Katalog Wystwy Wartość Dodana. Światowy Design Z Polski

WARTOŚĆ DODANA
ŚWIATOWE WZORNICTWO Z POLSKI

Katalog wystawy / Warszawa 2009
ADDED VALUE
GLOBAL DESIGN FROM POLAND
Exhibition catalogue / Warsaw 2009
Wystawa zorganizowana w ramach prowadzonego przez Instytut The exhibition is organized within the key project of the Institute
Wzornictwa Przemysłowego kluczowego projektu „Zaprojektuj of Industrial Design ‘Design Your Profit. Improvement
Swój Zysk. Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez of the competitiveness of enterprises through the application
zastosowanie wzornictwa” of design’
Organizator wystawy i wydawca katalogu Exhibition organized and catalogue published by

Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o. Institute of Industrial Design, Ltd
ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa Świętojerska Street 5/7, 00-236 Warsaw
www.iwp.com.pl www.iwp.com.pl
Kuratorzy wystawy Beata Bochińska, Krzysztof Bielski Exhibition curators Beata Bochińska, Krzysztof Bielski
Komisarz wystawy Ewa Siemieńska Exhibition manager Ewa Siemieńska
Scenografia Maciek Jurkowski Scenography Maciek Jurkowski
Redakcja katalogu Ewa Siemieńska Catalogue editing Ewa Siemieńska

Tłumaczenie Idiomas s.c. Biuro Tłumaczeń Translation Idiomas s.c. Biuro Tłumaczeń
Projekt graficzny Piotr Tarasiuk Graphic design Piotr Tarasiuk
Makieta Jakub Kozik Model Jakub Kozik
Projekt okładki Maciek Jurkowski, Ewa Czarska, Cover design Maciek Jurkowski, Ewa Czarska,
Małgorzata Dubowiak Małgorzata Dubowiak
Druk Omikron Sp. z o.o. Print Omikron Sp. z o.o.
stopka.indd 04 9/27/09 3:49:29 PM

SPIS TREŚCI
CONTENTS
6 Wzornictwo – poszukiwana wartość dodana 52 PROJEKTOWANIE UNIWERSALNE / UNIVERSAL DESIGN

Design – The Search For Added Value Dobre projektowanie umożliwia, złe projektowanie
Beata Bochińska ogranicza
Good Design Enables, Bad Design Disables
12 7 x TAK Itta Karpowicz-Starek
7 x YES
Krzysztof Bielski 62 ERGONOMIA / ERGONOMICS
Aby ludziom pracowało się lepiej i wygodniej
16 RODZIMOŚĆ / TRIBAL May People Work Better And In More Comfort
Imperialny plecak z regionalnym dziedzictwem. Iwona Palczewska
O tożsamościowej karcie dań nie(d)ocenionej w projektowaniu
An Imperial Rucksack Filled With Regional Heritage. 74 ESTETYKA / AESTHETICS
Reflections On The Embedded Bill Of Fare, Much (Under) Estetyka – immanentna wartość designu
Valued In Design Aesthetics – An Immanent Value Of Design
Tomasz Szlendak Janusz Krupiński
28 POTENCJAŁ PRZEMYSŁU / POTENTIAL OF THE INDUSTRY 88 TECHNOLOGIE CYFROWE / DIGITAL TECHNOLOGY

GOW – Gospodarka Oparta na Wzornictwie Na początku projektowania jest matematyka
Not Only KBE But DBE – The Design-Based Economy Mathematics – The Point Of Departure In Design
Krzysztof Gulda Władysław M. Turski
40 INŻYNIERIA / ENGINEERING 100 Eksponaty na wystawie „Wartość dodana.

Inżynieria i projektowanie – praktyczne partnerstwo Światowe wzornictwo z Polski”
Engineering And Design – A Partnership In Practice Exhibits at the exhibition „Added Value.
Wanda Modzelewska Global design from Poland”
stopka.indd 05 9/27/09 3:49:29 PM

WZORNICTWO
– POSZUKIWANA WARTOŚĆ DODANA
Na naszych oczach, praktycznie na całym świecie, rozpadł się dotychczasowy porządek

społeczny, ekonomiczny, kulturowy. Dla Polaków, którzy zaledwie dwadzieścia lat temu wyrwali
się z oparów absurdu centralnego zarządzania, zmiana w skali globalnej nie znalazła początkowo
wielkiego zainteresowania ani opinii społecznej, ani opiniotwórczych mediów. Zajęci sobą
i mozolnym oswajaniem nowej rzeczywistości, nie poświęciliśmy dostatecznej uwagi zmianom,
które wpłynęły na funkcjonowanie współczesnego świata. A zmiany te wymuszają poszukiwanie
nowych wartości dodanych. Oczekują ich nowi, globalni klienci, pochodzący obecnie z różnych
6 kultur i społeczności, do których my sami także się zaliczamy. Kto tego nie zrozumie, nie będzie
mógł dostarczyć im właściwych, konkurencyjnych produktów. Materialnych i niematerialnych.
Polską odpowiedzią na te poszukiwania jest połączenie tradycji wzornictwa jako dyscypliny
Beata Bochińska
dodającej wartości przedmiotom z nowoczesną koncepcją „produktu otwartego”.
historyk sztuki; prezes Instytutu
Wzornictwa Przemysłowego;
kurator wystawy „Wartość dodana. Ponad granicami
Światowe wzornictwo z Polski” Rewolucja technologiczna skuteczniej wymazała z mapy granice niż rozdanie paszportów.
Jak ogłosił w swoim bestsellerze Thomas L. Friedman, świat się „spłaszczył”. Miliony ludzi,
w setkach kultur, zaczęły przenosić się w przestrzeni dzięki dostępowi do Internetu, nie ruszając
się z domu, niemalże za darmo. Świat przyspieszył, na masową, niespotykaną dotąd skalę.
Ludzie poznają inne kultury, inne modele zachowań, o których nie mieli do tej pory pojęcia.
Obcy sobie zaczęli się komunikować i przede wszystkim uczyć się od siebie nawzajem. Style
życia, gdzie kluczową kategorią jest wybór, zaczęły się upodabniać. Już nie rodzina, nie państwo,
ani nawet nie grupy wyznaniowe kształtują postawy i wartości determinujące wybory.
Nastał czas indywidualnych decyzji. Korzystanie z różnych wzorców i współuczestnictwo
pojedynczych osób, zarówno w tworzeniu, jak i konsumowaniu dóbr stało się podstawową
zmianą, której konsekwencje trudno dzisiaj nawet przewidzieć.
Dwadzieścia lat temu, gdy Polska wkraczała w świat prawdziwych relacji rynkowych, ten rynek
właśnie zaczął się przeobrażać w takiej skali, przy której rewolucja przemysłowa wydaje się być
zjawiskiem marginalnym. Rzeczywistością jest dzisiaj świat, w którym klient staje się
współproducentem, gdzie tradycyjne usługi znikają z rynku, zastępowane samodzielną obsługą,
a dostęp do wiedzy jest krytycznym argumentem przeciwko wykluczeniu z gry społecznej
czy rynkowej. Już nie państwa, nie korporacje, ale jednostki tworzą, produkują i konsumują
dobra w skali globalnej, i napędzają rozwój całych społeczności. Ta fundamentalna zmiana
wywraca wszelkie dotychczasowe metody pracy, procesy zarządzania, modele biznesowe.
Interaktywny udział odbiorców wymusza ewolucję metod zarządzania rozwojem nowego
produktu, logistyką dostaw, handlu, relacjami z klientem. Dzisiaj nie cena, ale wartości dodane
stały się najważniejszymi argumentami przy dokonywaniu wyboru, również dlatego,
że coraz więcej produktów udostępnianych jest za darmo (np. oprogramowanie).
katalogi_wstep bbo++.indd 6 5/11/09 9:07:04 AM

DESIGN
– THE SEARCH FOR ADDED VALUE
Before our very eyes, social, economic and cultural order is collapsing across what amounts
to almost the entire world. For Poles, who barely twenty years ago tore themselves free from the fog
of an absurd centralist system, these changes on a global scale at first roused no significant interest,
not on the part of public opinion and not on the part of the opinion-forming media. Focussed
inward on ourselves and on the laborious business of becoming habituated to the new realities,
we failed to devote enough attention to the changes which have had an impact on the way
the contemporary world functions. But those changes are compelling us to go in search of new
added values. The new, global clientele expects no less; a clientele which now originates from 7
a variety of cultures and societies; a clientele among which we ourselves number. Anyone who fails
to comprehend this will be incapable of providing suitable and competitive products. Material
Beata Bochińska
and non-material. Poland’s response to this search is to link the tradition of design as a discipline
art historian; President of the
endowing objects with added value to the modern concept of the ‘open product’.
Institute of Industrial Design;
curator of the ‘Added Value. Global
design from Poland’ exhibition Beyond borders
The technological revolution has erased borders far more effectively than issuing passports could ever
have done. As John Friedman announced in his bestseller, ‘the world is flat’. Thanks to Internet
access, millions of people from hundreds of cultures have begun to move around in space without
even leaving their homes, and little short of free, at that. The world is taking off on a hitherto unheard
of scale. People are encountering cultures and behavioural models of which they had had no idea
until now. Strangers have started communicating and, first and foremost, learning from one another.
Lifestyles, where the key category is choice, are starting to resemble each other. Now it is neither the
family nor the state, it is not even religious faiths which are shaping the foundations and values
determining choice. The time of the individual decision has come. Making the most of a variety
of examples and the participation of individuals in both the creation and consumption of goods,
constitutes a change so fundamental that it is difficult, at present, to foresee the consequences.
Twenty years ago, when Poland stepped forth into the world of real market relations, that same
market began to undergo a metamorphosis on such a scale that the industrial revolution pales into
insignificance alongside it. Today’s reality is a world wherein the client becomes a partner in
manufacture, where traditional services are vanishing from the market, to be replaced by
self-dependent service, and where access to knowledge constitutes a crucial argument against
exclusion from acting in social or market terms. Now it is neither the state nor the corporations, but
individuals who are designing, manufacturing and consuming goods on a global scale and driving
the development of society in its entirety. This fundamental change overturns every single method
of work, every single management process and every single business model we have known
to date. The interactive participation of end-users has forced an evolution in the methods by which
new product development, the logistics of distribution, sales and client relations are managed.

Już nie państwa i nie
korporacje, ale jednostki
tworzą, produkują i konsumują
dobra w skali globalnej.
I napędzają rozwój całych
społeczności.
Przykładem takiego udostępniania za darmo jest słynny laptop za 100 dolarów, zaprojektowany
przez Yves’a Behara (był prezentowany w IWP na wystawie na przełomie 2008/2009 r.). Został
udostępniony indywidualnym użytkownikom (dzieciom) w wielu krajach w modelu biznesowym,
gdzie instytucjami zamawiającymi projekt i produkt są organizacje non-profit, działające
we współpracy z rządami poszczególnych krajów. To nie sam produkt, lecz nowy model i dostęp
do edukacji był wartością dodaną, która zadecydowała o zakupie laptopów w masowej skali.
O te nowe wartości dodane rozpoczyna się wyścig. Dzisiejsza filozofia zarządzania relacjami
8 z klientem wykracza daleko poza tradycyjne normy obsługi i jest skupiona na oferowaniu mu
takiej wartości, która spowoduje, że będzie lojalny przez długie lata. Aby założenie to sprawdziło
się także w praktyce, firma powinna spełnić indywidualne oczekiwania klienta, a także
zaoferować coś więcej – wartość dodaną, której ten dzisiaj się nie spodziewa i nie oczekuje.
Wraz z indywidualizacją odbiorcy praktycznie wszystko trzeba zaprojektować od nowa. Począwszy
od wykreowania nowych zachowań klienta, przez usługę dla niego stworzoną, po nowe produkty
materialne, które będą dawały dostęp do tych usług. Tego oczekuje od nas dzisiaj nowy,
lepiej wyedukowany i współuczestniczący klient. Oczekuje zaprojektowania interakcji!
Nowe wartości
Pojęcia takie jak ekologia, oszczędność energii, zrównoważony rozwój, projektowanie
uniwersalne, przestały być traktowane jako kosztowana ekstrawagancja dostępna dla krajów
rozwiniętych, stały się koniecznością. Kontrolowanie zużycia energii przez ponadnarodowe
organizacje będzie wpływało na preferowanie produktów dbających o jej oszczędność.
Nie tylko prospołeczna postawa, ale głównie rachunek ekonomiczny nakłoni producentów
do zamawiania tego typu projektów.
Zmiany demograficzne (starzenie się społeczeństw), migracje ludności ku miastom oferującym
lepszą jakość życia, kończące się zasoby surowców oraz szybkość rotacji dóbr konsumpcyjnych
podważyły dotychczasowe strategie firm, wymuszając zmiany. I tutaj pojawia się miejsce
na nowe projektowanie. Projektowanie innowacyjne, znacznie lepiej dostosowujące produkty
Wartością dodaną wzornictwa
jest umiejętność otwierania się
do indywidualizowanych potrzeb klientów, nawet – a może zwłaszcza – jeśli projektant korzysta
na potrzeby klientów
z dotychczasowych technologii.
pochodzących z różnych kultur Poszukiwania „produktów otwartych”, pozostawiających miejsce na interakcję i dostosowanych
(bez ich wartościowania), do postępujących zmian stylów życia, jest nową wartością dodaną, którą może zaoferować
zastosowanie technologii, projektant. Wartością dodaną wzornictwa jest umiejętność otwierania się na potrzeby klientów
badań i informacji oraz pochodzących z różnych kultur (bez ich wartościowania), zastosowanie technologii, badań
wykorzystanie zdolności i informacji oraz wykorzystanie zdolności produkcyjnych w nowym kontekście potrzeb.
produkcyjnych w nowym Na styku kultur i dla pojedynczego klienta trzeba projektować produkty inaczej i do tego nie
kontekście potrzeb. są przygotowane dzisiejsze, tradycyjnie zarządzane firmy z inżynierami rozwiązującymi głównie

It is neither the state nor Nowadays, it is added values, and not price, which constitute the most crucial arguments when
the corporations, but individuals making a choice, and this is, in part because more and more products are becoming available free
who are designing, of charge, freeware being a case in point. One such instance of a product offered at no charge is
manufacturing and consuming Yves Béhar’s famous $100 laptop, presented at the IWP as part of an exhibition which ran from the
goods on a global scale. end 2008 to early 2009.
And driving the development It has been made available to individual users, children in numerous countries, under a business
of society in its entirety. model whereby the institutions commissioning the design and the product are non-profit-making
organisations working in conjunction with the governments of the individual countries concerned. 9
It was not the product itself, but the added values in the form of the new business model and the
access to education which were the decisive factor in the mass purchase of the laptop.And it is these
new, added values which are the departure point. Nowadays, the philosophy of client relations
management has gone well beyond the traditional standards of service, focusing instead on
offering the kind of value which will generate a loyalty lasting many years. In order for this
assumption to work in practice as well, companies need not only to fulfil the client’s individual
expectations, but to offer something more, an added value which he or she is neither anticipating nor
expecting.As the end-user is individualised, so, to all intents and purposes, the product must be
redesigned in its entirety. Beginning with the creation of new client behaviour, the process moves on,
via the services established on his or her behalf, to the new, physical products which will give access
to those services. It is this which today’s new and better-educated clients expect of us. They expect
interactive design!
New values
Concepts such as ecology, energy-saving, sustainable development and universal design are no
longer treated as costly extravagances accessible only to developed countries.
They have become an imperative. With energy consumption under the control of supranational
In design, added value lies
in the ability to open oneself
organisations, the ensuing impact will manifest itself in a preference for energy-saving products.
to the requirements of clients
It is not so much a public-spirited attitude as economic calculation which is inclining manufacturers
from a variety of cultural to place orders for this type of product. The demographic changes taking place as populations age
backgrounds, without passing and people migrate to the cities that can offer them a better quality of life, as well the dwindling
judgement on them, and in the store of raw resources and the rapid turnover of consumer goods, have all undermined companies’
skill to make use of technology, previous strategies, compelling them to change. And it here that the place of new design appears.
research and information, Innovative design, substantially more capable of adapting the product to the client’s individual
together with the ability requirements even, or, perhaps, particularly when the designer makes use of previous technology.
to apply manufacturing skills Seeking out ‘open products’, leaving a margin for interaction, and keeping abreast of the march
within the context of new of changing lifestyles; these are the new added values which a designer can offer. In design, added
requirements. value lies in the ability to open oneself to the requirements of clients from a variety of cultural

Poczucie obowiązku
i opowiadanie się po stronie
słabszych i mniej zamożnych,
wynikające z wartości
zaszczepionych przez instytucje
wychowujące pokolenia polskich
projektantów, nadało polskiemu
wzornictwu interesujący rys.
Jest nim „design demokra-
problemy techniczne. Siła innowacji nie tkwi w technice, technologii czy logistyce, tyczny”, dostępny
ale w projektowaniu nowego modelu usług i produktów, gdzie klient jest współuczestnikiem dla każdego, różnicujący
procesu tworzenia i sukcesu produktu na rynku! klienta, oszczędny w wyrazie,
ułatwiający życie, a jedno-
Wartość dodana… w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego cześnie przemyślany,
Czym zatem jest dzisiaj wzornictwo? Jak je definiujemy? Jakie ma konteksty? Czy polskie kreatywny i podbudowany
wzornictwo jest innowacyjne? Czy jest czytelne, akceptowalne dla odbiorców poza naszym naukowymi podstawami.
10 krajem, a jednocześnie ma rys rodzimości, który potrafi wykorzystać nasze odrębne obyczaje
i upowszechnić w świecie? Wystawą „Wartość dodana. Światowe wzornictwo z Polski” staramy
się odpowiedzieć na te pytania. Chcemy odnaleźć wartość dodaną polskiego wzornictwa.
Ta wystawa, mocniej niż niejeden manifest polityczny, pokazuje nasze społeczne przekonania.
Design bowiem to przede wszystkim komunikat, a zamykane w kształt i formę przedmioty więcej
mówią o wyznawanych przez nas wartościach niż deklaracje polityków czy komentarze mediów.
Od wielu pokoleń polscy projektanci, na przekór światu i otaczającej ich rzeczywistości,
sukcesywnie szukali realizacji marzeń i utopii. O przedmiocie piękniejszym, zdrowszym, lepiej
przystosowanym dla mniej sprawnych. Słynna meblościanka Kowalskiego, zaprojektowana
wiele lat temu i prezentowana nie tak dawno w IWP, jest doskonałym przykładem pokazującym,
że idea projektowania na masową skalę, dostępnego cenowo i pozostawiającego margines
na indywidualizowanie potrzeb, była naszą typową metodą myślenia o rozwiązywaniu
problemów projektowych.
Polscy projektanci, bardzo szybko poznając w ostatnich latach realia rynkowe i ich proste
w gruncie rzeczy mechanizmy, starali się „nie zagubić” tego, co we wzornictwie najważniejsze:
równowagi między funkcjonalnością, estetyką i upraszczaniem coraz bardziej komplikującego
się świata. Tak kształceni są projektanci wielu dyscyplin: mają poszukiwać nowych,
niestandardowych rozwiązań, najczęściej w obrębie dostępnych technologii.
Poczucie obowiązku i opowiadanie się po stronie słabszych i mniej zamożnych, wynikające
z wartości zaszczepionych przez instytucje wychowujące pokolenia polskich projektantów,
nadało polskiemu wzornictwu interesujący rys. Jest nim „design demokratyczny”, dostępny
dla każdego, różnicujący klienta, oszczędny w wyrazie, ułatwiający życie, a jednocześnie Społeczne zaangażowanie,
przemyślany, kreatywny i podbudowany naukowymi podstawami. Społeczne zaangażowanie, estetyczne wykształcenie
estetyczne wykształcenie i ideologiczna chęć zmian zaowocowały niesłychanie dziś poszukiwaną i ideologiczna chęć zmian
mieszanką kompetencji, dzięki którym globalne wzornictwo może powstawać w Polsce. Dzisiaj zaowocowały niesłychanie dziś
zaangażowanie rodzimego przemysłu i świadoma współpraca sfery publicznej z projektantami poszukiwaną mieszanką
może przyczynić się do nadania temu zjawisku skali masowej. kompetencji, dzięki którym
globalne wzornictwo może
powstawać w Polsce.

backgrounds, without passing judgement on them, and in the skill to make use of technology, The sense of obligation
research and information, together with the ability to apply manufacturing skills within the context and responsibility toward the
of new requirements. Products need designing differently at the point where cultures meet, as they less powerful and less wealthy,
do for the individual client. Traditionally run companies, where engineers primarily engage arising from the values injected
in solving technical problems, are not ready for this. The strength of innovation lies not in the into generations of Polish
technical, the technological or the logistic, but in the designing of new models for services designers by the educational
institutions they attended,
and products, with the client as a participant in both the process and the product’s market success!
has endowed Polish design with
11
a fascinated trait. This is the
Added value... at the Institute of Industrial Design
trait of ‘democratic design’,
What, then, is design today? How do we define it? What is its context? Is Polish design innovative?
accessible to all, differentiating
Is it clear and acceptable to end-users beyond the borders of our country, while still maintaining
between clients, sparing
the native traits which enable it to make the most of our individual customs and spread them across
of expression, simplifying life.
the world? In the exhibition ‘Added Value. Global design from Poland’, we have endeavoured
And, at one and the same time,
to respond to those questions. We would like to uncover the added value in Polish design.
well thought out, creative,
Despite the difficulties of the world and the realities surrounding them, successive generations of and founded on scientific
Polish designers have sought to make their dreams a reality. Dreams of more beautiful and healthier principles.
objects, better adapted to the needs of the less able. Kowalski’s famous room-divider, designed
many years ago and presented recently at the IWP, is a perfect instance, illustrating as it does that
the notion of designing for the mass market, applying accessible prices and leaving margins
for individualised requirements was our standard way of thinking about the solutions to design
problems. In recent years, while rapidly familiarising themselves with market realities and their
underlying mechanisms, designers have endeavoured not to lose sight of what is most crucial
to design: the balance between functionality, aesthetics, and the simplification of an ever more
complex world. It is thus that designers from a multitude of disciplines are educated: to seek out new
and unusual solutions, most frequently at the very limits of the available technology.
The sense of obligation and responsibility toward the less powerful and less wealthy, arising from the
values injected into generations of Polish designers by the educational institutions they attended, has
endowed Polish design with a fascinated trait. This is the trait of ‘democratic design’, accessible to
all, differentiating between clients, sparing of expression, simplifying life. And, at one and the same This blend of social enga-
time, well thought out, creative and founded on scientific principles This blend of social engage- gement, aesthetic education
ment, aesthetic education and an ideological desire for change has borne exceptional fruit in the and an ideological desire for
current quest for a medley of competences, thanks to which, global design might emerge in Poland. change has borne exceptional
Today, the involvement of our native industry and the witting collaboration between the public fruit in the current quest for
sphere and designers may indeed lead to the spread of this phenomena on a massive scale. a medley of competences,
thanks to which, global design
might emerge in Poland.

7 x TAK
„Wartość dodana. Światowe wzornictwo z Polski” to wystawa kontekstów, w których

– jak uważamy – polskie wzornictwo realizuje się mocno i dobrze. Jednocześnie to siedem
cech polskiego projektowania, które w całości tworzą unikalny potencjał. Rodzimość.
Przemysł. Inżynieria. Estetyka. Projektowanie uniwersalne. Ergonomia. Technologie cyfrowe.
Tylko siedem i aż siedem silnych stron światowego wzornictwa z Polski.
Polskie wzornictwo obejmuje szereg działań wpisujących się w aktualne i wartościowe światowe
12 trendy, takie jak projektowanie racjonalne, rodzimość, humanistyka. Ale jest też świadectwem
kolejnych zjawisk polskiej rzeczywistości, która ma na nie duży wpływ. Oczywiście nie możemy
oderwać się od historii i wynikających z niej konsekwencji. Jednak naszym celem nie jest
Krzysztof Bielski
retrospektywa, ale pokazanie, jakie jest wzornictwo dzisiaj, jak wiele warunków musi spełniać
dyrektor Pionu Upowszechniania
i jak wiele od niego zależy. Jesteśmy przekonani, że nastał już czas, aby te zależności
Wzornictwa w IWP;
kurator wystawy „Wartość dodana. uporządkować. Ta wystawa właśnie temu służy. Uporządkowaniu i pokazaniu potencjałów
Światowe wzornictwo z Polski” polskiego wzornictwa dzisiaj.
Projektantom mówimy: to są nasze, polskie mocne strony. Możecie, oczywiście bez ograniczenia
swojej kreatywności, z nich korzystać. Czy to zrobicie, czy też znajdziecie swoją indywidualną
drogę – to Wasz wybór. To są przykłady dobrych projektów, które najczęściej powstają
we współpracy z przedsiębiorstwem. Wdrożenie, produkcja i sprzedaż jest przecież
największym sukcesem dla projektu i projektanta.
Przedsiębiorcom pokazujemy, jakie wartości design może przynieść ich firmie.
Odwołujemy się do słynnej formuły: Dare to be different – odważcie się być inni.
Dzisiaj większość Waszych konkurentów ma te same albo podobne możliwości
technologiczne, a ich produkty – podobne cechy funkcjonalne. Co może Was wyróżnić,
to cechy emocjonalne oferowanych produktów. Tę wartość dodaną zapewnia właśnie
dobre wzornictwo. I to w nim należy upatrywać podniesienia konkurencyjności,
a co za tym idzie – zysków.
Wreszcie nam wszystkim, chcemy po prostu pokazać, czym jest dzisiaj polski design.
To pytanie zadawane jest dzisiaj bardzo często. Mamy nadzieję, że wystawa to wyjaśnia.
Chociaż, „Wartość dodana” to wystawa kontekstów, mówimy o nich poprzez obiekty:

przedmioty, prototypy, multimedialne prezentacje. Wszystkie one są jednakowo ważne
i wnoszą swój komunikat. Świadczą i potwierdzają. Wszystkie też są zwyczajnie piękne.
Hasło prof. Wandy Telakowskiej, twórczyni idei Instytutu: „Piękno na co dzień dla wszystkich”,
było wykładnią naszych wyborów. Autorem scenografii jest polski projektant wzornictwa.
To ważne, bo zależało nam również na głosie samego projektanta, aby forma przekazu
odciskała swój ślad na całym przedsięwzięciu.
katalogi_wstep kb++.indd 12 5/11/09 9:05:48 AM

7 x YES
‘Added Value. Global design from Poland’ is an exhibition of the contexts in which we consider
the accomplishments of Polish design to be powerful and of excellence. At one and the same time,
it also represents seven aspects of Polish design, which together create a unique potential.
The native character. Industry. Engineering. Aesthetics. Universal design. Ergonomics. Digital tech-
nology. A mere seven, yet as many as seven facets to world-class design in Poland.
Polish design encompasses a range of activities which are inherent to current trends of sterling
worth, such as rational design, native character and the humanities. But it is also a testimony 13
to further phenomena within the very Polish reality which has such an impact on them. We cannot,
of course, disengage from history and its consequences. However, our aim is not retrospection, but
Krzysztof Bielski
the illustration of what design is today, the many conditions it must meet and the many that depend
Director of Design Centre at the
on it. We are convinced that the time has now come set these dependencies in order. And that
IWP; curator of the exhibition
‘Added Value. Global design is purpose this exhibition is to serve. To set things in order and present Polish design as it is today.
from Poland’ To the designers, we are saying: here are our strengths, Polish strengths. Of course you can take
advantage of them, within the bounds of your creativity. Whether you do so, or whether you find
your own, individual way, is your choice. These are examples of good design, which more often
that not, have emerged in collaboration with business. Implementation, manufacture and sales are,
after all, the greatest of successes for design and designer alike.
To the entrepreneurs, we are saying: We hereby present you with the kind of values that design can
bring to your companies. We are invoking the well-known mantra: Dare to be different. Nowadays,
the majority of your competitors either have the same technology as you do, or similar. And their
products have similar functional characteristics. But what can constitute a distinguishing factor
are the emotional features of the products you offer. This added value is one that can be assured
by good design. And it is to good design that you need to look in order to increase both your
competitiveness and the profits that go hand in hand with it.
And finally we say to everyone: we would simply like to present the answer to a question.
What is Polish design today? This is a question very often asked nowadays. We hope that
the exhibition will serve to explain.
Although ‘Added Value’ is an exhibition of contexts, our means of discussion are artefacts; objects,
prototypes and multimedia presentations. Every single one of them is significant and carries its own
message. They all testify and affirm. They are all ordinarily beautiful. The motto of the Institute’s
founder, Telakowska, was ‘Beauty for the everyday and for everyone’ and in all seven contexts, this
was the index for the choices we made. The exhibition’s setting and arrangement has been created
by a Polish designer. This is crucial, since we also depended on the voice of the designer himself
in order to ensure that the mode of delivery put its own stamp on the entire enterprise.

