Kethoprak

Kethoprak
Saka Wikipdia, Bauwarna Mardika abasa Jawa / Saking Wikipdia, Bauwarna Mardika abasa Jawi
Langsung menyang: pandhu arah, pados
Kanggo kagunaan liya saka Kethoprak, pirsani Kethoprak (disambiguasi).
Kethoprak
Kethoprak kalebu salah sawijining kesenian rakyat ing Jawa Tengah, ananging uga bisa tinemu ing
Jawa Wetan. Kethoprak wis nyawiji dadi budaya masyarakat Jawa Tengah lan bisa ngasorak
kesenian liyan, umpaman Srandul, Emprak, lan sakliyan.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah
2 Jinis
3 Isi carita
4 Perangkat pengiring
5 Uga pirsani
Sajarah[sunting | sunting sumber]

Kethoprak wiwit bebukan awujud dedolanan para priya ing dhusun sing lagi nganaak lelipur
sinambi nabuh lesung kanthi irama ana ing waktu wulan purnama ndadari, kasebut Gejog. Ana ing
temb karing tembang bebarengan ing kampung /dhusun kanggo lelipur. Saterus ana tambahan
kendhang, terbang, lan suling. Mula wiwit saka iku kasebut Kethoprak Lesung, kira-kira kadadeyan
ing tahun 1887. Banjur ana ing tahun 1909 wiwitan dianakak pagelaran Kethoprak kanthi
paripurna/lengkap.
Pagelaran Kethoprak wiwitan sing resmi ing ngarep masyarakat/umum, yaiku Kethoprak
Wreksotomo, dipandhegani dening Ki Wisangkoro, sing mandhegani kabeh kakung. Carita sing
dipagelarake yaiku : Warsa - Warsi, Kendana Gendini, Darma - Darmi, lan sapanunggalane.
Sawise iku pagelaran Kethoprak sansaya suwe dadi lan apike uga dadi klangenane masyarakat,
utamane ing tlatah Yogyakarta. Ing kadadeyan sawise Pagelaran Kethoprak dadi pepak anggone
carita lan ugo kaering gamelan.
Jinis[sunting | sunting sumber]

Anane gegayutan karo pagelaran "teater" para narapraja, mula pagelaran Kethoprak, bisa
dibedakake mengkene :
Kothkan Lesung : awujud awal mulan Kethoprak lan dadi winih ing temb mburi dadi
pagelaran Kethoprak.
Kethoprak Lesung Wiwitan : wiwitane saka kothekan Lesung ana tari-tarian lan jangkep
karo carita , panguripan para tani .
Kethoprak Lesung : Amujudak pagelaran jangkep lan nganggo carita rakyat kaering
gamelan kayata kendhang, suling, terbang lan lesung. Iki sing bakal dadi laire pagelaran
Kethoprak.
Kethoprak Gamelan : Wiwitan saka Kethoprak Lesung, dijangkepi karo carita Panji lan
ageman 'mesiran' ( Baghdad ).
Kethoprak Gamelan Pendhopo : carita-caritane ngemungake carita Babad, dipagelarake
nganti sepren . Pagelaranne ana ing panggung tanpa payon, nanging wis nyedhaki ana ing
Gedhung/panggung , yaiku kasebut Kethoprak Pendapa ( Pagelarane ana ing 'Pendopo').
Kethoprak Panggung : Iki pagelaran Kethoprak ingkang pungkasan , yaiku Kethoprak kang
dipagelarake ana ing panggung kanthi carita campur, awujud carita rakyat, sejarah, babad
uga carita adaptasi saka ing nagari manca ([[Sampek Eng Tay, Maling saka Bagdad lan
sapanunggalane ).
Saiki bisa dipirsani Kethoprak Panggung ana ing tlatah Jawa Tengah lan Jawa Wetan. Pagelarane
dadi profesional kanthi amungut bayaran karcis , uga kanggone para nayaga (pemain ) lan
pradangga (penabuh gamelan ) kethoprak wis dadi panguripan. Tehnik pagelaran lan carita digaw
luwih apik lan ditindakake kanthi teges lan tumemen. Tuladha mau bisa dipirsani ana ing Kethoprak
"Siswo Budoyo" saking Tulung Agung, Jawa Wetan kang wis misuwur ana ing ngendi wae, dadi
klangenane masyarakat.
Isi carita[sunting | sunting sumber]

Rupa-werna carita pagelaran Kethoprak umpama carita rakyat, dongeng, babad,legenda, sejarah lan
adaptasi saka nagari manca bisa uga migunakake swasana Indonesia, tuladhane karya Shakespeare :
Pangeran Hamlet utawa Sampek Eng Tay. Carita-carita baku: Darma-Darmi, Warsa-Warsi,
Kendana-Gendini, Abdul Semararupi crita Menak, Panji Asmarabangun, Klana Sewandana crita
Panji, Ande-ande lumut, Angling Darma, Roro Mendut, Damarwulan, Ranggalawe, Jaka bodo.
Carita klangenan masyarakat bisa awujud carita pahlawanan, paperangan, carita nglempengake
kabecikan adate ing pungkasan carita sing tumindake becik, jujur bakal entuk kamenangan.
Ageman para nayaga pemain dipadakake karo carita kang dipaglarake, . Biasane nganggo ageman
para Narapraja Jawa wektu jaman kerajaan biyen. Umpama Pangeran Wiroguna, Agemane ngangga
Priyayi Jawa Pangeran saka tlatah Jawa Tengah ( Jogjakarta ), Semono uga para prajurit. Nanging
uga ana ageman kang awujud simbolis ,umpamane Piyantun Wicaksana aweni ageman cemeng ,
Piyantun suci awerni agemmn pethak, ingkang kendhel agemane abang. Carita Baghdad agemane
kasebut "Mesiran" nganggo ageman sutra. Agemen Wayang wong uga ana gegayutan karo
Kethoprak, utamane Kethoprak pesisran tlatah Jawa sisih pesisir Lor. Umpamane carita Angling
Darma, Menak Jingga/Damarwulan.
Uga ana ageman kasebut basahan, yokuwi ageman kejawen ananging cinampur ing liyan bisa arupa
ageman batik, lan beskap uga surban (biasane nganggo uga jubah). Ageman basahan iki adate ana
ing carita Menak utawa carita para wali/para ulama Islam ing sajerone praja.
Sing dadi ciri wancine Kethoprak : Carita kanthi para nayaga/pemain , kaering tabuhan (gamelan)
,Ageman tembang kang dadi tetenger kethoprak . Rembugan uga biasa nganggo tembang ,dadi
tembang bisa mujudake dadi pangiring adegan, dialog, monolog ( rerasan dewe) utawa dadi narasi.
Wondene unining gamelan kanggo ngeringi tembang, adegan, ilustrasi swasana carita, swasana
dramatik, kang mbedakake adegan siji lan sijine.
Kagem para maos sing kepingin midhangetake kethoprak ing format mp3 bisa ngundhuh ing kene
http://web.archive.org/20090807133850/apdnsemarang.wordpress.com/dagelan-ludruk-ketoprak/
Perangkat pengiring[sunting | sunting sumber]

Kendang, saron, ketuk, kenong, kempul lan gong bumbung utawa gong kemada. Gamelan jangkep
adate nganggo suling utawa terbang. kanthi tambahan keprak.
Para nayaga kethoprak biasane pinter anggone "akting" uga kudu pinter nyanyi & nari .
Para pradangga gamelan, bebarengan karo sinden (waranggono),ngeringi irama gamelan kethoprak.
Senadyan sing dianggo basa Jawa, nanging kudu nganggo "unggah-ungguh" basa. bisa nganggo
Jawa biasa (ngoko), basa krama, lan Krama inggil.
Saiki, ana ing wolak waliking jaman, kethoprak uga duwe "improvisasi" kanthi wujud dagelan
kethoprak. Umpamane awujud Dagelan lan Kethoprak Humor ana ing siaran Radio lan televisi.
Carita bakune padha nanging dipagelarake kanthi dagelan. Mligi ngemungake lan nyenengake
pamirsane. Bab paugeran nomer loro. Kethoprak mau biasane wis ora nganggo unggah ungguh basa
lan tatakrama, sing baku bisa gawe geguyu. Carita lan basa ora nganggo paugeran baku. Mula bisa
kasebut Kethoprak ora jangkep.
Tembung "pradangga", miturut Leksikon/Kamus Bausastra Jawa anggitane Poerwodarminta tahun

1939,iku tegese "gamelan" dudu penabuh gamelan. Yen penabuh gamelan kuwi disebut "niyaga".
Sumangga dipriksani ing http://www.sastra.org/bahasa-dan-budaya/38-kamus-dan-leksikon/781bausastra-jawa-poerwadarminta-1939-75. Matur nuwun.
Wayang
Wayang dumadi saking tembung wod "yang/ hyang" angsal ater- ater wa-. Tegesipun roh ingkang
dipepundhinamargi pinercaya roh saged damel beja cilakanipun manungsa. Wayang punika
wewayangan utawi gegambaran watak lan jiwanipun manungsa. Wayang mujudaken
pangejawantahan pribadi manungsa. Wayang punika pagelaran nganggo bonka kang umum katon
ndah ing wewayangan lan dilakokak dning dhalang kanthi iringan gamelan. Bonka kasebut
bisa kang wujud 2 dhimensi utawa wujude 3 dhimensi. Kang wujud 2 dhimensi umume, kagaw
saka kulit (walulang), kang biyasan kulit sapi, utawi wedhus. Lan kang wujud 3 dhimensi, lumrah
digaw saka kayu kang direnggani penganggo saka kain kang manka warna adhedhasar karakter
wayang kasebut. Nanging ing sawatara tlatah, uga ana kang gaw wayang saka suket, lan kerdhus,
ananging wayang jinis ngn iki ora patia akh ditemoni. Manut ing kemajuane jaman, wus tinatah
lan sinungging wayang kanthi ngginakaken media digital kanthi piranti empuk pangolah citra.
Wayang kang tinatah lan sinungging kanthi media digital kasebat e-wayang.
dhalang lan wayang ing Australia
e-wayang kang tinatah lan sinungging mawa media digital

Crita kang dilakonak dijupuk saka pos Mahabharata lan Ramayana kang uga sinebut Wayang
Purwa. Uga ana kang nggelar lakon crita-crita 1001 wengi saka tanah Arab. Wayang kang kaya
ngn iki diarani Wayang Menak. Pagelaran iki misuwur ing tanah Jawa.
Ing pagelaran punika wayang ditancepk ing debog (wit gedhang) ing sisih tengen lan kiwan
dhalang. Ing tengah, critan digelar. Sedina sewengi lakon diwedhar.
Wayang iki ora mung sumebar ing Jawa wa, nanging uga ing tlatah liya ing Nuswantara. Pagelaran
wayang wis diakoni dning UNESCO ing tanggal 7 November 2003, dadi karya kabudayan kang
di pni ing babagan crita dongng lan warisan sing berharga banget (Masterpiece of Oral and
Intangible Heritage of Humanity). Suwalik, UNESCO nyuwun supaya Indonesia njaga (preserve)
warisan kuwi.[1].
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah
2 Sebutane Wayang
3 Manka Warna Wayang
o 3.1 Wayang ing tanah Jawa
o 3.2 Wayang ing tlatah liya
4 Lakon Wayang
5 Gagrag ing Tanah Jawa
6 Delengen uga
7 Referensi
8 Wacan
9 Pranala Njaba

Para ahli durung ana kang bisa masthkak kapan wayang wiwit ana ing Indonsia. Nanging yn
ndeleng prasasti lan tinggalan jaman kepungkur, wayang kira-kira wis ana sadurung agama Hindu
mlebu. Nalika kuwi lakon wayang durung nganggo crita-crita kang dijupuk saka India. Pagelaran
iki dienggo sarana nyembah marang roh leluhur.
Sawetara anggitan sastra jaman Mataram anyar akh kang nulis perkara sajarah wayang. Nanging,
para ahli sajarah ora sarujuk marang apa kang tinulis ing kono amarga ora cocok marang cathetan
lan tinggalan sajarah kang wis ana.
Prasasti paling kuno ana ing abad kaping IV Masehi. Prasasti ngemot ukara mawayang kanggo
pagelaran pahargyan sima utawa bumi perdhikan. Katrangan kang luwih trewaca ing prasasti
Balitung, udakara 907 Masehi. Ing kono tinulis si galigi mawayang bwat Hyang macarita bimma ya
kumara. Artin kira-kira: Si Galigi ndhalang kanggo Hyang kanthi lakon Bimma Sang Kumara."
Agama Hindu kang mlebu ing Nusantara gaw crita wayang bda karo aslin. Crita Ramayana lan
Mahabharata wiwit dienggo kanggo dakwah agama. Ing panguwasaning Dharmawangsa Teguh
(991-1016), akh crita saka India kang mlebu lan digaw gagrag jawan. Wayang wiwit nyebar ing
ngendi-ngendi nalika Majapahit nguwasani Nusantara.
Crita-crita kang aslin saka India iku pungkasan wis geseh karo sadurunge. Para pujangga Jawa
gaw crita dhw kanggo mepaki apa kang wis ana. Ing Pedhalangan, crita-crita iki sinebut lakon
carangan.
Jaman Islam mlebu, Walisanga uga nganggo wayang ing panyebaran. Ing jaman iki wiwit ana
Wayang Menak. Gagrag-gagrag tambah akh ngepasi Mataram anyar. Walanda kang digdaya gaw
kraton Surakarta ngracik akh crita wayang kanggo nglelipur ati.
Indonsia merdika uga nyumbang gagrag wayang kang manka warna. Manka warna wayang mau
ana kang tetep digelar ana kang mung urip ing jaman dhw. Wayang kang paling akh dienggo
yaiku wayang kulit purwa.
Wayang Bali
Sebutane Wayang[sunting | sunting sumber]

