jacek Kurs ki i Piotr Sernica - dzienni
karze programu Reflex TVP 1. Pierwszy wychodzi Adam Michnik,
ktry widzc kamer i pytajcych go dziennikarzy, przebiega na drug
stron ulicy i znika w ciemnoci. Za chwil wychodzi Jerzy Urban
z Monik Olejnik i wsiadaj do czekajcego na Urbana samochodu.
Kilkanacie metrw dalej samochd si zatrzymuje, z ciemnoci wya
nia si Adam Michnik i dosiada si do towarzystwa. Samochd odje
da1.
[...] Program by wwczas szokiem, bo stopie fraternizacji Mich
nika z Urbanem nie by jeszcze powszechnie znany Uparta sejmowa
plotka gosia potem, e caa trjka udawaa si na imieniny do Alek
sandra Kwaniewskiego - istotnie 12 grudnia imieniny obchodzi
wanie Aleksander. Sama Monika Olejnik w jednej z wypowiedzi
prasowych kilka lat temu orzeka, e odwieziono j wtedy jedynie
do domu. Dodaa, e kto bdzie twierdzi, i pojechaa wwczas do
270
Kwaniewskiego, bdzie przez ni cigany sdownie. Godna uwagi
determinacja2.
Program z udziaem Michnika i Urbana w radiowej Trjce nie
by zaskoczeniem - od lat stacja bya nieformalnie nazywana wenty
lem Bezpieczestwa, gwnie z powodu osb tam pracujcych.
Program III ma najkrtszy ywot ze wszystkich programw roz
goni Polskiego Radia, ale jego oddziaywanie na ycie publiczne
miao najwiksze znaczenie. Podobnie jak i ludzie, ktrzy po wpro
wadzeniu stanu wojennego trafili do Trjki. Stacja staa si kuni
kadr mediw III RP.
Wodzimierz Sokorski, PRL-owski minister kultury i przewod
niczcy Komitetu ds. Radia i Telewizji, twierdzi, e pomysodawc
Trjki by Stanisaw Stampfd, wspautor suchowiska Matysia
kowie3.
Niewykluczone, e Stampfd rzuci pomys stworzenia nowego
programu, ale nad koncepcj Trjki i przekonaniem do tego pomy
su Wadysawa Gomuki, wczesnego I sekretarza ICC PZPR, pra
cowali Wodzimierz Sokorski oraz Jan Mietkowski4. Obydwaj znali
si doskonale z Gomuk, ktry traktowa ich jako swoich zaufa
nych ludzi, o czym wiadcz funkcje, ktre im powierza. Sokorski
w momencie tworzenia Programu III Polskiego Radia by przewod
niczcym Komitetu ds. Radia i Telewizji, natomiast Mietkowski
- dziau publicystyczno-kulturalnego Polskiego Radia.
Radio w Resorcie Informacji i Propagandy
Gomuka i Sokorski przed wojn byli czonkami Komunistycznej
Partii Polski. Wodzimierz Sokorski na pocztku lat 40. ubiegego
stulecia by m.in. czonkiem kolegium redakcyjnego propagando
wego pisma Wolna Polska w Moskwie, w roku 1943 zosta zastpc
ROZDZIA 6. TRJKA - WENTYL BEZPIECZESTWA
271
dowdcy ds. polityczno-wychowawczych 1. Dywizji Piechoty im.
T. Kociuszki, a pniej 1. Korpusu Polskiego w ZSRS. Jako czonek
Zarzdu Gwnego Zwizku Patriotw Polskich w Moskwie popiera
sowieck dominacj w Polsce, do ktrej przyby razem z Sowietami5.
Sokorski, podobnie jak inni komunici z ZPP, zna doskonale rol
propagandy i mediw. Dlatego jeszcze w Moskwie Zwizek powoa
Polsk Agencj Prasow Polpress, a po zdobyciu Lublina komunici
z ZPP i PPR-u zaczli tworzy media - najpierw zajli si pras, a nie
dugo pniej radiem. Jedn z pierwszych powoanych przez nich do
ycia instytucji by Resort Informacji i Propagandy, ktry powsta
7 wrzenia 1944 roku na mocy dekretu Polskiego Komitetu Wyzwo
lenia Narodowego i w ktrego powoaniu uczestniczyli komunici
z ZPP. Resort mia swoje struktury terenowe zarwno wojewdzkie
jak i powiatowe6. Z kolei 22 listopada 1944 roku utworzono Przed
sibiorstwo Pastwowe Polskie Radio, a majtek przeznaczony na
jego dziaalno wyodrbniono z oglnego majtku Skarbu Pastwa.
Polskie Radio podlegao pod Wydzia Radiowy Resortu Informacji
i Propagandy7.
W nowo utworzonym Polskim Radiu w Lublinie rozpocz prac
Jan Mietkowski, ju wwczas czonek PPR. W roku 1944 by dzien
nikarzem, a w kilka miesicy pniej, w 1945 roku, zosta kierowni
kiem wydziau informacji Polskiego Radia. Po przeniesieniu siedziby
Polskiego Radia do Warszawy by zastpc kierownika dziau literac
kiego, a po powrocie Gomuki do wadzy zosta kierownikiem dziau,
publicystyczno-kulturalnego Polskiego Radia.
Audycje testowe Programu III Polskiego Radia pojawiy si w ete
rze 1 marca 1958 roku, natomiast regularne nadawanie Trjka roz
pocza 1kwietnia 1962 roku. Program mia by adresowany do mo
dych udzi i mia zastpi niezwykle popularne na przeomie at 50.
i 60. XX wieku audycje Radia Luxembourg - kultow stacj radiow,
lansujc mod muzyczn wrd europejskich nastolatkw. Pod pozo
rem nowoczesnoci i otwarcia si na nowe nurty muzyczne wcze
sna wadza nie zamierzaa jednak rezygnowa z sczenia propagandy,
272
oddziaywania ideologicznego oraz indoktrynowania modego poko
lenia.
Pierwszym redaktorem naczelnym Trjki (1962) zosta
Edward Fiszer, jeden z pomysodawcw powstania Programu. Jego
kariera rozpocza si jeszcze przed II wojn wiatow, gdy bdc
studentem na Uniwersytecie Poznaskim (studiowa prawo i filolo
gi polsk) publikowa w poznaskich gazetach wiersze satyryczne.
Po przegranej kampanii wrzeniowej, podczas ktrej walczy w 70.
Puku Piechoty, Fiszer dosta si do niewoli. Przebywa m.in. w obo
zie jenieckim w Dobiegniewie, gdzie powstaa grupa literacka Zauek
Poetw - Fiszer by jednym z jej czonkw. W 1945 roku zosta kie
rownikiem literackim Centralnego Domu onierza w Warszawie.
Pisa teksty piosenek i scenariusze programw estradowych dla woj
skowych teatrw i zespow estradowych. W latach 1946-1952 kie
rowa Redakcj Artystyczn Rozgoni Polskiego Radia w Gdasku,
a od roku 1952 zwizany by z PR w Warszawie8.
Kolejnym szefem Trjki (1965-1966) by Jerzy Jesionowski,
pisarz i scenarzysta9.
W 1966 roku dyrektorem Programu III Polskiego Radia zosta
wspomniany wczeniej Jan Mietkowski, ktry funkcj t sprawowa
do 1972 roku, kiedy to awansowa na zastpc przewodniczcego
Komitetu ds. Radia i Telewizji Polskie Radio i Telewizja. Miejsce
Mietkowskiego zaja Ewa Ziegler-Brodnicka, dziennikarka prasowa
i radiowa, tumaczka z jzyka niemieckiego10. Odwoano j ze stano
wiska po tym, jak w 1980 roku zapisaa si do Solidarnoci, a jej
miejsce w 1980 roku zaj Janusz Domagalik.
W latach 60. i 70. Trjka bya zupenie odmiennym progra
mem od pozostaych emitowanych przez Polskie Radio. Na jej suk
ces zoyy si doskonae audycje muzyczne, z ktrych pierwsz
bya Mj magnetofon (prowadzona przez Mateusza wicickiego
i Wojciecha Manna, dyrektora muzycznego programu, jedn z naj
wikszych osobowoci Trjki), audycje literackie i rozrywkowe,
wrd ktrych niekwestionowanym liderem by magazyn 60 minut
273
na godzin tworzony m.in. przez Marcina Wolskiego, Jacka Fedoro
wicza, Andrzeja Zaorskiego, Piotra Fronczewskiego i Mariana Koci-
niaka.
Swj najlepszy okres Trjka przeywaa w latach 1980-1981
po powstaniu Solidarnoci. Mao kto zdawa sobie wtedy spraw,
jak wczesna wadza traktuje ten program i dopiero przeprowadzona
po 13 grudnia 1981 roku weryfikacja dziennikarzy pokazaa, e nie
winne z pozoru audycje rozrywkowe byy tym, czego komunici oba
wiali si najbardziej.
Nowe rozdanie na Myliwieckiej
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku przeprowadzono akcj o kryp
tonimie Azalia. Pierwotnie operacja ta otrzymaa w MSW krypto
nim Malwa, ale po ucieczce z Polski do USA pk. Ryszarda Kukli
skiego (co miao miejsce 7 listopada 1981 roku) i przekazaniu CIA
planw stanu wojennego, zmieniono nazw na Azalia11, tak aby
Amerykanie nie zorientowali si, jak operacj rozpoczto.
P godziny przed wprowadzeniem stanu wojennego, 12 grud
nia 1981 roku o godz. 23.30 oddziay wojska zablokoway wzy
cznoci, a o godz. 00.00 13 grudnia zajy obiekty nalece do
Polskiego Radia i Telewizji Polskiej12. Obie instytucje zostay zmi
litaryzowane. Ponad 60 proc. pracownikw Radiokomitetu (w jego
skad wchodziy radio i telewizja) zostao urlopowanych, a dwu
stu otrzymao zakaz wstpu do pracy ze wzgldu niewaciwych
postaw politycznych oraz aktywnej dziaalnoci realizacji niezgod
nej z lini partii celw i zada programowych [tak w oryginale
- aut.]13.
Te zarzuty byy skierowane gwnie pod adresem Trjki, ktrej
emisj cakowicie wstrzymano po 13 grudnia 1981 roku. W lutym
1982 roku w informacjach dziennych Gabinetu Ministra Spraw
Wewntrznych znalazy si zapiski dotyczce Programu III Polskiego
Radia, ktry jest w trakcie opracowywania koncepcji. Termin jego
uruchomienia zaley od wariantu charakteru tego programu oraz
skompletowania odpowiedniego zespou14.
Skompletowaniem odpowiedniego zespou zaj si Andrzej
Turski, ktry 5 kwietnia 1982 roku zosta nowym dyrektorem Pro
gramu III Polskiego Radia. Aktywny czonek PZPR (by w partii do
momentu jej rozwizania), jako zaufany czowiek Radiokomitetu
wyjeda subowo do Moskwy i Leningradu (1975), gdzie zbiera
materiay do Tygodnia Kultury Radzieckiej emitowanego na ante
nie Polskiego Radia. Z kolei w atach 80. Turski by delegowany do
m.in. Finlandii oraz Korei Poudniowej15.
0 tym, e by to zaufany czowiek wadzy wojskowej, wiadcz
najlepiej dokumenty na jego temat zachowane w Instytucie Pamici
Narodowej.
Prac dziennikarza radiowego zna od podstaw, przez przeoonych
1dziennikarzy jest uwaany za najwybitniejszego fachowca w dziedzi
nie radiowej. Wyrobiony politycznie [...]. By jednym z twrcw uda
nej reformy radia (likwidacja- ustawienia programowe). [...] Rodzice
A. Turskiego pracowali w dawnym Urzdzie Bezpieczestwa Publicz
nego. [...] Zarejestrowany w Biurze C MSW w charakterze K[kontakt
- aut.] O [operacyjny - aut.] nr rej. 6758. Rozumie potrzeb istnienia
SB, chtnie udziela interesujcych nas informacji
- napisa 26 lutego 1986 roku kpt. Lech Zderkiewicz, inspektor
Wydziau VI Departamentu III M SW16.
Andrzej Turski mia za zadanie pozbycie si starego i stwo
rzenie zupenie nowego zespou, nad czym czuwaa wszechobecna
wwczas bezpieka. W Trjce po wznowieniu dziaalnoci 5 kwiet
nia 1982 roku, w czasie stanu wojennego, spotkali si: syn ofice
ra SB z Wydziau IV do walki z Kocioem, crka pukownika
M SW z wydziau B, aktywistka PZPR, syn reimowego literata,
a na dokadk dziennikarz zarejestrowany jako kontakt operacyjny
wywiadu PRL.
275
dyrektora Programu (I
Warszawa, 1986-02-26
T k j
Ega.nr
;o Radia
64
TURSKI Andrzej Emilii Mackiewicz,
ur. 19^3-01.^25, .onaty, z^&n^t&rz, mgr filol ogi i
polskiej 196? r ., studi dl î ^H ^rskl e 1969 r.
czonek PZPR, DO - SJ60S45Y
Wtrakcie studiw odbywa praktyk wrada^M ats
wej Programu I PR. Zaczyna prac wradiu od goca poprze
tora, kierownika redakcji do dyrektora Programu I I I PR, W-'
zosta mianowany dyrektorem Programu I PR. Prac dziermlkarfr
wago zna od podstaw, przez przeoonych i dziennikarzy uwalany
za najwybitniejszego, faofcowoa wdziedzinie radiowej. Wyrobiony poli
tycznie, wdalszym cigu przeoeni polecili mu prowadzi przegld
wydarze midzynarodowych wProgramie I I I PR z najbardziej znanymi
skomentatarami - dziennikarzami /Morawski, Szeliga itp./,pomimo te
/wygram ten ju mu nie podlega. By jednym z twrcw udanej reformy
/r| ^tsh>/1 IkwidaOja redakcji - ustawienia programowe/, Przez dziennika
by za czowieka prezesa J,Grzelaka. Wostatni czasie
cenLon^/imrdzo przez prezesa MWojciechowskiego, co komentowane j est
wro^dsku/^rmowikw radia i telewizji jako zmiana frontu, pos
tawienie p/bw^dnlezoega.___________________________________
cowalt wdawnymUrzdzie Bezpieczestwa Pu te- ^
/Turska, lekarz - okulista, zatrudniona j est
w lecznictwie pod^ly MSW, Crka - 10 l at ~ uczszcza do szkoy
podstawowej. Siostra w/w Elbieta Turska /nr, 1941 r ,/ w1967 r* wy
jechaa do Norwegii 1 odmwia! 'î retu do.kraju. Aktualnie z&mieszku
je wFinlandii, gdzie wysza\ zS^^^ %1985 r, wymieniony przebywa
wFinlandii na zaproszenie
Zarejestrowany w Biurze 5,CW'MSW ko, nr rej. 67581. Ro
zumie potrzeb istnienia SB, chtie ikfceresujcych nas In
formacji. \ V / N
INSPEKTOR W Q Z l $uj fl r i 0 f . U l MSW
Kpt. L^clT^DSRKiaw^^
Charakterystyka Andrzeja Turskiego (IPN BU 0365/ 111/ 2)
276
Bodaj najbardziej rozpoznawaln osob pracujc w nowej eki
pie dziennikarzy Programu III Polskiego Radia, ktrzy pojawili si
tam po wprowadzeniu stanu wojennego w miejsce negatywnie zwe
ryfikowanych dziennikarzy, jest Monika Olejnik. Dzi niemal kady
zna j jako redaktor prowadzc wywiady z politykami w Radiu Zet
i Kropce nad i w TVN 24.
[...] W 1982 r. pojawia si w radiowej Trjce. Wchodzenie do pro
pagandowych mediw byo wwczas potpiane - byo tu po weryfi
kacjach i nowi przybysze zajmowali miejsce po tych, ktrzy demon
stracyjnie odchodzili. Olejnik speniaa si wwczas jako reporterka
trjkowego magazynu Sprawa dla reportera. Ale trzymaa si z dala
od politycznych tematw Jeden z niewielu ladw jej wczesnej
kariery - Polska Kronika Filmowa z poowy lat 80. - pokazuje, e
w tym czasie jej dociekliwo dotyczya dziaalnoci skupu butelek17.
Gdy Monika Olejnik zacza pracowa w Trjce, bya ju absol
wentk zootechniki, ktr ukoczya w Szkole Gwnej Gospodar
stwa Wiejskiego, i podyplomowego studium dziennikarstwa i nauk
politycznych na Uniwersytecie Warszawskim, ktre byo przesik
nite indoktrynacj socjalistyczn.
W dokumentach Instytutu Pamici Narodowej zachoway si
dokumenty komunistycznej bezpieki na temat Moniki Olejnik,
z ktrych wynika, e od momentu uzyskania penoletnoci wyje
daa do krajw kapitalistycznych, co byo wwczas rarytasem. Co
ciekawe, pierwsze dokumenty paszportowe wystawione na nazwisko
Monika Praczuk (nazwisko po pierwszym mu) zostay zniszczone
- zachowaa si jedynie obwoluta akt wpita do kolejnej paszpor-
twki wydanej na nazwisko Monika Ewa Olejnik18.
Dokumentacja jej wyjazdw zagranicznych w latach 80. zacho
waa si w aktach osobowych jej ojca - Tadeusza Olejnika, pukow
nika Suby Bezpieczestwa, czonka aktywu partyjnego (PZPR)
w resorcie spraw wewntrznych. Informowa on swoich przeoonych
277
: i e . u sw . i
:{,n,,n :; HOWKty rt: ;' '. . .
! Ct î T <3*>*tX EN K.
r iaii-r ynrCS ^5^ *
" tte*;*.* W*? lEHrf .....
T ..., p ( L*% '*iii;::.:. i. ^ \ | .
*. f V ^_ i
. vttmciv* . |
ij, Ji; \s-a*>-ttiuyK* h-
*.*.*-*** **<*'.< i ':. - t lyul
Hl 2-S? râUni
Akta paszportowe Moniki Olejnik (IPN BU 1002/ 7966)
nie tylko o wyjazdach prywatnych syna (m.in. do Danii), crki (do
Nepalu i Turcji) i ony (do Danii, Turcji), ale take o wyjazdach su
bowych.
Uprzejmie informuj, e moja crka Monika Wasowska (z d. Olejnik)
ur. [...] zam. [...], zatrudniona w Polskim Radiu i Telewizji wyjeda
subowo do Finlandii w terminie 23-30 listopada 1986 r. Koszty
przejazdu i pobytu pokrywa delegujca instytucja
- pisa! w raporcie do naczelnika wydziau kadr SUS W mjr Olejnik19.
Pk Tadeusz Olejnik (IPN BU 0242/ 669)
Nr kssgj Immatr . k 1*}
MINISTERSTWO SPRAW WEWNTRZNYCH
DEPARTAMENT KADR i SZKOLENIA
WI A D E C T W O
UKOCZENIA SZKOY OFICERSKIE! SLBY BEZPIECZESTWA M S/ W,
ob, r\ adg\ j(b% Okjrwk
ur. t I tyi r , w D ot r z z aw e
UKOCZY KOCZ NR OFICERSKA SZKO
SUBY BEZPIECZESTWA M. S. W
u; czasie od 1 Uatnlr 1958 e. do I 19$*$t.
z uiprakiem oglnym
poszczeglnych urzednsioou; uzyska uastputace oceny
i 'kihu
2. Ote.CA.cp, 8wftf)Ertn<V I wdw vWtf
3 cperacqjr*P is|>n| 1.
:4 Iffifiml fOiti/m . M>ry..: T::: . ..
.; Vhtk.ckmwpjsbue jtafonj .
>KOMISJA EGZAMINACYJNA
c ^
t SiOM^DANT .C.W.-M.sM
Warszawa, dnia M e*eruca, ................. i 5?
wiadectwo ukoczenia Szkoy Oficerskiej SB MSW (IPN BU 0242/ 669)
ROZDZIA 6. TRJKA - WENTYL BEZPIECZESTWA 279
Rok pniej mjr Olejnik meldowa o subowym wyjedzie crki
na Malt.
Zatrudniona w Polskim Radiu i Telewizji w charakterze redak
tora zamierza wyjecha subowo na Malt. Wyjazd ma nastpi
w ramach wycieczki zbiorowej organizowanej przez Pastwowe
Przedsibiorstwo Orbis
- pisa mjr Olejnik ju nie do swojego szefa, ale do dyrektora Depar
tamentu Kadr MSW20.
W tym czasie Tadeusz Olejnik by funkcjonariuszem Wydziau
XIII Biura B Ministerstwa Spraw Wewntrznych. Wydzia ten zaj
mowa si m.in. osobowymi rdami informacji zwizanymi z loka
lami kontaktowymi i punktami obserwacyjnymi, planowaniem dziaa
operacyjnych i podgldem audiowizualnym opozycji demokratycznej.
Kogo dokadnie ledzi i filmowa mjr Olejnik, ktrych dziaaczy opo
zycji - nie wiadomo, bo w ogromnej wikszoci materiay bezpieki
zostay zniszczone, a w IPN zachoway si jedynie protokoy brako
wania (wedug nieoficjalnych informacji cz materiaw nie zostaa
jednak zniszczona - jak podawano oficjalnie - ale miaa trafi do pry
watnego archiwum gen. Czesawa Kiszczaka). Take w przypadku wa
snych zagranicznych wyjazdw - m.in. do Zwizku Sowieckiego - Olej
nik informowa o tym swoich przeoonych. Z pracy w MSW Tadeusz
Olejnik odszed w maju 1988 roku - ze stanowiska zastpcy naczel
nika Wydziau III Biura B MSW, ktry zajmowa si m.in. cudzo
ziemcami oraz dziennikarzami krajw kapitalistycznych. W latach
80., kiedy Tadeusz Olejnik pracowa w ministerstwie spraw wewntrz
nych21, Monika Olejnik bya ju jedn z najbardziej rozpoznawalnych
dziennikarek radiowych - z Programu III Polskiego Radia odesza
w roku 2000. Od pocztku lat 90. bya rwnie zwizana z Telewizj
Polsk, a po powstaniu TVN - ze stacj Mariusza Waltera.
Monika Olejnik utrzymywaa kontakty z politykami, m.in.
z Lechem Was (bywaa nawet na jego urodzinach). Na szedziesite
280
P'i-s.*eregwani
:........................ikox. ...Oiainik.Eodeusja.. z. obowizkw.subowych..
...iia.-:S-t&p.ov5iBku ..referenta Sekcji. 1S..G ..uy?rizuj.e...si dobrze
-....................................Do prcxy obserwacyjnej...posiada du chci
i î owani s co pozâla eu jako ciodomu pracooalkoTii topoN
r i
pionu ssyb.ko-.pod.Tj.s.l. sToje toualifilcocje aan-odoê./
Jest' pracownikiemcfiarayis i j-ee:
poiJi-ao. sy
dyscyplinarnie^rU e^b y . Na p r u g & 3 e ^*
Kamj3io;-,iB aa ratym a b - l - i s i wdose cikich warunkach
.aateîal-njro&-, a syt^^cf^J patarsoa fakt , s ona jogo na
dniach epoozieâ- si \ zxpftjzGsii& ci y,
P\
'*i ,j
Podpis lielownka s| ih, Jeda. M.O,
VJo^:;,M.k Sydzu - o*
rfe "
4tk,arsoMJ2
Wniosek ws. przydziau chor. Tadeusza Olejnika (IPN BU 0242/ 669)
281
urodziny Wasy przyjechaa w towarzystwie Gromosawa Czem
piskiego, na siedemdziesitych wida j na zdjciach obok Hanny
Gronkiewicz-Waltz i Donalda Tuska.
Najwaniejsze byo dla niej zdobycie sympatii samego Lecha Wasy
ktry wyranie j faworyzowa i tym samym pozwoli jej wyprzedzi
konkurentki. Symbolem jej statusu dziennikarki nowej epoki byo
zaproszenie ze strony Wasy aby wraz z innym dzieckiem tamtej
epoki Tomaszem Lisem wzia udzia w prezydenckiej defiladzie
3 maja 1991 r. machajc do Polakw z zabytkowej karety [...]22.
W stanie wojennym do trjkowego zespou Andrzeja Tur
skiego (wedug dokumentw IPN - KO o nr rej. 675823) trafia Beata
Michniewicz, czonek najpierw SZSP, a pniej PZPR24, rodzinnie
powizana ze Sub Bezpieczestwa. Rodzice jej wczesnego ma
Roberta Michniewicza, radcy w Ministerstwie Spraw Zagranicz
nych, byli wysokimi rang funkcjonariuszami komunistycznej bez
pieki, ktrzy prac zaczynali jeszcze w Ministerstwie Bezpieczestwa
Publicznego25. Jej te Romuald Michniewicz rozpocz prac w MBP
w roku 1949, w wieku 20 at, pniej przeszed do SB (Wydz. VIII
Departamentu II), a w latach 1971-1978 by delegowany subowo
do ZSRS, gdzie peni m.in. funkcj kierownika grupy operacyjnej
Wisa ds. cznoci z KGB26.
Z kolei jej teciowa Zofia Osiska, jak wynika z materiaw
komunistycznej bezpieki, w latach 40. i 50. braa udzia w walce
z bandami i reakcyjnym podziemiem, a w latach 80. pracowaa
m.in. w Departamencie IV (do walki z Kocioem); jej szefem by
gen. Zenon Patek27, oskarony o sprawstwo kierownicze zabjstwa
ks. Jerzego Popieuszki.
Beata Michniewicz w latach 90. zacza prowadzi Puls Trjki
oraz niadanie w Trjce. Za wybitne zasugi dla Polskiego Radia
27 wrzenia 2011 roku zostaa odznaczona przez Prezydenta RP Bro
nisawa Komorowskiego Krzyem Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Polski28.
Nr ksi gi i nunat r. .*? /&/
mi n i st er st w o spr a w w ew n t r z n y c h
DEPARTAMENT KADR I SZKOLENIA
DYPLOM
monamilA KURSU DOSK ONA LENI A k a d r k i e r o w n i c z y c h
SUBY B EZPI ECZESTWA M SW
(podstawa Zarzdzenie Nr 087/ 64 Ministra Spraw Wewntrznych
z dnia 29 czerwca 1964 roku)
I w t . J i o m u a i d f U i c k n i e i a i c s
S ~mfla-ez. Wtjdz. * 2? J }ep. ff2S. {$ - w
/ isttiawikosuW* >
m.. ,1, j& j/M SL *! uj. t.......
Ukoczy Kurs Doskonalenia Kadr Kieroumiczych
hibjr Bezpieczestwa M SW
w
okresie od / Z I 196 ~r. do ... & f >- i 96 r
%wyoikiemoglniun f oW z o d& ktgjw
A i
\ DY REK TOR
Il PARTMNtgKADR1VhOT)Mt MSW
A/ yWl/ T'
*J fl * 196 W r. \
Dyplom ukoczenia kursu doskonalenia SB kpt. Romualda Michniewicza
(IPN BU 0949/ 10 [15789/ Y])
ROZDZIA 6. TRJKA - WENTYL BEZPIECZESTWA 283
dnia . 1 9 r, A^S
WNI OSEK
u a s t o pcy Dyr elt o r a Ob par t a?aon tu 11
tm} i vOCliald /. l.OaE j '$102
;uu i I*.' urodzi'*! ia 7 I S'29 .V. . .711*10
\ VybsKt,tlrnl -Xy:jZi /SCSZ/..
Anvrtti vvyu'wn\y f UnlCC j cnar i\ 13S 110.......
H/jraWn<>$fcpartyjna PZP2 / l i 3/ ........................... .;
w.iin*k ttfcmm? p Ministra Spraw fentranych.
UZASADNIENIE
111: lIICinTli../len posiada duae do^wlacsenie operacyjnej
jedna stan je/pc ndr .iv\ /choroba wicncc ,a/ \ yra&ga sraiany "
: ;.racy i l eczeni a.
Biorc owyszc porl m*ap7 pro onuje odwoa >vyi~ienio3Co
w lotycô iêcw-r'' . tanw yha 1 chlorowa do ? racy
r Ornpie Operacyjnej w Moahwio na etanowisho
hierosrJ h. Snujono3 jzyka rosyjskiego oraz osobiste
preayc; osyejo 1 dc/wiadczonie we wsppracy z organami
x:t ?a\ , hcde iochiej.o daj s.parane je prawidowego realizowania
zadar.
KC PZPR:
Wniosek o skierowanie pik. Michniewicza do Grupy Operacyjnej ,Wisa w Moskwie
(IPN BU 0949/ 10 [15789/ Y])
284
wamu 24 maga 1982 r*
Dpartmrni tm 11 M3W
o. '<s euktodem pracy, rprezentowanym prmz
watoiutkei ...?.. i i S^ - Dyrektora Departamentu.XV
Umu i r . . i i m' M nk i
)byvft:i-'U mik) pp k Zofi OSltSKI
U&d!?sVn,-' 2aU'u*lniMucwatekuk) wWydziale VI Departamentu IV
?.*U1 WIM-syjWKSJltt wwo.
2.<';*8#0*y
1/2 etatu
'ubowi sl a .i n sp ef eto r ................
murrynKaiara KwftUftfc*c*J *p - tWU
pwatel;~ft) ofcowisumy^ ;s$o *s\* \iopracy w dniu 25 ..1982. X*.
b a s i e t r w a n i a u m o w y o p r a c O b y w a t e l e k ) b d s i c o t n y i n y w a H a , } w y n q p v x t e n t e p a t n e w s p o s b
jwarunkach prewtâych uchwa I r 1.7/76 Bady .Mtaistrw ,| J p8 20,01 *1976 r,
wy*HPKueta ~ ufctswi ?<te5wowy pvs
i
Umowa o prac z ppk Zofi Osisk z Departamentu IV - zwalczanie Kocioa
Do Trjki w latach 80. trafi rwnie Grzegorz Miecugow, ktry
zajmowa si tematyk modzieow - jedzi m.in. do NRD (1985),
aby zbiera materiay o tematyce modzieowej, oraz do Korei P
nocnej, gdzie w 1989 roku w Phenianie bra udzia w Festiwalu
Modziey i Studentw29. Nie bez znaczenia w karierze Grzegorza
Miecugowa by fakt, e jego ojciec, Brunon Miecugow, by znanym
dziennikarzem doskonale funkcjonujcym w socjalistycznej prasie.
W archiwach IPN figuruje on jako tajny wsppracownik - materiay
na jego temat zostay jednak zniszczone w 1990 roku.
Brunon Miecugow (rocznik 1927) wedug zapisw ewidencyjnych
krakowskiej Suby Bezpieczestwa, do ktrych dotara Gazeta Pol
ska, zosta zarejestrowany 19 wrzenia 1962 roku przez Wydzia III
(IPN BU 0949/ 10 [15789/ Y])
285
Komendy Wojewdzkiej Milicji Obywatelskiej. Wedug dokumentw
znajdujcych si w Instytucie Pamici Narodowej Brunon Miecugow
by zarejestrowany jako tajny wsppracownik pod pseudonimami:
Lipiski, Rniczka oraz Dzib. W archiwach IPN znajduje
si rwnie zapis, e materiay na temat dziennikarza zostay znisz
czone 29 stycznia 1990 roku30. Brunon Miecugow w latach 50., m.in.
obok Wisawy Szymborskiej, podpisa si pod skandaliczn rezolucj
Zwizku Literatw Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakow
skiego z 8 lutego 1953, potpiajc ksiy Kurii krakowskiej oskaro
nych w sfingowanym procesie, ktry by elementem akcji represyjnej
komunistw wobec Kocioa31.
Grzegorz Miecugow z Polskim Radiem by zwizany do
1989 roku, kiedy to rozpocz prac w TVP 1, gdzie by prezente
rem Wiadomoci. Nastpnie by dziennikarzem TVN i TVN 24,
gdzie zosta prowadzcym Szko kontaktowe. Jego partner z tego
programu, Tomasz Sianecki, karier dziennikarsk take zaczyna
w Trjce. Zrobi tam karier po wprowadzeniu stanu wojennego.
Widzowie Szka kontaktowego zapewne nie wiedz, e ojciec
Tomasza Sianeckiego - funkcjonariusz komunistycznej bezpieki
- pracowa w komrce SB, ktra przeladowaa duchowiestwo
i wierzcych.
Pukownik Bolesaw Sianecki by funkcjonariuszem m.in.
Wydziau IV rozprawiajcego si z ludmi Kocioa - rozpracowy
wa ksiy m.in. z terenu diecezji pockiej32. Czsto wyjeda do
swojej rodziny pracujcej w instytucie jdrowym w Dubnej koo
Moskwy, gdzie spdza duo czasu. Sianecki pracujc w bezpiece
by rwnie sekretarzem POP PZPR, czonkiem Komitetu Zaka
dowego Partii, czonkiem Plenum KP PZPR i lektorem Komitetu
Wojewdzkiego PZPR.
W 1985 roku zastpc szefa Programu III by Sawomir Zie
liski, sekretarz POP PZPR w Trjce. W swoich wspomnieniach
z pracy w radiu Wojciech Reszczyski opisa, jak Zieliski kaza
mu odpi z klapy marynarki opornik bdcy symbolem protestu
286
wobec komunistycznej wadzy. Zieliski mia bardzo dobre kon
takty z MSW: gdy w roku 1985 Marek Sierocki, pniejszy prezen
ter kcika muzycznego w Teleexpressie, zoy wniosek o paszport
na wyjazd do Francji, interwencj w jego sprawie podj wanie
Zieliski. Co ciekawe, w sprawie Sierockiego, dziaacza Zwizku
Studentw Polskich na etacie w Trjce, interweniowa take ppk
Andrzej Sadliski, zastpca naczelnika Wydziau Prasowego Gabi
netu MSW Czesawa Kiszczaka.
Mark Trjki sta si twrca listy przebojw Programu Trze
ciego - Marek Niedwiecki. Absolwent Politechniki dzkiej nie
zosta budowniczym, zgodnie z zawodem, lecz radiowcem. Zaczyna
w studenckim radiu ak. Prac w Trjce zacz w cztery miesice
po wprowadzeniu stanu wojennego, 1kwietnia 1982 roku. Prowadzi
festiwale, w tym Sopot w 1985 roku. Na wizji pojawia si po zapro
szeniu go do Magazynu 102.
Wedug dokumentw komunistycznych sub specjalnych
Marek Niedwiecki zosta zarejestrowany jako kontakt operacyjny
wywiadu PRL o kryptonimie Bera, nr rejestracyjny 1784533. Mate
riay tej sprawy zostay zniszczone 17 stycznia 1990 roku. Dwa tomy
akt wytworzonych w jej trakcie przez funkcjonariuszy Departamentu
I MSW nie przedstawiaj obecnie wartoci operacyjnej, jak napi
sa kpt. Zbigniew Klimas w postanowieniu o zniszczeniu akt sprawy
czynnej. Niszczenie teczek wywiadu komunistycznego, w tym KO
Bera, zatwierdzi pk Bronisaw Zych, dyrektor Departamentu I
MSW.
W roku 1983, po przejciu Andrzeja Turskiego na stanowisko
dyrektora Programu I Polskiego Radia, dyrektorem Trjki zosta
Wiktor Legowicz.
[...] W okresie stanu wojennego jednoznacznie opowiedzia si za
polityk prowadzon przez wadze. W tym te okresie zosta wybrany
czonkiem egzekutywy KZ PZPR w RTY Peni rwnie funkcj
sekretarza PZPR w obiekcie radiowym przy ul. Myliwieckiej 3/ 5/ 7
/ * 2ATWIfR02^jK *
owkto t ks*7
/ ............
jo*f?r4szc frti-* #kt sprawy
v*8faraw, dnia /f t i.. 4%3
\ ' . T ft Ofi B
% a, tA- <
DfpertcnsfiTiJ
rf A - ... *.. y.
rerpst rzyw i ^ri ftti rri >y &tff*Ms * 4 W C ^ A)i*j
iprvvy ^TryjptFHTH * n.-sr/
~.' ~<r 7 ' V FUFi
J-JdzJ,
siwfs rd$iIsn., ta
ffctfc ctrs*?c t.-v&rts i\* svstyri 8.se r r cr-soj e
A &*&**>%
erce r::sc cosn/
rr.câ? o i n& ttsf f tl e w cs & ci &kt apr&wy cz j ej 4 f' $?l -
kr/zicni n *''M.4x
v.iu-:>
5-7* crc i : '.n* */
h vW-j, w
Postanowienie z 17 stycznia 1990 roku o zniszczeniu akt sprawy
Marka Niedwieckiego KO Bera (IPN BU 01746/ 4)
- y g q ^ - , , : , r h v , ^
w Warszawie. W 1983 r. Wiktor Legowicz zosta mianowany dyrek
torem Programu I I I Polskiego Radia. W dalszym cigu jest on oce
niany przez kierownictwo subowe RTV i organizacj partyjn bar
dzo pozytywnie. [...] nadmieniam, i Wiktor Legowicz jest synem
prof. dr hab. Jana Legowicza, byego pracownika Wydziau Filozofii
UW, popierajcego aktualn polityk wadz polityczno-pastwo-
wych. Jest pozytywnie ustosunkowany do resortu spraw wewntrz
nych
- pisa 10 marca 1986 roku st. inspektor Wydziau VI Departa
mentu III MSW ppk Piotr Kozowski w notatce zatytuowanej
Charakterystyka, na ktrej rcznie napisano TW askawski34.
Legowicz w III RP nadal by dziennikarzem Programu III Polskiego
Radia; zosta take zatrudniony w TV Biznes.
Prezydenckie radio
Przez niemal cay okres I I I RP Trjka bya radiem sprzyjajcym
wadzy - inaczej byo jedynie w czasach, gdy szefami byli Krzysztof
Skowroski i Jacek Sobala. W latach 90. reporterzy Programu III
gorliwie waczyli z lustracj i z ciemnogrodem, w czasach rzdw
SLD i PO zachowywali polityczn poprawno. Micha Olsza-
ski, dyrektor Trjki w latach 2000-2001 i wieloletni dzienni
karz tej stacji, w roku 2011 zaangaowa si osobicie w Kolorow
Niepodleg - kontrdemonstracj zorganizowan przez Krytyk
Polityczn dla powstrzymania patriotycznego Marszu Niepodle
goci. To wwczas policja odnalaza w siedzibie Krytyki paki,
kastety i gaz zawicy.
Micha Olszaski w mediach nie pojawi si jako osoba anoni
mowa. Jego ojcem jest Tadeusz Olszaski - wieloletni dziennikarz
Polityki, zarejestrowany przez SB jako kontakt poufny i kontakt
operacyjny Olcha35.
289
Prezydenckim radiem zaczto nazywa Trjk po tym, jak
prezydentem RP po katastrofie smoleskiej zosta Bronisaw Komo
rowski. Sta si czstym gociem tej stacji i obj patronatem akcje
organizowane przez Program III Polskiego Radia. Patronowa take
akcji Orze moe zorganizowanej przez Trjk wsplnie z Gazet
Wyborcz.
Zorganizowana 2 maja 2013 roku pod Paacem Prezydenckim
akcja zakoczya si kompletn klap i kompromitacj. W Dniu
Flagi zabrako biao-czerwonych sztandarw, byy za to rowe
chorgiewki, okulary i tysice ulotek, ktre rozrzucay wojskowe
migowce. By rwnie orze z biaej czekolady, ktry po impre
zie zosta zabrany. Mimo wielodniowej promocji na imprez przy
szli gwnie pracownicy Paacu Prezydenckiego i obydwu redak
cji z rodzinami. By rwnie Bronisaw Komorowski i Magdalena
Jethon, szefowa Trjki, do ktrej trafia w 1977 roku. Z Pro
gramu II I odesza w stanie wojennym - wrcia na pocztku lat 90.
W roku 2006 przesza do Jedynki, by wrci na stanowisko szefa
Trjki po zwolnieniu Krzysztofa Skowroskiego w roku 2009.
Po kilku miesicach przestaa zajmowa to stanowisko, ale nie na
dugo - ponownie zostaa szefow Trjki 9 listopada 2010 roku,
po zwolnieniu przez wadze Polskiego Radia Jacka Sobali. Mag
dalena Jethon fotografowaa si z Donaldem Tuskiem, ale pniej
zmienia obiekt swych zachwytw na Bronisawa Komorowskiego
i Grzegorza Schetyn.
Tajemnic poliszynela jest fakt, e Jethon ma doskonae kon
takty z politykami SLD i PO. Pytana o to przez Robera Mazurka
w wywiadzie dla Rzeczpospolitej powiedziaa:
[...] Owszem, znam Bronisawa Komorowskiego od dwudziestu paru
lat, a zetknlimy si po raz pierwszy jeszcze na uniwersytecie, cho
studiowalimy na innych wydziaach. Ale tak naprawd poznalimy
si dopiero w Trjce, gdzie robiam tak audycj Polityk te czo
wi ek [...]36.
290
Dopytywana przez dziennikarza, dlaczego Komorowski jest mile
widzianym gociem jej programw, stwierdzia:
[...] Prbowano mnie namwi, bym zapraszaa politykw ze wszyst
kich opcji, ale w jednej z nich nie byo zbyt wielu ludzi z poczuciem
humoru. Szlam wic innym kluczem i zapraszaam ludzi inteligent
nych, byskotliwych i dowcipnych [...]37.
W wywiadzie pado pytanie o kontakty szefowej Trjki z poli
tykami PO, czego dowodem bya jej strona internetowa, na ktrej
zamiecia zdjcia z imprez z politykami Platformy Strona znikna
po mianowaniu jej na szefow Trjki.
[...] W dniu mojej nominacji pojawia si informacja, e w Internecie
s moje zdjcia z imprezy z Tuskiem i byo tyle wej na moj stron,
e si zablokowaa. Nawet sama nie mogam na ni wej. A poniewa
informatyk nie by w stanie tego naprawi, to machnam rk i nie
uruchomiam jej ponownie [...]
- stwierdzia Jethon38.
Magdalena Jethon zostaa doceniona przez prezydenta Komo
rowskiego. 27 wrzenia 2011 roku za wybitne zasugi dla Polskiego
Radia zostaa odznaczona Krzyem Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Polski39.
Monika Olejnik, Grzegorz Miecugow, Beata Michniewicz, przy
gotowani w Trjce do nowej epoki, nadawali ton dziennikarstwu
politycznemu III RP.
PRZYPI SY
1 Reflex - program Piotra Semki i Jacka Kurskiego, TVP 1 (emisja z 13 grudnia 1991,
godz. 18.45).
2 P. Semka, Olejnik na froncie I I I RP, Uwaam Rze 2011, nr 6.
3 C. azarewicz, Trjka. P wieku na Myliwieckiej, Newsweek Polska, Tl marca 2012.
291
4 Jan Mietkowski (1923-1978): dziennikarz Polskiego Radia, przewodniczcy Zarzdu
Gwnego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1974-1978), wiceprezes Radioko
mitetu (1972-1978), minister kultury i sztuki w rzdzie Piotra Jaroszewicza (1978),
zastpca czonka ICC PZPR (1975-1978).
3 Wodzimierz Sokorski - haso osobowe w: T. Modawa, Ludzie wadzy 1944-1991, War
szawa 1991.
6 Dziennik Ustaw z dnia 7 wrzenia 1944, nr 4, poz. 20.
7 Dziennik Ustaw z dnia 22 listopada 1944, nr 13, poz. 69.
8 Haso Fiszer Edward w: R. Wolaski, Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa
1995, s. 52.
9 Biogram Jerzego Jesionowskiego w: L. M. Bartelski, Polscy pisarze wspczeni 1939-1991,
Warszawa 1995.
10 Biogram Ewy Ziegler-Brodnickiej w: E. Ciborska, Leksykon polskiego dziennikarstwa, War
szawa 2000.
11 S. Ligarski, G. Majchrzak, Polskieradio i telewizja w stanie wojennym, wyd. Instytut Pamici
Narodowej, Warszawa 2011, s. 28-29.
12 G. Majchrzak, Wadza w stanie wojennym, Arcana 2001, nr 6, s. 91.
13 S. Ligarski, G. Majchrzak, op. cit., s. 28.
14 Projekt ramowych zaoe programw Polskiego Radia omawiany podczas posiedzenia
prezydium Komitetu do spraw Radia i Telewizji 26 lutego 1982 r., S. Ligarski, G. Maj
chrzak, op. cit., s. 242.
15 IPN BU 1386/ 25393.
16 Warszawa, 26-02-1986, charakterystyka Andrzeja Turskiego, notatki dotyczce dzien
nikarzy - zbir MSW, IPN BU 0365/ 111/ 2.
17 P. Semka, op. cit.
18 Akta paszportowe Moniki Olejnik, rok 1981 - wyjazd do Austrii przez Czechosowacj,
IPN BU 1002/ 7966.