Projektantom mówimy: Integralnymi częściami wystawy są katalog i film. Katalog to prezentacje, analizy i komentarze
to są mocne strony naszego, do poszczególnych kontekstów wzornictwa. Napisali je eksperci. Często są to teksty polemiczne,
polskiego wzornictwa. Możecie, ponieważ, naszym zdaniem, potrzeba nam dzisiaj takiego dopełnienia i głębszej refleksji,
oczywiście bez ograniczenia a nie tylko konstatacji faktów. W filmie proponujemy inny sposób spojrzenia na projektowanie
swojej kreatywności, z nich – jako na interdyscyplinarny proces: od edukacji projektantów, przez koncepcję projektową
korzystać. Czy to zrobicie, i analizę potrzeb klienta, po współpracę z producentem. To pierwszy w Polsce tego typu film
czy też znajdziecie edukacyjny, upowszechniający proces powstawania produktu.
swoją indywidualną drogę
14
– to Wasz wybór.
Tak w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego patrzymy dziś na design. Takie są nasze wybory.
Przedsiębiorcom pokazujemy,
Jeśli budzą niedosyt lub kontrowersje, tym lepiej. Polskie wzornictwo to przecież otwarty zbiór,
jakie wartości design może
który każdego dnia poszerza się o nowe, dobre realizacje. Na światowym poziomie!
przynieść ich firmie.
Proponujemy: odważcie się
być inni. To we wzornictwie
należy upatrywać podniesienia
konkurencyjności, a co za tym
idzie – zysków. Nam wszystkim
pokazujemy, czym jest dzisiaj
polski design.

To the designers, we are saying: The catalogue and film are integral to the exhibition. The catalogue provides presentations,
here are our strengths, Polish analyses and commentaries to each specific context of design. They were written by experts,
strengths. Of course you can and are often polemic because, in our opinion, what we need today are deep and complementary
take advantage of them, within reflections such as these, rather than mere statements of fact. In the film, we put forward a different
the bounds of your creativity. way of looking at design; as an interdisciplinary process, moving from designer education, via the
Whether you do so, or whether conception of a project and the analysis of the client’s requirements, to collaboration with the
you find your own, individual manufacturer. It is the first educational film of its kind in Poland, disseminating the process by which
way, is your choice.
a product comes into being. 15
To the entrepreneurs, we are
saying: We hereby present you
And it is thus that the IWP sees design today. These are our choices. If they leave you hungry
with the kind of values that
for more, or provoke controversy, so much the better. After all, Polish design is an open collection
design can bring to your
which expands by the day, as new, and good, accomplishments are added. On a world-class level!
companies. Our proposition is:
dare to be different. It is to good
design that we need to look in
order to increase both
competitiveness and the profits
that go hand in hand with it.
Presenting to one and all what
Polish design is today.

16
Dywan FOLK
Projekt Anna Kotowicz,
Artur Puszkarewicz, 2007
Producent Sztuka Beskidzka
FOLK Rug
Design Anna Kotowicz,
Artur Puszkarewicz, 2007
Manufacturer Sztuka Beskidzka
katalogi_rodzimosc++.indd 16 5/11/09 9:08:27 AM

RODZIMOŚĆ
TRIBAL
17

IMPERIALNY PLECAK
Z REGIONALNYM DZIEDZICTWEM
O tożsamościowej karcie dań
nie(d)ocenionej w projektowaniu
Socjologów kultury zaprzątają dziś te same pytania, które nurtują artystów i projektantów.
Jedni i drudzy myślą nad tym, co znaczy tożsamość kulturowa w globalnym świecie.
Czy w światowym tyglu idei, estetyk, stylów i wartości ostają się jeszcze (albo rodzą)
jakieś niezglobalizowane tożsamości, niepodatne na wpływy hollywoodzkiego imperium?
Czy usilne poszukiwanie tożsamości kulturowej ma sens, kiedy wydaje się, że absolutnie
wszystko, co nadaje się do ekonomicznej eksploatacji – muzyka, plastyka, kuchnia, a nawet
ćwiczenia gimnastyczne – jest już fusion. Czy polską tożsamość kulturową – polskość,
18 rodzimość – da się wlać do mieszanego popkulturalną chochlą globalnego tygla w sposób
na tyle spektakularny, żeby nas zauważono i doceniono?
Oczywiście da się, jednak tylko wtedy, kiedy uprzytomnimy sobie, że nie ma czegoś takiego
prof. Tomasz Szlendak
jak polska tożsamość kulturowa, a „rodzimość” wcale nie równa się „polskości”.
socjolog i antropolog kultury;
wykładowca w Instytucie Socjologii
na Uniwersytecie Mikołaja Tożsamościowa karta dań
Kopernika w Toruniu i w Wyższej Wedle socjologów, tożsamość kulturowa występuje tylko w konkretnej zbiorowości silnie
Szkole Zarządzania w Gdańsku powiązanej wewnętrznie, dysponującej odpowiednim historycznym dziedzictwem, mającej
własne, odrębne interesy i własną podmiotowość. Tożsamość kulturowa rodzi identyfikację
z grupą poprzez fakt noszenia przez wszystkich jej członków PLECAKA Z KULTUROWYM
DZIEDZICTWEM (przedmiotami, obyczajami, historią, wartościami, językiem, symboliką
i wzorami estetycznymi). Każdy region, w którym występuje silna tożsamość kulturowa
wyposaża każdego ze swoich mieszkańców w taki plecak kulturowych artefaktów,
z którym każdy chodzi, gdziekolwiek się uda.
Łatwo zauważyć, że mamy w Polsce plecak śląski, plecak kaszubski, plecak kociewski,
plecak krakowski, plecak zakopiański, plecak warmiński i całe dziesiątki innych tego rodzaju
tożsamościowych plecaków, w których łatwo odnaleźć dziesiątki symboli, wzorów estetycznych
i stylistyk, z których czerpać można garściami. Problem polega na tym, że nie ma czegoś
takiego jak tożsamość polska. Owszem, wydaje nam się, że jest, ale tak naprawdę jej nie ma.
Jesteśmy – jak niemal wszystkie inne narody – wspólnotą wyobrażoną; wspólnotą, która tkwi
tylko w naszych umysłach za sprawą wiary, że dziedzictwo szlacheckie jest wspólne, że kontusz
jest wspólny, że „Dziady” są wspólne, że ciupaga jest wspólna, że czerwone korale są wspólne.
Tymczasem wszystko to są elementy tożsamości klasowych albo regionalnych.
Zostały przez elity, intelektualistów, nauczycieli, decydentów „wydłubane” ze społecznych klas
(jedna z nich – arystokracja – praktycznie już nie istnieje) albo z regionów, których były
integralną częścią, i złożone w jedną całość, która za sprawą zunifikowanej, ponadregionalnej
edukacji wydaje nam się spójna.
Grupy zamieszkujące konkretny obszar przystosowują się do niego, definiują go
oraz interpretują przestrzeń, nadając swojemu środowisku jakość.

AN IMPERIAL RUCKSACK FILLED
WITH REGIONAL HERITAGE
Reflections on the embedded bill of fare,
much (under)valued in design
Nowadays, cultural sociologists are preoccupied with the same questions as those which pervade the
minds of artists and designers. Both the one and the other are mulling over what cultural identity
signifies in a global world. Will any non-global identities survive, or spring forth from the crucible
of universal concepts, aesthetics, styles and values; identities insusceptible to the influences of the
Hollywood Empire? Does the persistent quest for cultural identity make sense, when it seems as
if absolutely everything which can be adapted to the purpose of economic exploitation, be it music,
the visual arts, cuisine, or even gymnastics, has already become a ‘fusion’. Will it prove possible
to pour the Polish cultural identity, our Polishness, our native character, into the global crucible 19
of hotchpotch pop cultural mulch in a spectacular enough way for us to be noticed and appreciated?
Of course. It will prove possible, but only when we wake up to the fact that there is no such thing
prof. Tomasz Szlendak
as a Polish cultural identity and that ‘native character’ is not at all the same thing as ‘Polishness’.
sociologist and cultural
anthropoligist; lecturer at the Instytut
Socjologii [Institute of Sociology] of The embedded bill of fare
the Nicolaus Copernicus University Sociologists hold that cultural identity only occurs in concrete populations which are connected
in Toruń, and at the Gdańsk by powerful internal bonds, possessed of a suitable historical heritage, and have their own distinct
Management College
interests and their own subjectivity. Cultural identity gives rise to group identity by means of the
RUCKSACK OF CULTURAL HERITAGE which every member of the group carries with them and
which comprises artefacts, customs, history, values, language, symbols and aesthetic standards.
Every region wherein a powerful cultural identity occurs equips every one of its inhabitants with
a rucksack of cultural artefacts and they carry this with them wheresoever they may go.
It can readily be seen that in Poland we have the Silesian rucksack, the Kaszubian rucksack,
the Kociewskian rucksack, the Zakopanian rucksack, the Warmińskian rucksacks and a whole
plethora of other, similar rucksacks of identity, wherein fistfuls of symbols and aesthetic and stylistic
models are there for the taking, to be drawn upon at will. The problem is that there is no such thing
as a Polish identity. We certainly think that there is, but truth to tell, there is not. We, like just about
every other nation, are a notional community, a community which is rooted in our minds only as
a matter of faith in the fact that we have a noble heritage in common, that we have that noble
garment, the kontusz in common, that we have Dziady, the Forefathers’ Eve in common, that we
have the ciupaga, alpenstock of the Tatras, in common, that we have necklaces of red beads in
common. And all the while, these are elements of class identity or regional identity. They were
‘picked out’ by the elite, the intellectuals and teachers, the decision-makers. Extracted from
the social classes, one of which, the aristocracy, to all intents and purposes no longer exists,
and lifted from the regions of which they were an integral part, they were assembled into a whole;
an entirety which a unified, supraregional education system has led us believe is a common bond.

Według socjologów nie ma
czegoś takiego jak tożsamość
polska; jest tożsamość
regionalna: śląska, kaszubska,
kociewska, krakowska,
zakopiańska, warmińska… Ile
regionów, ile zamieszkujących
je od wieków populacji, tyle
odrębnych pamięci i tyle
Wrastając w tę przestrzeń z czasem zaczynają się z nią identyfikować za sprawą kolektywnej regionalnych tożsamości.
pamięci. Pamięć zbiorowa – a w tym pamięć wzorców, estetyk, symboli, definicji, tego
co piękne – jest jednym z najważniejszych czynników tożsamości regionalnej. Jest to
uświadamianie sobie własnej odrębności regionalnej oraz różnic między „nami” a „nimi”.
Ile regionów, ile zamieszkujących je od wieków populacji, tyle odrębnych pamięci i tyle
regionalnych tożsamości.
Skoro zatem nie ma polskiej tożsamości, to nie ma też czegoś takiego jak polskość stylu
20 (rozumianego najogólniej jako zgodny z wyobrażonymi, polskimi standardami sposób
wykonania przedmiotów, zdobienia ich czy prezentacji). To, co kojarzymy z polskością,
z naszą rodzimą kulturą, jest de facto regionalnością, kulturą regionów zlepionych w jedną
„bryłę”. Wojciech Józef Burszta, antropolog kultury, ukuł w odniesieniu do problemów
z tożsamością europejską termin „gastronomiczna koncepcja narodu”. Warto go przenieść
na grunt rozważań o tożsamości i powiedzieć o gastronomicznej koncepcji polskiej kultury.
Polska kultura zatem, w myśl tej koncepcji, nie jest jakąś silnie wewnętrznie powiązaną całością
z depozytem niezmiennych wartości i wzorców stylistycznych. Nasza kultura i nasza polska
tożsamość jest czymś w rodzaju menu podawanego gościom w restauracji, kartą dań,
które na tę tożsamość się składają. Czy to znaczy, że taka tożsamościowa karta dań
nie ma szans na globalnym rynku idei i estetyk? Oczywiście ma, pod warunkiem jednak,
że uczynimy ją imperialną i że unikniemy pułapki post-folkloryzmu.
Co decyduje o imperialności kultury w epoce

globalnego miszmaszu?
Sukces takich „narodowych brył”, „pozlepianych” z rozmaitych tożsamości i wzorców regionalnych,
w globalnym wyścigu jest uzależniony od 1) siły wpływu „produkowanej” tu kultury na inne
kultury oraz 2) mocy przyciągania „produkowanej” tu kultury, która to moc jest przekładalna
na pieniądze płynące z turystyki, usług, sprzedaży wzorów. Oba te czynniki, siła wpływu To, co kojarzymy z polskością,
kultury na inne kultury oraz jej moc przyciągania, dają w sumie wskaźnik, który można nazwać jest de facto kulturą regionów
IMPERIALNOŚCIĄ KULTURY. Ta właśnie imperialność decyduje o chętnym identyfikowaniu się zlepioną w jedną „bryłę”.
z krajem, który taką właśnie kulturę zdołał wyprodukować. Albo – według „gastronomicznej
Imperialność kultury pokrywa się w pewnym zakresie (wąskim) z tzw. marką kraju. Okazuje się, koncepcji” antropologa kultury
że najbardziej „imperialnym” krajem w kategorii „kultura i sztuka” pośród turystów w 2008 roku Wojciecha Józefa Burszty
były Włochy, na drugim miejscu uplasowała się Francja, a na trzecim Egipt. Do takich wniosków – czymś w rodzaju menu
doszli badacze z agencji FutureBrand, którzy rokrocznie, od czterech lat, konstruują Country podawanego gościom
Brand Index. Zapewne ranking odpowiada rzeczywistości, ponieważ nie ma na świecie turysty, w restauracji, kartą dań,
który nie potrafiłby zidentyfikować włoskiej, francuskiej czy egipskiej architektury albo stylistyki. które na tożsamość się
Dodać należy, że w 2006 roku pierwsze miejsce w tym rankingu zajęły... Czechy. składają.

Groups living in a specific area adapt to that area, defining it and interpreting the space, endowing Sociologists hold that there is no
their surroundings with a quality. Growing up in that space, they begin, in time, to identify with it in such thing as a Polish identity;
terms of a collective memory. Population memory, including the memory of models, aesthetics, there is regional identity;
symbols and definitions as to the nature of beauty, represents one of the most significant factors Silesian, Kaszubian,
of regional identity. It is the awareness of one’s own regional distinctiveness and of the difference Kociewskian, Krakovian,
between ‘us’ and ‘them’. Whatever the number of regions, whatever the number of populations who Zakopanian, Warmińskian…
have dwelt in them across the ages, this will be the number of distinctive memories and the number Whatever the number of
regions, whatever the number
of regional identities. 21
of populations who have dwelt
Given, then, that there is no Polish identity, there can be no such thing as Polishness of style, under-
in them across the ages, this will
stood in the most general sense as according with notional Polish standards for the creation, orna-
be the number of distinctive
mentation and presentation of artefacts. What we associate with Polishness, with our native charac-
memories and the number of
ter, is, de facto, regionalism; it is the culture of the regions lumped together into one ‘construct’.
regional identities.
With regard to the issues of the European identity, the cultural anthropologist, Wojciech Józef
Burszta, has coined a term, ‘the gastronomic concept of the nation’. It is well worth carrying this over
into other areas of the debate on identity and speaking of the gastronomic concept of Polish culture.
In line with this thinking, then, Polish culture is not a powerfully integrated whole, with a deposit
of immutable values and stylistic models. Our culture and our Polish identity is something like
the carte du jour offered to diners in a restaurant, a bill of the fare which makes up that embedded
identity. Does this mean that a bill of fare like this stands no chance on the global market of ideas
and aesthetics? Of course not. It stands a chance. Though only on the condition that we advance
it imperially and avoid the traps of post-folklorism.
What we associate with

What are the deciding factors of cultural imperiality
Polishness is, de facto, the
in an epoch of global mishmash?
culture of the regions, lumped
In the global race, the success of such ‘national constructs’, patchworks of miscellaneous regional
together into one ‘construct’.
identities and models, is dependent on 1) the strength of the influence exerted by the culture
Or, in line with cultural
‘manufactured’ here on other cultures and 2) the drawing power of the culture ‘manufactured’ here,
anthropologist, Wojciech Józef
a power which translates into the money brought in by tourism, services and the sale of cultural
Burszta’s ‘gastronomic concept’,
templates. Together, these two factors, in other words, the strength of the culture’s influence on other
something like the carte du jour
cultures and its drawing power, give us an indicator which may be referred to as cultural imperiality.
offered to diners in a
It is, indeed, this imperiality which is decisive in terms of the readiness to identify with the country restaurant, a bill of the fare
which was capable of producing such a culture. which makes up that embedded
To a certain, though narrow, extent, cultural imperialism is synonymous with a country’s ‘brand’. identity.
It appears that in 2008, tourists ranked Italy as the most ‘imperial’ country in the Art and Culture
category, with France taking second place, and Egypt coming third. These conclusions were reached
by researchers from FutureBrand, a consultancy which has been compiling the yearly Country Brand

Jesteśmy – jak niemal wszystkie
inne narody – wspólnotą
wyobrażoną. Przekonanie
o narodowej wspólnocie tkwi
tylko w naszych umysłach.
Wierzymy, że dziedzictwo
szlacheckie jest wspólne,
że kontusz, „Dziady”, ciupaga,
czerwone korale są wspólne.
Tymczasem to są elementy Wygląda na to, że zabytki Pragi, współczesna, ekspresyjna i zadziwiająca architektura,
tożsamości klasowych albo czeski kubizm, a do tego Milan Kundera, Bohumil Hrabal i Milos Forman, a także Alfons
regionalnych. Zostały Mucha zrobili swoje.
„wydłubane” ze społecznych Jeśli chodzi o wzorce sztuki użytkowej, to imperialna – bez wątpienia – jest kultura japońska,
klas albo z regionów, których która także, w istocie, składa się z elementów regionalnych, wcześniej odrębnych, a potem
były integralną częścią, kojarzonych przez kultury zewnętrzne z całą japońską populacją, z japońskim narodem.
i złożone w jedną całość, Imperialna jest włoska sztuka użytkowa i włoski design, choć gdybyśmy mieli wskazać konkretne
która za sprawą zunifikowanej, jego cechy, to byłyby one podobne do standardów polskiej Spółdzielni ŁAD, obficie korzystającej
22
ponadregionalnej edukacji
z rodzimych, czyli regionalnych wzorców. ŁAD, bo ma być ładnie i ma być w tym ład. Do tej listy
wydaje nam się spójna.
wzorców imperialnych dodać można jeszcze Peru (a konkretnie kolorystykę indiańskich symboli),
Indie (tutaj każdy z oddzielnych regionów to estetyczny subświat), Hiszpanię (a konkretnie
Andaluzję) i Francję (a konkretnie Paryż i cały szereg malowniczych francuskich prowincji).
Co zatem decyduje o imperialności wymienionych tu kultur? To dosyć proste – ich bezwzględna,
natychmiast rzucająca się w oczy ODRĘBNOŚĆ. Kultura, żeby się świetnie w zglobalizowanym
świecie sprzedać, a wcześniej utkwić w umysłach przedstawicieli innych kultur, musi być BARDZO
odrębna, BARDZO inna, a przez to BARDZO łatwo identyfikowalna. Nikt przecież nie ma
problemu z identyfikacją sukni do tańca flamenco albo sari. To jest ten rodzimy materiał,
z którego andaluzyjscy czy indyjscy artyści i designerzy szyją tożsamość na sprzedaż, budują łatwo
identyfikowalną markę. Indie to świetny przykład kultury, która nie dała się spacyfikować
globalnym wzorcom i przebiła się dzięki swojej odrębności, swojej wyrazistości.
To w odrębności trzeba poszukiwać złóż i zasobów. Nie węgiel, nie ropa, nie szlachetne kamienie,
a wzorce z regionalnych plecaków ułożone w jedną kartę dań to nasza karta przetargowa,
Kultura, żeby się sprzedać
klucz do szeroko rozumianego bogactwa. Podobnie zatem musimy postąpić i my. Nasza kultura
w zglobalizowanym świecie,
– oczami, ustami, uszami, dłońmi artystów i designerów – musi zbudować MARKĘ o silnym
musi być:
potencjale wpływu na inne kultury oraz dużej mocy przyciągania. Hermetyczne dotychczas kraje,
* bardzo odrębna
pozostające za sprawą historii na marginesie, o dziwo, mogą w globalnym wyścigu
* bardzo inna
na „sprzedażne” tożsamości wygrać, mają bowiem swoje atuty. Ich estetyka zlokalizowana
* bardzo łatwo identyfikowalna
w poszczególnych regionach nie stanowi składowej imperialnego tygla, nie zlała się z resztą
* bardzo konsekwentnie
komunikowana. Nie wystarczy składników w garnku, nie miała też żadnych szans, żeby się opatrzeć za sprawą żelaznej,
wyprodukować „wycinankowy” czy jakiejkolwiek innej kurtyny. Tylko ekstremalną, ekstraordynaryjną oryginalność wyrazu
projekt polskiego pawilonu na plastycznego (czy jakiegokolwiek innego) da się upowszechnić, zarazić nią innych,
EXPO. Trzeba jeszcze tą a w konsekwencji spieniężyć, choćby w przemyśle designerskim. Ważna jest także, obok wysokiej
wycinankową symboliką zarazić odmienności, monotonna konsekwencja w stosowaniu tych odrębnych wzorów we wszystkich
inne projekty i produkty produktach kierowanych na zewnątrz. Nie wystarczy bowiem wyprodukować rewelacyjny,
kierowane na zewnątrz, choćby „wycinankowy” projekt polskiego pawilonu na targi EXPO. Trzeba jeszcze tą wycinankową
to były t-shirty. symboliką zarazić inne projekty, inne produkty, inne kierowane na zewnątrz plastyczne brewerie,

We, like just about every other
nation, are a notional
community. The conviction
of a national community
is rooted in our minds only.
We believe that we have a noble
heritage in common, that we
have that noble garment
- the kontusz, the Dziady
- the Forefathers’ Eve, the Index for four years now. The ranking undoubtedly corresponds to reality, for there can be no tourist
ciupaga –the alpenstock in the world who would fail to identify Italian, French and Egyptian architecture and style. What
of the Tatra and necklaces needs adding is that in 2006, the first place in this ranking was taken by… the Czech Republic.
of red beads in common. It would seem that the historical sites of Prague, the country’s expressive and startling contemporary
And all the while, these are architecture, together with Czech cubism, not to mention Milan Kundera, Bohumil Hrabal, Milos
elements of class identity Forman and Alfons Mucha, have all done their job.
or regional identity. They were When it comes exemplary functional art, then it is Japanese culture which reigns imperial, a culture
‘picked out’ from the social which, in essence, is made up of regional elements. External cultures have associated these previo- 23
classes and the regions
usly distinctive elements with the Japanese population in its entirety, with the Japanese nation. Italian
of which they were an integral
functional art and Italian design are also imperial, although if we were required to name any con-
part, and assembled into
crete features, these would in all likelihood be similar to the standards of Poland’s Spółdzielnia ŁAD
a whole, which a unified,
[the ŁAD Artists’ Cooperative], making liberal use of native, which is to say, regional models.
supraregional educatio
Why ‘Ład’? In Polish, this gives us a play on words; ład, from ładny, meaning attractive, and ład in its
system has led us believe
meaning of orderliness; the Cooperative’s objects were to be attractive and non-chaotic. Peru, India,
is a common bond.
Spain and France may be added to this list of imperial models; Peru for the colour scheme of its
Indian symbols, India as a country where every single region constitutes an aesthetic sub-world,
Spain specifically in terms of Andalusia and France in terms of both Paris and the entire canvas
of her picturesque provinces.
What decides the imperiality of these cultures? A simple enough matter; it is their absolute and
immediate, eye-catching distinctiveness. For culture to sell itself with glory in a globalised world,
lodging itself in the minds of the representatives of other cultures, it must be easily identifiable,
and thus it needs to be very distinctive and very different After all, no one has a problem with identi-
In order to sell in a globalised
fying a flamenco dance costume or a sari. And it is from this native material that Andalusian
world, culture must be:
and Indian designers tailor a saleable identity, developing an easily identified brand. India is
* very distinctive
a perfect example of a culture which has refused to let herself be tranquillised by global models and
* very different
has fought her way through thanks to her distinctiveness and expressiveness. What must be sought
* very easy to identify
in that distinctiveness are its natural deposits and resources. It is neither coal, nor oil, nor precious
* very consistently
communicated. stones, but the models from the rucksacks of the regions, interwoven into a single bill of fare, which
It is not sufficient to produce form our bill of exchange, our key to wealth in the broad sense.
a sensational ‘cut-out’ design And consequently, we have to proceed in like manner. Our culture, the eyes, lips, ears and hands
for the Polish EXPO pavilion. of our artists and designers, must build a BRAND with a powerful potential to exert an influence
It is also essential that this on other cultures, and an enormous drawing power. The marvel is that previously hermetically seclu-
cut-out symbol infect other ded countries, left on the margins by virtue of history, may win the race for a marketable identity.
designs and other products Because they have their assets. Their aesthetics, rooted in particular regions, are not a component
directed at the external market, of the imperial crucible, they have not merged with the pot’s other ingredients as they had not the
even if they be mere T-shirts. slightest chance of seeing beyond the iron curtain, or any other curtain for that matter. In the

choćby to były t-shirty. Z pewnością Japończycy mają dość swoich jedwabnych kimon, Nie węgiel, nie Matejko, nie
zdobnych śmiercionośnych katan i wachlarzy, ale cóż, ustawiczne nawiązywanie do tych Sienkiewicz. Obcokrajowcy,
tradycyjnych symboli i wzorców im się po prostu opłaca. Byle tylko sami non-stop próbowali po dłuższym pobycie w Polsce,
je reinterpretować, odkrywali je na nowo, wydobywali z nich to, co dotychczas było głęboko jako atraktory naszej kultury
schowane. Inaczej będą skazani na pułapkę taniego folkloru. wymieniają: rzeźby z drewna,
formę i smak pierników,
gołąbków w kapuście
Pułapka post-folkloryzmu
i pierogów, wyszywane obrusy
24 I tu pojawia się problem z rodzimymi wzorcami estetycznymi. Bo jeśli rodzimość, to tandetne
i koronki. To jest baza
podróbki stylu zakopiańskiego. Jeśli polskość, to łowickie pasy. Kłopot polega na tym,
dla naszej stylistycznej
że dotychczasowe próby budowy albo reanimowania lokalnych tradycji w masowym projektowaniu
oryginalności i co za nią idzie
to na ogół, wyjąwszy takie inicjatywy jak Moho, jak żyrardowska wytwórnia materiałów lnianych,
– potencjalnej imperialności
działania określane mianem post-folkloryzmu. Tak jest dla przykładu z polskim Górnym
kulturowych wzorców.
Śląskiem, gdzie „odbudowuje” się śląską tradycję w sposób powierzchowny, odwołując się
do funkcjonujących w głowach reszty Polaków „płaskich” stereotypów na temat tej tradycji
(w ramach tych stereotypów Ślązak niczym nie różni się od Bawarczyka). Budowana jest
w ten sposób specyficzna „wspólnota wyobrażona” Ślązaków (do tego stopnia silna, że część
z nich sądzi, że stanowią oni naród), jednak ów post-folkloryzm w świecie hiperkapitalizmu
przybiera niepożądane formy. Treści rodzimej, regionalnej kultury zamienia się w tym wypadku
na tanie, tandetne przedmioty sprzedawane rosyjskim turystom na Krupówkach, rodzime
odmiany matrioszek z malunkami uśmiechniętego premiera Putina.
Szafa wypełniona stereotypowym, post-folklorystycznym truchłem to ta, w której nie ma progresu,
nowych idei i młodych duchem artystów bawiących się regionalnym stylem. Wartościowe zatem
byłoby poszukiwanie takich inicjatyw estetycznych, które niekoniecznie pochodzą z takiej szafy.
Bez wątpienia mamy się w tym względzie czym pochwalić, co znakomicie widać w zgromadzonych
na wystawie artefaktach i wzorach.
Country Brand Index
to prowadzony od czterech lat
przez agencję FutureBrand
coroczny ranking dotyczący
rozpoznawalności tzw. marki
kraju. W 2008 roku w kategorii
„kultura i sztuka” jako
najbardziej rozpoznawalną
markę turyści wskazali Włochy,
w 2006 roku – Czechy.
Polska jeszcze nie pojawiła się
w tym rankingu.