Yn dijupuk saka ukaran, wayang kuwi saka wewayangan, amarga pagelaran ana ing wayah
wengi lan nganggo lampu. Nanging katrangan iki wis ora bisa diugemi manh. Wayang dadi ora
mligi bonka kang ana wewayangan. Wayang golk kang digaw saka kayu ora ngandhelak
wewayangan. Ukara wayang wis dadi pagelaran bonka kang digelar dning dhalang.
Umum, sebutan wayang tinuju marang wayang kulit purwa. Wayang iki digaw saka tatahan kulit
kwan kanti lakon seka Mahabharata lan Ramayana.
Manka Warna Wayang[sunting | sunting sumber]

Wayang ing tanah Jawa[sunting | sunting sumber]
Wayang Bbr [2]yaiku wayang kang digaw saka kain utawa kulit lembu kang awujud
bbran (lembaran).[3] Saben bbran kuwi nggambarak sakadegan crita. Yen wis rampung
dilakonk, bbrane digulung manh.[3] Wayang iki digaw jaman krajaan Majapait.[3]
Wayang iki asal saka Pacitan lan Gunung Kidul.[4] Wayang iki digaw kanthi kuwat ing
bab rong dimensin kanthi seni lukis ing kanvas.[4] Wong-wong kang nglstarkak wayang
iki yaiku: Musyafiq kanthi gaw wayang bbr kang narasin paraga-paraga wayang,
Suhartono kanthi luwih nyiptakake figur wayang kang corak dkoratif lan ornamntik,
Agus Nuryanto gaw wayang bbr kanthi saka wujud wayang purwa banjur diabstraksi
saka ralitas urip manungsa ing saben dinan.[4]
Wayang Kulit
Wayang klithik
Wayang Golk uga akh wong sing arani wayang tengul.[3] Wayang iki digaw saka kayu
lan diklabni kayata manungsa. Sumbering crita kajupuk saka Sejarah kayata crita Untung
Suropati, Batavia, Sultan Agung, Banten, Trunajaya, lsp.[3] Crita wayang iki uga bisa
kajupuk saka dongng ngara Arab.[3] Yn pntas kang dadi ciri khas wayang golk yaiku
ora nganggo kelir utawa layar kayata wayang kulit.[3]
Wayang Gedhog:Wayang iki wujud mh padha karo wayang kulit. Kang digaw kurang
luwih taun 1400-an.[3] Sumbring crita saka crita raja ing Jawa, antaran Banten, Singasari,
Mataram, Kediri, lsp. Wayang iki mung bisa ditemokak ana musum.[3]
Wayang Menak yaiku wayang saka kayu kang digawe persis (kawangun) wong.[5] Critan
yaiku babagan dakwah Islam kayata: Wong Agung Jayengrana, Imaryana, lan Umarpadi.[5]
Wayang Kancil:Wayang iki uga diarai '''wayang Dupara'''.[5] Wayang sing digawe saka
lulang. Crita serine Kancil.[5]
Wayang Wahyu: uga kasebut '''wayang bibel''' iki diciptak dning Bruder Tmothos
kanggo nyiark agama Kristen.[3]
Wayang Pancasila
Wayang Sejati
Wayang Jemblung:Wayang saka kayu kang digawe persis (kawangun) wong.[5] Wayang iki
sumebar ana ing daerah pesisir lor, Blora, lan Cepu. Critan babagan Cacad kaya
kethoprak.[5]
Wayang wong:Wayang wong yaiku wayang kang diparagak wong kang ana gerakan
tarin.[3] Sumbering crita saka Ramayana lan Mahabarata. Paguyuban kang misuwur kanthi
pagelaran wayang iki yaiku Ngsthi Pandawa (Semarang), Sriwedari (Surakarta).[3]
Wayang Sandosa
Wayang Ukur
Wayang Jawa
Wayang Topng
Wayang Pothi:Wayang kang awujud bonka cilik-cilik.[5] Critan mangsa jaman kraton
Tar-Tar utawa Babad Cina.[5] Thio Tiong Gi yaiku salah sijining dhalang wayang pothi
ing Semarang Tengah kang manggon ing Dsa Pesantrn, Kelurahan Purwodinatan.[6]
Dhwk nduwni prinsip paribasan Cina Tiongkok kang dadi semangate kanggo
nglestarekake Wayang pothi iki yaiku:TAK ada kuda, sapi pun bisa ditunggangi.[6] Yen
ta wayangan dhwk nggunakak basa Indonsia kanggo basa pengantar, bda karo para
sesepuh sing biyn nggonakak basa Cina.[6] Ciri khas dhewk uga kerep nggunakak
tembang campursari.[6] Thio Tiong Gie saiki umur wis 76 taun, akeh prihatin mikirak
kabudayan sing mung didelok dning saglintir wong sing kalah adoh yn dibandingak
karo jaman biyn.[6] Langka banget sing kepngin nyinaoni wayang iki sing dadi generasin
mung siji ntok wong yaiku Oei Tjiang Hwat sing kerep ngancani yn ta wayangan.[6] Para
niyagan adoh banget yaiku saka Surabaya[6]
Dhwk menehi tuturan "Yn ta diwnhi panjang umur nganti 100 taun, dhwk bakal terus
ndhalang, sabab ing njero wayangan kang lumrah digaw dadi panglipur lara iku ana ajaran-ajaran,
pepling-pling kang manfaati tumrap urip manungsa."[6]
Wayang Rvolusi
Wayang Dongng:Wayang Dhongeng
Wayang kang digaw saka dluwang kang digambari wayang awujud kwan-kwan. Wayang iki
nyitakake babagan donyan kwan kang dadi sarana reflksi saka donyan manungsa. Ana wayang
iki disarujuki ora ana sing dadi dhalang kang lumrah tunggal dadi sakabhing paraga ana wayang,
banjur sapa wa bisa dadi dhalang, kang bisa prasaja guneman.
Wayang Fabel
e-wayang
Wayang ing tlatah liya[sunting | sunting sumber]

Wayang Betawi
Wayang Sundha
Wayang Palembang
Wayang Banjar
Wayang Bali
Wayang Sasak
Lakon Wayang[sunting | sunting sumber]

Wayang Purwa
Crita Menak
Crita Panji
Babad Tanah Jawa
Gagrag ing Tanah Jawa[sunting | sunting sumber]

Pagelaran wayang kang sumrambah ing tanah Jawa agaw variasi kang manka warna. variasi
utawa jinis iku kang asring sinebut gagrag. Gagrag wayang ing tanah Jawa antaran:
Wayang Kulit Gagrag Ngayogjakarta
Wayang Kulit Gagrag Surakarta
Wayang Kulit Gagrag Banyumasan
Wayang Kulit Gagrag Cirebon
Wayang Kulit Gagrag Jawa Wetan
Wayang Kulit Gagrag Madura
Delengen uga[sunting | sunting sumber]

Daftar Tokoh Wayang
Wayang Purwa
Referensi[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ Indonesian Wayang Inscribed in 2003 on the Representative List of the
Intangible Cultural Heritage of Humanity
2. Mencolot munggah ^ (jv)
http://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Jinising_Wayang&action=edit
3. Mencolot munggah ^ Kaluputan sitat (pangutipan) Tag <ref> ora absah; ora ditemokak tks
kanggo ref mawa jeneng buku1
4. ^ Mencolot munggah menyang: a b c (id) [1] (kaundhuh tanggal: 10 April 2011)
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h (jv) Tim Pangripta Basa Jawa. 2003. Kawruh Basa
Jawa (KBJ). Surakarta kaca: 61-63.
6. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h (id) [2] (kaundhuh tanggal 8 April 2011)
Pratiwimba Adhiluhung, S Haryanto, 1988

Kalangwan, P.J. Zoetmulder, 1983
Wayang, asal-usul filsafat dan masa depannya, Ir Sri Mulyono, 1975
Wacan[sunting | sunting sumber]

Mudjanattistomo (1976) Pedhalangan Ngayogyakarta. Yogyakarta
Brandon, James (1970) On Thrones of Gold - Three Javanese Shadow Plays. Harvard
University Press
Clara van Groenendael, Victoria (1985) The Dalang Behind the Wayang. Dordrecht, Foris
Keeler, Ward (1987) Javanese Shadow Plays, Javanese Selves. Princeton University Press
Keeler, Ward (1992) Javanese Shadow Puppets. OUP
Long, Roger (1982) Javanese shadow theatre: Movement and characterization in
Ngayogyakarta wayang kulit. Umi Research Press
Mellema, R.L. (1988) Wayang Puppets: Carving, Colouring, Symbolism. Amsterdam, Royal
Tropical Institute, Bulletin 315.
Soedarsono (1984) Wayang Wong. Yogyakarta, Gadjah Mada University Press
Wayang kulit
(Dipunpindhah saking Wayang Kulit)
Pagelaran wayang kulit dimainak dhalang kondhang ing Indonesia, Ki Manteb Sudharsono.
Lakon Gathotkaca Winisuda.
Wayang Kulit iku salah sawijining pagelaran wayang ingkang mbabarak lakon mahabharata
utawa ramayana sing wayang digaw saka kulit. Jinising wayang iki kang paling disenengi ing
Tanah Jawa. Wayang iki digaw saka kulit kang ditatah lan dintha kaya dn manungsa. Umum
wayang kulit nglakonak lakon Wayang Purwa, nanging ana uga kang nganggo Crita Menak lan
Babad Tanah Jawa, crita agama (Kristen, Buddha), perjuwangan, lan manka warna crita liyan.
Wayang kulit dilakokak ing layar putih kang sinebut kelir. Dn wayang-wayang kuwi
ditancepak ing debog ana ing sisih tengen lan kiwan dhalang. Gamelan kang ana ing sisih mburi
ngiringi pagelaran iki. Pagelaran wayang wis diakoni dning UNESCO ing tanggal 7 November
2003, dadi karya kabudayan kang di pni ing babagan crita dongng lan warisan kang berharga
banget (Masterpiece of Oral and Intangible Heritage of Humanity). Suwalik, UNESCO nyuwun
supaya Indonesia njaga (preserve) warisan kuwi.[1]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Panyebaran
2 Panggawn wayang
3 Karakteristik paraga wayang[2]
o 3.1 Wangun irung:
o 3.2 Lamb lan garis cangkem
o 3.3 Tlapukan
4 Uba Ramp pakeliran
5 Simpingan
o 5.1 Simpingan Kiwa
o
o
5.2 Simpingan Tengen

5.3 Wayang Dhudahan
6 Para Dhalang
7 Delengen Uga
8 Referensi
9 Wacan
10 Pranala njaba
Panyebaran[sunting | sunting sumber]

Wayang iki ora mung sumebar ing Jawa wa, nanging uga ing tlatah liya ing Nuswantara. Wayang
kulit sumebar ing tanah Jawa lan uga prangan liya ing Nusantara, nanging wayang iki luwih
disenengi dening wong Jawa Tengah lan saperangan Jawa Wtan. Ing antaran panggonan siji lan
liyan duw gagrag dhw-dhw, sing paling gedh yaiku Gagrag Ngayogyakarta lan Gagrag
Surakarta. Gagrag Banyumas lan Gagrag Pesisiran uga kondhang ing tlatah dhw.
Ing jaman saiki, pagelaran wayang antuk owah-owahan. Campursari lan dhagelan mlebu ing
antaran pagelaran mau. Amarga wayang uga wis mlebu dadi acara televisi, suwn pagelaran kang
aslin sewengi bisa dikurangi dadi sawetara jam wa.
Wayang kulit uga asring sinebut wayang purwa. Sumber caritan yaiku saka kitab Mahabharata lan
Ramayana kang ditulis dning Mpu Sedah, Mpu Panuluh, lan Mpu Kanwa.
Panggawn wayang[sunting | sunting sumber]

Wayang kulit umum digaw saka bahan kulit kebo sing wis dipross dadi kulit lembaran, saben siji
paraga wayang mbutuhak watara ukuran 50 x 30 cm kulit lembaran sing banjur ditatah nganggo
piranti arupa wesi lancip. Wesi waja iki digaw luqih dhisik kanthi manka wangun lan ukuran, ana
sing lancip, pipih, cilik, gedh lan wangunliyan sing nduwni fungsi bda-bda.
Wos piranti mau kanggo gaw manka bolongan ukiran ana ing lembaran wayang. Sabanjur
dipasang prangan awak liyan ya iku tangan. Tangan wayang dumadi saka rong prangan ya iku
lengen dhuwur lan ngisor, sangga tangan bisa diobahak niru obahing tangan manungsa. Gagang
wayang digaw saka bahan sungu kebo utawa sapi. Tangan wayang uga diwnhi gagang supaya
dhalang bisa ngobahak tangan wayang kasebut.
Karakteristik paraga wayang[2][sunting | sunting sumber]

Wangun irung:[sunting | sunting sumber]
Irung Walimiring: Katon kaya piso blathi cilik, kanggo nuduhak alusing watak lan
kabangsawanan, tuladha: Arjuna, Samba, Kresna.
Irung Pelokan: Kaya wangun separo who pelem, nuduhak pepadhan karo watak raseksa
kasar lan kuwat. Tuladha: Buta Rotor, Bragolba, lan paraga buta liyan.
Irung Pagotan: kanthi cangkem gusn, nuduhak watak galak lan kejem. Tuladha: Radn
Indrajit, Radn Kangsa.
Irung Bentulan: Nuduhak keprajuritan. Tuladha: Gatotkaca, Gandamana, Bratasena.
Irung Bruton: Nuduhak sipat lucu, tuladha:Bagong.
Irung Sumpel: Nuduhak sipat lucu, tuladha:Semar lan Limbuk.