19 Raport z 17 listopada 1986, IPN BU 0242/ 669.
20 Raport z 12 sierpnia 1987, IPN BU 0242/ 669.
21 IPN BU 0242/ 669.
22 P. Semka, op. cit.
23 Warszawa, 26-02-1986, charakterystyka Andrzeja Turskiego, notatki dotyczce dzien
nikarzy - zbir MSW, IPN BU 0365/ 111/ 2.
24 IPN BU 1005/ 55647.
25 IPN BU 003088/ 22 (15175/ Y); IPN BU 0949/ 10 (15789/ V).
26 IPN BU 003088/ 22 (15175/ V).
27 IPN BU 0949/ 10 (15789/ V).
28 Monitor Polski 2011, nr 111, poz. 1122.
29 IPN BU 1386/ 9992.
292
30 D. Kania, J. Targalski, PodwjneycieBrunona Miecugowa, Gazeta Polska, 21 sierpnia
2013, nr 34.
31 Duchowni i SB - proces ksiy z kurii krakowskiej, Info.wiara.pl, 17 lutego 2006, http:/ / info.
wiara.pl/ doc/ 186685.Duchowni-i-SB (dostp: 29 padziernika 2013).
32 Bolesaw Sianecld, IPN BU 0604/ 564.
33 IPN BU 01746/ 4
34 Notatki dotyczce dziennikarzy - zbir MSW, IPN BU 0365/ 11 1/ 2.
35 AIPN 01944/ 165.
36 R. Mazurek, Orze si nierozpuci, Rzeczpospolita, 18 maja 2013.
37 Ibidem.
38 Ibidem.
39 Monitor Polski 2011, nr 111, poz. 1122.
PROPAGANDA
W NATARCIU - TYP
Tamta wadza lubia artystw
Ju nigdy nie bdzie nam tak dobrze
Olga Lipiska
Bolszewicy przykadali tak sam wag do propagandy jak do sku
tecznoci bezpieki i represji.
Ulubionymi instrumentami propagandy Lenina byy film i pla
kat, czyli na owe czasy bardzo nowoczesne rodki wyrazu. Suyy
one manipulacji emocjonalnej, gdy odwoyway si do sfer pozara-
cjonalnych.
W komunistycznej Polsce za czasw starowieckiego Gomuki
pocztkowo nie doceniano nowego wynalazku telewizji. Pierwszy
sekretarz go nie rozumia, dziki czemu panowaa tu pewna swoboda
i mogy by realizowane programy nieideologiczne, takie jak choby
synny Kabaret Starszych Panw.
Dla Gomuki najwaniejsze byo radio. Dlatego ze szczegln
starannoci dobierano kadry, kierujc tu nie tylko agentur, ale po
prostu towarzyszy przybyych z ZSRS, w tym penicych obowizki
Polakw. Ich dzieci, ju zasymilowane, z atwoci dostaway prac
w rozgoniach Polskiego Radia.
Telewizja staa si najwaniejszym narzdziem propagandy
i indoktrynacji dopiero za czasw Macieja Szczepaskiego, jednego
z najbliszych wsppracownikw Gierka. To wanie atak bezpieki
294
na Szczepaskiego w 1980 roku poprzedzi upadek I sekretarza
wszystkich Polakw.
Maciej Szczepaski zaczyna karier od szefowania lskiej Try
bunie Robotniczej. W 1972 roku zosta przewodniczcym Komitetu
ds. Radia i Telewizji i wtedy zyska przydomek Krwawy Maciek
z racji swojej bezwzgldnoci i stawiania wysokich wymaga pod
wadnym. Szczepaski z jednej strony znacznie rozwin telewi
zj, rozbudowujc jej baz techniczn do poziomu europejskiego,
a z drugiej wprowadzi nowoczesny przekaz, znacznie skuteczniejszy
w indoktrynacji spoeczestwa. Odtd agentura miaa by nie tylko
posuszna, ale te zdolna podoba si widzom.
4 czerwca 1992 roku. W Sejmie od rana kbi si tum dzienni
karzy. Od kilku dni trwa antylustracyjna histeria wywoana uchwa
zobowizujc ministra spraw wewntrznych do podania penej
informacji na temat urzdnikw pastwowych od szczebla wojewody
wzwy, a take posw, senatorw, adwokatw i sdziw, bdcych
wsppracownikami Suby Bezpieczestwa w latach 1945-1990.
Rano Antoni Macierewicz, minister spraw wewntrznych, przeka
zuje w zaklejonych kopertach tajny wykaz osb - posw, senatorw
i urzdnikw pastwowych, ktrzy w dokumentach figuruj jako
tajni wsppracownicy SB. Koperty trafiaj do szefw klubw par
lamentarnych i k poselskich, marszakw Sejmu i Senatu, prezesa
Sdu Najwyszego, prezesa Trybunau Konstytucyjnego, premiera
i prezydenta. Ubrany w bia koszul i czerwony krawat mody
mczyzna przypominajcy dziaacza Zwizku Socjalistycznej
Modziey Polskiej nerwowo rozmawia z posem KLD Andrzejem
Zarbskim. Tym modym czowiekiem jest Tomasz Lis, wschodzca
gwiazda Wiadomoci TVP. Po schodach wchodzi prezydent Lech
Wasa. Lis mwi do dziennikarzy: Trzeba byo krzykn: Prezy
dencie, Polska z tob. Zaaferowany Lis opowiada, e budzi si
rano, odsania okno. Sysz migowce, przejedajce ciarwki.
Mwi, o k...wa, zaczo si1.
ROZDZIA 7. PROPAGANDA W NATARCIU - TVP
295
Sceny z filmu Nocna zmiana pokazay kondycj telewizji
publicznej pocztku lat 90. i dziennikarzy pracujcych w nowych
mediach.
Olejnik [Monika - aut.] szybko staje si te dusz towarzystwa przy
tzw sejmowym stoliku, gdzie Lis z TVP, Barbara Grska z radia Zet,
Maria Bniska z Gosu Ameryki byli wzorem do naladowania dla
dziennikarskiej modziey Tu decydowano, z kogo w sejmie naley
kpi, a kogo traktowa z nabonym szacunkiem2.
Radiokomitet
Skad towarzystwa dziennikarskiego pocztku lat 90. by w pew
nej mierze pokosiem grubej kreski Tadeusza Mazowieckiego, pre
miera rzdu wielkiej koalicji (24 sierpnia 1989-12 stycznia 1991).
Do mediw gwnego nurtu trafiali tajni wsppracownicy, ludzie
bez krgosupw i wszelkiej maci karierowicze. Jedn z pierwszych
decyzji nowo powstaego rzdu byo odwoanie z funkcji szefa Komi
tetu ds. Radia i Telewizji Jerzego Urbana, znienawidzonego rzecz
nika rzdu Jaruzelskiego. W tym czasie trwao w najlepsze niszczenie
akt komunistycznej bezpieki. Wrd nich byy materiay dotyczce
Jerzego Urbana. Zachoway si jedynie akta paszportowe oraz zapisy
rejestracyjne, z ktrych wynika, e Departament II MSW prowadzi
spraw, w ktrej Jerzy Urban wystpuje pod pseudonimem Buran.
Dotyczya ona kontaktw obywateli polskich z Orodkiem Wywiadu
Izraelskiego w Wiedniu w latach 58-643.
Jerzy Urban szybko poradzi sobie w nowej rzeczywistoci: na
wniosek Przewodniczcego Komisji Likwidacyjnej RSW 25 kwiet
nia 1990 roku skada wniosek o przyznanie paszportu w zwizku
z wyjazdem do ZSRS. Urban, wwczas dyrektor, redaktor naczelny
Agencji Unia-Press, jedzie na zaproszenie sowieckiej agencji informa
cyjnej APN w celu nawizania wsppracy4.
Warszawa, dn.^3
Instytut Pamici Narodowej
KomisjaciganiaZbrodni
przeciwkoNarodowi. Polskiemu
OddziaoweBiuroUdostpniania
i Archiwizacji Dokumentw
wWarszawie
dat. BUWa-HMSi!1-530/13
Wypis* systemuSYSKIN
aapodstawiekartynrBUM87301710
zdaaO6.042O0r.
JerzyUrbans. Janaar, 03.08.1,933r.
i}MSW49066/11, nrrej. 29142o, anwr, 03,08.1933, ps. BURan
Wyk, w ) egz. - do udostpnienia
Wykona: R. Sowiska
Wypis z elektronicznego systemu informacji SYS KIN MSW
dotyczcy Jerzego Urbana
297
Jego miejsce w Radiokomitecie zaj Andrzej Drawicz.
Po dugim oczekiwaniu znamy wreszcie prezesa Radiokomitetu. [...]
Andrzej Drawicz, z pokolenia ZMP (57 lat), w poowie lat pidzie
sitych autor i aktor Studenckiego Teatru Satyrykw, absolwent war
szawskiej polonistyki, krytyk, literaturoznawca, tumacz. [...] Jeden
ze wsptwrcw opozycji demokratycznej lat 70.
- tak o wyborze Andrzeja Drawicza pisaa we wrzeniu 1989 roku
Gazeta Wyborcza5.
Z dokumentw komunistycznej bezpieki wynika, e Andrzej
Drawicz od lat 50. by zarejestrowany jako TW Kowalski, a nastp
nie jako TW Zbigniew. Ostatnia informacja w teczce pochodzi
z lipca 1976 roku, kiedy tworzy si Komitet Obrony Robotnikw6.
W Radiokomitecie, mimo pozornych zmian, zosta utrzymany
status uo - wiceprezesami telewizji publicznej zostali ludzie PZPR.
Kas zajmowa si Pilardy - b. szef orodka w Katowicach. Krlikowski
rzdzi radiem, a telewizj Sabicki - dziaacz partyjny z Rzeszowa,
byy z-ca kierownika wydziau prasy ICC PZPR. Karol Sawicki zosta
szefem DTV z porki Mieczysawa Rakowskiego, I sekretarza ICC.
Nominacj Sawicki odbiera z rk Jerzego Urbana7.
Dyrektorem generalnym programw informacyjnych nadal by
Andrzej Bilik (1988-1990), jednoczenie dyrektor Redakcji Pro
gramw Informacyjnych (1987-1989) i wiceprzewodniczcy Rady
Interwizji (1987-1989). Doskonale symbolizowa czno ze sta
nem wojennym.
Roman Pillardy by w latach 60. I sekretarzem ICW PZPR
w Opolu. W roku 1972 zosta redaktorem naczelnym opolskiej Roz
goni Polskiego Radia, a w roku 1980 redaktorem naczelnym Orodka
Telewizyjnego w Katowicach. W latach 80. zasiada w Komisji Infor
macji ICW PZPR w Katowicach. Czonek PRON i czonek SD PRL,
uczestniczy w obradach Okrgego Stou w podzespole do spraw
298
Instytut Pamici Narodowej Warszawa, cfn. 23.08.2011
Biuro Udostpniania i Archiwizacji Dokumentw
Egzemplarz poj edy.oc:
INFORMACJE O OSOBIE
z komputerowego zbior danych byej Suby Bezpieczestwa
(ZSKO)
DANE OSOBOWE:....................................................
Pe: M Identyfikatory: 32052003557, 3205209992R
Nazwiska: DRAWICZ
Imiona: ANDRZEJ JZEF
Rodzice: JOZEF, KRYSTYNA z domu SLAAK
Urod, dn.: 20.05.32 w: WARSZAWA (WARSZAWSKIE STOECZNE)
Narodowo: POLSKA
DOKUMENTY:
DOWOD OSOBISTY SJ6429362 WARS/ AWA OCHOTA (zsko88 i zskoOO]
ADRESY ZAMIESZKANIA:
# (WARSZAWSKIE......
* . ' ' " i ' }(WARSZAWSKIE STOECZNE)
DZIAALNO:
DZIAl ALNOSC CZONEK - KORKKS - WARSZAWA - 8!r, [zsko88 i zsko90]
INFORMACJE EWIDENCYJNE:...
ZAINTERESOWANIE CZYNNE- SUSW WARSZAWA WYDZJI1, zarejestrowano23.08 76 pod
numerem WADI 5787. [zskoSS]
MATERIAY ARCHIWALNE:
* TAJNY WSPPRACOWNIK. Dnia 21 iK2n zdjto z ewidencji, powd: WYCZERPANIE
MOLIWOCI OPERACYJNYCH. Materiay archiwalne numer 7638/ 1 zoono w: SUSW WARSZAWA
PION C. (zskoggj
* Pozostawa w zainteresowaniu SB. Dnia 24.07.74r. zdjto z ewidencji - PRZEKAZANO DO ARCHIWUM.
Materiay archiwalne 2668/ SK zniszczono w: SUSW WARSZAWA. PION C. [zsko88j
* BY INTERNOWANY przez SUSW WARSZAWA PION HI. INTERNOWANIE OD DNIA 13.12.81 DO
DNIA 20.10.82. j>.sko88 i zsko90]
KONIEC INFORMACJI O OSOBIE'
Informacje o Andrzeju Drawiczu z bazy danych SB ZSKO
(Zintegrowany System Kartotek Operacyjnych)
'ROZDZIA 7. PROPAGANDA W NATARCIU - TVP
299
rodkw masowego przekazu. W roku 1989 zosta wybrany wicepre
zesem Komitetu ds. Radia i Telewizji8.
Andrzej Krlikowski - dziennikarz radiowy zaczyna karier
od prowadzenia autorskiego programu w Polskim Radiu d. Do
1986 roku redagowa w Telewizji Polskiej w Warszawie Studio 2
prowadzone przez Mariusza Waltera. Przygotowywa take i prowa
dzi Express reporterw - Gorc lini, a take kierowa redakcj
reportau programu II TVP9.
Jerzy Sabicki by szefem w telewizji wwczas, gdy pierwsze
szlify przed kamer zdobywaa Aleksandra Jakubowska. Sabicki to
funkcjonariusz partyjny, dziaajcy wczeniej w Rzeszowie. Peni te
oglnopolsk funkcj w ICC PZPR jako towarzysz odpowiedzialny za
odcinek prasowy10.
Andrzej Biik mia za sob grub teczk. Gdy w 1965 roku z dzien
nikarza Polskiego Radia awansowa na attache prasowo-kulturalnego
ambasady PRL w Algierii, w lipcu - jak podaje Raport z weryfikacji
WSI - zosta wsppracownikiem wywiadu wojskowego o pseudoni
mie Gordon. Tak by wierny wojskwce, e kiedy w latach 1967-
-1984 wielokrotnie interesowa si nim Departament I MSW i pro
ponowa mu wspprac, odmawia. Wwczas wywiad cywilny usio
wa go zdyskredytowa wobec wywiadu wojskowego. Od 1988 roku
Biik czsto kontaktowa si z kierownictwem wywiadu wojskowego.
Z tych spotka nie sporzdzano adnych notatek11. By moe za t
wierno zosta nagrodzony stanowiskiem ambasadora RP w Algierii
(1996-1997). Nazwisko Bilika znalazo si na tzw. licie Kisiela, zaty
tuowanej Moje typy i opublikowanej w 1984 roku przez Tygodnik
Powszechny. Lista ta zwieraa bez sowa komentarza nazwiska naj
gorszych propagandystw reymowych. W obradach Okrgego Stou
reprezentowa stron rzdow przy podstoliku ds. mediw.
Z zachowanych w IPN dokumentw wynika, e ju w roku
1989 tworzono podziay - na spotkania do Sejmu z posami OICP
byli zapraszani przedstawiciele Telewizji Polskiej, Gazety Wybor
czej (Adam Michnik by wwczas posem), Rzeczpospolitej
300
i PAP12. Inne media, jak np. Tygodnik Solidarno, nie miay tam
wstpu.
Gdy Andrzej Drawicz obejmowa funkcj szefa Radiokomitetu,
ministrem spraw wewntrznych i wicepremierem by gen. Czesaw
Kiszczak, a premierem Tadeusz Mazowiecki. Przed sm rocznic
wprowadzenia stanu wojennego Kiszczak napisa list do Drawicza
z pytaniem, czy jest prawd, e na rocznic stanu wojennego telewi
zja publiczna chce wyemitowa film Agnieszki Holland Zabi ksi
dza o ksidzu Jerzym Popieuszko.
Andrzej Drawicz odpisa, e nie ma takich planw, jednoczenie
informujc Kiszczaka o swoich instrukcjach, ktre wyda dziennika
rzom i pracownikom telewizji, jak maj przedstawia stan wojenny.
Jakby tego byo mao do listu Drawicz zaczy pismo ze spisem owych
sugestii, ktre zdaway si relatywizowa stan wojenny i wybiela
Jaruzelskiego i Kiszczaka.
W instrukcji czytamy m.in.:
- naley zachowa rwnowag dystansu w stosunku do dwch stron
konfliktu tzn. umoliwi przedstawienie racji, ktre przemawiayby
przeciwko decyzji o stanie wojennym jak i przesanek, ktre to poci
gnicie w jakiej mierze usprawiedliwiaj;
- w miar moliwoci naley ograniczy eksponowanie kwestii for
malno-prawnych zwizanych ze stanem wojennym [stan wojenny
zosta wprowadzony nielegalnie - aut.] lecz raczej koncentrowa si
na aspekcie politycznym i moralnym;
- nie naley szczeglnie eksponowa kwestii ewentualnego zagroe
nia interwencj radzieck jako przesanki do wprowadzenia stanu
wojennego; w przypadku podejmowania tej kwestii naley zadba
o to, aby wyranie osadzi problem w wczesnych realiach (ekipa
Breniewa) tak, aby nie wywoa wrd telewidzw nastrojw anty
radzieckich. Programy dotyczce wprowadzenia stanu wojennego
powinny by pozbawione akcentw rewanyzmu, nawoywania do
odwetu itd., powinny tworzy wrd widzw odczucie zadouczy
nienia moralnego i politycznej satysfakcji. Naley wystrzega si
jakichkolwiek atakw personalnych a zwaszcza ewentualnych prb
301
dezawuowania osoby prezydenta PRL [by nim wwczas Wojciech
Jaruzelski - aut.];
- w ewentualnych programach prezentujcych wspomnienia byych
internowanych lub w programach pokazujcych tumienie si strajku
naley zachowa szczeglna rozwag i umiar; z drugiej strony naley
da jaki rodzaj satysfakcji moralnej osobom internowanym.
Drawicz (w aktach SB zarejestrowany jako TW Kowalski i TW
Zbigniew) na koniec napisa, e oczekuje pisemnych zaoe tych
programw do akceptacji13.
Takie niekonfrontacyjne podejcie do kwestii stanu wojennego
zostao ju ustalone w czasie rozmw w Magdalence w 1989 roku,
w trakcie trwania obrad Okrgego Stou.
Do Moskwy wysyamy swoich
W 1990 roku korespondentk TVP w Moskwie zostaa Krystyna
Kurczab-Redlich. Wedug dokumentw komunistycznej bezpieki
zostaa ona zarejestrowana jako tajny wsppracownik - kontakt ope
racyjny ,yioletta. Dokumenty wskazuj, e do wsppracy ze Sub
Bezpieczestwa zostaa pozyskana w roku 1978, a w grudniu 1982
- do wsppracy w wywiadem PRL. Kolejna rejestracja - take przez
wywiad komunistyczny - nastpia 13 grudnia 1984 roku. Krystyna
Kurczab pracowaa wwczas w biurze rzecznika prasowego minister
stwa owiaty i wychowania.
W niedugim czasie zamierza wyj za m za Jerzego Redlicha.
Powinna mie nadal dotarcie do znanych dziaaczy emigracyjnych:
Pomianowskiego, Koakowskiego, Grudziskiego i innych, o kt
rych informowaa mnie w poprzednim okresie. Oceniajc swoje
aktualne moliwoci dla naszej Suby stwierdzia, e nadal pozo
staje w dobrych stosunkach z Wilhelmin Skulsk oraz Stefanem
Bratkowskim, ktry powierzy jej pod opiek swoje archiwum. Po
302
mierci }. Popieuszki proponowano jej penienie dyuru w Kociele
w. St. Kostki na oliborzu, gdzie przebywali znani dziaacze opo
zycji: Kuro, Onyszkiewicz, Jaworski. Odmwia uwaajc, e cao
to zwyka maskarada nie majca sensu. Ocenia jednak, e istniej
due szanse, aby dotara do czoowych dziaaczy opozycji oraz nowo
powoanych Komitetw Obrony Praw Czowieka. Jeli jestemy zain
teresowani, moe podj tak prb
- pisa 29 listopada 1989 roku podporucznik Krzysztof Saaski,
inspektor Wydziau XI Departamentu I w raporcie do swojego prze
oonego pk. Henryka Bosaka14.
Z dokumentw IPN dowiadujemy si, e Krystyna Kurczab
znaa dziennikarzy woskich oraz Jeana Roberta Suessera, przedsta
wiciela trockistowskiej IV Midzynarodwki:
Wyjedajc za granic jest w stanie odnowi dawne znajomoci
z przedstawicielami emigracji we Woszech, dziaaczami IV Midzy
narodwki w Paryu oraz przy sprzyjajcych okolicznociach z pra
cownikami Watykanu (przez siostr)15.
Funkcjonariusz komunistycznej bezpieki podkrela, e Vio-
letta jest chtna do wsppracy z nasz Sub16.
W dn. 27 i 28 listopada br. V przekazaa mi tamy z nagranymi gazet
kami St. Bratkowskiego, ktre kolportowane s w rnych czciach
kraju. V posiada obecnie due moliwoci dotarcia do czoowych
dziaaczy opozycji politycznej w kraju. Stwarza to szans rozpozna
nia planw tych ugrupowa, szczeglnie pod ktem organizowania
nowych akcji wymierzonych w polityk kierownictwa partii i pastwa
- meldowa ppor. Saaski17.
W meldunku gen. Zdzisawa Sarewicza, dyrektora Departa
mentu I, czytamy, e ,Violetta na terenie Woch spotykaa si m.in.
z Jerzym Pomianowskim, Leszkiem Koakowskim oraz Mari i Jerzym
Kuncewiczami.
ROZDZIA 7. PROPAGANDA W NATARCIU - TVP 303
u J A W M Z ,
7 i ff. \ 1 ars aawa 1 i * t opadu r . *
L\\ \ -
V, V"
Y ' *
w
JU LJk
!&*POj#
i. Lt 4Â*.* j
, J\LL t*
j iU. li*U MHlb* * P?/ -/ '* H* * ! * Syd si a u ZI \ rs
fw* pk a, a o i a *
\
J u E J J L I
o x t w i r < i a a S * o d n a w i a n i a w s j u l p r a a y 1 * 0 r i o l e t t a * n r . n r c h .
j - a?60
Rarsip Krystyn* dslsj *Yi oltts",
aê.B# 1 mikw Idebiiig*
ur* 6, i 2.1945 r. w Zabrsn,
u bt . ydowska , oby w, polski,
wyksztacania wy&ssw ~ pr&wniosss >
ssaw44 - dsiennikars,
ss&tr* fiin.Oiw* i Wychowani,
s sou War ssaw a / ty fssssRasowo/
I * frssb i ag. r o*atow 3?*
Sgodais * satwfcardaonym raportom,8.poik.wi ai mda*
Su.tl .br. o gada*10.OD * kawiarni *witsika" 1 K.0 wf i ol stts%
Frsedisiiotma spotkania byo wjr4dn,isi j#j wktusinyoh mtldwolei
wywiad01czf&h ora hwenaj aytmcji esbhi.stwj i swdcrwsj*
** poi alarmowaa mni, n okrasi prsurwy * wj>dpr
cy as ren ais nastpiy ada# istota salwy * jj ytaii os#
felsiwj*Usdal pracuje w5iur&& S2ao arnika ?rasowwgo &Ci$.^nodto
piega,w raaaofe wolnwgo o a#su, artykuy do ^frssôi u*1 i "Otepilmk**.
i aisdugim csasis samisrss wyj44 aa tsd as J srssgo B.ed!iha,
Botychowa* a iw wy jwdd&a a, mimo plaadw,do siostry saaisf&ks*!
m Wls6sEooh.t;wa&a jsdagk^s ais nastpiy isdaw istota sadaay
u a.iwj*Powinna wic m&&! mis4 dotarcie do sannyeh 4*iay
s migra c y 3ay cb: i orni anow s k i. ago, Ko l a k m &ki s i o , Grud z i 4 aki ago i
innych, o ktrych ial&riaowas aa i wwpoprswdnim okras iw.
Raport z 29 listopada 1984 roku o zatwierdzenie odnowienia wsppracy
z KO ,yioletta - Kurczab Krystyna (IPN BU 01911/ 122) (strona 1)
304
ak tu* lae woiliieoi p;racy <11$ &;> s
Stiiuy uV3i':r'%z i>a>S ni*t }oestAja *4 uotoryefr rfiwuftk^ch 2
51iihalmi& o&ulsk eros Stat&nm Bratkoôkinijktry5 p5H*l*r/.y I
i-ij poa opi*k s sio ja arcbusuaur tftu*rci J , Popisuaski s.*?opj~ ;j
wasi* <aj pin3ia dy&uru v &f? $1 folifcorftK,
g,dale pjttAbyu&ll sausai dsiccz paayoji! KuroÔc/ffitjkiîca#
d*aorfki*Odha<$wila uwaaj o4#t calod ta sui^kla m^0krat?aia
stjca &*u,0:<8*uu )eiiuk,2*t AStmaj* \ w$ aasi'*so, aby <ltt>ira
aa czzalmych d&ialaosy opcsycji ras nooy<mQta&jrob Aomtal&t
Obrony traw C*oitk, wcieli josttluy ty a s* i &r,r*#onan
podj lak pN^bf*
J tfli choiai x? uoiLliwoiS i **l i z*cj i oassyoh sad mi ta
,granic errata , is isiftiej ku ttm warunk; ,M terei Roymu mot&
poprze* &%$tr<nwiad JpOTuiru komakty & joj ounj tysyt,
Iprssttdstawtoit&laaii mi gra i i * na riwyiti kilku <ii sanisarsy
Wko* kich /Mai Frani falr1.d Occhato Staffa o Pinaf/ prao wakw
Solswiaji/R&X/wpn&t3fcwx4sl 4&0 u dncwroi& kontaktu &âan
Robort Suâsarfca*,prsfidstawioialaia I f &i$ds;yaarQ&wfri sra j;
kolty^mivf tfm siu musiaaby po3oh* bo P.sywi i ?ary&a*
1 da**:? i 26 1$ stop*da br, *'V* przekaza jui t&iaj?
n a g r a n y m i g n r - o t k s r a i S t . S r a f c k o w k i e g o , k t r k o l p o r t o w a n a o w
r - a n y o h iifIi a o h kr*jn
IX* Cal odaowioai* uapiptacy*
l i nl m p o * i d o h . a p : i d a i t u j o d l i w o d o i d o t a r c i a . i o s o l o - 1
^V\ y c h d s l s f t s s y p o s y e j i poiItyosiM j wkrs$u*SMtr t e a & s & t i t
| rpoaaia aktualnych plimdi? ty eh' ugrupoi^tglniii: pod
t o s i : . o r g s x a s * & i * i a n o w y c h a k c j i w y : # r t m y c h w p o l i t y k k t r ~
w a . 3 j a p a r t i i i 2* 4* t v * *
, ^V!t ^ fyjaMia j a* granicj e*t " ataui* odxs.feid iawm#
! j 1, 7 * j o s s c c l 1 / j U t * v * a * l a i ^ i g r c j i * s w t O ' , a ^ h i ^ a c * B i
*\'S* t ' IV Kifdsynarodwki w iryiu ors pray gpryjtjofii koliosno-*
^/O* , | cloch a prfzmn-ikumi Watykam/popri al ostrf/*
i*v% ioss#. prstkasywaisimiaionsnoji od*i**i*4*i i ds-is*-*?
saoli jmsaeaogdlnyofc ugrupowa i organizacji Emrdms Mm| u jak
11it gr*.l,o,*"** moib|ddobryrMl^mttaprowads-o^sso**^!,!#.:
Qtt | ba osoby miz&îB % podiMioi,
z KO Yioletta - ICurczab ICrystyna (IPN BU 01911/ 122) (strona 2)
I I I # h m m M *
Spotkania * **?** odbywa si bd w !#:&*&?i od
poferswb.Tarnin ka&dago kolejnego spotkania ustalany bfSait
na peparsednisu
l i k Uwagi,
fiolet ta** jast chtna dowspdprscy * nasa Su&b,
Podcsaw spotkania odniosam jednK wraw&i*ie obawia si tro
tych., przeciwko ktrym bdzie musiaa pracowa.Dlatego t*i uwal
i# w poowtkowym okrasie moe byd rsniaj aktywna^bardziej outrz
aa wprawkawywajsiu informacji o podaiw&iu sprawdzajc jadnocae
ni e,j aki e reperkusja wywoay to iAfor:wa^j,kt4:ra dotycfeos
prsak&*Ba&uw&yl:& rwnio*9ta *** kiedy nie me piwu oci szy
podoa wykaauad zadania or&$ ogy je&fc a stanie dotrsod 4o innye
osb*ktre nogpbj mw i&read*adf&i6 deklaruj* si ,t l ataa
taki e siodliwodcl.? poprzednim okrasie wyjaJ aia mi, te woli sio
mis bbitoywa&ilatali ale J est pewna,osy bdzie w stnio to wyk
uadllwaMîs i & mmj byaby mi#odpowiedtIa* i mogl i bymy mim
do Mej proienaj %
Pocztkowy oferoa wsppracy bfdi-is traktowaa ts ptwr
i ci jako pr5b sprawdzenie aweatualaych ko&awcweacji dl a ni ej
Jwfrwli wwzyatko bdste przebi egao pomyMnla dla M ej,wpyni e
pozytywnie na j#,j postaw i zwikszy j ej Inwenoj i aaaag&iow*
w rwal i **j nawsydi zabai#
Inspektor
ppor 1
,rydelfin xj/ De Dep.I I Sf
Saadski
z KO ,yioletta - Kurczab Krystyna (IPN BU 01911/ 122) (strona 3)
306
Na obecnym etapie TW otrzymaa zadanie dalszego rozpracowywa
nia dziaalnoci Stefana Bratkowskiego oraz dotarcia do aktywistw
Komitetu Obrony Praw Czowieka w Warszawie
- pisa gen. Sarewicz18.
Z dokumentw bezpieki wynika, e sprawa Krystyny Kurczab
zostaa zakoczona i przekazana do archiwum ju po utworzeniu
rzdu Mazowieckiego, 2 listopada 1989 roku.
X c.- 4 - l.x
ffl
w*. *** dr
te .fc^l. .
mamim
POSTANOWIENI E
i stffefwuro l| i, i
An&rsrjf fati rowki, lxa ,*k:or . 71 ' MxI &
; i U.-'g, . ,7> . .
i <" < r , u , tppn%.
*W ?**ifeSHSJ*<Sji Wfc# (KSjKtto****fr4MKfc
.. s i j 3 l*.*. /-lir. *t,tgrao * poiskto.1 n Z&chaisis.
Weaai<> ae;' V** i.;; ifelo*aLa feobtic .&s~-e,i HiaZby.
to a.a:ii-i v J &p c oou, g)nowsix>:<:
r;ciais?:ri>.? y c l jrs^ch utr %vsy<o.&
i' ? -on^tc;; .& ^'.vi'!'<-< Srabkow-kta,,usât -c
li "r<C'-3-) -.<V> ** *uf.'v;*.'9' ,
rocka** u nMv* datj* ao 3o1^1-,l>p.
.V:-- Of OlCSfetu -a; sp.jdlos rsis r.a-sir.ar.o.
w % i$v<jnk>i t*iac6ffDa.un&agfij Uat?.
<&? ** -. < arrfdW.' tepsta^fS;w i si^
posikrofi 1ajowsai u<do.cw&nta.i p^p^Msoas?.!
1 2*0*0 -3,}w ,iyn 'pt&w a?t.AV'* pfffi r.p J-A/ob.
Postanowienie z 2 listopada 1989 roku o zakoczeniu sprawy
Krystyny Kurczab (IPN BU 01911/ 122)
*twto&Om. fe <103iO. f:C'/ MLf 51' f
Rbta co chceta
W TVP pojawi si Jerzy Baczyski, redaktor naczelny tygodnika
Polityka, ktry by wspredaktorem programu Listy o gospo
darce, a take Gorcej Linii, prowadzonej przez jego redakcyjn
koleank Janin Paradowsk.
Na antenie telewizji publicznej mona byo zobaczy take
Grzegorza Cydejk (pniejszego szefa Warszawskiego Oddziau Sto
warzyszenia Dziennikarzy Polskich), ktry specjalizowa si w dzien
nikarstwie ekonomicznym. Cydejko studiowa na Uniwersytecie
Warszawskim, za praktyki odby na Uniwersytecie im. omonosowa
w Moskwie w roku 198619. W TVP pracowaa nadal Wanda Kona
rzewska, czonkini Komitetu Zakadowego PZPR, wspautorka pro
gramw dokumentalnych m.in. na temat zjawisk paranormalych20.
Z Radiokomitetem wsppracowaa rwnie Olga Braniecka-Moskwi-
czenko (jej m, Rosjanin, na stae mieszka w Moskwie), dziaaczka
Zwizku Socjalistycznej Modziey Polskiej, w latach 70. delegowana
z ramienia PRiTV m.in. do Etiopii21. Caa trjka po 1989 roku znala
za si we wadzach warszawskiego oddziau Stowarzyszenia Dzien
nikarzy Polskich. W 2012 roku gony by list otwarty podpisany
m.in. przez Cydejk, Konarzewsk, Branieck i Krystyn Kurczab-Re-
dich, w ktrym domagali si oni odejcia prezesa Zarzdu Gwnego
SDP Krzysztofa Skowroskiego22.
Po 1989 roku w telewizji pojawia si nowa gwiazda - Jurek Owsiak
ze swoim zawoaniem Rbta co chceta. W 1993 roku odbywa si
pierwszy fina akcji Wielka Orkiestra witecznej Pomocy. Owsiak
z dnia na dzie staje si celebryt. Nikt nie wie wwczas, e jego
ojciec - Zbigniew - by pukownikiem Milicji Obywatelskiej. Jak
wynika z archiww IPN, do pracy w milicji zgosi si on w 1945 roku
majc 19 lat. Jak poda - z zamiowania23.
W 1946 roku Zbigniew Owsiak mia ju opini aktywnego
dziaacza partyjnego przychylnie nastawionego do Rzdu Jednoci
Narodowej i Zwizku Sowieckiego. W opinii subowej z 1947 roku
308
przeoeni podkrelali, e w duej mierze przyczyni si do rozbicia
PSL w gminie Mierzeszyn. Piastowa te w tym czasie m.in. stano
wisko zastpcy komendanta posterunku ds. polityczno-wychowaw-
czych. W napisanych przez siebie yciorysach Zbigniew Owsiak pod
krela swj negatywny stosunek do kleru. Uwaa go za szkodnika
pastwa demokratycznego. Chwalony by za wykady w Orodku
Szkoleniowym ZOMO.
Pk Zbigniew Owsiak, pogromca PSL w gminie Mierzeszyn (IPN BU 710/ 202)
W 1962 roku Zbigniew Owsiak zosta przeniesiony do KGMO
w Warszawie, gdzie w roku 1973 doszed do funkcji naczelnika
Wydziau II Biura Dochodzeniowo-ledczego. Powierzono mu m.in.
sprawowanie nadzoru i udzielanie pomocy praktycznej terenowym
jednostkom MO w sprawach o powaniejsze przestpstwa gospodar
cze. Przez kilka kadencji peni w Komendzie funkcj I, a wczeniej
take II sekretarza egzekutywy POP PZPR. Z ramienia resortu zosta
oddelegowany na stanowisko szyfranta w ambasadzie PRL w Bonn24.
Z kolei matka Owsiaka - Maria Owsiak - rwnie pracowaa w MO,
309
w Wydziale I Komendy Wojewdzkiej w Gdasku, a pniej jako
urzdnik prokuratury wojewdzkiej w Gdasku. Zbigniew Owsiak
podkrela, e rodzice ony s w partii, a jej siostra - w Komitecie
Warszawskim PZPR w Orodku Szkolenia Partyjnego25.
%4is| :a II j , _
8:!;nr& chW* ' : 'Jj
j /i b w
'$*() m Mmi ' .-. . ' -
./ f. v< i yWKKfH ,
-i ^STGTSStitfrfA
K B-o 4 h %
aluibaw/
:: :;>rCOTi sil& probycof t l ars
i t Ssi| | i^p:| ii.;:.p:a;ki;.
M>i**a*uaf'ieworgnaftah <Sb?#atrl'*i*4suf
<jd1y4' raku ?. !staprC'jyl> p?liMi
KK'l' '. &$!: ioao-al &ttC-?Nj *
;y; f fUS<|. .m;5S5SOSj C-*%aVj j| sji pni
'Si 'u'r' -;a Jacie zostan aa aai-s sniatoaa
pH*z
,G
i' . .,' \ ?2,A* *s ku**J
. " ' ' ^ w- ' ' 2i
; """ *" ;>Ky^
| #| | if;::
PB
b U- ttl
m
i
Raport pk. Zbigniewa Owsiaka z 1974 roku ws. skierowania
na kursy dla szyfrantw (IPN BU 710/ 202)
310
Sam Jurek Owsiak o polityce mwi rzadko, ale zawsze w momen
tach newralgicznych. W 1993 roku w programie Rbta co chceta
pokazano zdjcia z rozbitej przez policj manifestacji w rocznic oba
lenia rzdu Jana Olszewskiego. Sza ona pod Belweder, gdzie urzdo
wa Lech Wasa.
Byem na tej manifestacji, widziaem bicie ludzi i radiowz wjeda
jcy w tum. A potem wolnociowego Owsiaka przestrzegajcego
przed nienawici manifestantw
- mwi Piotr Semka26.
Owsiak, mimo pozornego buntu, zawsze stara si by po stro
nie susznej wadzy.
W 2012 roku na Przystanek Woodstock - festiwal, ktrego jest
twrc - przyjecha Bronisaw Komorowski.
Rzecznik Woodstocku Krzysztof Dobies mwi po jego wizycie: Jedno
ze zda, ktre zapado mi w pami ze strony Kancelarii Prezydenta,
brzmiao tak: mogoby nas tu w ogle nie by. Wy bycie tak doskonale
poprowadzili t wizyt... Bardzo dzikujemy woodstokowiczom, bo to
ich postawa, ich nieprawdopodobna wrcz yczliwo do tego zdarze
nia, ich niesamowita... ich pikno w tym, jak rozmawiali, jak przyjli...
Bili brawo, piewali sto lat, pozdrawiali i tam nie zdarzyo si nic, nic,
co byoby podbramkow sytuacj. Historia zatoczya koo. Rzecz
nik festiwalu zbuntowanych przemwi bardziej usunie ni dziaacz
Komsomou wobec I sekretarza KPZR. [...] W czasie tego samego festi
walu policja zatrzymaa dwch przedstawicieli Fundacji Pro-Prawo do
ycia. Demonstrujcych z bannerem przedstawiajcym zdjcie zmasa
krowanego w wyniku aborcji dziecka z zespoem Downa, podobizn
Adolfa Hitlera i napis Hitler te zaczyna od zabijania chorych27.
W 2013 roku na festiwalu zorganizowanym przez Owsiaka
dochodzio do obrazoburczych zachowa.
Biblia nie jest ksig ycia. Tam jest tyle nienawici, przemocy,
seksu, brutalnoci, e nie mgbym si ni kierowa - mwi podczas
311
festiwalowego spotkania z modzie celebry ta Kuba Wojewdzki.
Lewacka ideologia pacyfistyczna, z ktr obnosz si organizato
rzy festiwalu, hasa tolerancji i pojednania, nazwa festiwalowych
si porzdkowych - Pokojowego patrolu - maj si nijak do tego, co
naprawd dzieje si podczas imprezy w Kostrzynie nad Odr. Ksia
i wierni katoliccy odwiedzajcy namiot religijny Woodstocku spoty
kaj si tam z aktami agresji skierowanymi przeciwko wierze. Krzy
przy namiocie na Przystanku Jezus [festiwal muzyczny organizowany
co roku podczas Przystanku Woodstock - aut.] jest profanowany.
Modzie rzuca w niego puszkami z piwem, szydzi z symbolu wiary28.
Syn w wojskwce, crka w TVP
Wyrniajc si pod wzgldem popularnoci postaci telewizji jest
te Alicja Resich-Modlislca - crka Zbigniewa Resicha, dziaacza
PZPR. Zbigniew Resich by w PRL pierwszym sdzi Sdu Najwy
szego. Brat Alicji Resich - Krzysztof - w czasach PRL przebywa na
placwce PLL LOT w USA29. By on tajnym wsppracownikiem
Zarzdu II Sztabu Generalnego WP dziaajcym pod ps. Saper.
Zosta zdekonspirowany wskutek zdrady innego agenta Zarzdu
II SG WP - Tadeusza Kondratowicza. Ten ostatni by cznikiem
midzy Resichem a rezydentem wywiadu PRL w Nowym Jorku. Jak
napisa w swojej ksice Sawomir Cenckiewicz, zainteresowanie
sub specjalnych mogo by w tym przypadku zwizane z pozycj
ojca, byego I prezesa SN. Gdy we wrzeniu 1981 roku brat Sapera
odmwi powrotu z placwki w Genewie, ten z kolei zosta odwoany
z Nowego Jorku. Nie powrci jednak na wezwanie przeoonych.
Krzysztof Resich zosta zwerbowany w 1976 roku przez pk.
Bronisawa Potockiego. Przed wyjazdem do Nowego Jorku by szko
lony przez pracujcego w attachacie wojskowym w Londynie kmdr.
por. Kazimierza Gowackiego30, pniejszego szefa WSI .
Osob, ktra uatwiaa kariery dzieci prominentw wadzy
w telewizji, bya reyserka i operatorka TY Barbara Borys-Damicka,
pniejsza senator PO. Sama Borys-Damicka zaczynaa jako ope
rator kamery ale w telewizji szybko pia si po szczeblach kariery
i wkrtce zostaa reyserem. Jej ojciec Jakub Wancer by dyrektorem
departamentu w Ministerstwie Handlu Wewntrznego.
To wanie w programie telewizyjnym 5-10-15 autorstwa
Borys-Damickiej, a przeznaczonym dla modego widza, rozpoczy
nay swoje kariery telewizyjne dzieci prominentw PRL.
Borys-Damicka cigna do programu dzieci Alicji Resich-Mo-
dliskiej, Mariusza i Boeny Walterw. Byy tu te Maria Nikli-
ska (dzi aktorka, crka Jolanty Fajkowskiej), Piotr Krako, Justyna
Pochanke, Kinga Rusin, Krzysztof Ibisz.
Pierwsze kroki w telewizji stawiaa w tym programie take
Magorzata Halber, pniejsza dziennikarka muzyczna i prezen
terka stacji muzycznych. Magorzata Halber to crka polityka i biz
nesmena Adama Halbera - zaoyciela Polskiej Partii Przyjaci
Piwa, a w latach 1997-2003 czonka KRRiT z ramienia SLD. To
wanie Halber wysa 5 marca 2003 roku do prezesa TYP Roberta
Kwiatkowskiego synny SMS: Moe by wrci do Piotrka Urban
kowskiego. To jest wietny kole - pracowity i lojalny, lubi go
i ceni. Precz z siepactwem. Chwaa nam i naszym kolegom. Chuje
precz!31.
Piotr Urbankowski dwa dni przed wysaniem SMS-a utraci sta
nowisko wiceministra obrony narodowej z rekomendacji PSL i Hal
ber stara si zaatwi mu now posad.
Rok 1992-prba zmian
Po nominacji Jana Olszewskiego na premiera rzdu szefem TVP
zosta Marian Terlecki. W TVP pojawiaj si wtedy nowe twarze,
ruszaj nowe programy, m.in. Reflex Jacka Kurskiego i Piotra Semki
- jeden z najlepszych programw publicystycznych w historii TVP.
Nowy prezes ma krytyczny stosunek do starych dziennikarzy TYP.
313
W styczniu 1991 roku prowadzca Wiadomoci Aleksandra Jaku
bowska, po otrzymaniu wypowiedzenia, w czasie ostatniego jej pro
gramu na wizji egna si z widzami, zabiera torebk i wychodzi. Kilka
dni pniej do dymisji podaje si kierownictwo Wiadomoci, ale to
nie zmienia sytuacji w TVP. Wystarczy przypomnie wczesne wia
domoci i sposb relacjonowania polityki rzdu Jana Olszewskiego
wobec Rosji czy te anylustracyjn histeri.
Po upadku rzdu Jana Olszewskiego w czerwcu 1992 roku z TVP
zostali zwolnieni ludzie kojarzeni z prawic. Szefem Radiokomitetu
zosta Andrzej Zaorski, ktry odszed w marcu 1993 roku, wraz z roz
wizaniem Radiokomitetu.