Not coal, not Matejko, not
Sienkiewicz. The attractors
of our culture enumerated by
foreigners after a longer sta
in Poland are: wooden
sculptures, the form and taste
of gingerbread, stuffed cabbage
and dumplings, the stitched
table-cloths and the lace. This is
designer industry, at least, only an extreme, extraordinary originality of either visual, or any other the basis of our stylistic
form of expression, can be spread to infect others and, as a result, be capitalised upon. originality and consequently
Along with a high diversity, monotonous consistency in employing these distinctive patterns to every – of the potential imperiality
product addressing the external market is also a crucial issue. It is not sufficient to produce of the cultural models.
a sensational ‘cut-out’ design for the Polish EXPO pavilion. It is also essential that this cut-out symbol
infect other designs, other products, other visual showstoppers directed at the external market, even
if they be mere T-shirts. The Japanese have undoubtedly had enough of their silken kimonos,
their ornate and deadly military uniforms, and their fans, but then, the simple fact is that constant 25
reference to these traditional symbols and models pays. As long as they just endeavour, non-stop,
to re-interpret them and to discover anew what has so far remained hidden deep within them.
Otherwise, they will be condemned to the trap of cheap folklore.
The trap of post-folklorism Country Brand Index it is
And here, the problem of native aesthetic models raises its head. If native is shoddy fakes a yearly ranking of ‘country
of the Zakopane style. If Polishness is the coloured stripes of Łowicz. The problem arises from the fact brand’ recognition, which
the FutureBrand consultancy
that, with the exception of initiatives such as Moho, or the linen factory in Żyradów, attempts to build
has been compiling for four
or resuscitate local traditions by way of mass-produced design have so far been dubbed as
years now. It appears that in
post-folklorism. This is the case, for example, with Poland’s Upper Silesia, where the ‘rebuilding’
2008, tourists ranked Italy as
of the Silesian tradition in a superficial manner has invoked the two-dimensional stereotype of that
the most ‘imperial’ country
tradition in the minds of other Poles. Within this stereotype, there is nothing to distinguish a Silesian
in the Art and Culture category,
from a Bavarian. In this way, a specific ‘notional community’ of Silesians has been created,
in 2006 Czech Republic.
and to such an extent that some of them believe that they constitute a nation; however, in a world
Poland has yet to feature
of hypercapitalism, post-folklorism takes on an unwelcome form. When this happens, the substance
in this ranking.
of the native, regional culture transforms into the kind of shoddy items sold to Russian tourists
on Zakopane’s high street, Krupówki; items such as native variations of the matryoshka, the Russian
stacking dolls, with the tiny innermost doll bearing the smiling face of Prime Minister Putin.
A cupboard-full of stereotypes, the post-folkloristic corpse is one which makes no progress and
is devoid of new ideas and the youthful spirit of artists playing with regional style. It would therefore
be well worth seeking out the kind of aesthetic initiatives which do not necessarily come from such
a cupboard. We undoubtedly have something to compliment ourselves on in this respect, as can
be seen in the artefacts and models brought together for the exhibition.

26
Na tej stronie
Wazon SNOPEK
Projekt Marek Cecuła, 2006
Producent Modus Design
SNOPEK Vase
Design Marek Cecuła, 2006
Manufacturer Modus Design
Po prawej
POLSKI PAWILON NA EXPO 2010
W SZANGHAJU, makieta
Projekt WWA Architekci Marcin
Mostafa, Natalia Paszkowska,
współpraca Wojciech Kakowski, 2007
POLISH PAVILION FOR SHANGHAI

EXPO 2010, model
Design WWA Architects Marcin
Mostafa, Natalia Paszkowska,
with Wojciech Kakowski, 2007

27

ATR 220 spalinowy zespół trakcyjny ATR 220 Diesel ultiple unit
Projekt Bartosz Piotrowski, projekt Design Bartosz Piotrowski, structural design
konstrukcyjny Zespół projektowy PESA PESA Bydgoszcz S.A. Design Team led
Bydgoszcz S.A. pod kier. Arkadiusza by Arkadiusz Sobkowiak, body and cockpit
Sobkowiaka, projekt bryły i ergonomia kokpitu ergonomics design Jakub Gołębiewski,
Jakub Gołębiewski, Marad Design, 2008 Marad Design, 2008
Producent PESA Bydgoszcz S.A. Manufacturer PESA Bydgoszcz S.A.
katalogi_przemysl+-.indd 28 5/11/09 9:08:56 AM

POTENCJAŁ
PRZEMYSŁU
POTENTIAL
OF THE INDUSTRY 29

GOW – GOSPODARKA OPARTA
NA WZORNICTWIE
GOW – Gospodarka Oparta na Wiedzy – to mantra wszystkich myślących o rozwoju współczesnej,

konkurencyjnej gospodarki. Na wiedzy, czyli na kreatywności, badaniach, wynalazkach, transferze
technologii, wdrożeniach, innowacjach i innych słowach kluczach, a może już nawet wytrychach.
Nie ma jednak nowych, innowacyjnych produktów czy usług bez ich nowej, funkcjonalnej
i atrakcyjnej formy. Nie ma więc Gospodarki Opartej na Wiedzy bez wzornictwa przemysłowego,
bez szeroko rozumianego designu, który powoduje, że wybieramy spośród wielu właśnie
ten jeden przedmiot. Budujmy więc Gospodarkę Opartą na Wzornictwie! To też GOW, a do tego
30 w zasięgu ręki, a właściwie kieszeni polskich przedsiębiorców.
Czym jest dla polskiej gospodarki wzornictwo przemysłowe? A czym dla polskiego wzornictwa
Krzysztof Gulda
przemysłowego jest polska gospodarka? To tylko pozornie paradoksalnie zestawione pytania.
koordynator projektów finansowa-
Niestety, najprostsza odpowiedź na oba brzmi tak samo – niewykorzystaną szansą. Ale czy tak było
nych z funduszy PHARE, Programów
Ramowych UE i USAID; były zawsze i czy musi być tak w przyszłości? Odpowiedź nie jest już taka oczywista i jednoznaczna.
dyrektor Departamentu Rozwoju
Gospodarki w Ministerstwie
Polskie wzornictwo przemysłowe złote czasy przeżywało podobno już dość dawno temu, choć
Gospodarki i Pracy odpowiedzialny
za politykę w zakresie przemysłu,
analizując historię sztuki i gospodarki trudno ustalić właściwie, kiedy dokładnie. Dumą może
przedsiębiorczości, innowacji napawać zdobycie przez polskich projektantów ponad 170 nagród, w tym 32 Grand Prix
i zrównoważonego rozwoju; od na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu w Paryżu, w 1925 roku, choć
lutego 2009 dyrektor Departamen-
nie przełożyło się to na zaistnienie polskich produktów jako światowych ikon tamtego okresu.
tu Strategii w Ministerstwie Nauki
i Szkolnictwa Wyższego Jednak przedwojenna porcelana z Ćmielowa czy meble Spółdzielni ŁAD do dziś wzbudzają
odpowiedzialny za rozwój polityki pożądanie osób dbających o urodę i funkcjonalność otoczenia, w którym przebywają.
naukowej, innowacyjnej Trudne do oceny spustoszenie w tym obszarze uczyniła wojna, choć nie zniszczyła tradycji.
i szkolnictwa wyższego; autor
Okres powojenny, wspominany często jako czas siermiężnych wyrobów i wymuszonej unifikacji
koncepcji i koordynator prac nad
dokumentem strategicznym Kierunki potrzeb, zaowocował jednak utworzeniem w latach 50. Instytutu Wzornictwa Przemysłowego
zwiększania innowacyjności i zaprojektowaniem dziesiątków kojarzonych z nim ikon socrealizmu, które doczekały się
gospodarki na lata 2007 – 2013; na początku XXI wieku rzeszy wielbicieli. Niestety, ani okres budowania socjalistycznej gospodarki,
członek Zarządu Grupy Roboczej
ani tym bardziej lata kryzysu lat 80., ani pierwsze lata budowy nowego, wolnorynkowego
ds. Polityki Innowacyjnej
i Technologicznej OECD; ładu gospodarczego, nie wykreowały znaczących polskich marek zbudowanych na pracy
przewodniczący Zespołu Ekspertów polskich projektantów.
ds. Polityki Innowacyjności
i Konkurencyjności przy Komitecie
Ekonomicznym dla Europy ONZ
Może jednak nadszedł czas na zmiany. Jeszcze nie cała gospodarka, ale na pewno niektóre
jej branże zrozumiały już, że droga do sukcesu rynkowego, i to nie tylko w skali krajowej,
ale i globalnej, może wieść przez współpracę z projektantami. W końcu opracowanie i wdrożenie
do produkcji nowego wzoru jest znacznie tańsze i znacznie szybciej może się zwrócić niż kosztowne
nakłady na tradycyjne prace badawczo-wdrożeniowe. Wzornictwo to najszybsza droga do wzrostu
innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstwa. Jak pokazały kompleksowe badania

NOT ONLY KBE BUT DBE
– THE DESIGN-BASED ECONOMY
Knowledge-Based Economy is a mantra for everyone giving thought to the development

of a contemporary and competitive economy. There is know-how in terms of creativity, research,
invention, transfer technology, implementation, innovation and other key words. One might even
say that these words constitute the master-key. However, there can be no such thing as a new
and innovative product or service unless it takes a new, functional and attractive form. There can
therefore be no Knowledge-Based Economy without industrial design and without a wide
understanding of design, which is what leads us to select the one item from among the many.
And thus we are building a Design-Based Economy! Which is also a Knowledge-Based Economy 31
and, moreover, one within the reach of both hand and pocket for Poland’s entrepreneurs.
Krzysztof Gulda
What does industrial design mean to the Polish economy? And what does the Polish economy
coordinator for projects funded
mean to Polish design? This is no more than a seemingly paradoxical set of questions.
under the PHARE, EU and USAID
Framework Programmes; former Unfortunately, the most straightforward answer to both of them sounds exactly the same: an
director of the Economic untapped opportunity. But has it always been this way? And must it continue like this in the future?
Development Department at the
Here, the answer is no longer so straightforward or unequivocal.
Ministry of Economy (formerly the
Ministry of Economic Affairs and
Labour), responsible for industry, Polish design passed through its golden years quite some time ago, though in analysing the
enterprise, innovation and histories of both art and economy, it is hard to determine precisely when with any exactitude.
sustainable development; from
The heart swells with pride at the more than 170 awards won by Polish designers, including 32
February 2009, Director of the
Department of Strategy at the Grands Prix, at the 1925 International Exposition of Industrial and Decorative Arts in Paris, despite
Ministry of Science and Higher the fact that this never translated into Polish products becoming world-class icons of the time.
Education, with responsibility for the Nonetheless, pre-war porcelain from Ćmielów and the furniture produced by Spółdzielnia ŁAD
development of scientific, innovation
(the ŁAD Artists’ Cooperative) still awaken the desire of people who care about the beauty and
and higher educational policies;
author of the concept and functionality of their surroundings. It is difficult to assess the ravages wrought in this field by the
coordinator of work on the strategic war, even though the tradition itself survived the devastation. The post-war period, often recalled
document Kierunki zwiększania as being one of plebeian products and a forced uniformity of requirement, nevertheless bore fruit
innowacyjności gospodarki na lata
in the 1950s in the form of the IWP and the icons of socialist realism, dozens of them, which are
2007 – 2013 (The Strategy for
Increasing the Innovativeness of the associated with it and which had to wait until the turn of the 21st century for their throngs
Economy for 2007 – 2013); of admirers. Sadly, neither the period during which the socialist economy was being built, nor, the
member of the Executive Committee more so, the crisis years of the 1908s, nor even the first years of building the new, free-market
for the OECD Working Party on
economic order gave rise to significant Polish brands founded on the work of Polish designers.
Innovation and Technology Policy;
Chairman of the UNECE Expert
Panel for Innovation and However, perhaps the time for change has come. Not yet throughout the economy; but in certain
Competitiveness Policies
sectors, it is now understood that the road to market success, and not only on a national, but
a global scale, can be trodden in partnership with designers. In the long run, developing
and launching the production of a new design is significantly cheaper, and will pay for itself far

wzornictwa przemysłowego w polskich przedsiębiorstwach, przeprowadzone w 2007 roku przez Mamy dobre tradycje.
Instytut Wzornictwa Przemysłowego na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, rozumie to ponad 80% Na Międzynarodowej Wystawie
przedsiębiorstw objętych badaniem z branż dóbr konsumpcyjnych, takich jak: wyposażenie wnętrz, Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu
AGD, odzież, ceramika i oświetlenie. I nie są to deklaracje gołosłowne skoro od początku XXI wieku w Paryżu, w 1925 roku, polscy
polski eksport napędzany jest m.in. przez branżę meblarską, która utrzymuje wysoką 3-4 pozycję na projektanci zdobyli ponad 170
liście dominujących eksporterów. Branża ta w 2006 roku wygenerowała łącznie, w różnych grupach nagród, w tym 32 Grand Prix.
towarowych, prawie 5,5% polskiego eksportu, o wartości ponad 5,6 mld euro. Na uwagę zasługuje
32 fakt, że wyniki takie uzyskiwane są przez wiele, z reguły małych i średnich, przedsiębiorstw.
Trudno więc im uplasować się wysoko w rankingach największych eksporterów, gdzie najwyżej
notowana Grupa Nowy Styl z Krosna znalazła się w 2008 roku na 72 miejscu, będąc jednoczenie
dopiero na 236 pozycji w rankingu Polityki 500 największych przedsiębiorstw w Polsce. Podkreślić
trzeba również, że firmy branży meblarskiej to z reguły polski kapitał wspierany przez polską myśl
projektową. Jest to zupełnie odmienna sytuacja od tej w branży motoryzacyjnej czy AGD, gdzie
wysoka pozycja w rankingach jest jednak zasługą firm powstałych w wyniku inwestycji zagranicznych
koncernów, realizujących swoje projekty w polskich zakładach-montowniach.
Przedsiębiorstwo odnosi korzyści z wzornictwa w wielu wymiarach. Poza najbardziej oczywistym,

wynikającym ze zwiększonego zainteresowania produktem, wzornictwo przyczynia się
do budowania marki i tożsamości samej firmy, do inicjowania innych działań innowacyjnych
w firmie oraz sprzyja budowaniu właściwych relacji między pracownikami. Te zaskakujące
wyniki przedstawiło Duńskie Centrum Wzornictwa w badaniach z 2005 roku. W oczywisty sposób
wymiary te mogą zostać przeniesione na poziom całej gospodarki. Nie bez powodu więc kraje
skandynawskie uczyniły z dobrego wzornictwa element kultury narodowej, wykorzystywany skutecznie
do budowania wizerunku i promocji na arenie międzynarodowej. Prowadzone znacznie wcześniej,
bo już w latach 90. ubiegłego wieku, badania nad wykorzystaniem wzornictwa w przedsiębiorstwach
Wielkiej Brytanii i Danii pokazują jeszcze więcej korzyści możliwych do osiągnięcia. Wskazywany
jest przede wszystkim wzrost sprzedaży i zysku – wyższy w przedsiębiorstwach inwestujących w nowe
wzory w stosunku do pozostałych w tej samej branży. Wskazywana jest również pozytywna rola, jaką
mogą odegrać instytucje publiczne wspierające zainteresowanie wzornictwem w firmach. Pod tym
względem Polska zaczęła nadrabiać stracony czas. Dziś ok. 80% przedsiębiorstw
w Polsce rozumie, że wzornictwo
Udało się, w obecnie obowiązujących w Polsce dokumentach określających politykę innowacyjną, to najtańsza i najszybsza
wskazać na niedocenioną rolę wzornictwa i skierować znaczące środki publiczne, w tym droga do wzrostu innowa-
z funduszy strukturalnych, na wspieranie tego obszaru. W ramach Programu Operacyjnego cyjności i konkurencyjności
Innowacyjna Gospodarka przeznacza się środki na wsparcie różnych aspektów związanych przedsiębiorstwa (raport IWP
z wzornictwem przemysłowym, od kształcenia projektantów i przedsiębiorców do opracowania dla MG, 2007).

We have good traditions.
At the 1925 International
Exposition of Industrial and
Decorative Arts in Paris, Polish
designers won more than
170 awards including the 32nd
Grand Prix.
more rapidly, than the high outlay required by traditional research and implementation.
Design is the fastest of fast tracks to increasing business innovation and competitiveness. As the
comprehensive research into industrial design in Polish business, commissioned by the Ministry of
Economy and conducted by the IWP in 2007, has demonstrated, this is understood by over 80%
of the businesses studied. The research covered the consumer goods sector, including such
branches as interior furnishings and fittings, household good, clothes, ceramics and lighting.
And this is more than just empty worded declamation, given that Polish exports have been driven
by, for example, the furniture sector, which has maintained 3rd – 4th place in the ranking 33
of dominant exporters since the turn of the century. In 2006, the various branches of the consu-
mer goods sector generated almost 5.5% of Poland’s total exports, with a value exceeding
5.6 billion euros. It is noteworthy that such results are attained by a myriad of companies and
that, as a rule, they are small and medium-sized enterprises. This makes it difficult for them to win
themselves a high position in the ranking of the largest exporters; for instance, Grupa Nowy Styl
of Krosno, the best achiever in the ranking, held 72nd place in 2008, while at the same time its
size placed it as only 236th in Polityka magazine’s listing of the 500 largest companies in the
country. It should also be emphasised that, as a rule, companies in the furniture sector represent
Polish capital, supported by Polish design concepts. This state of affairs is entirely different from
the one prevailing in the automotive and household goods sectors, where high positions
in the ranking are earned by companies founded on investments made by foreign concerns
implementing their designs in Polish assembly plants.
Business derives benefits from design in a multitude of dimensions. Apart from the most obvious, Today, more than 80%
arising from an increased interest in the product, design leads to the development of both the of Poland’s businesses
brand and the company’s own identity; it leads to the instigation of other innovative activities understand that design is the
within the company and it fosters the development of genuine working relationships amongst the cheapest route and fastest track
employees. These were the startling findings of research conducted by the Danish Design Centre to increasing business
in 2005. The way in which these measurable benefits can be transferred to the economy as a innovation and competitiveness
(IWP Report to the Ministry
whole is clear. It is not without reason that the Scandinavian countries have turned good design
of Economy, 2007).
into an element of their national cultures, applying it to excellent effect in creating and promoting
their image in the international arena.
Research carried out some considerable time previously, in the 1990s, on the application of
design in British and Danish businesses reveals yet further benefits there for the taking. First and
foremost, those businesses investing in new design show a higher increase in sales and
profit than others in the same sector. Similarly, there is a positive role to be played by public
institutions in encouraging companies to take an interest in design. In this respect, Poland
has begun to make up for lost time.

Jakie wartości dodatkowe daje i wdrażania nowych projektów. Kształcenie projektantów w szkołach wyższych różnych typów
przedsiębiorstwu stosowanie uznane zostało za strategicznie ważne i wymagające zachęt finansowych dla przyciągnięcia
wzornictwa? większej liczby studentów. A potrzeby w tym zakresie są ogromne.
* Zwiększa zainteresowanie Jak wynika z badań nad tzw. przemysłem kreatywnym, w tym wzornictwem, w Unii Europejskiej,
produktem. przedstawionych w Europejskim Raporcie Wzornictwa (BEDA) w roku 2007, w Polsce funkcjonuje
* Przyczynia się do budowania ok. 6000 projektantów. Wypracowują oni obrót na poziomie 57 mln euro, co stanowi
marki i tożsamości samej firmy. ok. 0,02 % PKB. Wyznacza nam to pozycję nieco powyżej Estonii i Luksemburga. Jeśli mamy
* Przyczynia się do inicjowania ambicje uczynić z wzornictwa przemysłowego siłę napędową polskiej innowacyjności
34
innych działań innowacyjnych
oraz szansę dla rozwoju polskich nisz przemysłowych, to musimy patrzeć w stronę liderów:
w firmie.
Wielkiej Brytanii z armią 185 tys. projektantów generujących prawie 1% PKB o wartości
* Sprzyja budowaniu właściwych
ok. 17 mld euro, czy chociażby Danii z ok. 11 tys. projektantów wytwarzających 0,3% PKB
relacji między pracownikami.
o wartości prawie 600 mln euro. Dystans jest naprawdę duży.
(Badania Duńskiego Centrum
Widać go również w statystykach dotyczących przedmiotów ochrony własności przemysłowej:
Wzornictwa, 2005).
wzorów przemysłowych i wzorów użytkowych. Urząd Patentowy RP odnotowuje w ostatnich
latach zaledwie ok. 600 zgłoszeń wzorów użytkowych i ok. 1700 zgłoszeń wzorów
przemysłowych (przy prawie 4700 w Wielkiej Brytanii, ale tylko ok. 300 w Danii).
Wielkości te nie wydają się adekwatne w stosunku do liczby projektantów, liczby przedsiębiorstw
czy jakiejkolwiek innej wielkości opisującej rozmiary naszej gospodarki. Ma to związek
nie tylko z samą aktywnością twórczą projektantów, ale także z niską świadomością
konieczności ochrony własności przemysłowej w naszym kraju. Innym przejawem tego
niebezpiecznego zjawiska jest również żenująco niski odsetek zgłoszeń z Polski do Europejskiego
Urzędu Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) w Alicante o ochronę tzw. wzorów
wspólnotowych. Pośród ok. 300 tys. zarejestrowanych zgłoszeń, z Polski jest
jedynie około kilkadziesiąt.
Musimy dogonić Europę
Na pewno nie odpowiada to rzeczywistej pozycji ani ambicjom polskich projektantów.
* W Polsce ok. 6 tys.
Badania nad przemysłami kreatywnymi wskazują także na próbę uchwycenia nowych trendów
projektantów wypracowuje
obrót ok. 57 mln euro,
widocznych w pracach na forum takich organizacji, jak OECD czy Komisja Europejska.
tj. ok. 0,02% PKB Nowy paradygmat innowacji, tzw. otwartych innowacji, w których innowacje są wynikiem
interakcji wielu podmiotów na wszystkich etapach tworzenia i wdrażania nowych produktów,
* W Danii ok. 11 tys.
projektantów wytwarza obrót zwraca większą uwagę na rosnącą rolę trudnych do zmierzenia zjawisk związanych z tzw.
ok. 600 mln euro, tj. 0,3% PKB innowacjami nietechnologicznymi. Mają one szczególne znaczenie dla innowacji marketin-
* W Wielkiej Brytanii 185 tys. gowych czy organizacyjnych. Dotyczy to w znacznej mierze dominującego we współczesnej
projektantów generuje gospodarce sektora usług i roli, jaką pełni w nim innowacja. Projektowanie nabiera w tym
obrót ok. 17 mld euro, tj. prawie wypadku nowego znaczenia, wykraczającego poza oczywistą stronę wizualną, a dotyczyć
1% PKB (Europejski Raport zaczyna projektowania koncepcji biznesowych, podporządkowanego tym samym
Wzornictwa BEDA, 2007). zasadom, co projektowanie przedmiotów.

What does business gain from
making use of design?
An increased interest in a
product. Design leads to the
development of both the brand
and the company’s own identity.
Design leads to the instigation
of other innovative activities
within the company. Design
fosters the development of The underestimated role of design has been successfully emphasised in the innovation policy
genuine working relationships documents currently in force in Poland, which also channel significant public funding into this area,
amongst employees. (Based on including structural funds. Under the Operational Programme ‘Innovative Economy’, funds are
research conducted by the allocated to support various aspects of industrial design, from designer and entrepreneur education
Danish Design Centre, 2005). to the development and implementation of new designs. The education of designers at HEIs
of various types was recognised as being strategically crucial and demanding financial stimulus
in order to attract higher student numbers. And the requirements in this area are enormous.
As it transpires from the findings of research into the ‘creative industries’, including design, which 35
were presented in the BEDA European Design Report in 2007, there are around 6,000 designers
working in Poland. The turnover they generate is in the range of 57 million euros, which constitutes
approximately 0.02% of the GDP. This puts us slightly ahead of Estonia and Luxembourg. If we have
any ambition for Polish innovation to be design-driven, and any hope for the chance to develop an
industrial niche for Poland, we have to look to the leaders; Great Britain, whose army of 185,000
designers generate approximately 17 billion euros, which is around 1% of the GDP, or Denmark,
with her 11,000 designers bringing in almost 600 million euros, in other words, 0.03% of the GDP.
The gap is truly a large one.
It can be observed also in the statistics concerning objects under protection of industrial property:
industrial designs and utility models. In the last years, the Polish Patent Office has registered only
about 600 utility model and ca. 1700 industrial design applications (compared to almost 4700
in Great Britain, but only about 300 in Denmark). These figures do not seem adequate in relation
Catching up with Europe
to the number of designers, the number of enterprises or any other number describing
* In Poland, there are around
the size of our economy. This is due, not only to the creative activity of the designers itself, but also
6,000 working designers
to the low awareness of the necessity to protect industrial property in our country. Another expres-
generating a turnover of ca.
sion of this dangerous phenomenon is the embarrassingly low percentage of applications from
57 million euro, which
Poland to the European Office for Harmonization in the Internal Market (OHIM) in Alicante
constitutes approximately
0.02% of the GDP.
for the protection of so-called Community designs and models. Of ca. 300,000 registered
applications only a few dozen come from Poland. This does certainly not reflect the actual position
* In Denmark, around 11,000
designers bring in almost 600 or ambitions of Polish designers.
million euro, in other words, Research into the creative industries is also indicative of an endeavour to seize the latest trends
0.03% of the GDP. visible in the work carried out on the forums of organisations such as the OECD and the European
* In Great Britain, 185,000 Commission. The new paradigm for innovativeness, known as ‘open innovation’, wherein
designers generate innovation comes about as the result of interaction between a myriad of entities at every stage
approximately 17 billion euro, of a new product’s development and implementation, draws more attention to the growing role
that is around 1% of the GDP. of ‘non-technological innovation’. These phenomena, which are difficult to measure, are
(BEDA European Design of particular significance to innovation in marketing and organisation. This is particularly relevant
Report, 2007) to the service sector, which dominates the contemporary economy, and to the role of innovation

Wzornictwo przemysłowe i szerzej design, rozciągający się na projektowanie nie tylko Polska branża meblarska
przedmiotów, ale całych koncepcji i nowych form biznesu, przyczynia się do powstawania od lat utrzymuje wysoką,
pięknych przedmiotów i atrakcyjnie oferowanych usług. Samo w sobie jest również piękną 4 pozycję na liście światowych
koncepcją integrującą w sobie i uwalniającą potencjał tkwiący w sztuce, nauce, technice, eksporterów. W 2006 roku
produkcji i rynku. Wzornictwo tworzy wartość dodaną dla wszystkich tych wartości, stając się wypracowała łącznie prawie
jednym z kluczowych elementów budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw. 5,5% naszego eksportu,
W czasach łatwego dostępu do surowców, tanich mocy produkcyjnych i powszechnie dostępnej o wartości ponad 5,6 mld euro.
36 informacji, nie ma alternatywy dla wzornictwa jako źródła odmienności i oryginalności

poszukiwanej przez klienta.
Przedsiębiorco, projektuj albo zgiń, wybór należy do Ciebie!