Irung Trong: Nuduhak sipat bisa narik kawigatn, kaya pelawak. Tuladha: Garng.
Irung Cempaluk: Nuduhak sipat konyol kaya badhut. Tuladha:Ptruk.
Irung Pskan: Nuduhak lucu. Tuladha: Togog, Mbilung, Wanara.
Lamb lan garis cangkem[sunting | sunting sumber]

Cangkem Domis: Wangun cangkem satriya, nuduhak kalokan lan watak snsitif
Cangkem Gusn: Nggambarak watak sok sarwa weruh, tanggung. Conto:Patih Sengkuni
lan Kartamarma
Cangem Ngablak: Kabuka lan katon gusin. Nggambarak watak raseksa. Conto: Boma,
Durmagati
Tlapukan[sunting | sunting sumber]

Mata Gabahan: Awangun wulir beras. Matan para ksatriya.
Mata Kedheln: Awangun wiji kacang, mata tokoh kaya Baladwa, Setyaki.
Mata kedhondhongan: Awangun wiji kedhondhong, mata Patih Sengkuni lan Kartamarma.
Mata Pelengan: Nggambarak karakter kejem, Indrajid lan Kangsa.
Mata Penanggal 1: Awangun wulan tanggal sepisan, nggambarak watak sing ora bisa
dipercaya. Tuladha: Cakil lan Pendhita Durna.
Mata Kolikan: Nggambarak watak lucu kaya Semar.
Mata Plolo: Nggambarak watak bodho lan gampang dibodhoni. Tuladha: Bagong lan
Togog.
Uba Ramp pakeliran[sunting | sunting sumber]

Pakeliran utawa pagelaran wayang kulit merlokak piranti ya iku antara liya:
Cempala
Kelir
: thuthukan dhalang kanggo ngiringi antawacana lan omongan ing lakon.

: layar putih kang dibbr kanggo mainak wayang.
Senthir kanggo gaw wewayangan, ing jaman saiki ana kalan senthir disulih
Blncong
:
nganggo petromax utawa lampu listrik.
Kepyak
: digaw seka kuningan kanggo iringan dhalang.
Kothak
: wadhah wayang lan kanggo dithuthuk Cempala
Gedebog/debog : kanggo tancepan wayang.
Gamelan
: kanggo ngiringi pagelaran.
Simpingan[sunting | sunting sumber]

Akehe wayang ing kothak ora padha ing antarane dhalang siji lan liyane. Ana kang kurang saka
180, ana uga kang nganti 400 wayang. Wayang mau ana kang ditata ing pakeliran sisih tengen lan
kiwa, ana uga kang ing njero kothak.
Simpingan Kiwa[sunting | sunting sumber]

Ing antaran kang ditata ana ing sisih kiwa yaiku:
Buta Brahala utawa

Ditya Balasrewu
Kumbakarna
Tremboko
Bathara Gana
Nilarudraka
Bathara Kala
Karungkala
Bagaspati
Yudhakalakresna
Kala Pracona
Maesasura
Lembusura
Gajendramuka
Niwatakawaca
Prahasta
Wisnungkara
Jambumangli
Pancatnyana
Arimba
Suratimantra
Sekipu
Getahbanjaran
Prabakesa
Wisnungkara
Brajawikalpa
Brajalamatan
Yamadipati
Rajamala
Dasamuka Triwikrama
utawa kurda
Dasamuka
Sumali
Rahwana
Bomantara
Wesiaji utawa Watuaji
Brajadentha
Brajamusthi
Indrajit utawa
Meganandha
Bukbis utawa
Pratalamaryam
Trisirah
Trinetra
Trikaya
Triweneh
Trimurdha
Dewantaka
Dewantumut
Narantaka
Sagsadewa
Kangsa
Duryudana
Kurupati
Setija utawa
Bomanaraksura
Bogadenta
Sambu
Prabu Baladewa
kanthi maneka wanda
(versi)
Gendara utawa Prabu
Suwala
Sugriwa
Subali
Bathara Indra
Prabu Basudewa
Matswapati
Dhestharastra
Dasarata
Drupada
Salya
Bismaka
Kencakarupa
Rupakencaka
Basudewa Nom
Gardapati
Seta
Utara
Wratsangka
Bismaka
Setyajid
Resi Bisma
Ugrasena
Singamulangjaya
Setyaki
Sanga-Sanga utawa Jayasanga
Arya Prabu Rukma
Wibisana
Supala
Suwanda
Adipati Karna
Dhresthajumena
Denthawilukrama
Nakula
Sadewa
Trigantalpati utawa Suman
Kumbayana
Narasoma
Narayana
Lesmanamandrakumara utawa
Sarojakusuma
Bathara Panyarikan
Bathara Mahadewa
Samba
Setyaka
Warsakusuma
Rukmarata
Wisanggeni
Pinten
Tangsen
Denawa Bajang utawa
Sukasrana
Bayi Denawa
Simpingan Tengen[sunting | sunting sumber]

Kang ditata ing sisih tengen diwiwiti saka wayang Brahala/Dewa Amral/Dewa Mambang
dipungkasi nganggo wayang bayen.
Brahala/Dewa Amral/Dewa
Mambang
Prabu Tuguwasesa/Jaya
Pusaka/Renggani Sura (versi
Yogyakarta/Ki Timbul)
Bathara Bayu
Bima/Werkudara
Dhandunwacana
Ramabarghawa
Pulasiya
Bratasena/Dwijasena/Wijasena
Jagal Abilawa utawa Billawa
Guru Putra
Bathara Brama
Gandamana
Bathara Tantra
Danarajautawa Danapati
Antareja
Gathutkaca
Suryakaca
Abiyasa Kurda (marah)
Jaya Sumpena
Sasikirana
Antasena
Bathara Baruna
Puthut Guritna
Wisnu Kapiwara
Anoman
Resi Mayangkara
Bathara Guru
Bathara Wisnu
Kresna
Kresna Dipayana utawa Prabu
Abiyasa
Narasinga
Ramawijaya
Mahapunggung
Watugunung
Arjunasasrabahu
Kuncara Kresna
Kuncara Kresna Nom
Sentanu
Bathara
Kamajaya
Dasarata
[[Kresna
Dipayana
Palasara
Manumayasa
Pandu Dewanata
Kariti utawa
Katili utawa
Wilikiti
Sekutrem
Puntadewa
Yudhistira
Abiyasa Nom
Dewabrata
Arjuna
Dananjaya
Leksmana
Widagda
Suryatmaja utawa
Suryaputra
Permadi
Ciptaning
Wijakangka
Yama Widura
Abimanyu
Parikesit
Dewasrani
Bathara Surya
Bathara
Kamajaya
Sakri
Sucitra
Sumantri
Wrehatnala
Sanjaya
Pancawala
Priyambada
Irawan
Sumitra
Sidapaksa
Jaya Sampurna
Bambangan
(srambahan)
Wayang Dhudahan[sunting | sunting sumber]
Bathara Narada
Arimbi Yaksi
Bathari Durga
Anjani
Jembawati
Setyaboma
Rukmini
Dresanala
Erawati
Surtikanthi
Banowati
Gendari
Kunthi
Drupadi
Madrim
Trijatha
Bathari Uma
Bathari Supraba
Bathari Wilutama
Dewi Amba
sakadhang
Bathari Sri
Sinta
Sumbadra
Srikandhi
Larasati/Rarasati
Utari
Pregiwa
Pregiwati
Sumpaniwati
Siti Sundari
Titisari
Sang Hyang
Wenang
Dewa Ruci
Wayang
Bayen/putran
Wayang dhudahan yaiku wayang kang ora melu disimping nanging mung disimpen ana sajroning
kothak. Biasane wayang dhudahan kuwi klebu wayang kang kerap dilakokake dening Ki Dhalang.
Contone wayang dhudahan :
1. Dhudahan Kurawa
Patih Sengkuni
Pandhita Durna
Burisrawa
Dursasana
Kartamarma
Jayadrata
Durmagati, Durgempa, Durmuka, lan sapiturute
Aswatama
Citraksa
Citraksi
2. Dhudahan Pandhita lan Dewa
Begawan Abiyasa
Begawan Sempani/Sapwani
Resi Wisrawa
Begawan Wilwuk
Nagaraja
Anantaboga
Badawangananala
3.Dhudahan Raseksa (buta) Prepat
Cakil
Bragalba
Buta Rambut Geni
Buta Terong
4. Dhudahan Panakawan
Semar
Gareng
Petruk
Bagong
Togog /Catugora
Bilung /Sarawita
Cantrik
5. Dhudahan Keparak
Keparak/Emban ayu kembar
Ampil-ampil
Limbuk
Cangik
6. Dhudahan Prajurit
Patih Udawa
Druwajaya
Pragota
Prabawa
Patih Tuhayata
Patih Saragupita
Patih Adimanggala
Patih Sabrangan
Ampyak/Prampogan
Wisata lan Wilmuka
Demang Sarapadha/Cekruktuna
Wadyabala Buta Pringgodani (Kalabendana, lsp)
Wadyabala Buta Ngalengka (Anggisrana,Yuyu Rumpung, Wil Kathaksini lsp)
Wadyabala Buta Kajiman/Bajulbarat
Wayang Setanan
Prajurit Kethek Tambak
7. Dhudahan Wanara
Anila
Anggada
Jembawan
Trigangga/Triyangga
Kapi Anggeni
Kapi Indrajanu
Kapi Suwida
Kapi Pramujabahu
Kapi Kingkin
Kapi Warjita/Cacingkanil
Kapi Janulen
Kapi Menda
Kapi Cucak Rawun
Kapi Saraba
8. Dhudahan Sato Kewan
Gajah(Liman/Dwipangga/Diradha/Matengga.)
Banteng (Andhaka)
Macam (Simo/Sardhula)
Ula (Sarpa/Taksaka)
Celeng (wraha)
Garudha
Kidhang
Landhak
Jaran (Kudha)
9. Dhudahan Pusaka
Kreta Kencana
Maneka warna gegaman (Gadha, keris, jemparing, lsp)
Para Dhalang[sunting | sunting sumber]

Timbul Hadi Prayitna
Hadisugito
Manteb Sudarsono
Anom Suroto
Enthus Susmono
Narto Sabdo
Joko Edan
Delengen Uga[sunting | sunting sumber]

Wayang
Wayang Purwa

1. Mencolot munggah ^ Indonesian Wayang Inscribed in 2003 on the Representative List of the
Intangible Cultural Heritage of Humanity
2. Mencolot munggah ^ Kolksi Museum Ranggawarsito Semarang

Brandon, James (1970) On Thrones of Gold - Three Javanese Shadow Plays. Harvard
University Press
Clara van Groenendael, Victoria (1985) The Dalang Behind the Wayang. Dordrecht, Foris
Keeler, Ward (1987) Javanese Shadow Plays, Javanese Selves. Princeton University Press
Keeler, Ward (1992) Javanese Shadow Puppets. OUP
Long, Roger (1982) Javanese shadow theatre: Movement and characterization in
Ngayogyakarta wayang kulit. Umi Research Press
Mellema, R.L. (1988) Wayang Puppets: Carving, Colouring, Symbolism. Amsterdam, Royal
Tropical Institute, Bulletin 315.
Mudjanattistomo (1976) Pedhalangan Ngayogyakarta. Yogyakarta (basa Jawa)
Soedarsono (1984) Wayang Wong. Yogyakarta, Gadjah Mada University Press
Ramayana
Rama ditulungi dning para wanara ing peperangan karo Rahwana.