Krajow Rad Radiofonii i Telewizji powoano w kwietniu
1993 roku na mocy ustawy z grudnia 1992 roku. Uzyskaa ona
prawo do powoywania szefa TVP. Po kilku miesicach zawirowa,
w listopadzie 1993 roku, gdy rzdzia ju koalicja SLD-PSL, pre
zesem TVP zosta gdaski opozycjonista z Ruchu Modej Polski
dziennikarz Wiesaw Walendziak, ktry przed t nominacj praco
wa w Polsacie.
Walendziak mg zosta prezesem TVP, bo w wczesnej KRRiT
przewaay osoby zblione do prawej strony sceny politycznej. W TVP
pojawili si wtedy modzi ludzie nazwani przez lewackie media pam
persami, powstay nowe programy publicystyczne. Najwiksz popu
larno zdobyy WC kwadrans Wojciecha Cejrowskiego oraz wymy
lony przez Wiesawa Walendziaka flagowy program Jedynki - Puls
dnia. By on absolutn nowoci publicystyczn w sierminej TVP
- emitowano go od poniedziaku do pitku: w kadym programie poli
tycy odpowiadali na pytania dziennikarzy, emitowano w trakcie jego
trwania take felieton dotyczcy aktualnych wydarze. Wydawcami
Pulsu dnia byli m.in. Amelia ukasiak, Pawe Nowacki i Andrzej
Papierz, a prowadzcymi Jacek ski, Marcin Wrona i Piotr Semka.
Program wzbudza kontrowersje wrd politykw rzdzcej koalicji
SLD-PSL oraz zwizanych z nimi czonkw Krajowej Rady Radiofo
nii i Telewizji. Szczeglnie ostro atakowano Piotra Semk i Marcina
Wron. Gona bya zwaszcza sprawa, gdy wczesny premier Walde
mar Pawlak - zdenerwowany sposobem prowadzenia rozmowy przez
Wron - powiedzia mu po rozmowie: Niech pan tak dalej uprawia
dziennikarstwo, to daleko pan zajdzie. Innym razem podczas rozmowy
na czole Pawlaka siadaa mucha, ktra spacerowaa po jego twarzy do
koca programu - Pawlak odebra to jako wymierzony w niego spisek
zawizany przez czonkw redakcji. Jeszcze kiedy indziej prowadzcy
Piotr Semka zapyta Pawlaka o afer Inter Arms (chodzio o wspieranie
przez wczesnego premiera prywatnej firmy kolegi Pawlaka, w ktrej
by take zatrudniony komunistyczny szpieg Marian Zacharski).
A podobno pan zjad kanapki w sejmowym bufecie i nie zapa
ci - odparowa Pawlak, co skoczyo si mocnym spiciem. Rwnie
niewygodne pytania Piotr Semka zada Andrzejowi Olechowskiemu
- chodzio o wspprac z komunistyczn bezpiek. Olechowski po
raz pierwszy wtedy publicznie przyzna, e wsppracowa z wywia
dem PRL.
Jedna z najbardziej zapamitanych przez widzw audycji
dotyczya wyjcia ze studia Zbigniewa Siemitkowskiego w trak
cie trwania rozmowy. Siemitkowski, wczesny szef MSW, a wcze
niej szef kampanii wyborczej Aleksandra Kwaniewskiego, by
pytany przez Jacka skiego o inwigilacj obywateli. Sprawa doty
czya zdjcia, na ktrej pojawiy si transparenty nieprzychylne
Kwaniewskiemu. Na zdjciu by kadr z pikiety i wasnorczny
podpis Siemitkowskiego. Prowadzcy porwna te dziaania do
metod Suby Bezpieczestwa: wiemy o tobie wszystko, znamy
twj adres i wizerunek. ski zapyta rwnie, czy teraz kady
obywatel, ktry jest krytyczny wobec wadzy, bdzie w taki sposb
traktowany. Po tym pytaniu Siemitkowski zerwa si z miejsca,
zrzuci mikrofon i wybieg ze studia.
Program zosta zdjty z anteny TVP niedugo po tym, jak
12 kwietnia 1996 roku prezesem telewizji publicznej zosta Ryszard
Miazek32.
315
Dziennikarze z Pruszkowem, a faszystawon
Ju po wyborze Miazka, w lipcu 1996 roku, Rzeczpospolita i Super
Express ujawniy, e impreza z okazji 10-lecia istnienia Teleexpressu
zostaa zorganizowana w klubie Dekadent, gdzie obok dziennika
rzy bawili si gangsterzy z Pruszkowa. Klub by kontrolowany przez
Leszka D. ps. Waka, ktry w 2000 roku powdrowa na 13 lat do
wizienia. Puls dnia zrobi felieton oraz rozmow na temat zabawy
dziennikarzy z gangsterami, co wprawio we wcieko wczesne
gwiazdy Teleexpressu i szefostwo TVP.
Wstrzymanie emisji Pulsu dnia nastpio jednak dopiero po
tym, jak nie dopuszczono do emisji odcinka na temat organizowanego
przez Wojciecha Cejrowskiego festiwalu ciemnogrodu w Osielcu na
Kociewiu. Spotykay si tam osoby o konserwatywnych pogldach,
ktre sprzeciwiay si poprawnoci politycznej i rzdom ludzi uwi
kanych we wspprac z komunistyczn bezpiek. Gdy ekipa Pulsu
dnia krcia reporta, nie wiadomo skd pojawi si nagle Jerzy Dia-
towicki, zwolennik III RP. Diatlowicki, syn ppk. Tadeusza Diato-
wickiego (1912-1958), pracownika Departamentu I MBP, a nastp
nie Departamentu II MSW, za dziaalno w Marcu 68 roku trafi do
wizienia, pniej nalea do opozycji. Na pocztku lat 90. prowadzi
w TVP cykl rozmw zatytuowany Rzeczpospolita druga i p, na
temat transformacji ustrojowej. Nie dziwi wic, e natychmiast zosta
rozpoznany i pomidzy nim a jednym z uczestnikw zjazdu wywi
zaa si ostra dyskusja.
Niech mnie pan w d... pocauj - krzykn zdenerwowany
Diatowicki, na co jego interlokutor odpar: A prosz bardzo.
W tym momencie Diatowicki zdj spodnie, co uwiecznia kamera
rejestrujca cae zdarzenie dla Pulsu dnia. Po zmontowaniu mate
riau, na ktrym byo wida m.in. dworowanie z Kwaniewskiego
i politykw SLD, reporta zosta oddany do zatwierdzenia m.in.
przez nadzorujcego program Tomasza Siemoniaka, po latach
ministra obrony narodowej w rzdzie PO-PSL. Jak si nietrudno
domyli, nigdy nie zosta on wyemitowany a Puls dnia znikn
z anteny. Diatowicki nazwa program Cejrowskiego faszystowskim
i zoy nawet pozew w sdzie, na co Cejrowski rwnie odpowie
dzia pozwem.
Ryszard Miazek, w roku 1992 rzecznik rzdu Waldemara Paw
laka, partyjn karier zaczyna jeszcze w Zjednoczonym Stronnictwie
Ludowym, satelickiej partii PZPR. W czasach PRL pracowa m.in.
w radach narodowych - fasadowych instytucjach okresu komuni
stycznego, majcych stwarza pozory demokracji. W rzeczywistoci
ich zadaniem byo realizowanie polityki rzdu, ktra bya cakowicie
zalena od PZPR. Ryszard Miazek zajmowa take kierownicze sta
nowisko w kontrolowanym przez ZSL rolniczym czasopimie Plon,
ktre zajmowao si m.in. opisywaniem socjalistycznej wsi.
Na pocztku prezesury Miazka w TVP swj program straci
take Wojciech Cejrowski, ktrego (podobnie jak dziennikarzy Pulsu
dnia) atakowaa na swoich amach Gazeta Wyborcza. W swoim
programie Cejrowski promowa wartoci chrzecijaskie, ostro sprze
ciwiajc si relatywizmowi i wszystkiemu, co ze sob niesie ideologia
komunistyczna.
Czoowym faszyst lat 90. zosta jednak nie polityk, ale sho-
wman - Wojciech Cejrowski. Brunatny kowboj RP - taki tytu
daa Gazeta Wyborcza oskarycielskiemu artykuowi na temat tele
wizyjnej audycji WC Kwadrans.
On gra na faszystowskiej nucie - mwi w tekcie Krzysztof
Piesiewicz, wwczas czonek Rady Programowej TVP. Tak wanie
rodzi si faszyzm i ja normalnie zaczynam si ba - dodawa kolejny
czonek Rady, reyser Piotr azarkiewicz.
Cejrowski, kiedy stoi w rozkroku na tle rancza, przypomina tego mo
dego blondaska, ktry w Kabarecie na zjedzie ziomkostw piewa
czystym gosem pie o ojczynie, a za nim stoj paki i noe
- oskara reyser Jerzy Markuszewski, przywoujc film Boba Fossea.
317
Cejrowski poda do sdu autork tekstu i azarkiewicza (sam
te by pozwany za rzekome propagowanie faszyzmu). W obu spra
wach sdy pierwszej instancji przyznaway racj prowadzcemu
WC Kwadrans, ale ostatecznie przegra on przed sdami apelacyj
nymi33.
Po zdjciu z anteny programu WC Kwadrans Ryszard Miazek,
prezes TVP, na konferencji prasowej 5 czerwca 1996 roku mwi:
Postawa Cejrowskiego, autora programu WC Kwadrans, nie jest
zgodna z zasadami dobrego wychowania, jakim ma hodowa telewi
zja publiczna.
Powrt ludzi z teczek
Rzdy nastpcy Miazka, czyli Roberta Kwiatkowskiego (1998-2004),
kojarz si gwnie z powrotem do TVP ludzi figurujcych w doku
mentach IPN jako tajni wsppracownicy, dawnych aparatczykw
PZPR i byych dziaaczy SZSP.
26 czerwca - nowym prezesem zarzdu telewizji publicznej zosta
Robert Kwiatkowski (SLD), czonek sztabu wyborczego Aleksandra
Kwaniewskiego w 1995 roku, dotychczas czonek KRRiT, specjalizu
jcy si w sprawach reklamy Jego pensja wynosia, jak owiadczy, 35
tys. z (rwnowarto dziesiciu tysicy dolarw) plus premie34.
Robert Kwiatkowski to syn pukownika Stanisawa Kwiatkow
skiego, teoretyka propagandy, twrcy powoanego w stanie wojen
nym Centrum Badania Opinii Spoecznej (CBOS). Od 1973 roku
pk Kwiatkowski by doradc gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Robert
Kwiatkowski jako mody czowiek mieszka wraz z rodzicami w tzw.
zatoce czerwonych wi przy ul. Wiktorii Wiedeskiej w Warsza
wie - osiedlu, gdzie swoje mieszkania mieli m.in. Jzef Oleksy, Alek
sander Kwaniewski, a take sowiecki szpieg Wadimir Aganow.
318
W czasie studiw Kwiatkowski by dziaaczem SZSP - w sta
nie wojennym bdc na II roku studiw dziennikarstwa i nauk poli
tycznych wyjeda do Moskwy na midzynarodowe seminarium35.
Ju jako magister politologii w drugiej poowie lat 80. by czonkiem
PZPR i pracowa jako kierownik Wydziau Propagandy Rady Naczel
nej Zrzeszenia Studentw Polskich36.
W 1988 roku Wojskowa Suba Wewntrzna odnotowaa wyjazd
Kwiatkowskiego do Korei Pnocnej (1987) oraz Francji (1988)37.
W 1988 roku Kwiatkowski wyjeda rwnie do NRD - by w dele
gacji rzdowej razem z Aleksandrem Kwaniewskim, wczesnym
ministrem ds. modziey i kultury fizycznej38.
Na eksponowane stanowisko wrci do telewizji take Jacek
Snopkiewicz - w okresie prezesury Kwiatkowskiego by szefem Tele
wizyjnej Agencji Informacyjnej oraz rzecznikiem TVP. Z kolei publi
cystyk w TVP 1za czasw prezesury Kwiatkowskiego zaj si Jacek
Skorus, pracownik publicznej telewizji od roku 1981. W stanie wojen
nym robi propagandowe materiay deprecjonujce Solidarno39.
W archiwum IPN zachoway si dokumenty, z ktrych wynika, e
by on zarejestrowany jako tajny wsppracowanie bezpieki ps. Zbi
gniew. Mia zosta zwerbowany na pocztku 1982 roku przez
Wydzia III SB w Katowicach na zasadach dobrowolnoci. Zacho
way si jedynie nieliczne dokumenty, w tym karta rejestracyjna TW
Zbigniewa. Te wstydliwe fakty z yciorysu szefa Panoramy ujaw
ni dwa lata temu Maciej Gawlikowski, reyser filmu Pod prd. Jego
reporta nigdy nie zosta wyemitowany w TVP 2, mimo e przeszed
kolaudacj. Film Gawlikowskiego zawiera urywki z Dziennika Tele
wizyjnego, ktry w stanie wojennym emitowa krtki propagandowy
cykl Archiwum Solidarnoci. Jego celem byo zdeprecjonowanie
zwizku. Jednym z autorw materiaw by wanie Jacek Skorus40.
Skorus pracowa najpierw w katowickim oddziale TVP. W latach
1998-1999 by wydawc programu publicystycznego W centrum
uwagi emitowanego w TVP 1, a w latach 2002-2007 wydawc
programw publicystycznych Echa dnia i Go dnia w TYP 3,
319
przeksztaconej pniej w TVP Info. W 2009 roku z rekomendacji
SLD zosta szefem telewizyjnej Panoramy, zastpujc na tym sta
nowisku Jacka Karnowskiego.
Gwiazd telewizji Kwiatkowskiego by rwnie Bogusaw Woo-
szaski, ktry karier telewizyjn zaczyna jeszcze w roku 1973. Wst
pi wwczas do PZPR i od tego momentu byskawicznie awansowa.
Mody aktywista PZPR szybko podczepi si pod pion propagandy
Gwnego Zarzdu Politycznego WJojska - aut.] P[olskiego - aut.]
i rozpocz cykl programw demaskujcych militarystyczn poli-
tyk Stanw Zjednoczonych. Za twrczo propagandow posypa
si na Wooszaskiego deszcz nagrd Komitetu ds. Radia i Telewizji
oraz Ministerstwa Obrony Narodowej41.
W grudniu 1985 roku jako zaufany pracownik Radiokomitetu
Wooszaski zosta staym korespondentem PRiTV w Londynie.
Jego przeoeni byli nim zachwyceni - komplementowali niena
gann dykcj, prezencj i zdolnoci. Umie trafnie skomentowa
zarwno wydarzenia wewntrzne jak i polityk zagraniczn - pisali
czonkowie kolegium redakcyjnego w ocenie okresowej 16 stycznia
1988 roku42.
Wedug dokumentw IPN Bogusaw Wooszaski zosta zwer
bowany jako tajny wsppracownik wywiadu PRL i wasnorcznie
podpisa zobowizanie do wsppracy, przyjmujc pseudonim Ben.
Po dopenieniu wszystkich procedur i wyraeniu zgody przez prze
oonych zarejestrowano Bogusawa Wooszaskiego w ewidencji
jako kontakt operacyjny Na wasne potrzeby Suba Bezpieczestwa
nadaa mu pseudonim Rewo43.
Po przyjedzie do Londynu Wooszaski spotyka si z rezyden
tami komunistycznego wywiadu - wedug dokumentw pobiera od
nich pienidze i mia rozpracowywa rodowiska Polakw, co wycho
dzio mu rednio.
[...] zdoa nawiza kontakty tylko z kilkoma osobami, w tym m.in.
z prof. Frenkielem z Uniwersytetu Londyskiego, wacicielk galerii
Halin Nacz i rodzin Marka uawskiego. Najduej chyba utrzy
mywa zwizki z polonijn placwk Fawley Court, prowadzon przez
modych ksiy. Rewo szybko jednak zniechci si do orodka ze
wzgldw wiatopogldowych: rozmwcy okazali si zacietrzewio
nymi klerykami - twierdzi w rozmowie z rezydentem - wygaszali
kazania na temat sytuacji w Polsce44.
Woloszaski wrci do Polski w 1988 roku a jego teczka zostaa
zoona do archiwum wywiadu PRL w roku 198945.
W TVP brylowa te Jerzy Iwaszkiewicz, ktry karier zaczy
na w roku 1952 w Gosie Pracy. Pniej pisa felietony do
Expressu Wieczornego zatytuowane Samo ycie, a w poo
wie lat 70. przeszed do Sportowca. By pomysodawc Moto-
expressu, a w latach 1985-1991 - razem z Januszem Kosiskim,
Jackiem Olszewskim i Markiem Wilhelmim - prowadzi magazyn
Winien i ma w Programie III Polskiego Radia. W swojej twrczoci
dziennikarskiej w czasach PRL Iwaszkiewicz wpisa si w reimowy
system przedstawiajc w superlatywach wczesn rzeczywisto.
W IPN zachoway si dokumenty na temat jego kontaktw z komu
nistyczn bezpiek - nie bdc zarejestrowanym jako tajny wsp
pracownik chtnie rozmawia z funkcjonariuszami SB na tematy
zawodowe oraz o rodowisku, w ktrym si obraca46. Jerzy Iwasz
kiewicz w III RP da si pozna jako zagorzay przeciwnik lustracji
prowadzonej przez rzd Jarosawa Kaczyskiego, a take telewizji
publicznej (z ktrej odszed w 2003 roku), o czym mona si byo
przekona czytajc jego cotygodniowe felietony w magazynie dla
kobiet ,yiva!. 8 maja 2010 roku Iwaszkiewicz zosta komentato
rem programu TVN 24 Szko kontaktowe oraz czstym gocie
programu Dzie dobry TVN .
Za czasw prezesury Kwiatkowskiego zosta wyemitowany
synny film Dramat w trzech aktach sugerujcy, e bracia Kaczy
scy i politycy PC mieli zwizki z FOZZ (patrz: rozdzia 3). Sprawa
zakoczya si totaln kompromitacj telewizji, ktra przeprosia
Lecha i Jarosawa Kaczyskich za emisj filmu.
Pocztkiem koca kariery telewizyjnej Kwiatkowskiego bya
afera Rywina, podobnie zreszt jak i dla innych jej uczestnikw Wyni
kiem prac komisji ledczej powoanej w zwizku z afer byt przyjty
przez Sejm raport czonka komisji, wczesnego posa PiS Zbigniewa
Ziobro. Wedug raportu Robert Kwiatkowski by czonkiem grupy
trzymajcej wadz.
Leszek Miller penicy funkcj Prezesa Rady Ministrw RP, Aleksan
dra Jakubowska penica funkcj sekretarza stanu w Ministerstwie
Kultury, Lech Nikolski penicy funkcj szefa gabinetu politycznego
Prezesa Rady Ministrw, Robert Kwiatkowski penicy funkcj pre
zesa zarzdu TVP S.A. oraz Wodzimierz Czarzasty bdcy czon
kiem KRRiT dziaajc w wykonaniu z gry powzitego zamiaru
wsplnie i w porozumieniu w lipcu 2002 roku, popenili przestpstwo
apownictwa czynnego opisane w art. 228 5 k.k. w zw. z art. 13
1\ k.k. w ten sposb, e wpywajc na ksztat nowelizowanej ustawy
o radiofonii i telewizji oraz przebieg prac legislacyjnych za pored
nictwem Lwa Rywina wystpujcego w imieniu grupy trzymajcej
wadz zoyli w lipcu 2002 roku propozycj korupcyjn przedsta
wicielom Agora S.A., a to w dniu 15 lipca 2002 roku Wandzie Rapa-
czyskiej i Piotrowi Niemczyckiemu oraz w dniu 22 lipca 2002 roku
Adamowi Michnikowi, polegajc na zadaniu korzyci majtkowej
w postaci 17,5 min USD, a nadto uczynieniu Lwa Rywina prezesem
spki Polsat S.A. oraz zobowizaniu si Agory do nie atakowania
premiera i rzdu przez Gazet Wyborcz w zamian za zapewnie
nie w przedmiotowej ustawie korzystnego dla tego podmiotu ksztatu
przepisw umoliwiajcych zakup telewizji Polsat47.
Pierwsze podejcie Dworaka
W 2004 roku prezesem TVP zosta Jan Dworak. W TYP pojawiy
si nowe programy: magazyn publicystyczny Warto rozmawia Jana
322
Pospieszalskiego oraz magazyn ledczy Misja specjalna wymylony
przez Andrzeja Godlewskiego. Misja specjalna po raz pierwszy
zostaa nadana w lutym 2005 roku. Wyemitowaa wwczas reporta
ledczy Ajnity Gargas i Tomasza Skodowskiego. Ujawniono w nim
zwizki wczesnego marszaka Sejmu, b. premiera Jzefa Oleksego
i jego rodziny ze spkami paliwowymi, ktre z rnych przyczyn zna
lazy si pod lup prokuratury. Zona lidera SLD Maria Oleksy zasia
daa w radach nadzorczych firm JK Energy ScLogistics i Pollex. Z kolei
jego syn Micha Oleksy pracowa jako asystent w JK EnergySdLogi-
stics oraz zasiada w radzie nadzorczej innej spki paliwowej. Sam
Jzef Oleksy przyjani si z szefem firmy J K EnergySdLogistics, ktra
robia nadzwyczaj korzystne interesy z firmami pastwowymi, czsto
bywa w jego posiadoci. Oleksy uywa take nieodpatnie nalecej
do Pollexu limuzyny prowadzonej przez kierowc tej firmy (benzyna
take sza w koszty firmy). Maria Oleksy przed prokuratur zaprze
czaa, jakoby miaa co wsplnego z Pollexem - cho pobieraa wyna
grodzenie za zasiadanie w radzie tej spki.
Ju nastpnego dnia po emisji programu, o godz. 9.00 rano,
marszaek urzdzi konferencj prasow, na ktrej obrzuci autorw
reportau cikimi oskareniami, m.in. o brak rzetelnoci dzienni
karskiej i konfabulacje - zaprzeczajc nawet tak niepodwaalnym
dowodom przedstawionym przez dziennikarzy, jak zapisy Krajowego
Rejestru Sdowego, gdzie Micha Oleksy figurowa jako czonek rady
nadzorczej. W lad za konferencj Oleksego rozpoczy si ataki
na autorw programu, w szczeglnoci na Anit Gargas. Presji poli-
tyczno-medialnej uleg pocztkowo nawet prezes TVP Jan Dworak,
publicznie deklarujc udostpnienie Oleksemu czasu antenowego
na zoenie sprostowania - z czego ostatecznie si wycofa, po zapo
znaniu si z programem i materiaem dowodowym zebranym przez
dziennikarzy.
Jzef i Maria Oleksy wytoczyli Anicie Gargas, Tomaszowi Sko
dowskiemu i TVP proces. Po paru latach Oleksy przegrali z kretesem.
Sd pierwszej instancji w swym wyroku z padziernika 2008 roku
napisa w uzasadnieniu, e podane przez dziennikarzy informacje
byy prawdziwe oraz e dziaali oni w interesie spoecznym. W grud
niu 2009 roku Sd Apelacyjny uzna, e zostay zachowane wszel
kie standardy rzetelnoci dziennikarskiej a ujawnienie informacji na
temat rodziny Jzefa Oleksego leao w interesie spoecznym. Co
wicej, zeznania Jzefa Oleksego sd uzna za niewiarygodne. Infor
macje na ten temat przeszy bez echa w mediach mainstreamowych.
Intermedium2006-2008
Misj specjaln na czas wyborw 2005 roku Dworak zawiesi, ale po
wygranej przez PiS prezesem TVP zosta Bronisaw Wildstein i pro
gram powrci - ju pod redakcj Anity Gargas. Wwczas rozpoczto
te nadawanie nowych programw: magazynu 30 minut prowadzo
nego przez Krzysztofa Leskiego, a pniej pod nazw 30 minut eks
tra - przez Beat Miduszk, czy Ring prowadzony przez Rafaa
Ziemkiewicza, a pniej Pawa Paliwod. W lipcu 2006 roku Arturowi
Dmochowskiemu powierzono stworzenie nowego kanau TVP Histo
ria. Nadawanie rozpoczto 3 maja 2007 roku. TVP Historia poka
zywaa nieznane wczeniej materiay archiwalne dotyczce historii
najnowszej. Dmochowski kierowa stworzon przez siebie anten do
2009 roku.
W lutym 2006 roku kierownikiem artystycznym Teatru Tele
wizji mianowano Wand Zwinogrodzk, ktra w TVP 1 pracowaa
od 1994 roku jako zastpca kierownika Redakcji Repertuaru Filmo
wego i Teatralnego. Odtd mona byo zobaczy spektakle powi
cone onierzom Wykltym. Jeden z pierwszych dotyczy Danuty
Siedzikwny - Inki, sanitariuszki mjr. Zygmunta Szendzialarza
- upaszki, ktr w wieku zaledwie 18 lat zamordowali komunici.
Zwinogrodzk zostaa zwolniona z TVP w maju 2012 roku.
Po odwoaniu Bronisawa Wildsteina, we wrzeniu 2006 roku
prezesem TYP zosta Andrzej Urbaski, a po nim Piotr Farfa (2009)
i Romuald Orze (2010). W telewizji publicznej za prezesury Urba
skiego pojawiy si kolejne nowe programy m.in.: Pod pras Toma
sza Sakiewicza (do marca 2010), Bronisaw Wildstein przedstawia
(do padziernika 2010), czy Antysalon Rafaa Ziemkiewicza (do
stycznia 2011).
Pniejsze wadze telewizji szukay pretekstw do zlikwidowa
nia tych programw, mimo ich wysokiej ogldalnoci. Przesuwano
wic godziny nadawania, szukajc najbardziej niekorzystnych, i nie
informowano o zmianach lub wyznaczano ruchome godziny emisji.
Gdy mimo takich zabiegw ogldalno nie spadaa, przestano szu
ka pretekstw i po prostu programy zlikwidowano.
Za prezesury Urbaskiego reaktywowano po latach Forum,
ktre poprowadzia Joanna Lichocka. Na pocztku lat 90. Forum
byo programem, w ktrym brali udzia przedstawiciele partii poli
tycznych obecnych w Sejmie. Wczeniejsza formua pozwalaa par
tiom politycznym decydowa o tym, kto bierze udzia w programie;
partie nieraz take decydoway o doborze tematw. Lichocka zmie
nia te zasady - odtd to redakcja decydowaa, kto bdzie do pro
gramu zaproszony. Lichocka wprowadzia wiele atrakcyjnych zmian
take w warstwie merytorycznej, np. dziki sondaom program by
regularnie cytowany i stal si opiniotwrczy. Wprowadzia te do
Forum publicystw - politycy w studiu mieli moliwo mierzy
si z pytaniami i tezami formuowanymi przez ekspertw. Forum
szybko stao si jednym z najwaniejszych programw publicystycz
nych TVP i cieszyo si jedn z najwyszych ogldalnoci w ramwce.
Po odwoaniu Urbaskiego nowy prezes Piotr Farfal natychmiast roz
wiza kontrakt z Lichock w rewanu za to, e nie zgodzia si ona
na prb narzucenia przez wczesnego lidera LPR Romana Giertycha
gocia do programu. Do TVP Lichocka wrcia jeszcze na kilka mie
sicy, gdy prezesem by Romuald Orze. Prowadzia w TVP 1popou
dniowe i poranne pasmo publicystyczne, m.in. Polityka przy kawie.
Lichocka prowadzia take obie debaty wyborcze przed wybo
rami prezydenckimi w 2010 roku. Grzegorz Miecugow publicznie
zarzuci jej wwczas, e uzgadniaa pytania z jednym z kandydatw
Dziennikarka wytoczya mu proces, ktry wygraa. Przeprosiny Mie-
cugowa w aosnym, knajackim stylu, mona do dzi zobaczy na
YouTube.
Od momentu powoania za rzdw PiS nowego skadu Krajo
wej Rady Radiofonii i Telewizji, a nastpnie nowych rad nadzorczych
i wadz mediw publicznych, w lewicowych mediach rozpocza si
jatka. Praktycznie nie byo tygodnia, by Gazeta Wyborcza, Poli
tyka, Trybuna, Przegld i podobne im tytuy nie atakoway TVP.
Na szczeglnym celowniku znalazy si Misja specjalna i Broni
saw Wildstein przedstawia - w totalnej krytyce prym wiedli Daniel
Passent (w aktach SB zarejestrowany jako KO Daniel, TW John),
Janina Paradowska z Polityki, Agnieszka Kublik z GW, a na
lamach pism kobiecych - Jarosaw Iwaszkiewicz w ,yivie! i Olga
Lipiska na lamach Twojego Stylu. Najbardziej zwalczanym pro
gramem bya Misja specjalna, w ktrym podawano niewygodne dla
mainstreamu fakty. Ju w trakcie emisji jednego z odcinkw programu,
w ktrym ujawniono nazwiska dziennikarzy zarejestrowanych przez
komunistyczn bezpiek jako tajni wsppracownicy, w Internecie
rozpocza si nagonka. Podobna sytuacja miaa miejsce, gdy wyemi
towano tamy Gudzowatego - nagran rozmow biznesmena Alek
sandra Gudzowatego z Adamem Michnikiem, redaktorem naczelnym
Gazety Wyborczej. Poniej fragment tej rozmowy:
Gudzowaty: [...] Wiadomo wszystkim, publiczn tajemnic warszawsk
jest, e Kublik [Andrzej, dziennikarz ekonomiczny GW zajmujcy
si rynkiem paliw - aut.\ - e tak powiem - nie pisze wycznie z woli dzien
nikarskiej. [...] 236 razy.
Michnik: To niech Kublika przesuchaj. Ja na ten temat nie mam...
Gudzowaty: To niech pan przesucha Kublika. Kto mu kaza?
Michnik: Ja z Kublikiem na ten temat rozmawiaem. I Kublik powiedzia, e
prawd [...] To oczywiste. Z informacji [...].
Gudzowaty: Gadomski to jest z kierownictwa?
Michnik: Nie...
Gudzowaty: A mdry?
Michnik: Mdry - tak.
Gudzowaty: O kurwa! No to tu by. Dwa dni go pod rzd edukowalimy,
jaka jest prawda o gazie.
Michnik: No i jaki rezultat by?
Gudzowaty: Jeszcze gorszy.
Michnik: Dobrze, umwi si dzisiaj jeszcze z Gadomskim i go opierdol.
[...]
Michnik: [...] Jak byo z Kublikiem? W ramach tego, e nikt z nas si na
tym nie zna, nikt, nam atwo byo przyj jego hipotez: e to, co jest dobre dla
Gudzowatego, to dobre dla Rosji, a nie dla Polski.
Gudzowaty: No i za to powinien na jajach wisie.
Michnik: Dobrze.
Gudzowaty: A uschnie. A to jest gwno nie dziennikarz.
Michnik: A to inna historia48.
Po Smolesku
Sytuacja w TVP o 180 stopni zmienia si po katastrofie smole
skiej. W czerwcu 2010 roku penicy obowizki prezydenta Broni
saw Komorowski nie przyj rocznego sprawozdania KRRiT (wcze
niej odrzuciy je Sejm i Senat gosami rzdzcej koalicji PO-PSL), co
otworzyo drog do totalnych czystek.
Najpierw wymieniono ca KRRiT - wrd nowo powoanych
czonkw znalaz si wybrany przez Sejm Sawomir Rogowski.
W dokumentach komunistycznej bezpieki figuruje on jako zareje
strowany tajny wsppracownik SB o pseudonimie Libero49. Drugi
z wybranych przez parlament czonkw Rady to Witold Grabo,
ktry od roku 1979 do rozwizania PZPR nalea do partii, a po jej
rozwizaniu zosta czonkiem SdRP. W latach 1993-1997 by sena
torem SLD, a od 1998 do 2001 roku - wiceprzewodniczcym KRRiT,
dziki ktrej Robert Kwiatkowski zosta prezesem TVP. Nowy skad
KRRiT wybra rad nadzorcz TYP i Polskiego Radia - stanowisko
ROZDZIA 7. PROPAGANDA W NATARCIU - TYP 327
szefa TVP zaj Juliusz Braun, b. polityk najpierw Unii Demokra
tycznej, a nastpnie Unii Wolnoci.
Po kolei pozbywano si niepokornych autorw z ich programami.
Misja specjalna, ktra mimo przesuwania godziny emisji miaa
wietn ogldalno, zostaa zdjta z anteny po tym, jak ujawniono
w niej niszczenie przez Rosjan wraku tupolewa.
W TVP rozpanoszya si ideologia gender i powrcili lewicowi
publicyci, a wrd nich m.in. Jan Ordyski, dziennikarz Rzecz
pospolitej, ktry w swojej macierzystej redakcji w 1989 roku
by I sekretarzem POP PZPR. W czasach PRL odznaczony zosta
m.in. Zot Odznak SZSP oraz Odznak im. Janka Krasickiego.
Ordyskiego doceniono take w III RP. Ju jako dziennikarz TVP
w 2005 roku, w czasie rzdw SLD i PSL, zosta pierwszym lau
reatem Zotej Wagi, nagrody polskiej adwokatury, oraz Ostrego
Pira, nagrody Business Centre Club, a take Honorowej Akredy
tacji Marszalka Sejmu. Natomiast w roku 2012 zosta laureatem
nagrody miasta stoecznego Warszawy za rok 2012, a rok pniej
odznaczono go Brzowym Medalem Zasuony Kulturze Gloria
Artis. Ordyski nie ukrywa swej przyjani z politykami SLD,
w tym z Aleksandrem Kwaniewskim i Jzefem Oleksym. Zaya
znajomo z b. prezydentem powoduje, e nieraz mona zobaczy
go wychodzcego z siedziby Fundacji Aleksandra Kwaniewskiego
Amicus Europae przy Alei Przyjaci.
Ordyski w 2012 roku zakada Towarzystwo Dziennikarskie,
w zaoeniu majce by w kontrze do Stowarzyszenia Dziennika
rzy Polskich (po tym, jak jego szefem zosta Krzysztof Skowroski).
Tworzy je wsplnie z Jackiem akowskim i Sewerynem Blumsztaj
nem. W TVP Info od 2010 roku prowadzi programy publicystyczne
- do annaw dziennikarskich kompromitacji przejdzie jego rozmowa
z Teres Torask przeprowadzona we wrzeniu 2012 roku na antenie
TVP Info. Rozmowa dotyczya katastrofy smoleskiej. Jan Ordyski
pyta:
- Po co te ekshumacje, po co?
- Bo my lubimy wykopki, bo to taka nasza narodowa specjalno.
- odpowiedziaa Toraska.
Prowadzcy program nie zareagowa na te sowa.
Caryca i gwiazda z kabaretu
Grudzie 2003. Imieniny Aleksandra Kwaniewskiego. wczesny
prezydent w prezencie otrzymuje obraz Wojciecha Kossaka Bitwa
pod piramidami. Zaczono do niego dedykacj: Aleksandrowi
Kwaniewskiemu w dniu imienin grono przyjaci, wraz z list ofia
rodawcw prezentu za 87 tys. z. Na dugiej licie znaleli si znani
ludzie TVP. Wrd nich widniao nazwisko Niny Terentiew.
Luty 2007. Po premierze filmu Ry pod kino Cinema City
Sadyba zajeda limuzyna BOR, do ktrej wsiada Jolanta Kwaniew
ska, a wraz z ni Olga Lipiska, wieloletnia dyrektor teatru Komedia
w Warszawie, reyserka popularnego w czasach PRL-u Wanie leci
kabarecik. Oficer Biura Ochrony Rzdu odwozi Lipisk do domu50.
Nina Terentiew przez kilkadziesit lat trzsa telewizj
publiczn, majc rozlege kontakty na lewicy. Odesza do Polsatu
w czasie prezesury Bronisawa Wildsteina. Niemal tyle samo spdzia
w TVP Olga Lipiska, zajmujc si w telewizji polskiej rozrywk,
ktra po stanie wojennym i w III RP w rzeczywistoci bya skryt
propagand.
Nina Aacimowicz (nazwisko panieskie), rocznik 1946, do
Radiokomitetu trafia w 1971 roku jako dziennikarka Polskiego
Radia Koszalin.
Ani na studiach polonistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, ani
pniej, gdy przez rok pracowaa w koszaliskim radiu, nikt nie
przewidywa, e zrobi tak karier. Do Koszalina maestwo Niny
i Roberta Terentieww pojechao, bo on dosta prac w lokalnej par
tyjnej gazecie51.
Po stau w Koszalinie Nina i Robert Terentiewowie wracaj do
Warszawy - w 1974 roku Nina zostaje zatrudniona w telewizji i od
tego momentu zaczyna robi byskawiczn karier. Z telewizyjnego
archiwum trafia do Naczelnej Redakcji Publicystyki Kulturalnej TVP
- do pracy przyjmuje j Janusz Rolicki.
To wanie Pikulski oraz Tadeusz Krasko [zastpca Rolickiego i p
niejszy drugi m Niny - aut.] uczyli j zawodu. Mona powiedzie,
e bya ich protegowan. Wstawiali si za ni, brali j na zdjcia, gdzie
przede wszystkim krcono materiay do Pegaza. Wszystko bacznie
obserwowaa. Miaa te talent do klejenia tamy - wspomina Rolicki52.
W roku 1980 Nina Terentiew jest ju on Tadeusza Kraski i lau
reatk licznych nagrd, m.in. ministra kultury i prezesa Radiokomi
tetu53. Prowadzi popularny program XYZ przybliajcy telewidzom
politykw i ludzi znanych z mediw, cieszy si zaufaniem przeo
onych. W 1980 roku ubiega si o paszport dyplomatyczny - chce
wyjecha do Szwecji. Jej wczesny m Tadeusz Krasko jest radc
ambasady PRL w Sztokholmie i dyrektorem tutejszego Instytutu Kul
tury Polskiej. Wadze odmwiy jednak Ninie Terentiew paszportu
dyplomatycznego, poniewa nie odpowiada kryteriom, jak napisa
7 sierpnia 1980 roku w pimie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych
pik Stanisaw Streja z Departamentu I MSW54.
Bohaterem ostatniego programu XYZ by Jerzy Urban. Nagranie
wyemitowano w listopadzie 1981 roku. Krtko potem nastpi stan
wojenny, Urban by wtedy rzecznikiem rzdu. Tama z ostatnim
XYZ - jak Terentiew mwia tym, ktrzy chcieli j ponownie obej
rze - zagina55.
Kariera Tadeusza Kraski nie bya przypadkowa, poniewa jego ojciec,
Wincenty, by sekretarzem ds. propagandy KW PZPR w Poznaniu, po
330
Powstaniu Czerwcowym zosta I sekretarzem ICW, a nastpnie prze
rzuci si na kultur. Najpierw by kierownikiem wydziau kultury ICC
(1960-1971), a pniej sekretarzem ICC PZPR ds. kultury (1974-
-1976), w midzyczasie piastujc stanowisko wicepremiera.
Dla Niny Terentiew Tadeusz ICrako rozsta si ze scenarzystk
i producentk filmow Barbar Pietkiewicz. To ich synem jest Piotr
ICrako. Z kolei brat Barbary Pietkiewicz jest ojcem Moniki Richard-
son. Piotr ICrako jest jednym z bardziej rozpoznawalnych prezente
rw Wiadomoci. Wczeniej by korespondentem TVP w Rzymie,
a od 2005 roku w Waszyngtonie. Po powrocie do kraju zosta skiero
wany do Wiadomoci.
W 2010 roku ICrako kierowa ekip TVP relacjonujc wydarze
nia po katastrofie smoleskiej. Zasyn wwczas icie sowieck poka-
zuch. Poleci ekipie wykupi znicze w Smolesku, a nastpnie przed
stawi je w relacji jako przyniesione przez zwykych Rosjan. Rzecz
w tym, e Rosjanie nie mogli kupi zniczy, bo ju ich w sklepach nie
byo, a do miejsca, gdzie ekipa TVP znicze ustawia, w ogle nie mieli
dostpu. O tym wszystkim opowiedzia w rozmowie z Teres Tora-
sk dziennikarz Wiktor Bater56. W styczniu 2012 roku ICrako zosta
szefem Wiadomoci.
Po wprowadzeniu stanu wojennego Nina Terentiew znalaza si
na licie do zwolnienia z TYP.
Demonstracyjny udzia w akcjach protestacyjnych Solidarnoci,
ktry wyjania podporzdkowaniem si dyscyplinie Zwizku. Jakkol
wiek wyraa gotowo podjcia pracy zawodowej w tematyce kultu
ralnej - to deklaracje te nie budz zaufania
- napisali w lutym 1982 roku czonkowie Komisji Weryfikacyjnej
w protokole z rozmw weryfikacyjnych z kadr dziennikarsk pionu
artystycznego Telewizji Polskiej57.
Mimo tej oceny Nina Terentiew pozostaa w Radiokomitecie, po
zbadaniu przez komisj weryfikacyjn wniosku dotyczcego rozwi
zania z ni umowy o prac58.
331
Wedug Jacka Snopkiewicza Ninie Terentiew pomg Urban.
Po paru miesicach spotkaem Nin Terentiew, ju pracowaa, chocia
i ona nosia opask Solidarnoci. Id do Urbana, radzia, on zaa
twia powroty, trzeba tylko poprosi59.
W latach 80. Nina Terentiew bya niekwestionowan gwiazd
publicystyki TVE W 1984 roku zacza prowadzi program Godzina
z ..., do ktrego - podobnie jak w XYZ - zapraszaa znane osoby.
Podrowaa subowo po wiecie, a jej wyjazdy akceptowa Departa
ment I MSW. Na wyjazd Niny Terentiew do Moskwy w 1988 roku,
gdzie realizowaa materiay filmowe z wernisau, zgodzi si Gromo
saw Czempiski, pniejszy szef Urzdu Ochrony Pastwa, a ww
czas funkcjonariusz komunistycznego wywiadu60.
Okrgy St i zmiana wadzy w aden sposb nie wpyny na
zaamanie kariery Niny Terentiew - wrcz przeciwnie: na pocztku
w 1991 roku zostaa dyrektorem ds. artystycznych TVP 2, a siedem
at pniej - dyrektorem programowym TVP 2. Za jej czasw domi
nujc ofert Dwjki stay si rozmaitego rodzaju biesiady. Wylan-
sowaa kilka nazwisk, m.in. Kub Wojewdzkiego, ktry w TVP 2
prowadzi teleturniej P artem, p serial, Edyt Grniak, Michaa
Winiewskiego i jego zesp Ich troje (bya nawet wiadkiem na lu
bie Winiewskich).
Olga Lipiska (Aleksandra Lipiska) - podobnie jak Nina Teren
tiew - przez kilkadziesit lat nadawaa ton telewizyjnej rozrywce, dla
odmiany w TVP 1.
Urodzona w Piotrkowie Trybunalskim w 1932 roku w rodzinie
robotniczej, w 1949 roku razem z matk - krawcow - zamieszkaa
w Warszawie61. Kompleks pochodzenia u Lipiskiej by bardzo silny,
skoro w wywiadzie dla Wysokich Obcasw, dodatku do Gazety
Wyborczej, mwia o swojej matce:
Umiaa piknie haftowa, graa na skrzypcach. Skoczya semina
rium nauczycielskie. To bya szkoa on i matek, ktre potem same
potrafi ksztaci swoje dzieci. A za dobrze. Byam zbyt wczeniej
wszystkiego nauczona i miertelnie nudziam si w szkole. [...] To by
dom bez mczyzn. Dziadek zgin w pierwszej wojnie. Ojciec - pod
koniec drugiej. Nawet nie wiemy, gdzie zgin62.
Wedug znajdujcych si w IPN dokumentw ojciec Olgi Lipi
skiej, maszynista, zgin w katastrofie kolejowej w 1941 roku63.
Zanim Lipiska dostaa si na studia, wielokrotnie zmieniaa
prac - po raz pierwszy do TVP trafia w 1955 roku w charakte
rze inspicjentki. Na przeomie lat 60. i 70., po skoczeniu IV roku
wydziau reyserskiego Pastwowej Wyszej Szkoy Teatralnej,
zostaa redaktorem naczelnym redakcji programw artystycznych.
Bya rwnie zwizana ze studenckim teatrem STS, podobnie jak
jej m Andrzej Wiktor Piotrowski. Wedug dokumentw SB znaj
dujcych si w IPN zosta on w roku 1970 zarejestrowany jako tajny
wsppracownik - kontakt operacyjny komunistycznej bezpieki
o pseudonimie Piotr64. Pracowa wwczas w Naczelnej Redakcji
Audycji Literackich Polskiego Radia, z ktr by zwizany do koca
ycia. Zmar w 1996 roku.
Do historii przeszed emitowany w latach 70. i reyserowany
przez Olg Lipisk program rozrywkowy Wanie leci kabarecik
z doborow obsad m.in. Barbary Wrzesiskiej, Krystyny Sienkie
wicz, Jana Kobuszewskiego, Piotra Fronczewskiego, Wojciecha Pokory.