For years, the Polish furniture
sector has maintained its high,
4th place in the ranking
of dominant exporters.
In 2006, it generated almost
5.5% of Poland’s total exports,
with a value exceeding
5.6 billion euro.
in this sector. In this context, design takes on a new meaning, stepping beyond the bounds of the
obvious visual aspects and beginning to engage with the design of business concepts which will
comply with the same principles as those governing the design of physical objects.
When industrial design and design on a wider scale extend beyond the design of physical items and
reach into the concept and form of a new business model in its entirety, beautiful objects are born,
and attractive services are offered. The very notion of integrating and releasing the potential inhe-
rent in art, science, technology, manufacturing and the market is, in itself, beautiful. Design creates 37
an added value for each and every one of these individual values, constituting, as it does, a key
element in building a competitive edge for businesses. In a time of easily accessible raw materials,
cheap manufacturing forces and widely available information, there is no alternative to design as
the source of the distinctiveness and originality sought by the client.
Entrepreneurs! Design or go under! The choice is yours!

Krzesło SPIDER
Projekt Michał Biernacki, 2007
Producent IKER
SPIDER Chair
Design Michał Biernacki, 2007
Manufacturer IKER

Krajalnica 294.5 SL ALEXIS YOUNG
Projekt Ergo Design, 1998
Producent Zelmer
ALEXIS YOUNG 294.5 SL Slicer

Design Ergo Design, 1998
Manufacturer Zelmer
39

Pojazd wodny KALMAR, model
Projekt Michał Latacz, 2008
Producent Delta Prototypes
KALMAR Water vehicle, model

Design Michał Latacz, 2008
Manufacturer Delta Prototypes
katalogi_inzynieria++.indd 40 9/27/09 3:47:45 PM

INŻYNIERIA
ENGINEERING
41

INŻYNIERIA I PROJEKTOWANIE
– PRAKTYCZNE PARTNERSTWO
Inżynieria łączy się z projektowaniem w miejscu, w którym zaczynamy mówić o celach obu tych
dziedzin ludzkiej aktywności. Celem inżyniera i projektanta jest rozwiązywanie praktycznych
problemów, z jakimi spotykamy się we wszelkich dziedzinach naszego życia. Mogą to być problemy
różnej natury i różnej skali – współczesna inżynieria dzieli się na wiele wyspecjalizowanych dziedzin,
a obiektem jej zainteresowania są zarówno ogromne konstrukcje architektoniczne,
jak i procesy zachodzące na poziomie komórek.
42 Polska szkoła
„Inżynieryjne” podejście ma w polskim projektowaniu wspaniałe tradycje. Zwłaszcza w takich
dziedzinach jak budowa samolotów (by wspomnieć Stefana Drzewieckiego – twórcę teorii lotu
Wanda Modzelewska
ślizgowego i pierwszych tuneli aerodynamicznych czy Stanisława Rogalskiego – pioniera polskiego
dziennikarka, specjalizuje się
przemysłu lotniczego), budowa jachtów czy konstrukcje stalowe (m.in. Stefan Bryła – konstruktor
w tematyce wzornictwa; pisała
m.in. dla Dobre Wnętrze, 2plus3d, pierwszego mostu spawanego na świecie, Wacław Olszak – twórca teorii plastyczności). Nieco mniej
Vox Design, Architektura Murator, znane, a również imponujące są osiągnięcia polskich konstruktorów broni (np. Jana Skrzypińskiego
Art & Business, Chairs (Włochy) i Piotra Wilniewczyca – twórców pistoletu Vis czy płk. Zdzisława Juliana Starosteckiego – szefa
zespołu konstruującego głowicę bojową rakiety Patriot). (O polskich inżynierach przeczytaj też
w artykule W.A. Turskiego „Na początku projektowania jest matematyka”, w tym katalogu).
W okresie Polski Ludowej polska praktyka projektowa z przyczyn czysto ekonomiczno-gospodarczych
opierała się w dużej mierze na rozwiązywaniu codziennych, życiowych problemów, a nie na stylizacji
czy myśleniu konceptualnym. Projektanci pracowali nad tym, co potrzebne, często zmagając się
dodatkowo z ograniczeniami w dostępie do materiałów czy nowoczesnych technologii.
Zwłaszcza w dobie kryzysu gospodarczego lat 80. wielu Polaków o technicznym wykształceniu
eksperymentowało z tworzeniem na własny użytek prostych urządzeń, domowych sprzętów czy innych
produktów – co w wielu wypadkach stało się zalążkiem prywatnych firm produkcyjnych. Na to, że
strona techniczna i konstrukcyjna polskiego wzornictwa przemysłowego jest jego poważnym atutem,
wpływ ma z pewnością znakomity poziom szkolnictwa technicznego. W naszym kraju działają
obecnie 22 wyższe uczelnie politechniczne, na których studiuje ponad 350 tys. studentów.
Największe to Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Politechniki Wrocławska i Warszawska.
Są też wśród polskich politechnik takie, które cieszą się znakomitą renomą dzięki specjalizacji
w określonych dziedzinach, np. Wojskowa Akademia Techniczna z wydziałami cybernetyki
i optoelektroniki czy Politechnika Gdańska z wydziałem elektroniki, telekomunikacji i informatyki.
Pytania i badania
Inżynieria do rozwiązywania postawionych przed nią zadań wykorzystuje wiedzę naukową
i techniczną, znajomość chemii, fizyki, matematyki, biochemii. Im bardziej złożony jest problem,
tym bardziej wskazana jest współpraca inżyniera i projektanta. Szczególnie widać to w takich

ENGINEERING AND DESIGN
– A PARTNERSHIP IN PRACTICE
Engineering and design meet at the very moment when we begin to speak of the aims of these two
areas of human activity. The aim of engineer and designer alike is to solve the practical problems we
come up against in every sphere of our lives. These problems can vary in both nature and scale;
contemporary engineering is divided into numerous specialist areas, and processes occurring at the
cell level are just as much the focus of its interest as immense architectural structures.
The Polish School

The ‘engineering’ approach has a distinguished tradition in Polish design, particularly in such 43
fields as aircraft construction, yacht building and structures of steel. Stefan Drzewiecki, who
developed both the theory of gliding flight and the first aerodynamic tunnel, warrants mention,
Wanda Modzelewska
as does Stanisław Rogalski, pioneer of Poland’s aerodynamics industry. When we turn to steel,
a journalist specialising in design;
examples include the world’s first welded road bridge, designed by Stefan Bryła, and the theory
she has written for such publications
as Dobre Wnętrze (Fine Interior of plasticity, developed by Wacław Olszak. Somewhat less well-known, though just as impressive,
magazine), 2plus3d, Vox Design, are Polish achievements in the field of arms; Jana Skrzypiński and Piotr Wilniewczyc created the
Architektura Murator, (Murator Vis pistol, for instance, while Colonel Zdzisław Julian Starostecki led the team which constructed
Architecture), Art & Business,
Chairs (Italy)
the Patriot missile system warheads. (More on Polish engineers can be found in the article
by W. A. Turski, Mathematics – the point of departure in design, elsewhere in this catalogue).
For purely economic and administrative reasons, the years of the People’s Republic of Poland
(1952-1989) saw Polish design practice largely based on solving down-to-earth daily problems,
rather than engaging in stylistics or conceptual thinking. Designers worked on necessities,
frequently grappling with limited access to materials and the latest technology as well.
In particular, during the years of economic crisis during the 1980s, numerous Poles with
a technical background were experimenting with making simple tools for their own use, as well
as household equipment and other products. In many cases, private manufacturing companies
had their beginnings in these experiments.
The fact that the technical and constructional aspects of Polish design constitute one of its
outstanding strengths is most certainly influenced by the standard of our technical education.
Currently, we have 22 active scientific universities, with a student body of over 350,000 between
them. The largest of these establishments are Kraków’s Akademia Górniczo-Hutnicza
(the University of Science and Technology, formerly the Academy of Mining and Metallurgy),
Politechnika Wrocławska (Wrocław University of Technology) and Politechnika Warszawska
(Warsaw University of Technology). There are also institutions which enjoy a distinguished
reputation as a result of their specialisation in specific fields, such as Wojskowa Akademia
Techniczna (the Military University of Technology), with its Faculty of Cybernetics and Institute
of Optoelectronics, and Politechnika Gdańska (Gdańsk University of Technology) and its Faculty
of Electronics, Telecommunication and Informatics.

Współczesna inżynieria zajmuje
się zarówno ogromnymi
konstrukcjami architekto-
nicznymi, jak i procesami
zachodzącymi na poziomie
komórek.
dziedzinach jak motoryzacja i produkcja środków transportu, produkcja sprzętu medycznego

i rehabilitacyjnego, elektronika, sprzęt komputerowy, BHP, tworzenie wszelkiego rodzaju narzędzi,
urządzeń RTV i AGD. Tu pogłębiona wiedza o materiałach, konstrukcjach jest dla projektanta
ważnym wsparciem lub uzupełnieniem jego pracy.
Ogromną rolę odgrywają też testy, analizy i badania służące ocenie poszczególnych projektów.
Do tego celu wykorzystuje się prototypy, modele, przeprowadza symulacje, testy niszczące
i nieniszczące, próby zmęczeniowe. Badane obiekty poddaje się działaniu sił fizycznych i substancji
44 chemicznych, oceniając ich wytrzymałość, ekonomiczność, niezawodność i bezpieczeństwo.
Zwłaszcza tam, gdzie mamy do czynienia z intensywnym, długotrwałym kontaktem człowieka
z przedmiotem lub obiektem, należy wdrażać rozwiązania, które nie wyrządzą żadnych
nieprzewidzianych i niezamierzonych szkód. Co równie istotne, trzeba przewidzieć to, co sam
użytkownik może zrobić z przedmiotem – celowo lub mimowolnie, z braku wiedzy. Sympatyczni
naukowcy jeżdżący w reklamie Zelmera na odkurzaczach i próbujący ubijać mikserem zamrożone
masło to nic innego jak zabawna wizja zmierzenia się inżynierów i projektantów z naszą
konsumencką niefrasobliwością.
Połączone siły
Wśród najciekawszych przykładów zjednoczenia sił inżynierów, technologów i projektantów
można z pewnością wskazać meble Oskara Zięty. W 2008 r. został on nagrodzony Red Dot
Design Award za projekt stołka Plopp dla firmy Hay. Tu liczyła się nie tylko zaskakująca jak
2606 – tyle zgłoszeń
na mebel z metalu forma, kojarząca się z nadmuchiwanymi, plażowymi zabawkami, ale przede
wynalazków złożono w Urzędzie
wszystkim technologia. Stalowe arkusze są wycinane, a następnie spawane laserowo, wreszcie
Patentowym RP w 2007 r., w tym:
nadmuchiwane pod ogromnym ciśnieniem do uzyskania trójwymiarowej formy. Projekt jest
* 2392 to wynalazki krajowe
kontynuowany – ostatnio powstała „nadmuchiwana” ławka, którą mogliśmy oglądać
(ok. 10% więcej niż w 2006 r.)
na wystawie Dobry Wzór 2009 w IWP.
* ok. 44% pochodziło z uczelni,
instytutów badawczych oraz
Inna młoda polska projektantka, Katarzyna Sokołowska, już w pracy dyplomowej (na ASP
innych jednostek naukowych
w Katowicach, 2006) zaprojektowała obudowę robota kardiochirurgicznego Robin Heart
(współpracowała z Fundacją Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu). Powstał nowatorski projekt,
* 26% to zgłoszenia osób
fizycznych, reszta – zgłoszenia który jest jednym z niewielu tego typu na świecie i pierwszym w Polsce. Robin Heart (skrót od rob
firm i przedsiębiorstw in heart, czyli z angielskiego „robot w sercu”) jest aktualnie testowany w Centrum Medycyny
* ok. ¼ dotyczyła kategorii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
Chemia i metalurgia, pozostałe Początek 2009 r. to czas ostatnich testów bezzałogowego samolotu szpiegowskiego Żuraw,
najliczniej reprezentowane który powstał na Politechnice Poznańskiej. Waży 30 kg, ma 5,4 m rozpiętości skrzydeł i zasięg
to Procesy przemysłowe do tysiąca kilometrów. Utrzymuje się w powietrzu ok. 12 godzin. Maszyna, stworzona przez zespół
i transport oraz Podstawowe pod kierownictwem Mikołaja Sobczaka, może spełniać zadania policyjne, patrolowe, ratownicze.
potrzeby ludzkie. Można na niej zainstalować kamery zwykłe i termowizyjne, laserowe dalmierze i wskaźniki celu,

Contemporary engineering Enquiry and research
is devoted to immense Faced with solving the task confronting it, engineering applies scientific and technical know-how,
architectural structures just as along with chemistry, physics, mathematics and biochemistry. The more complex the problem,
much as to the processes the more expedient it is for engineering and design to join forces. This is particularly noticeable in
occurring at the cell level. such fields as motor transport, the manufacture of medical and rehabilitative equipment, electronics,
computer equipment, occupational health and safety, the development of every type of tool, audio/
visual devices and household equipment. Here, a detailed knowledge of materials and construction
provides the designer with important support or complements his work. 45
Tests, analyses and research also have an enormous role to play in serving to evaluate individual
designs. To this end, prototypes and models are used to run simulations and tests in terms of
destruction, endurance and fatigue. They are subjected to the action of physical force and chemical
substances, in order to evaluate their durability, their economic viability, their reliability and their
safety. When we are dealing with an intensive and long-term human-item, or human-structure
relationship, the implementation of a solution which will cause no unexpected and unintentional
harm is essential. Equally essential is the need to anticipate what the user him/herself might do with
2,606 inventions were the item, either deliberately, or inadvertently, owing to a lack of knowledge.
registered at the Patent Office
of the Republic of Poland
Joining forces
in 2007, of which:
One of the most fascinating examples of what happens when engineers, technologists and designers
* 2,392 were Polish inventions join forces can certainly be said to be Oskar Zięta’s furniture. In 2008, his Plopp table, for the Hay
(approximately 10% more than
company, received the Red Dot Design Award . What counted here was not merely the metal shape
in 2006),
which, in terms of furniture, is startling for its associations with blow-up beach toys; primarily,
* approximately 44% originated
what is of significance is the technology. A steel sheet is first cut, then laser welded and, finally,
from HEIs, research
blown up under enormous pressure in order to achieve the three-dimensional form. The design is an
institutions and other scientific
ongoing one; a ‘blow-up’ bench recently came into being and can be seen at the IWP’s Good
establishments,
Design 2009 exhibition.
* 26% were registered by
physical persons, the remainder
In 2006, for her final degree project at Akademia Sztuk Pięknych (the Academy of Fine Arts) in
being registered by companies Katowice, another young Polish designer, Katarzyna Sokołowska, designed a working shoe for use in
and business enterprises, cardio-surgery. Collaborating with Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii (the Foundation of Cardiac
* approximately ¼ came under
Surgery Development) in Zabrze, her innovative design is one of very few such projects in the world
the Chemical and Metallurgy and is the first of its kind to arise in Poland. The Robin Heart, taking its name from a shortened form
classification, with the greater of ‘robot in heart’, is currently undergoing testing at Centrum Medycyny Doświadczalnej Uniwersytet
part of the remainder Medycznego (the Experimental Medical Centre of the University of Medicine) in Katowice.
representing Industrial The beginning of 2009 saw the final trials for an unmanned reconnaissance plane, the Żuraw.
and Transport Processes Named after the crane, which is also known as ‘the Bird of Hope’ in Poland, it came into being at
and Basic Human Needs. Politechnika Poznańska (Ponzań University of Technology). Weighing 30 kg and with a wingspan

Dziś w Polsce są 22 wyższe
uczelnie politechniczne.
Studiuje na nich ponad 350 tys.
studentów. Największe polskie
wyższe szkoły politechniczne
to AGH w Krakowie,
Politechnika Wrocławska
i Politechnika Warszawska.
i – co istotne – jest znacznie tańsza w eksploatacji od swoich zagranicznych odpowiedników.

Prawdopodobnie Żuraw będzie stosowany przez polską policję, interesują się nim
również zagraniczni kupcy.
Perspektywy
Nowe inwestycje i wzrastająca wartość produkcji w Polsce sprzyjają rozwojowi biur konstrukcyjnych
i projektowych. W coraz większym stopniu zakłady produkcyjne zlecają wykonanie specyficznych
46 zadań projektowych jednostkom zewnętrznym, które oferują coraz szerszy zakres usług
– od wzornictwa po kompleksowe rozwiązania i dostawę urządzeń produkcyjnych czy
opracowania technologiczne i ich wdrażanie. Oprócz stricte technicznych i technologicznych
projektów, mogą dostarczyć kompleksowe rozwiązania systemowe wraz z oprogramowaniem
dla biur konstrukcyjno-projektowych oraz urządzenia wspomagające prace projektowe
(np. drukowanie 3D). To właśnie rozwiązania konstrukcyjne stały się najważniejszą przewagą
Polska i polscy inżynierowie
konkurencyjną dla wielu polskich przedsiębiorstw. Przykłady to chociażby firmy Instal Projekt,
przyciągają zagranicznych
Kross, Solbus, Novitus.
inwestorów.
Wysoki poziom polskiej myśli technicznej jest też magnesem dla zagranicznych inwestorów
* ABB (międzynarodowy
zainteresowanych pozyskaniem wykwalifikowanej kadry. Jednym z najdłużej istniejących centrów
koncern w dziedzinie
technicznych międzynarodowych koncernów jest Krakowskie Centrum Badawcze ABB. Zajmuje
automatyki i energetyki)
się szeroką gamą zagadnień z dziedziny technologii wytwarzania oraz mechaniki, nowoczesnych
uruchomił Centrum Badawcze
technologii informatycznych oraz zagadnieniami z zakresu przesyłu i dystrybucji, automatyki,
i Centrum Systemów
systemów inżynierskich i ich integracji. W Krakowie działa też Centrum Systemów Informatycznych
Informatycznych w Krakowie.
ABB zajmujące się tworzeniem, rozwojem i obsługą oprogramowania dla fabryk koncernu
* General Electric otworzył
na całym świecie. W warszawskim Engineering Design Center koncernu General Electric, 650 Engineering Design Center
inżynierów tworzy m.in. nowoczesne konstrukcje silników lotniczych, w tym GEnx, który będzie w Warszawie, planuje jego
napędzał Boeingi Dremliner. (GE planuje rozbudowę centrum i prowadzenie tu prac z dziedziny rozbudowę.
energetyki). Potentat informatyczny Google ma w Krakowie swoje centrum inżynierskie, * Google otworzył centrum
a we Wrocławiu operacyjno-innowacyjne. Decyzja o ich powstaniu w naszym kraju była inżynierskie w Krakowie
uwarunkowana między innymi świetną opinią o polskich programistach (np. polscy studenci oraz centrum operacyjno-
od wielu lat są w czołówce światowego konkursu programistycznego Top Coder). -innowacyjne we Wrocławiu.

of 5.4 m, it has a range of up to one thousand kilometres and can remain airborne for approximately There are 22 scientific
12 hours. The aircraft, developed by a team led by Mirosław Sobczak, can be deployed by the police universities in Poland today.
and rescue service, as well as being used to carry out patrol-orientated tasks. Normal and They have a total student body
thermovision cameras can be installed, as can laser radar and target indicators. Of particular signifi- of over 350,000.
cance is the fact that its running costs are considerably lower than those of its foreign counterparts.
There is every likelihood that the Żuraw will be deployed by the police and it has also aroused interest
from foreign buyers.
47
Perspectives
New investment and the increasing value of manufacturing in Poland have led to the growth
of construction and design offices. To an ever increasing extent, manufacturing facilities are placing
orders for specific design commissions with outside entities and these, in turn, are offering a range
of services which grows broader by the day, incorporating design and comprehensive solutions,
together with the supply of the requisite manufacturing equipment or technological development
and implementation. Apart from strictly technical and technological designs, they can also provide
comprehensive system solutions, complete with software, for construction and design offices, as well
as design support equipment, such as 3D printers. Indeed, it is construction solutions which have
given numerous Polish businesses their competitive edge, including Instal Projekt, Kross, Solbus and
Novitus, to name but a few.
The high standard of Polish technical thinking is also proving to be a magnet for foreign investors
looking to obtain a qualified staff. One of the oldest technical centres to be run in Poland by an
Poland and Polish engineers
international concern is Krakowskie Centrum Badawcze ABB (the ABB Corporate Research Center
have attracted foreign investors.
in Kraków). It encompasses a wide range of problems in the fields of production technology, together
* The ABB (an international
with mechanics, innovative IT technology and issues relating to shipping and distribution. Centrum
corporation operating in the
Systemów Informatycznych ABB (the ABB Information Systems Center) also operates out of Kraków
automation and energy sectors)
and is engaged in software design, development and services for the corporation’s factories all over
opened a Corporate Research
the world. One of the projects on which the 650 engineers at General Electric’s Engineering Design
Center and Information Systems
Center in Warsaw are working is the development of an innovative new aircraft engine construction, Center in Krakow.
which will power the Boeing Dreamliner. The IT giant, Google, has an engineering centre in Krakow
* General Electric opened an
and an operations and innovations centre in Wrocław. The decision to locate these centres in our Engineering Design Center in
country was, in part, conditioned by the high esteem in which Polish programmers are held, Warsaw and plans to enlarge it.
with the fact that, for many years now, Polish students have been at the fore of the worldwide * Google opened an
programming competition, Top Coder, being but one instance of this. engineering centre in Krakow
and an operations and
innovations centre in Wrocław.

48
Wielofunkcyjny wózek dziecięcy CAT

Producent Deltim Machura
CAT Multifunctional baby carriage

Manufacturer Deltim Machura

49
Głowica termostatyczna
RTS EVERIS TM
Projekt Studio Program Design,
Paweł Balcerzak, Tomasz Januszewski,
Jerzy Wojtasik, 2003
Producent Danfoss Sp. z o.o.
RTS EVERIS TM Thermostat head

Design Studio Program Design,
Paweł Balcerzak, Tomasz Januszewski,
Jerzy Wojtasik, 2003
Manufacturer Danfoss Ltd

50

51
PLOPP – Polski Ludowy

Obiekt Pompowany Powietrzem
Projekt Oskar Zięta, 2006
Producent Steelwerk Polska
Dla HAY, Dania
PLOPP Tabouret
Design Oskar Zięta, 2006
Manufacturer Steelwerk Polska
For HAY, Denmark

52
Kubki ceramiczne
TILT, SINGLE I DOUBLE GRIP
Projekt Anna Ostrowska, 2004-05
Producent Ch.os, Szwecja
TILT, SINGLE & DOUBLE GRIP

Ceramic mugs
Design Anna Ostrowska, 2004-05
Manufacturer Ch.os, Sweden
katalogi_uniwersalne++.indd 52 5/11/09 9:07:50 AM

PROJEKTOWANIE
UNIWERSALNE
UNIVERSAL DESIGN
53

DOBRE PROJEKTOWANIE
UMOŻLIWIA, ZŁE PROJEKTOWANIE
OGRANICZA
Tytuł artykułu to motto Deklaracji Sztokholmskiej EIDD z 9 maja 2004 r.: „Good design enables,
bad design disables”. Podkreśla ono znaczenie i lapidarnie wyraża istotę Design for All:
projektowania dla wszystkich, uwzględniającego różnorodność potrzeb ludzkich. Dobrze i mądrze
zaprojektowany produkt podnosi jakość życia, zapewnia dostępność i umożliwia uczestnictwo
w życiu społecznym szerokiej grupie użytkowników, bez względu na wiek, sprawność i sytuację.
Tak rozumiane projektowanie określane jest również jako „projektowanie integracyjne”
(Inclusive Design), „projektowanie bez barier” (Barrier-free Design), a także terminem
54 amerykańskim Universal Design „projektowanie uniwersalne”. To ostatnie określenie przyjęło się
również w Polsce, zwłaszcza w odniesieniu do wzornictwa produktów. W architekturze częściej
używany jest termin „projektowanie bez barier”. Obecnie coraz częściej spotykamy się
Itta Karpowicz-Starek
z określeniem Sustainable Design – „projektowanie odpowiedzialne”. Niezależnie od nazwy
architekt wnętrz; ekspert Instytutu
projektowanie dotyczy zarówno pojedynczych produktów i usług, jak i kompleksowych rozwiązań
Wzornictwa Przemysłowego
w sferze publicznej, w środowisku mieszkalnym i pracy.
Pojęcie projektowania uniwersalnego ewoluuje wraz ze zmianą mentalności i oczekiwań
społeczeństwa. Pierwotnie dotyczyło budownictwa i transportu publicznego,
współcześnie obejmuje wszystkie dziedziny życia. Szczególnie duże wymagania
pojawiają się w branżach związanych ze stylem życia i aktywnością ludzi.
Projektowanie uniwersalne staje się ważną częścią infrastruktury IT, usług związanych
z turystyką oraz profilaktyką zdrowia.
Każdy z nas jest w pewnym stopniu niepełnosprawny. Nie ma jednoznacznego określenia,

co jest normą – to stwierdzenie jest punktem wyjścia w nowoczesnym myśleniu o projektowaniu
dla wszystkich. Czasowo niesprawni są ludzie ze złamaną ręką czy nogą, ograniczone możliwości
mają kobiety w ciąży, rodzice z wózkiem, dzieci, osoby w podeszłym wieku, ludzie otyli...
Nie projektuje się dla „człowieka statystycznego”, bo taki ktoś nie istnieje. Produkt adresowany
do anonimowego „przeciętnego” odbiorcy najczęściej nie zadowoli nikogo. Usuwanie barier
i przystosowanie produktów i środowiska do potrzeb ludzi niepełnosprawnych przynosi, czasem
nieoczekiwaną, korzyść całemu społeczeństwu w postaci poprawy otoczenia i zwiększenia
komfortu użytkowania. Mało kto wie, że rozwiązania takie jak: automatycznie otwierane drzwi,
niskopodłogowe autobusy, jednouchwytowe baterie umywalkowe czy głośnomówiące telefony
powstały z myślą o użytkownikach niepełnosprawnych, a w rezultacie ułatwiły życie wszystkim.
Design for All po prostu się opłaca, nie tylko użytkownikom, ale i producentom. Liderem
w stosowaniu zasad projektowania uwzględniającego potrzeby zróżnicowanego społeczeństwa
są kraje skandynawskie. Ich dwiema najbardziej spektakularnymi wizytówkami są działająca
w Szwecji od 1969 r. i do dziś zbierająca najbardziej prestiżowe nagrody Ergonomi Design
Gruppen oraz metro w Kopenhadze.