Ramayana (basa Sangskreta: Rmyaa utawa lelakun sang Rama), iku salah siji saka rong
wiracarita saka tanah India kang misuwur sanget. Wiracarita sijin iku Mahabharata.
Carita iki nyaritakak Dwi Sinta, garwa Sri Rama kang kaculik dning Rahwana.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Vrsi
2 Lakun crita
3 Daftar kitab
4 Delengen uga
5 Prabala njaba
Vrsi[sunting | sunting sumber]

Kitab iki dianggep buku fiksi paling tuwa sadonya yn kitab Weda ora mlebu petungan. Kitab kuwi
ditulis dning Walmiki kang kira-kira ing taun 300 SM. Crita iki banjur nyebar lan akh banget
variasin kang ana ing njero India dhw utawa ing donya.
Ing tlatah Jawa, naskah Ramayana paling tuwa tinemu iku Kakawin Ramayana. Crita iki kasebar
lan mlebu dadi lakon wayang kanthi irah-irahan ing sawetara panggonan. Crita iki katatah ing
Candhi Prambanan. Ing candhi iku, uga kagelar sendratari Ramayana ing plataran.
Sawetara kuwi, ing tanah Mlayu crita iki dadi kitab Hikayat Sri Rama, ing Thailand dadi Ramakien.
Sawetara ahli uga nemokak yn Ramayana sumebar uga ing suku Indian, Amrika. Ana uga kang
ditemokak ing Siberia.
Kang paling bda yaiku ing Sri LankaSri Lanka. Ing tlatah iki Ravana dadi wong kang becik lan
Rama dadi wong kang ngrusak Lanka. Ravana iku kecathet salah sijin raja kang nat nyekel
kuwasa ing tlatah iki.
Lakun crita[sunting | sunting sumber]

Kejaba vrsi Sri Lanka, umum Ramayana nyritakak lelakon Sri Rama kang ngrebut manh Sita.
Rahwana nyulik Sita supaya gelem dadi bojon. Rama banjur ditulungi dning para wanara lan
kasil ngrebut Sita.
Daftar kitab[sunting | sunting sumber]

Wiracarita Ramayana ana pitu kitab kang asring sinebut Saptakanda. Urutan kitab nuduhak crita
kang kadadan ing sajeron Wiracarita Ramayana.
Jeneng kitab
Katrangan
Kitab Balakanda iku wiwitane crita Ramayana. Kitab BalakandaBalakanda
nyeritakak Prabu Dasarata kang nduw garwa cacah telu, yaiku: Kosalya,
Balakanda Kekayi, lan Sumitra. Prabu Dasarata nduwni putra papat, yaiku: Rama, Bharata,
Lesmana lan Satrughna. Kitab Balakanda uga nyeritakak Sang Rama
menangak sayembara lan ngepk bojo Sinta, putri Prabu Janaka.
Kitab Ayodhyakanda iku wos babagan crita diguwak Rama ning alas karo
Dewi SintaSinta lan LesmanaLesmana amarga saka panjaluk Dewi Kekayi.
Ayodhyakanda Sabubar iku, Prabu Dasarata wis sepuh lan sda. Bharata ora kersa didadkak
RajaRaja, banjur dhwk nusul Rama. Rama ora gelem bali menyang kerajaan.
Pungkasan Bharata marentah kerajaan atas nama Sang Rama.
Kitab Aranyakakanda nyritakak babagan urip Rama, Sita, lan Lesmana ning
satengahing alas nalika lagi nglakoni masa pengasingan. Ana ing saktengahing
alas mau, Rama asring paring pitulungan marang para pratapa sing nalika tapa
Aranyakanda
diganggu karo RaseksaRaseksa. Kitab Aranyakakanda iku uga nyritakak
babagan Sita Sita sing diculik karo Rahwana karo crita babagan paprangan
Rahwana karo Jatayu.
Kitab Kiskindhakanda nyritakak babagan lakon ketemun Sang Rama karo Raja
Kethk kang aran Sugriwa. Sang Rama mbiyantu Sugriwa kanggo ngrebut
Kiskindhakanda krajaan saka Subali, kakang Sugriwa. ning perangan kuwi mau, Subali mati.
Banjur Sugriwa didadkak Raja ning Guwa Kiskindha. Sabanjur Sang Rama
karo Sugriwa bersekutu kanggo numpes Kerajaan Alengka.
Kitab Sundarakanda nyritakake lakon tentara Kiskindha sing lagi mbangun gawe
Sundarakanda jembatan Situbanda sing nggabungake antarane India karo Alengka. Anoman
sing dadi dutane Sang Rama lunga menyang Alengka lan ngadhep karo Dewi
Sita. NIng kana, Anoman ditangkep. Ananging bisa meloloskan diri lan mbakar
ibukota Alengka.
Kitab Yuddhakanda nyritakake lakon paprangan antara laskar Kera dhuweke
Sang Rama karo pasukan Raseksa Sang Rawana. Ceritane diwiwiti nalika
usahane pasukan Sang Rama bisa nyebrang segara menyang Negara Alengka.
Yuddhakanda Ananging, bebarengan karo iku Wibisana ditudhung minggat karo Rahwana
amarga kakean menehi pitedah. Ning paprangan, Rahwana dkalahake karo Rama
nganggo senjatan senjata panah saktine Sang Rama. Sang Rama bali menyang
Ayodhya kanthi Slamet bareng karo Dewi Sita.
Kitab Uttarakanda nyritakake lakon diguwake Dewi Sita amarga Sang Rama
krungu kabar-kabar saka rakyat utawa warga sing ora percaya marang kasucn
Dewi Sita. Bnajur Dewi Sita manggon ning pratapan Rsi Walmiki lan nglairake
Uttarakanda
Kusa lan Lawa. Kusa lan Lawa mara menyang kerajaane Sang Rama nalika lagi
dianakake upacara Aswamedha. Nalika iku dheweke kabeh nyanyikake Ramayan
sing digubah karo Rsi Walmiki.

Kakawin Ramayana
Garudha
Wayang
Candhi Prambanan
Mahabharata
Mahabharata (basa Sansekreta: Mahbhrata), iku sawijining karya sastra kuna sing ujar ditulis
dning bagawan Abyasa utawa Vyasa saka India. Buku iku kabangun saka wolulas kitab, mula
diarani Astadasaparwa (asta = 8, dasa = 10, parwa = kitab).
Cekaking wuwus, Mahabharata nyritakak konflik para Pandhawa karo nak-ndhrk, para
Korawa, prakara negara Astina. Puncak arupa perang Bharatayuddha (Bratayuda) ing tegal Kuru.
Perang sajroning 18 dina.
Daftar kitab[sunting | sunting sumber]

Mahbhrata minangka carita pik sing kaprang dadi wolulas kitab utawa kerep disebut
Astadasaparwa. Rangkyan kitab nyaritakak kronologi prastawa jroning carita Mahbhrata,
yakuwi wiwit carita para leluhur Pandhawa lan Kurawa (Yayati, Yadu, Puru, Kuru, Duswanta,
Sakuntala, Bharata) nganti carita ditampan Pandhawa ing swarga.
Jeneng kitab
Adiparwa
Sabhaparwa
Wanaparwa
Wirataparwa
Udyogaparwa
Katrangan
Kitab Adiparwa isi manka crita sing mawa napas Hindhu, kaya
umpaman carita pamutaran Mandaragiri, carita Bagawan Dhomya sing
nguji katelu murid, carita para leluhur Pandhawa lan Kurawa, carita
kelairan Resi Byasa, carita masa cilikan Pandhawa lan Kurawa, carita
tiwas raseksa Hidimba ing tangan Bhimasena, lan carita Arjuna
ngantukak Drupadi.
Kitab Sabhaparwa isi carita patemon Pandhawa lan Kurawa ing
sawijining balairung kanggo main dhadhu, saka pokal Duryodana.
Amarga usaha licik Sangkuni, permainan dimenangak kaping pidho
dning Kurawa sangga mikurut prejanjn, Pandhawa kudu lunga
menyang alas sajroning 12 taun lan sawis iku ngliwati mangsa
penyamaran jroning 1 taun.
Kitab Wanaparwa isi carita Pandhawa jroning mangsa 12 taun
pengasingan dhiri ing alas. Jroning kitab kasebut uga dicritakak carita
Arjuna sing tapa ing gunung Himalaya kanggo ngantukak senjata sekti.
Carita Arjuna kasebut dadi bahan crita Arjunawiwaha.
Kitab Wirataparwa isi carita masa setaun penyamaran Pandhawa ing
Kerajaan Wirata sawis mengalami pengasingan selama 12 tahun.
Yudistira nyamar minangka ahli agama, Bhima minangka juru masak,
Arjuna minangka guru tari, Nakula minangka penjinak jaran, Sahadewa
minangka bocah angon, lan Drupadi minangka penata rias.
Kitab Udyogaparwa isi carita ngenani persiapan perang kulawarga Bharata
(Bharatayuddha). Kresna sing tumindak minangka juru damai gagal
ngrundingak perdamaian karo Kurawa. Pandhawa lan Kurawa golk
sekutu saakh-akh ing penjuru Bharatawarsha, lan amh kabh Karajan
India Kuna kabagi dadi rong klompok.
Kitab Bhismaparwa minangka kitab awal sing nyritakak ngenani

pertempuran ing Kurukshetra. Jroning sawetara bagian kaselip sawijining
pacelathon suci antara Kresna lan Arjuna ngadhepi perang. Pacelathon
Bhismaparwa
kasebut dikenal minangka kitab Bhagavad Gt. Jroning kitab
Bhismaparwa uga dicritakak gugur Resi Bhisma ing dina kasepuluh
amarga usaha Arjuna sing dibantu dning Srikandhi.
Kitab Dronaparwa nyritakak carita pengangkatan Bagawan Durna
minangka panglima perang Kurawa. Durna ngupaya nyekel Yudistira,
nanging gagal. Durna gugur ing medan perang amarga ditigas dning
Dronaparwa
Drestadyumna nalika pinuju lemes krungu kabar sing nyritakak patin
anak, Aswatama. Jroning kitab kasebut uga dicritakak carita gugur
Abimanyu lan Gathotkaca.
Kitab Karnaparwa nyritakak carita pengangkatan Karna minangka
panglima perang dning Duryodana sawis gugur Bhisma, Durna, lan
sekutun sing liya. Jroning kitab kasebut dicritakak gugur Dursasana
Karnaparwa
dning Bhima. Salya dadi kusir kereta Karna, banjur kedadyan pasulayan.
Wusanan, Karna gugur ing tangan Arjuna kanthi senjata Pasupati ing
dina ka-17.
Kitab Salyaparwa isi carita pengangkatan Sang Salya minangka panglima
perang Kurawa pada hari menyang-18. Pada hari iku uga, Salya gugur ing
medan perang. Sawis ditinggal sekutu lan saudaranya, Duryodana
anggetuni pratingkah lan nedya ngendhegak perang karo para
Salyaparwa
Pandhawa. Bab iku dadi poyokan para Pandhawa sangga Duryodana
kapancing gelut karo Bhima. Jroning pancakara kasebut, Duryodana
gugur, nanging isih kober ngangkat Aswatama dadi panglima.
Kitab Sauptikaparwa isi carita pambalesan dendham Aswatama marang
tentara Pandhawa. Ing wayah wengi, Aswatama bebarengan karo Kripa
lan Kertawarma nyusup jroning kemah pasukan Pandhawa lan mrejaya
akh wong, kajaba para Pandhawa. Sawis iku banjur mlayu menyang
Sauptikaparwa
pertapan Byasa. Dina suk disusul dning Pandhawa lan kedadyan
pancakara antara Aswatama karo Arjuna. Byasa lan Kresna bisa nglerem
perkara kuwi. Wusanan Aswatama anggetuni pratingkah lan dadi
pertapa.
Kitab Striparwa isi carita ratap tangis kaum wanita sing ditinggal dning
garwan sing sda ing palagan. Yudistira nyelenggarakak upacara
pambesmn kunarpa tumrap sing gugur lan mempersembahkan banyu suci
Striparwa
marang leluhur. Wengi iku uga Dewi Kunthi nyaritakak kelairan Karna
sing dadi wewadi pribadin.
Kitab Santiparwa isi carita pertikaian batin Yudistira amarga angrasa wis
mrejaya sedulur-sedulur ing palagan paprangan. Wusanan Yudistira
diparingi wejangan suci dning Resi Byasa lan Sri Kresna. Kaloron
Santiparwa
njlntrhak wadi lan angkah ajaran Hindhu supaya Yudistira bisa
nglaksanakak kawajiban minangka Raja.
Kitab Anusasanaparwa isi carita panyerahan dhiri Yudistira marang Resi
Bhisma kanggo nampa ajaran. Bhisma ngajarak ngenani ajaran Dharma,
Anusasanaparwa
Artha, aturan ngenani manka upacara, kawajiban seorang Raja, lan
sapanunggalan. Wusanan, Bhisma sda.
Aswamedhikaparwa Kitab Aswamedhikaparwa isi carita upacara Aswamedha dning Raja
Yudistira. Kitab kasebut uga nyritakak carita paprangan Arjuna kkaro

para Raja ing donya, carita kelairan Parikesit sing suwau tiwas jroning
kandungan amarga senjata sakti Aswatama, nanging diuripak manh
dning Sri Kresna.
Kitab Asramawasikaparwa isi carita lungan Drestarastra, Gandari, Kunti,
Widura, lan Sanjaya menyang tengah alas, kanggo ninggalak donya
Asramawasikaparwa karaman lan nyerahak tahta marang Yudistira. Wusanan Resi Narada
rawuh ngasta kabar yn wis tindak menyang surga amarga diobong dning
api sucin dhw.
Kitab Mosalaparwa nyritakak kamusnahan bangsa Wresni. Sri Kresna
ninggalak kerajaan banjur lunga menyang tengah alas. Arjuna ngunjungi
Dwarawati lan pirsa yn kutha kasebut wis kothong. Saka pitutur Rsi
Mosalaparwa
Byasa, Pandhawa lan Dropadi nempuh urip sanyasin utawa ngasingak
dhiri lan ninggalak donya kasar.
Kitab Mahaprastanikaparwa nyritakak carita lelungan Pandhawa lan
Dropadi menyang pucuk gunung Himalaya, sauntara tahta karajan
Mahaprastanikaparwa
diserahak marang Parikesit, putu wayah Arjuna. Jroning pangumbaran
iku, Drupadi lan para Pandhawa (kajaba Yudistira), sda.
Kitab Swargarohanaparwa nyritakak carita Yudistira sing nggayuh
puncak gunung Himalaya lan dipapag dning Dewa Indra. Jroning
Swargarohanaparwa lelungan mau, Yudistira dikancani dning asu sing setya banget. Yudistira
nulak mlebu surga yn kudu ninggal asun. Sang asu banjur maujud
marang ujud sabener yaiku Dwa Dharma.
Jawa Tengah
Provinsi Jawa Tengah
Motto: "Prasetya Ulah Sakti Bhakti Praja"