W 1977 roku program zdjto z anteny za opowiedziany przez Jana
Kobuszewskiego dowcip o pierogach: Kto prosi leniwe? Nikt, same
przyszli - stao si to na skutek interwencji ambasady radzieckiej,
ktra dopatrzya si w dowcipie aluzji do obecnoci wojsk radzieckich
w Polsce. Kobuszewski uy bowiem co prawda sowa leniwe, ale
wyranie sugerowa, e chodzio o ruskie.
Nie przeszkodzio to Oldze Lipiskiej w karierze - od 1977 do
1990 roku bya dyrektorem Teatru Komedia w Warszawie, reysero
waa te spektakle w TVP i zdobywaa liczne nagrody (m.in. prezesa
Radiokomitetu).
Sfilmowano:
dali:
issii MswUttai
6 J
m
mm scmmm m ...
|Ws'4jycx Mum8Wy<f*,) ?)
, dm&It , %i r,
Ts| ^W^^sla.,-
Nr ewidencyjny
K WESTI ONA RI USZ T. W.
CZ l
PmSOHALATAJNEGOWSPPRACOWNIKA
E l O T R O WSK 1
m is!#ii zmiany r vj ~ p6ii uan*u.ns<etutj&pfy uSywm}
I mi Antena) 0 rj, >t J ULkfc *>>.
Z Imiona rodzicw lifJ >Q* " J a I W ,
3, Data urodami..... ,.2*, - O Mlejre'rod*ema 1 0 G c
5, Narodowo 6. Obywatelstwo. ..
7, Kysopfs: wzrost .tsvMS$*i.. i&\ $*~ozy w.tosy
znaki ltxbcechyszczeglne
8. Wyksstakorue M0| ^^2#...
8, Zawd:'wyuczony.. ..... wykonywany .^.^^Vvv%<fcy3Lf
18. Wykssd&kemespecjalne:
1.1. Shtbawojskowa: rs e^tylU \
stjAk. affti^swSiiisi, Nr ii*. asepteftvxtf)ii(Hiru)
U. |fr dowoduosobistegoi przez kogowydany ....... .................... .
13. Miejsceprocy, zajmowanestanowisko, tet subowy. lift....*,.
$- <. W-s-m.. fw^c?lf yy1 2- S S~.-2-4^
Kwestionariusz T.W. Andrzeja Piotrowskiego, ma Olgi Lipiskiej (IPN BU 00170/ 798)
334
Pod koniec 1977 roku na antenie telewizji publicznej pojawi
si kolejny reyserowany przez Lipisk kabaret - Kurtyna w gr,
ktry byl emitowany do roku 1984, take w stanie wojennym, kiedy
TVP bya bojkotowana.
W 1990 roku wczesny prezes Radiokomitetu Jan Dworak pod
j decyzj o emitowaniu w TVP Kabaretu Olgi Lipiskiej, ktry
by ukierunkowany gwnie na krytyk Kocioa i prawej strony
sceny politycznej.
Lipiska nie kryla si ze swoimi lewackimi pogldami:
w 1992 roku zaangaowaa si w inicjatyw Zbigniewa Bujaka na
rzecz przeprowadzenia referendum w sprawie ustawy antyaborcyj
nej, a w 2002 razem ze stu innymi znanymi kobietami podpisaa
list domagajcy si od Parlamentu Europejskiego wpynicia na rzd
Polski, by zliberalizowa prawo aborcyjne w RP
Bya niezwykle krytyczna w stosunku do prezydentury Lecha
Wasy, co wida byo w jej Kabarecie. W wyborach prezydenckich
1995 roku oficjalnie udzielia poparcia kandydatowi Unii Wolnoci
Jackowi Kuroniowi, a w wyborach 2000 wspieraa Aleksandra Kwa
niewskiego.
W czerwcu 2001 roku w TVP zosta wyemitowany synny film
Dramat w trzech aktach wymierzony w braci Kaczyskich i ro
dowisko PC. W rzdzonej wwczas przez Roberta Kwiatkowskiego
TVP nie pozwolono widzom zapomnie o tych insynuacjach - Olga
Lipiska w swoim kabareciku umiecia piosenk, w ktrej Hanna
leszyska piewaa: jad kaczory, a z nimi forsy pene wory.
Mimo tak politycznego zaangaowania wadze TVP nie reago
way na to - emisja Kabaretu Olgi Lipiskiej trwaa do 2005 roku,
kiedy to z anteny zdj go wczesny szef Programu Pierwszego TVP
Maciej Grzywaczewski.
Olga Lipiska antylustracyjne i lewackie pogldy manifesto
waa w staych felietonach zamieszczanych od pocztku at 90. na
amach kobiecego miesicznika Twj Styl, chtnie te wypowiadaa
je w innych mediach.
335
Nie mog przebole, e si dzieci wychowuje na idiotycznych mitach.
Na Trylogii. Nic to! - krzykn Woodyjowski i zgin. Wycho
wuje si, e najszczytniejsz spraw jest umrze za ojczyzn. Pomnik
Maego Powstaca to haba. Co to jest? Przecie ycie - ZYCIE - jest
najwaniejsze!65
Olga Lipiska jeszcze w czasach PRL zamieszkaa w tzw. zatoce
czerwonych wi - osiedlu prominentw z PZPR. Jej mieszkanie
ssiadowao m.in. z mieszkaniem Aleksandra i Jolanty Kwaniew
skich. O nostalgii Lipiskiej za Polsk Ludow najlepiej wiadcz
sowa wypowiedziane przez ni w roku 2011:
Tam [...] mieszka Oleksy, dalej Miller. Na dole mieszka Jurek Kawa
lerowicz. W tym bloku - Kutz, Szapoowska, Jankowska-Cielak,
obok, na Lentza, mieszka Romek Wilhemi. Bo wadza powtykaa
artystw do prominenckich blokw, eby byo po rwno. Tamta wa
dza lubia artystw. Ju nigdy nie bdzie nam tak dobrze66.
FoxTV
Tak zostaa nazwana telewizja publiczna po ponownym przyjciu do
niej Tomasza Lisa i jego ony Hanny Lis.
Po upadku rzdu Jana Olszewskiego zawieszony zostaje Reflex
- jeden z najlepszych w historii TVP programw politycznych (po
paru miesicach program zostanie ostatecznie zlikwidowany). Pracu
jcy w Wiadomociach dziennikarze o konserwatywnych pogldach
s cakowicie marginalizowani, na skutek czego cz z nich rezygnuje
z pracy w TVP. W tym samym czasie kariera Tomasza Lisa rozwija si
byskawicznie - jest gwiazd numer jeden Wiadomoci, wczesnego
monopolisty informacyjnego, a w 1994 roku wyjeda do USA jako
korespondent TVP Po trzech latach rozstaje si z telewdzj publiczn
w atmosferze konfliktu i bardzo szybko znajduje prac w TVN - ww
czas sierminej, niszowej stacji. Jako wsptwrca Faktw Tomasz
Lis ma ambicj, by zdetronizowa .Wiadomoci, ale to si nie udaje.
336
W 2004 roku, gdy TVN ma ju mocn pozycj na rynku, Lis popada
w konflikt z szefami stacji i kontrakt z nim zostaje rozwizany
To by konflikt z czowiekiem chorobliwie ambitnym i egocen
trycznym - tak o Tomaszu Lisie mwi wspwaciciel TVN Mariusz
Walter w wywiadzie dla Przekroju. Wywiad przeprowadza Piotr
Najsztub, ktry obecnie pracuje dla Wprost. Prawie rok po odejciu
z TVN Tomasz Lis zostaje czonkiem zarzdu i dyrektorem programo
wym Polsatu, prowadzi te autorski program Co z t Polsk. Ze stacj
Zygmunta Solorza, take w atmosferze konfliktu, Tomasz Lis rozstaje
si w 2007 roku. Kilka miesicy pniej pomaga mu wczesny prezes
TVP Andrzej Urbaski - Lis dostaje wasny program w godzinach naj
lepszej ogldalnoci: Tomasz Lis na ywo. W rodowisku dziennika
rzy krya wwczas anegdota, jak Urbaski tumaczy si kolegom
z prawej strony. Pytany, dlaczego to zrobi, Andrzej mia mwi:
Wiecie, Tomek ma kredyt, bo kupi dom w Konstancinie i jeszcze paci
alimenty - opowiada jeden ze znajomych Andrzeja Urbaskiego.
Przez duszy czas wysoko kontraktu, jaki TVP zawara z Toma
szem Lisem, pozostawaa tajemnic. W marcu 2012 roku Gazeta
Polska, ktra dotara do dokumentw finansowych TVP, ujawnia,
e za odcinek programu Tomasz Lis na ywo firmie Lisa Deadline
Productions wypacano ponad 92 tys. z brutto, dodatkowe honora
rium tylko dla publicysty wynosio 20 tys. z, a na ponad drugie tyle
opieway koszty producenckie, co w sumie dawao blisko 300 tys. z
z pastwowych pienidzy67.
W maju 2010 roku Tomasz Lis zosta redaktorem naczelnym
Wprost - wczeniej spekulowano, e ma zastpi Adama Michnika
w fotelu redaktora naczelnego Gazety Wyborczej. Tak si nie stao
i pki co Tomaszowi Lisowi pozostaje stae komentowanie wydarze
w pitkowych porankach TOK FM, radiu nalecym do Agory, w pro
gramie prowadzonym przez Jacka akowskiego. Przez 20 lat Trzeciej
RP mona byo zaobserwowa krystalizowanie si pogldw Lisa,
z ktrych przebija autentyczna nienawi do konserwatyzmu pod
wszelk postaci.
r.usr. hit *
K i* O ft f
peatysfeattlc
C* ? I
. Z
Umk <>r. AVc:v/ ^'WW - jAter, .1*tf*4Z
H.Trm, ^,5.'Hh
:Dfttau>**f, J / U* ff i$ t -^<t xtf >*
Nwadanife... ....... ............ ibjrft .hU-.v
Kv*m|*u wi *i **</ ,**y Wi^y:....
ar.
,,, <>byw.;:-v!wsr
ratsmy ;..... .......,...r ............................................................................................................ .........................................................................................................
\V;*tkxcotffL* ût-' ><-
j^k.^ rJHwrh ' &&'$'**?' uuuhGL ,
ih&ayfciacy* '/<f A 4<*>.?'.<* i ><,,*;>^ ***Vr
Sfcww *>-r>k<\v / - * ::......................... ....................,.. ................
<4 seiw,mc M siit%*k -V . i $ - , <f/jV *-' '"............. . ....................... ..............
Nsswfa**, im* i imi 9jt*wsptmatjsa
Dsts i !m>",<ct * C^ /ebt^ v
>b pic, (*4: x.Ji.-n- * . ......
Dtieci. smaana >Jat* MY*., >m:m tsfi tAnf A ^ *- / -V
P y p ^ pr $ff
4* **&* /*4*V
:\ ^*............
Raport o zezwolenie na pozyskanie wsppracownika
(IPN BU 2386/ 3353)
338
V:
i
|
|
I
1
D E K L A S A C J A
l a ^ '* .x * ; r ..>. - î 4r-: .........
I kwwfefc<*, tml%i Wte #emmsok groteato}
J & w o l n t e d e k l a r u j s i n t e c t j c j s t a i e i a k t y w n i e w p p m a w a z o r g a a m i t o i r w y w i M u W o j a k a F & i s k t e -
| c e i u wykeywmiu i zw&iemmia w n d l i e j wrogiej d x t a H d & o * c i $kmrnmmj pwmwke j ^ b k k s j f ^ o r y j H ~
j j t e j L u d o w e j i J e j S i l o m Zbrojnym. P r M k u j n r a n e m i u d a n i * s o k o w i zuj wykmywB w a S k l w i e
| M n o e * f e i i *obowi*uj ss mcho%m w # e s j U j n q n t e y f a k t m o j t j ntroficjalnej w * f # p r a c y * f e s m t r -
padem wojskowym i al* rotgimzai tego w mny eh okdJicruoSciaoh,
J a fcAehcrmmjft tajnoci wsppracy ws*y*tkw pi*n* pr*** mnie o*Munki podpywa bd jaeudoni-*
I.....*/&jt.........................
I
fc w*. ..-..dnia <fi22 ; 7
Deklaracja wsppracy z kontrwywiadem wojskowym Wodzimierza Lisa
z 14 wrzenia 1972 roku (IPN BU 2386/ 3353)
Dlaczego Tomasz Lis tak nienawidzi prawicy? By moe wynika
to z jego rodzinnych uwarunkowa i osobistych dowiadcze. Tomasz
Lis - syn prominentnego dziaacza PZPR-u, dyrektora Stacji Hodowli
Zwierzt, jest - jak wynika z dokumentw IPN-u - najbliszym
krewnym jednego z tajnych wsppracownikw Wojskowej Suby
Wewntrznej. Przez lata w rodowisku dziennikarskim krya infor
macja, e ojciec Tomasza Lisa by onierzem Ludowego Wojska Pol
skiego. Bd najprawdopodobniej wzi si std, e onierzem LWP
by stryj Tomasza Lisa, Wodzimierz Lis, ktry wedug znajdujcych
si w IPN dokumentw komunistycznej bezpieki zosta zarejestro
wany jako tajny wsppracownik wojskowej bezpieki - Wojskowej
Suby Wewntrznej o pseudonimie Klosz68.
Tomasz Lis w latach 80. w ramach praktyk studenckich by
w NRD na Uniwersytecie im. Karola Marksa w Lipsku. Tam u przy
jaci poznawa tajniki dziennikarstwa i nauk politycznych. Lis jako
dziennikarz debiutowa w listopadzie 1984 roku w dziale miejskim
Sztandaru Modych tekstem o skomplikowanej sytuacji warszaw
skich barw mlecznych69.
Nie kry, e od maego ubstwia Dziennik Telewizyjny.
Kochaem Dziennik Telewizyjny - napisa Lis. Brzmi to dzi bar
dziej jak deklaracja polityczna ni deklaracja preferencji widza. Ale
nic na to nie poradz - dodawa.
Ju w wieku 7 lat nie podarowa sobie Dziennika Telewizyjnego
nawet na wczasach w Dziwnwku - maszerowa do sali telewizyjnej
o 19.30. Wpatrzony by w Andrzeja Kozer, Wojciecha Zymsa czy
Karola Malcuysldego70.
Lis opisa w swojej ksice, jak Sawomir Zieliski mia zakaza
mwienia na antenie w czasie papieskiej pielgrzymki: Ojciec wity.
Prawd mwic, w pniejszych latach te tego zakazywaem, cho
z zupenie innych wzgldw. Uwaaem po prostu, e moemy kocha
papiea, ale mwic Ojciec Swity manifestujemy, e jestemy czon
kami religijnej wsplnoty, wychodzimy wic z roli dziennikarzy71.
Tomasz Lis serwuje nam dziennikarstwo, ktre do zudzenia
przypomina zamierzche czasy PRL. Nie dziwi wic ugrzeczniony
wywiad Lisa przeprowadzony p roku po katastrofie smoleskiej
z prezydentem Rosji Dmitrijem Miedwiediewem w jego podmoskiew
skiej rezydencji.
Sze dni przed wyborami parlamentarnymi w 2011 roku Lis
zaprosi lidera PiS Jarosawa Kaczyskiego. To, e w czasie rzdw
PiS nastpi wzrost gospodarczy, Lis skwitowa stwierdzeniem, e to
zasuga poprzednikw.
Nie uywam przymiotnikw, podaj liczby - odrzuci zarzut
stronniczoci skierowany przez prezesa PiS. A chwil pniej atako
wa Kaczyskiego: Mwi pan o ubogich ludziach w Polsce, ktrych
jest bardzo wielu, ale jak by pan premierem, troszczy si pan gw
nie o bogatych.
Upomnia te publiczno, ktra klaskaa liderowi PiS. Uzna, e
klaszczc zagusza wypowiedzi.
Ja musz odwoa si do interesu widzw, a nie tylko pastwa
- mwi.
Pan obraa lzakw. Czy lsko to zakamuflowana opcja
niemiecka? - oburza si redaktor, cho prezes PiS wyjani, e to
cytat mwicy o RA, a nie o lzakach.
Dlaczego pan mwi o Donaldzie Tusku ten pan, a nie pre-
mier? - docieka Lis72.
Natomiast w grudniu 2011 roku, gdy gociem by premier
Donald Tusk:
Kryzys gospodarczy, rzd Tuska wprowadza reformy. Polacy
maj obawy, ale miliony Polakw czekaj na nadchodzcy rok z pewn
nadziej - zacz Lis73.
Po powoaniu rzdu Tuska w 2011 roku Lis rozpocz rozmow
z ministrem Michaem Bonim: Jak si suchao expose premiera, to
wida byo w premierze i w tym, co mwi, trosk, eby cicia, ktre
bd, nie bolay74.
Do TVP razem z mem wrcia Hanna Lis, crka Waldemara
i Aleksandry Kedajw, ktrzy znaleli si na licie Stefana Kisielew
skiego Kisiela opublikowanej w 1984 roku i obejmujcej najgorliw
szych dziennikarzy reimowych PRL-u.
Waldemar Kedaj w czasach PRL udziela si jako korespondent
PAP skierowany tam przez Zarzd Gwny ZMS75. W roku 1974,
przed oddelegowaniem na korespondenta PAP w Rzymie, Kedaj zosta
341
zarejestrowany przez wywiad SB jako kontakt operacyjny Mento.
Uda si do Rzymu wraz z on i crk Hann. Nie by opacany,
ale refundowano mu koszty wynikajce z realizacji zada naoonych
przez SB. Mento przekaza 31 donosw, z czego wykorzystano 25.
Bezpieka za jego udziaem powikszaa wiedz o kulisach rozmw
Stolicy Apostolskiej z wadzami PRL i o tym, co dzieje si na bieco
w Watykanie. Po zakoczeniu przez Mento pracy w Rzymie SB
pozytywnie podsumowaa wspprac z nim. W 1980 roku zoono
jego spraw do archiwum M SW76. Kedaj, czonek egzekutywy PZPR
w PAP, by rwnie korespondentem agencji w Hanoi. Matka pre
zenterki Aleksandra Kedaj bya korespondentk ycia Warszawy,
a dziadkiem Stanisaw Stampf1 - dziennikarz Polskiego Radia,
wsptwrca suchowiska Matysiakowie.
Hanna Lis, primo roto Smoktunowicz, zadebiutowaa na antenie
TVP w 1992 roku. O jej fachowoci kr legendy w wiecie mediw.
Gdy pracowaa w Teleexpressie, do harmonogramu planowanych
tematw wpisano nazwisko: Kutschera, co zapowiadao materia
z okazji rocznicy zastrzelenia kata Warszawy Franza Kutschery.
Lis biegaa po newsroomie, gorczkowo pytajc: Kim jest ten Kut-
scher? Kto to jest Kutscher?
- ujawnia dziennikarka Luiza Zalewska, ktra opisaa te inn
anegdot77. Gdy Lis pracowaa w Polsacie, zdawaa relacj na ywo
z Watykanu. Wielojzyczne rzesze pielgrzymw, ktre przybyy
do Stolicy Apostolskiej, skojarzyy si jej z wie Babilon, zamiast
z wie Babel.
Hanna Lis po przyjciu do programu Wiadomoci w 2008 roku
zaledwie po trzech dniach zostaa odsunita od dalszego ich prowa
dzenia. Odmawiaa udziau w programie ze wzgldu na materia
o zaniechanej reprywatyzacji rzdu. Wedug niej mia by stronni
czo nieprzychylny wobec ekipy Donalda Tuska. Z kolei do innego
materiau w Wiadomociach dodaa swoj zapowied zmieniajc
342
cakowicie wydwik informacji dotyczcej przeszoci Lecha Wasy
na tle jego kontaktw z SB78. Manipulacja dotyczca materiaw IPN
polegaa na wygoszeniu przez Lis w programie zapowiedzi, i doku
ment znaleziony w archiwum mwi o niewinnoci Lecha Wasy,
podczas gdy przez historykw interpretowany by inaczej. Dzienni
karka dodaa take, e jeszcze trudniej bdzie wobec tego wykaza
agenturaln przeszo byego lidera Solidarnoci. Za to zachowa
nie zawieszono j w obowizkach. Wyrzucono j z TVP jednak za co
innego. Bez wiedzy kierownictwa TVP w materiale o raporcie Insty
tutu Spraw Publicznych na temat europosw przychylnym Platfor
mie Obywatelskiej Lis pomina informacj, e szefow Instytutu
jest Lena Kolarska-Bobiska, ktra jest kandydatk PO do europar-
lamentu. Wadze TVP uznay, e Lis dopucia si powanego naru
szenia zasad rzetelnoci dziennikarskiej oraz wsppracy79.
Rwnie w atmosferze skandalu Lis opuszczaa wczeniej tele
wizj Polsat. Gdy w 2007 roku odsunito od kierowania programem
Wydarzenia jej ma Tomasza Lisa, odesza ze stacji wraz z nim ata
kujc PiS. Gosia opini, i decyzja prezesa Solorza bya wycznie
efektem naciskw ze strony PiS, do ktrych rzekomo dochodzio od
momentu wygrania wyborw przez t parti.
W 2007 roku, gdy trway rzdy Prawa i Sprawiedliwoci, dzien
nikarka Hanna Lis opowiadaa w wywiadzie dla Gali, jak bardzo le
si wwczas czua w Polsce:
Jestem zasmucona, kiedy sysz premiera, ktry mwi, e jeli opozy
cja wygra wybory, to bdziemy mieli powtrk z 13 grudnia. Jestem
przeraona, gdy Jarosaw Kaczyski oznajmia, i nie rozumie decy
zji niezawisego sdu o wypuszczeniu na wolno doktora G., i zaraz
potem dodaje, e prawo nie powinno przeszkadza w dziaaniu. [...]
Jeli takie s standardy Czwartej RP, to ja poprosz o Pit80.
Hanna Lis po raz kolejny powrcia do TVP w roku 2012.
Wadze telewizji publicznej, mimo szalejcego kryzysu i kopotw
finansowych, podpisay z ni kontrakt na kilka programw: w maju
343
2012 zostaa prowadzc Panoram w TVP 2, a we wrzeniu
2012 - programu Kobiecy punkt widzenia. Rok pniej, we wrze
niu 2013 roku, zostaa prowadzc Panoram dnia w TVP Info.
Media pisay o gwiazdorskim kontrakcie zawartym z Hann Lis
- tego zaszczytu dostpuj nieliczni - m.in. prezenterka Wiado
moci Dorota Wysocka-Schnepf, ona Ryszarda Schnepfa, polityka
Platformy Obywatelskiej i wsppracownika Radosawa Sikorskiego,
czy te Barbara Czajkowska, bliska znajoma prezesa TVP Juliusza
Brauna, ktra po objciu przez Brauna prezesury zacza prowadzi
w TVP Info autorski program Kod dostpu.
Ludzie Teleexpressu
Jest rok 1986 i czasy sierminego komunizmu po stanie wojennym.
Monopol na programy informacyjne nadawane przez Telewizj Polsk
ma od pocztku jej istnienia Dziennik Telewizyjny. Radiokomitet
decyduje, e od teraz propagandowe informacje bd przekazywane
take w lejszej, chwilami rozrywkowej formie. Tak powstaje 15-minu-
towy Teleexpress. Program mia za zadanie przekazywa te same,
co Dziennik Telewizyjny, treci peerelowskiej propagandy, tyle e
podane w duym tempie i zwizoci, nierzadko z dodatkiem akcentw
humorystycznych. Poszerza krg odbiorcw, trafiajc take do widza
modego jak i tego uprzedzonego do Dziennika Telewizyjnego.
Program uruchomi Jzef Wgrzyn, szef Warszawskiego Orodka
Telewizyjnego, w stanie wojennym zastpca redaktora naczelnego
Dziennika Telewizyjnego.
Komisja przeprowadzia rozmowy z nastpujcymi osobami: E.[Era
zmem - aut.] Fethke - p.o. red. naczelnego, J. [Jzefem - aut.] Wgrzy
nem - z-c red. Naczelnego [...]. Wszyscy wymienieni rozmwcy
zaprezentowali prawidow ocen polityczn dziaa Solidarnoci
i pozastatutowych poczyna SDP [Stowarzyszenia Dziennikarzy
Polskich - aut.] w okresie przed 13 grudnia br. Przedstawili rwnie
344
pogld, e wprowadzenie stanu wojennego byo niezbdne dla zapo
bieenia dalszemu rozpadowi struktur pastwa, upadkowi gospodarki
czego nastpstwem moga by tragedia narodowa o niewyobraalnych
konsekwencjach. W okresie od sierpnia 1980 jako kierujcy dzienni
kiem telewizyjnym, starali si dziaa na rzecz socjalistycznej odnowy
wspierajc polityk partii i rzdu. W okresie szczeglnie silnych napi
spoecznych DTV bez waha prezentowa stanowisko politycznych
i administracyjnych wadz pastwa. Rwnie pozaantenowa dziaal
no czonkw kierownictwa Naczelnej Redakcji Dziennika Telewi
zyjnego nie budzi politycznych zastrzee. Poza tow. Woniakiem
wszyscy brali udzia w redagowaniu Dziennika od pierwszego dnia
obowizywania stanu wojennego
- napisali czonkowie Komisji Weryfikacyjnej w lutym 1982 roku
w protokole z rozmw weryfikacyjnych z kadr kierownicz redakcji
informacyjno-publicystycznych Telewizji Polskiej81.
Teleexpress stworzy Jzef Wgrzyn razem z Andrzejem Tur
skim (w dokumentach SB KO nr rej. 6758). Tytu programu wymyli
wczesny dyrektor generalny TVP Aleksander Perczyski.
Jzefa Wgrzyna, redaktora naczelnego tygodnika ITD, w roku
1980 do telewizji cign Jerzy Ambroziewicz. Bya to znaczca
posta w telewizji. Jego wsppracownikami byli Mariusz Walter,
Eugeniusz Pach czy Edward Mikoajczyk. Natomiast Wgrzyn pod
sun do pracy w Radiokomitecie swego koleg Karola Sawickiego
- wsawi si on tumaczeniami dla Edwarda Gierka82.
W 1985 roku Wgrzyn wymyli nagrod Wiktory dla najwik
szych osobowoci telewizyjnych, ktrymi obdarzano ludzi zwiza
nych z mainstreamem. Laureatem Wiktora by m.in. rzecznik rzdu
Jerzy Urban. Odbierajc w 1987 roku statuetk stwierdzi, e nagrod
dosta za polityk Jaruzelskiego83.
Po roku 1989 Jzef Wgrzyn nadal by jednym z najwaniej
szych ludzi w TVP W 1990 roku zosta dyrektorem Programu 2 TVP
- z tego stanowiska odwoa go dopiero jesieni 1991 roku wczesny
prezes TYP Marian Terlecki.
345
Rok pniej Wgrzyn zaoy firm Media Corporation, ktra od
drugiej poowy lat 90. staa si jednym z najwikszych producentw
programw dla telewizji publicznej. Zyskay one du popularno
(jak choby Jaka to melodia).
W wyprodukowanym przez siebie programie Europa da si
lubi Wgrzyn wylansowa na gwiazd TV Monik Richardson, crk
Barbary Trzeciak-Pietkiewicz, dziennikarki radiowej i telewizyjnej we
Wrocawiu, internowanej w stanie wojennym do marca 1983 roku.
Po wyborach kontraktowych Pietkiewicz zostaa dyrektorem Radia
i Telewizji Wrocaw (1990-1993), pniej przesza do telewizji i kie
rowaa TVP 2, a nastpnie bya dyrektorem programowym Polsatu
i ostatecznie zostaa czonkiem Rady Fundacji Polsat.
Grono pracownikw Teleexpressu od pocztku istnienia pro
gramu byo starannie dobierane pod ktem lojalnoci wobec wadz
PRL. wiadcz o tym nazwiska osb, ktre przewiny si przez tele
wizyjne studio na Placu Powstacw w Warszawie, gdzie od pocztku
realizowany byl program.
Pierwszym szefem Teleexpressu by dobry znajomy Aleksan
dra Kwaniewskiego - Oskar Bramski. Do prowadzenia programu ze
Sztandaru Modych cign go Jzef Wgrzyn. Bramski by sekre
tarzem redakcji I TD, pisma SZSP Jego naczelnym by wwczas
Kwaniewski. Bramski odszed z tygodnika, gdy opuci je Kwaniew
ski, ktry zosta ministrem ds. modziey i sportu84.
Redakcji programu od roku 1996 przewodzi Sawomir Przda,
ktry zanim trafi do TVP w 1986 roku, by oficerem politycznym
- pracowa jako instruktor polityczny w jednej z jednostek wojsko
wych LWP. Ostatnie ata Polski Ludowej i pocztek III RP prze
pracowa w Dzienniku Telewizyjnym85. W Raporcie z weryfikacji
WSI Przda figuruje jako tajny wsppracownik Wojskowych Sub
Informacyjnych w latach 1995-1999, dziaajcy pod ps. Tekla. Jak
wynika z Raportu, jego oficerem prowadzcym by jeden z szefw
WSI gen. Konstanty Malejczyk. Tekla wedug Raportu przekazywa
pisemne analizy rynku prasy w Polsce jak te sytuacji kapitaowej
346
redakcji m.in. po likwidacji RSW Prasa-Ksika-Ruch. Gdy Przda
straci prac w TVP, gen. Malejczyk obieca mu znalezienie pracy
w jednej z gazet86. Jeszcze przed upublicznieniem Raportu Przda
publicznie przyzna si do wsppracy z WSI 87.
Po rozwizaniu WSI znany by bardziej z tego, e wraz z b. sze
fem Wojskowych Sub Informacyjnych gen. Markiem Dukaczew-
skim zasiada we wadzach stowarzyszenia SOWA skupiajcym ofi
cerw b. WSI .
Wedug akt IPN Sawomir Przda to sprawdzony dziaacz PZPR
i ZSMP88. Informacji na jego temat dostarcza wydana w 1984 roku
opinia okresowa absolwenta Szkoy Podchorych Rezerwy CSOP
w odzi. W 1984 roku Przda peni sub w Naczelnej Redakcji
Programw Wojskowych TVP jako dziennikarz89. Zrealizowa kilka
nacie felietonw informacyjnych o tematyce wojskowej emitowa
nych w Dzienniku Telewizyjnym.
Socjolog prof. Andrzej Zybertowicz wymienia Przd jako jedn
z osb, ktre miay wpyw na osoby stykajce si z tajnymi subami
i majce swj udzia w przedsiwziciach biznesowych waciciela
Polsatu Zygmunta Solorza. Profesor Zybertowicz zwraca uwag na
to, e Przda w latach 1992-1994 by rzecznikiem prasowym BRE
Banku, czyli w okresie, gdy Polsat stara si o uzyskanie koncesji od
KRRiT. Wwczas Solorz otrzyma pozytywn opini od tego banku
dotyczc jednej z jego firm90.
Z Teleexpressem zwizany by te Sawomir Zieliski, ktry
prowadzi rwnie Panoram w TVP 2. W 1991 roku Sawomir
Zieliski by dyrektorem-redalctorem naczelnym Dyrekcji Progra
mw Informacyjnych TVP. Za prezesury Roberta Kwiatkowskiego,
w latach 1998-2004, jako dyrektor TVP 1kierowa zespoami Wia
domoci, Teleexpressu i Panoramy. W kwietniu 2013 roku zosta
dyrektorem biura koordynacji programowej TVP.
Zieliski by te twrc kontrowersyjnego programu dla mo
dziey Rower Baeja. Departament programowy Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji na wniosek Jarosawa Sellina przeprowadzi
347
monitoring Roweru Baeja z powodu treci obyczajowych zawar
tych w programie.
W stanie wojennym Zieliski prowadzi wieczorne wydania
Dziennika Telewizyjnego91. Ma stopie oficerski andarmerii Woj
skowej, jest czonkiem Komitetu Honorowego Midzynarodowego
Festiwalu Filmw Historycznych i Wojskowych w 2013 roku.
Interesy SLD reprezentuje Sawomir Zieliski, ktry za prezesury
Ryszarda Miazka zosta szefem Panoramy. Zieliski by zaangao
wany w kampani prezydenck Aleksandra Kwaniewskiego i z jego
upowanienia podczas telewizyjnych debat zadawa pytania Lechowi
Wasie. Sekundowa mu wtedy Andrzej Kwiatkowski, zastpca
redaktora naczelnego Przegldu Tygodniowego92.
Dziki czstemu, codziennemu pojawianiu si na wizji w Tele-
expressie mona byo szybko wylansowa kogo na rozpoznawaln
posta telewizyjn.
Prac w TVP Piotr Gembarowski zacz jako dziennikarz i pre
zenter Teleexpressu. W 2000 roku zasyn wywiadem telewizyjnym,
w ktrym - tu przed wyborami - agresywnie strofowa swego roz
mwc, kandydata na prezydenta Mariana Krzaklewskiego. Program
Go Jedynki spotka si z ostr krytyk. Reakcja nastpia take ze
strony Rady Etyki Mediw, ktra w swoim owiadczeniu skrytykowaa
Gembarowskiego za zachowanie cakowicie nieprofesjonalne i naru
szajce podstawowe standardy moralne zapisane w Karcie Etycznej
Mediw, jak zasada prawdy, zasada obiektywizmu, zasada szacunku
i tolerancji. Dyrekcja telewizyjnej Jedynki przepraszaa pniej za
postaw Gembarowskiego, a nawet zawiesia go na p roku.
Producentem niechlubnego Gocia Jedynki by Tomasz Bory-
siuk. Od roku 1999 pracowa w Telewizji Polskiej Roberta Kwiatkow
skiego jako producent i wydawca programw Go Jedynki a take
NATO bez granic. Ten drugi cykl wsptworzy w czasie, gdy Polska
wstpowaa do Paktu Pnocnoatlantyckiego. Od 2006 do 2010 roku
348
Borysiuk by czonkiem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z reko
mendacji Samoobrony RP.
Ojciec Tomasza, Bolesaw Borysiuk, w czasach PRL mia liczne
zasugi dla systemu wadzy komunistycznej jako czonek wadz Towa
rzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej i czonek PZPR. Da si pozna
jako promotor sowieckiej propagandy i doktryny walczcej z NATO93.
Po odejciu z TVP w 2004 roku Gembarowski zaoy firm
Art&Media Productions zajmujc si szkoleniami medialnymi dla
biznesmenw i politykw, m.in. w pracy przed kamer telewizyjn
(rwnoczenie prowadzi te wywiady z politykami w Antyradiu).
Jedn z czci szkolenia s techniki manipulacyjne, perswazyjne
i techniki wywierania wpywu94. Na stronie swojej firmy Gembarow
ski reklamuje swoj agresywn metod przeprowadzania wywiadw
i chwali si programem z udziaem Mariana Krzaklewskiego95.
Piotr Gembarowski to syn Karola, a wnuk Bronisawa Gemba-
rowskiego - zwizanych z aparatem bezpieczestwa PRL.
W 1963 roku, jeszcze przed rozpoczciem pracy w resorcie bez
pieczestwa, Karol Gembarowski zosta skierowany do pracy w Domu
Kultury Ministerstwa Spraw Wewntrznych. Stamtd w 1968 roku
przeszed do MSW, gdzie pozosta do lipca 1990 roku. We wniosku
o przyjcie Gembarowskiego do pracy w resorcie podkrelono, e jego
ojciec Bronisaw jest wieloletnim funkcjonariuszem SB, pracujcym
w tym czasie w Biurze A96.
Na miesic przed wprowadzeniem stanu wojennego Karol
Gembarowski awansowa do funkcji inspektora Samodzielnej Sek
cji Oglnej Zarzdu Polityczno-Wychowawczego MSW. Kilka mie
sicy pniej dosta jedno z licznych swoich odznacze - Za zasugi
w Ochronie Porzdku Publicznego.
W roku 1996 Piotr Gembarowski w wywiadzie z Anten tak
mwi o swoim ojcu:
Mj ojciec mia wielkie poszanowanie dla zasad fair play. Wpaja mi,
e trzeba gra uczciwie w kontaktach towarzyskich i oficjalnych. Nie
349
Warsa
Z A T WI E R D Z A M '
yrektor Be part amanta.
IfcJolenia i Doskonalenia
^wgdoWeg^^SW
1981 r .
O F I I H S U B O
rola aWEAlOWSKIEGO - Inspektora Dorna Kultury NSW
K arol Gemharowaki eu Broni sawa i K atarzyny
z d*-Rusi n
urodzony -... 1 5 * I I * 1 9 4 2 r , w'Szczerzca k/Lwowa
pochodzenie - I n tel i gen cj a prac*
narodowo -..pol sk a
wyksztaceni e - wysze
stan cywilny - onaty
w MSW praco.je od 1 9 6 3 r*
K pt. mgr K arol .(embarowslei prac.w
rozpocz w 1963roku na stanowi sk o.prac05
Systematyczni e uzupeni a wyk szta ceni a<
j a st Magistrem pedagogi ki specj al nej ^^zK ^pehJ pdi zacj spo e
czni e ni e dostosowanych, i . peni , oliowihafel J ^tpel ctora w Borna
l a l tary . Odpowiada za caokazfrait s p m / fi nansowo-gospodar
czych* nadzoruj# prac pâonel a 'hfesiogl oraz wykonaj inne
zadani a zl ecane przez <^^<toioayeh,
Sumienny,. p racî ty f ^m b i tn y i zdyscypli nowany. Wywi
zuj e si dobrze ^ #'^y^tHTch powierzonych ma obowizkw* wy
kazuj e przy tym.duznjM ietooj i i samodzi el noci ,
fdstkwa etyesno-moral na i i doowo-pol l tyczna bez z a-
strêrfinU Skktjwny. czonek PKFR - peni obecnie obowizki
g r a ^ ^ p a r t y j neg o *
r KiEROfEK j>oiro..,i:tTLîiR^w
pk gr...-.W&dys aw PAROL
Opinia subowa kpt. Karola Gembarowskiego (IPN BU 0242/ 2594)
(strona 1)
Szczegowa opinia bezporedniego przeoonego
Kpt * Karol Genbarowslei j.t funk e jonariusze*
obowizkowym; z powiarzonych ..zada wywifzujje i_ sum^
dobr znajiao...przopisfi..regulujcych.Jego...obowtgzk&..fi
sow J o .w ...prskty^.*. Zrwnowaony., i. tkmm.Ys.^ mtB^^h_.z .Jitpj
owMka.fi ...MG*yR*iy,;...,Pe.t.
s E , : . . i***.., . ... mm.
x
StanowiskKier<0tlmicli K &dr EGMO - Dep. Kadr i Szkol, MSW
t mm io..r.aina,j
i i m .i stopniu.. ,,...
BT E SI f O l ;
Data-
Opinia subowa kpt. Karola Gembarowskiego (IPN BU 0242/ 2594)
(strona 2)
szed na ukady, ktre mu proponowano i ktre miay mu co uatwi.
Potrafi zaspokoi moj ciekawo wiata. Ojciec by prawdziwym
facetem. Chciaem si do niego upodobni i dorwna mu. Cho cza
sami zdarzay si pokusy eby kogo oszuka, wiedziaem, e ojciec
byby niezadowolony. Nie mogem go zawie97.
Major Karol Gembarowski to syn Bronisawa Gembarowskiego
- dugoletniego funkcjonariusza MSW, byego inspektora Wydziau II
Departamentu Szkolenia i Wychowania MSW, pracownika Biura A
MSW oraz MSZ, czonka PZPR.
351
W latach 1952-1956 Gembarowscy mieszkali w Moskwie, gdy
w tamtejszej ambasadzie PRL pracowa Bronisaw Gembarowski.
Gembarowscy byli zwizani rodzinnie z komunistycznym apa
ratem bezpieczestwa. Brat Karola - Roman - by oficerem Sto
ecznego Urzdu Spraw Wewntrznych, a siostra Ludwika z kolei
pracownikiem Biura Ochrony Rzdu. Rwnie teciowie Karola Gem-
barowskiego, Mieczysaw i Katarzyna Drzewieccy, pracowali w MSW.
Podobnie bratowa - Zofia Gembarowska i szwagrowie - Marek In ni
po rs ki i Wiesaw Machnicki.
Gwiazd telewizji wylansowan w Teleexpressie jest te Agata
Konarska, crka peerelowskiego ministra. Ojcem dziennikarki TVP jest
bowiem Wodzimierz Konarski - polityk, wieloletni dziaacz PZPR,
pniej pose SLD. Peni on funkcj ambasadora PRL przy Konfe
rencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Uczestniczy w nego
cjacjach w Wiedniu dotyczcych ograniczenia sil konwencjonalnych.
W latach 80. nalea take do negocjatorw tzw. planu Jaruzelskiego.
Wobec Wodzimierza Konarskiego wydano prawomocne orzeczenie
zoenia owiadczenia lustracyjnego niezgodnego z prawd.
Agata Konarska od stycznia 2013 roku prowadzi czwartkowe
wydania porannego magazynu TVP 1- Kawa czy herbata?. Zwi
zana z TVP od 1995 roku, prowadzia programy publicystyczne,
informacyjne i gospodarcze w TVP 1i TVP Polonii.
W Teleexpressie pracowaa take Jolanta Fajkowska - crka
innego prominenta PRL - Jzefa Fajkowskiego, wiceministra kultury,
w czasie stanu wojennego ambasadora PRL w Finlandii, znaczcego
dziaacza ZSL. Fajkowska sama podczas studiw bya aktywistk
SZSP Jej brat Janusz Fajkowski by starszym radc peerelowskiego
Ministerstwa Handlu Zagranicznego.
Zwizana od pocztku z Teleexpressem, Fajkowska dzi prowa
dzi wasn agencj, oferuje si jako prowadzca festiwale, koncerty,
gale rodowisk kulturalnych, gospodarczych i dyplomatycznych.
Crka Fajkowskiej - Maria Nildiska - w 2012 roku wystpia na
Festiwalu Piosenki Rosyjskiej w Zielonej Grze, zdobywajc nagrod
352
Brzowego Samowaru. Zielonogrski festiwal jest de facto reaktywacj
imprezy, ktra odbywaa si tam w czasach PRL-u, czyli Festiwalu
Piosenki Radzieckiej.
Inna posta Teleexpressu, Jerzy Modlinger, wychwala! pro
gram, ktry wystartowa przecie na antenie na polecenie towarzy
szy z Wydziau Prasy KC PZPR i Radiokomitetu - tak jakby by on
ostoj wolnego sowa w PRL i pniej.
Teleexpress mwi ludziom prawd, przekazuje informacje rzetelne
i sprawdzane, ale rwnoczenie nie przesadzamy w szukaniu dziury
w caym, a raczej szukamy wiadomoci optymistycznych
- mwi Wirtualnym Mediom.pl Jerzy Modlinger, szef programu98.
Czyby nie miao by w jego wypowiedzi adnego odniesienia do
lat minionych? Bynajmniej.
W latach 80. Teleexpress by wieym powiewem, ktry mia przy
cign modych widzw przed telewizory Dziennika Telewizyjnego
prawie nikt nie oglda, a wiarygodno tego programu bya zerowa.
Teleexpress zaproponowa kilka fajnych chwytw formalnych, ktre
potrafiy zaciekawi. Gdy na przykad pokazywano w Teleexpressie
dziennikarzy biegajcych po pakamerze z depeszami, byo to grane,
ale pomys by niezy. Dzisiaj uwaam, e Jzef Wgrzyn - twrca
nie tylko Teleexpressu, ale take Panoramy - mia dar - jak to si
teraz mwi - do tworzenia formatw.
Kto mwi te sowa?
Jerzy Bernard Modlinger - jak wynika z jego oficjalnej biogra
fii, od roku 1978 zwizany by z opozycj, w latach 1978-1980
skada Biuletyn Informacyjny KSS KOR i jednoczenie w okre
sie 1979-1980 zatrudniony by w redakcji Ekspresu Wieczor
nego. By wspzaoycielem i redaktorem Serwisu Informacyj
nego Mazowsze i redaktorem Wiadomoci Dnia. W 1981 roku
zosta czonkiem redakcji Tygodnika Solidarno oraz periodyku
353
Niezaleno. W okresie od marca 1981 do lipca 1983 roku by
jedn z osb rozpracowywanych przez Wydz. III-A KSMO w ramach
SOR krypt. Mazowsze.
W roku 1989 Modlinger zatrudniony zosta w redakcji Gazety
Wyborczej. Do roku 2001 by kolejno redaktorem, szefem dziau,
korespondentem i wydawc Wiadomoci w TVP. W 2001 roku
zosta wacicielem firmy Jerzy Modlinger Media, a od 2006 roku
take doradc prezesa firmy Frisca.pl.