GOOD DESIGN ENABLES,
BAD DESIGN DISABLES
The article’s title is the motto of the EIDD Stockholm Declaration, made on 9th May 2004: ‘Good
design enables, bad design disables’. It emphasises the meaning and concisely expresses the
essence of Design for All, embracing the diversity of human needs. For a wide end-user group,
good and intelligent product design increases their quality of life, ensures accessibility and facilita-
tes their participation in community life, regardless of their age, their agility and their situation.
This understanding of design is also described as Inclusive Design, Barrier-Free Design and by the
American term, Universal Design. The last description has caught on in Poland, particularly with
respect to product design. In architecture, Barrier-Free design is more commonly used. Currently, 55
Sustainable Design is a term which is encountered with increasing frequency. Regardless of the name
given to it, design encompasses not only individual products and services, but also comprehensive
Itta Karpowicz-Starek
solutions in the public sphere in terms of the environments in which we live and work.
interior architect; an expert at the
The acceptance of universal design evolves hand in hand with society’s mentality and expectations.
Institute of Industrial Design
Appertaining at first to public architecture and transport, nowadays it encompasses every
field of life. In particular, a great many demands are arising in the lifestyle and activity sectors.
Universal Design is becoming a significant factor in IT infrastructures, tourist services and
preventative medicine.
To a certain extent, we are all differently-abled. No one, unequivocal definition exists as to what
is the norm and it is this assertion which constitutes the jumping-off point for innovative thinking on
design for all. People who have broken an arm or leg are temporarily handicapped, the possibili-
ties open to pregnant women are curtailed, as they are for families with prams, children, people
of advanced years, the obese… We do not design for a ‘statistical being’, because no such person
exists. A product addressed to a living, ‘average’ end-user more often than not fails to satisfy
anyone. Raising the barriers and shaping products and environments to the needs of the disabled
sometimes brings unexpected benefits in the form of improved surroundings and increased user
convenience, to society as a whole. Hardly anyone is aware that solutions such as automatic
doors, low-floor buses, single-handle washbasin taps and loudspeaker phones all came about
as a result of considering disabled users. The effect was to make life easier for everyone. Quite
simply, Design for All pays, and not only the users, but also the manufacturers. In terms of applying
the principles of design which gives consideration to a differentiated society, the field is led by the
Scandinavian countries. Their two most spectacular flagships are Ergonomi Design Gruppen,
which has been operating in Sweden since 1969 and collects the most prestigious awards to this
day, and the Copenhagen metro.
In simplified terms, it can be said that in Poland, the presence and problems of the disabled only
came to our attention in the 1980s, when they appeared on the streets and in public places.

Projektowanie uniwersalne
to projektowanie produktów
i otoczenia tak, aby nadawały
się do użytku przez wszystkich
ludzi, w możliwie największym
zakresie, bez potrzeby
adaptacji lub specjalnego
projektu (definicja
wg amerykańskiego architekta
Ronalda Mace’a, 1985). W Polsce z pewnym uproszczeniem można powiedzieć, że obecność i problemy niepełno-
sprawnych zauważyliśmy dopiero w latach 80., kiedy osoby niepełnosprawne pojawiły się
na ulicach i w miejscach publicznych. Stało się tak dzięki dostępnym z darów zagranicznych
wózkom aktywnym – niedużym, lekkim, zwrotnym, umożliwiającym samodzielność. Wcześniej,
podobnie jak w innych krajach naszego obozu, niepełnosprawni po prostu nie istnieli,
ani w świadomości społecznej, ani w ustawodawstwie, ani na ulicach, w sklepach, kinach,
szkołach, środkach komunikacji.
56 Pionierskie prace badawcze i studyjno-projektowe prowadził od początku lat 80. Instytut
Wzornictwa Przemysłowego. Badania socjologiczne i antropometryczne osób niepełnosprawnych
ruchowo, w tym dzieci, stały się podstawą do sformułowania wytycznych do projektowania
wnętrz, sprzętów i odzieży. Powstały projekty wyposażenia kuchni i łazienki oraz odzieży dla osób
na wózkach inwalidzkich, meble dla słabo widzących i niewidomych. Stały się one bazą
dla wydanego w 1991 r. poradnika: „Vademecum projektanta – problemy osób
niepełnosprawnych”. To pierwsza na polskim rynku publikacja zawierającą zbiór wymagań
i zaleceń do projektowania uwzględniającego potrzeby ludzi niepełnosprawnych.
Z inicjatywy IWP powstały projekty zrealizowane w pełnym cyklu badawczo-projektowym:
pierwszego w Polsce wózka inwalidzkiego nowej generacji – Active (1990, WSK Świdnik),
certyfikowanej odzieży ochronnej dla służb ratownictwa medycznego (2003, Grotpol)
Każdy z nas jest w pewnym
oraz pracowników leśnych i rolniczych (2004, ZPCH Sedyko). Organizowane w kolejnych
stopniu niepełnosprawny.
latach konferencje i wystawy upowszechniały ideę integracji społecznej osób niepełnosprawnych
Ludzie ze złamaną ręką,
i przełamywały stereotyp myślenia o meblach, odzieży specjalistycznej, wyposażeniu
kobiety w ciąży, rodzice
wspomagającym i sprzęcie ortopedycznym jak o produktach bezwyrazowych, a nawet
z wózkiem, dzieci, osoby
brzydkich. Dobrze zaprojektowane, funkcjonalne, atrakcyjne formą, kolorem i doskonałą
w podeszłym wieku, otyłe...
jakością, przyjazne przedmioty nie wykluczają społecznie niepełnosprawnych, a nierzadko
Nie ma jednoznacznego
poszerzają grono nabywców.
określenia, co jest normą.
Nie projektuje się dla
„człowieka statystycznego”,
Ostatnia dekada to wzrost zainteresowania projektowaniem bez barier. Niewątpliwie wpłynęła
bo taki ktoś nie istnieje. na to przyjęta w 1999 r. ustawa Prawo Budowlane, która nałożyła obowiązek dostosowania nowych
Dziś w Polsce żyje: inwestycji w miejscach publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nie bez znaczenia jest
* ok. 16% (6 mln) osób
akcesja Polski do UE: możliwość korzystania ze środków unijnych, ale też konieczność dostosowania
niepełnosprawnych (raport norm i przepisów.
GUS, 2004) Mimo kryzysu wzrasta zamożność polskiego społeczeństwa (14,3 tys. euro PKB na jednego
* ok. 25% osób ze schorzeniami mieszkańca z uwzględnieniem siły nabywcze, daje nam w 2009 r. 24 miejsce w Europie (Eurosat),
wzroku a wraz z nią rośnie apetyt na turystykę, uprawianie sportu i różnego rodzaju usługi. Jednocześnie, jak
* ponad 10% osób otyłych w całej Europie, nasze społeczeństwo dynamicznie się starzeje. Za 25 lat będzie prawie 27% osób
(w wieku 25 – 64 lata). w wieku powyżej 60 lat, a liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszy się o prawie 7% (Eurosat).

Universal Design is the design This came about thanks to gifts of active wheelchairs from abroad. Compact, light and reversible,
of products and environments to they made independence a possibility. Just as in the other countries in our ‘camp’, prior to this
be useable by all people, to the the disabled had quite simply not existed, not in society’s consciousness and not in that of the
greatest extent possible, without legislators, not on the streets and not in the shops, not in the schools and not on public transport…
the need for adaptation or The pioneering research and study projects were carried out at the beginning of the 1980s by the
specialized design. (Definition IWP. Sociological and anthropomorphic research into disabled people’s movement, including chil-
coined in 1985 by the American
dren, constituted the basis upon which the guiding principles for interior, equipment and
architect, Ronald Mace).
clothing design were formulated. Designs for kitchen and bathroom fittings emerged, as did 57
designs for clothing for the wheelchair-bound and furniture for the visually impaired and the blind.
They became the basis for a handbook published in 1991, ‘A designer’s vade mecum – the problems
of the disabled’. It was the first publication on the Polish market to collect together the requirements
and recommendations for design which ‘achieves the inclusion of disabled people’.
An IWP initiative led to the birth of products implemented under an entire research and design
cycle; the first, new-generation wheelchair in Poland, the Active (1990, WSK Świdnik)
and protective wear certified for use by the emergency medical service (2003, Grotpol), and for
foresters and agricultural workers (2004, ZPCH Sedyko). The conferences and exhibitions organi-
sed over the course of subsequent years disseminated the notion of integrating the disabled into
society and overcoming stereotyped thinking in terms of furniture, specialised clothing, supportive
fittings and orthopaedic equipment, as well as inexpressive and even ugly products. Welldesigned,
To a certain extent, we are all
user-friendly objects, functional and attractive in form and colour and of excellent quality, do not
differently-abled. People who
exclude the disabled from society and often lead to a broader consumer group.
have broken their arm or leg,
pregnant women, families with
The last decade has seen a growth of interest in Barrier-Free Design. There can be no doubt that
prams and pushchairs, children,
the Building Code, passed in 1999, has had an impact on this, stipulating as it did, the obligation
people of advanced years,
to ensure that new public buildings accommodate the needs of the disabled. Poland’s accession
the obese… No one,
to the EU is also significant in terms of both the potential to utilise EU funds and the necessity
unequivocal definition exists as
to what is the norm. We do not
of complying with the norms and regulations.
design for a ‘statistical being’,
Despite the crisis, Polish society is becoming more affluent, with a GDP of EUR 14.3 thousand
because no such person exists. per capita in terms of purchasing power, putting us in 24th place in Europe (Euro sat), and an
Today, in Poland live: appetite for tourism, sporting activities and a variety of different services is growing alongside this.
* ca. 16% (6 million) of disabled
At the same time, our society is aging rapidly, just as it is throughout the EU. In 25 years time, almost
people 27% of the population will be over 60 and the total number of people in the productive age group
* ca. 25% of people with will have fallen by nearly 7% (Euro sat). What the nearest future holds in store for us is the imperative
sight-related diseases of extending people’s working lives, an ever-increasing lifespan and, together with this, a rise in
* over 10% obese people dysfunction. Today, the number of people with sight-related diseases comprises ca. 25% of the
(between the ages of 25-64). population and the obese total more than 10% These figures demonstrate that it will not be long

W UE liderem w stosowaniu
projektowania uniwersalnego
są kraje skandynawskie.
Polską specjalnością staje się
projektowanie i produkcja
odzieży i obuwia specjali-
stycznego dla pracowników
przemysłu, ratowników, ludzi
uprawiających sporty.
W najbliższych latach czeka nas konieczność przedłużenia aktywności zawodowej, coraz dłuższy
czas życia i zwiększona z tym liczba dysfunkcji. Już dziś w Polsce liczba osób ze schorzeniami wzroku
to ok. 25% populacji, osoby otyłe to ponad 10%. Dane te pokazują, że wkrótce zmieni się sposób
myślenia i oczekiwania odbiorców. Beztroski konsumpcjonizm zostanie zastąpiony
przez podejście bardziej racjonalne i odpowiedzialne. Nabywcy będą szukać produktów
funkcjonalnych, trwałych i pięknych. Czy polscy projektanci i producenci sprostają temu wyzwaniu?
58 Zmiany już widać, przede wszystkim w projektowaniu przestrzeni publicznej. Dostępne ulice, środki
komunikacji, dworce, urzędy, hotele, szkoły, szpitale, muzea, sklepy... Takie obiekty jak warszawska
Muszelka – nowoczesny kompleks basenów z pochylniami i windami dla osób z dysfunkcjami ruchu
czy Sensualny Ogród Uniwersalny w Arboretum w Bolestraszycach w dorzeczu Sanu, przystosowany
do samodzielnego zwiedzania przez gości na wózkach inwalidzkich, osoby starsze i niewidome, nie
są jeszcze powszechną normą, ale powstaje ich coraz więcej.
Polską specjalnością staje się projektowanie i produkcja odzieży i obuwia specjalistycznego
przeznaczonego dla pracowników przemysłu, ratowników, ludzi uprawiających sporty i ceniących
wysoki komfort użytkowania. Najnowszym przykładem – marka EQUES i jej profesjonalne ubrania
dla płetwonurków. Kolekcja Dual Flex została laureatem konkursu Dobry Wzór 2009. Kolejny
przykład: buty dla dzieci firmy BARTEK, które umożliwiają dopasowanie do różnych tęgości stóp,
a dzięki elementom odblaskowym w atrakcyjny sposób zapewniają dzieciom bezpieczeństwo na
drodze. I dobrze się sprzedają, bo mają konkurencyjną, w stosunku do zagranicznych, jakość
i cenę. Co jeszcze wyróżnia te firmy, to kompetentna, profesjonalnie przygotowana informacja
o produktach. Współczesny nabywca lubi wiedzieć, co kupuje.
Również młodzi projektanci są coraz bardziej wrażliwi na idee Design for All. Biorą udział
w międzynarodowych warsztatach i konkursach, w których często wygrywają, współpracują
z zagranicznymi firmami. Warto przypomnieć takie projekty jak bezpieczne nożyczki Marka Króla
nagrodzone Grand Prix Sakai ’94 w Japonii czy naczynia dla osób niewidomych Anny Ostrowskiej
(kubek Tilt jest produkowany w Szwecji). Oba projekty powstały w ASP w Krakowie.
Jak widać, mamy dobre przygotowanie teoretyczne i duży potencjał kreatywny, ciągle niedoceniany Usuwanie barier
przez krajowych producentów. Projektowanie uniwersalne może stać się szansą i wyzwaniem i przystosowanie produktów
dla polskiej gospodarki. Świat już zauważył, że odpowiedzialne, integrujące wzornictwo jest i środowiska do potrzeb ludzi
strategią przyszłości: inicjuje demograficzne, socjalne i kulturowe zmiany, rozszerza grupę niepełnosprawnych
nabywców i powiększa rynek, tworzy silny fundament dla innowacji i sukcesu rynkowego, przynosi korzyści całemu
a także tworzy zasoby intelektualne. społeczeństwu w postaci
poprawy otoczenia i zwiększenia
komfortu użytkowania.

before there will be a change in end-users’ thinking and expectations. Careless consumption will be The leader in the EU, in terms
replaced by a more rational and responsible attitude. Consumers will be seeking out products of applying universal design,
which are functional, durable and beautiful. Can Polish designers face up to the challenge? are the Scandinavian countries.
The design and manufacture
The changes are already evident, primarily in the design of public spaces. Accessibility in street, of clothes and shoes intended
public transport, stations, public administration offices, hotels, schools, hospitals, museums, particularly for industrial
shops… Take a building like Warsaw’s Muszelka, a cutting edge swimming pool complex with workers, rescue workers
and people engaged in sporting
ramps and lifts for people with dysfunctional movement. Or, in the basin of the San River, take the 59
activities have become
Sensual Universal Garden at the Bolestraszyce Arboretum [Sensualny Ogród Uniwersalny w Arbo-
a Polish specialty.
retum w Bolestraszycach], which has been adapted to allow visitors in wheelchairs, the elderly
and the blind to enjoy it unaided. Such facilities as these are not yet the norm, but more and more
of them are springing up.
The design and manufacture of clothes and shoes intended particularly for industrial workers,
rescue workers, people engaged in sporting activities and those who value high comfort, have
become a Polish specialty. The latest example of this is the EQUES brand and its line designed
for use by professional frog divers. The Dual Flex collection was a prize winner in the Good Design
2009 competition. Another example is found in the children’s shoe company, BARTEK. Offering
a range of widths to suit different feet, while providing its young wearers with cheerful decorative
features, this is an attractive way of keeping children safe as they go. And it sells well, being
competitive in terms of both quality and price. What also distinguishes these companies is
competently and professionally prepared information about their products. The contemporary
consumer likes to know what he or she is buying. Similarly, young designers are have become
increasingly sensitive to the Design for All concept. They take part in international workshops
and competitions, which they frequently win, and they collaborate with foreign companies. In this
context, it is worth mentioning such designs as Marek Król’s safe scissors, which were awarded the
Grand Prix at Sakai ’94, or Anna Ostrowska’s crockery for the blind; her Tilt mug is manufactured
in Sweden. Both designs came into being at the Academy of Fine Arts in Krakow.
As we can see, we have the theoretical background and an enormous creative potential, neither Raising the barriers
of which are valued by our manufacturers. Universal design could become both an opportunity and shaping products
and a challenge for Polish business. The world has already noticed that responsible and integrated and environments to the needs
design is the strategy for the future, initiating, as it does, demographic, social and culture change, of the disabled brings benefits
as well as expanding consumer groups and increasing the market, and establishing a strong base, in the form of improved
not only for innovation and market success, but also for creating intellectual resources. surroundings and increased
user convenience, to society
as a whole.

60

Po lewej
Zegarek X-WATCH
Projekt Damian Koźlik, 2008
Produkt koncepcyjny
X-WATCH
Design Damian Koźlik, 2008
Conceptual product
Na tej stronie
GROSZEK mobilny pokrowiec
na piłki, do zabawy i rehabilitacji
dla dzieci
Projekt Barbara Lewandowska
Praca licencjacka pod kier.
prof. Michała Stefanowskiego na Wydziale
Wzornictwa Przemysłowego ASP
w Warszawie
GROSZEK Portable ball-pod, for playing

and rehabilitation for children
Design Barbara Lewandowska
BA dissertation under Prof. Michał 61
Stefanowski of ASP Department of Industrial
Design in Warsaw

Fotel biurowy LINUS
Projekt Piotr Kuchciński, 2003
Producent PROFIm
LINUS Office Chair

Design Piotr Kuchciński, 2003
Manufacturer PROFIm
62
katalogi_ergonomia++.indd 62 5/11/09 9:11:24 AM

ERGONOMIA
ERGONOMICS
63

ABY LUDZIOM PRACOWAŁO SIĘ
LEPIEJ I WYGODNIEJ
Niewątpliwie pierwszym w dziejach ludzkości ergonomicznym narzędziem był pięściak.

Posługiwał się nim ponad półtora miliona lat temu Homo erectus, na długo zanim na ziemi
pojawił się Homo sapiens. Pięściak spełniał wszystkie podstawowe kryteria ergonomiczności:
był dopasowany do ludzkiej ręki i pełnił funkcję, do jakiej był przeznaczony.
Jednak koncepcję naukowego podejścia do ergonomii jako dziedziny wiedzy zawdzięczamy
Polakowi, przyrodnikowi, profesorowi Instytutu Rolniczo-Leśnego w Marymoncie pod Warszawą,
Wojciechowi Jastrzębowskiemu, który jako pierwszy na świecie użył tego terminu w 1857 r.,
64 w pracy pt. „Rys ergonomii, czyli nauki o pracy”. Termin ergonomia wywiódł od greckich słów
ergon (praca) i nomos (prawo, zasada), czyli „nauka o pracy, tj. o używaniu nadanych
człowiekowi przez Stwórcę sił i zdolności”. W drugiej połowie XIX w., w krajach Europy
dr Iwona Palczewska
Zachodniej i Ameryce, prekursorzy teorii zarządzania, tacy jak Frederick Winslow Taylor, Frank
dyrektor Pionu Badań i Rozwoju
i Lillian Gilbreth czy fizjolog G. Lehmann, w odpowiedzi na rosnące potrzeby maksymalizacji
Instytutu Wzornictwa Przemysłowego
wydajności pracy w rozwijających się fabrykach i zmniejszenia liczby urazów i wypadków wśród
robotników, prowadzili badania z pogranicza ergonomii i organizacji pracy.
Prawdziwym katalizatorem zainteresowania rolą czynnika ludzkiego w funkcjonowaniu układu
człowiek-maszyna była II wojna światowa i rozwój przemysłu zbrojeniowego. Wkrótce po jej
zakończeniu, w 1949 r., powstało w Anglii Ergonomiczne Towarzystwo Naukowe,
a 10 lat później, w 1959 r. – Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne
(IEA – International Ergonomics Association), skupiające obecnie 47 towarzystw krajowych,
w tym Polskie Towarzystwo Ergonomiczne, powołane do życia w 1977 r.
Współczesna ergonomia definiowana jest jako dyscyplina wiedzy zajmująca się zasadami
i metodami dostosowania warunków pracy do właściwości fizycznych i psychicznych człowieka,
czyli konstrukcji takich urządzeń technicznych i kształtowania materialnego środowiska pracy,
jakie wynikają z wymagań fizjologii i psychologii pracy. Czerpie z dorobku nauk biologicznych
o człowieku: anatomii, fizjologii, antropologii, medycyny, psychologii, socjologii; nauk
technicznych, jak: inżynieria, technologia, materiałoznawstwo, architektura; z doświadczeń
zarządzania i organizacji, logistyki, prawa, ekonomii oraz sztuki i estetyki.
W latach 70. ub. wieku, wraz z postępującym procesem integracji krajów europejskich,
zaczęły powstawać zbiory zasad i regulacji zwane dyrektywami, będące podstawą prawną
dla obowiązujących aktów. W oparciu o te dyrektywy Międzynarodowe Biuro Organizacji
Standaryzacji (ISO) utworzyło w 1975 r. Techniczny Komitet (TC159) dla prac nad normami
z obszaru ergonomii, standaryzującymi terminologię, metody i dane dotyczące człowieka
(antropometryczne, biomechaniczne, fizjologiczne, psychologiczne). Do dzisiaj
w Komitecie ISO 159 opracowano 103 normy. Równolegle Europejski Komitet Standaryzacji
(CEN) opracował 43 normy regulujące wymagania ergonomiczne dla produktów,

MAY PEOPLE WORK BETTER
AND IN MORE COMFORT
Undoubtedly, the first ergonomic tool in the history of mankind was the hammerstone. It was used
for more than one and a half million years by Homo erectus, long before Homo sapiens began
to walk the earth. The hammerstone met every fundamental ergonomic criterion. It fitted the human
hand and fulfilled its designated function.
However, our gratitude for the concept of a scientific approach to ergonomics as a field is owed
to a Pole, the natural historian and professor at the Instytut Rolniczo-Leśnego (the Institute
of Agriculture and Forestry) in Marymont, Wojciech Jastrzębowski. He was the first person in the
world to employ the term, in a work dated 1857 and entitled „Rys ergonomii, czyli nauki o pracy” 65
(‘An outline of ergonomics, or the science of work’). The term ergonomics derives from the Greek
ergon (work) and nomos (law, principle); in other words, ‘the science of work or of using the skills
dr Iwona Palczewska
and capabilities endowed upon man by the Creator’. In the countries of Western Europe and Ame-
Head of Design and Development
rica, the latter half of the 19th century saw a growing need to maximise productivity in the
at the Institute of Industrial Design
developing factories, while reducing the number of injuries and accidents occurring among
employees. It was in response to this need that such precursors of management theory as Frederick
Winslow Taylor, Frank and Lillian Gilbreth, and the physiologist, G. Lehmann, conducted research
into the dividing line between ergonomics and the organisation of work.
What truly catalysed interest in the role played by the human factor in the functioning of the human-
machine interface was World War II and the development of the arms industry. In 1949, shortly after
war broke out, the Ergomics Society was established in England and 10 years later, in 1959,
the International Ergonomics Association (IEA) came into being. The latter currently brings together
47 national societies, including Polskie Towarzystwo Ergonomiczne (the Polish Ergonomic
Association), established in 1977.
Contemporary ergonomics is defined as being a scientific discipline concerning the principles

and methods of adapting working conditions to human physical and psychological characteristics;
in other words, constructing the kind of technical equipment and shaping the kind of material
working environment which responds to the physiological and psychological demands of the job.
It draws upon work in the field of human biology, upon anatomy and physiology; it draws upon
anthropology and sociology; it draws upon the technical sciences, such as engineering and
technology; it draws upon the knowledge of commercial materials and on architecture; it draws
upon experience in management and organisation, in logistics, law and economy; and it draws
upon the arts and upon aesthetics.
With the march toward the integration of the countries of Europe in the 1970s, collections of the
rules and regulations known as directives began to emerge, forming the foundation for binding
legislation. On the basis of these directives, the International Organisation for Standardization (ISO)
set up a Technical Committee, TC 159, in 1975. The Committee’s brief was to develop standards

Współczesna ergonomia urządzeń i stanowisk pracy z różnych obszarów, od tablic szkolnych po centra kontrolne.
to dyscyplina wiedzy zajmująca Oczywiście elementów wymagań ergonomicznych, towarzyszących kryteriom bezpieczeństwa
się zasadami i metodami czy funkcjonalności w pozostałych normach jest dużo więcej.
dostosowania warunków pracy
do właściwości fizycznych W polskim wzornictwie przemysłowym zawsze istniały silne związki z nauką. Znane są znakomite
i psychicznych człowieka. przykłady współpracy wielodyscyplinarnych zespołów projektantów, inżynierów, naukowców,
które pracowały opierając się na wynikach badań empirycznych, a rezultaty ich pracy przynosiły
66 uznanie na forum międzynarodowym. Przykładem może być wyprodukowana w Fabryce
Lokomotyw w Chrzanowie lokomotywa Pm 36-1, szczytowe osiągnięcie polskiej myśli
konstrukcyjnej i wzornictwa przemysłowego w technice kolejowej lat międzywojennych, czego
dowodem był złoty medal, jaki Polsce przyznano za ten parowóz w 1937 r. na Międzynarodowej
Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu. Zmiany polityczno-społeczne, jakie zaszły po II wojnie
światowej, system nakazowo-rozdzielczy i wszechobecne hasła „nauka dla przemysłu”,
były tylko iluzją rzeczywistych mechanizmów gospodarczych wspierających synergię działań
i wielodyscyplinarność, która jest jądrem wzornictwa przemysłowego.
Ergonomię zaczęto propagować i stosować w latach 60. Uczelniami, które pierwsze
wprowadziły do programów studiów zajęcia z tej dziedziny, były m.in. Politechniki Warszawska
i Poznańska, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Uniwersytety: Jagielloński, Poznański,
Warszawski i Gdański, Szkoła Główna Planowania i Statystyki w Warszawie i Wyższa Szkoła
Rolnicza w Poznaniu. Wykłady dotyczyły przede wszystkim podstaw ergonomii, BHP
oraz skutków oddziaływania czynników materialnego środowiska pracy na organizm człowieka.
W mniejszym stopniu dotyczyły tworzenia podstaw i założeń ergonomicznych do projektowania
i miejsca tego etapu w łańcuchu rozwoju nowego produktu. Te uwzględniał tylko program
kształcenia na uczelniach artystycznych. (Obecnie elementy ergonomii trafiły ustawowo
do standardów kształcenia na kierunku wzornictwo, opracowanych przez Ministerstwo
Nauki i Szkolnictwa Wyższego). W Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, w 1968 r.,
Ojcem ergonomii jako
powstał Zakład Badań Ergonomicznych, pierwszy i do dziś jedyny w Polsce ośrodek naukowy
dziedziny wiedzy był Polak zajmujący się ergonomią fizyczną przedmiotów codziennego użytku, zarówno w aspekcie
– Wojciech Jastrzębowski, statycznym (antropometria), jak i funkcjonalnym (biomechanika, elektrofizjologia i analiza
przyrodnik, profesor Instytutu ruchu). I choć w większości działania IWP w powojennej Polsce padły ofiarą systemu
Rolniczo-Leśnego lub na własne życzenie oderwały się od rzeczywistości gospodarczej, jednak przyniosły
w Marymoncie pod Warszawą. też znaczące owoce. Idea projektowania uniwersalnego i demokratycznego, którą
To on po raz pierwszy użył promował Instytut, projekty mebli, np. dla osób niewidomych i słabo widzących, starszych
tego terminu w 1857 roku, i niepełnosprawnych; odzieży specjalnej dla różnych grup osób niepełnosprawnych:
w pracy pt. „Rys ergonomii, dorosłych i dzieci, i odzieży ochronnej, powstawały dzięki współpracy projektantów
czyli nauki o pracy”. i naukowców-ergonomistów. Projekty, nawet te z różnych przyczyn niewdrożone,