Jarwan:"Janji bakal setya, sakuwating tenaga, bekti ing
negara"
Ibu kutha
Semarang
Pimpinan
- Gubernur
Ganjar Pranowo
Tlatah
32.548,20 km
Pedunung
- (2005)
- Kepadhetan
31.820.000
977 jiwa/km
Kabupatn/Kutha
29 Kabupatn lan 6
Kutha otonom
Suku bangsa
Jawa (98%), Tionghoa,

Sundha (1%), ArabIndonsia
Basa
Indonsia, Jawa
Agama
Kejawn, Islam, Kristen,

Hindhu, lan Buddha
Zona wektu
WIB (UTC+7)
Koordinat
- Latitudha
- Longitudha
6Kidul - 730'Kidul
10830'Wtan to
11200'Wtan
lvasi
3.428 m (Gunung
- Titik dhuwur dhw
Slamet)
- Titik ngisor dhw
0m
Situs wb
www.jawatengah.go.id
Jawa Tengah iku sawijining provinsi ing Indonsia. Ibu kuthan yaiku Semarang. Jawa Tengah iku
salah siji saka enem provinsi sing ana ing pulo Jawa. Kajaba jeneng sawijining provinsi, Jawa
Tengah iku uga jeneng tlatah budaya ing Pulo Jawa. Dadi sejatin Ngayogyakarta kuwi uga
perangan saka Jawa Tengah, yn ditilik saka sejarah ya pancn mengkono. Kosok balin, tlatah
Surakarta sawis Indonsia mardika dadi bagian provinsi Jawa Tengah. Tlatah Jawa Tengah iki
papan sing wong Jawan manggon paling akh sacara rlatif. Semboyan provinsi iki uga nuduhak
yn Jawa Tengah iku "Pusat Budaya Jawa".
Provinsi Jawa Tengah amban 32,548.20 km; kurang luwih saprapat saka amba total pulo Jawa.
Pedhunung cacah 31.820.000 (2005), dadi provinsi iki nomer telu sing gedh dhw ing
Indonsia sawis Jawa Kulon lan Jawa Wtan, lan kurang luwih saprapat cacah total pedhunung
pulo iki.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Gografi
2 Pamrangan administratif
3 Sejarah
o 3.1 Jaman Prasejarah
o 3.2 Jaman Kerajaan-Kerajaan
o 3.3 Jaman Walanda
o 3.4 Jaman Mardika
4 Dhmografi
o 4.1 Agama
o 4.2 tnisitas
o 4.3 Basa
5 Ekonomi
6 Budaya
7 Pendhidhikan
8 Plesiran
9 Cathetan suku
Gografi[sunting | sunting sumber]
Gunung Merbabu cedhak Salatiga - akh pamandhangan padsan Jawa Tengah didhominasi dning
sawah lan pucuk gunung mageni
Jawa Tengah iku papan ana ing satengah Pulo Jawa lan kaapit dning provinsi Jawa Kulon lan
Jawa Wtan. Ana perangan cilik ing sisih kidul dadi Daerah Istimewa Yogyakarta sing sacara
sakabhan diubengi dning Jawa Tengah. Ngayogyakarta iku yn ditilik saka sajarah lan budaya
sajatin perangan saka Jawa Tengah senadyan saiki ngadeg dadi provinsi dhw. Ing sisih lor, Jawa
Tengah winatesan dning Segara Jawa lan ing sisih kidul dning Samudra Hindia. Provinsi Jawa
Tengah uga ngliputi sawetara pulo-pulo lepas pant: Karimun Jawa ing lor lan Nusakambangan ing
kidul-kulon.
Suhu temperatur ing Jawa Tengah iku antara 1828 drajat Celsius lan kadar lembab rlatif antara
7394 persn.[1] Sementara kadar lembab dhuwur ana ing tlatah ngisor provinsi iki, curah udan
cukup gedh ing tlatah pagunungan.[1] Kadar udan paling dhuwur 3.990 mm karo 195 dina udan tau
kacathet ing Salatiga.[1]
Gografi Jawa Tengah bisa kaanggep teratur karo jalur ciyut dataran rendah ing pasisir lor lan
kidul mawa tlatah pagunungan ing tengah. Ing sisih kulon ana gunung geni aktif, Gunung Slamet,
banjur rada mangtan ana komplks pagunungan Ding ing dataran tinggi Ding. Banjur sakidulwtan ana latar Kedhu sing winatesan dning Gunung Merapi lan Gunung Merbabu ing sisih
wtan. Sakiduling Semarang ana Gunung Ungaran lan sawtan ana Gunung Muria. Banjur ing
sisih wtan, ing tlatah pawatesan karo provinsi Jawa Wtan ana Gunung Lawu.
Amerga dning sajarah vulkanik lan akibat awu vulkanik, Jawa Tengah iku sawijining papan sing
subur banget kanggo tani. Pemandhangan sawah ana ing ngendi-endi, kejaba ing tlatah kidul-wtan
saubenging Gunung Kidul lan Wanagiri. Sebab lemah akh konsentrasin gamping lan
panggonan pancn ing tlatah ayang-ayang udan.
Ana loro kali gedh ing Jawa Tengah; Kali Serayu ing sisih kulon sing mili menyang Samodra
Hindhia lan Bengawan Solo sing mili menyang Segara Jawa, ngliwati Provinsi Jawa Wtan.
Pamrangan administratif[sunting | sunting sumber]

Uga pirsanana Daftar Kabupaten lan Kutha ing Jawa Tengah
Jawa Tengah nduw status Provinsi wiwit jaman Walanda sing katata jroning 5 dharah (gewesten)
utawa Karsidhnan yaiku Eks. Karesidenan Semarang, Eks. Karesidenan Pati, Eks. Karesidenan
Kedu, Eks. Karesidenan Banyumas, Eks. Karesidenan Pekalongan lan ditambah Eks. Karesidenan
Surakarta saha Eks. Karesidenan Ngayogyakarta. Sing dadi dharah swapraja (vorstenland) yaiku
Kasunanan lan Mangkunegaran saha Kasultanan Ngayogyakarta lan Pakualaman. Saben-saben
gewest iku ketata manh saka kabupatn-kabupatn.
Nalika jaman mardika ing taun 1957, karsidhnan iki dijabel kabh sawis pemilu lokal[2].
Saiki Jawa Tengah (tanpa Ngayogyakarta) diprang dadi 29 kabupatn lan 6 kutha otonom
(sadurung diarani kotamadya lan kota pradja ing basa Indonsia). Ing ngisor kabh kabupatn lan
kutha dipacakak:
Kabupatn: Kabupatn Banjarnegara, Kabupatn Banyumas, Kabupatn Batang,
Kabupatn Batang, Kabupatn Bayalali, Kabupatn Brebes, Kabupatn Cilacap, Kabupatn
Demak, Kabupatn Grobogan, Kabupatn Jepara, Kabupatn Karanganyar, Kabupatn
Kebumn, Kabupatn Kendhal, Kabupatn Klathn, Kabupatn Kudus, Kabupatn
Magelang, Kabupatn Pathi, Kabupatn Pekalongan, Kabupatn Pemalang, Kabupatn
Purbalingga, Kabupatn Purwareja, Kabupatn Rembang, Kabupatn Semarang, Kabupatn
Sragn, Kabupatn Sukaharja, Kabupatn Tegal, Kabupatn Temanggung, Kabupatn
Wanagiri, Kabupatn Wanasaba
Kutha otonom: Kutha Magelang, Kutha Surakarta, Kutha Salatiga, Kutha Semarang, Kutha
Pekalongan, Kutha Tegal
Kabupatn lan kutha iki bisa diprang manh dadi 565 kecamatan. Banjur kecamatan iki bisa
diprang dadi 7.804 dsa lan 764 kalurahan[1].
Sejarah[sunting | sunting sumber]

Jaman Prasejarah[sunting | sunting sumber]
Ing jaman prasejarah, Jawa Tengah wis nduw budaya yaiku budaya purba. Anan Pithecantropus
erectus javanicus iku dadi bukti.
Sanadyan candhi Sukuh dibangun wektu pengaruh budaya Hindu wiwit pudar, dadi corak budaya
jaman sakdurung dadi bangkit manh, mulan wujud candhi iki mempr karo bangunan-bangunan
prasejarah jaman watu gedh (megalitikum).
Wiwit jaman prasejarah, Jawa Tengah wis dienggoni menungsa purba sing isih nduw budaya
primitif banget. Fosil menungsa sing diarani Pithecantropus erectus utawa Pithecantropus Erectus
Javanicus sing urip sekitar 750.000 taun sadurung Masehi iki ditemokak ing dharah Sangiran.
Situs purbakala Sangiran iki sebagyan ana ing Kabupatn Sragn lan sebagyan manh ing
Kabupatn Karanganyar Jawa Tengah. Situs manungsa purba iki asal saka kala pleistosen lan
ditemokak dning Dr. Ralph von Knigswald ing dsa Ngebung taun 1934. Miturut ketetapan
Unesco tanggal 5 Desember 1996, situs iki dadi warisan lmu pengetahuan donya.
Jaman Kerajaan-Kerajaan[sunting | sunting sumber]

Udakara taun 78 M (?, kira-kira), miturut laporan sing ditulis Tim Peneliti Sejarah Galuh (1972),
Krajan Galuh Purba wis wiwit dibangun, jeneng Kratone yaiku Kerajaan Galuh Sindula (ana uga
naskah sing njenengi Kerajaan Bojong Galuh). Punjering peprintahan ana ing Medang Gili lan
dislirani Ratu Galuh (Ratu Pertama). Kira-kira taun iku uga wulangan Hindu wiwit mlebu ing Jawa
Tengah.
Abad IV - V Karajan Kalingga (Budha) madeg ing sakiwo-tengene Jepara saiki. Abad V - VI
Punjering Karajan Galuh Purba ana ing sak udhege Gunung Slamet. Taun 674 M, Karajan Kalingga
(Budha) dipandhegani Ratu Sima. Abad VI Punjering Karajan Galuh Purba dipindah ana ing
sacedhake Garut - Ciamis lan yasa Karajan Galuh (Kawali}.
Taun 732 M (miturut Prasasti Canggah), Kerajaan Kalingga (Budha) diubah dadi Karajan Mataram
(Hindu), dipandhegani Raja Sanjaya utawa Rakai Mataram (wiwit Dinasti/wangsa Sanjaya), dene
kutharaja ana ing Medang Kamulan. Candi-candi Siwa ing Banjarnegara (Dieng) digawe wektu iku.
Nalika reh-kaprajan diasta dening Rakai Pikatan (wangsa Sanjaya), Candhi Rorojonggrang utawa
Candhi Prambanan wiwit dibangun.
Taun 750-850 M, wangsa Syailendra (Budha) tekan Sriwijaya nguasani Jawa Tengah. Wangsa
Syailendra iki nggawe candi-candi: Candhi Borobudur, Candhi Sewu, Candhi Kalasan lan liyaliyane. Kira-kira taun 800 M, Krajan Mataram Hindu (wangsa Sanjaya) wiwit kedheseg lan
nyingkir neng arah wetan. Taun 925 M, punjering peprentahan krajan pindah ing Jawa Wtan, Jawa
Tengah ditinggal.
Sakwise Karajan Majapahit (Hindhu) ambruk (iku sekitar taun 1518 M), kerajaan-kerajaan Islam
muncul ing Demak, wiwit iku Agama Islam disebarke ing Jawa Tengah bebarengan punjering
kratonn mbalik ing Jawa Tengah maneh.
Taun 1569 M, Kasultanan Demak ambruk, punjering Kraton Demak pindah mring Pajang cedhak
Solo, Jaka Tingkir (putra mantune Raja Demak Sultan Trenggana) dadi Ratu Kasultanan Pajang
gelare Sultan Hadiwijaya. Wektu peprentahan Sultan Hadiwijaya akeh rerusuh, uga akeh sing
mbalela. Perang sing paling gede yaiku antarane Sultan Hadiwijaya lawan Haryo Penangsang.
Sultan Hadiwijaya ndawuhake Danang Sutawijaya supaya numpes Haryo Penangsang sing mbalela,
lan kasil merjaya Harya Penangsang. Sultan Hadiwijaya maringi bebungah awujud lemah yokuwi
bumi Alas Mentaok (=Mataram; Kotagede, Jogjakarta) mring Danang Sutawijaya. Taun 1575 M,
Danang Sutawijaya (Putra Kyai Gede) jumeneng nata sing kapisanan ing Mataram (Islam) kanthi
silih asma Kanjeng Gusti Panembahan Senopati Panatagama Kalifathollah Tanah Jawa.
Taun 1582 M, Kasultanan Pajang dikepung Karajan Mataram. Taun 1586 M, punjering Kraton
Pajang dipindah ing Mataram. Taun 1613-1645 M, Reh kaprajan diasta dening Sultan Agung
Hanyakrakusuma ing Pleret (saiki Kecamatan Pleret wilayah Kabupaten Bantul) Taun 1755 M,
Prejanjn Giyanti, Surakarta Hadiningrat (Kraton Kasunanan) lan Ngayogyakarta Hadiningrat
(Kraton Kasultanan) dijumenengake.
Jaman Walanda[sunting | sunting sumber]