Na tym poprzestaj oficjalnie dostpne rda. Jego ojciec Jerzy
Modlinger by przedwojennym komunist dziaajcym w Zwizku
Patriotw Polskich", przewodniczcym lokalnego oddziau ZPP Po
1945 roku wstpi do PPR i PZPR. Przed wojn by aplikantem sdo
wym we Lwowie. Po 1945 roku ca wiedz zdobyt w II RP wykorzy
stywa przeciwko wrogom wadzy ludowej. Od 1958 roku oskara
wrogw proletariatu w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej.
Dziki mentorowi Jzefowi Wgrzynowi w Teleexpressie swoj
karier prowadzc na szczyty wadzy telewizyjnej rozpoczyna take
Piotr Radziszewski. Wgrzyn cign go do telewizji w drugiej poo
wie lat 80. i wprowadza w arkana telewizyjne. Prac w Teleexpres-
sie Radziszewski zacz niemal od pocztku istnienia tego programu,
w 1987 roku. Nastpnie przez par lat by prezenterem i dzienni
karzem TVP 2. Tam zdobywa ogad telewizyjn razem z Jolant
Fajkowsk. W roku 1991, nie z wasnej woli, musia opuci TVP, po
czym powrci do niej w 1994 roku - jako dyrektor Warszawskiego
Orodka Telewizyjnego. Jego on jest dziennikarka i prezenterka
WOT Iwona Radziszewska100.
Osob nieprzypadkow, jeli chodzi o dobr kadr, by w Teleexpres-
sie nawet rysownik, dziennikarz Jacek Sasin. To on jest autorem
pierwszej planszy startowej programu. W latach 1990-1993 rysowa
dla Teleexpressu i programw WOT Swoje rysunki publikowa te
w prasie - w tym w Sztandarze Modych (1989-1990), Polityce
(1989-1994), Rzeczpospolitej (1993-1994). Rysowa rwnie dla
tygodnikw Przegld Tygodniowy i Wiadomoci Kulturalne.
354
Od roku 1992 prowadzi wasn firm graficzn Jacek Sasin
GRAPHIC-DESIGN, ktra zajmuje si grafik reklamow. Zapro
jektowa m.in. logo kabaretu OT.TO w ksztacie yletki. W latach
1996-2006 wydawa bezpatny miesicznik lokalny Dla Ciebie,
ukazujcy si na terenie Warszawy. Sasin to czonek Stowarzyszenia
Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, kontynuacji utworzonego
w stanie wojennym Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL. Jacek Sasin
to wreszcie syn generaa bezpieki Jzefa Sasina, w latach 1981-1989
dyrektora Departamentu V MSW, zajmujcego si represjami wobec
Solidarnoci. Sasin do MBP poszed jeszcze w roku 1953. Dodajmy,
i w dniu zabjstwa Papay odbywao si przyjcie imieninowe ony
Sasina, na ktrym byli: Edward Mazur, Roman Kurnik i sam Papala.
Teleexpress nie mwi niczego takiego, co zagraao wprost syste
mowi, pryncypiom komunistycznym. Natomiast na wielk skal
ujawni absurdy ycia gospodarczego w Polsce
- mwi Wojciech Reszczyski101.
O tym, jak rol mg odgrywa Wojciech Reszczyski w progra
mie informacyjnym w PRL, mwi on sam odnoszc si do propagan
dowego przekazu, jaki wwczas pyn take z Teleexpressu:
Oczywicie ja te ponosz odpowiedzialno za zaniechania. Za to,
e nie mwilimy o najwaniejszych rzeczach. Dziaaem jak inni
dziennikarze w systemie zniewolenia. Moe troch si wyrniaem
odwag.
Wiadomocilepsze od Dziennika Telewizyjnego
W 1989 roku w miejsce znienawidzonego Dziennika Telewizyj
nego na antenie TVP pojawiy si Wiadomoci. Program ten mia
wiksz si raenia, wzbogacon o kredyt zaufania dany mu przez
widzw i przekonanie, e to wizytwka tego, co w kraju jest nowe,
355
co przybyo wraz z przemianami. Propaganda bya przyjmowana bez
bolenie. W Wiadomociach przeprowadzono kosmetyczne zmiany
- dawnych dziennikarzy nie zwalniano, mieli jedynie nie pokazywa
si na wizji, co byo wynikiem polityki szefa Radiokomitetu Andrzeja
Drawicza (w aktach SB zarejestrowanego jako TW Kowalski,
TW Zbigniew).
Jednym z najwaniejszych redaktorw w Wiadomociach
by Milan Suboti, ktry w dokumentach IPN figuruje jako tajny
wsppracownik Zarzdu II Sztabu Generalnego o pseudonimie
Milan102. Z zachowanych archiww wynika, e Milan - pozy
skany w 1984 roku przez wywiad wojskowy - na bieco informo
wa oficerw wojskowych sub specjalnych PRL na temat sytuacji
w Dzienniku Telewizyjnym oraz planowanych zmianach perso
nalnych, m.in. w roku 1989103. Wedug Raportu z weryfikacji WSI
nazwisko Milana Suboticia zostao umieszczone w Aneksie nr 16
zatytuowanym Zidentyfikowane osoby wsppracujce niejawnie
z onierzami WSI w zakresie dziaa wykraczajcych poza sprawy
obronnoci pastwa i bezpieczestwa Si Zbrojnych RP104.
Wiadomoci nadal prowadzia Aleksandra Jakubowska, od
1987 roku prezenterka Dziennika Telewizyjnego. Jako dzienni
karka DTV jedzia w kocu lat 80. za granic z wczesnym premie
rem rzdu PRL Mieczysawem F. Rakowskim jako obsuga wizyty
Prezesa Rady Ministrw105.
Na czele Wiadomoci uplasowano Jacka Snopkiewicza, byego
czonka PZPR, delegata na X Zjazd PZPR. Snopkiewicz, absolwent
Szkoy Gwnej Planowania i Statystyki oraz Studium Dziennikar
skiego na Uniwersytecie Warszawskim, karier zaczyna w tygodniku
Walka Modych, organie najpierw Zwizku Modziey Socjalistycz
nej, a od 1976 roku - Zwizku Socjalistycznej Modziey Polskiej.
W 1970 roku zosta laureatem Nagrody im. Janka Krasickiego, a rok
pniej Oglnopolski Komitet Wsppracy Organizacji Modzieo
wych skierowa go do ZSRS na midzynarodowy obz pracy organi
zowany przez Komitet Centralny Komsomou106. Nie by to pierwszy
3GL N OPOL SK I K OMI TET WSP PRA CY ORGA N I ZA CJI MODZI EOWYCH
^ J / _ u ^ v ni f T ~ ~ r- 0/ V ) H<
BC EflO / lbC KHpl RO MMTET C O TPyA HHHEC T8A MOnOftEM<HblX OPJ "A"W3AL^lft W l
' i I * s , W * "Fr - t - . , | ' >P e \ ' H V . .t s " >M f ' L N b b
Warszawa 4S, Smolna 40 Telefon: 2S4&27 Tsegr. OKWOM Wa rsza wa
w , - - : : . - o w a 2 5 c s e r w o a u Y l r
M l f I S T I R S T l O S E R K I W E W E E T E Z I I O H
B i u r o B a s s p o r t w i X 3 . Q *
U p r s e j m i e p r o s i o w y d a n i e p a s z p o r t u z w y k e g o
d l a O b # z
S n o p k i e w i c z J a c e k , s * B r o n i e a w a , n r 6 l i s t o p a d a
1 9 4 2 r . w h u P a p l i a p o w W g r w * Z a m i e s z k a y *
R e d a k c j a
/ V ? a l k a M o d y c h / s t p u b l i c y s t a #
w y k s z t a c e n i a ? w y s z e - 3 3 - P E i S o r a z CW S t . B s i i n ~
r d k a r s k i e
W / w u d a j s i d o Z w i z k u E a d z i e c k i e g o - n a m i d z y -
n a r o d o w y o M s p r a c y o r g a n i z o w a n y p r z e z K o m i t e t C e n t r a l n y
Kmasoiaoliu
W y j a z d n a o k r e s 3 t y g o d n i p l a n u j e m y w d n i u 3 l i p c a
b i u l o s s t a z w i z a n e z w y j a z d e m p o k r y w a K o m i e j a Z a g r a n i c z n :
O I C W O M #
2-oa Sek r etar z a KZ OKWOM
/ Z b i g n i e w B i e l e c k i /
Wniosek o wydanie paszportu dla Jacka Snopkiewicza celem wyjazdu
na obz IComsomou (IPN BU 1005/ 21345)
357
kontakt Snopkiewicza z radzieckimi towarzyszami - w 1968 roku, po
krwawym stumieniu praskiej wiosny Snopkiewicz wyjecha do Cze
chosowacji z ramienia KC Komsomou107. Ze znajdujcych si w IPN
dokumentw wynika, e Snopkiewicz w kocu lat 60. i w latach 70.
czsto wyjeda do ZSRS108- najpierw jako dziaacz modzieowy
a pniej jako aktywista PZPR.
W 1981 roku na X Zjedzie partii komunistycznej Snopkiewicz
mwi: Mam za sob 15 lat pracy w zawodzie dziennikarskim i tyle
lat w dziaalnoci partyjnej. Ten zwizek nie jest dla mnie przypad
kowy. I radzi:
naley z grona towarzyszy nowo wybranego Komitetu Centralnego
utworzy stay zesp problemowy kontrolujcy dziaalno prasy
i propagandy zgodno jej dziaania z lini partii109.
Snopkiewicz zawsze dziaa zgodnie z lini partii. W 1968 roku
zapewnia, e spotkanie z ministrem Moczarem wyjanio wiele spraw
zwizanych z genez, tem i przebiegiem wydarze marcowych,
a 7 padziernika 2013 roku, z okazji 75-lecia Telewizji Polskiej, pre
zydent Komorowski odznaczy go Krzyem Oficerskim Orderu Odro
dzenia Polski za wybitne zasugi dla rozwoju telewizji publicznej, za
osignicia w pracy zawodowej i dziaalnoci spoecznej.
Tu po stanie wojennym, w padzierniku 1983 roku, Snopkie
wicz zosta stypendyst literackim ministra kultury i sztuki, co dao
mu podstawy do starania si o wyjazd do USA wraz z on Barbar
opiesk, dziennikark i publicystk110.
Snopkiewicz koniecznie chcia zatrudni w Wiadomociach
Monik Olejnik i Grzegorza Miecugowa. Kusi tych dziennikarzy
radiowej Trjki, ale ostatecznie nie doszo do ich wejcia na wizj111.
Snopkiewicz zatrudnia te Tomasza Lisa i Jarosawa Guga. Lis
wykazywa dryg na wizji, przystojny student dziennikarstwa, za
Gugaa - absolwent iberystyki, dziennikarz bez staego zajcia, ale
nad wyraz solidny - ocenia Snopkiewicz112.
Snopkiewicz nie kryl swojej atencji dla Aleksandry Jakubowskiej,
ktr okreli najwikszym telewizyjnym talentem, jaki znal113. Peen
uznania by te dla Ireny Dziedzic, ikony PRL-owskiej telewizji114,
w aktach SB zarejestrowanej jako TW Marlena115.
W redaktor Jakubowskiej upatrywaem nastpczyni Ireny Dziedzic,
ale w parze z Monik Olejnik z Programu III Polskiego Radia. Te dwie
kobiety dayby sobie rad z kadym - nawet z Iren Dziedzic.
Tymczasem, jak utyskiwa, Olejnik marnuje si w radiowej
Trjce, a Jakubowska oddaa talent gazecie116.
Snopkiewicz za jednego z zastpcw obra sobie Zbigniewa
Domaraczyka, ktry pracowa wczeniej w dziale zagranicznym
Dziennika Telewizyjnego. W czasach PRL by rwnie nieetato
wym instruktorem KC PZPR117. Dzi Domaraczyk zajmuje si pisa
niem ksiek. Do niedawna uczy w szkole wyszej im. Giedroycia.
W telewizji spdzi kilkadziesit lat.
To my ze Snopkiewiczem stworzylimy Wiadomoci - powie
dzia nam Domaraczyk. Po pracy w telewizji przeszed do Kuriera
Polskiego. Pniej by prezesem Agencji Interpress. Nie pamita, by
w PRL-u wsppracowa z SB i donosi na dziennikarzy.
Skd. Nic podobnego. Ale na pewno mam olbrzymi teczk. W Radiu
byem przecie szefem redakcji informacji Programu dla Zagranicy.
Wystawiaem opinie dziennikarzom wysyanym za granic
- mwi nam Domaraczyk118.
W 1960 roku, przed wyjazdem do Francji, dziennikarz zosta
zarejestrowany jako TW Krzysztof119. Zwerbowania dokona
Inspektorat Departamentu I Komendy MO w Lublinie. SB wysyaa
go do Francji w charakterze pracownika nielegalnej rezydentury.
Domaraczyk informowa o niezgodnych z prawem PRL przewozach
dewiz i zotwek z Francji do Polski. W oparciu o te dane dokony
wano rewizji celnych i odnajdywano ukryt walut. Charakteryzowa
359
te osoby z polskiej sekcji radia francuskiego. SB odwoaa go, gdy
utraci prac. W kraju Domaraczyk przesta by interesujcy dla
wywiadu. W 1967 roku postanowiono o zakoczeniu sprawy i zoe
niu akt w archiwum Dep. I Biura C.
W pniejszej notatce - z 1972 roku - zapisano, i na wniosek
tow. Bieleckiego z Dep. III MSW byy TW zosta wytypowany do
pracy w Midzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Wietnamie.
Odnotowano jednak, e okres pobytu TW we Francji budzi powane
zastrzeenia:
Jako tw zaopatrzony w tajne rodki cznoci nie powinien przede
wszystkim angaowa si w napad zbrojny na bank w Paryu.
Notatka subowa z 1969 roku precyzuje, e Krzysztof
uczestniczy w latach 1962 i 1963 w przygotowaniu i dokonywaniu
napadw. Szefem grupy bandyckiej by Jerzy Dobrzaski.
SB pisaa o napadach na lokal Self Service i kas metra St. Lazare.
Bandyci posugiwali si broni i samochodem - dopisano.
Wymieniony w notatce Jerzy Dobrzaski zosta schwytany
w 1969 roku przez wadze wgierskie i przekazany do Polski jako
podejrzany o uprowadzenie i zabjstwo Bohdana Piaseckiego, nielet
niego syna Bolesawa, twrcy stowarzyszenia PAX. SB stwierdzia, e
Krzysztof sam poda jej fakt wspuczestnictwa w napadach i dla
tego podlega amnestii. Chwalono jednoczenie, e TW udziela cie
kawych informacji SB na temat KUL-u. Dostarczy materiaw kom
promitujcych na wiele innych osb, w tym rektora ks. Rechowicza
i prorektora prof. Papierkowskiego. Gdy TW przyjto do PZPR, prze-
rejestrowano go na kontakt operacyjny Pniej SB wykorzystywaa
go do 1983 roku jako konsultanta o ps. Joanna120.
Drugi z zastpcw Snopkiewicza w Wiadomociach to Kazi
mierz Zrawski, m skandalizujcej historyk sztuki Andy Rottenberg.
Kazimierz rawski by redaktorem naczelnym Redakcji Telewi
zyjnych Filmw Fabularnych wiatach 1974-1982. By te rzecznikiem
prasowym Stowarzyszenia Filmowcw Polskich w latach 1988-1989.
Od 1989 do 1991 roku Zrawski ponownie znajdowa si w Telewi
zji, mianowany zastpc naczelnego Wiadomoci. Pniej zosta
doradc prezesa Polskiej Agencji Informacyjnej (1992-1993). Gdy do
wadzy po rzdach AWS dochodzi SLD z PSL, w resorcie zdrowia na
fotelu ministra zasiada Ryszard Jacek Zochowski. A dyrektorem biura
prasowego ministerstwa zostaje wanie Kazimierz Zrawski (1993-
1994). Pniej by asystentem wicemarszaka Sejmu (1994-1995).
Snopkiewicz, Zrawski i Domaraczyk opucili Wiadomoci
po tym, jak prezesem TVP zosta Marian Terlecki. Odejcie tej trjki
poprzedzio wyjcie z Wiadomoci Aleksandry Jakubowskiej, ktra
jeszcze na wizji poegnaa si z widzami. Jakubowska zostaa zwol
niona z TVP, a wczesny szef Wiadomoci razem z zastpcami
podali si do dymisji. Konflikt na bieco relacjonowaa Gazeta
Wyborcza - by to dopiero zwiastun nagonki, ktra miaa si rozp
ta wobec rzdu Jana Olszewskiego.
Z radiowza do TVP
Tadeusza Zwiefk, byego czonka PZPR, ktry w poznaskim
orodku Telewizji Polskiej zosta zatrudniony w grudniu 1982 roku,
cign do warszawskiej telewizji reyser Stanisaw Pieniak - 7 pa
dziernika 2013 roku udekorowany za zasugi przez prezydenta Bro
nisawa Komorowskiego.
Szefowie Wiadomoci na pocztku 1990 roku powoali Zwiefk
do prowadzenia programu. Wedug Jacka Snopkiewicza wczeniej
szymi dokonaniami Zwiefki byo prowadzenie w stanie wojennym
radiowza w jednym z poznaskich zakadw pracy. Gdy pokaza si
na wizji, z Poznania zaczy przychodzi listy uprzejmie donoszce,
e prowadzi radiowze w jednym z poznaskich zakadw121.
361
Wrd prowadzcych Wiadomoci by te Tomasz Biaoszew
ski z redakcji wojskowej. Jacek Snopkiewicz pisa, i mia on rzekomo
prowadzi festiwale piosenki onierskiej w Koobrzegu. Pniej zao
y ma firm i wsppracowa z Gwidonem Syczewskim - posta
ci Dziennika Telewizyjnego. Biaoszewski to take autor ksiki
0 katastrofie smoleskiej, w ktrej przytacza swoj wizj przyczyn
rozbicia si samolotu.
W Poznaniu Zwiefka trafi od razu do redakcji programw
informacyjnych. Jako reporter przygotowywa informacje dla lokal
nego programu Teleskop oraz dla oglnopolskich programw infor
macyjnych. W 1983 roku zosta prezenterem telewizyjnym tego
popularnego programu informacyjnego, a w 1984 roku prezenterem
programu 2 TVP. W 1985 roku Tadeuszowi Zwiefce powierzono sze
fostwo Teleskopu. Kierujc tym programem realizowa si rwno
czenie dziennikarsko jako redaktor wydania.
Zwiefka nalea do PZPR od 1975 roku. By sekretarzem stu
denckiej grupy partyjnej, a jednoczenie czonkiem egzekutywy POP
PZPR. Dziaalno komunistyczn rozpocz w 1969 roku, wst
pujc do ZMS, gdzie peni funkcj czonka Zarzdu Powiatowego
Zwizku w Tucholi. Po dwch latach by ju w SZSP. Peni funkcj
szefa Komisji Ekonomicznej Rady Wydziaowej na UAM. W latach
1974-1975 peni funkcj przewodniczcego Rady Wydziau Prawa
1Administracji UAM122.
Prezenterem programu, a jednoczenie komentatorem sejmo
wym, Zwiefka by do 1995 roku. Prowadzi te transmisje telewizyjne
z uroczystoci i wydarze w Polsce, takich jak pielgrzymka papiea
Jana Pawa II czy wizyty prezydentw USA i Rosji. W 1995 roku
Tadeusz Zwiefka zosta dyrektorem Orodka Telewizyjnego w Szcze
cinie, a jesieni 1996 roku obj kierownictwo nowego programu
publicystycznego w TVP 1 - W centrum uwagi. Kierowa zespo
em dziennikarzy, w skad ktrego wchodzili m.in. Jarosaw Gugaa
i Grzegorz Miecugow. W roku 2004 Zwiefka zaangaowa si w poli
tyk - zosta europosem z ramienia PO.
Agnieszka Zwiefka, crka Tadeusza, prac dziennikarsk w TVP
uzyskaa jeszcze w trakcie studiw.
Gwiazdyprzejciowe
Wiceszefow Panoramy bya Katarzyna Nazarewicz-Sosiska.
Od roku 1991 wsppracowaa z Telewizj Polsk, najczciej w pro
gramach porannych, od 2002 roku w Pytaniu na niadanie, nastp
nie w Kawie czy herbacie?. Ten ostatni program prowadzia do
2008 roku i - po przerwie - od 2009 roku prezentowaa wydania
weekendowe. Jednoczenie do 2008 roku pracowaa w Polskim Radiu.
W 2008 roku Nazarewicz zostaa zastpc redaktora naczelnego
tygodnika Machina, ktry zasyn obrazoburcz okadk z pio
senkark Madonn w roli Matki Boskiej.
Imponujcy jest zestaw tytuw prasowych, w ktrych czekano
na Katarzyn Nazarewicz, by ta obja w nich funkcje kierowni
cze. Penia obowizki redaktor naczelnej wielu pism: miesicznika
Premiery, Na ywo, Marie Caire, Expressu Wieczornego
i dwukrotnie tygodnika Naj. Bya rwnie zastpczyni redaktora
naczelnego Super Expressu. Penia take funkcj dyrektora wydaw
niczego magazynw Playboy i Aoyage.
Katarzyna Nazarewicz prezentuje ogromny sentyment do
Sztandaru Modych, do ktrego przyjmowa j wczesny naczelny
Aleksander Kwaniewski123. Pisze, e dla niego zmienia zawd - rzu
cia prac w szpitalu psychiatrycznym i zostaa reporterk.
Ojcem Katarzyny jest Ryszard Nazarewicz (wa. Raps), byy
funkcjonariusz bezpieki. Ryszard Nazarewicz zaczyna w AL, a od
21 lutego 1945 roku, czyli zaraz po wejciu do odzi Sowietw,
utrwala wadz ludow na stanowisku zastpcy kierownika w Miej
skim Urzdzie Bezpieczestwa Publicznego. Szybko awansowa do
WUBP w odzi i w czerwcu 1946 roku przenis si do Warszawy,
gdzie kierowa Wydziaem V UBP, czyli podlega Departamentowi V
ds. spoeczno-politycznych Julii Brystiger. Nazarewicz MBP opuci
w okresie destalinizacji w stopniu podpukownika i zosta history
kiem. Do emerytury pracowa w Instytucie Historii Ruchu Robotni
czego Akademii Nauk Spoecznych.
W okresie prezesury Roberta Kwiatkowskiego jedn z postaci
rozpoznawalnych w TYP by Sawomir Jeneralski, syn peerelowskiego
dziennikarza Bogusawa Jeneralskiego. Sawomir Jeneralski prowadzi
w TVP 1 Wiadomoci i Monitor Wiadomoci oraz prawybory we
Wrzeni i by szefem dziau politycznego Telewizyjnej Agencji Infor
macyjnej. W 2005 roku Jeneralski z mediw przeszed do polityki
i zosta posem SLD. Wwczas okazao si, e w PRL suy w Woj
skowej Subie Wewntrznej. Przyzna si do tego w owiadczeniu
lustracyjnym zoonym w czasie ubiegania si o mandat poselski.
Bogusaw Jeneralski by publicyst i sekretarzem redakcji bydgo
skiego tygodnika budowlanego Profile (1974-1981), wsppraco
wa z pismami Fundamenty, Ilustrowany Kurier Polski, Faktami
i Kujawami124.
Karol senior i Karol junior
Przez pewien czas Wiadomoci prowadzi Karol Macuyski
junior. Z telewizj zwizany by od roku 1990. Peni m.in. funkcj
kierownika dziau zagranicznego Agencji Produkcji Audycji Informa
cyjnych w TVP, by zastpc dyrektora TAI Jarosawa Gugay, z kt
rym to jednake popad w konflikt, co stao si przyczyn jego odej
cia z telewizji. Powrci do niej na cztery lata w roku 1994, by zosta
wspproducentem i prowadzcym program Forum. Wylecia za
udzia w reklamie jednego z bankw i znw powrci w roku 2011,
by kierowa ponownie redakcj Wiadomoci.
Wedug akt IPN Karol Macuyski junior w latach 1979-1982
by zarejestrowany w Departamencie II jako KO Bem, kiedy to pra
cowa w biurze BBC. Wedug notatek oficera kontrwywiadu, mia on
informowa o zagranicznych korespondentach w Polsce, w tym o szefie
biura BBC Timie Sebastianie. Sd Lustracyjny orzek jednak, e Ma-
cuyski nigdy nie byl osobowym rdem informacji sub specjal
nych PRL i zoy prawdziwe owiadczenie lustracyjne. Jednym z powo
dw orzeczenia by szcztkowy charakter zachowanych materiaw.
Karol Macuyski senior nieprzypadkowo by autorem tekstw
do Kroniki Filmowej w najciszym okresie stanu wojennego. To samo
bowiem robi w latach 50. Wczeniej by wspautorem ksiki Jzef
Pehm-Mindszenty, szpieg w kardynalskiej purpurze. Kardyna Jz-
sef Mindszenty, Prymas Wgier, aresztowany w 1949 roku i skazany
przez wgierski Trybuna Ludowy na doywocie, by zdecydowanym
przeciwnikiem komunizmu. W wolnych Wgrzech sta si bohaterem
i symbolem oporu wobec tego ustroju. Macuyski senior opisa Mind-
szentyego jako faszyst, szpiega i handlarza walut125. Nie musia tego
robi. Nawet za Stalina mg po prostu nie pisa haniebnej ksiki.
Pniej w sporach wewntrz krgw wadzy PRL Macuyski
senior nieraz obiera zdanie nieco inne ni to, ktre stawao si sta
nowiskiem oficjalnym.
W okresie wydarze marcowych 1968 roku wyraa opini, e
postpowanie wadz byo bdne z punktu widzenia interesw PRL.
Twierdzi midzy innymi, e szkody poniesione przez Polsk na arenie
midzynarodowej s duo wiksze od korzyci wewntrznych
- odnotowaa SB126.
Z kolei w lutym 1970 roku poprosi znanego sobie dziennika
rza Gustawa Gottesmana, by ten ostrzeg Agnieszk Osieck, e jej
nazwisko zostao ujawnione w procesie taternikw jako osoby kon
taktujcej si z Jerzym Giedroyciem127. Rok pniej odmwi prowa
dzenia przed kamerami dyskusji na temat dziaalnoci kpt. A. Cze
chowicza z Radia Wolna Europa.
Ta swoboda w ujawnianiu swoich pogldw nie bya bez zwizku
z wysok pozycj zawodow Karola Macuyskiego seniora. Praca
w roli znaczcego dziennikarza pozwolia mu na zdobywanie i kon
taktw i zaufania u najwyszych rang ludzi aparatu wadzy. W latach
70. prowadzi program powicony polityce midzynarodowej Moni
tor. Trafi te za caoksztat zasug dla reimu komunistycznego na
tzw. list Kisiela. Macuysld senior by bezpartyjnym posem na
Sejm PRL w latach 1976-1985 .W 1974 roku zosta wybrany w skad
Zarzdu Gwnego Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej. Karol
Macuysld by bratem znanego pianisty Witolda Macuyskiego.
SB odnotowaa, e wrd zayych znajomoci Karola Macuy
skiego seniora znajduj si literat Andrzej Szczypiorski (TW Mirek),
Gustaw Gottesman, redaktor Polityki Daniel Passent (wedug akt SB
zarejestrowany jako KO Daniel, TW John), b. sekretarz KW PZPR
w latach 1955-1957 w Warszawie i jeden wanych pulawian Stefan
Staszewski, czy Dariusz Fikus, b. redaktor Polityki128.
Jedn z funkcji penionych przez Macuyskiego bya prezesura
w stowarzyszeniu autorw ZAiKS. Jego poprzednikiem by Wincenty
Krasko. Dzi z kolei t funkcj peni Micha Komar.
Dziennikarski rd Macuyskich uzupeniaj siostra i szwagier
Karola Macuyskiego seniora.
Teresa Minkiewicz de domo Macuyska bya dziennikark
Interpressu, a szwagier Wadysaw Minkiewicz dziennikarzem, ktry
po 1945 roku pracowa w ambasadzie Polski Ludowej we Woszech.
Pan ambasador
Jednym z bardziej znanych dzi dziennikarzy, swego czasu bdcym
twarz Wiadomoci, jest Jarosaw Gugaa. W latach 1988-1989
Jarosaw Gugaa by kierownikiem Sceny Piosenki przy klubie Poli
techniki Warszawskiej Riviera-Remont. Prac w TVP rozpocz
w roku 1990. Zosta szefem reporterw Telewizyjnej Agencji Informa
cyjnej, a pniej stan na czele caego TAI, ktrym kierowa do roku
1995. Nastpnie zosta wydawc programu W centrum uwagi.
366
W pierwszej poowie lat 90. Gugaa kojarzony by jako jeden
z dziennikarzy z otoczenia Lecha Wasy i krytykowany przez Karola
Macuyskiego juniora za ulego wobec naciskw i dyspozycyjno
wobec wczesnych szarych eminencji Belwederu - Mieczysawa
Wachowskiego i Andrzeja Drzycimskiego. Stao si to powodem kon
fliktu midzy Guga i Macuyskim juniorem, co zakoczyo si
czasowym odejciem tego ostatniego z TVP
Wygrana Kwaniewskiego w 1995 roku spowodowaa gwatown
zmian pogldw i upodoba Gugay. Dziki nowemu prezydentowi
w roku 1999 zosta ambasadorem w Urugwaju (Gugaa z wyksztace
nia jest iberyst, wic zna przynajmniej jzyk hiszpaski).
Po powrocie z Montevideo Gugaa dosta prac w Polsacie jako
prezenter i wydawca Informacji.
Dziennikarze zajmujcy si polityk to dziennikarze z pewnych kr
gw. Maj przyjaci wrd modych unionistw [z Unii Wolnoci
- aut.], wrd czci SLD, wrd dawnych liberaw. Oni z nimi pij
piwo, w pik graj i inne rzeczy robi. I to s ich kolesie. Wszystko to
odbywa si na kanapie, z ktr polska B lub C nie ma nic wsplnego
- mwi Gugaa autorowi ksiki Niewiadomoci Pawowi Kwiat
kowskiemu129. Gugaa opisywa splot towarzyski wiatw polityki
i dziennikarzy
Taki dziennikarz dowiaduje si, na przykad, o naduyciach jakiego
polityka, ale on o tym nie powie w telewizji, bo Jzio Kaziowi tego nie
zrobi. Tak to, niestety, wyglda
- mwi z kolei o ukadach130.
Te Jarosawa Gugay - Witold Pereta (ur. 1935) by w latach
80. dyrektorem naczelnym CHZ Animex, spki sprzedajcej
za granic artykuy i przetwory pochodzenia zwierzcego. Ani-
mex to firma powstaa w 1951 roku jako centrala handlu zagra
nicznego. W 1983 roku przeksztacono j w spk z ograniczon
odpowiedzialnoci. W 1995 roku jako Animex S.A. firma znalaza
si wrd spek giedowych131. W 1991 roku Pereta zaoy kontro
lowan przez siebie spk pracownicz, ktra od rnych zakadw
misnych zacza odkupowa akcje Animexu po wartoci ksigowej
z at 80. I tak przej firm132. Witold Pereta stanowisko szefa Ani-
mexu straci w 1998 roku, w okresie rzdw A WS-UW - odwoano
wtedy take m.in. prezesa Impexmetalu Edwarda Wojtulewicza.
Lewicowe media pisay wwczas, e jest to pozbywanie si kojarzo
nych z lewic prezesw133.
Spadek po Kominformie
Wodzimierz Szaranowicz, znany komentator sportowy Wiadomo
ci, jest z pochodzenia Czarnogrcem. Polskie obywatelstwo otrzy
ma w 1975 roku. Chwali si, e jego matka - Bosilijka Saranovi
- pracowaa w PRiTY jako inspektor programowy w Wydziale Zagra
nicznym.
Radomir Szaranowicz (Saranovi), ojciec Wodzimierza, przyje
cha z rodzin do Polski z Czarnogry w 1946 roku. By pracowni
kiem Jugosowiaskiego MSZ134. W latach 1946-1949 peni funkcj
I sekretarza Ambasady Jugosawii w Warszawie. Wczeniej by na pla
cwce w Czechosowacji. Po ogoszeniu 28 czerwca 1948 roku Rezo
lucji Biura Informacyjnego potpiajcego Tit, odmwi wraz z grup
innych pracownikw ambasady powrotu do Jugosawii. Radomir Sza
ranowicz to take zaoyciel Zwizku Patriotw Jugosowiaskich
w Warszawie. Wraz z on pracowa w Polskim Radiu jako redaktor
audycji serbsko-chorwackich. Po przyjciu do pracy w MSZ nalea
do Komunistycznej Partii Jugosawii. Pracowa take w Towarzy
stwie Przyjani Polsko-Jugosowiaskiej. W kocu zosta cenzorem
w Gwnym Urzdzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.
Wmundurze w TVP
W Telewizji Polskiej czasw PRL postaci prominentn by Tadeusz
Mosz. Aktywnie dziaa w PZPR od 1976 roku, m.in. w egzekutywie
PZPR w Radiokomitecie jako partyjny sekretarz135. Udziela si te
w ZSMP
Po transformacji kraju z gospodarki planowej na wolnorynkow
Mosz lansuje si na eksperta od ekonomii. Obecnie prowadzi swj
program gospodarczy w radiu TOK FM. W roku 2011 zosta jednym
ze specjalistw Bronisawa Komorowskiego, ktry mianowa go do
skadu Kapituy Nagrody Gospodarczej Prezydenta RP.
Tadeusz Andrzej Mosz w stanie wojennym pracowa w Redak
cji Dziennikw i Publicystyki. Zosta redaktorem Monitora Rzdo
wego z chwil powstania tego programu. Mosz mia by onierzem,
studiowa dwa lata w Wyszej Szkole Oficerskiej Wojsk cznoci
w Zegrzu. Jednak musia zrezygnowa ze wzgldu na niespenianie
wymogw fizycznych.
Jest wieloletnim dziaaczem PZPR, jest aktywny w partii, pe
ni szereg funkcji, wyprbowany czonek PZPR - to przykady opinii,
jakie zebra na temat przyszego dziennikarza por. Jerzy Zadora136.
Byem pocztkujcym dziennikarzem i stan wojenny zasta mnie
w Telewizji Polskiej. Nie miaem jeszcze wtedy konkretnej historii
zawodowej, trudno wic byo mnie nie zweryfikowa
- mwi Mosz w wywiadzie dla Press, jak podaa Niezalena.pl.137
W audycjach Mosza gomi s biznesmeni zwizani z dawnym
systemem, tacy jak Aleksander Lesz, Henryka Bochniarz, Andrzej
Byrt (wedug akt SB zarejestrowany w Dep. I jako KO138), Sergiusz
Najar (wedug akt SB zarejestrowany w Dep. I jako KO Sfinx139),
czy Witold Orowski, szef doradcw ekonomicznych Aleksandra
Kwaniewskiego w czasach jego prezydentury (wedug akt SB zareje
strowany w Dep. I jako KO Wit140).
Kiedy wybucha afera Amber Gold, w ktrej pojawi si wtek
syna premiera Donalda Tuska, cenne stay si opinie publicysty,
autora programw ekonomicznych Tadeusza Mosza. Bagatelizowa
on afer Amber Gold, twierdzc, e to sprawa maej liczby ludzi chci
wych i naiwnych klientw, ktrzy dali si nabra na wielk reklam.
Ten sam Mosz, kiedy aktywny dziaacz PZPR, narzeka na
rodakw: Polacy s fatalnie wyedukowani ekonomicznie, maj men
talno postkomunistyczn14'.
Pluralizm w mediach publicznych rozumiany jest tak, e
w 2011 roku debat Balcerowicz-Rostowski prowadzili dziennikarze:
redaktor naczelny Polityki Jerzy Baczyski i Tadeusz Mosz, pro
wadzcy programy w radiu TOK FM, ktrego wspwacicielem jest
Polityka Sp. z o.o.142
PRZYPI SY
1Opis scen z filmu Michaa Balcerzaka, Jacka Karskiego i Piotra Semki Nocna zmiana
z 1994 r., dokumentujcego wydarzenia z nocy 4 na 5 czerwca 1992 r., gdy odwoy
wano rzd Jana Olszewskiego.
2 P. Semka, Olejnik na froncie I I I RP, Uwaam Rze 2011, nr 6.
3 Wypis z dziennika archiwalnego MSW.
4 1PN BU 1386/ 53634. Agienstwo Pieczati Nowostki, czyli Agencja Druku Prasy, utwo
rzona w 1961 r. w celu rozpowszechniania za granic prawdziwych informacji z ZSRS
i zapoznawania spoeczestwa sowieckiego z yciem obcych narodw. APN miao
przedstawicielstwa w 120 pastwach. W 1991 r. APN przeksztacono w Rosyjsk
Agencj Informacji - RIA Nowosti.
5 Nasz prezes, Gazeta Wyborcza, 25 wrzenia 1989, nr 99, s. 1.
6 Andrzej Drawicz, IPN BU 7638/ 1.
7A. Jakubowska, J. Snopkiewicz, Telewizja naga, Warszawa 1991, s. 24-26.
8 Roman Edward Pillardy, Biblioteka Sejmowa, http:/ / bs.sejm.gov.pPF/ T3PTJ85NAF7XA
Y J M SECCXU4L RJ 7L 83M YEFF4 J PYU3MFTP9CVGR-75 494?func=find-b<Screqu-
est=Pillardy &find_code=WRD&adjacent=Y&x=46&y= 17
9 Andrzej Krlikowski - biografia, Twrcy kultury i sztuki, http:/ / www.art.intv.pl/
Kr%C3%B31ikowski_A./ Biografia/
10 M. Suboti, Kobieta na lekki kryzys, Rzeczpospolita, 18 stycznia 2003.
11 Raport z weryfikacji WSI , przypis 152, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVRhtml; Teczka
pracy Gordona, k. 138-139.
12 IPN BU 01209/ 80.
13 Ibidem.
14 Krystyna Kurczab, IPN BU 01911/ 122.
15 Ibidem.
16 Ibidem.
17 Ibidem.
18 Ibidem.
19 IPN BU 132/ 1711, t. 4.
20 IPN BU 1386/ 495517.
21 IPN BU 1535/ 193334.
22 http:/ / www.sdpwarszawa.pl/ aktualnosci-220,Nie_chcemy_partyjnego_prezesa.html
23 IPN BU 710/ 202.
24 Ibidem.
25 Ibidem.
26 P. Lisiewicz, Ten, ktry zniszczy bunt, Nowe Pastwo - Niezalena Gazeta Polska 2013,
nr 1, s. 8.
27 Ibidem.
28 M. Jeewska, M. Marosz, D. omicka, Przystanek Woodstock - profanuj krzy, Gazeta
Polska Codziennie, 3 sierpnia 2013.
29 Akta paszportowe, Zbigniew Resich, AIPN 728/ 25731.
30 S. Cenckiewicz, Dugierami Moskwy, Warszawa 2011, s. 310-311.
31 Halber do Kwiatkowskiego: chwaa nam i naszym kolegom, Wp.pl, 28 maja 2005, http:/ /
wiadomosci.wp.pl/ kat,1342,title,Halber-do-Kwiatkowskiego-chwala-nam-i-naszym-
-kolegom,wid,978459,wiadomosc.html (dostp: 28 padziernika 2013).
32 T. Bochwic, I I I Rzeczpospolita w odcinkach. Kalendarium wydarze stycze 1989-maj 2004,
Krakw 2005, s. 137.
33 P. Gursztyn, Uwaaj, i ty moesz zostafaszyst, Rzeczpospolita, 6 maja 2011.
34 T. Bochwic, op. cit., s. 162.
35 Robert Kwiatkowski, IPN BU 1386/ 25361.
36 Ibidem.
37 Ibidem.
38 Ibidem.
39 A. Borzym, Dziwne przypadki szefa Panoramy, Gazeta Polska Codziennie, 25 lipca
2012.
40 Ibidem.
41 P. Gontarczyk, Bogusaw Wooszaski - agent wywiadu SB, Rzeczpospolita, 17 stycznia
2007.
42 IPN 0365/ 111, t. 2.
43 P. Gontarczyk, op. cit.
44 Ibidem.
45 Ibidem.
46 IPN BU 00200/ 290; IPN BU 001052/ 1022.
47 Z. Ziobro, Raport Komisji ledczej do zbadania ujawnionych w mediach zarzutw dotyczcych
przypadkw kompcji podczas prac nad nowelizacj ustawy o radiofonii i telewizji, Warszawa 14
kwietnia 2004 r., http:/ / zbigniewziobro.pl/ dir_upload/ site/ 141d61508116a51074fe90c3
1204d804/ Zbigniew_Ziobro-raport_w_sprawie_Rywina.pdf
48 Zapis rozmowy Adama Michnika z Aleksandrem Gudzowatym, Dziennik.pl, 12 pa
dziernika 2007, http:/ / wiadomosci.dziennik.p1/ polityka/ artykuly/ l90733,zapis-rozmo-
wy-adama-michnika-z-aleksandrem-gudzowatym.html (dostp 30 wrzenia 2013).
49 IPN zapisy ewidencyjne.
50 BOR chroni Olg Lipisk, Dziennk, 12 padziernika 2007.
51 M. Suboti, Portrety: Nina Terentiew, Rzeczpospolita, 20 wrzenia 2003.
52 Ibidem.
53 Nina Terentiew, IPN BU 1967/ 105.
54 Ibidem.
55 M. Suboti, Portrety: Nina Terentiew.
56 T. Toraska, Smolesk, Warszawa 2013, s. 98.
57 S. Ligarski, G. Majchrzak, PolskieRadio i Telewizja w stanie wojennym, Warszawa 2011,
s. 183.
58 Ibidem.
59 A. Jakubowska, J. Snopkiewicz, op. cit., s. 38.
60 IPN BU 1386/ 23235.
61 IPN BU 00170/ 798.
62 G. Sroczyski, Olga Lipiska - gorszedziecko, Wysokie Obcasy, 25 lipca 2011.
63 IPN BU 00170/ 798.
64 Wiktor Piotrowski, IPN BU 00170/ 798.
65 G. Sroczyski, op. cit.
66 Ibidem.
67 D. Kania, M. Marosz, Ile kosztujenas Tomasz Lis, Gazeta Polska, 7 marca 2012, nr 10.
68 IPN BU 2386/ 3353.
69 T. Lis, Nie tylko fakty, Warszawa 2004, s. 18.
70 Ibidem, s. 6.
71 Ibidem, s. 40.
72 Program Tomasz Lis na ywo, 5 wrzenia 2011.
73 Ibidem, 12 grudnia 2011.
74 Ibidem, 21 listopada 2011.
75 Waldemar ICedaj, IPN BU 001043/ 2175.
76 Ibidem.
77 L. Zalewska, Caa prawda o Hannie Lis, Dziennik.pl, 21 czerwca 2008, http:/ / wiado-
mosci.dziennik.pl/ opinie/ artykuly/ 77396,cala-prawda-o-hannie-lis.html (dostp: 21
sierpnia 2012).
78 D. Kania, M. Marosz, Promocja Hanny Lis w TVP, Gazeta Polska Codziennie, 3 maja
2012.
79 Ibidem.
80 Z Hann Smoktunowicz rozmawia Liliana Snieg-Czaplewska, Gala 2007, nr 40.
81 S, Ligarski, G, Majchrzak, op. cit., s. 192.
82 A, Jakubowska, J, Snopkiewicz, op. cit., s. 21.
83 Dziennik Telewizyjny, uroczysto wrczenia statuetek Wiktora, 1987, http:/ / www.
youtube.com/ watch7v=3r0fL d40U FY (dostp: 9 padziernika 2010).
84 Chopcy z tamtych at, Kronikatygodnia.pl, http:/ / www.kronikatygodnia.pl/ tekst.php7ab-
cd = 9838&dz= 1
85 Sawomir Przda by redaktorem Dziennika telewizyjnego w latach 1986-1990.
86 Raport z weryfikacji WSI , s. 91-92, 93 zal. 374, przyp. 154, 155, http:/ / www.raport-
-wsi.info/ TVP.html (dostp 20 sierpnia 2013).
87 P. Palka, Wsppracowa, ale niechcia przejmowa telewizji, Rzeczpospolita, 31 stycznia
2007.
88 Sawomir Przda, IPN BU 2504/ 119.
89 Przda peni sub jako redaktor od kwietnia do sierpnia 1984 r.
90 A. Zybertowicz, Przemoc ukadu na przykadzie sieci biznesowej Zygmunta Solorza, w:
Transformacja podszyta przenoc. O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych,
red. R. Sojak, A. Zybertowicz, Toru 2008, s. 234.
91 Sub, Radziszewski i Zieliski wracaj do TVP, Wyborcza.pl, 12 lipca 2011, http:/ / m.
wyborcza.pl/ wyborcza/ 1,105226,99365 7 6,Radziszewski_i_Zielinski_wracaja_do_TVP.
html (dostp: 30 lipca 2013).
92 BM, GS, Wedug politycznego klucza. Zmiany personalnew TVP, Rzeczpospolita, 11 pa
dziernika 1996.