To date, ISO Committee 159 had
developed 103 standards and
the European Committee for
Standardization has developed
43 in the area of ergonomics for
products, equipment and
workstations, from school
blackboards to control centres.
in the field of ergonomics, standardising terminology, methodology and human data (anthropomor-
phic, biomechanical, physiological and psychological). To date, ISO Committee 159 had develped
103 standards. In parallel to this, the European Committee for Standardization has developed
43 standards, regulating the ergonomic requirements for products, equipment and workstations
in various fields, from school blackboards to control centres. Naturally, the other standards contain
many more elements of ergonomic requirement, together with criteria for safety and functionality.
A powerful connection has always existed between Polish industrial design and science. A perfect 67
example of this can be found in the collaboration between inter-disciplinary teams of designers,
engineers and scientists working on the basis of empirical research findings and producing results
which have brought recognition on the international forum. One such instance might be the Pm
36-1 locomotive, manufactured at Fabryka Lokomotyw (the Locomotive Factory) in Chrzanów.
In terms of railway technology, the Pm 36-1 represented the summit of Polish achievement in
industrial design and construction concepts during the inter-war years. The gold medal awarded
to Poland for the locomotive at the 1937 International Exposition of Art and Technology in Modern
Life stands as proof of this. The system of divide and rule and the omnipresent slogan, ‘Science for
Industry’, both of which ensued from the socio-political changes that descended after World War II,
were no more than an illusion of a genuine economic system supporting the synergetic and multidi-
sciplinary activities which lie at the heart of industrial design.
The propagation and application of ergonomics began in the 1960s. Among the first HEIs to
introduce courses in this field were Politechnika Warszawska (the Warsaw University of Technology),
Politechnika Poznańska (the Poznań University of Technology), Akademia Górniczo-Hutnicza in
Kraków (the University of Science and Technology in Kraków – formerly the Academy of Mining
The father of ergonomics
and Metallurgy), Uniwersytet Jagielloński (the Jagellonian University), the Universities of Poznań,
as a field of knowledge was
Warsaw and Gdańsk, Szkoła Główna Planowania i Statystyki in (the Warsaw School of Economics
a Pole, Wojciech Jastrzębowski.
– formerly the Central School of Planning and Statistics) and Wyższa Szkoła Rolnicza in Poznań
A natural historian,
and professor at the Instytut
(the Poznań University of Life Sciences – formerly the Agricultural HEI). The lectures primarily cove-
Rolniczo Leśnego (the Institute red the basics of ergonomics, occupational health and safety, and the effects exerted on the human
of Agriculture and Forestry) constitution by the material environment. To a lesser extent, they also dealt with establishing
in Marymont, near Warsaw, the ergonomic principles and assumptions for a design, and its place in a new product’s chain
it was he who first employed of development. Previously, these elements had only been included in the course programmes
the term, in a work dated 1857 at artistic HEIs. (Currently, elements of ergonomics have now, by law, become a part of the
and entitled „Rys ergonomii, standards drawn up by the Ministry of Science and Higher Education for education in the field
czyli nauki o pracy” (‘An outline of industrial design). In 1968, Zakład Badań Ergonomicznych (the Ergonomic Research Facility) was
of ergonomics, or the science established at the IWP. The first its kind in Poland, today it remains the only scientific centre in the
of work’). country to be involved in the physical ergonomics of items in everyday use, covering not only

pokazywane jako prototypy, czy jednostkowo wykonane produkty, były płaszczyzną Do dzisiaj w światowym
odniesienia, standardem dobrego wzornictwa, i dla projektantów, i dla konsumentów. Komitecie ISO 159 opracowano
W 1974 r. przy Polskiej Akademii Nauk powstał Komitet Ergonomii, którego zadaniem 103 normy, a w europejskim
było inicjowanie interdyscyplinarnych badań, zawodowych i pozazawodowych czynności CEN – 43 normy z dziedziny
człowieka, mających na celu optymalne dostosowanie wytworów materialnych ergonomii dla produktów,
i warunków ich użytkowania do właściwości człowieka, przy uwzględnieniu czynników urządzeń i stanowisk pracy
z różnych obszarów: od tablic
środowiska materialnego i społecznego.
szkolnych po centra kontrolne.
68
Po 1989 r., wraz ze zmianą sytuacji politycznej i gospodarczej, uległa zmianie także koncepcja
polskiego wzornictwa. Nastąpiła krystalizacjia celów, metody i działania. Zmieniły się podmioty
zamawiające usługę projektowania produktu. Stały się nimi nowe firmy oraz zreformowane
przedsiębiorstwa państwowe, których nie było stać na rozwój własnych, specjalnie projekto-
wanych produktów. Ich początkowe działania sprowadzały się w większości wypadków
do importowania obcych produktów i co najwyżej ich składania, montowania w Polsce, dzięki
czemu pozyskały technologiczny i organizacyjny know-how oraz rozbudowały park maszynowy.
Tworzenie procedur współpracy pomiędzy nowymi firmami, świadomie budującymi swoje
pierwsze kolekcje a projektantami tworzącymi na własną rękę zaczątki pierwszych prywatnych
studio, budzą dzisiaj szacunek i zaskakują dalekowzrocznością decyzji.
Rywalizacja na rozwijającym się dynamicznie rynku spowodowała, że przedsiębiorstwa zaczęły
poszukiwać jak najefektywniejszych narzędzi podniesienia konkurencyjności. Zaczęły się
poszukiwania wartości dodanej.
Takim narzędziem i wartością dodaną było wzornictwo a w nim… ergonomia. Wzornictwo
zostało wpisane do dokumentów strategii rozwoju Polski. Alokowano 186 mln euro z funduszy
unijnych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, działanie 4.2:
Stymulowanie działalności badawczo-rozwojowej (B+R) przedsiębiorstw oraz wsparcie
w zakresie wzornictwa do roku 2015. IWP rozpoczął projekt Zaprojektuj Swój Zysk kompleksowo
wspierający współpracę projektantów z przemysłem. Jego głównym zadaniem jest udostęp-
nienie wiedzy o zarządzaniu procesem rozwoju nowego produktu, którego tworzenie założeń
i weryfikacja osiągniętych parametrów ergonomicznych jest niezbędnym elementem.
Instytut m.in.: rozbudowuje zaplecze badawcze i aparaturowe Zakładu Badań Ergonomicznych
w sprzęt takich firm jak: Vicon, Noraxon, AMTI, Measurand, Tekscan; rozwija nowe obszary
badań ergonomicznych, jak: elektrofizjologia, biomechanika czy analiza ruchu
w przestrzeni 3D; wprowadza metodykę zarządzania projektami wzorniczymi z uwzględnieniem
wstępnego wkładu wiedzy: z warsztatami, szkoleniami z zakresu ergonomii dla projektantów; W powojennej Polsce zaczęto
od trzech lat organizuje Międzynarodowe Konferencje Naukowe, poświęcone najnowszym propagować i stosować
wynikom badań i aspektom zastosowania ergonomii. ergonomię w latach 60.

To date, ISO Committee 159
had developed 103 standards,
and the European Committee
for Standardization has
developed 43 in the area
of ergonomics, for products,
equipment and workstations,
from school blackboards
to control centres.
the static, anthropometric aspects, but also the functional factors of biomechanics, electrophysio-
logy and movement analysis. And even though the greater part of the IWP’s activities either fell
victim to the post-war system, or disengaged themselves from the economic reality of their own
accord, still they produced significant fruits. The concept of universal and democrati
design promoted by the Institute, furniture designs created with, for example, the blind and
visually-impaired, the elderly and the disabled in mind, designs for special clothing for various
disabled groups, adults and children alike, and designs for protective clothing; all these came about
as a result of collaboration between designers and ergonomic scientists. Even those designs which, 69
for various reasons, were never implemented, but were exhibited in the form of a prototype,
or as a one-off product, were a benchmark, a standard of good industrial design for designers
and consumers alike.
In 1974, an Ergonomics Committee was established at the Polish Academy of Sciences, with
a brief to instigate interdisciplinary research into human activities both within and beyond
the workplace. The objective was the optimal adaptation of material products, and the conditions
under which they are used, to human characteristics, having regard to factors relating to both
the material and the social environment.
After 1989, as the political and economic situation underwent changed, so did the concept
of Polish industrial design. Objectives, methods and activities crystallised. The entities commissio-
ning the services of product designers changed. Orders started to arrive from new companies,
as well as from the reformed state industries. They were unable to afford the development of their
own, specially designed products. In the majority of cases, their initial activities boiled down to
importing foreign products and, paramountly, assembling them in Poland, by which means they
obtained technological and organisational know-how, as well as expanding their machine stock.
Nowadays, the process of setting up collaborative procedures between the new companies who
were consciously developing their first collection, and the designers who were creating the nucleus
of their private studios single-handedly, commands respect and awe for the perspicacity of the
decisions taken during its course.
The competition on the dynamically developing market meant that businesses began to seek
the most effective tools for increasing their competitive edge. They began to seek for added value.
One such tool and one such added value was industrial design, and with it... ergonomics.
Industrial design was written into the strategic documents for the development of Poland. 186
million euros worth of EU funding has been allocated under the Operational Programme Innovative After Second World War
Economy, measure 4.2: Stimulating R&D activities of enterprises and support for industrial design in Poland, the propagation
until 2015. The IWP has launched the Design Your Profit project (Zaprojektuj Swój Zysk), providing and application of ergonomics
comprehensive support for collaboration between designers and industry. began in the 60s.

186 mln euro – tyle pieniędzy Rosnącą rolę cech ergonomicznych w projektowanych przedmiotach ze wszystkich branż widać
z funduszy unijnych alokowano podczas międzynarodowych wystaw i targów. Przedstawiane są, często w postaci konstrukcji
na wzornictwo w ramach prototypowych, najnowsze koncepcje. Niektóre sprawdzają się w praktyce, inne nie, ale zawsze
Programu Operacyjnego stanowią przedmiot zainteresowania i rozważań i stają się wyznacznikiem trendów w przyszłości.
Innowacyjna Gospodarka Odbywające się co dwa lata Targi Mebli i Wyposażenia Biurowego ORGATEC w Kolonii
działanie 4.2: Stymulowanie sprawiają wrażenie całkowicie poświęconych ergonomii. Ergonomia jest także istotnym
działalności badawczo- kryterium oceny projektów na konkursach wzorniczych: jako samodzielne kryterium,
-rozwojowej (B+R)
70 np. w konkursie Dobry Wzór na najlepiej zaprojektowany produkt rynkowy lub jako nośnik
przedsiębiorstw oraz wsparcie
innowacji, funkcjonalności, użyteczności i walorów emocjonalnych, jak w konkursie Red Dot.
w zakresie wzornictwa
Współczesne wzornictwo w Polsce musi być wzornictwem opartym na wiedzy, w tym ergonomii,
do 2015 roku.
bo tylko takie jest gwarantem wartości dodanej.

186 million euros
worth of EU funding
has been allocated under
the Operational Programme
Innovative Economy,
measure 4.2: Stimulating
R&D activities of enterprises
and support for industrial
design until 2015.
The project’s main task is to make knowledge of process management in new product development
available. In this respect, establishing the assumptions and verifying that the ergonomic parameters
have been obtained is an essential element. Among the activities being undertaken by the Institute
are: expanding the research resources and apparatus at the Ergonomic Research Facility with
the addition of equipment manufactured by companies such as Vicon, Noraxon, AMTI, Measurand,
and Tekscan; developing new fields of ergonomic research, such as electrophysiology,
biomechanics and the analysis of movement in 3D space; and introducing industrial design project
management methodology as an initial contribution to knowledge by means of workshops 71
and training in ergonomics for designers. For three years now, the IWP has also organised
the International Scientific Conference, which is devoted to the most recent research findings
and aspects in the application of ergonomics.
The growing role played by ergonomic features in the design of items in every sector can be seen
during international exhibitions and fairs. The latest concepts are presented, often in prototype form.
Some of them work in practice, others turn out less well, but they are always items worthy of interest
and consideration, serving as indicators of future trends. The ORGATEC Office Furniture
and Fittings Fair, held every other year in Cologne, gives a clear impression of total dedication to
ergonomics. Ergonomics is also an essential criteria for assessing entries into industrial design
competitions, either as an independent criteria, in such competitions as Good Design, for the best
designed market product, or as a means of conveying innovation, functionality, usability
and emotive quality, as in the Red Dot competition.
Contemporary design in Poland must be knowledge-based design, and this includes ergonomics.
This, and this alone, is a guarantee of added value.w

Na tej stronie
Fotel biurowy UWU
Projekt Tomasz Augustyniak, 2004
Producent PROFIm
UWU Office Chair

Design Tomasz Augustyniak, 2004
Manufacturer PROFIm
Po prawej
MIKSER 481
Producent Zelmer
481 BLENDER
Manufacturer Zelmer
72

Szezlong MONO
Projekt Tomasz Augustyniak, 2003
Producent COM40
MONO Chaise Lounge

Design Tomasz Augustyniak, 2003
Manufacturer COM40
katalogi_estetyka++.indd 74 5/11/09 9:10:51 AM

ESTETYKA
AESTHETICS
75
katalogi_estetyka++.indd 75 5/11/09 9:10:52 AM

ESTETYKA – IMMANENTNA
WARTOŚĆ DESIGNU
Estetykę kojarzymy z pięknem i sztuką.

Jeden z gwiazdorów światowego designu, Polakom znany z tysięcy wzmianek prasowych, wyraża
optymistyczny pogląd, iż to właśnie dzięki designowi piękno „się demokratyzuje”, w odróżnieniu
od sztuki trafia w ręce zwykłego człowieka. On, designer, ofiarowuje je każdemu. To, że drobny
odsetek Polaków stać na dzieła tego Gwiazdacka, mówi tylko o polskiej ekonomii. Tego, że liczne
dzieła tegoż autora są z gruntu kiczowate, ludyczno-satyryczne, zblazowane, a pięknu dalekie
i obce – komu dowodzić? Szczęśliwym ich nabywcom? Autorom współczesnych leksykonów
76 czy żurnali designu, którzy sami, podobnie jak najemni designerzy?, gorliwie poddają się
niewidzialnej ręce rynku, fali koniunktur? Wówczas staje się zrozumiałym krytyczne użycie słowa
„design” przez polskich sceptyków jako synonimu fanaberii, bajerów, ostentacyjnej próżności.
prof. Janusz Krupiński
Zbytku. Autentyczny „demokratyczny” design, na którym ma nam w Polsce zależeć, nie może
teoretyk sztuki, filozof designu;
znaleźć tutaj dobrego przykładu. Czołowi polscy nauczyciele, mistrzowie designu zajmują się nim
wykładowca w ASP w Krakowie
oraz na Uniwersytecie Jagielloń- w przekonaniu, iż wkład, jaki wnosi w projekty przedmiotów, powinien splatać się z samą ich istotą
skim; stypendysta Fulbrighta, senior – ich związkiem z człowiekiem i jego życiem – nie jest zaś tylko jakimś suplementem, bonusem
research programm, Rhode Island
czy dodatkiem. Estetyka nie jest jednym obok wielu parametrów designu, ale przenika je wszystkie,
School of Design
i nad nimi się wznosi! To wyjaśnię.
Estetyka designu
W podstawowym znaczeniu estetyka to zbiór założeń czy zasad dotyczących tego, co piękne,
śliczne, ładne, brzydkie czy szkaradne. Zasady te mogą być obecne na poziomie 1. teorii,
2. postaw bądź 3. dzieł. Kolejno, jako 1. sformułowane językowo (np. w planowaniu produktów
określają ich tożsamość), 2. przyjmowane nieświadomie przez artystów, projektantów
czy odbiorców (określają ich „smak”) bądź 3. zrealizowane, ucieleśnione w obiektach, ludzkich
wytworach – przenikają je, stanowią ich zasadę porządkującą, słowem, są im immanentne.
W tych wszystkich wypadkach estetyka stanowi raczej doktrynę, ideologię, bądź styl (styl wówczas,
gdy zasady te tworzą spójny system), niż filozofię. Autentycznie filozoficzna estetyka tamte
wydobywa i czyni przedmiotem namysłu, dyskusji, krytyki. Dodam, że pozytywnie wartościujące,
normatywne użycie słowa „estetyka” przez przeciętnego Polaka utożsamia ją z higieną,
schludnością, starannością. Bądź ozdobnością, dekoracyjnością. Z zabawną grą form.
Podniecającą igraszką barw i kształtów.
Polska estetyka designu?

Gdy mowa o polskiej estetyce designu, można mieć na myśli bądź to polskie teorie, koncepcje,
bądź to panujące w Polsce teorie tego, co estetyczne w designie, bądź postać tego, co estetyczne
w polskim designie. Przełom 1989 r. w Polsce, zrodzona wraz z nim wola nadrobienia kolosalnego
zapóźnienia materialnego kraju, wydaje się dawać prymat „praktyce” nad teorią.
katalogi_estetyka++.indd Sec1:76 5/11/09 9:10:52 AM

AESTHETICS – AN IMMANENT
VALUE OF DESIGN
We associate aesthetics with beauty and art.

One of the stars of the design world, known to Poles from thousands of mentions in the press, expres-
ses the optimistic point of view that, in fact, beauty has ‘democratised itself’ thanks to design, which,
unlike art, it finds its way into the hands of ordinary people. He, the designer, offers it to everyone.
The fact that only a tiny percentage of Poles can afford the works of the stars in the profession simply
speaks volumes about the Polish economy. To whom should the fact that many of his works are,
at base, kitsch, ludic, satiric and blasé, far removed from beauty and a stranger to it, be proved?
To their happy purchasers? To the authors of contemporary works of reference or design journals, 77
who themselves do as designers-for-hire and eagerly surrender to the invisible hand of the market
and the ripples of circumstance? This is when Polish sceptics use of the word ‘design’ in a pejorative
prof. Janusz Krupiński
sense, as synonymous with fancy, frills and, at bottom, vanity. Excess.
art theorist and design philosopher;
There is nothing exemplary here for the authentic ‘democratic’ design upon which we should set such
lecturer at the Akademia Sztuk
Pięknych [Academy of Fine Arts] stake in Poland. Poland’s foremost teachers and masters of design undertake the work in the belief
in Krakow and Uniwersytet that the contribution design makes to an object should be intertwined with its very essence, its relation-
Jagielloński [the Jagellonian
ship with humans and their lives; design is thus not some kind of supplement, bonus or addition.
University]; Fulbright scholar
on the senior research programme,
Aesthetics is not one of many design parameters; it is an outcome of them all and it lies over them all.
Rhode Island School of Design Let me explain this.
The aesthetics of design

The fundamental meaning of aesthetics is as a collection of assumptions or principles regarding what
is beautiful, exquisite, attractive, ugly or abominable. These principles may be present at the following
stages: 1. theory, 2. assumption, or 3. the work. Next, at stage 1. they are formulated linguistically,
(for instance, defining a product’s identity during planning), 2. embraced unconsciously by artists,
designers or end-user (defining their ‘taste’), or 3. brought to life, embodied in objects, human
products; they pervade the object, constitute the tenets by which it is regulated. In a word, they are
immanent. In each of these instances, aesthetics constitute more of a doctrine, ideology or style (this
last when the principles form a coherent system) than they do a philosophy. Authentically philosophical
aesthetics illuminate and give rise to reflection, discussion and critical analysis of an object. I would like
to add that positively evaluative and normative use of the word ‘aesthetics’ by the average Pole identi-
fies it with hygiene, neatness and precision. Or ornamentation and decorativeness. With an amusing
play on form. Exciting games with colour and shape.
Polish design aesthetics?

When Polish design aesthetics are referred to, this could be with the thought of Polish theories
and concepts and in mind, or the theory prevalent in Poland as to what is aesthetic in design, or
what is aesthetic in Polish design. In Poland, the turn of 1989 saw the birth of a will to make up for

Estetyka nie jest jednym
z wielu parametrów designu,
ale przenika je wszystkie.
Praktyka oznacza zaś wolę uczestnictwa w rynku światowym. Wolę realizacji projektów
(wobec niewydolności przemysłu, ekonomii, ileż cennych polskich projektów pozostało w fazie
prototypów). W skali masowej trwa, realizowany przez biznes, import koncepcji i wzorców
„globalnych”. Amerykańskie filmy fabularne czy postacie „celebrytów”, muzyków rockowych,
wywierają w tym względzie większy wpływ, niż ukazujące się w działach kulturalnych czasopism
i gazet artykuły wprost, jawnie poświęcone designowi. Jako ogół stanowimy raczej obszar
kolonizacji, o tyle dla nas bezbolesnej i ukrytej, iż klaustrofobiczne nastroje „duszy polskiej”,
78 nieuniknione po epoce sowiecjalistycznego zamknięcia, sprawiają, iż ona sama prosi się o łyk
nowości z wielkiego świata. Uwaga ta dotyczy ducha polskich supermarketów, salonów
sprzedaży i galerii (!) handlowych.
Na szczęście nie dotyczy wydziałów wzornictwa polskich uczelni. Nie dotyczy także oddziałów
designu polskich muzeów sztuki ani polskich muzeów designu, gdyż te... właściwie nie istnieją
w XXI wieku. Wraz z upadkiem sowiecjalizmu oraz dominacji ideologii lewicowej bynajmniej nie
została przezwyciężona egalitarystyczna estetyka oparta na przeświadczeniu, iż design proponuje
uniwersalne, ponadkulturowe rozwiązania dobre dla każdego. Wielu polskich designerów
podejmuje swoje wysiłki w chlubnym przekonaniu, iż pod względem jakości i charakteru designu
różnice projektów nie mogą być tylko odzwierciedleniem statusu ekonomicznego potencjalnych
nabywców, ale będą wzbogacać różnorodność kulturową. Tworzą w przekonaniu, że estetyczny
poziom rozwiązań nie jest tylko funkcją uwarunkowań ekonomiczno-technologicznych.
Desperacko? Czy design pojawiający się w danym kraju pozostanie o tyle niewspółczesny,
o ile kraj ten raczej tylko korzysta z najnowszych technologii, lecz ich nie tworzy?
Design a sztuka
Metody wytwarzania, zasady konstrukcji, ekonomii czy ergonomii mają elementarne znaczenie
w designie. Przekonywało to jeszcze do niedawna wielu, iż designer powinien przypominać
inżyniera, a nie artystę (powiedziałbym, raczej malarza pokojowego, niż „wojennego”).
Założyciele wydziałów wzornictwa w Polsce zastali sytuację terminologiczną, której nie mogli
zaakceptować ze względów ideowych. Określenie „sztuki dekoracyjne” designowi wyznacza rolę
Większość polskich designerów ozdobnego dodatku, upiększenia. Określenie „sztuki stosowane” przesądza, że design podobny
tworzy w przekonaniu, jest do „nauk stosowanych”. Miałby w praktyce stosować zdobycze sztuk czystych, powielać formy
że estetyczny poziom tam wynalezione. A przecież na etykietkę „estetyka” bynajmniej nie zasługują te obiekty designu,
rozwiązań nie jest tylko które przypominają abstrakcyjne kompozycje rzeźbiarskie czy malarskie. Dlaczego designerzy nie
funkcją uwarunkowań mieliby być pionierami nowych form i odpowiadających im punktów widzenia – nowej
ekonomiczno-technologicznych. wrażliwości? Polska praktyka lokalizacji wydziałów wzornictwa obok wydziałów sztuk na
Design nie może być dostępny akademiach „sztuk pięknych” (!) być może uwarunkowana była bezwładem i tradycjonalizmem
tylko dla bogatych. instytucji.Niemniej istotne racje przemawiają za takim ich usytuowaniem.

Aesthetics is not one of many the country’s colossal material backwardness, a will which seems to have given ‘practice’ primacy
design parameters, but the over theory. In turn, practice means the will to participate on the world market. The will to see
outcome of them all. designs go into serial manufacture; so many worthwhile designs never progressed beyond the
prototype stage, due to the inefficiency of industry and the economy.
Businesses continue with the mass import of ‘global’ concepts and templates. In this regard,
American feature films, ‘celebrities’ and rock music all exert a greater influence than the articles
dealing directly and openly with design which appear in the cultural sections of newspapers
and periodicals. In general, we constitute a territory for a colonisation which is indirect and 79
painless, inasmuch as the claustrophobic mood of the ‘Polish spirit’, inescapable during the era
of Soviet Socialist confinement, means that this very spirit itself begs for a draught of innovation
from the great, wide world. This relates to the spirit of Polish supermarkets, showrooms and
shopping ‘galleries’ (!). It is a great good fortune that it does not concern the design faculties
of Polish HEIs. Neither does it touch the design departments of Poland’s art museums, nor her
design museums because the latter… well, in the 21st century, they do not exist.
With the collapse of Soviet Socialism and the dominance of left-wing ideology, the egalitarian
aesthetic, based on the conviction that design proposes universal, supracultural solutions which
are good for everyone was by no means conquered. There are numerous Polish designers who
approach their endeavours in the commendable belief that in terms of quality and character,
the individuality of a design should not merely be a reflection of the economic status enjoyed by
its potential purchasers, but should enrich cultural diversity. They create in the belief that a solu-
tions aesthetic level is more than a function of economic and technological conditions.
Despair? Does the design which emerges in any given country remain uncontemporary in direct
proportion to the extent that the country itself utilises the most up-to-date technology without
actually creating it?
Design and art

Production methods, construction principles, economics and ergonomics are all of primary signifi-
cance to design. It is only recently that many people have been persuaded that a designer should
The majority of Polish designers resemble an engineer and not an artist (I would say a peacetime, rather than a ‘wartime’ painter).
create in the belief that The founders of design departments in Poland encountered a terminological situation which they
a solution’s aesthetic level is found conceptually unacceptable. Calling design a ‘decorative art’ indicates a role as an orna-
more than a function mental, beautifying extra. Calling it ‘applied art’ presupposes that design is similar to ‘applied
of economic and technological sciences’. In practice, it was intended to apply the benefits of pure art, reproducing the forms disco-
conditions, in other words, vered therein. And anyway, the ‘aesthetics’ label is by no means deserved by those design objects
design may not be accessible which are reminiscent of abstract sculptural or painterly compositions. Why should designers not
only to the rich. be the pioneers of new forms and the viewpoints corresponding to them – a new sensibility?