Jawa Tengah duw status Provinsi wiwit jaman Walanda sing katata jroning 5 dharah (gewesten)
utawa Karesidhenan yaiku Eks. Karesidenan Semarang, Eks. Karesidenan Pati, Eks. Karesidenan
Kedu, Eks. Karesidenan Banyumas, Eks. Karesidenan Pekalongan lan Eks. Karesidenan Surakarta.
Sing dadi dhaerah swapraja (vorstenland) yaiku Kasunanan lan Mangkunegaran. Masing-masing
gewest iku ketata maneh saking kabupaten-kabupaten.
Jaman Mardika[sunting | sunting sumber]

Taun 1946 pemerentah Indonsia netapke daerah swapraja Kasunanan lan Mangkunegaran dadi
karesidhenan. Taun 1950 liwat Undang-undang dhaerah-dhaerah kabupaten lan kotamadya
ditetapke, penetapan Undang-undang iku saiki dingeti minangka dina lair Provinsi Jawa Tengah,
yaiku tanggal 15 Agustus 1950.
Dhmografi[sunting | sunting sumber]

Miturut cacah jiwa taun 2205, penduduk provinsi Jawa Tengah ana 31.820.000 jiwa. Sadurung
miturut cacah jiwa taun 1990, pedunung 28.516.786 jiwa.[3] Dadi pedunung Jawa Tengah munggah
kurang luwih 11,6% ing 15 taun.
Kabupaten/kutha sing paling padhet yaiku Kabupaten Brebes (1,767 yuta jiwa), Kabupaten Cilacap
(1,644 yuta jiwa), lan Kabupaten Banyumas (1,603 yuta jiwa). Suku mayoritas ing Jawa Tengah iku
Suku Jawa. Sntra populasi urban sing gedh iku dharah Semarang Raya, dharah Surakarta Raya
lan dharah Brebes-Tegal-Slawi.
Agama[sunting | sunting sumber]
Sawijining mesjid khas Jawa karo atep wujud Meru (Mesjid Sholihin ing Surakarta)
Resmin, ing 1990 mayoritas populasi Jawa Tengah utawa kurang luwih 96%, iku agaman Islam.
Sing paling gedh kapindho iku agama Kristen Protstan sing dilakoni dning 2% pedunung Jawa
Tengah.[4] Sisan manut agama Katulik, Hindhu utawa Buddha.
Senadyan mayoritas pedunung Jawa iku wong Muslim, uga akh sing manut kapracayan Kejawn.
Clifford Geertz, ing bukun bab agama Jawa mbdakak apa sing diarani wong santri lan
abangan.[5] Geertz nganggep yn kaum santri iku wong Muslim taat lan wong abangan iku wong
Jawa sing nominal sing uga nglakoni tradhisi asli luwih akh.
Wong-wong Walanda uga nyebarak agama Protstan lan umat lumayan akh. Banjur misionaris
Walanda Katholik saka ordo Ysuit, F.G.C. van Lith uga olh kasil lumayan sukss, utaman ing
tlatah Jawa Tengah kidul lan Ngayogyakarta ing awal abad ka-20.[6] Van Lith disarkak ing
pasaryan Ysuit ing Munthilan.
Sawis prastawa G-30-S PKI ing taun 1965, warganegara Indonsia diwajibak nganut agama
supaya ora dicap komunis dning pamarntah. Mulan sawis iku agama Hindhu lan Buddha
tumuwuh manh ing Jawa Tengah. Banjur agama Kong Hu Cu uga lumrah ing antaran komunitas
Tiong Hoa. Wiwit taun 2006, agama iki uga diakoni dadi agama resmi.
tnisitas[sunting | sunting sumber]

Uga pirsana Wong Jawa
Mayoritas populasi ing Jawa Tengah iku wong Jawa. Cacah kurang luwih 98% saka penduduk
total. Banjur saliyan wong Jawa, uga ana kanthong-kanthong komunitas Sundha ing Kabupatn
Brebes lan Cilacap. Toponimi Sundha ing tlatah kn lumrah ditemokak, kaya ta Dayeuhluhur ing
Cilacap, Ciputih lan Citimbang ing Brebes lan malahan uga Cilongok sing papan wis cukup adoh
ing Banyumas.[7]
Ing pusat-pusat urban, kaum minoritas kaya ta bangsa Tiong Hoa-Indonesia lan Arab-Indonsia uga
akh ditemokak. Dharah panggonan wong Tiong Hoa diarani pecinan lan wong Arab akh
manggon ing Kampung Arab. Kampung Arab sing misuwur conton ing [[Pasar Kliwon,
Surakarta], [kutha Surakarta].
Basa[sunting | sunting sumber]

Uga pirsana basa Jawa
Basa-basa ing Jawa

Amarga penduduk sing paling akeh ing Jawa Tengah iku wong Jawa, mula basa sing utama yaiku
basa Jawa. Ing Jawa Tengah ana sawetara dhialk sing dipituturak. Ana rong dhialk utama: "basa
Jawa Kulonan" utawa "basa Ngapak" (antaran basa Banyumasan) lan "basa Jawa Tengahan".[8]
Basa Sundha uga dipigunakak ing tlatah pawatesan provinsi Jawa Kulon, utaman ing Brebes lan
Cilacap. Malahan miturut sawetara sumber, basa Sundha dhek mbiyn dipigunakak nganti tekan
Ding.[9] Menawa tenan, mantan wates basa Sundha iki kurang luwih sarujuk karo wates isoglos
sing mbdakak dhialk Jawa Tengahan karo Jawa Wtanan.
Ing tlatah kutha-kutha utawa urban, basa Indonsia lumrah dipigunakak.
Ekonomi[sunting | sunting sumber]

Pertanian minangka sektor utama perekonomian Jawa Tengah, dadi panguripan mh separo saka
penduduk Jawa Tengah.
Kawasan alas nyakup 20% wilayah provinsi, utaman ing tlatah lor lan kidul. Daerah BloraGrobogan minangka pengasil kayu jati. Ing Jawa Tengah uga ana sawetara indhustri gedh lan
menengah. Dharah Semarang-Ungaran-Demak-Kudus minangka kawasan indhustri utama ing
Jawa Tengah. Kudus dikenal minangka pusat indhustri rokok. Cilacap dadi tlatah indhustri semen.
industri logam ana ing Ceper lan Tegal.
Blok Cepu ing pinggiran Kabupaten Blora (tapel wates Jawa Wtan lan Jawa Tengah) ana
cadhangan lenga patra sing cukup gedh, lan kawasan iki wiwit jaman Walanda wis dikenal
minangka dhaerah tambang lenga.
Pusat perdagangan textil sing kondhang utamane bathik ana ing Pasar Klewer Surakarta, uga ana
bathik corak pesisir yaiku ing Pekalongan lan Lasem.
Pusat jajanan lan panganan khas Jawa Tengah sing rasane mak nyus meh kabeh kuta ing Jawa
Tengah nduweni ciri dhewe-dhewe. Kayata thengkleng Solo, jenang Kudus, sate Tegal, soto
Pekalongan lan soto Bangkong ing Semarang.
Budaya[sunting | sunting sumber]

Uga pirsanana Budaya Jawa
Jawa Tengah dianggep dadi jantung Budaya Jawa.
Pendhidhikan[sunting | sunting sumber]

Ing provinsi Jawa Tengah akeh perguruan tinggi sing misuwur, utamane ing kutha Semarang lan
Surakarta. Perguruan tinggi negeri antarane: Universitas Diponegoro (Undip), Universitas Negeri
Semarang (Unnes), lan Sekolah Tinggi Agama Islam Negeri Walisongo ing Semarang; Universitas
Negeri Surakarta (UNS) ing kutha Solo, uga Universitas Jenderal Soedirman (Unsoed) ing
Purwokerto.
Universitas swasta sing misuwur antarane Universitas Kristen Satya Wacana (UKSW) ing Salatiga,
Universitas Islam Sultan Agung (Unissula) lan Unika Soegijapranata ing Semarang, Universitas
Muhammadiyah Surakarta, uga Universitas Panca Sakti ing Tegal.
Plesiran[sunting | sunting sumber]

Candi Barabudhur
Candi Prambanan
Baturaden
Cathetan suku[sunting | sunting sumber]
1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d

http://www.jawatengah.go.id/framer.php?SUB=ttg_jateng&DATA=profil_jawa_tengah
2. Mencolot munggah ^ Robert Cribb, Historical Atlas of Indonesia (2000:165)
3. Mencolot munggah ^ Kamus Besar Bahasa Indonsia (1997:1249)
5. Mencolot munggah ^ Clifford Geertz, The Religion of Java (1976:121-131), paperback edition
6. Mencolot munggah ^ http://www.kompas.com/kompas-cetak/0312/27/natal/768772.htm
7. Mencolot munggah ^ Toponimi Sundha biasan diawali karo mofem ci-, sing teges "kali" utawa
"banyu" [1]. Dayeuh uga sawijining tembung Sundha sing teges "tlatah", q.v. F.S. Eringa
Soendaas-Nederlands woordenboek (1984)
8. Mencolot munggah ^ E.M. Uhlenbeck, A Critical Survey of Studies on the Languages of Java and
Madura (1964:62-65)
Kutha Ngayogyakarta
Kutha Ngayogyakarta
Jawa > D.I. Yogyakarta
Motto: Mangayu Hayuning Bawono
Dina dadi
7 Oktober 1756
Wali kutha
Drs. H. Haryadi Suyuti
Wewengkon
32,8 km
Kecamatan
14
Pedunung
-Kapadhetan
511.744 jiwa (2004)

15.601,2/km
Suku bangsa
Suku Jawa lan mh kabh

suku ing Indonesia.
Basa
Indonesia, Jawa
Agama
Islam, Kristen, Buddha, Hindu
Flora resmi
Klapa gadhing
(Cocos nuciferal vv. gading)
Fauna resmi
Manuk derkuku
(Streptoplia chinensis tigrina)
Zona wektu
WIB
Kodhe tlpon 0274
Situs web resmi: www.jogja.go.id/
Kutha Yogyakarta utawa kutha Ngayogyakarta utawa Ngayogyakarta Hadiningrat utawa

cekak kutha Yogya iku ibu kutha provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta. Kutha iki nat dadi ibu
kutha Indonesia ing jaman revolusi. Saliyan kuwi kutha iki minangka ibu kutha Daerah Istimewa
Yogyakarta, sing dipimpin dning Sri Sultan Hamengkubuwono X lan Pangeran Pakualam.
Yogyakarta dikenal minangka kutha pelajar, amarga amh 20% pedunung produktif arupa pelajar
lan ana 137 perguruan tinggi. Perguruan tinggi sing diduwni pamarntah antara liya Universitas
Negeri Yogyakarta, Institut Seni Indonesia Yogyakarta lan Universitas Islam Negeri Sunan
Kalijaga.
Bagan saka kutha Yogyakarta, yaiku Kotagedh, tau dadi pusat Kasultanan Mataram antara 15751640. Kraton (Istana) Sultan sing isih duw fungsi jroning makna sing sakbener yakuwi kraton
Kasultanan Yogyakarta, sing dadi pecahan saka Mataram.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah
2 Geografis
3 Pamarntahan
4 Walikutha Yogyakarta
5 Kutha kembar
6 Referensi
7 Mangga Kapurih Ugi Mriksani
8 Pranala Jaba

Madeg Kutha Yogyakarta diwiwiti kanthi anan Prejanjn Gianti ing tanggal 13 Februari 1755
sing ditandatangani Kompeni Walanda yakuwi dning Gubernur Nicholas Hartingh makili
Gubernur Jendral Jacob Mossel. Isi Prejanjn Gianti kuwi mau: Negara Mataram diprang dadi loro
: Setengah isih dadi Hak Krajan Surakarta, setengah liyan dadi Hak Pangran Mangkubumi.
Jroning prejanjn kasebut uga Pengran Mangkubumi diakoni dadi Raja ing setengah dharah
Pedalaman krajan Jawa kanthi Gelar Sultan Hamengku Buwono Senopati Ing Alega Abdul
Rachman Sayidin Panatagama Khalifatullah.
Dn dharah-dharah sing dadi kakuasaan yakuwi Mataram (Yogyakarta), Pojong, Sukowati,

Bagelen, Kedhu, Bumigedh lan ditambah dharah mancanegara yaiku; Madiun, Magetan, Cirebon,
separo Pacitan, Kartasura, Kalangbret, Tulungagung, Majakerta, Bajanegara, Ngawen, Sela, Kuwu,
Wanasari, Grobogan.
Sawis rampung Prejanjn Pembagyan Dharah iku, Pengeran Mangkubumi sing kagungan gelar
Sultan Hamengku Buwono I sigra netepak yn dharah Mataram sing ana ing sajroning
kakuwasan iku diwnhi jeneng Ngayogyakarta Hadiningrat lan ibukuthan ing Ngayogyakarta
(Yogyakarta). Katetepan iki diumumak ing tanggal 13 Maret 1755.
Panggonan sing dipilih dadi ibukutha lan pusat pamarntahan iki yakuwi alas sing disebut Beringin,
sing wis ana dsa cilik yakuwi Pachetokan, lan ana sawijining pesanggrahan sing jeneng
Garjitowati, sing digaw dning Susuhunan Paku Buwono II lan jeneng banjur diowahi dadi
Ayodya. Sawis panetapan kasebut diumumak, Sultan Hamengku Buwono sigra mrintahak
marang rakyat supaya mbabad alas mau kanggo diadegak sawijining Kraton.
Sadurung Kraton iku dadi, Sultan Hamengku Buwono I ngersakak manggon ing pasanggrahan
Ambarketawang dharah Gamping, sing pinuju digaw uga. Manggon sacara resmi ing papan mau
yakuwi tanggal 9 Oktober 1755. Saka papan iki panjenengan tansah ngawasi lan ngatur
pembangunan kraton sing pinuju digarap.
Setaun sabanjur Sultan Hamengku Buwono I ngersakak mlebu Istana ayar kanggo ngresmkak.
Kanthi mangkono wis madeg Kutha Yogyakarta utawa kanthi jeneng utuh yakuwi Negari
Ngayogyakarta Hadiningrat. Pesanggrahan Ambarketawang ditinggal dning Sultan Hamengku
Buwono lan pindhah menyang Kraton sing anyar. Peresmian lumangsung ing tanggal 7 Oktober
1756[1]
Geografis[sunting | sunting sumber]