93 Bolesaw Borysiuk (ur. 1948): w latach PRL czonek PZPR, w latach 1972-1977
i 1983-1990 by sekretarzem Towarzystwa Przyjani Polsko-Radzieckiej. W 2002 r.
zosta doradc Samoobrony Andrzeja Leppera i obj szefostwo lubelskiego okrgu
tej partii. W 2004 r. w wyborach do Europarlamentu kandydowa bez powodzenia
z list tej partii. Rok pniej zosta posem klubu Samoobrona. W 2007 r. wsptwo
rzy w Polsce prokremlowsk Parti Regionw. Dwa lata pniej zosta jej prezesem.
W 2009 r. zosta zatrudniony w TVP jako doradca prezesa Piotra Farfaa.
94 Witryna Art&Media Productions Piotr Gembarowski, http:/ / www.szkoleniamedialne.
pVfirma.php?id= 1 (dostp: 21 sierpnia 2013).
95 http:/ / www.szkoleniamedialne.pl/ firma.php?id= 1 (dostp: 21 sierpnia 2013).
96 Bronisaw Gembarowksi, Akta osobowe, IPN BU 0242/ 2594, t. 1-2 (22756/ V).
97 Piotr Gembarowski - dziennikarz, Antena 1996, nr 41.
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
Jerzy Modlinger: Teleexpress unika angaowania si, Wirtualnemedia.pl, 27 czerwca
2011, http:/ / www.wirtualnemedia.pl/ artykul/ jerzy-modlinger-teleexpress-unika-anga-
zowania-sie (dostp: 28 padziernika 2013).
Jerzy Modlinger, AIPN 2174/ 8101.
Ludzie telewizji, Antena 1996, nr 35.
PRL - Polska za komuny, cz. 1, http:/ / www.youtube.com/ watch?v=BN_x5kpV8Bg<Sdi-
st=PLREq9yH6pH3bCWxxLF8i58kzsFxSjs5iK (dostp: 10 padziernika 2013).
Milan Suboti, IPN BU 3179/ 877.
Ibidem.
Raport z weryfikacji WSI , http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html
IPN BU 1386/ 490786.
Jacek Snopkiewicz, IPN BU 1005/ 21345.
Ibidem.
Ibidem.
Fragmenty przemwienia Jacka Snopkiewicza w: IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjedno
czonej Partii Robotniczej 14-20 lipca 1981 r. Stenogram z obrad plenarnych, wyd. Ksika
i Wiedza, Warszawa 1983.
Jacek Snopkiewicz, IPN BU 1005/ 21345.
A. Jakubowska, J. Snopkiewicz, op. cit., s. 54
Ibidem, s. 55.
Ibidem, s. 5.
Ibidem, s. 13.
Sd Apelacyjny w Warszawie w marcu 2013 roku uzna, e Irena Dziedzic nie bya taj
nym i wiadomym wsppracownikiem SB, jednake w padzierniku prokurator gene
ralny Andrzej Seremet skierowa do Sdu Najwyszego wniosek kasacyjny. Wedug
akt SB Dziedzic zostaa w 1958 r., po dwch latach pracy w TY zwerbowana jako
TW Marlena, a nastpnie rozpocza prowadzenie Tele-Echa. Od SB otrzymaa
9 tys. z na spat dugw, w sumie za do wyrejestrowania w 1966 r. - 15 tys., AIPN
002086/ 264.
A. Jakubowska, J. Snopkiewicz, op. cit., s. 13.
Zbigniew Domaraczyk, IPN BU 01136/ 74/ J.
Rozmowa telefoniczna Macieja Marosza ze Zbigniewem Domaraczykiem, stycze
2012.
AIPN 01136/ 74.
Ibidem.
A. Jakubowska, J. Snopkiewicz, op. cit., s. 54.
Kwestionariusz osobowy: Tadeusz Zwiefka, AIPN 01966/ 463.
By taki dziennik Sztandar Modych. Praca zbiorowa, red. W. Borsuk, Warszawa 2006,
s. 270.
E. Ciborska, Leksykon polskiego dziennikarstwa, Warszawa 2000.
125 K. Macuyski, Jzef Pehm-Mindszenty, szpieg w kardynalskiej purpurze, Warszawa 1949.
126 AIPN 0365/ 111/ 2.
127 Kontakty te miay charakter intymny nie polityczny.
128 AIPN 0365/ 111/ 2.
129 P. Kwiatkowski, Niewiadomoci. Rzecz o dziennikarzach, Pozna 1995, s. 128.
130 Ibidem, s. 124.
131 Jarosaw Gugaa, AIPN 01897/ 882.
132 Kapita Polski, Newsweek Polska, 27 lutego 2011.
133 http:/ / www.przeglad-tygodnik.pl/ pPartykuPstrzelanina-skarbie-panstwa
134 Radomir aranovi, AIPN 01222/ 2756/ D.
135 Mosz by sekretarzem POP PZPR (Akta paszportowe Tadeusza Mosza, AIPN 908/ 25418).
136 Notatka subowa z 21.05.1982.
137 wg, Z PRL do kapituy Komorowskiego, Niezalezna.pl, 19 maja 2011, http:/ / niezalezna.
pP10804-z-prl-do-kapituly-komorowskiego (dostp: 9 wrzenia 2013).
138 Owiadczenie o tajnej i wiadomej wsppracy Andrzeja Byrta z organami bezpiecze
stwa pastwa PRL, Monitor Polski 2001, nr 45, poz. 740.
139 Sergiusz Najar, AIPN 02221/ 38/ 2.
140 Witold Orowski; AIPN 00200/ 955.
141 Z. Grniak, Czy w Polscejest kryzys? Rozmowa z TadeuszemMoszem, Nowa Trybuna
Opolska, 1stycznia 2010.
142 red., PSt., Jerzy Baczyski poprowadzi debat Balcerowicz-Rostowski, Polityka.pl, 17 marca
2011, http:/ / www.polityka.pPopolityce/ l 514070,1 ,jerzy-baczynski-poprowadzi-deba-
te-balcerowicz-rostowski.read (dostp: 18 sierpnia 2013).
TELEWIZJA SUBOWA
[...] robilimy przygotowanie do uroczystego przyjcia Czerwonej Armii,
nie doczekalimy si tego zaszczytu, bo dowiedzielimy si,
e Armia Czerwona oswobadza tylko teren do rzeki Bug
Mozes Mordka-Morozowski
Przedpoudnie 19 padziernika 2010 roku. Centrum odzi. Do
biura PiS europosla Janusza Wojciechowskiego oraz posa Jarosawa
Jagiey wchodzi mczyzna. Krzyczc, e nienawidzi PiS, wyjmuje
pistolet i strzela do Marka Rosiaka, asystenta Janusza Wojciechow
skiego. Gdy magazynek pistoletu jest ju pusty, rzuca si z noem
na pracownika biura Pawa Kowalskiego, bardzo powanie go ranic.
Zabjc - jak si pniej okazao - byego czonka Platformy Obywa
telskiej - zatrzymuj wezwani na miejsce tragedii stranicy miejscy.
Prowadzony w kajdankach do samochodu morderca - Ryszard Cyba
- mwi do kamery, e ju wczeniej chcia zabi Jarosawa Kaczy
skiego, ale mia za may pistolet. Polityczny mord staje si od razu
tematem numer jeden wszystkich mediw.
Jarosaw Kaczyski po ataku na biuro poselskie zwouje konfe
rencj prasow i... sam atakuje - mwi w programie Fakty po Fak
tach w telewizji TVN Justyna Pochanke1.
Mewaz Konarskim
Telewizja TVN jak w soczewce skupia pogldy elit III RP. Nie ma
w tym nic dziwnego - stworzyli j przecie ludzie, ktrzy Polsce
376
Ludowej zawdziczaj kariery i ogromne pie
nidze. To w PRL biznesowe skrzyda rozwija
Jan Wejchert, tworzc w 1984 roku firm ITI
(International Trading and Investment), za
Radiokomitet umoliwi telewizyjn karier
jego wsplnikowi Mariuszowi Walterowi.
Z archiww komunistycznej bezpieki wynika,
e obydwaj zostali zarejestrowani przez bez
piek jako jej tajni wsppracownicy.
Wedug dokumentw znajdujcych si
4090-1 w Mariusz Walter zosta zarejestrowany
przez Sub Bezpieczestwa w 1983 roku
jako tajny wsppracownik o pseudonimie Mewa, natomiast wyre
jestrowanie nastpio dopiero w roku 19892. Z kolei Jan Wejchert
wedug dokumentw komunistycznej bezpieki to tajny wsppracow
nik Suby Bezpieczestwa o pseudonimie Konarski, pozyskany na
zasadzie dobrowolnoci jeszcze 15 marca 1976 roku3.
W maju 2008 roku Gazeta Polska opublikowaa informacje
pochodzce z IPN-owskich akt Jana Wejcherta, waciciela TYN.
Wynika z nich, e w latach 70. Wejchert otrzyma! paszport dziki
interwencji kontrwywiadu SB. Na dokumencie z 1972 roku widnieje
odrczna notatka: Wydzia II prosi o wydanie paszportu ze wzgl
dw operacyjnych. W notatce wymienione s dwa nazwiska - tow.
Nawrocki oraz T. Grotowski. Adnotacje mwice o Departamencie II
MSW znajduj si take w aktach paszportowych Wejcherta z lat
80. Zachowao si m.in. podanie o paszport wielokrotnego uytku
z 20 wrzenia 1984 roku dla Jana Wejcherta - dyrektora przedsi
biorstwa zagranicznego ITI w Polsce, na ktrym jest odrczny zapis:
popiera mjr Wickowski Wydz. I I .
Jan Wejchert zacz wyjeda za granic w roku 1968, jako
18-letni chopak. Do 1972 roku odwiedzi! Angli, Francj, Szwecj
i Wiochy. W 1972 roku suby PRL odmwiy mu wyjazdu do RFN.
Co ciekawe, w kwestionariuszach paszportowych Wejchert podaje
ROZDZIA 8. TELEWIZJA SUBOWA
I N ST Y T U T P A M I C I N K aÔ Ê J
-Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi tptetemu
Oddziaowe Biuro Udostpniania i Archiwizacji
Ookuusetww Warszawie
Warszawa, dn. 16.12.2008 r.
Egz. Nr 1
Wypis z Dziennika rejestracyjnego MSW
sporzdzony na podstawie fcartjK| w/ A
nr BU - 1- 107664 z dnia O2?I.%2O08 'v.
Walter Mariusz s. Karola, nr, 044U?1$37'Ha
Dziennik rejestracyjny MSW
Nr rej. MSW 111780 - na podst dzienn, rej, MSW stwierdzono - rej. z dn. 11.12.89 r. ,
W. III D. II, kategoria zabezpieczenia, brak nr sprawy i pseudonimu.5
Nr rej. MSW 79304 - na podstawie dzienn. rej. MSW stwierdzono : rej. 11.05.83 Jednostka
rej. W HI D. XI , kat. zabezpieczenia [skrelono] ; od 24.08.83 r. kat. TW , brak nr sprawy ,
pseudonim MEWA ; 11.12.89 r. rezygn., brak sygn. arph,
O
. A M
A\
o A J A
Wykonano w tegz.:
- egz. 1- do udostpnienia
Za zgodno
y^~4SSV
_<c>.AA
/. "i\
K-<i
\ C\
Sporzdzia: Katarzyna Walczak
Wypis z Dziennika rejestracyjnego MSW wskazuje, kiedy Mariusz Walter
by zarejestrowany jako TW Mewa
p -
Aslea*
<N rfe
festjea-
cyjny)
i:s
, Datej-
..;reje-"
st racji.
- L:v u a isiiiiS <U*C
J'^8sw-IdHos&l:?
* ' S r
Kategoria
rrJ fSt.
S
Kryptonim,..-
*Pseudonim '
Data zdjcia 2ewidencji
i przekazania do archi
wum Sub innej jednostki
~ 'T 3r''rchi lus-
i nazwa jedn.
I
s^fl
fci%>
r?>m
* ......r:y
iSeB:
ZillCottdt;
M m T M m
Dziennik rejestracyjny, wpis dotyczcy TW W. Konarski
II. Ta jo y m t f p n n m l k. '<**& . IM-. M K, SA K A R TA TK R S O ^ W k ;A
u.jrcmzs*, . MLJCH E.nr W O
Uszk1(550acsjpKfrrt
^-03W0r ^
WYPENIA JEDNOSTKA EWIDENCJI
"j H<m3 , zsAfJ/o?
...... r'#Tsr
f><K;*icigNR<pptes*K }'tz^'U*&$&t&rtutn
4p My......... j i.
... ^r *2S..^
>Rysopis: wrost
'. nt.lu**cas*61ae^?^^Cte.
...... or8y
31
L
' JSfc&B22da^2*
-%^-t-sa' *
KARTA TO1STR.ACYJNA
Karta personalna Jana Wejcherta TW W. Konarski
379
rne daty tej odmowy: raz jest to rok 1972, innym razem - 1973.
Z kolei w kwestionariuszach z lat 80. w punkcie Czy otrzyma odmow
na wyjazd za granic?Jan Wejchert wpisywa: nie. W aktach IPN
zachowao si jednak podanie Jana Wejcherta do Ministerstwa Spraw
Wewntrznych z sierpnia 1972 roku, w ktrym zwraca si on ponow
nie o rozpatrzenie sprawy przyznania paszportu. Wyjania, e wyjazd
posuy mu do zdobycia materiaw do napisania pracy magisterskiej
dotyczcej wsppracy gospodarczej Polski z RFN. Zaznaczy, e zosta
zaproszony przez mieszkajcego na stae w RFN wuja Lothara Grabow
skiego, biznesmena, ktry - jak napisa Wejchert - ma bardzo rozlege
kontakty handlowe z wieloma centralami handlu zagranicznego.
Po interwencji SB Jan Wejchert mg wyjecha - dosta paszport
ze wzgldw operacyjnych. W sprawie wydania Wejchertowi pasz
portu interweniowaa nie tylko SB. W stanie wojennym, w styczniu
1982 roku, z prob o wydanie dla niego paszportu do Komendy Sto
ecznej MO zwrci si podsekretarz stanu Wiesaw Adamski, peno
mocnik rzdu ds. wsppracy gospodarczej z Poloni Zagraniczn.
Uprzejmie prosz o wydanie paszportu dla ob. Jana Wejcherta,
czonka zarzdu Polsko-Polonijnej Izby Przemysowo-Handlowej
Inter-Polcom - Przedstawiciela Przedsibiorstwa Polonijno-Zagra-
nicznego Konsuprod, udajcego si do RFN w miesicu styczniu
br. celem omwienia spraw zwizanych z dostaw paczek ywnocio
wych dla Polski
- napisa Adamski.
Interwencja bya skuteczna - w maju 1982 roku, sze miesicy
po wprowadzeniu stanu wojennego, Jan Wejchert dosta paszport
zezwalajcy nie tylko na jednorazowy wyjazd do RFN, ale paszport
wielokrotny, wany na wszystkie kraje wiata.
Czste wyjazdy za granic pana Wejcherta s niezbdne
w zwizku z prowadzon przez nasze przedsibiorstwo [Konsuprod
- aut. ] dziaalnoci eksportow [...]- napisano w podaniu o wyda
nie paszportu.
380
O Konsuprod Gazeta Polska pisaa w padzierniku 2006 roku.
W stanie wojennym Konsuprod - firma polonijna Jana Wejcherta,
zajmowaa si dostarczaniem paczek wysyanych z zagranicy dla oby
wateli PRL. Zdaniem historykw z IPN oznacza to, e musiaa wsp
pracowa z Biurem W, jednostk organizacyjn MSW zajmujc
si kontrol korespondencji.
W stanie wojennym Konsuprod by najbardziej liczc si firm
polonijn. Niemieckim partnerem biznesowym Wejcherta by jego
wuj Lothar Grabowski. Trzy tygodnie po wprowadzeniu stanu wojen
nego, 4 stycznia 1982 roku, spotka si on z wicepremierem Jerzym
Ozdowskim, ktry zapewni Grabowskiego o pozytywnej wsppracy
z firmami polonijnymi4.
Cae lata 80. to cig sukcesw biznesowych Jana Wejcherta,
z ktrymi wszed do III RP: w 1992 roku na licie stu najbogatszych
Polakw, wedug tygodnika Wprost, rodzina Wejchertw bya
umieszczona na trzecim miejscu.
W 1979 roku Mariusz Walter by na Woronicza gwiazd, a kie
rowane przez niego Studio 2 bio rekordy popularnoci w siermi
nej telewizji publicznej. Nie tylko zdoby wwczas uznanie przeoo
nych, ale take zosta zauwaony przez suby. Kiedy w listopadzie
1979 roku wczesny minister spraw wewntrznych gen. dyw. Sta
nisaw Kowalczyk zatwierdzi wniosek komisji nagrd MSW, wrd
nominowanych do nagrody II stopnia by zesp dziennikarzy, w kt
rym znaleli si m.in. Mariusz Walter (nagroda 12 tys. z) i Edward
Mikoajczyk5(10 tys. z) - obydwaj czonkowie PZPR.
Poszczeglne redakcje zespou Studia 2 systematycznie uwzgld
niaj w swoich programach tematyk umacniania adu i porzdku
publicznego. Szereg audycji jest bezporednio powiconych dziaal
noci resortu spraw wewntrznych, eksponujc osignicia MO i SB
w walce z przestpczoci i prezentujc sylwetki funkcjonariuszy
- napisa w merytorycznym uzasadnieniu do wniosku dyrektor gabi
netu ministra spraw wewntrznych pk Jzef Chomtowski6.
WNIOSEK
?przyznanie.nagrodyMiaistraSprawWewntrznych
ptf
Zesp redaktorwNaczelnej Redakcji Informacji 1Publicystyki -
Zesp Studia2
~MariuszWALTER- redaktor naczelnyNaczea*}Redakcji Informacji
i Publicystyki ~Zesp Studia2
- EdwardMIKOAJCZYK- zastpcaredaktoranaczelnegoNaczelnej
Redakcji Informacji i Publicystyki
- EugeniuszPACHzastpcaredaktoranaczelnegoNaczelnej
Redakcji Informacji i Publicystyki - Zesp Studia2
wAndrzej ZAPOROWSKI - kierownikRedakcji WidowiskPublicystycznych
ZespouStudia2
Mis
msz
utrudnini ar
Komitet d/sRadiai Telewi %j i
Krtkiecharaktery-fkandydatw:
MariuszWALTER s. Karola, ar* 4.01,193? r* weLwowie, zamiesz
kaywWarszawie, ||
dziennikarztelewizyjny, reyser, redaktor
naczelnyNaczelnej .Redakcji Informacji i Publicys
tyki ~Zespl Studia2*CzonekPZPR
B<iwardMlKOiJWCZYK
EugeniuszPACH
s. Jerzego, ur. 20.10,1940r, w?C@ehowicabg
zamieszkaywWa.rszawie, , /Ui/' \
dziennikarztelewizyjny, zastpcaredaktora
naczelnegoNaczelnej Redakcji informacji
i Publicystyki, CzonekPZPR,
e, Ferdynanda, ur, 33, 10, 1920r. wWaressawie,
zamieszkaywWarszawie, ' V^kbi
dziennikarztelewizyjny, zastpcaredaktoranaczel
negoNaczelnej Redakcji Informacji i Publicystyki -
Zespl SaniaZ
2032 275
Wniosek o przyznanie nagrody Ministra Spraw Wewntrznych zespoowi
Studia 2 za zasugi dla resortu (IPN BU 1593/ 400) (strona 1)
Andrzej ZAPOROWSKI* *. Mariana, ar. 2. 03, 1940r. wBochni,
zamieszkaywWarâwie,
dziennikarztelewizyjny* kierownikRedakcji
WidowiskPublicystycznyeh~Zeap! Studia2
Okre! eniedzi ei a
Dziaalnopublicystycznai organizatorskawTP wnoszcaistcrtny
wkadwumacnianieporzdkupublicznegoi dyscyplinyapolecanej,
popularyzacjadziaaMilicji Obywatelskiej i SubyBezpieczestwa,
krzewieniekulturyprawnej wspoeczestwie,
Okrediecieproponowanej nagrody
NagrodaMinistraSpraw- WewpftdnychII etppnidf2atwrczo
i dziaalnopubltcyMycvnw mk-wocji sDuacaumacniamctedai porzdku
publicznegooraz podm>azmuh wyszypoziomkulturyprawnej wspoe-
caefistwie***
MerytoryczneiiaasaRMemewniosku
PoszczeglneredakcjeZespouStudiu2 ssystemayczaiuwzgldniaj
wswoichprogramachtematykumacnianiaadui porzdkupublicznego.
Szeregaudycji jest bezpertredntopowiconychdziaalnoci resortu
spraw'wewntrznycheksponujcosigniciaMOi SBwwalcez przestp
czoci. i prezentujc- sylwetki funkcjonariuszy,
Wprogramach..poruszanesmin, zagadnieniabezpieczestwawruchu
drogowymars problemyns.tu.ryprawnej. Su^ytoprofilaktycespoecznej
i ksztatowaniukulturyprawnej. KierownictwoZespouStudiaZprzywizuje
wiele, uwagi dotej problematyk* wsppracujcszerokozjednostkami
resortuspraw\*&wntrznjch*
Wniosek o przyznanie nagrody Ministra Spraw Wewntrznych zespoowi
Studia 2 za zasugi dla resortu (IPN BU 1593/ 400) (strona 2)
383
W dokumentach IPN dotyczcych nagrd MSW, o ktre wnio
skowano m.in. dla Mariusza Waltera, znalaz si take tekst wyst
pienia skierowany do laureatw:
Zdecydowana i aktywna polityka Zwizku Radzieckiego, Polski
i pozostaych pastw socjalistycznych przyczynia si do powszech
nego uznania zasad pokojowego wspistnienia. Naley pamita, e
mimo osignicia postpu w umacnianiu bezpieczestwa i wsppracy
w Europie imperialistyczne siy zimnowojenne nie ustaj w podej
mowaniu prb zmierzajcych do zahamowania procesu odprenia.
Zachodnie orodki dywersyjno-szpiegowskie kontynuuj wrogie dzia
ania wymierzone przeciwko interesom pokoju i socjalizmu. Jestemy
wiadomi obowizkw Charakter ich wynika z roli, jak powierzya
nam partia. We wzbogacaniu naszych osigni wy, laureaci, odgry
wacie czoow rol. Ciesz si serdecznie, e oprcz funkcjonariuszy,
pracownikw i onierzy naszego resortu s naukowcy, inynierowie
i technicy, publicyci i wydawcy, ktrzy swoj twrcz prac i dzia
alnoci przyczyniaj si do umacniania bezpieczestwa, porzdku
i socjalistycznych zasad wspycia
- czytamy w przemwieniu ministra7.
Obok Mariusza Waltera i Edwarda Mikoajczyka wrd nagro
dzonych znaleli si m.in. gen. Konrad Straszewski (15 tys. z)
i gen. Zenon Patek (14 tys. z), szef IV Departamentu MSW Obaj
w ramach swoich obowizkw subowych zajmowali si zwalczaniem
Kocioa katolickiego. W uzasadnieniu przyznania nagrody napisano,
e laureaci otrzymuj j w uznaniu za systematyczne doskonalenie
form i metod pracy operacyjnej8.
Nagrodzony zosta wwczas take Tadeusz Walichnowski, byy
funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego, rektor
esbeckiej kuni kadr, czyli Akademii Spraw Wewntrznych, zaoy
ciel Instytutu onierzy Ludowego Wojska Polskiego.
W roku, w ktrym nastpia rejestracja TW Mewa (1983),
rzecznik rzdu Jerzy Urban proponowa utworzenie nowego pionu
w TYP, ktry zajmowaby si czarn propagand. Czoow rol mia
384
w nim odegra Mariusz Walter, ktry wwczas ju nie pracowa
w publicznej telewizji, lecz w firmie polonijnej Konsuprod. Mimo e
panowa stan wojenny, Mariusz Walter nie mia adnego problemu
z wyjazdem na Zachd, o czym wiadcz jego akta paszportowe.
Jerzy Urban w poufnym licie do wczesnego szefa MSW gen.
Czesawa Kiszczaka stwierdza, e decydujce znaczenie w nowym
pionie propagandy bdzie miaa obsada kadrowa. List w caoci przy
toczy historyk Krzysztof Majchrzak9.
Mariusz Walter nadaje si na gwnego konsultanta, jakiego szefa
programowego i TV - jednym sowem nie kierownika pionu propa
gandy, lecz gwn si koncepcyjno-fachow.
Zdaniem rzecznika rzdu PRL
Walter to najzdolniejszy w ogle redaktor telewizyjny w Polsce, ktry
przedstawia tow. Mieczysawowi Rakowskiemu i mnie sporo interesu
jcych koncepcji oglnopolitycznych i propagandowych.
Urban przypomina, e Mariusz Walter zosta pozytywnie zwe
ryfikowany w stanie wojennym w 1982 roku, ale sam usun si z T y
majc do nkania go. Wedug Urbana spraw zna gen. Wojciech
Jaruzelski; dwukrotnie poleca przyj go na powrt do TY Popiera
ten zamys take Rakowski, ale Walter zwleka z decyzj powrotu,
dajc satysfakcji i pognbienia jego wrogw. Urban w licie pisa,
e Walter na razie pracuje w firmie polonijnej, gdzie robi wideoka-
sety, nie jest t prac usatysfakcjonowany.
Gdy w 2002 roku Jerzy Urban zosta oskarony o zniewae
nie Jana Pawa II w artykule Obwone sado-maso, wydawao si,
e zostao mu jedynie niszowe, antylderykalne dziennikarstwo. Do
ponownego ycia powoaa go telewizja TVN. W 2005 roku, zaled
wie miesic po wyroku skazujcym Urbana za obraz papiea Polaka,
w programie TVN Uwaga! wyemitowano o nim materia. Od tego
czasu Jerzy Urban sta si czstym gociem w stacji Mariusza Waltera.
385
Biznesowe drogi Mariusza Waltera i Jana Wejcherta spotkay si
w 1984 roku, kiedy to razem zaoyli spk ITI. Firma otrzymaa od
wczesnych wadz PRL koncesj na import sprztu elektronicznego
i dystrybucj filmw na kasetach video w Polsce.
Z zezna, jakie zoy w sdzie Grzegorz Zemek - wsppracow
nik Zarzdu II Sztabu Generalnego o pseudonimie Dik10, koncern
medialny by finansowany poprzez Bank Handlowy Internationale
w Luksemburgu, sucy wywiadowi PRL do dokonywania nielegal
nych operacji finansowych. Jasno te okrelono zadania operacyjne
medialnego konia trojaskiego - firmy umoliwiajcej wprowa
dzanie agentw sub PRL na teren Zachodu11. Dik w czasie, gdy
powstawao ITI, byl dyrektorem pionu kredytowego Banku Handlo
wego Internationale, wic musia by doskonale zorientowany, kogo
kredytowa.
Jedyn firm zagraniczn w dziedzinie mediw, ktr znaem, bya
firma naleca do Jana Wejcherta12, ulokowana w Irlandii, na obsza
rze dokw portowych, ktre stanowiy wydzielony w Irlandii obszar
tzw. raju podatkowego. [...] Ta firma finansowaa si z kredytw
Banku Handlowego International w Luksemburgu. Zapytaem sub
wojskowych czy mog podj kontakt z Wejchertem. Otrzymaem
wwczas informacj, e on ju wsppracuje ze subami wojsko
wymi, wic bdzie to proste. W tym czasie byem dyrektorem Depar
tamentu Kredytw w BHI. Poznaem w czasie tych rozmw z Wej
chertem jego wsppracownikw m.in. Waltera. Zasugerowali mi, e
jeeli jest potrzeba zorganizowania - znalezienia przykrycia dla agen
tw dziaajcych w dziedzinie mediw i ich finansowanie, to najlepiej
stworzy midzynarodowy koncern z udziaem Filmu Polskiego. [... ]
Przekazaem te sugestie do wojska, ale postawiem warunek, e jeeli
mam si tym zaj to musz dosta ludzi, ktrzy znaj si na mediach
i byliby w stanie taki koncern zorganizowa
- zezna emek13.
386
Sami swoi
Po roku 1989 do wadz 1TI (jest wacicielem telewizji TVN, ktra
w 1997 roku dostaa koncesj ICRRiT) trafili m.in. ludzie wywodzcy
si z PZPR lub rodzinnie powizani z komunistami i komunistycz
nymi subami.
W 1994 roku do rady nadzorczej Grupy I TI trafi dziennikarz
Micha Broniatowski, ktry oprcz tego zajmowa si take tworze
niem agencji prasowej Interfax w Europie rodkowej (InterfaxCentral-
naja Jewropa). Broniatowski wyjecha do pracy w Moskwie w latach
90.14 W latach 1997-2000 kierowa biurem Reutera w Moskwie.
W grupie Interfax Broniatowski pracuje od 2004 roku15.
Ojciec Michaa Broniatowskiego - pk Mieczysaw Broniatow
ski - przedwojenny komunista, od listopada 1944 roku by kierow
nikiem Warszawskiej Grupy Operacyjnej w Wojewdzkim Urzdzie
Bezpieczestwa Publicznego. Nastpnie by dyrektorem Centralnej
Szkoy MBP w odzi, a w latach 1947-1948 p.o. dyrektora Cen
trum Wyszkolenia MBP w Legionowie. Z kolei w latach 1954-1964
Broniatowski by funkcjonariuszem Ministerstwa Spraw Wewntrz
nych16.
W 2001 roku we wadzach koncernu ITI znaleli si m.in. Hen
ryka Bochniarz, bya dziaaczka PZPR, i znany sdzia Trybunau
Konstytucyjnego Mirosaw Wyrzykowski, ktry w latach PRL by
wykadowc w Wyszej Szkole Oficerskiej MSW w Legionowie17.
Z kolei do rady nadzorczej I TI trafi m.in. Jan Zieliski, doradca
zarzdu BRE Banku, w czasie funkcjonowania FOZZ pracownik
Banku Handlowego, a wczeniej I sekretarz podstawowej organizacji
partyjnej przy ambasadzie PRL w Bejrucie.
Wsptwrc koncernu medialnego ITI by Pawe Kosmala, p
niejszy prezes klubu sportowego Legia Warszawa, ktrego wacicie
lem w 2004 roku zostaa firma ITI.
Pawe Kosmala - prawa rka Mariusza Waltera, wiceprezes
spki I TI , to zasuony pracownik struktur ICC PZPR. W latach
387
1975-1982 Kosmala umacnia ustrj PRL wsplnie z innymi aktywi
stami z ZSMP. By midzy innymi przewodniczcym Zarzdu War
szawskiego tej organizacji. Rwnolegle, od 1974 roku, sprawdza si
w dziaalnoci na rzecz PZPR. W najwaniejszym warszawskim komi
tecie dzielnicowym partii - Warszawa-rdmiecie by czonkiem
egzekutywy POP i udziela si jako wiceprzewodniczcy Komisji ro
dowiska. Zawodowo podj prac w przedsibiorstwie Centrali Han
dlu Zagranicznego Paged. W partii zyskiwa wwczas uznanie jako
fachowiec od kontaktw handlowych midzy Polsk a ZSRS. Po sied
miu latach pracy jako kierownik dziau w Pagedzie postanowi odda
si cakowicie pracy partyjnej. Przypado to na czas stanu wojennego
w Polsce. W latach 1982-1983 udziela si w roli inspektora w Komi
tecie Centralnym PZPR. W 1983 roku przeszed na funkcj kierow
nika jednego z sektorw KC PZPR. W 1987 roku zosta skierowany
do pracy w roli radcy handlowego w ambasadzie PRL w Republice
Irlandii. Na tym stanowisku w Dublinie zasta go rok 1992. Dwa lata
pniej trafi do ITI.
Istotn postaci w kierownictwie grupy I TI zosta take Ryszard
Sibilski, prywatnie - m piosenkarki Ewy Bem, z przedsiwziciem
Wejcherta zwizany jeszcze w PRL. Sibilski w modoci by aktyw
nym dziaaczem komunistycznej modziewki SZSP. W 1988 roku
wyjecha do Belgii i zosta pracownikiem Biura Informacji Technicz
nej zarejestrowanej w Dublinie firmy Cantal Int. Ltd.
Jego ojciec, Wadysaw Sibilski, od 1984 roku kierowa przedsta
wicielstwem PHZ Unitra w Belgradzie, wczeniej bdc dyrektorem
biura krajowego Unitry, a take attache handlowym w Biurze Radcy
Handlowego w stolicy Jugosawii (lata 1964-1970). Od 1953 roku
mia legitymacj PZPR.
Wedug akt IPN, od pocztku roku 1977 Ryszard Sibilski by
zarejestrowanym kontaktem operacyjnym Wydziau III Departa
mentu I o ps. Roberta. Wydzia III wywiadu PRL zajmowa si
infiltracj struktur NATO i instytucji rzdowych Francji, Wielkiej
Brytanii, Woch, Belgii oraz Watykanu.
388
Wedug akt SB zwerbowanie KO Roberta miao nastpi ze
wzgldu na jego wyjazdy do USA i Kanady gdzie przebywa ju w roku
1976. Wywiad PRL zaplanowa zwizanie Sibilskiego ze sob w zwizku
z jego planami dalszych wyjazdw, m.in. do Japonii do jednego z przed
stawicielstw handlowych na kilkutygodniow praktyk. Esbek prowa
dzcy spraw KO Roberta poleci mu w marcu 1977 roku, by pozna
osoby z grupy studenckiej z Georgetown University w Waszyngtonie.
KO Roberta mia przekazywa informacje dotyczce obywateli USA,
w tym pracownikw korpusu dyplomatycznego tego pastwa. Wsp
prac z Ryszardem Sibilskim SB zakoczya ju w 1978 roku, gdy mia
utraci moliwoci zbierania informacji cennych dla wywiadu.
W dossier KO Roberta odnotowano, e w czasie II wojny
wiatowej jego dziadek Wawrzyniec Sibilski znalaz si na celowniku
wywiadu Armii Krajowej. Jak podaj akta SB - ze wzgldu na to, e
jako uczestnik kampanii wrzeniowej 1939 roku dosta si do niewoli
niemieckiej, w 1940 roku powrci! do Warszawy i rozpocz prac
w Policji Kryminalnej (Kripo). W notatkach SB znalaz si opis
archiww AK dotyczcych Wawrzyca Sibilskiego a odnoszcych si
do wydarze z roku 1943.
Jako policjant pracuje gorliwie na rzecz GO (Gestapo) przy likwi
dacji ydw na terenie Warszawy - pisano w aktach AK o sygnatu
rze 4324 mj/ 933-G.
Organizuje obecnie przy udziale andarmerii niemieckiej kontrol
na dworcach kolejowych, targowiskach i innych miejscach o duym
ruchu. W dniu 9 bm. podczas kontroli na Dw. Gwnym, Zachodnim
Sibilski aresztowa 70-ciu mczyzn, ktrzy nie mogli wylegitymowa
si i przekaza ich do aresztu Kripo
- napisano w kolejnym z zachowanych dokumentw (sygn. 4311
cz/ 933-G).
3.07.1943 r. informacja z Kripo, Sibilski na PI. Napoleona bra
udzia w aresztowaniu 200 osb. Gestapo donis, e istnieje tam
ROZDZIA 8. TELEWIZJA SUBOWA 389
konspiracyjna organizacja. Bardzo szkodliwy Powinien by zlikwido
wany
- brzmiaa adnotacja wywiadu AK, ktr dysponowaa esbecja18.
W 2006 roku do rady nadzorczej ITI trafi Andrzej Rybicki.
Wedug dokumentw komunistycznej bezpieki zosta on w roku
1975 zarejestrowany przez kontrwywiad jako tajny wsppracownik
o pseudonimie Rafa. Spraw t zakoczono dopiero w 1991 roku po
zmianie przez Rybickiego obywatelstwa na amerykaskie. Do wsp
pracy pozyska go sierant Zbigniew Krlik z Grupy VII wydziau II
KWMO w Poznaniu - wynika z akt I PN19.
Kandydat dobrowolnie wyrazi zgod na wspprac ze Sub Bez
pieczestwa i podpisa zobowizanie. Informacje bdzie przekazywa
ustnie uywajc pseudonimu Rafa
- zapisano w raporcie z pozyskania.
Z dokumentw wynika, e Rafa realizowa zadania kon
trwywiadowcze rozpracowania rodowisk emigracji zarobkowej20.
W styczniu 1977 roku, w zwizku z perspektyw duszego pobytu
figuranta za granic i jego moliwociami wywiadowczymi z zakresu
zaawansowanej elektroniki, zosta on przejty przez wywiad PRL.
Wtedy Departament I rozpocz prowadzenie sprawy kontaktu ope
racyjnego o kryptonimie Rafat. Poniewa SB wysoko oceniaa oma
wian wspprac, postanowiono przerzuci rdo do USA. Celem
przerzutu KO Rafat do USA byo ulokowanie go w jednym z czoo
wych orodkw amerykaskiego przemysu elektronicznego i uzyska
nie w ten sposb moliwoci pozyskania ciekawych informacji o oso
bach, a take dokumentacji technicznej.
Raport dotyczcy tej operacji wywiadu PRL podsumowa
dotychczasow wspprac rda. Zapisano w nim, e tu po stu
diach przyszy KO wyjecha na praktyk do Holandii. W roku 1973
przez Austri i ponownie Holandi trafi do Berlina Zachodniego.
390
W 1975 roku wyjecha do Finlandii i przy pomocy fiskiej znajomej
znalaz zatrudnienie w Nokia Electronics. Pniej pracowa rwnie
w innych firmach elektronicznych - Stromberg i Salora. Pod koniec
1976 roku Rafat zosta oddelegowany z tej ostatniej firmy do Suazi
(RPA) w zwizku z budow fabryki telewizorw kolorowych. Uzyska
wwczas drog korespondencyjn przez ambasad PRL w Finlandii
paszport konsularny W 1978 roku wrci do Polski, by ju po dwch
miesicach znw uda si w delegacj z firmy Salora, tym razem do
USA. Mia dla niej dokona zakupu podzespow elektronicznych.
Jednak, jak wynika z raportu oficera wywiadu J. Bednarczyka, wyjazd
Rafata do USA odby si przede wszystkim z inspiracji SB. Zgod
nie rwnie z wytycznymi bezpieki KO stara si pniej w Ame
ryce o kart pobytu staego i zezwolenie na prac. W 1978 roku KO
dostarczy dokumentacj, ktr w caoci wysoko oceniono w kraju
- wynika z raportu, ktrym dysponowa w 1979 roku pk Jerzy Cze-
nik z Departamentu I MSW. W dokumencie tym zaznaczono, e
rdo przekazao rwnie szereg informacji o charakterze politycz-
no-kontrwywiadowczym. Z dokumentacji komunistycznej bezpieki
wynika, e SB wykorzystao liczne podre Rafata - mia on prze
kazywa informacje o polskich imigrantach za granic i o obozach dla
uchodcw na Zachodzie21.
Rodzinne zwizki gwiazd TVN
Przez lata, najpierw w TVN, a pniej w TVN 24, w codziennym
programie widzowie mogli oglda Monik Olejnik, crk jednego
z najzdolniejszych funkcjonariuszy Biura B Suby Bezpieczestwa
Tadeusza Olejnika22. Monika Olejnik od samego pocztku wystpw
w stacji Mariusza Waltera wpisaa si w polityczny profil TVN, ata
kujc projekty antyaborcyjne i pogldy konserwatywne.
Jednym z najwaniejszych onierzy medialnego frontu wal
czcego z ide IV RP okaza si Andrzej Morozowski (rocznik 1957),
391
byy dziennikarz Radia Zet, absolwent Wydziau Wiedzy o Teatrze
Pastwowej Wyszej Szkoy Teatralnej w Warszawie.
Morozowski jest synem Mieczysawa Morozowskiego, przedwo
jennego komunisty, od roku 1947 zwizanego z Ministerstwem Bez
pieczestwa Publicznego23. Mieczysaw Morozowski (wa. Mozes
Mordka, syn Judka i Maszy) urodzi si w wielodzietnej rodzinie
piekarza z Miska Mazowieckiego. W 1928 roku, po aresztowaniu
za dziaalno komunistyczn starszego brata, Mieczysaw (Mozes)
wstpi do pionierw.
H Cn' o 2 o U S **>' 't * i 1
Mieczysaw Morozowski, funkcjonariusz Departamentu V MBP Krwawej Luny
- Julii Brystiger (Akta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego)
392
W 1933 r. zostaj przeniesiony do KZMP [Komunistyczny Zwi
zek Modziey Polskiej - aut.], gdzie peni funkcj technika. [...]
W 1936 mj brat wyjeda do Hiszpanii Republikaskiej, gdzie
walczy w oddziaach Dbrowszczakw. W 1937 na wasne yczenie
KZMP wysya mnie do Hiszpanii Republikaskiej. Dojechalimy
tylko do Pragi Czeskiej, musielimy wraca, gdy Partia nie daa mi
dalej jecha, bo nie suyem jeszcze w wojsku
- czytamy w yciorysie zoonym 30 listopada 1949 roku w Mini
sterstwie Bezpieczestwa Publicznego przez Mieczysawa Morozow-
skiego24.
Z dokumentw komunistycznej bezpieki dowiadujemy si, e
Mozes Mordka zosta powoany do wojska w 1938 roku. Wojna
zastaa go we wsi Wizna nad Narwi - po przegranej walce z Niem
cami pod Makini jego jednostka zostaa rozproszona, a on sam
przedosta si do rodzinnego Miska Mazowieckiego. Zdumienie
moe budzi reakcja ojca przyszej gwiazdy TVN na agresj sowieck
17 wrzenia 1939 roku:
W Misku Maz. wraz z tow.[arzyszem - aut.] Dbrowskim Stani
sawem i innymi tow.[arzyszami - aut.] robilimy przygotowania do
uroczystego przyjcia Czerwonej Armii, nie doczekalimy si tego
zaszczytu, bo dowiedzielimy si, e Armia Czerwona oswobadza
tylko teren do rzeki Bug. W nastpnym dniu wyszedem piechot
do Siedlec, gdzie natknem si jeszcze na patrole Armii Czerwonej.
Z Siedlec dostaem si do Brzecia, a stamtd do Lwowa25.
Ze znajdujcych si w IPN dokumentw wynika, e Mozes
Mordka stara si o przyjcie do Armii Czerwonej, ale ostatecznie
trafi do armii gen. Wadysawa Andersa, z ktr wyjecha do Dala-
labadu w poudniowej Kirgizji.
Tu zorientowaem si, e armia ta nie jest demokratyczna i nawiza
em kontakt z oficerem Armii Czerwonej, ktry by cznikiem midzy
5-t dywizj a Armi Czerwon. [...] Z armi gen. Andersa wyjechaem
393
do Iranu, nie wiedzc, e pozosta gen. Berling. Dopiero bdc w Ira
nie dowiedziaem si, e Wasilewska i Lampe [komunici, czonkowie
Zwizku Patriotw Polskich w ZSRS bdcego pod cakowit kon
trol Sowietw - aut.] stworzyli dywizj im. Kociuszki. Bdc w Iraku
zebrao si kilku naszych tow.[arzyszy - aut.], midzy innymi Web
Szmul, radzi, jak si dosta do dywizji im. Kociuszki. W 1943 r. przy
jechalimy do Palestyny, tu ostatecznie wystpiem z armii gen. Andersa.
[...] W Palestynie zorganizowalimy Zwizek Uchodcw Demokra
tycznych zorganizowany przy pomocy ZPP. Oprcz tego braem udzia
wKP [Komunistycznej Partii -aut.] Palestyny. [...] W 1946 roku pierw
szym transportem wracam do kraju, gdzie zatrzymaem si u rodziny.
Wstpuj do PPR [Polskiej Partii Robotniczej - aut.] w Misku Mazo
wieckim i tu bior udzia w akcji przedwyborczej26.
Rok pniej Mozes Mordka ju jako Mieczysaw Morozowski
wstpuje do MBP. 15 padziernika 1948 roku podpisuje zobowiza
nie wsppracownika MBP. Pozytywn opini da mu gen. Wacaw
Komar (wa. Mendel Kossoj), enkawudzista mianowany szefem
Oddziau II Sztabu Generalnego, czyli wywiadu wojskowego.
19 lutego 1949 roku Morozowski zoy lubowanie w Departa
mencie V ds. polityczno-spoecznych MBP, ktrego dyrektorem bya
Julia Brystiger - Krwawa Luna. Funkcjonariusze Departamentu V
znani byli ze stosowania wyrafinowanych tortur wobec ludzi uzna
nych za wrogw ludu i czonkw podziemia antyniemieckiego
i antykomunistycznego. Kazimierz Moczarski wyliczy 49 sposobw
torturowania i zncania si nad winiami w Departamencie, gdzie
utrwala wadz ludow Mieczysaw Morozowski.