Polska praktyka lokalizacji
wydziałów wzornictwa na
akademiach sztuk pięknych
ma trzy uzasadnienia:
* po pierwsze, wzornictwo
jest sztuką
* po drugie, kontakt z twórcami

oraz dziełami innych sztuk,
udział studentów w pracowniach
Po pierwsze, charakter wzornictwa jako sztuki. Po drugie, kontakt z twórcami oraz dziełami innych artystycznych, ma kluczowe
sztuk, udział studentów w pracowniach artystycznych, ma kluczowe znaczenie tam, gdzie chodzi znaczenie tam, gdzie chodzi
o nowe idee, o kształtowanie się wrażliwości, to znaczy otwartych punktów widzenia – w dialogu o nowe idee, o kształtowanie się
z innymi twórcami, którzy nie przyjmują, z poczuciem oczywistości bądź nieświadomie, pewnego wrażliwości – w dialogu
punktu widzenia, ale potrafią go przekraczać, uwzględniać ich wielość – w tym leży przecież z innymi twórcami
właściwe twórcze dokonanie sztuki! Estetyczna kategoria formy wprost podkreśla znaczenie punktu * po trzecie, przekonanie,
widzenia – formy zmieniają się wraz z nim. Nowe formy go zmieniają (wraz z nim człowieka!). że designerzy mogą być
Stanowisku negującemu związek designu z ideą i ideałami sztuki przeciwstawiałem się pionierami nowych form i nowej
80
wrażliwości.
w przekonaniu, iż praca designera nie może znaleźć jedynej i wystarczającej podstawy w wiedzy
naukowej czy technice, gdyż nie znajdują jej tam same obiekty projektowane przez designerów,
obiekty kulturowe. Najmniej oporu wzbudziła moja propozycja, aby mówić o wzornictwie
jako o „sztuce projektowania” (Z-wiednie. Ontologiczne podstawy sztuki projektowania, 1993).
Skoro słowo „sztuka” w jednym ze swych znaczeń to „umiejętność”, z odcieniem „niezwykła”.
Określenie wzornictwa jako jednej ze „sztuk projektowych” (Wzornictwo/design, 1998)
wysunąłem w przekonaniu, iż podobnie jak we wszystkich sztukach, kluczowymi kategoriami
określającymi to, co projektowane, są estetyczne kategorie formy oraz obrazu.
Estetyczna kategoria formy

Etymologia terminu „estetyka” odsyła ku spostrzeganiu zmysłowemu (gr. aisthesis). Termin
ten zostanie wybrany dla oznaczenia dziedziny piękna i brzydoty najwyraźniej w przekonaniu
iż wartości takie pojawiają się dla nas za pośrednictwem zmysłowości, w percepcji.
To, co estetyczne wiąże się z tym, co pojawia się w spostrzeganiu, na nim polega (jakkolwiek
nie jest z nim tożsame). Teza ta wymaga wzmocnienia: chodzi o to, co pojawia się dopiero
w spostrzeganiu i dzięki niemu. W widzeniu, dotykaniu czy kinestetyce. A właśnie ta sfera leży
w kompetencji designu! Stanowi rację jego istnienia! Konstruktor, technolog, materiałoznawca,
ergonomista opisują obiekt w obiektywnych kategoriach. Designer tamte traktuje jako
uwarunkowanie subiektywnych, patrzy od strony subiektu, podmiotu. Nie chodzi mu o obiekt,
Konstruktor, technolog,
jakim jest, gdy nikt go nie widzi, ale o to, jakim ukazuje się człowiekowi, co człowiek w nim widzi, materiałoznawca, ergonomista
wynajduje, jakie znaczenia z nim wiąże. Przykład na poziomie samej geometrii: faktyczny kształt, opisują obiekt w kategoriach
układ elementów, dynamizm obiektu odróżnić należy od subiektywnego kształtu czy układu, obiektywnych. Designer patrzy
jaki obiekt wydaje się mieć perceptorowi (dlatego jednym z zadań designera jest, aby to, od strony podmiotu. Nie chodzi
co wydaje się, w określonej mierze nie rozmijało się z tym, co jest). Estetyczna kategoria formy mu o obiekt, jakim jest,
obejmuje więc kształt i układ spostrzegany, jego wygląd (jakości wrażeniowe dane bezpośrednio gdy nikt go nie widzi, ale o to,
w postrzeganiu). To czynniki składające się na obraz obiektu, jaki ma jego użytkownik, jakim ukazuje się człowiekowi,
na relacje zachodzące pomiędzy nim, człowiekiem a obiektem. Konkludując: to wszystko co człowiek w nim widzi, jakie
czynniki definiujące design obiektu. znaczenia z nim wiąże.

The Polish practice of situating design departments alongside the art departments of fine arts depart- The Polish practice of situating
ments may well have been conditioned by institutional inertia and traditionalism. Nonetheless, there is design departments in fine arts
an essential rightness to their being situated like this. First, there is the nature of design as an art. academies has three motives:
Second, contact with other artists and with works in other forms, and the students’ sharing of studio * firstly, there is the nature
space are of key significance when it comes to new ideas and the development of sensitivity, in terms of design as an art,
of an open point of view in the dialogue with other artists, who do not accept, either consciously * secondly, the contact with
or unconsciously, the obviousness of a given standpoint. After all, this is where the true creative making other artists and with works
in other forms, and the students’
of art lies! The aesthetic category of a form simply underscores the meaning of a point of view; forms 81
participation in the arts studios
change along with standpoints. New forms wreak change not only points of view, but people, too!
are of key significance when
I oppose the standpoint which negates the relationship between design, ideas and ideals, being
it comes to new ideas
convinced that the work of the designer cannot find a single and sufficient basis in scientific or techni-
and the development
cal knowledge because there, it will not find the very objects that designers create, which are cultural
of sensitivity by means
artefacts. The least resistance was aroused by my proposal that „wzornictwo” (the Polish name for the
of dialogue with other artists
German ‘Formgestaltung’ or English ‘design’) be called and understood as ‘the art of design-making’
* thirdly, the conviction that
(Z-wiednie. Ontologiczne podstawy sztuki projektowania, Z-wiednie. Ontological Fundamentals of the
designers may be the pioneers
Art of Design-making, 1993). Since one of the meaning of the word ‘art’ is that of ‘skill’, with connota- of new forms and a new
tions of ‘extraordinary’. Defining „wzornictwo” as one of the ‘design arts’, „sztuki projektowe” (Wzor- sensibility?
nictwo/design, 1998) I advanced in the conviction that, just as with all the arts, the key categories are
which define design are the aesthetic categories of form and image.
Aesthetic category of form

The etymology of the term ‘aesthetics’, deriving from the Greek, aesthesis, refers to sensory percep-
tion. Its selection for the purpose of defining spheres of beauty and ugliness was most clearly made in
the belief that these values appear to us via the agency of the senses, in perception.
What is aesthetic is that which is connected with what is perceived and is based on it, though it is not
The constructor, the techno-
identical to it. This thesis requires amplification: it is about that which only appears when it is perceived
logist, the materials expert
and as a result of the perception. By means of vision, touch or kinestetics. And this is precisely the and the ergonomist use
sphere in which the competence of design lies! It forms the reason for its being! objective categories to describe
The constructor, the technologist, the materials expert and the ergonomist describe an object using an object . The designer looks
objective categories. Its designer treats it as a subjective condition, viewing it from the subjective at it from the angle of the
angle. He is not concerned with the object as it is when no one can see it, but with the way it appears object. He is not concerned with
to a person, what the person will see in it and discover from it, with what meanings are connected with the object as it is when no one
it. An example from the geometrical level: a differentiation must be made between an object’s actual can see it, but with the way
shape, the arrangement of its elements and its dynamism, and the subjective shape, or arrangement, it appears to a person, what the
which it appears to the perceiver to possess, which is why one of the tasks of a designer is to ensure person will see in it, what
that what appears in a given dimension does not swerve from that which is actually there. meanings are connected with it.

Piękno jest nieprojektowalne.
Wartości estetyczne obiektu nie
są czymś, co projektant może
wprost określać, a pojawiają się
niejako mimochodem, ubocznie,
w naddatku, wraz z formą
optymalnie służącą
wyznaczonym jej celom.
Wartość estetyczna – wartość nad-dana?

Funkcjonalizm wciąż należy do stanowisk najczęściej przywoływanych przez polskich profesorów
wzornictwa. W zakresie estetyki ten „izm” podziela zbieżne tezy: o nieprojektowalności piękna
oraz o jego epifenomenalnym charakterze. „Epifenomenalny”, co tu znaczy, że wartości estetyczne
obiektu nie są czymś, co projektant może wprost określać, a pojawiają się niejako mimochodem,
ubocznie, w naddatku wraz z formą optymalnie służącą wyznaczonym jej celom. W przeciwnym
razie projektant popada w czczą estetyzację.
82 Intuicja estetyczna o nad-daniu wartości estetycznej ma długą, „starożytną” tradycję. Podzielał
ją XX-wieczny funkcjonalizm. W polskiej myśli pojawia się co najmniej już w „Dworzaninie polskim”
Łukasza Górnickiego, wydanym w 1566 roku. Renesansowy autor podkreślał, że gdy obiekt, taki
jak żaglowiec (w epoce IT przykładem byłby...?), spełnia swą funkcję „nie mniejsza jest z tego
oczom uciecha, niż pożytek”, wówczas jego elementy konstrukcyjne „mają tyle ozdoby w sobie,
iż kto na to patrzy, mnima, aby nie tak wiele dla pożytku, jako napasienia oczu to było uczyniono”.
Stąd teza w „Dworzaninie”: „A tak piękność wszędzie tam ma miejsce, gdzie ma co być dobrego”.
Owa wartość w ten sposób nad-dana nie jest dodaną. To, co estetyczne nie jest jakimś dodatkiem
czy przydatkiem do już uprzednio określonego przedmiotu. Przeciwnie, splata się z jego istotą,
może być sposobem, w jaki ona, istota obiektu, przejawia się w formie.
To drugi powód, by mówić o estetyce jako immanentnej wartości designu. Pierwszy już wskazałem
powyżej, wynika z centralnej roli, jaką w designie pełni estetyczna kategoria formy: stanowi rację
jego istnienia, wyznacza pole jego kompetencji i odpowiedzialności.

Beauty cannot be designed. The aesthetic category of form thus embraces the perceived shape and arrangement, its appearance
An object’s aesthetic values (the perceptive qualities). These factors constitute the picture that the user has of an object, and the
are not something which user-object relationship. In conclusion: these are all factors defining the design of an object.
the designer can simply define,
but appear incidentally, Aesthetic values – superadded values?
indirectly, as an extra, together Functionalism continues to number among the standpoints most frequently called upon by Polish
with the form which will professors of design. In the field of aesthetics, this ‘ism’ unites coincident theses: about the undesigna-
optimally serve the designated
bility of beauty and its epiphenomenal quality. ‘Epiphenomenality’ means here, that the aesthetical 83
purpose.
values of an object are not something, the designer can simply determine, and that they appear
somewhat casually, incidentally, as an extra together with a form which optimally serves its appointed
purposes. In the opposite case the designer falls into an empty aesthetization.
The aesthetic intuition of the superadded aesthetic value has a long ‘ancient’ history. It was shared by
the functionalism of the 20th century. In the Polish thought it appears at least already in the „Dworza-
nin polski” (‘The Polish Courtier’), by Łukasz Górnicki, published in 1566. The Renaissance author
emphasized, that when an object, such as a sailing ship (in the era of IT an appropriate example would
be ...?), fulfils its function ‘it is no less pleasant to the eye, than useful’, because then its construction
elements ‘have so much beauty in them, that whoever looks at it, thinks that it was made not so much
for its use but as a feast for the eyes’. Hence the thesis in the „Dworzanin”: ‘And so beauty is always
there, where there is to be something good’.
If the value is superadded in this manner, it is not added. It is, aesthetically speaking, not some
addition or attribute to a previously defined object. On the contrary, it intertwines with its essence
and can be a means, by which the essence of the object becomes apparent in the form.
This is the second reason to consider aesthetics as an inherent value of design. The first, which I alre-
ady indicated above, results from the central role fulfilled by the aesthetic category of form in design:
it is its reason for being, describes the scopes of its competence and responsibility.

84

85
Po lewej
Porcelanowe naczynia SU-MIN
Projekt Bogdan Kosak, 2007
Producent Modelarnia
Ceramiczna KOSAK
SU-MIN Porcelain dishes

Design Bogdan Kosak, 2007
Manufacturer Modelarnia
Ceramiczna KOSAK
Na tej stronie
Lampa wisząca CRITTERS
Projekt Anna Siedlecka + Radek
Achramowicz, 2004
Producent Puff-Buff Design
CRITTERS Hanging lamp

Design Anna Siedlecka and Radek
Achramowicz, 2004
Manufacturer Puff-Buff Design

86
Na tej stronie
Stół STRICTE
Projekt Maciek Jurkowski,
2007-08
Producent TO COLLECTION
STRICTE, Table
Design Maciek Jurkowski,
2007-08
Manufacturer TO COLLECTION
Po prawej
JAGUAR S-TYPE
Projekt całości Tadeusz Jelec, 2004
Producent Jaguar Cars Ltd
JAGUAR S-TYPE
Design Manager Tadeusz Jelec, 2004
Manufacturer Jaguar Cars Ltd

87

88
CABO[B] przedłużacz
do zasilanych kablami USB
urządzeń peryferyjnych
Projekt Katarzyna Okińczyc,
Igor Peczkowski, 2008
Producent Dogenvol
CABO[B] USB power adaptor

cables for peripheral equipment
Design Katarzyna Okińczyc,
Igor Peczkowski, 2008
Manufacturer Dogenvol
katalogi_it++.indd 88 5/11/09 9:09:41 AM

TECHNOLOGIE
CYFROWE
DIGITAL TECHNOLOGY
89
katalogi_it++.indd 89 5/11/09 9:09:41 AM

NA POCZĄTKU PROJEKTOWANIA
JEST MATEMATYKA
Po pięciuset bez mała latach trudno mieć pewność, co kierowało Mikołajem Kopernikiem
w jego poszukiwaniu lepszego modelu Układu Słonecznego. Nie popełnimy jednak wielkiego
błędu sądząc, że szukał modelu prostszego, bardziej estetycznego. I znalazł go. Co więcej,
istota kopernikańskiej rewolucji nie tylko w nauce, ale i w całym światopoglądzie ludzi
oświeconych, wcale nie polegała na tym, że model heliocentryczny był „bardziej prawdziwy”
czy „dokładniejszy” od geocentrycznego (te przewagi dali mu dopiero Kepler i Newton).
Istotą tej rewolucji była estetyczna doskonałość koncepcji prostego, bardziej naturalnego modelu.
90 Kopernik śmiało może być uznany za patrona polskiego designu: osiągnięcie zadowalającej
funkcji (opisu ruchu planet) skromnymi środkami to przecież wyróżnik dobrego projektu!
prof. dr hab.
W drugiej połowie XIX wieku dwaj genialni polscy inżynierowie, na dwu krańcach ówczesnej
Władysław M. Turski
cywilizacji, zadziwiali świat śmiałością i skutecznością swych projektów. Stanisław Kierbedź,
wykładowca w Instytucie Informatyki
Uniwersytetu Warszawskiego; herbu Ślepowron, zaprojektował i zbudował pierwszy żelazny, zwodzony most na Newie
członek Królewskiej Akademii w Petersburgu (mimo szalenie trudnych warunków hydrologicznych stoi do dziś). Ernest
Nauk Technicznych w Londynie; Malinowski zaprojektował wysokogórską linię kolejową w Andach, od Ukajali do portu Callao
pierwszy prezes, a obecnie
nad Pacyfikiem. Projekt uznano zrazu za szalony, ale w końcu parlament Peru zatwierdził jego
członek honorowy Polskiego
Towarzystwa Informatycznego; realizację, nadzór nad nią powierzając autorowi. Jeżdżące po niej pociągi, na przełęczy Ticlio
dostojny członek Brytyjskiego (4818 m n.p.m.) mijają pomnik peruwiańskiego narodowego bohatera – Ernesta Malinow-
Towarzystwa Komputerowego skiego, w młodości powstańca 1830 roku.
(BCS); redaktor-wydawca
Inny uczestnik tego powstania, porucznik Antoni Patek, wyemigrował do Szwajcarii, gdzie
Acta Informatica (Springer Verlag)
po krótkim flircie z malarstwem powziął nader śmiałe postanowienie: będzie projektować
i wytwarzać najlepsze zegarki; ich mechanizmy mają być najdoskonalsze na rynku, a koperty
– najpiękniejszej roboty jubilerskiej. I tak jest do dziś: zegarki marki Patek Philippe są
prawdziwymi dziełami sztuki, zachwycają koneserów, świadczą o pozycji społecznej (i grubym
portfelu) właścicieli i precyzyjnie, bez żadnej elektroniki odmierzają czas, a także mają wiele
innych funkcji związanych z czasem i jego biegiem.
Nie było winą wybitnych polskich projektantów XIX wieku, że pomysły przyszło im realizować
na obczyźnie, a ich twórczość i sukcesy nie przyczyniły się do ukształtowania pozytywnego sądu
o polskim projektowaniu i myśli inżynieryjnej.
W okresie międzywojennym polscy projektanci lotniczy należeli do ścisłej czołówki światowej,
a zaprojektowane przez nich i produkowane w PZL (Państwowych Zakładach Lotniczych)
myśliwce i lekkie bombowce były – w swoim czasie – najlepsze na świecie. We wrześniu
1939 roku piloci Luftwaffe, znający możliwości tych maszyn z licznych międzynarodowych
wystaw i pokazów, mocno obawiali się bojowej konfrontacji. Nie było winą polskich
konstruktorów, że aby umożliwić wojsku polskiemu zakup niewielu samolotów, gros
produkcji PZL eksportowano.
katalogi_it++.indd Sec1:90 5/11/09 9:09:42 AM

MATHEMATICS – THE POINT
OF DEPARTURE IN DESIGN
After well nigh five hundred years, it is difficult to be certain what drove Nicholas Copernicus in his
quest for a better model of the Solar System. However, we would be making no grave error
in thinking that what he sought was a simpler and more aesthetic model. And he found it.
Moreover, the essence of the Copernican revolution, not merely in science, but also in the entire
world view of enlightened thinkers, was not dependent at all upon the notion that the heliocentric
model was ‘more correct’ or more ‘exact’ than the geocentric. These superior qualities were only
endowed upon it by Kepler and Newton. The essence of the revolution lay in the aesthetic ideal
of a concept for a simpler and more natural model. Copernicus can be acknowledged without 91
qualms as the patron of Polish design; after all, attaining a satisfactory outcome (the description
of a planet’s movement) by modest means is the mark of a good design!
prof. dr hab.
Władysław M. Turski
In the second half of the 19th century, two Polish engineering geniuses astonished the world with the
teaches at the Warsaw University’s
IT Institute; member of the Royal
boldness and efficacy of their designs in two of the outposts of civilisation at that time. Stanisław
Academy of Engineering in London; Kierbedź, of the noble Ślepowron family, designed and built the first iron drawbridge to span
first President of the Polish the Neva in St. Petersburg; despite the horrendously difficult hydraulic conditions, it stands to this
Information Processing Society and
day. Ernest Malinowski designed the high altitude railway running from Ucajali, through the Andes,
currently an honorary member;
Distinguished Fellow of the British to the Pacific port of Callao. Initially, the project was repudiated as insane; however, eventually the
Computer Society; editor of Acta Peruvian parliament ratified its implementation, entrusting its supervision to the designer. At the
Informatica (Springer Verlag). Ticlio Pass, 4,818 metres above sea level, trains travelling along the railway pass a statue of a Pole
who became a Peruvian national hero – Ernest Malinowski, in his youth an insurgent during the
November Uprising of 1830.
Another member of that uprising, Lieutenant Antoni Patek, emigrated to Switzerland, where,
after a short flirtation with painting, he took an exceedingly bold decision. He would design and
manufacture the best watches; their mechanisms were to be the finest on the market and their cases
the most beautiful examples of the jeweller’s art. And thus it is to this day; the Patek Philippe brand
stands for watches which are true works of art, delighting connoisseurs, giving proof of their owner’s
social status (and the extent of their wallet); these are precision timepieces which use no electronics,
and are possessed of numerous other functions relating to time and its passing.
It was not the fault of these distinguished, 19th century Polish designers that they came to carry out
their ideas in foreign parts or that their creativity and success failed to be instrumental in shaping
a positive opinion of Polish designers and the ideas of our engineers.
During the interwar years, Polish aeronautical designers were among the finest in the world. Their
designs for fighter planes and light bombers, manufactured at Państwowych Zakładach Lotniczych
[PZL – the State Aviation Works] were, in their day, the best in the world. In September 1939, the
pilots of the Luftwaffe, who were familiar with the potential of these craft from countless international
exhibitions and air shows, greatly feared to face them in combat. It was not the fault of the Polish

W drugiej połowie XIX wieku
dwaj polscy inżynierowie,
na dwu krańcach ówczesnej
cywilizacji, zadziwiali świat
śmiałością i skutecznością
swych projektów. Stanisław
Kierbedź zaprojektował
i zbudował pierwszy żelazny,
zwodzony most na Newie
W maju 1948 roku kościół św. Anny w Warszawie, razem ze skarpą, zaczął osuwać się na świeżo w Petersburgu (mimo
wytyczoną trasę W-Z. Tragedię powstrzymały „zastrzyki Cebertowicza”, pionierskie na skalę szalenie trudnych warunków
światową zastosowanie elektrolitycznej metody petryfikacji gruntu, opracowanej przez Romualda hydrologicznych
Cebertowicza, profesora od trzech lat polskiej Politechniki Gdańskiej. Cebertyzacja gruntu stoi do dziś). Ernest
w wielu późniejszych wariantach i mutacjach należy dziś do standardowych metod radzenia Malinowski zaprojektował
sobie z grząskim terenem budowy. wysokogórską linię kolejową

w Andach na przełęczy
Niedocenianym elementem polskiego zwycięstwa w wojnie 1920 roku jest udział kryptoana- Ticlio (4818 m n.p.m.).
92
lityków, którzy rozszyfrowali tajną komunikację radiową wojsk bolszewickich. Niewykluczone,
że nabyta, w latach konspiracyjnej działalności, skrytość Marszałka była przyczyną, dla której
o tym ogromnym sukcesie wiadomo tak niewiele. Dopiero w ostatnich latach wychodzi
na jaw udział wybitnych polskich matematyków, m.in. Wacława Sierpińskiego, Stefana
Mazurkiewicza i Stefana Leśniewskiego. Z interesującego nas tu punktu widzenia warto zauważyć,
iż po raz pierwszy w dziejach, do odwiecznego starcia między tymi, co informacje ukrywają i tymi,
co ją odzyskują, wmieszali się matematycy. Powszechnie już znany sukces trójki młodych
poznańskich matematyków: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego,
którzy stworzyli system deszyfrujący komunikaty nadawane za pomocą niemieckiej maszyny
szyfrującej, Enigmy, wyrósł z tego samego podejścia do problemu: zastosowania metod
wyższej matematyki. To właśnie stanowi największy ich sukces i to było największym darem, jaki
wnieśli do burzliwie rozwijającej się w latach II wojny światowej alianckiej kryptoanalizy. Dzięki tej
idei brytyjscy inżynierowie i matematycy mogli skonstruować pierwszy komputer, Colossusa,
który deszyfrował niemiecką łączność wojskową wtedy, gdy Enigmy zostały zastąpione przez
nieporównanie bardziej wyrafinowane Lorenze. Dzisiejsza kryptologia rozwinęła się w piękną
(i trudną) gałąź matematyki o ogromnym znaczeniu praktycznym. Ten kierunek wytyczyli Polacy.
Niewielkie zapotrzebowanie rodzimego przemysłu na odkrywczych młodych projektantów

sprzyjało temu, że stosunkowo dużą popularnością wśród ludzi o ścisłym umyśle i nowatorskich
skłonnościach cieszyła się kariera matematyka, otwierająca przed twórczymi jednostkami niczym
nieograniczone pole działania, drogę na szczyty satysfakcji intelektualnej bez barier natury
ekonomicznej. Tak w dwudziestoleciu międzywojennym powstała słynna „polska szkoła Z warszawsko-lwowskiej
matematyczna”, z trzema głównymi ośrodkami: w Warszawie, Lwowie i Krakowie. szkoły logiki wywodzi się
Historia tej szkoły obrosła zasłużoną legendą. Tworzyli ją bowiem ludzie nietuzinkowi, Stanisław Ulam, twórca metody
matematycy najwyższej klasy, a przy tym wielce oryginalni. We Lwowie na przykład zbierali się Monte Carlo – obliczania
w Kawiarni Szkockiej, gdzie przy kawie (i innych mocnych napojach) wymieniali się problemami wartości skomplikowanych
i ich rozwiązaniami, co ciekawsze zapisując w grubym brulionie. Powstała tak „Księga Szkocka” całek i prawdziwy ojciec
do dziś budząca podziw i stanowiąca inspirację dla wielu matematyków świata. bomby wodorowej.

designers that, in order to enable the Polish military to afford the purchase of at least a few planes, In the second half of the 19th
a gross of what PZL manufactured was exported. century, two Polish engineering
In May 1948, St. Anne’s Church in Warsaw, together with the escarpment on which it stood, began geniuses astonished the world
to slide on to a newly laid out road, the W-Z. The tragedy was brought to a halt by ‘Cerbetowicz’s with the boldness and efficacy
injections’. This method of solidifying soil by means of electro-injection, which was pioneering of their designs in two
on a world scale, was developed by Romauld Cebertowicz, a professor of Gdańsk University, which of the outposts of civilisation
only three years previously, with the end of the war, had become a Polish institution. Nowadays, at that time. Stanisław Kierbedź
designed and built the first iron
applying the Cebertowicz method, in all its many subsequent variations and mutations, numbers 93
drawbridge to span the Neva
among the standard ways of dealing with a marshy construction site.
in St. Petersburg; despite the
horrendously difficult hydraulic
An unappreciated aspect of Poland’s victory in the Polish-Soviet war in 1920 is the part played by
conditions, it stands to this day.
the cryptanalysts who broke the code used by the Bolshevik army in their secret radio
Ernest Malinowski designed
communications. It is possible that the secrecy acquired by the First Marshal of Poland, Piłsudski,
the high altitude railway
during the years of conspiracy was the underlying reason as to why so little is known of this enor-
running the Ticlio Pass,
mous success. It is only in recent years that the role of such distinguished Polish mathematicians as,
4,818 metres above sea level,
i.a. Wacław Sierpiński, Stefan Mazurjiewicz and Stefan Leśniewski has come to light. In terms of in the Andes.
what interests us here, it is worth noting that for the first time in history the eternal duel between
those who attempt to conceal information and those who try to retrieve it was joined by mathemati-
cians. Now widely known, the success of three young mathematicians from Poznań, Marian Rejew-
ski, Jerzy Róźycki and Henryk Zygalski, who created a system for decoding communiqués broadcast
via the German machine, Enigma, grew out of the same approach to the problem, that is, applying
the methodology of higher mathematics. It was this, indeed, which constituted their greatest success
and was the greatest gift they brought to the turbulent development of Allied cryptanalysis during
the World War II years. As a result of that concept, British engineers and mathematicians
were able to construct the Colossus, the first computer, which broke the cipher used in German
military communications when Enigma was replaced by the incomparably more sophisticated
Lorenz. Modern cryptology has developed into a beautiful (and difficult) branch of mathematics,
and one of enormous practical significance. And it was Poles who blazed the trail.
Stanisław Ulam, who conceived
Our native industry had little need of innovative young designers, and this resulted in a situation the Monte Carlo method
wherein a career in mathematics enjoyed a relatively high popularity among people of scientific for calculating complicated
mind and innovative bent, for whom it opened up an unlimited field of work and a route to the mathematical integrals,
heights of intellectual satisfaction, while presenting no economic barriers. And thus the famous and was the true father
Polish School of Mathematics emerged in the interwar period of the twentieth century, of the hydrogen bomb,
located at three centres, Warsaw, Lwów and Krakow. The history of this school merits the legend it came out of the Warsaw-Lwów
has acquired, since it produced outstanding people, mathematicians of the highest class and, school of logic.

Na początku lat 70. XX wieku Również we Lwowie wybitny logik Jan Łukasiewicz, znużony częstym przestawianiem karetki
inż. Jacek Karpiński maszyny do pisania, w której czcionki nawiasów należały do górnego rejestru, wymyślił
zaprojektował minikomputer beznawiasową notację wyrażeń matematycznych, znaną na świecie jako Polish Notation.
K-202, uznany za obiecującego Jeden z jej wariantów, zwany Reverse Polish Notation, jest fundamentalną techniką informa-
prekursora dzisiejszych tyczną; bez niej nie byłoby współczesnych języków programowania, a przeto – większości
komputerów osobistych. zastosowań, do których zdążyliśmy już się przywiązać. Z warszawsko-lwowskiej szkoły logiki
Nie rozpoczęto jego produkcji wywodzi się Alfred Tarski, twórca powszechnie przyjętego matematycznego pojęcia prawdy.
ze względów politycznych.
94 Z tejże szkoły wyszedł Stanisław Ulam, twórca metody Monte Carlo – obliczania wartości
skomplikowanych całek, którą zastosował w Projekcie Manhattan (konstrukcji pierwszej
bomby atomowej), a także prawdziwy ojciec bomby wodorowej.
Najwyższy światowy poziom naukowy i szczera otwartość na problemy codzienności,
charakteryzujące polską szkołę matematyczną, na szczęście przetrwały horrory II wojny
światowej. Nie jest więc przypadkiem, że to właśnie w Państwowym Instytucie Matematycznym
(obecnie Instytut Matematyczny PAN) podjęto pierwsze w Polsce prace studialne nad
maszynami matematycznymi, jak wówczas nazywano komputery. Dwaj twórcy pierwszych
polskich, całkowicie oryginalnych komputerów, Romuald Marczyński (EMAL) i Leon
Łukaszewicz (XYZ), byli asystentami w PIM-ie. Do grona pionierów-konstruktorów polskich
komputerów należy też zaliczyć Antoniego Kilińskiego (UMC) i Zdzisława Pawlaka, który
zamiast standardowej arytmetyki dwójkowej zaproponował oryginalną arytmetykę minus-
-dwójkową. Przemysłowa produkcja komputerów rozwinęła się w Polsce w latach 60.
ubiegłego stulecia w dwu ośrodkach: warszawskim, gdzie powstała rodzina komputerów
ZAM („potomkowie” XYZ) i wrocławskim, gdzie w zakładach ELWRO produkowano
Od piętnastu lat studenci
komputery ODRA, początkowo zupełnie oryginalne, potem silnie powiązane z brytyjskimi
Instytutu Informatyki UW
ICL. Decyzją polityczną obie te gałęzie zostały obcięte, podjęto niezbyt udaną produkcję
kwalifikują się do wąskiego
Jednolitego Systemu Komputerów RWPG, wzorowanych na amerykańskich IBM.
finału międzynarodowego
Również głównie ze względów politycznych nie podjęto produkcji, zaprojektowanego przez
konkursu programistycznego
The Annual ACM International
Jacka Karpińskiego, minikomputera K-202, mimo że w swoim czasie (wczesne lata 70. ub.
Collegiate Programming
wieku) należał on do najbardziej obiecujących prekursorów mającej wnet nastąpić epoki
Contest, organizowanego komputerów osobistych. Po rozwiązaniu RWPG, do produkcji oryginalnych komputerów
przez amerykańskie w Polsce już nie wracano, ograniczając się do montowania finalnych produktów
towarzystwo komputerowe. z importowanych części i podzespołów.
Dwukrotnie zdobyli w nim Doskonale natomiast rozwijała się ta część informatyki, która nie wymaga kosztownych inwestycji
mistrzostwo świata (2003 produkcyjnych. Ściśle związane z dobrymi wydziałami matematyki, uczelniane instytuty
i 2007), pokonując rywali informatyki w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie i Poznaniu stały się wylęgarniami świetnych
z blisko dwóch tysięcy uczelni pomysłów i kuźniami doskonałej kadry informatyków-programistów. Na potwierdzenie tych słów
z wszystkich kontynentów. przytoczę dwa fakty: oryginalne artykuły naukowe pracowników Instytutu Informatyki UW należą

In the early 1970s, Jacek
Karpiński designed the K-202
mini-computer, a promising
precursor of today’s personal
computers. For political reasons
it never went into serial
production.
at the same time, genuinely original thinkers. In Lwów, for instance, they would gather at Kawiarnia
Szkocka [the Scottish Café]. There, over coffee, or other, stronger, concoctions, they would swap
notes on problems and their solutions, writing the more interesting ones down in a thick exercise
book. Thus the Scottish Book came into being, a publication which continues to astonish and still
serves as a source of inspiration to numerous mathematicians all over the world. It was also in Lwów
that the distinguished logician, Jan Łukasiewicz, weary of frequently having to use the carriage shift
on a typewriter where the brackets were located in the upper case, created the bracket-free system
of mathematical notation known the world over as Polish Notation. One of its variations, Reverse 95
Polish Notation, is a fundamental IT technique; without it, there would be no contemporary
programming languages and consequently, very few of the applications to which we have grown so
attached. Alfred Tarski, creator of the widely accepted mathematical concept of truth, came out of
the Warsaw-Lwów school of logic, as did Stanisław Ulam, who conceived the Monte Carlo method
for calculating complicated mathematical integrals, which was employed on the Manhattan Project,
the construction of the first atom bomb; in addition, he was the true father of the hydrogen bomb.
Fortunately, the world-class science and genuine openness to commonplace problems which
characterised the Polish School of Mathematics survived the horrors of the Second World War.
It is therefore no accident that it was the Państwowy Instytut Matematyczny [PIM, the State
Mathematical Institute], now the Instytut Matematyczny PAN [the Mathematical Institute of the
Polish Academy of Sciences] which undertook the first studies in Poland to be carried out on
mathematical machines, as computers were then known. The two creators of Poland’s first, comple-
Every year for the past fifteen
tely original computers, Ronauld Marczyński (EMAL) and Leon Łukaszewicz (XYZ), were Ph.D.
years, the students of Warsaw’s
assistants at PIM. Antoni Kiliński (UMC), and Zdzisław Pawlak, who proposed an original minus
IT Institute have qualified for
binary arithmetic in place of the conventional binary system, should also be numbered among the
the select finals of the
pioneering designers of Polish computers. Industrial production of computers developed at two
international programming
centres in Poland during the 1960s; Warsaw, where the ZAM computer family, the ‘offspring’ of the
competition, The Annual ACM
International Collegiate
XYZ was created, and Wrocław, where the ODRA was manufactured at the ELWRO plant.
Programming Contest.
An original at the outset, the latter was to become firmly connected with Britain’s ICL. A political
The competition is organised decision led to these branches being clipped and the non-too successful manufacture of the RWPG
by the American Association Uniform Computer System, modelled on the American IMB, was undertaken. The K-202
of Computing Machinery and mini-computer, designed by Jacek Karpiński never went into production either, again primarily
the Warsaw teams have twice for political reasons, and this despite the fact that in its day (the early 1970s), it numbered among
become world champions the most promising of the precursors which were shortly to launch the age of the personal
(2003 and 2007), defeating rival computer. Following the disbanding of RWPG, Poland did not return to the production
teams from several hundred of original computers, limiting herself instead to final product assembly, using imported parts
HEIs from every continent. and sub-assemblies.

do jednego procenta najczęściej na świecie cytowanych wyników badawczych, zaś drużyny W 2009 roku konferencji ETAPS
studentów tego instytutu od piętnastu lat corocznie kwalifikują się do wąskiego finału – European Joint Conferences
międzynarodowego konkursu programistycznego The Annual ACM International Collegiate on Theory and Practice
Programming Contest, organizowanego przez Amerykańskie Towarzystwo Komputerowe of Software w York, w Wielkiej
i dwukrotnie zdobyły w nim mistrzostwo świata (2003 i 2007), pokonując rywali z kilkuset Brytanii, gromadzącej ok. 800
uczelni z wszystkich kontynentów. Polscy uczeni informatycy są powoływani do redakcji uczestników, przewodniczy
najpoważniejszych międzynarodowych czasopism informatycznych, a nawet nimi kierują prof. Damian Niwiński
z Uniwersytetu Warszawskiego.
96 (np. Information Processing Letters, wyd. Elsevier czy Acta Informatica, wyd. Springer Verlag),
przewodniczą światowym i kontynentalnym konferencjom naukowym (np. konferencji ETAPS
– European Joint Conferences on Theory and Practice of Software, gromadzącej ok. 800
uczestników, przewodniczy w tym roku prof. Damian Niwiński), opiniują projekty badawcze
nie tylko w UE, lecz także w USA, Kanadzie czy Australii. Te sukcesy wypływają bezpośrednio
z tradycji polskiej szkoły matematycznej, której kontynuatorką jest polska szkoła informatyczna.
Matematycy, informatycy i inżynierowie, przedstawiciele nauk ścisłych kładli i kładą fundamenty

przyszłych produktów, niegdyś materialnych, dziś także niematerialnych. Projektowanie produktów
– oprócz dobrego smaku – wymaga bowiem konkretnej wiedzy.

The 2009 ETAPS – European
Joint Conferences on Theory
and Practice of Software,
held in York in Great Britain
and drawing approximately
800 participants, was chaired
by Professor Damien Niwiński
of Warsaw University.
However, there was excellent development in those aspects of IT technology which do not require
highly-priced investment in manufacturing terms. With their strong ties to good mathematics
departments, the IT institutes at the universities of Warsaw, Wrocław, Krakow and Poznań became
incubators of brilliant ideas, forging a staff of superb IT and programming specialists. In order to
bear out my words, I will cite two facts. The original articles written by the employees of Warsaw’s IT
Institute are numbered among the top one percent of the most frequently quoted research results
in the world, while every year for the past fifteen years, the student teams from that institute have
qualified for the extremely select finals of the international programming competition, The Annual 97
ACM International Collegiate Programming Contest. The competition is organised by the American
Association of Computing Machinery and the Warsaw teams have twice become world champions
(2003 and 2007), defeating rival teams from several hundred HEIs from every continent. Polish IT
scholars are called upon to edit the most serious international IT periodicals, and even to run them
(e.g. Information Processing Letters, pub. Elsevier, and Acta Informatica, pub. Springer Verlag),
to chair world and continental scientific conferences (e.g. ETAPS – European Joint Conferences
on Theory and Practice of Software, drawing approximately 800 participants, was chaired this year
by Professor Damien Niwiński), and to review research projects not only in the EU, but also in the
USA, Canada and Australia. These successes spring directly from the Polish School of mathematics,
the mantle of which has been taken up by the Polish School of IT.
Mathematicians, IT specialists and engineers; these representatives of the sciences have laid,
and are laying, the foundation stones of future products. Formerly material, nowadays their
contribution is non-material. Product design requires more than good taste; it also demands
concrete knowledge.

Seria obiektów 2/5 (stół)
Projekt Agnieszka Lasota, 2008-09
Producent Piotr Janocha
2/5 Series of objects (Table)

Design Agnieszka Lasota, 2008-09
Manufacturer Piotr Janocha

Serwis aukcyjny ALLEGRO.PL
Projekt Tomasz Dudziak, dział IT
QXL Poland Sp. z o.o., 1999
Producent QXL Poland Sp. z o.o.
Auction service ALLEGRO.PL

Design Tomasz Dudziak, IT department
QXL Poland Ltd, 1999
Manufacturer QXL Poland Ltd
99

EKSPONATY NA WYSTAWIE „WARTOŚĆ DODANA. ŚWIATOWE WZORNICTWO Z POLSKI”
ESTETYKA / AESTHETICS
Lampa wisząca CRITTERS Torba FI/2 Szezlong MONO Stół STRICTE Porcelanowe naczynia SU-MIN
Projekt Anna Siedlecka + Radek Projekt beton, 2007 Projekt Tomasz Augustyniak, 2003 Projekt Maciek Jurkowski, 2007-08 Projekt Bogdan Kosak, 2007
Achramowicz, 2004 Producent beton Producent COM40 Limited Sp. z o.o. Producent To Collection Producent Modelarnia Ceramiczna
Producent Puff-Buff Design KOSAK
FI/2 Bag MONO Chaise Lounge STRICTE Table
CRITTERS Hanging lamp Design beton, 2007 Design Tomasz Augustyniak, 2003 Design Maciek Jurkowski, 2007-08 SU-MIN Porcelain dishes
Design Anna Siedlecka and Radek Manufacturer beton Manufacturer COM40 Limited Ltd Manufacturer To Collection Design Bogdan Kosak, 2007
Achramowicz, 2004 Manufacturer Modelarnia
Manufacturer Puff-Buff Design Ceramiczna KOSAK
RODZIMOŚĆ / TRIBAL
100
Regał z kolekcji mebli XEON JAGUAR S-TYPE LEOPARD 6-LITRE ROADSTER Dywan BARBARA Wazon SNOPEK
Projekt Piotr Kuchciński, 2003 Projekt całości Tadeusz Jelec, 2004 Projekt Zbysław Szwaj, nadwozie Projekt Barbara Bigosińska, studentka Projekt Marek Cecuła, 2006
Producent Fabryka Mebli Balma S.A. Producent Jaguar Cars Ltd – Maksymilian Szwaj, 1996 3 roku ASP w Katowicach, 2008 Producent Modus Design
Producent Leopard Automobile Producent Sztuka Beskidzka
Shelf from the XEON furniture collection, JAGUAR S-TYPE Mielec Sp. z o.o. SNOPEK Vase
Design Piotr Kuchciński, 2003 Design Manager Tadeusz Jelec, 2004 BARBARA Rug Design Marek Cecuła, 2006
Manufacturer Balma S.A. furniture Manufacturer Jaguar Cars Ltd LEOPARD 6-LITRE ROADSTER Design Barbara Bigosińska, 3rd year Manufacturer Modus Design
factory Design Zbysław Szwaj, bodywork student of ASP in Katowice, 2008
– Maksymilian Szwaj, 1996 Manufacturer Sztuka Beskidzka
Manufacturer Leopard Automobile
Mielec Ltd.
ERGONOMIA / ERGONOMICS
ERGONOMIA
Dywan FOLK POLSKI PAWILON NA EXPO 2010 Lampa WIECHA KORONKOWA ZAWIESZKA ATLAS ANTROPOMETRYCZNY
Projekt Anna Kotowicz, W SZANGHAJU, makieta Projekt Agnieszka Lasota, 2009 Projekt Bogdan Kosak, 2006 populacji polskiej – dane
Artur Puszkarewicz, 2007 Projekt WWA Architekci Marcin Mostafa, Producent Plastcam Andrzej Więckowski Producent Modelarnia Ceramiczna do projektowania, Autor Ewa Nowak
Producent Sztuka Beskidzka Natalia Paszkowska, współpraca KOSAK Wydany przez Instytut Wzornictwa
Wojciech Kakowski, 2007 WREATH Lamp Przemysłowego, Warszawa 2000
FOLK Rug Design Agnieszka Lasota, 2009 LACY PENDANT
Design Anna Kotowicz, POLISH PAVILION FOR Manufacturer Plastcam Andrzej Design Bogdan Kosak, 2006 ANTHROPOMETRICAL ATLAS
Artur Puszkarewicz, 2007 SHANGHAI EXPO 2010, model Więckowski Manufacturer Modelarnia Ceramiczna of the polish population – design data
Manufacturer Sztuka Beskidzka Design WWA Architects Marcin Mostafa, KOSAK Author Ewa Nowak
Natalia Paszkowska, with Wojciech Published by the Institute of Industrial
Kakowski, 2007 Design, Warsaw 2000
eksponaty.indd 100 9/27/09 3:50:39 PM

EXHIBITS AT THE EXHIBITION ‘ADDED VALUE. GLOBAL DESIGN FROM POLAND‘
PROJEKTOWANIE UNIWERSALNE / UNIVERSAL DESIGN
Fotel biurowy LINUS MIKSER 481 Fotel biurowy UWU Handbike JETSTREAM Mobilny pokrowiec na piłki,
Projekt Piotr Kuchciński, 2003 Projekt Ergo Design, 2007 Projekt Tomasz Augustyniak, 2004 Projekt Jarosław Baranowski, zespół do zabawy i rehabilitacji
Producent PROFIm Producent Zelmer Producent PROFIm projektowy P. Jarosz, S.Krygier dla dzieci GROSZEK
Producent Carbondesign S.A. Projekt Barbara Lewandowska
LINUS Office Chair 481 BLENDER UWU Office Chair prototyp
Design Piotr Kuchciński, 2003 Design Ergo Design, 2007 Design Tomasz Augustyniak, 2004 JETSTREAM Handbike
Manufacturer PROFIm Manufacturer Zelmer Manufacturer PROFIm Design Jarosław Baranowski, design GROSZEK Portable ball-pod, for
team Piotr Jarosz, Sławomir Krygier playing and rehabilitation for children
Manufacturer Carbondesign S.A. Design Barbara Lewandowska, prototype
INŻYNIERIA / ENGINEERING
101
Zegarek X-WATCH NOŻYCZKI DLA DZIECI Kubek ceramiczny SINGLE GRIP Taboret PLOPP Wielofunkcyjny wózek dziecięcy CAT
Projekt Damian Koźlik, 2008 Projekt Marek Król, 1993 (serie Tilt, Single i Double Grip) Projekt Oskar Zięta, 2006 Projekt Ergo Design, 2007
Produkt koncepcyjny Produkt koncepcyjny Projekt Anna Ostrowska, 2004-05 Producent Steelwerk Polska Producent Deltim Machura
Producent Ch.os, Szwecja Dla HAY, Denmark prototyp
X-WATCH SCISSORS FOR CHILDREN
Design Damian Koźlik, 2008 Design Marek Król, 1993 SINGLE GRIP Ceramic mug PLOPP Tabouret CAT Multifunctional baby carriage
Conceptual product Conceptual product (series Tilt, Single & Double Grip) Design Oskar Zięta, 2006 Design Ergo Design, 2007
Design Anna Ostrowska, 2004-05 Manufacturer Steelwerk Polska Manufacturer Deltim Machura
Manufacturer Ch.os, Sweden For HAY, Denmark prototype
POTENCJAŁ PRZEMYSŁU / POTENTIAL OF THE INDUSTRY
Głowica termostatyczna RTS EVERIS TM Pojazd wodny KALMAR model Szybowiec PW-5 SMYK Krzesło SPIDER Samolot EM-11C ORKA
Projekt Studio Program Design, Paweł Projekt Michał Latacz, 2008 Projekt zespół Wydziału MEL PW pod Projekt Michał Biernacki, 2007 Projekt zespół pod kier. Edwarda
Balcerzak, Tomasz Januszewski, Jerzy Producent Delta Prototypes kier. dr. inż. Romana Świtkiewicza,1992 Producent IKER Margańskiego
Wojtasik, 2003 Producent Zakład Szybowcowy Jeżów Producent Zakłady Lotnicze Margański &
Producent Danfoss Sp. z o.o. KALMAR Water vehicle, model Henryk Mynarski SPIDER Chair Mysłowski Sp. z o.o.
Design Michał Latacz, 2008 Design Michał Biernacki, 2007
RTS EVERIS Thermostat head
TM
Manufacturer Delta Prototypes PW-5 SMYK Glider Manufacturer IKER EM-11C ORKA Aircraft
Design Studio Program Design, Design team of the MEL PW Design team led by Edward Margański
Paweł Balcerzak, Tomasz Januszewski, led by dr inż. Roman Świtkiewicz, 1992 Manufacturer Zakłady Lotnicze
Jerzy Wojtasik, 2003 Manufacturer The Glider Factory Jeżów Margański & Mysłowski Ltd
Manufacturer Danfoss Ltd Henryk Mynarski

Spalinowy zespół trakcyjny ATR 220 Jacht morski DELPHIA 33 Krajalnica 294.5 SL ALEXIS YOUNG SOKOWIRÓWKA 476 Kolekcja łazienkowych płytek
Projekt Bartosz Piotrowski, PESA Projekt Andrzej Skrzat, 2006 Projekt Ergo Design, 1998 Projekt Novo Projekt, Wojciech ceramicznych HOMME
Bydgoszcz S.A., Marad Design, 2008 Producent Delphia Yacht Kot Sp.j. Producent Zelmer Małolepszy, 2007 Projekt Zespół projektantów Ceramiki
Producent PESA Bydgoszcz S.A. Producent Zelmer Tubądzin, 2006
DELPHIA 33 Yacht ALEXIS YOUNG 294.5 SL Slicer Producent Ceramika Tubądzin
ATR 220 Diesel ultiple unit Design Andrzej Skrzat, 2006 Design Ergo Design, 1998 JUICER 476
Design Bartosz Piotrowski, PESA Manufacturer Delphia Yacht Kot Sp.j. Manufacturer Zelmer Design Novo Projekt, Wojciech HOMME Collection of bathroom tiles
Bydgoszcz S.A., Marad Design, 2008 Małolepszy, 2007 Design Team for Ceramics Tubądzin,
Manufacturer PESA Bydgoszcz S.A. Manufacturer Zelmer 2006 Manufacturer Ceramics Tubądzin
TECHNOLOGIE CYFROWE / DIGITAL TECHNOLOGY

102
Przedłużacz do zasilanych kablami USB INFOKIOSK IB 190W Zdalny system monitorowania Seria obiektów 2/5 (stół) Serwis aukcyjny ALLEGRO.PL
urządzeń peryferyjnych CABO[B] Projekt NP Design, Inno Projekt i P. kardiologicznego POCKET ECG Projekt Agnieszka Lasota, 2008-09 Projekt Tomasz Dudziak, dział IT QXL
Projekt Katarzyna Okińczyc, Igor Balcerzak, B. Dobrowolski, W. Skoczylas, Pomysł dr Marek Dziubiński, 2006 Producent Piotr Janocha Poland Sp. z o.o., 1999
Peczkowski, 2008 Producent Dogenvol M. Sobczak, M.Stefanowski, 2007 Producent Medicalgorithmics Sp. z o.o. Producent QXL Poland Sp. z o.o.
Producent Infobox Sp. z o.o. 2/5 Series of objects (Table)
CABO[B] USB power adaptor cables for POCKET ECG Remote cardiac Design Agnieszka Lasota, 2008-09 ALLEGRO.PL Auction service
peripheral equipment, INFOKIOSK IB 190W monitoring system Manufacturer Piotr Janocha Design Tomasz Dudziak, IT department
Design Katarzyna Okińczyc, Design NP Design, Inno Projekt and P. Design dr Marek Dziubiński, 2006 QXL Poland Ltd, 1999
Igor Peczkowski, 2008 Balcerzak, B. Dobrowolski, W. Skoczylas, Manufacturer Medicalgorithmics Ltd Manufacturer QXL Poland Ltd
Manufacturer Dogenvol M. Sobczak, M. Stefanowski, 2007
Manufacturer Infobox Ltd
Autorzy zdjęć w katalogu Naczynia Su-Min: P. Garwol; Porcelanowe koronki: A. Janota; Dywany Folk i Barbara: A. Pawłowicz; Stół Stricte: W. Dziedzic, S. Radek; Wazon Snopek, kubki Tilt i Grip, obiekt 2/5,
lampa Wiecha: GM Studio; Pawilon Expo 2010: M. Mostafa; Groszek: B. Lewandowska; Nożyczki: M. Król; X-Watch: D. Koźlik; Jacht Delphia 33: A. Skrzat; Infokiosk: W. Chamot; Kalmar: Delta Prototypes.
Pozostałe zdjęcia materiały prasowe firm.

Katalog Wystwy Wartość Dodana. Światowy Design Z Polski

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Katalog Wystwy Wartość Dodana. Światowy Design Z Polski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WARTOŚĆ DODANA

ŚWIATOWE WZORNICTWO Z POLSKI

Organizator wystawy i wydawca katalogu Exhibition organized and catalogue published by

Redakcja katalogu Ewa Siemieńska Catalogue editing Ewa Siemieńska

stopka.indd 04 9/27/09 3:49:29 PM

6 Wzornictwo – poszukiwana wartość dodana 52 PROJEKTOWANIE UNIWERSALNE / UNIVERSAL DESIGN

28 POTENCJAŁ PRZEMYSŁU / POTENTIAL OF THE INDUSTRY 88 TECHNOLOGIE CYFROWE / DIGITAL TECHNOLOGY

40 INŻYNIERIA / ENGINEERING 100 Eksponaty na wystawie „Wartość dodana.

stopka.indd 05 9/27/09 3:49:29 PM

Na naszych oczach, praktycznie na całym świecie, rozpadł się dotychczasowy porządek

katalogi_wstep bbo++.indd 6 5/11/09 9:07:04 AM

katalogi_wstep bbo++.indd 7 5/11/09 9:07:04 AM

katalogi_wstep bbo++.indd 8 5/11/09 9:07:04 AM

katalogi_wstep bbo++.indd 9 5/11/09 9:07:04 AM

Wartość dodana… w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego cześnie przemyślany,

katalogi_wstep bbo++.indd 10 5/11/09 9:07:04 AM

katalogi_wstep bbo++.indd 11 5/11/09 9:07:04 AM

„Wartość dodana. Światowe wzornictwo z Polski” to wystawa kontekstów, w których

Chociaż, „Wartość dodana” to wystawa kontekstów, mówimy o nich poprzez obiekty:

katalogi_wstep kb++.indd 12 5/11/09 9:05:48 AM

katalogi_wstep kb++.indd 13 5/11/09 9:05:48 AM

katalogi_wstep kb++.indd 14 5/11/09 9:05:48 AM

katalogi_wstep kb++.indd 15 5/11/09 9:05:49 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 16 5/11/09 9:08:27 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 17 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 18 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 19 5/11/09 9:08:28 AM

Co decyduje o imperialności kultury w epoce

katalogi_rodzimosc++.indd 20 5/11/09 9:08:28 AM

What we associate with

katalogi_rodzimosc++.indd 21 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 22 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 23 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 24 5/11/09 9:08:28 AM

The trap of post-folklorism Country Brand Index it is

katalogi_rodzimosc++.indd 25 5/11/09 9:08:28 AM

POLISH PAVILION FOR SHANGHAI

katalogi_rodzimosc++.indd 26 5/11/09 9:08:28 AM

katalogi_rodzimosc++.indd 27 5/11/09 9:08:29 AM

katalogi_przemysl+-.indd 28 5/11/09 9:08:56 AM

katalogi_przemysl+-.indd 29 5/11/09 9:08:58 AM

GOW – Gospodarka Oparta na Wiedzy – to mantra wszystkich myślących o rozwoju współczesnej,

katalogi_przemysl+-.indd 30 5/11/09 9:08:58 AM

Knowledge-Based Economy is a mantra for everyone giving thought to the development

katalogi_przemysl+-.indd 31 5/11/09 9:08:58 AM

Przedsiębiorstwo odnosi korzyści z wzornictwa w wielu wymiarach. Poza najbardziej oczywistym,

katalogi_przemysl+-.indd 32 5/11/09 9:08:58 AM

katalogi_przemysl+-.indd 33 5/11/09 9:08:58 AM

katalogi_przemysl+-.indd 34 5/11/09 9:08:58 AM

katalogi_przemysl+-.indd 35 5/11/09 9:08:58 AM

36 informacji, nie ma alternatywy dla wzornictwa jako źródła odmienności i oryginalności

katalogi_przemysl+-.indd 36 5/11/09 9:08:58 AM

katalogi_przemysl+-.indd 37 5/11/09 9:08:58 AM

katalogi_przemysl+-.indd 38 5/11/09 9:08:58 AM

ALEXIS YOUNG 294.5 SL Slicer

katalogi_przemysl+-.indd 39 5/11/09 9:09:04 AM

KALMAR Water vehicle, model

katalogi_inzynieria++.indd 40 9/27/09 3:47:45 PM

katalogi_inzynieria++.indd 41 9/27/09 3:47:46 PM

katalogi_inzynieria++.indd 42 9/27/09 3:47:46 PM

The Polish School

katalogi_inzynieria++.indd 43 9/27/09 3:47:46 PM

dziedzinach jak motoryzacja i produkcja środków transportu, produkcja sprzętu medycznego