W listopadzie 1954 roku, a wic w okresie, kiedy w Polsce
zacza si krytyka aparatu bezpieczestwa i destalinizacja, Moro
zowski pracowa ju w Centralnym Archiwum MBP. Wiadomo o tym
dziki podaniu, jakie zoy do swoich przeoonych - bya to proba
o wyraenie zgody na zawarcie zwizku maeskiego z Mari Kozu-
bal, b. towarzyszk z PPR - zgoda taka zostaa udzielona zarwno
przez wadze partyjne jak i resortowe.
394
x <xJ4
> . . * :
m>il.
Umdailctmrif 1 6 , V,.tym ta t . i w,-*.a . :'i.; i ' ro min io r^pttii^
c r - j . v>jcl^: fnkc _* tkoxa i attika at i o m po*&dc &hj> v'o-a
sy | i4 li csau rod?.in^ * ir laj/m/ 3i , ? 8 o>61-, llabyc 3* ?
essîtn &hdin io mdcly ..mm -odauJ, , l')&; roko ojoic * tfîa jacja
plekraif 1 w a s ~ rmkp v*Le;l mofccrci* l l / M roka sw*fcis~
4$ ;Ks; otartej brnS m Ar i 'latnoo klauni.;**. mnp $*;<vsz
,h*ujl i w opa rokn $r& ps ars#:-Stawaniu brata, >biar kpcm 4m,v
w c I m , ^ cni* m^dimUma sr.fcwL*;* c. ;raco o t . : c j\- w ManSs-
rro p<. laôis noj:> na C^byr4 V'rmT~l? 11mmi pÛ i i jl oltcô
gmlitpanna Parfili cacarrlidrup m dcc^* 4*<3j ^ . J j :;,.^.: ni aa gia-
ni& ii** * 1 >V x-oku tu cnp a c i o i g *, mmmm i ao * ta;I''ATrIc'5?ic
u u^ca w pi di trai , w e.:\ - n reku roasapp ^rr; .'icaS^np 'o mm ~
bt* ki i, *?icm,. * J^pJL*p. &...tm.._!_ k *. *:r , _4*.u
%& Stonka}$ tocianifca, aeafc;^;! JfoTlai .rscadfl
Jskib c'sas t J* i . If ly /t rclrn rarâsa; ucr* oi * a- ml arrs pohojjo-
WOjO, i y / ? r ^r: i stjf n j je ld m lo c i "pnnii icpm-lik .ttukioj *
gdaia n-aldaj w oMsiaiawb Jf.br o -scrak, # I Tt? r na t i g-
laai# Illm r l e Jo 'Uorp'nil .publik mdcm j . kont ?kt| v'
Hioo)cu aaboai^ckia u^l nart; toa*jûka^mr^ boêits
tr^llco i o frsi-Usodklo5i a r a c a i , v: i>3.vhla
trio i a l s ib ^ 3*cnar bo o iv iiC^lw o \ aojoku, *o
patuôclo t j j u l . - r l poi ,'> t-tt ' n a:-** 1- , ni:
ao^tt rl ii,rrv ar\ Jf aa!*r. *'1;: " 4v M*ai 1a 'ta* jb ,o,.u.*%
'po 4rck i:iiov>U :tnoLili o <ic arjarfco* J llpS r, na wiowo.f ro^t;a~
Ibi: i:i| pit pil-fl|;:-tiliis ibbi pir %: iliillll;:
bpioa t? >'I -. :vmcro'l o, lo -. sht-n ;o K!... v lâl-ro. io on.. :.oata>-
îodsiala j i . o .-i a:loniu aa i r l ku..a.ii.;...uo t >.c /naia. 1^1'ri
nio . st/* i o l o c m 5 ni" i i-.t , . .' b; ;v : an . r: i Nuiv
rzadko oip aô^k-slon, >o "b.i; ,^ri r n >no'rri t< b,dt:l'tion ni;
od nio iaritia scannlo rot:niv.a,;^, .1 i.)3i r , ,y aoreu polko*
ajta^9 8iarrîoao poôcîet, r &*$& kow-onl Mojn ro&ta^ A.xr^r~^
cccio aa vraaic^ rrus *id>odaioa w nl&U cci \ u 'ima* b.t aa . \1 .-nic?
^>its porrko-tii-îosf y , u i' bivx\- ukoi 1 -. C v"cU r 3 i mc ani w
iojk^cio cSiia?vibw'*>vrM 1 : otsbror, cc aauro^
i p c i i t j i rogatka obce cip lo o ca l da lar ar , alo ôd l lcikiaif. 31 mcc
ms m *.vg ^ ] i n o l i c ormlo pouci 1:-3.: <s cal o i vj sj/l&c
4< len a o x l c ; i \ > i-umcntp^ "fjdri **û 1* f i l , Ic nola,^ r-< A4 co
aan b i | po.bAc, pdp?; on nic j-mt .- cb.cdr rioc crr^^ro^tntaii Ic l i r -
bmrp* >v loa ar.ro Jcic-, pmcicts a no i aâai do clrdicmpctt cblo^m
u kcip^cU ^rscbraibtaj ^5. ; o cpv*ilc >Vm nic, r cjniJLy t i brania
dobtaioj co uoru*l kim lat li , curics!il:.t o mc r tx>-.., jpbcoc.ltir ^03-
ct^ ic'.>m 1i u n j n i co, robi l i m y prep ôiori ai n do irocK^jssaô
J * c i a O r c r r o n e j . . i - n i i , n i c J w o m k a ? * , i o a p n i p t o \ o r m r e m m , b o -n<
o i o b r l c l i l r t p a i * , i o k a l a O r o . m o n a o s o e b o d m e p i k o t ^ i o a c o r s e k i
2 u g o a c ^ t p p s p ' ' : d a l u r p c r d m p i e o n o o p d o J - - d j e , ^ - i r i c n a 1k o p l o t t
t - i ' ; j , n r c m a p p a t r o l e . m i i C f o ' r > . 4* - ' u ; l a i ____n i c a
* " r l m o I r a w c * d l ^ o o i o b j ? i r ? k ! s k a l a l a o c l* d c * t i ~
p i p : c - o i h i - n \ i > s m c p . j e e r j j m r p d m c n o p m e j
s a i o a j i p p - . l r i e e a a l u c d o ^ J m m i n :t i / l i r d o p a l #
i o b m o u r i i m m i " , k ^ r p e k o m u a e n
ninrmwo ki3 i t i y
no acnoacc, a a pisb*
4^.1,do rn^clncji ** Hi ^*'.,4*** , ^ jx.- .***?
k lio m io . ^ i>, u e t r o cm W ncyca i H l t w : , ' a a ttp nis *,-
.*0 mm/ .c rk.n gblaofc ma lin o , ^/ c io p t ' S O l a r tic bm
o s d o c . I l i o o p o o o i i i m o b w . t e i - w * -> i c n c i e t t o p a o c a
ci cl obrotnic ck.lUo" p-. tra a &lado iko' "ta bvalic fc>rc,}/ pto io
0^rroacj trtU i vmic pd kr- c-cltr ii o'i obi * Ib., p^crni* daoo beless
^ m m r u r o m a p vs m i ^ . t k e t r e i t i a k l t d r i o r l o t : t r a r n c p n d <m k r e t e r c o
l erti i &miijaoa r acp i ^.akio5\ i-r r.p c eaic vU :V . .ala
n . k v \ l a j ^ o k n m l l c , - 1 c > d } m i m m i , Lj J a k 0, m r 5 . '
p t d r ' C c b o T < * a o r o 's . i n s o r ; , 1 o m l o i m a n o r c i b r p k ^ i r . w p o . . . a * . . ^ 0 . ^
Wasnorczny yciorys Mieczysawa Morozowskiego
(Alcta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego) (strona 1)
dc itfjjcMkaaasu, a-j nss' ; t : , !..
t u n j a . :j A c * t >. 1 V ; ' ; ' / *' 1
<rc v . . ' * * d , i x . i > > -V " .,
UmivMru.mi ^ctvv A~2 v 2v?m
.VviCrc'*5 irt/ .c- '! ~ . i M
J o * a*, pol u Lr.i*>t ' " i ' ~
J i 4aa t a al e , a* w: .\ A i . i \ ~\ v ! W H
i er.; *rzv K>fx * sv y v. (_ >* t\ < ' ?
.Tiy, C.ij. ^C^- v v. > ! - *' ' f.
*,bor I*u:y U*, 1:1 .ril , l , \
9x*l l ^ru Sa a o r ^ j>~j A . % i ; r i r k e ' A - V . W
ra.;: i k J 1- *"i <>* 1; rw r u. . A . ;< i ? - . . ,
C Si - . t i I c m '-, ,
- m .-. .w ... .
*-:i -*,i > i --; , ; i.
S^'s<?Cikkilku i cu/ A;, iWvi m *2i :..t<
iok 4i: doê 1- AArji i-, ojac- A rL : :
I- ta uc* Auurî ?W;;.:. ^ ; n^-ii
A ôr r i u yg l i i , er* - .* ibuett i ufcw * V'~
. . . i i ^
/>uer.3,
r ^hT T ti ' '! ;r'
~']ri:riinrp rc^^T^rrrr
.-A i 4 uv4; SV4*0 .- " a ,
* f 2 " y r ! i i ^r wi u on es- l al ' m m * m . . . ... f m W
bwiler itdaiil * K,J, JAmm* ' V - '* -.
aLcOaoj 6cci>ceiv*^ a^teret; 2c'v. e *''W;" >;' 2*.
v c A *-;'1;- >; - f -*--- t-.- ti.r; ."k' - .- 3 A
.i. - j i :. v<vtii.iy\ oq ,u>C:C>,. i j k,ip 5 ' . ; .. o ,k
U u r j w o t i i , .? m u m u y i ^, r y - . 4 5 - , 2 y
*i ai *,ul V, s.kc]i , r?l M2yVor>crj i, 11' / V. V
k i t^ ^cu J uî E : s 5 - ;,,xr ;vk v r., > O c - U u </,, L ~;c ,sc
Act,&r3a ^ w o ^n: r j : ^ , - ' - ~ i t
; S5f i S S r . ^; i
s ; g g ', s .f s . - .r v i r " ; : ' ; S a J a sC :: ;
~/ -urc-r.cwAci IlsiE| #,
k) (iwJy.<wt. w uj.
7 1-----------1-----i ~
1) f-x2wv-veu^ _
\ÂAJ( CMa-cL *
W W ^,y*
Wasnorczny yciorys Mieczysawa Morozowskiego
(Akta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego) (strona 2)
z e b o n k i n i
%p4i pr #ew i knMi ni i ttrrf cwa Ba pi to* t tl stwa Publ i c znego zobowi
Bl wi erni e s u&yc sprawi e woXnej f ni epodl eg ej i damokra
tycznej kol ski Zdecydowani e zwalcza b%d wszystkich wrogw *
demokr acj i * Sumi enni e wykonywa bd wszyst ki e obowi zki s u
bowe* Taj emni cy e ui bowej i ot rpymami ni gdy j ej ni e zdr adz
f razi e roag ast mi e wi at oMyck si t a J eani e a mi bo wycl t bd suro*
\fOukarany wed ug prawa o czymzgory zost a emuprzedzony*
. Z) /
Podpi s *V * yi *
Zobowizanie funkcjonariusza MBP Mieczysawa Morozowskiego
(Akta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego)
W#rszamu*da***s^* listopada X934r*
W N I O S E K
fc.eswbleaianmeow-areIiw.maitmkiego*
Da tj y& si au 1 Dp*K&dr MB1* wpyn raport ppoi%
MORGSOifKI MIECZYSAWA e* J z ef a arch i w i sty Sek cj i 1 Wydzia**
u I C ontr*Archiwum MBP o u& si e sni e zezwol eni a aa zaw arci a
m i & l m mu tasak i aga % Ob. K02URAL E i E I A -G rai ya o J U d rz ej
i N atal i i & d.H y k i el .
w/wya, ur4>XY ,192$r* we wsi G rbi en
pcw* i fi el un, narodowoci p o l sk i ej , by w*
p ol sk i ego, c s , PZPR /PPR / i 2IF /S7M /
atwdentfcft T rofcs f i l o l o g i i p ol ak i aj
U .Warszawski ego, panna*
Matka Ob* KOYUML f e r i i pracu j e j ako s& uesyci el k
w paw.ffi el un, p ol i ty cz n i e i spoeczni ni e u d z i el a si *
O j ci ec do 1939 r . pracowa j ak o urzdni k o& pocuoi s ** obecni e
pracuj # w ch arak terz e magazyni era ywnociowego - opi ni w
mi ej scu pracy ni e ci ecz y si dodatni eo wsgldu na siew&deiw#
i achcw aai a i w stosunku do wsppracowni kw* j ak rdtmi et
pogtaw| moral n*R odzi ce od duszego czasu ni e ty j ze sob*
Ob* K02UBAJU to 19^3 r* pozostaw aa aa utrzymani u
matki - u cz y a si w domu, nastpni e u cz sz cz a a do gi mnazjum,
po ukotfcseniu w stp i a na tUWarsssawakl - obecni e k odery, ps
prac magi stersk * 2 U ni w ersytetu Warszawski ego posi ada d od at-
n i op i n i , u d z i el a a si aktywni e po l i n i i p arty j n ej 1 trpoeoz
rrzeprowadaona k on trol a sp ecj al n a n. kandydatk
saatr z ei as natury p1i t y cz n o-oora1nsj n i e podaj e*
Uw&am ze mona u d z i el i d secw ol eal e na zawarci
zwizku ma ensk i ego ppor* MGROZOWSTCimi M i eczy sawo#! z Ob*
K02OTJLL MarlGriyn*
*J W^ct>i* 4>6>*\ <A> 0 'VV
!#uUiH* ^
Wniosek o udzielenie funkcjonariuszowi MBP Mieczysawowi
Morozowskiemu zezwolenia na zawarcie zwizku maeskiego
(Akta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego)
W trakcie reorganizacji MPB Morozowski zosta skierowany na
przeszkolenie zawodowe do Zasadniczej Szkoy Metalowo-Elektrycz-
nej Ministerstwa Przemysu Cikiego. Po jej ukoczeniu napisa
podanie o ponowne przyjcie do pracy w organach bezpieczestwa,
ktre wczone ju zostay do Ministerstwa Spraw Wewntrznych.
Podanie rozpatrzono pozytywnie i Mieczysaw Morozowski doczeka
si resortowej emerytury27.
Dzieci Mieczysawa Morozowskiego utrzymyway cigo ide
ologiczn z ojcem - crka Krystyna Morozowska w latach 80. bya
pracownikiem politycznym Zarzdu Gwnego ZSMP, a wczeniej
sekretarzem Zespou przy Zarzdzie Gwnym ZSMP28.
Z kolei pogldy Andrzeja Morozowskiego mona byo pozna
ju na pocztku lat 90. - podczas rzdw Jana Olszewskiego by zago
rzaym przeciwnikiem lustracji.
Na szerokie wody Morozowski wypyn w TVN. W programie
Teraz My partnerem Morozowskiego by Tomasz Sekielski - razem
zrealizowali program o tamach Beger. We wrzeniu 2006 roku
wyemitowano tamy rozmw Renaty Beger, posanki Samoobrony,
z politykami PiS, ktre nagrano w porozumieniu z Beger, a w tajem
nicy przed jej rozmwcami. Do nagrania doszo w pokoju poselskim
Beger w czasie rozmw prowadzonych po zerwaniu koalicji Samo-
obrony-LPR-PiS. Wyemitowane nagrania, ktre miay pokaza
polityczn korupcj, w rzeczywistoci byy rozmowami koalicyj
nymi. Program wywoa kryzys polityczny, ktry mia doprowadzi
do wczeniejszych wyborw parlamentarnych, ale tak si nie stao.
W padzierniku 2006 roku Gazeta Polska ujawnia, e Kon
stanty Malejczyk, byy szef Wojskowych Sub informacyjnych, na
kilka dni przed programem Teraz My spotka si z posem Samo
obrony Januszem Maksymiukiem, dyrektorem Biura Krajowego tej
partii, byym czonkiem PZPR i SLD. To Maksymiuk przyzna si
pniej do zorganizowania prowokacji, a dziennikarze TVN publicz
nie stwierdzili, e zgosili si w sprawie jej przygotowania do Maksy
miuka.
399
Wedug dokumentw SB przechowywanych w IPN Janusz Mak
symiuk, zacieky krytyk rozwizania WSI , zosta zarejestrowany jako
TW Roman7(numer rejestrowy 46734). Wadysaw Serafin twier
dzi, e w 1992 roku widzia kompletn teczk Maksymiuka29.
Tu przed obradami Okrgego Stou Janusz Maksymiuk stan
na czele Rady Gwnej Krajowego Zwizku Rolnikw, Kek i Organi
zacji Rolniczych. W tym czasie warszawski oddzia organizacji razem
z ministerstwem wsppracy z zagranic zosta wspzaoycielem
firmy Cenrex, ktra miaa pozwolenie na handel broni. Dyrektora
Cenrexu Jerzego Dembowskiego, byego oficera II Zarzdu Sztabu
Generalnego, wytypowa pk. Konstanty Malejczyk, w latach PRL szef
niezwykle gronego oddziau Y77Zarzdu II Sztabu Generalnego.
Janusz Maksymiuk do dzi ma doskonae kontakty z funkcjo
nariuszami wojskowych sub specjalnych. Nie ma w tym nic dziw
nego - w latach 90. zasiada w radzie fundacji Pro Civili. Zaoona
w 1994 roku przez dwch obywateli austriackich fundacja bya fak
tycznie przykrywk dla nielegalnych operacji finansowych WSI .
Jedn z takich transakcji byo zaangaowanie fundacji w handel
dyskietk z programem Axis. W rzeczywistoci program nigdy nie
istnia, a operacje finansowe suyy do uwiarygodnienia zdolnoci
kredytowej zaoonych przez WSI firm-krzakw, z ktrymi fundacja
prowadzia interesy30.
W czasie prowokacji z tamami Beger77sekretarzem programowym
TVN by Milan Suboti, ktry wedug dokumentw IPN zosta zare
jestrowany jako tajny wsppracownik Zarzdu II Sztabu Generalnego
(komunistycznego wywiadu wojskowego) o pseudonimie Milan77.
Jednym z oficerw nadzorujcych spraw TW Milana77 by
Konstanty Malejczyk, pniejszy doradca Andrzeja Leppera. Suboti
doradza przy akceptacji programw publicystycznych TVN - jed
nym z nich by program Teraz My731. Po publikacji Gazety Pol
skiej77, TVN i Milan Suboti wytoczyli autorom artykuu oraz redak
torowi naczelnemu GP77 Tomaszowi Sakiewiczowi proces, ktry
zosta wygrany przez publicystw GP77- wyrok jest prawomocny.
400
Zdjciekandydata
z roku I 9.,j.....
W1f>\.
N l
PiokPAWLiNm
mami '
Prz-ez kogo wytypowany, ....f f t .f & t y*****..
| Pastwopobytu kandy-
01- datawokresiewytypo-
V?i: - wania
Pastwo pobytu kandy
data w dresi e rozpra
cowania
Pj /sU
P>/s*
Osoby odpowiedzialno
za prowadzenie zeszytu
ewidencyjnego k&pdy*r
data
...... fu-ii. -.JS#*M ..............
f r (naswtSko, tmii* od doi
d.. <?44f iy:......
Milan Suboti - kandydat na wsppracownika, rok 1983 (IPN BU 003179/ 877)
B E K I A R A C I A
J a n i ej podpi sany( a)
przystpuj dobrowolnie do wsppracy z Wywiadem Wojsko
wym PRL i jednoczenie zobowizuje si:
L Sumiennie i lojalnie wykonywa stawiane mi zadania
zgodnie z posiadanymi moMwoeiaini oraz przekazy
wa Wywiadowi tylko prawdziwe Informacje, niczego
nie zatajajc.
2. Zachowa w absolutnej tajemnicy, nawet w obliczu
osobistego niebezpieczestwa, fakt wsppracy z Wy
wiadem Wojskowym PRL oraz znane mi z tego tytuu,
sprawy 1osoby,
Wiadomym mi jest, e zdrada, wspdziaanie z wrogiem
oraz naruszenie tajemnicy pastwowej, stanowi dziaanie na
niekorzy Pastwa Polskiego i jako takie jest karane zgodnie
z prawom.
i
Deklaracj pm
PPlk mgr m j M
-ASTL1E
Ipoipkj
112 z 123
Deklaracja Milana Suboticia o wsppracy z wywiadem wojskowym PRL
z 28 marca 1984 roku (IPN BU 003179/ 877)
Wsieci FOZZ
Justyna Pochanke (rocznik 1972), gwiazda TVN 24, karier telewi
zyjn zaczynaa w latach 80. - jako dziecko w programie 5-10-15.
Co ciekawe, redaktorem programu bya Boena Walter, a wystpo
way w nim przysze gwiazdy telewizyjne, m.in. Piotr Krasko, syn
Tadeusza i wnuk sekretarza KC Wincentego czy te Krzysztof Ibisz.
W III RP Justyna Pochanke zaczynaa od pracy w radiu.
Wtedy brano nas tak naprawd hurtem - pierwsze lata, gdy powsta
way prywatne rozgonie RMF, radio ZET, TVN i Polsat. Tym sta
cjom zaleao na tym, by przyszli do nich dziennikarze nie skaeni
poprzednim systemem
- mwia Justyna Pochanke w wywiadzie dla Merlin.pl32.
Czy rzeczywicie Justyna Pochanke nie bya skaona poprzed
nim systemem?
Matka - Renata Pochanke - bya jedn z najbliszych wsppra
cowniczek Janiny Chim, skazanej w aferze FOZZ. Nazwisko matki
gwiazdy TVN pojawia si w aktach dotyczcych afery Funduszu
Obsugi Zaduenia Zagranicznego. Justyna Pochanke jako dzienni
karka TVN-u z wielkim zaangaowaniem zajmowaa si m.in. Rapor
tem z weryfikacji WSI . Czy ten raport jest grony? - dopytywaa
na antenie TVN.
Praca Renaty Pochanke w FOZZ nie dziwi, biorc pod uwag
uwarunkowania rodzinne. Jej ojciec Zdzisaw Gaca (dziadek Justyny
Pochanke), dziaacz PZPR, wieloletni dyrektor pastwowych przed
sibiorstw przemysu cikiego, w latach 80. by dyrektorem Bumaru
- firmy zbrojeniowej, ktra zawieraa kontrakty na dostawy czci do
uzbrojenia m.in z Syri33. Kontrakty i sam Bumar byy pod kontrol
wywiadu wojskowego PRL, czyli Zarzdu II Sztabu Generalnego, jak
te wywiadu cywilnego, czyli Departamentu I MSW, co oznaczao
kontrol sowieckich sub specjalnych34. W latach 80. Bumar mia
bardzo istotny udzia w rynku handlu broni.
403
Bumar podejmowa ryzykowne dziaania, gdy ingerowa w eks
port sprztu wojskowego do Egiptu. [...] Suby cywilne (Wydzia
VII Departamentu V MSW) zaniepokojone byy rwnie kontaktami
Bumaru z grup biznesow Triad (Triad International Marke
ting), ktrej wiceprezydentem by Abdul Rahman al-Assir. Niepokj
wynika z wiedzy na temat zwizkw grupy Triad z Amerykanami
i afer Iran Contras, przez co firma al-Assira znalaza si na indeksie
wszystkich krajw arabskich. Ponadto Bumar za porednictwem
Triad sprzedawa do Egiptu silniki Wola do czogw T-5535.
Po tragedii smoleskiej Justyna Pochanke prowadzia rozmowy,
ktre miay na celu udowodnienie, e w Smolesku doszo do zwy
kej katastrofy Jednym z ekspertw w tych rozmowach by pilot Ste
fan Gruszczyk, drugi m jej matki Renaty Pochanke. Zasyn on
m.in. z totalnej krytyki zaogi tupolewa, ktra 10 kwietnia 2010 roku
leciaa do Smoleska. W grudniu 2010 roku w TVN 24 Justyna
Pochanke zapowiadajc jego wystp w studiu powiedziaa:
Pukownik Stefan Gruszczyk. Stefan Gruszczyk, byy dowdca eska
dry w 36. Specpuku, prywatnie moja bliska rodzina36.
Pod auspicjami Maleszki i Suboticia
Inn gwiazd TVN, ktra wpisaa si w ideologiczne sympatie tej sta
cji, jest Katarzyna Kolenda-Zaleska, wczeniej dziennikarka m.in. TVP
i mediw nalecych do Agory Jej ojciec, prof. Zygmunt Kolenda, dwu
krotnie bez powodzenia kandydowa do parlamentu. Raz z listy zorga
nizowanej przez Mieczysawa Gila, a pniej z rekomendacji Platformy
Obywatelskiej. Kolenda peni! jednoczenie funkcj przewodniczcego
okrgowego komitetu wyborczego PO, z ktrego do Sejmu kandydowa
Bogdan Klich. W ostatnich wyborach samorzdowych by w Komite
cie Honorowym kandydata PO na prezydenta Krakowa Stanisawa
Kracika, a w 2011 roku ponownie w Komitecie Bogdana Klicha.
Crka Zygmunta Kolendy pracujc obecnie w Faktach TVN
nie stara si wywaa proporcji w pochwaach dla PO i krytyce opo
zycji ani trzyma dystansu w sporach rzdzcych, szczeglnie wobec
PiS. Brak obiektywizmu cignie si za reporterk od pocztkw jej
kariery zanim jeszcze moga swoje preferencje wyborcze z Unii Wol
noci przela na Platform Obywatelsk. Do dzi wypomina si jej
rozlepiany w kraju plakat wyborczy na ktrym bya w towarzystwie
premiera Tadeusza Mazowieckiego.
Kolenda-Zaleska niejednokrotnie w ostrym tonie wypowia
daa si jako przeciwnik przeprowadzanej w kraju lustracji i w ogle
wrg rozlicze z minionym systemem. Dowioda tego wstawiajc si
energicznie za Bronisawem Cielakiem - dziennikarzem i aktorem,
odtwrc roli agenta Borewicza z propagandowego serialu PRL 07
zgo si - gdy w wolnej Polsce, po latach wysugiwania si komu
nie, chciano mu podzikowa za prac w mediach.
Katarzyna Kolenda-Zaleska ujawnia te przy jednej z okazji,
kto dla niej byl mentorem i przewodnikiem w polityce i mediach
u pocztkw kariery dziennikarskiej. Tym guru by Lesaw Maleszka,
jak si pniej okazao konfident SB zakonspirowany wrd dziaa
czy opozycyjnych. Jego ujawnienie jako agenta byo gonym wyda
rzeniem, ktrego echa nie milkn do dzi.
Kolenda-Zaleska przyznaa po latach, e take jej mylenie
o lustracji uksztatowa wanie Maleszka. Gdy pniej przesza
do pracy w TVN miaa nad sob innego fachowca medialnego
- Milana Suboticia. Do tego faktu odnis si w pimie Press Tomasz
Lis, ktry skrytykowa nastpujcy sposb mylenia:
Jeli wic Miecugow, Kolenda-Zaleska czy Lis pracowali z Suboticiem, to
przez lata ulegali wpywom agenta Wojskowych Sub Informacyjnych,
a wic byli manipulowani, w konsekwencji pewnie sami manipulowali.
Lis stwierdzi, e tak argumentacj stosuj propisowscy propagan
dzici37.
405
Relacjonujc w TVN wypowied Jarosawa Kaczyskiego
z 10 padziernika 2010 roku Kolenda-Zaleska przytaczaa sowa,
ktrych prezes PiS nie wypowiedzia. Sk w tym, e w lad za
manipulacj rzekomymi cytatami ruszya lawina komentarzy pit
nujcych Jarosawa Kaczyskiego. W rzeczywistoci z jego ust nie
pady sowa prawdziwi Polacy, ktre przypisaa mu Kolenda-
-Zaleska. Oto jak dziennikarka rozumie swoj rol w sfaszowaniu
wypowiedzi:
Ja Bogu ducha winna, a dostao si mnie - stwierdzia wypo
wiadajc si dla portalu Blogpress.pl38.
W Gazecie Wyborczej dopisaa do tego jeszcze, e lini
podziau na prawdziwych Polakw i pozostaych wykreli nie kto
inny jak Jarosaw Kaczyski. Przyznaa, e nie musia uywa sowa
prawdziwi, bo ludzie pod Paacem i tak rozumiej kontekst39.
Obiektywni
Reporterem, ktry da swoj twarz TVN 24 i by kojarzony z t stacj
w latach 2001-2004, jest Tomasz Machaa. Prywatnie - syn pose
PO Joanny Fabisiak. Machaa znany jest z uruchomienia wsplnie
z Tomaszem Lisem portalu opinii Natemat.pl.
Relacjonujc wystpienie Henryki Krzywonos na obchodach 30.
rocznicy podpisania Porozumie Sierpniowych Machaa stwierdzi
w swojej relacji w Wydarzeniach: Jako jedyna miaa odwag powie
dzie Soidarnoci kilka nieprzyjemnych sw40.
Na prowadzonym przez siebie blogu - Kampania na ywo
- Machaa pitnowa Mart Kaczysk za to, e udzielia wywiadu
Gazecie Polskiej. Brutalno, z jak gazeta atakuje rzd i prezy
denta, przekracza w ostatnich miesicach granice przyzwoitoci
- pisa. Wybr Kaczyskiej by, zdaniem dziennikarza, fatalny, bo
w poprzednim numerze tygodnika miaa miejsce haniebna rodzinna
lustracja pierwszej damy Anny Komorowskiej4'.
406
Orem walki TVN z IV RP jest pnowieczorny, codzienny
program Szldo kontaktowe. Jednym z jego twrcw i szefw jest
redaktor Grzegorz Miecugow42. Wsptwrc Szka kontaktowego
jest rwnie Tomasz Sianecki, reporter Faktw TVN, od 1997 roku
zwizany z t stacj, a pniej rwnie z TVN 24. Przed przyjciem
do telewizji pracowa jako reporter radiowej Trjki. Dziennikarz
Tomasz Sianecki jest synem pukownika MSW Bolesawa Sianec-
kiego, w latach 60. rozpracowujcego ksiy i duszpasterstwo diecezji
pockiej. Ostatnie lata suby ojciec dziennikarza spdzi jako czo
nek grupy operacyjnej Departamentu V MSW w ZSRS43.
Zobowi zani e
. j*-....
Ran i na^wisfeo * stanowisk?' subowo}' ' dZr Z*
W
7 -
fimsterstwie *Sprawj >ewnir;znych zobowizuj si utrzyma w cisej tajemnicy
Jfstk<vco jest mnie wiadome w zwizku z czynnociami subowymi i w adnych
MtczncUch tajemnicy tej nie zdradz, chyba, e na ujawnienie jej zostanie .mniej
Jelone zezwolebe Ministra Spraw Wewntrznych. Owiadczam niniejszym, e *aana '
' est tre dekretu z dnia 26 padziernika 1949 roku o ochronie tajemnicy pywowej
fehptej, & w szczeglnoci przepisw: **
pst 3 ust 1, 4 ust. t?5 ust 1, 6 ust. 7 ust. 1, 8 ust.*l, 9 ust: 1, 10. ost/l, oraz art. ?
art 24 ustawy o pastwowej subie cywilnej z dnia i . w '{Drz U, Nr 11
Zobowizanie Bolesawa Sianeckiego, oficera operacyjnego SB (AIPN 0604/ 564)
Agresja wobec Prawa i Sprawiedliwoci w mediach I TI spowo
dowaa ogoszenie w 2008 roku ich bojkotu przez politykw partii
Jarosawa Kaczyskiego.
Szko kontaktowe, w ktrym pady wtedy sowa przelewajce
czar goryczy PiS, prowadzi Wojciech Zimiski44. O tym zdarzeniu
i bojkocie w reakcji mwi prezes Kaczyski.
Ostatnio na antenie TVN-u moglimy si dowiedzie, e jestemy
rynsztokowymi gnidami. To by gos jednego z widzw Szka kon
taktowego^ ale reakcja prowadzcych program bya w najwyszym
stopniu ograniczona
- stwierdzi Jarosaw Kaczyski45.
We wspomnianym programie suchacz w swoim wywodzie uy
te sformuowania rynsztokowe pisowskie kreatury. Tumaczc
decyzj bojkotu, szef klubu PiS Przemysaw Gosiewski mwi o agre
sji wobec PiS, nierwnego traktowania politykw tej partii i amania
podstawowych standardw wobec nich szczeglnie w stacjach TVN
i TYN 24.
Zostalimy dzisiaj ponownie zaatakowani przez janiewielmo-
nego Jarosawa Kaczyskiego - drwi w kolejnym wydaniu Szka
kontaktowego Grzegorz Miecugow46.
Ojciec Wojciecha Zimiskiego - Jerzy Maciej Zimiski by
redaktorem pisma dla dzieci i modziey wiat Modych. W Tele
wizji Polskiej pracowa jako prezenter, a w latach 1973-1982 by
redaktorem naczelnym programw dla dzieci i programw owiato
wych. W okresie stanu wojennego pracujcy w Telewizji Polskiej Jerzy
Maciej Zimiski opowiedzia si za koniecznoci wprowadzenia
stanu wojennego oraz negatywnie oceni Solidarno47.
Jerzy Maciej Zimiski by rwnie czonkiem PZPR oraz
ORMO48. W 1970 roku zoy uroczyste przyrzeczenie zaplecza MO:
Ze wszystkich si suy bd Ojczynie i broni jej przed zaku
sami wrogw, by wzorowym ormowcem, cile przestrzega ustaw
408
i zarzdze wadzy ludowej, pomaga aktywnie Milicji Obywatelskiej
w strzeeniu adu i porzdku publicznego, sumiennie wykonywa roz
kazy przeoonych, cile przestrzega tajemnicy pastwowej i su
bowej [...]
Tu przytaczanie dalszej czci przyrzeczenia ormowca nie przy
chodzi lekko. Dzielni funkcjonariusze spoeczni zobowizywali si
bowiem do... strzeenia godnoci i honoru czonka ORMO.
Po emisji premierowej serialu Czterej pancerni i pies w latach
60., pracujcy w Telewizji Polskiej Zimiski wpad na pomys powo
ania Telewizyjnego Klubu Pancernych, ktry przekazywa propagan
dow, cakowicie zakaman przez komunistw wersj historii, jak
karmi widza serial.
TVN w swojej ofercie mia take kana religijny Religia TY Jego
dyrektorem w 2007 roku zosta ksidz Kazimierz Sowa, ktrego brat
Marek Sowa by prominentnym politykiem Platformy Obywatelskiej.
Peni m.in. funkcj marszaka wojewdztwa maopolskiego z ramie
nia PO, zasiada te w zarzdzie maopolskiej Platformy.
Podczas wieczoru wyborczego w 2005 roku ks. Sowa by obecny
w sztabie wyborczym kandydata na prezydenta Donalda Tuska.
Jestem od wielu lat pod wraeniem stylu polityki w wykona
niu premiera Tuska - mwi ks. Sowa w wywiadzie udzielonym na
pocztku 2013 roku dla POgosu partyjnego pisma Platformy49.
W jego opinii Donald Tusk poradzi sobie z kolesiostwem. PiS nato
miast ks. Sowa porwna do sekty, w ktrej lider jest jedynym gosi
cielem prawdy.
Wystpujc na miesic przed wyborami prezydenckimi w roku
2010 dyrektor kanau religijnego koncernu I TI zadeklarowa, e
bdzie gosowa na Bronisawa Komorowskiego. Jednoczenie pot
pi ksiy - wykadowcw Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawa II,
ktrzy wsparli komitet wyborczy Jarosawa Kaczyskiego. Duchowny
uy sformuowania - wszystkie rce na otarz.
Po wyborach prezydenckich w 2010 roku wygranych przez kan
dydata Platformy dziaacze tej partii witowali w Waczu na impre
zie nazwanej Bkitny Weekend. Zjawia si partyjna wierchuszka
z prezydentem elektem Bronisawem Komorowskim na czele. Na
spotkanie z Modymi Demokratami przyjecha tam rwnie m.in.
ks. Kazimierz Sowa.
Film Francuski numer, seriale Brzydula czy Na Wsplnej
to tytuy produkcji TVN, ktre kojarzone s z reyserem i scenarzy
st Robertem Wichrowskim - absolwentem kursu mistrzowskiego
reyserii filmowej Andrzeja Wajdy w Krakowie i Realizacji Telewi
zyjnej na dzkiej filmwce. Jak wynika z akt zawartych w zbiorach
Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu bydgoskiej
delegatury IPN, Robert Wichrowski w latach 1988-1989 pracowa
w Subie Bezpieczestwa jako wywiadowca wydziau B50.
Twarz TVN zosta take dziennikarz Marcin Meller - m.in.
gospodarz programu publicystycznego Drugie niadanie mistrzw,
emitowanego w TVN 24. Marcin Meller jest synem byego ambasa
dora RP w Rosji i Francji oraz ministra spraw zagranicznych w rzdzie
Marcinkiewicza Stefana Mellera (dziaacza PZPR w czasach PRL-u),
a wnukiem dyplomaty i dziaacza komunistycznego Adama Mellera,
ktry by przed II wojn wiatow zasuonym dziaaczem Komu
nistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Przerzucony przez Komintern
do Francji organizowa tam dostawy broni dla Brygad Midzynaro
dowych, biorcych udzia w hiszpaskiej wojnie domowej. Od roku
1947 Adam Meller suy w Polsce w Informacji Wojskowej, najbar
dziej zbrodniczej instytucji komunistycznej. By to kontrwywiad
wojskowy bezporednio kierowany przez Sowietw, w ktrym nawet
obowizywa jzyk rosyjski. Po likwidacji Informacji Wojskowej Mel
ler by w latach 1957-1965 przedstawicielem PRL przy Biurze ONZ
w Genewie, a w okresie 1966-1968 dyrektorem Departamentu II
MSZ zajmujcego si Azj51.
Na koniec naszej ksiki chcielimy krtko zaznaczy, e posta
cie w niej zaprezentowane nie wyczerpuj plejady kontynuatorw
rodzinnych tradycji, dlatego ich poczet w niedalekiej przyszoci
bdzie nadal rozszerzany. W wielu wypadkach czekamy jeszcze na
materiay IPN. Dlatego ju teraz przewidujemy wydanie uzupe
nione. Niektre osoby powrc w kolejnych tomach powiconych
funkcjonariuszom tajnych sub, biznesmenom, ludziom nauki
i politykom.
PRZYPISY
1 Fakty po Faktach, TVN 24, 19 padziernika 2010.
2 Zapisy ewidencyjne dotyczce Mariusza Waltera.
3 Jan Wejchert, kartoteka oglnoinformacyjna Biura C MSW.
4 D. Kania, Operacyjny paszport Jana Wejcherta, Gazeta Polska, 6 maja 2008.
5 W 2007 r. Raport z weryfikacji WSI umieszcza Mikoajczyka w Aneksie pt. Ziden
tyfikowane osoby wsppracujce niejawnie z onierzami WSI w zakresie dziaa
wykraczajcych poza sprawy obronnoci pastwa i bezpieczestwa Si Zbrojnych RP,
Raport z weryfikacji WSI , s. 341, http:/ / www.raport-wsi.info/ TVP.html (dostp:
30 wrzenia 2013).
6 IPN BU 1593/ 400.
7 Ibidem.
8 Ibidem.
9 K. Majchrzak, Towarzysz Urban proponuje, Biuletyn Instytutu Pamici Narodowej
2006, nr 11-12, s. 104.
10 Zob. rozdzia 5, przyp. 37.
11 Sygn. akt VIIIK37/ 98, t. 4.
12 Jan Wejchert by w latach 80. wpywowym przedstawicielem Polsko-Polonijnej Izby
Przemysowo-FIandlowej Inter-Polcom, ktra zrzeszaa przedsibiorcw z firm polonij
nych. W PRL by wspautorem jednej z ustaw uatwiajcych funkcjonowanie takim
przedsibiorcom - przepisu defacto dziaajcego na jego wasn korzy.
13 Aneks nr 9 do Raportu z Weryfikacji WSI , s. 302-303.
14 V Makarenko, Oligarcha lubi Polakw, Gazeta Wyborcza, 20 lipca 2007.
15 M, Byy szefPAP~u dyrektorem rosyjskiej agencji prasowej, Press.pl, http:/ / www.press.pl/ per-
sonalia/ pokaz/ 1182,Byly-szef-PAP-u-dyrektorem-rosyjskiej-agencji-prasowej (dostp:
28 wrzenia 2013).
16 Mieczysaw Broniatowski, Biuletyn Informacji Publicznej, http:/ / katalog.bip.ipn.gov.
pl/ showDetails.do?lastName = Broniatowski Sudx=<SdcatalogId=O&subpageKatalogL
d=2<ScpageNo= l&cosobald=32209<5c (dostp: 10 padziernika 2013).
17 Karta z kartoteki funkcjonariuszy MSW, akta osobowe sygn. IPN BU 0951/ 1607
(9023/ VII).
18Akta KO Roberta, AIPN 001043/ 1637.
19 M. Marosz, Na Wsplnej z SB, Gazeta Polska, 5 wrzenia 2009.
20 Andrzej Rybicki, AIPN 02240/ 126.
21 Ibidem.
22 Zob. rozdzia 6, s. 276-279.
23 Akta osobowe funkcjonariusza Mieczysawa Morozowskiego, IPN BU 728/ 19418.
24 Ibidem.
25 Ibidem.
26 Ibidem.
27 Ibidem.
28 Ibidem.
29 M. Dzieranowski, Janusz Maksymiuk zosta zarejestrowany przez SB jako wsppracownik
Roman, Wprost.pl, 8 lipca 2007, http:/ / www.wprost.pl/ ar/ 109810/ Janusz-Maksymiuk-
-zostal-zarejestrowany-przez-SB-jako-wspolpracownik-Roman/ (dostp: 10 padzier
nika 2013).
30 D. Kania, Czowiek z cienia, Gazeta Polska, 17 sierpnia 2011.
31 K. Grska-Hejke, P. Lisiewicz, T. Wjcik, WSI na wizji, Gazeta Polska, 3 padziernika
2006.
32 Wywiad dla Merlin.com.pl, 24 marca 2006, za: Justyna Pochanke - serwis nieoficjalny,
http:/ / justyna-pochanke.prv.pl/ merlinwywiad.php (dostp: 10 padziernika 2013).
33 IPN BU 797/ 19478.
34 Raport z weryfikacji WSI , s. 108.
35 S. Cencldewicz, Dugie rami Moskwy, Warszawa 2011, s. 280.
36 Fakty po Faktach, TVN 24, 29 grudnia 2010.
37 T. Lis, Kmy si!, Press 2006, nr 11, http:/ / www.bankier.pl/ wiadomosc/ Tomasz-Lis-
-Klocmy-sie-1510810.html
38 Katarzyna Kolenda-Zaleska dla Blogpress,pl, YouTube, 17 grudnia 2010, http:/ / www.
youtube.com/ watch?v=bhccpDIlk5o (dostp: 10 padziernika 2013).
39 K. Kolenda-Zaleska, Niech spadnie!, Gazeta Wyborcza, 19 padziernika 2010.
40 Zjazd Solidarnoci w 30. rocznic Sierpnia, Wydarzenia, Polsat, 30 sierpnia 2010.
41 T. Machaa, Ze wybory Marty Kaczyskiej. Pierwszy wywiad w GazeciePolskiej , blog Toma
sza Machay - Kampania na ywo, 22 grudnia 2010, https:/ / pLpl.facebook.com/ kam-
panianazywo (dostp: 10 padziernika 2013).
42Jeden z najlepszych polskich dziennikarzy. Niegdy' szef bardzo popularnego programu Zapra
szamy do Trjki, potem wydawca Wiadomoci. [...] Wielk popularno przynis mu program
Szko kontaktowe - brzmi posowie ksiki Miecugowa, z ktrym rozmawia Violetta
Ozminkowski (Szkieko i wok, Warszawa 2012).
43 Akta osobowe funkcjonariusza Sianeckiego Bolesawa, AIPN 0604/ 564.
44 Szko kontaktowe, TVN 24, lipiec 2008.
45 Spotkanie Jarosawa Kaczyskiego z mieszkacami Poznania organizowane przez
Prawo i Sprawiedliwo, 29 lipca 2008.
46 Grzegorz Miecugow- Sprostowanie, Szko kontaktowe, 28 lipca 2008.
4/ S. Ligarski, G. Majchrzak, PolskieRadio i Telewizja w stanie wojennym, Warszawa 2011,
s. 206.
48 Akta osobowe Jerzego Macieja Zimiskiego, AIPN 2198/ 5581.
49 Ksidz Kazimierz Sowa, Dobrze by etycznym, POgos - Oglnopolska Gazeta Platformy
Obywatelskiej 2011, nr 1.
50 Akta osobowe funkcjonariusza Wichrowskiego Roberta, AIPN 0122/ 3380.
51 . Kamiski, G. Majchrzak, Wczoraj figura, dzisiaj figurant, Biuletyn Instytutu Pamici
Narodowej 2005, nr 1-2, s. 98.
INDEKS OSOB
Numery stron wyrnione kursyw odnosz si do przypisw.
Adach P. 103, 183
Adamski Wiesaw 379
A jnenkiel Andrzej 80
Al-Assir Abdul Rahman 403
Al brecht Jerzy 189, 195
Alves Nito 113, 185
Aganow Wadimir 167, 317
Ambroziak J acek 208
Ambroziewicz Jerzy 344
Aaders Wadysaw 392-393
Andropow Jurij 121, 187, 229
Andrzejewski Jerzy 106
Antosiewicz Stefan 19
Anusz Andrzej 260-261,
Arendarski Andrzej 14, 76
Argus Maria 268
Augustyski Zygmunt 188
Avidar 119
Babicki Wojciech 44
Bachurski Piotr 242
Baczyski Jerzy 8, 84, 122-124, 126,
128, 134-135, 142-144, 169-170,
174-175, 191-192, 193, 207, 226,
307, 369, 374
Bagsik Bogusaw 16, 200
Bajer Magdalena 117
Balcerowicz Leszek 202-203, 369, 374
Balcerzak Micha 369
Baraski Jeremiasz 223
Baraski Marek 82
Barski Ryszard 252
Bartelski Lesaw M. 291
Bartosiak Arkadiusz 191
Bartoszewski Wadysaw 103
Basiak Janusz 224
Baszniak Krzysztof 237
Bater Wiktor 330
Bauman Zygmunt 102, 182-183
Bczek Piotr 47
Becka Arnot 224-225
Bednarczyk J. 390
Beger Renata 398-399
Bekier Aleksander 146, 189
Belcier Stefan 146, 189
Belka Marek 144
Bell William H. 43
Bem Ewa 387
Bendyk Edwin 144
Berkowicz Andrzej 108, 138, 184
Berkowicz Leonard 86, 178
Berkowicz Oskar 184
Berling Zygmunt 393
Berman Adolf 50
Berman Jakub 92, 180, 195
Berman Lucyna 180
Berni Alice 113
Biaoszewski Tomasz 361
Biay Leszek Tadeusz 224
Bieliski Konrad 49
Bielski Leon 196
Bierut Bolesaw 19, 129, 178, 180-181,
183, 194-196
Bi jak J an 100, 126-128, 142-144, 189,
193-194, 207, 210-212
Bikont Anna 30, 46-47, 77
Bikont Piotr 30
Bilik Andrzej 297, 299
Birka J zef 232
Blass J zef 45
Bleja Agata 122
Blida Barbara 167
Blumsztajn Seweryn 36-37, 73, 130,
327
Blumsztajn Stefan 37
Basik Andrzej 42, 47
Bniska Maria 295
Bochniarz Henryka 368, 386
Bochwic Teresa 370
Bodalska Barbara 44
Boehme Gerhard 186
Bogucka Teresa 69, 80
Bondaryk Krzysztof 262-263, 268
Boni Micha 340
Borejsza Jerzy 30, 195, 223-224
Borejsza Jerzy Wojciech 224
Borowski Emanuel 181
Borowski Marek 28, 146, 189
Borowski Wiktor 93, 146, 181
Borsuk Wojciech 189, 373
Borys-Damicka Barbara 311-312
Borysiuk Bolesaw 348, 372
Borysiuk Tomasz 347-348
Borzym Andrzej 370
Bosak Henryk 245, 247, 302
Bramski Oskar 345
Braniecka-Moskwiczenko Olga 307
Bratkowski Stefan 114, 134, 301-302,
306
Braun Grzegorz 148, 185
Braun Juliusz 327, 343
Bron Micha 46
Broniatowski Micha 386
Broniatowski Mieczysaw 386, 411
Broniewski Wadysaw 87
Bruckner Yaron 222
Brus Helena 45
Brystiger Julia Luna 19, 44, 89, 102,
362, 391, 393
Bubnicki Rafa 235, 265
Buchowiecka Halina 178
Bujak Zbigniew 56, 334
Bujnicki Teodor 22
Burnetko Krzysztof 171, 191
Bush George 64
Buzek Jerzy 261
Byrt Andrzej 368
Cejrowski Wojciech 313, 315-317
Cenckiewicz Sawomir 10, 28, 46, 65,
90,180,187,191,267, 311,370, 411
Chaber Ferdynand 25-26, 92-93, 196
Cheko Aleksander 144-145
Cheko Iwona 145
INDEKS OSB
415
Cheko Wodzimierz 145
Cheko Zofia 145
Chim J anina 266, 402
Chmielecki Adam 266
Chmielewski Waldemar 166
Chojecki Mirosaw 72, 182
Chomtowski J zef 380
Chruszczw Nikita 181, 187
Chrzanowski Wiesaw 62
Ciborska Elbieta 291,373
Cichy Micha 27, 45, 77, 81
Ciemieniewski Jerzy 208
Ciela Joanna 188
Cielak Bronisaw 404
Cimoszewicz Wodzimierz 54, 94, 103,
144, 170, 238, 261
Cyba Ryszard 375
Cydejko Grzegorz 307
Czabaski Krzysztof 130, 226
Czajkowska Barbara 343
Czarnecki Leszek 171-172, 191
Czarnecki Ryszard 260
Czarzasty Wodzimierz 321
Czech Mirosaw 39, 42
Czechowicz Andrzej 364
Czempiski Gromosaw 234-235, 247,
281, 331
Czernow Maciej 202
Czenik Jerzy 390
Czuchnowski Wojciech 40-42
Czyewska Elbieta 89
wiek Jerzy 233, 265
Daniszewska Magorzata 165
Dankowski Henryk 80
Daszczyski Janusz 161
Daszkiewicz Henryk 146, 189
Dawid Warszawski zob. Gebert Kon
stanty
Dbrowski Jerzy 149
Dbrowski Marek 202-203, 208
Dbrowski Stanisaw 392
Dembiski Henryk 22, 102
Dembowski Jerzy 399
Deresz Pawe 251-258, 268
Dbski J acek 222-223, 226
Diatowicki Jerzy 315-316
Diatowicki Tadeusz 315
Dmochowski Artur 323
Dobies Krzysztof 310
Dobrzaski Jerzy 359
Domagalik Janusz 272
Domaraczyk Zbigniew 358-360, 373
Domosawski Artur 110-111, 184
Drawicz Andrzej 249, 297-298,
300-301, 355,369
Drewnowski Tadeusz 99
Drozdowicz Bronisaw 44
Drygalski Jerzy 194, 210-212, 220, 222
Drzewicka I rena 22
Drzewicka Maria 22
Drzewiecka Katarzyna 351
Drzewiecki Mieczysaw 351
Drzewiecki Mirosaw 156
Drzycimski Andrzej 366
Dudek A ntoni 63-64, 79-80, 224, 268
Dukaczewski Marek 200, 250, 346
Du Marian 161
Dworak Jan 144, 321-323, 334
Dziedzic Irena 358, 373
Dzieranowski Marcin 411
Dzieryski Feliks 14-15, 136
Dzibowski Wacaw 28
Ebbinghaus Irene 266
Eichmann Adolf 119
Fabisiak Joanna 261, 405
Fajcki Jan 160
Fajkowska J olanta 312,351,353
Fajkowski Janusz 351
Fajkowski J zef 351
Falandysz Fech 161
Falcki Zbigniew 134
Falkowska Wanda 117
Fakowski Wojciech 72
Farfa Piotr 323-324, 372
Fedorowicz J acek 273
Feigin Andrzej Feopold zob. Wrblewski
Andrzej
Fejgin Anatol 183
Ferens Anna 38
Fethke Erazm 343
Fibak Wojciech 218, 220-221
Fieldorf Emil Nil 27
Fik Marta 117
Fikus Dariusz 99, 119, 365
Filanowski Piotr 240
Filar Marian 161
Filipczyski Piotr (Peter Vogel) 16
Finder Pawe 91, 115
Fiszer Edward 272, 291
Ford Aleksander 88-89, 178
Frankowski 101
Frister Roman 140-141
Friszke Andrzej 37, 46, 175, 192
Fronczewski Piotr 273, 332
Frydlender Henryk 138, 188
Fulczyski Eugeniusz 245
Gabryel Piotr 214-215
Gaca Zdzisaw 402
Gadomski Marek 266
Gadomski Witold 39, 43, 47, 325-326
Gagarin Jurij 190
Gajdar Jegor 203
Galiski Jerzy 245
Gaczak Filip 87, 179-180, 187
Gargas A nita 322-323
Garlicki Andrzej 101, 122, 175-176, 192
Gauden Grzegorz 41
Gawlikowski Maciej 318
Gawriow Siergiej 242-243, 267
Gawronik Aleksander 237
Gsiorowski Andrzej 200
Gdula Andrzej 200
Gebert Bolesaw (Bill) 28-29, 179
Gebert Konstanty 28, 47, 179
Gembarowska Fudwika 351
Gembarowska Zofia 351
Gembarowski Bronisaw 348, 350
Gembarowski Karol 348-350
Gembarowski Piotr 347-348, 372
Gembarowski Roman 351
Geremek Bronisaw 62, 74, 103, 133
Giedroy Jerzy 53, 358, 364
Gierak Janusz 132
Gierek Edward 106, 109, 116, 197, 293,
344
Giertych Roman 324
Gil Mieczysaw 403
Gilowska Zyta 128-129, 155, 190
Gbocki Henryk 79
Gowacki Kazimierz 311
Gmyz Cezary 268
Godlewski Andrzej 322
Goebbels Joseph 155
Goldberg Abraham 223
INDEKS OSB 417
Gobiowski Bronisaw 127
Gomuka Wadysaw 29, 86-87, 90, 95,
100, 108,179,181,195, 197,270-271,
293
Gontarczyk Piotr 10, 65, 90, 180, 183,
186-187, 370-371
Gorbaczow Michai 144, 264
Gorbaczow Raisa 144
Gosiewski Przemysaw 407
Gocimski January 241-242
Gottesman Gustaw 119, 364-365
Gowin Jarosaw 81, 155, 190
Gralska Helena 44
Grniak Edyta 331
Grniak Zbigniew 374
Grnicki Wiesaw 119, 147, 164-166
Grska Barbara 295
Grska-Hejke Katarzyna 411
Grabo Witold 326
Grabowski Lothar 379-380
Grajewski Andrzej 194, 211
Granas Romana 86-87, 103, 186
Grauso Nicola 77, 219, 235, 237-239
Griswold Eleonora 88
Grochola Wiesawa 117, 182
Grochulski Andrzej 82
Grocki Micha 185
Gronkiewicz-Waltz Hanna 281
Groski Ryszard Marek 165-166
Gross Jan Tomasz 44
Grotowski T. 376
Gruber J zef 27-28
Gruber Katarzyna 27-28
Gruber Tadeusz 28
Gruber Wanda zob. Rapaczyska Wanda
Grudziska Irena 28, 44
Gruszczyk Stefan 403
Grycan Zbigniew 241, 243, 267
Grzesiak Adam 182
Grzdzielewski Wadysaw 180
Grzywaczewski Maciej 334
Gudzowaty Aleksander 325-326, 371
Guevara Ernesto Che 177
Gugaa Jarosaw 357, 361, 363, 365-366,
374
Gurba Eugeniusz 245
Guz Leon 14, 16
Gwiazda Andrzej 56, 61-62, 65
Hajdarowicz Grzegorz 103, 221
Halber Adam 312,370
Halber Magorzata 312
Hall Aleksander 208
Halmin Janina 44
Harper 119
Hartwig Julia 88
Heba Bogusaw 226
Hemar Marian 177
Herbert Zbigniew 48
Herer Wiktor 97, 182
Herling-Grudziski Gustaw 301
Hersant Robert 221
Hitler Adolf 42, 310
Holland Agnieszka 187, 300
Holland Henryk 187
Holsztyski Wiktor 44
Holzer Jerzy 80
Hoda Zbigniew 161
Hoyst Brunon 161
Honkisz K. 151
Horowitz Lea zob. Skulska Wilhelmina
Howzan Artur 219
Hubner Elbieta 44
Huszcza Jan 199
Huszcza Wiesaw 199-200, 203, 210,
224
Huszcza Zbigniew 199
Huszcza Zygmunt 199
Ibisz Krzysztof 312, 402
Ickowicz Eleonora 44
I lecki R. 51
I owiecki Maciej 261
Indulsld Grzegorz 78
I waniukA . 157
Iwaszkiewicz Jerzy 320, 325
J aboska Halina 129
Jagieo Jarosaw 375
J akimczyk Jarosaw 78, 192
J akubas Zbigniew 219-220
Jakubowska Aleksandra 249, 259,
299, 313, 321, 355, 358, 360, 369,
371-373
Jan Pawe II 121, 133-134, 169, 188,
263,339,361,384
Janicki Mariusz 143
Jankowska-Cielak Jadwiga 335
Jaranowski Micha 122, 187
Jaroszewicz Piotr 291
Jaruzelski Wojciech 17, 37-38, 40,
48-49, 56-57, 64, 74-75, 121, 143,
147-148, 153-154, 165, 178, 269,
295, 300-301, 317, 344, 351, 384
Jasienica Pawe 102
J asik Henryk 17-18, 163
Jasiska-Kania Aleksandra 183
Jaskiernia Jerzy 200
Jastrzbski Dominik 233
Jastrzbski Tadeusz 241
Jaworowicz Lech 241
Jegier Stanisaw 241
Jeneralski Bogusaw 363
Jeneralski Sawomir 363
Jesionowski Jerzy 272,291
Jethon Magdalena 289-290
Jeewska Marta 370
Jdrychowski Stefan 22, 102, 195
Jdrzejewski Wojciech 201
Jones Frank 120
Jourge Paulo 113
Jurek Marek 212-213
Jurkowska Wanda 44
Kabaciski Stanisaw 127, 138
Kaczmarek Robert 148
Kaczmarek Tadeusz 45
Kaczmarski J acek 84, 107
Kaczyska Marta 405, 411
Kaczyski Jarosaw 23-24, 45, 54,
82, 167-168, 226, 249, 259, 267,
320-321, 334, 339-340, 342, 375,
405,407-408, 412
Kaczyski Lech 18, 43, 54, 167-168,
249,259, 321,334
Kalabiski J acek 120
Kauyski Zygmunt 87-90, 119-120,
144, 180
Kamiski ukasz 192,412
Kamiski Mariusz 41, 156
Kania Dorota 46-47, 79-80, 104, 183,
189-190, 225-226, 264-265, 268,
292,371-372,410-411
Kapuciski Ryszard 99, 110-113, 184
Karczewski Lewin 101
Karnowski J acek 319
Kasman Leon 87, 108, 181, 196
Kasprw Rafa 167, 267-268
INDEKS OSB
419
Kaszkur W. 49
Kawalerowicz Jerzy 335
Kedaj Aleksandra 340-341
Kedaj Waldemar 340-341, 371
Kern Andrzej 212
Kewres Karol 91, 180
Kdzierska Dobrochna 122
Kipa Emil 101
Kisiel Stefan 299, 340, 365
Kiszczak Czesaw 48-49, 55-56, 64,
66-68, 75, 75-79, 115, 121, 143,
167, 200, 279, 286, 300, 384
Kleer Jerzy 107
Klein Alfred 194, 211
Klich Bogdan 403
Klimas Zbigniew 286
Klinke ukasz 191
Kliszko Zenon 195
Kosiski Jerzy 82
Kobuszewski J an 332
Kociba-Zabski Pawe 77
Kociniak Marian 273
Koestler Arthur 88
Kofman Wodzimierz 45
Koj Ewa 265
Kolarska-Bobiska Lena 161, 342
Kole Ryszard 44
Kolenda Zygmunt 403
Kolenda-Zaleska Katarzyna 403-405,
411
Koakowski Leszek 119, 301-302,
Komar Micha 36, 118-119, 145-148,
189, 365
Komar Wacaw 36, 118, 145-146,
185-186, 393
Komornicki Krzysztof 266
Komorowska Anna 405
Komorowski Bronisaw 30, 35, 46, 84,
163, 281, 289-290, 310, 326, 357,
360, 368, 374, 408-409
Komorowski W. 44
Konarska Agata 351
Konarski Wodzimierz 351
Konarzewska Wanda 307
Kondratowicz Tadeusz 311
Konieczny Jerzy 233, 237, 242
Kosierkiewicz Mirosaw 176
Kosiski Janusz 320
Kosmala Pawe 386-387
Kossak Wojciech 328
Kossoj Dawid 147-148
Kossoj Mendel zob. Komar Wacaw
Kowalczyk Alicja 260
Kowalczyk Stanisaw 380
Kowalczyk Tadeusz 237, 260
Kowalski Aleksander 196
Kowalski Pawe 375
Kozera Andrzej 339
Kozie-Poldewski Krzysztof 194, 211
Kozowski Adam 242
Kozowski Krzysztof 54, 75, 163
Kozowski Piotr 288
Kozubal Maria 393
Koniewski Kazimierz 87, 90, 122,
179-180
Kracik Stanisaw 403
Krakus ppk 191
Krall Hanna 57, 111, 118
Kraskowski Leszek 267
Krasnowska Violetta 267
Kjrasowski Robert 81
Krasucki Witold 167
Krasko Piotr 312, 330, 402
Krasko Tadeusz 329-330, 402
Krasko Wincenty 329, 365, 402
Krogulec Jerzy 242
Kroll Bogdan 80
Kron Ryszard 127
Krl Amadeusz 214
Krl Marcin 147
Krl Marek 174, 214-216, 226
Krl Paulina 214
Krl Wacaw 66
Krlik Zbigniew 389
Krlikowski Andrzej 297, 299, 369
Kruczek Adam 185
Kruczkowska Maria 30
Kruczkowski Leon 87
Kruczkowski Zdzisaw Andrzej 30,46
Kruszona Lech 214-215
Krye Andrzej 266
Krzaklewski Marian 260, 347-348
Krzemie Edward 30
Krzemie Ignacy 30-32
Krzemie Leszek 97, 182
Krzemiska Anna 116
Krzemiski Adam 116-117, 122, 186
Krzemiski Stanisaw 116
Krzyszycha Krzysztof 250
Krzywonos Henryka 405
Kuber J oanna 44
Kublik Agnieszka 18, 40-42, 47, 48, 78,
268, 325
Kublik Andrzej 325-326
Kuczyska Teresa 82
Kuczyski Waldemar 43, 47, 211
Kudrycka Barbara 84
Kudybiski por. 116
Kukliski Ryszard 273
Ruleta Marian 70-71
Kuncewicz Maria 302
Kuncewicz Jerzy 302
Kupiecki Dariusz 72
Kurczab-Redlich Krystyna 301-307,
370
Kurnik Roman 354
Kuro J acek 49, 53-55, 61, 65-67, 70,
73, 79, 302, 334
Kurowski Stefan 102
Kuraki J acek 75, 269, 290, 311,369
Kurtyka Janusz 13, 18, 797, 244
Kutschera Franz 341
Kutz Kazimierz 335
Kwaniewska J olanta 13, 75, 201, 335
Kwaniewski Aleksander 13, 75, 17,
75, 84, 143-144, 163, 167, 170,
200-201, 203, 220, 222, 250,259,
262, 269-270, 314-318, 327-328,
334-335, 345, 347, 362, 366, 368
Kwiatkowska-Lass Barbara 245
Kwiatkowski Andrzej 347
Kwiatkowski Pawe 366, 374
Kwiatkowski Robert 40, 312, 317-321,
326, 334, 346-347, 363, 370
Kwiatkowski Stanisaw 40, 317
Labuda Grayna 49
Labuda Grzegorz 49
Lampe Alfred 393
Lange Oskar 29, 87, 779
Laskus T. 140
Latkowski Sylwester 167-168
Legowicz Jan 288
Legowicz Wiktor 286, 288
Lenin Wodzimierz 70, 155, 293
Lepper Andrzej 372, 399
Lesiak Jan 53-55, 66, 78, 259
Leski Krzysztof 78, 83, 323
INDEKS OSB
421
Lesz Aleksander 368
Leszek D. ps. Waka 315
Lewandowski Janusz 211
Lewiska Pelagia 98-99, 182
Libera Bogdan 163
Lichocka J oanna 324
Lidkiewicz Stanisaw 95, 182
Ligarski Sebastian 291, 371-372, 412
Lipiska Olga 293, 325, 328, 331-335,
371
Lipowski T. 140
Lipski Jan J zef 67
Lis Hanna 335, 340-343, 372
Lis Tomasz 106, 184, 281, 294-295,
335-336, 338-340, 342, 357, 371,
404-405, 411
Lis Wodzimierz 337, 339
Lisiecki Z. 158
Lisiewicz Piotr 183, 370, 411
Lisowski Micha 133
Lityski Jan 22, 28, 44-45, 66-68, 73,
79, 213
Ludwiczak Jan 245
Lutowicz Jadwiga 108
Lazarewicz Cezary 290
azarkiewicz Magdalena 187,
azarkiewicz Piotr 316-317
ski J acek 167, 267-268, 313-314
omicka Dorota 370
opieska Barbara 357
opuszaski Jan 208
uczywo Helena 8, 24-25, 27, 92
ukasiak Amelia 313
ukasiewicz Maciej 46, 160, 190
ukaszewicz Bogdan 212
ukaszewicz Jerzy 118
ysenko Trofim 21
ysiak Waldemar 80, 185
Macedoski Adam 72-73, 80
Machaa Tomasz 405, 411
Machnicki Wiesaw 351
Maciek Marta 266
Macierewicz Antoni 13, 30, 49, 62, 72,
75,82, 162-163,252,294
Maj Andrzej 70
Majchrowski Krzysztof 74, 80
Majchrzak Grzegorz 291, 371-372, 412
Majchrzak Krzysztof 384, 410
Majdak Wadysaw 149
Majkowski Andrzej 15, 228, 232, 250,
265
Makarenko Vadim 410
Makowski Aleksander 20, 163, 240-242,
247
Makowski Czesaw 20
Maksymiuk Janusz 398-399, 411
Malejczyk Konstanty229,345-346,398-
-399
Maleszka Lesaw 37-38, 46, 403-404
Macuysld Karol junior 363-364, 366
Macuysld Karol senior 339, 364-365,
374
Macuysld Witold 365
Mandalian Andrzej 14, i 6
Mann Wojciech 272
Marchais Georges 129
Mariesjew Aleksie j 148
Markiewicz Marek 227, 233-234, 238,
261,264-266, 268
Markiewicz Wojciech 191
Markuszewski Jerzy 316
Marosz Maciej 183, 188-190, 225, 265,
267,370-373,411
Maruard Jrg 218, 220-221
Marszaek Anna 267
Malankiewicz Jerzy 228, 232, 264
Matejewski 187
Matuszewski Stefan 195
Maziarski J acek 118-119
Maziarski Wojciech 185
Maziuk Tadeusz 223
Mazowiecki Tadeusz 43, 61-62, 75,202-
-203, 205, 207-208, 210-212, 218,
252, 295, 300, 306, 404
Mazur Edward 354
Mazur Franciszek 195
Mazurek Robert 47, 289-290, 292
Medgyessy Peter 172
Melchior Krzysztof 44
Meller Adam 409
Meller Marcin 409
Meller Stefan 409
Mencwel Andrzej 65
Merkel J acek 241-243
Miazek Ryszard 314-317, 347
Michalak Zenon 201, 225
Michalkiewicz Stanisaw 130
Michalski Cezary 45, 81
Michalski Krzysztof 161
Michniewicz Beata 89, 281, 290
Michniewicz Robert 281
Michniewicz Romuald 89, 281-283
M ichnik Adam 8, 13, 17-18, 20, 22-
-25, 28, 33, 36-37, 39-40, 42-43, 45,
47, 48-49, 53, 55-56, 61-78, 78-83,
114, 119, 130, 156, 176, 209, 228,
264, 265, 269-270, 299, 321, 325-
-326, 336, 371
Michnik Helena 20, 25
Michnik Stefan 44-45
Miecugow Brunon 284-285, 292
Miecugow Grzegorz 284-285, 290, 324-
-325, 357, 361, 404, 406-407, 412
Miedwiediew Dmitrij 339
Mielczarek Tomasz 226
Mietkowski Jan 270-272,291
Mietkowski Mieczysaw 19
Milduszka Beata 323
Mikoajczyk Edward 230-231, 344,
380,383,470
Mikoajczyk Stanisaw 179
Mikukiewicz Marek 242
Milczanowski Andrzej 17,43, 163, 233
Milewicz Ewa 24, 45, 65
Miller Leszek 155, 182, 201, 204, 259,
263-264, 321, 335
Miosz Czesaw 22, 88
Minc Hilary 180
Mindszenty J zsef 364, 374
Minkiewicz Teresa 365
Minkiewicz Wadysaw 365
Miodowicz Konstanty 53, 234
Mizerski Sawomir 171, 189, 191
Moczar Mieczysaw 36, 146, 357
Moczarski Kazimierz 393
Modlinger Jerzy 353, 373
Modlinger Jerzy Bernard 352-353, 373
Mojkowska Krystyna 128
Mojkowska Magorzata 128-129
Mojkowski J acek 116, 128-129, 187
Mojkowski Stanisaw 128-129
Molesta J acek 224-225
Modawa Tadeusz 291
Moojec Bolesaw 91
Mootow Wiaczesaw 94, 179
i
i
INDEKS OSOB
Morawski Kazimierz 241-243
Mordka Mozes zob. Morozowski M ie
czysaw
Morozowska Krystyna 398
Morozowski Andrzej 390-391, 398
Morozowski Mieczysaw 375, 391-398,
411
Mosz Tadeusz Andrzej 368-369, 374
Mroziewicz Krzysztof 176-177, 192
Murawski Jarosaw 265
Musia Filip 41
Naimski Piotr 72
Naja Wadysaw 262
Najar Sergiusz 368, 374
Najdus Walentyna 49-50
Najsztub Piotr 45, 336
Nacz Halina 320
Nacz Tomasz 259
Napirkowski Jerzy 236, 267
Natorf Wodzimierz 203-204, 225
Nawrocki 376
Nazarewicz Ryszard 362-363
Nazarewicz-Sosiska Katarzyna 362
Niedwiecki Marek 286-287
Niemczycki Piotr 321
Niemczycki Zbigniew 231, 265
Nierycho Andrzej 250, 268
Niesioowski Stefan 212
Nikliska Maria 312, 351
Nikolski Lech 321
Nimen-Skalska Zofia 33, 35
Nizieski Bogusaw 76
Nowacki Pawe 313
Nowak Andrzej 81, 155, 190
Nowikowa Li ja 35
Nowiska Ewa 165
423
Nowotko Marceli 91, 115
Nurowski Piotr 228-230,232,237,249-
-250, 260, 265
Ochab Anna 181
Ochab Edward 92, 180-181
Okrent Oskar 36
Okrent Regina 35-36
Olawiski Zygmunt 229-230
Olechowski Andrzej 170, 314
Olejnik Monika 18,48, 75, 78,269,276-
-277, 279, 281, 290, 291, 295, 357-
-358, 369, 390
Olejnik Tadeusz 80, 276-280, 390
Oleksy J zef 43, 94, 170, 182,191,317,
322-323, 327, 335
Oleksy Maria 322
Oleksy Micha 322
Olszaski Micha 174, 288
Olszaski Tadeusz 172, 174, 191, 288
Olszewski J acek 320
Olszewski Jan 13, 33, 39, 46, 75-76,
137, 213, 310, 312-313, 335, 360,
369, 398
Onyszkiewicz Janusz 302
Onyszkiewicz Wojciech 72
Orban Viktor 172
Ordon T. 126
Ordyski J an 266, 327
Orechwa Nikoaj (vel Mikoaj Kyszko
vel Mikoaj Malinowski) 19
Orleaski Marek 45
Orowski Witold 368, 374
Orwell George 88
Orze Romuald 324
Osiecka Agnieszka 364
Osiska Zofia 281, 284
)\ m\ k i B<>gdan 2 I 2
)sol>ka Morawski Edward 195
).sl iowska Jolanta 132
Eiiowski Marek 131-136, 187-188
)sho\ vski Kala 187
)\ vsiak Jerzy 307-308, 310
)\ vsiak Maria 308-309
)\vsiak Zbigniew 307-309
)/dowski )erzy 380
)zminkowski Violetta 412
>aeewiez Piotr 47
\ acli Eugeniusz 344
Myski Zdzisaw 137
*al i kot Janusz 13, 17, 40, 98
\ali woda Pawe 323
\ ilka Piotr 372
\aI ubicki Janusz 174
\ apala Marek 161, 354
\ apierkowski Andrzej 359
apierz Andrzej 313
Paradowska Janina 94, 155-158, 160-
-163, 169, 190-191, 307, 325
Passent Daniel 8, 90, 99, 103-109,
117, 119-120, 122, 127, 175-176,
183-184, 186, 192, 325,365
Pastusiak Longin 181
Piszyski Aleksander 107
Pawlak Waldemar 234, 237, 314, 316
Vrezyski Aleksander 344
Vreta Witold 366-367
Vrl Feliks 45
Vrl Ryszard 22,45
Vtrusewicz Kazimierz 21-22
Vtrusewicz Marta 20-22
P;kala Leszek 166
iaseeki Bohdan 359
Piasecki Bolesaw 359
Pieniak Stanisaw 360
Piesiewiez Krzysztof 3 16
Pietkiewicz Barbara 121-122, 187
Pietrusiski Wojciech 203
Pillardy Roman 297, >69
Pika Marian 73
Pineiro Janusz 1h allu lilf 167
Pionier ks. 134
Piotrowski Andrzej Wiktor 332-333,
371
Piotrowski Grzegorz 166
Piotrowski Mirosaw /<S6
Pitus Wiktor 199, 224
Patek Zenon 281, 383
Puaski Tadeusz M. 44, 185
Pochanke Justyna 3 12, 375, 402-403,
411
Pochanke Renata 402-403
Pociej Aleksander August 14, 16, 241-
-242, 267
Pociej Wadysaw August 16, 267
Podemski Stanisaw 122, 161, 169, 191,
193, 207, 225
Podgrski Jacek 249, 259
Podkowiski Marian 119
Pokora Wojciech 332
Polaczek-Bigaj Marta 225
Polak Zygmunt 57, 60
Polewoj Borys 148, 189
Poawski Zbigniew 245
Pomianowski Jerzy 301-302
Popiel Barbara 44
Popieuszko Jerzy 122, 145, 166, 281,
300, 302
Poprzeczko Dobrostaw 129
Poprzeczko J acek 128-131
INDEKS OSB 425
Pospieszalski Jan 322
Powojewski Zbigniew 90
Poznaska Krystyna 29
Praniewski Leonard 241, 243
Prawin A nna 103, 119
Prawin Jakub 103-104, 119, 183
Prekurat Wadysaw 89
Protasiuk Arkadiusz 42, 47
Przda Sawomir 345-346, 372
Przedpeski Andrzej 247
Przenicki Krzysztof 45
Przewonik Andrzej 129
Przywieczerski Dariusz 228, 236, 243,
249, 266
Putrament Jerzy 22, 86, 102, 107, 177-
-178
Pyjas Stanisaw 132
Pytlakowska Krystyna 116
Pytlakowski Jerzy 168
Pytlakowski Piotr 116,166-170, 191
Rabinowicz Wodzimierz 44
Raczek Tomasz 89
Raczkowski Marek 164, 191
Radgowski Micha 87, 91-92, 96, 99-
-101, 110, 116-117, 119, 178-182,
184, 186-187
Radkiewicz Stanisaw 20
Radziszewska Iwona 353
Radziszewski Piotr 353, 372
Rapaczyska Wanda 27-28, 45, 264,
321
Rakowski Mieczysaw Franciszek 85, 87,
91-94, 96, 100, 106-108, 117, 127,
142-145, 165, 178, 181-182, 203,
233, 241, 297, 355, 384
Rayzacher Andrzej 132, 147
Rayzacher Maciej 147
RbalskiA . 130
Rechowicz Marian 359
Redlich Jerzy 301
Reich-Ranicki Marcel 115, 185-186
Reiff Ryszard 186
Resich Krzysztof 311
Resich Zbigniew 311,370
Resich-Modliska Alicja 311-312
Reszczyski Wojciech 285, 354
Richardson Monika 330, 345
Rodowicz J an Anoda 97
Rogowski Piotr 62, 77
Rogowski Sawomir 326
Rokita J an Maria 155, 190
Rokoszewski Kazimierz 118
Rolicki Janusz 329
Romaszewska Agnieszka 130
Romaszewska Zofia 39, 46
Romaszewski Zbigniew 72
Romiszewska Beata 188
Romkowski Roman 19
Rosiak Marek 375
Rostowski Jan Vincent 266, 369, 374
Rotfeld Adam Daniel 15
Raski J zef 223
Rycki Andrzej 161
Rusin Kinga 312
Rusko Andrzej 232
Rutkiewicz Andrzej 44
Rutkiewicz Maria 90-91
Rybczyska-Flolland Irena 127-128, 187
Rybicki Andrzej 389, 411
Ryciak Igor 185
Rykowski Zbysaw 122, 143
Rymarz Ferdynand 129
Rymkiewicz Jarosaw Marek 82
Rywin Lew 76, 155-156, 228, 259,
263-264,265, 321
Rzepliski Andrzej 161
Sachs Jeffrey 203
Sadliski Andrzej 286
Sakiewicz Tomasz 81, 324, 399
Salaski Krzysztof 302
Samet Leon 44
Samet Zofia 44
Samsonowicz Henryk 75
Sarewicz Zdzisaw 187, 302, 306
Sartre Jean-Paul 71-72
Sasin J acek 353
Sasin J zef 354
Sawicka Beata 14, 190
Sawicki Karol 297, 344
Savimbi Jonas 185
Schaff Adam 86, 95, 178, 182
Schetyna Grzegorz 84, 289
Schnepf Ryszard 343
Sebastian Tim 364
Sekielski Tomasz 398
Sellin Jarosaw 260, 346
Semka Piotr 41, 75, 130, 269,290-291,
310,312- 314,369
Serafin Wadysaw 399
Seremet Andrzej 373
Sfard Leon 44
Sianecki Bolesaw 285, 292, 406, 412
Sianecki Tomasz 285, 406
Sibilski Ryszard 387-388
Sibilski Wawrzyniec 388-389
Sibilski Wadysaw 387
Sicdzikwna Danuta I nka 323
Siemitkowski Zbigniew 54, 163, 267,
3 I 4
Siemoniak Tomasz 315
Sienkiewicz Krystyna 332
Sierocki Marek 286
Sikora Ireneusz 57-58
Sikorski Radosaw 33, 144, 343
Silbiger Rachela 181
Siwek Sawomir 226
Siwiec Marek 199-200, 210, 220, 222,
225
Skalski Ernest 33-35, 46-47, 113, 185
Skodowski Tomasz 322
Skorus J acek 318
Skowroski Krzysztof 288-289, 307, 327
Skowroski Rudolf 240-241, 243, 267
Skrzyski Piotr 76, 78, 83
Skulska Wilhelmina 30, 301
Sabicki Jerzy 297, 299
Sonimski A ntoni 106
Smolar Aleksander 49-50
Smolar Eugeniusz 49-53
Smolar Hersz zob. Smolar Grzegorz
Smolar Grzegorz 49-50
Smole Robert 161
Snopkiewicz J acek 318, 331, 355-361,
369, 371-373
Sobala Jacek 288-289
Sobczyk Genowefa 145
Sobczyski Z. 112
Socha Jan 127
Sojak Radosaw 372
Sokorski Wodzimierz 270-271, 291
Sol orz Zygmunt 77, 227-230, 232-237,
239-240,244-247,250,259-264,265-
-266, 268, 336, 342, 346, 372
Solska-Czerska Joanna 128, 131, 156,
171-172, 191
Soowow Micha 220
INDEKS OSB 427
Sowa Kazimierz 408-409, 412
Sowa Marek 408
Sroczyski Grzegorz 371
Sroka Tadeusz 126
Stalin J zef 47, 87, 779, 364
Stampf1Stanisaw 270, 341
Stanescu Boena Marta 241
Staniewski Edward 73
Staniszkis Jadwiga 148
Stankiewicz Ewa 38
Starewicz Artur 29, 90, 108, 180
Stasiski Maciej 38-39, 46
Staszewski Stefan 43, 47, 92, 181, 365
Stauffenberg Claus von 115
Stefanek Krzysztof 193, 207
Stefanowicz Janusz 134
Stpie Marian 160
Stpie Tadeusz 158-159, 190
Stolzman Maria 226
Stomma Ludwik 164
Stomma Stanisaw 164
Strasser Danuta 44
Straszewski Konrad 383
Streja Stanisaw 329
Stremecka Marta 190
Strzemiecki Roman 134
Strzyczkowski Kazimierz 194, 211-212,
225-226
Suboti Magorzata 369, 371
Suboti Milan 355, 373, 399-401, 403-
-404
Suchocka Hanna 16, 54, 137
Suesser Jean Robert 302
Sulik Bolesaw 232
Syczewski Gwidon 361
Szaranowicz (Saranovi) Bosilijka 367
Szaranowicz (Saranovi) Radomir 367
Szaranowicz Wodzimierz 367
Szczepaski Maciej 293-294
Szczepkowska Joanna 17-18
Szczypiorski Adam 114-115
Szczypiorski Adam, syn Andrzeja 115
Szczypiorski Andrzej 114116,185, 365
Szechter Ozjasz 20, 24-25
Szelepin Aleksander 93
Szeliga Zygmunt 99, 108, 118, 120-121
Szendzialarz Zygmunt upaszka 324
Szer Wacaw 44
Szeremietiew Romuald 241
Szlachcic Franciszek 109
Szlajfer Henryk 130
Szmajdziski Jerzy 164, 199, 201
Szopski T. 124-125
Szostkiewicz Adam 169, 191
Szmul Web 393
Szperkowicz Jerzy 57-60, 79
Sztachelsld Jerzy 22
Szumowski Maciej 194, 211-212
Szwagrzyk Krzysztof 45
Szymanek-Deresz J olanta 252
Szymborska Wisawa 75, 285
Szymczycha Dariusz 262
leszyska Hanna 334
mietaski J zef 99
nieg-Czaplewska Liliana 372
nieko Stefan 226
wietlik Elbieta 44
wichowicz Tadeusz 265,267
wicicki Marcin 202
wicicki Mateusz 272
wiczkowski Bogdan 167
Tabkowski Sawomir 202, 205, 210
Taboryska Lena 44
Taboryski Micha (Mojesz) 19-20
Targalski Jerzy 81, 292
Tarka Krzysztof 185
Taub Magorzata 45
Temkin Barbara 181
Terentiew Nina 328-331, 371
Terentiew Robert 329
Terlecki Marian 249, 312, 344, 360
Tobiasz Leszek 15
Toeplitz Krzysztof Teodor 88, 136-137,
188
Tomporski Marek 351
Topaow Walery 201
Toraska Teresa 21, 45, 327-328, 330,
371
Trzeciak-Pietkiewicz Barbara 330, 345
Turkowski Krzysztof 260-261
Turowski Tomasz 15
Turski Andrzej 177, 274-275, 281, 286,
291, 344
Turski Marian 99, 101, 109-110, 122,
144, 184
Turski Ryszard 96
Tusk Donald 126, 148, 154-155,
194, 211-212, 223, 281, 289-290,
340-341, 369, 408
Tuszyska Agata 189
Tych Feliks 180
Tyrmand Leopold 88-89, 180, 189
Tyszkiewicz Beata 241-243, 268
Ungier Marek 200, 220
Urban Jerzy 38, 46, 56-57, 61, 64, 75,
79, 99-100, 106-108, 143, 164-166,
182, 184, 193, 202, 215, 269-270,
295-297, 312, 329, 331, 344,
383- 384,410
Urbankowski Piotr 312
Urbaski Andrzej 323-324, 336
Wachowski Mieczysaw 235, 237, 366
Wajda Andrzej 178, 409
Walendziak Wiesaw 260, 313
Walichnowski Tadeusz 383
Waligra Grzegorz 80, 192
Waliszewska Joanna 83
Walter Boena 312, 402
Walter Mariusz 8, 230, 279, 299,
312, 336, 344, 376-377, 380-381,
383-386, 390,470
Wasa Lech 10, 62, 65-66, 74, 133, 144,
169, 227, 234-235, 238, 240, 279,
281, 294, 310, 334, 342, 347, 366
Wancer Jakub 312
Waniewicz Irena 127
Wasilewska Wanda 393
Wdoowski Mirosaw 190
Weiss Klaudiusz 44
Wejchert J an 376, 378-380, 385, 387,
410
Welnicki Tomasz 261
Wencel Grayna 242
Werblan Andrzej 87, 92, 96, 179
Wgrzyn J zef 343-345, 352-353
Wichrowsld Robert 409, 412
Widacki Jan 161
Wieczorkiewicz Pawe 39, 47
Wielopolska Anna 235, 265-267
Wierzchoowski Grzegorz 191
Wickowski 376
Wilczek Mieczysaw 202-205, 225
INDEKS OSB
429
Wildstein Bronisaw 11, 41, 148, 169,
171, 175, 191, 220, 323-325, 328
Wilhelmi Marek 320
Wilhelmi Roman 335
Wilker-Skalski Jerzy 33
Winawer Wodzimierz 37
Winiawski Leon 114
Winnicka Ewa 169, 191
Wiszniewicz J oanna 20, 45
Winiewska Elbieta 242
Winiewski Andrzej 161
Winiewski Micha 331
Winiewski Sawomir 167
Wadyka Wiesaw 94-96, 128, 142-143,
169-170, 177, 180, 182, 188-189,191
Wohl Pawe 44
Wojciechowski Janusz 375
Wojewdzki Jakub 184, 31 1, 331
Wojtulewicz Edward 376
Wolaski Ryszard 291
Woliska-Brus Helena 27
Wolski Marcin 273
Woek Tomasz 219-220
Wooszaski Bogusaw 319-320, 370
WoyCiechowski Andrzej 84
Woniak-Starak Anna 242
Wjcik Piotr 261
Wjcik Teresa 411
Wjcikiewicz J zef 161
Wycieki Kazimierz 219
Wrona Marcin 313-314
Wroski Pawe 42
Wrbel Jan 104
Wrblewska Wanda 103
Wrblewski Andrzej 101-102, 183
Wrblewski Andrzej Krzysztof 99-102,
107, 182-183
Wrblewski Tomasz 103, 183
Wrzesiska Barbara 332
Wujec Henryk 35, 72
Wujec Ludmia 35
Wybranowski Wojciech 192
Wyrzykowski Mirosaw 386
Wysocka-Schnepf Dorota 343
Wyszkowski Krzysztof 223
Zabawski Jan 19
Zacharski Marian 17-18, 43, 163, 314
Zachczyska Paula 44
Zadora Jerzy 368
Zakrzewski Rafa 47
Zalewska Luiza 268, 341, 372
Zalewski Maciej 226
Zaucki Andrzej 15
Zambrowski Antoni 179
Zambrowski Roman 87, 92, 108, 179,
195
Zambrowski Stefan 108
Zaorski Andrzej 273, 313
Zarbski Andrzej 232, 294
Zawadzki Aleksander 195
Zderkiewicz Lech 274
Zdrojewski Bogdan 84
Zechenter Anna 12, 80
Ziegler-Brodnicka Ewa 272,291
Zieliski Jan 386
Zieliski Sawomir 285-286, 339,
346-347, 372
Ziembiski Wojciech 74
Ziemkiewicz Rafa Aleksander 77, 81,
323-324
Zimiski Jerzy Maciej 407-408, 412
Zimiski Wojciech 407
Zimowski Jerzy 162
Ziobro Zbigniew 167, 267, 321, 371
Zoll Andrzej 238
Zwiefka Agnieszka 362
Zwiefka Tadeusz 360-361, 373
Zwinogrodzka Wanda 323
Zybertowicz Andrzej 81, 346, 372
Zych Bronisaw 51, 286
Zyms Wojciech 339
akowski }acek 11, 148-155, 171,
189-190, 327, 336
elezik Jacek 238
emek Grzegorz 239, 241, 249, 266-
-267, 385
emek Izabela 241
emek Kamila Dorota 241
ochowski Ryszard Jacek 360
kiewski Stefan 86-87, 91, 96, 177,
182
taniecki Zbigniew 182
Zrawski Kazimierz 359-360
uawski Marek 320
Zwan Janusz 131
yowski Zdzisaw 252

Kania Resortowe Dzieci Media PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kania Resortowe Dzieci Media PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RESORTOWE DZIECI

You might also like