Kutha Yogyakarta dumunung ing satngahing Provinsi DIY, kanthi wats wilayah:
Sisih lor : Kabupatn Slman
Sisih wtan : Kabupatn Bantul & Kabupatn Slman
Sisih kidul : Kabupatn Bantul
Sisih kulon : Kabupatn Bantul lan Kabupatn Slman
Wilayah Kutha Yogyakarta gumlar ing antarane 110o 24I 19II nganti 110o 28I 53II Bujur Wtan
lan 7o 15I 24II nganti 7o 49I 26II Lintang Kidul kanthi dhuwuring levasi rata-rata 114 m
sadhuwur lumahing segara. [2]
Pamarntahan[sunting | sunting sumber]

Kutha Yogyakarta katata jroning 14 kecamatan, --- kelurahan lan --- dsa. Kecamatan-Kecamatan
ing kutha Yogyakarta yaiku:
Kecamatan Danurejan
Kecamatan Gedhongtengen
Kecamatan Gondokusuman
Kecamatan Gondomanan
Kecamatan Jetis
Kecamatan Kotagede
Kecamatan Kraton
Kecamatan Mantrijeron
Kecamatan Mergangsan
Kecamatan Ngampilan
Kecamatan Pakualaman
Kecamatan Tegalrejo
Kecamatan Umbulharjo
Kecamatan Wirobrajan
Walikutha Yogyakarta[sunting | sunting sumber]

No
Walikutha
Mangsa tugas
1
M. Enoch
Mei 1947 - Juli 1947
2
Mr. Soedarisman Poerwokoesoemo Juli 1947 - Januari 1966
3
Soedjono A. Y.
Januari 1966 - November 1975
4
H. Ahmad
November 1975 - Mei 1981
5
Soegiarto
1981-1986
6
Djatmiko D
1981(?)/6-1991
7&8 R. Widagdo
1991-2001
9
Herry Zudianto
2001-2006
10 Herry Zudianto
2006-2011
11 Haryadi Suyuti
2011-2016 (sedang menjabat)
Kutha kembar[sunting | sunting sumber]

Gangbuk-gu, Korea Kidul
Baalbek, Lebanon
Hue, Vietnam
Hefei, Cina
Commewijne District, Suriname

1. Mencolot munggah ^ Sajarah kutha Yogyakarta ing situs resmi
2. Mencolot munggah ^ Data geografis Kutha Yogyakarta ing Situs resmi Kutha Yogyakarta
Mangga Kapurih Ugi Mriksani[sunting | sunting sumber]

Daerah Istimewa Yogyakarta
Kutha Surabaya
(Dipunpindhah saking Surabaya)
Kutha Surabaya
Lambang Kutha
Surabaya
Motto: "---" (---)
Dina Dadi:
31 Mei 1293
Walikutha:
Tri Rismaharini
Wakil Walikutha: Jembar

- Total:
274,06 km
Kecamatan
- Cacahe:
31 Kecamatan
Pedhunung
- Total:
- Kapadhetan:
+/- 3.5 yuta

+/- 9.486,23/km
Suku Bangsa:
wong Jawa, wong Madura,

wong India, wong Arab
Kutha Surabaya iku ibu kutha provinsi Jawa

Kejawen, Islam, Protestan,
Wtan, Indonsia. Jembar wewengkon kutha iki Agama:
Katolik, Hindu lan Buddha
274,06 km. Kutha iki kalebu kutha gedh urutan
Basa Jawa Dhialek
nomer loro sakwis Jakarta, nanging yn Jakarta
Basa:
Surabayaan lan Basa
diprang miturut wilayah administasi yaiku Jakarta
Indonesia
Pusat, Jakarta Lor, Jakarta Kidul, Jakarta Wtan,
031
Jakarta Kulon lan Kapuloan Seribu, yn Surabaya Kode Telpun:
ora diprang. Mulan Surabaya banjur dadi kutha
sing paling gedh sak Indonsia. Surabaya uga dadi panggonan kumpul para sudagar kawasan sisih
wtan Indonsia. Surabaya uga dadi papan miyose Prsidhn Indonesia kang sapisan, yaiku
Sukarno
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sejarah Kutha Surabaya
2 Geografis
o 2.1 Pangg0nan
o 2.2 Dhuwur Kutha
o 2.3 Wates Wilayah
3 Jembar wewengkon
4 Pemerentahan
5 Pendidikan
o 5.1 Perguruan tinggi negeri
o 5.2 Perguruan tinggi swasta
6 Ekonomi & Sosial
7 Kreteg Suramadu
8 Panganan Khas
10 Cathetan Suku
11 Pranala njaba
Sejarah Kutha Surabaya[sunting | sunting sumber]

Jeneng Surabaya wiwit ana nalika jaman kraton Majapahit. [1] Jeneng Surabaya kadapuk saka rong
ukara yaiku Sura lan Baya.[1] Simbol iki sejatin kanggo nggambarak prastawa hroik sing nat
kadadyan ing Ujung Galuh, yaiku prastawa perang antaran tentara Radn Widjaja klawan tentara
Tar Tar nalika surya kaping 31 Mei 1293.[1] Awit saka iku tanggal kasebut dadi tanggal lair kutha
Surabaya.[1] Purwakan Surabaya iku awujud padsan ing pinggir kali.jeneng jeneng dsa sing
isih dienggo nganti tekan saiki kayata Kaliasin, Kaliwaron, Kalidami, Ktabangkali, Kalikepiting,
Darmokali, lan sakpiturut minangka wujud kang bisa njlentrehak menawa Surabaya iku papan
kang sugih banyu lan kali.[1] Surabaya dadi jalur patmonan antaran wong ing alas Jawa klawan
wong njaba, amarga Surabaya dumunung ing pinggir segara.[1] Taun 1612 Surabaya dadi pusat
dagang.[1] Akh prau kang labuh ing kali Kalimas tumuju plosok Surabaya.[1] Kutha Surabaya uga
duw gegayutan karo rvolusi kamardikan Indonsia.[1] Wiwit jajahan Walanda uga Jepang, Ark
Surabaya perang kanggo ngrebut kamardikan Indonsia.[1] . Prastawa mau kadadeyan nganti tekan
tanggal 10 Novmber 1945, Ark Surabaya kasil nguwasani Hotl Oranye (saiki Hotl Majapahit)
kang nalika iku dadi simbol kolonialisme.[1] Awit saka iku seprn tanggal 10 Novmber dianakak
upacara kanggo mngeti dina Pahlawan.[1] Ora mung iku, barang - barang tilas jajahan uga isih
katon ing kutha Surabaya mawi bangunan - bangunan kuno.[1]

Pangg0nan[sunting | sunting sumber]
07 21' Lintang Kidul dan 112 36' - 112 54' Bujur Wetan
Dhuwur Kutha[sunting | sunting sumber]

3 - 6 mter saka lumahing segara, kejaba ing sisih kidul ana gumuk tlatah Lidah & Gayungan sing
dhuwur 25-50 mter saka banyu laut.
Wates Wilayah[sunting | sunting sumber]

Sisih Lor : Selat Madura
Sisih Wetan : Selat Madura
Sisih Kidul : Kabupan Sidaharja
Sisih Kulon : Kabupatn Gresik
Jembar wewengkon[sunting | sunting sumber]

Jembar wewengkon kutha iki ana 33.306,30 Ha.[2] Kaprang dadi 31 kecamatan lan 160 dsa utawa
kelurahan.[2]
Pemerentahan[sunting | sunting sumber]

Kutha Surabaya ketata saka 31 kecamatan, --- kelurahan lan --- desa. Kecamatan-Kecamatan ing
kutha Surabaya yaiku:
Surabaya Pusat
Tegalsari
Simokerto
Genteng
Bubutan
Surabaya Utara
Bulak
Kenjeran
Semampir
Pabean Cantikan
Krembangan
Surabaya Timur
Surabaya Selatan
Gubeng
Gununganyar
Sukolilo
Tambaksari
Mulyorejo
Rungkut
Tenggilis Mejoyo
Wonokromo
Wonocolo
Wiyung
Karangpilang
Jambangan
Gayungan
Dukuh Pakis
Surabaya Barat
Benowo
Pakal
Asemrowo
Sukomanunggal
Tandes
Sambikerep
Lakarsantri
Sawahan
Pendidikan[sunting | sunting sumber]

Perguruan tinggi negeri[sunting | sunting sumber]
Universitas Airlangga (UNAIR) merupakan perguruan tinggi yang paling tua, terletak di
pusat kota[3].
Institut Teknologi Sepuluh Nopember (ITS) merupakan salah satu perguruan tinggi teknik
terkemuka di Indonesia, dan dikenal unggul dalam teknologi robotika dan
perkapalan/maritim[4].
Universitas Negeri Surabaya (Unesa, dahulu adalah IKIP Surabaya)[5]
IAIN Sunan Ampel[6]
Akademi Angkatan Laut
Universitas Trunojoyo[7]
Perguruan tinggi swasta[sunting | sunting sumber]

Universitas Hang Tuah
Universitas Wijaya Kusuma Surabaya. (UWKS)
Universitas Narotama (UNNAR Surabaya)
Universitas Ciputra (UC)
Universitas Pelita Harapan (UPH)
Sekolah Tinggi Ilmu Komunikasi - Almamater Wartawan Surabaya (STIKOSA - AWS)
Universitas Surabaya (Ubaya),
Universitas Kristen Petra,
Unika Widya Mandala,
Universitas Ciputra,
Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya.
Sekolah Tinggi Manajemen Infomatika dan Teknik Komputer Surabaya (STIKOM),
Institut Sains Terapan dan Teknologi Surabaya (iSTTS),
Universitas Pembangunan Nasional "Veteran" Jawa Timur,
Universitas PGRI Adi Buana Surabaya
Universitas Dr. Soetomo (Unitomo),
Universitas Muhammadiyah Surabaya (UMS).
Universitas Bhayangkara Surabaya (Ubhara Surya).
Universitas Merdeka Surabaya (Unmer Surabaya)
Universitas Putra Bangsa Surabaya (UPB)
Universitas Sunan Giri (UNSURI) Surabaya .
Institut Teknologi Pembangunan Surabaya (ITPS).
Institut Teknologi Adhi Tama Surabaya (ITATS).
Institut Informatika Indonesia (IKADO).
Sekolah Tinggi Pariwisata " Satya Widya " Surabaya.
Sekolah Tinggi Ilmu Ekonomi Indonesia Surabaya.
Sekolah Tinggi Ilmu Ekonomi Perbanas Surabaya (STIE Perbanas)
Sekolah Tinggi Ilmu Ekonomi IBMT Surabaya
Universitas Wijaya Putra (UWP) Surabaya.
Universitas Widya Kartika Surabaya (UWIKA)
Universitas W.R.Supratman (Unipra) Surabaya.
Ekonomi & Sosial[sunting | sunting sumber]

Kreteg Suramadu[sunting | sunting sumber]
[8]
Panganan Khas[sunting | sunting sumber]

Rujak Cingur
Lontong Balap
Sate Kelapa
Semanggi
kupang lontong
Jongkong Surabaya
[2]

Daftar Daerah Tingkat II
Cathetan Suku[sunting | sunting sumber]

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i j k l m cendy.student.umm.ac.id(diunduh tanggal 7 juni
2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c www.surabaya.go.id/profilkota (diunduh tanggal 6 Juni 2011)
3. Mencolot munggah ^ [1]"website UNAIR"
4. Mencolot munggah ^ [2]"website ITS"
5. Mencolot munggah ^ [3]"website UNESA"
6. Mencolot munggah ^ [4]"website IAIN Sunan Ampel"
7. Mencolot munggah ^ [5]"website Universitas Trunojoyo"
8. Mencolot munggah ^ [6](diunduh tanggal 7 juli 2011)
Pranala njaba[sunting | sunting sumber]

Situs Web Resmi
Gambar Satelit
Kutha Semarang
Kanggo artikel ngenani Kabupatn Semarang, pirsani Kabupatn Semarang
Kutha Semarang
Lambang Kutha
Semarang
Motto: "Atlas" (---)
Dina Dadi:
2 Mei 1547
Walikutha:
Soemarmo HS
Wakil Walikutha: ---
Jembar
- Total:
373,67 km
Kecamatan
- Cacahe:
16 Kecamatan
Pedunung
- Total:
- Kapadhetan:
+/- 2.067.254 (2012)

+/- 5.500/ km
Suku Bangsa:
wong Jawa
Agama:

Katulik, Hindu lan Buddha
Basa:
basa Jawa lan basa

Indonsia
Kutha Semarang iku ibu kutha Provinsi Jawa Tengah uga kutha paling gedh ing provinsi iki. Ing
Indonesia Kutha Semarang dadi kutha nomor lima kanthi Pedunung kang wis tekan 2.067.254
cacah jiwa, mung kalah karo Jakarta, Surabaya, Bandung, lan Medan. [1] Kutha iki dumunung
watara 466 km sisih wtan Jakarta, utawa 312 km sisih kulon Surabaya lan 624 km sisih kidulkulon kutha Banjarmasin (via udhara).[2] Semarang wewatesan ing sisih lor karo Segara Jawa, ing
sisih wtan karo Kabupatn Demak, ing sisih kidul karo Kabupatn Semarang lan ing sisih kulon
karo Kabupatn Kendhal.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Geografis
2 Pemerentahan
3 Pendidikan
4 Pariwisata
5 Sejarah
6 Carita bab Asal-usule Jeneng Semarang
7 Kutha kembar
8 Liya-liya
9 Rujukan
10 Deleng uga
11 Pranala Jaba

Dharah dataran cendhk ing kutha Semarang ciut banget, yaiku mung watara 4 kilometer saka
garis pantai. Dhataran cendhk iki dikenal kanthi sebutan kutha ngisor. Kawasan kutha ngisor kerep
kebanjiran lan ing sawatara kawasan, banjir iki disebabak lubran banyu segara (rob). Ing sisih
kidul arupa dhataran dhuwur, sing dikenal kanthi sebutan kutha dhuwur, ing antaran kecamatan
Candi, Mijn, Gunung pati lan Banyumanik.
Pemerentahan[sunting | sunting sumber]

Kutha Semarang ketata saking 16 kecamatan, 177 kelurahan lan --- dsa. Kecamatan-Kecamatan
ing kutha Semarang yaiku:
1. Kecamatan Banyumanik
2. Kecamatan Candisari
3. Kecamatan Gajahmungkur
4. Kecamatan Gayamsari
5. Kecamatan Genuk
6. Kecamatan Gunungpati
7. Kecamatan Mijn
8. Kecamatan Ngaliyan
9. Kecamatan Pedurungan
10. Kecamatan Semarang Barat
11. Kecamatan Semarang Timur
12. Kecamatan Semarang Utara
13. Kecamatan Semarang Selatan
14. Kecamatan Semarang Tengah
15. Kecamatan Tembalang
16. Kecamatan Tugu
Pendidikan[sunting | sunting sumber]

Ing kutha Semarang ana sawetara perguruan tinggi misuwur, antara liya:
Universitas Diponegoro (Undip)
Universitas Negeri Semarang (Unnes)
Politeknik Negeri Semarang
UIN Walisongo
Akademi Kepolisian (Akpol)
Universitas Dian Nuswantoro Semarang (Udinus)
P3B/BPLP/PIP (Politeknik Ilmu Pelayaran Semarang)
Kolese PIKA nyakup Sekolah Menengah Teknik Industri Kayu - SMTIK PIKA, lan
Akademi PIKA kanthi jurusan Teknik Industri Kayu (D3) lan Desain Interior (D3)
Universitas 17 Agustus (UNTAG)
Universitas Islam Sultan Agung
Universitas Wahid Hasyim Semarang
Universitas Katolik Soegijapranata
Universitas Stikubank
Universitas Semarang
Universitas AKI Semarang

Universitas Muhammadiyah Semarang
Akademi Statistika (AIS) Muhammadiyah Semarang
Sekolah Tinggi Ilmu Elektronika dan Komputer (STEKOM) Semarang
STMIK ProVisi IT College
AKABA 17 Agustus 1945
Akademi Kebidanan Abdhi Husada
IKIP PGRI Semarang
Pariwisata[sunting | sunting sumber]
Obyek Wisata Lawang Sewu
Semarang nduwni seni budaya warak ngendhog lan dhugdheran sing dianakak ngadhepi
sasi pasa ramadhan.
Semarang nduwni brand wisata Semarang pesona Asia sing diwiwiti pertengahan 2007
Semarang nduwni kutha tuwa Little Netherland sing nyakup kawasan Polder, Stasiun
Semarang Tawang, Jembatan berok, Gereja Mblendug lan Lawang Sewu. Saka sejarah,
kutha Semarang yaiku kawasan kang dadi pusat perdagangan ing abad 18. Kawasan kasebut
saiki dadi kawasan kutha tuwa utawa kutha lama. Wektu iku, kanggo ngamanak warga lan
wilayah, mula kawasan kuwi dibangun benteng, yaiku benteng Vijhoek. Kanggo nyepetak
jalur perhubungan antara telu gerbang benteng, dibangun dalan-dalan perhubungan. Dalan
utaman yaiku Heeren Straat kang saiki sinebut dalan Let Jen Oeprapto. Salah sawijin
gerbang kang isih ana nganti saiki yaiku Jembatan Barok, kang sinebut De Zuider Por.
Komunitas Tionghoa ing Semarang, liwat pakumpulan Kopi Semawis (Komunitas Pecinan
Semarang untuk Pariwisata), nganakak Pasar Semawis, yakuwi pasar malam sing adol
werna-werna panganan & olh-olh khas Semarang, ing dharah pecinan Semarang
(dharah Gang Pinggir).
Shopping center ing Semarang antara liya:
o Ciputra Mall ing kawasan Simpang Lima
o Simpang Lima Plaza ing kawasan Simpang Lima
Java Mall ing kawasan Jangli, MT Haryono kanthi pasar Hypermart lan Matahari
minangka anchor tenant
o Sri Ratu Dept Store ing Jalan Pemuda lan kawasan Peterongan MT Haryono
o Ramayana Dept Store ing kawasan Simpang Lima
o Ada Dept Store Siliwangi, Majapahit, Setiabudi lan Fatmawati
o DP Mall kanthi pasar Carrefour sing dumunung ing Jalan Pemuda.
o Ana uga pusat oleh-oleh ing Jalan Pandhanaran, kayata bandeng presto, wingko
babat, lunpia, lsp.
Hotel bintang sing misuwur ing Semarang yakuwi Grand Candi, Ciputra, Horizon, Graha
Santika, Patra Jasa, Novotel, Gumaya, Ibis.

Kaca punika drng utawi nemb dipunjarwakaken saprangan saking basa
Indonesia.
Mangga mbiyantu Wikipedia nglajengaken. Pirsani paugeran njarwakaken ing Wikipedia.
Sejarah Semarang diwiwiti kurang luwih ing abad ke-8 M, yaiku daerah pesisir kang duwe jeneng
Pragota (saiki dadi Bergota) lan minangka bageyan saka kerajan Mataram Kuno. Daerah tersebut
pada masa itu merupakan pelabuhan dan di depannya terdapat gugusan pulau-pulau kecil. Akibat
pengendapan, yang hingga sekarang masih terus berlangsung, gugusan tersebut sekarang menyatu
membentuk daratan. Bagian kota Semarang Bawah yang dikenal sekarang ini dengan demikian
dahulu merupakan laut. Pelabuhan tersebut diperkirakan berada di daerah Pasar Bulu sekarang dan
memanjang masuk ke Pelabuhan Simongan, tempat armada Laksamana Cheng Ho bersandar pada
tahun 1405 M. Di tempat pendaratannya, Laksamana Cheng Ho mendirikan kelenteng dan mesjid
yang sampai sekarang masih dikunjungi dan disebut Kelenteng Sam Po Kong (Gedung Batu). Pada
akhir abad ke-15 M ada seseorang ditempatkan oleh Kerajaan Demak, dikenal sebagai Pangeran
Made Pandan (Sunan Pandanaran I), untuk menyebarkan agama Islam dari perbukitan Pragota. Dari
waktu ke waktu daerah itu semakin subur, dari sela-sela kesuburan itu muncullah pohon asam yang
arang (bahasa Jawa: Asem Arang), sehingga memberikan gelar atau nama daerah itu menjadi
Semarang. Sebagai pendiri desa, kemudian menjadi kepala daerah setempat, dengan gelar Kyai
Ageng Pandan Arang I. Sepeninggalnya, pimpinan daerah dipegang oleh putranya yang bergelar
Pandan Arang II (kelak disebut sebagai Sunan Bayat atau Sunan Pandanaran II atau Sunan
Pandanaran Bayat atau Ki Ageng Pandanaran atau Sunan Pandanaran saja). Di bawah pimpinan
Pandan Arang II, daerah Semarang semakin menunjukkan pertumbuhannya yang meningkat,
sehingga menarik perhatian Sultan Hadiwijaya dari Pajang. Karena persyaratan peningkatan daerah
dapat dipenuhi, maka diputuskan untuk menjadikan Semarang setingkat dengan Kabupaten. Pada
tanggal 2 Mei 1547 bertepatan dengan peringatan maulid Nabi Muhammad SAW, tanggal 12 rabiul
awal tahun 954 H disahkan oleh Sultan Hadiwijaya setelah berkonsultasi dengan Sunan Kalijaga.
Tanggal 2 Mei kemudian ditetapkan sebagai hari jadi kota Semarang. Kemudian pada tahun 1678
Amangkurat II dari Mataram, berjanji kepada VOC untuk memberikan Semarang sebagai
pembayaran hutangnya, dia mengklaim daerah Priangan dan pajak dari pelabuhan pesisir sampai
hutangnya lunas. Pada tahun 1705 Susuhunan Pakubuwono I menyerahkan Semarang kepada VOC
sebagai bagian dari perjanjiannya karena telah dibantu untuk merebut Kartasura. Sejak saat itu
Semarang resmi menjadi kota milik VOC dan kemudian Pemerintah Hindia Belanda.
Kantor KPM (Koninklijke Paketvaart Maatschappij) di Semarang (1918-1930) Pada tahun 1906
dengan Stanblat Nomor 120 tahun 1906 dibentuklah Pemerintah Gemeente. Pemerintah kota besar
ini dikepalai oleh seorang Burgemeester (Wali kota). Sistem Pemerintahan ini dipegang oleh orangorang Belanda berakhir pada tahun 1942 dengan datangya pemerintahan pendudukan Jepang. Pada
masa Jepang terbentuklah pemerintah daerah Semarang yang dikepalai Militer (Shico) dari Jepang.
Didampingi oleh dua orang wakil (Fuku Shico) yang masing-masing dari Jepang dan seorang
bangsa Indonesia. Tidak lama sesudah kemerdekaan, yaitu tanggal 15 sampai 20 Oktober 1945
terjadilah peristiwa kepahlawanan pemuda-pemuda Semarang yang bertempur melawan balatentara
Jepang yang bersikeras tidak bersedia menyerahkan diri kepada Pasukan Republik. Perjuangan ini
dikenal dengan nama Pertempuran Lima Hari. Tahun 1946 Inggris atas nama Sekutu menyerahkan
kota Semarang kepada pihak Belanda. Ini terjadi pada tanggal l6 Mei 1946. Tanggal 3 Juni 1946
dengan tipu muslihatnya, pihak Belanda menangkap Mr. Imam Sudjahri, wali kota Semarang
sebelum proklamasi kemerdekaan. Selama masa pendudukan Belanda tidak ada pemerintahan
daerah kota Semarang. Namun para pejuang di bidang pemerintahan tetap menjalankan
pemerintahan di daerah pedalaman atau daerah pengungsian di luar kota sampai dengan bulan
Desember 1948. daerah pengungsian berpindah-pindah mulai dari kota Purwodadi, Gubug,
Kedungjati, Salatiga, dan akhirnya di Yogyakarta. Pimpinan pemerintahan berturut-turut dipegang
oleh R Patah, R.Prawotosudibyo dan Mr Ichsan. Pemerintahan pendudukan Belanda yang dikenal
dengan Recomba berusaha membentuk kembali pemerintahan Gemeente seperti pada masa kolonial
dulu di bawah pimpinan R Slamet Tirtosubroto. Hal itu tidak berhasil, karena dalam masa
pemulihan kedaulatan harus menyerahkan kepada Komandan KMKB Semarang pada bulan
Februari 1950. tanggal I April 1950 Mayor Suhardi, Komandan KMKB. menyerahkan
kepemimpinan pemerintah daerah Semarang kepada Mr Koesoedibyono, seorang pegawai tinggi
Kementerian Dalam Negeri di Yogyakarta. Ia menyusun kembali aparat pemerintahan guna
memperlancar jalannya pemerintahan.
Carita bab Asal-usule Jeneng Semarang[sunting | sunting

sumber]
Jeneng Semarang diparingake dening Ki Ageng Pandan Arang minangka bupati sepisan ing kutha
iki.[3] Nalika semana, Kanjeng Bupati lelana nemokake wit asem uwohe sethithik utawa arangarang.[3] Kanjeng Bupati banjur ngendika marang para punggawane mangkene: Para pandherekku
kabeh, seksenana,amarga ing papan iki akeh wit asem, nanging uwohe kok arang, mula iki
dakjenengke Semarang.[3] Saka rong tembung 'asem' lan 'arang'. [3]
Kutha kembar[sunting | sunting sumber]

Brisbane, Australia Januari 1993
Liya-liya[sunting | sunting sumber]

Panganan khas Semarang kayata lunpia Semarang, tmp mendhoan, soto Bangkong, tahu
petis, tahu gimbal, bandeng presto, wingko babat, tahu pong lan sega kucing.
Semarang nduwni slogan Kutha ATLAS (Aman, Tertib, Lancar, Asri lan Sehat).
Rumah sakit gedh ing Semarang antara liya: RSUP Dr. Karyadi, Rumah Sakit Telogorejo,
Rumah Sakit Santa Elizabeth, Rumah Sakit Panti Wilasa Citarum, Rumah Sakit Panti
Wilasa Dr. Cipto, RSU PKU Muhammadiyah Roemani lan Rumah Sakit Islam Sultan
Agung (RSISA).
Prusahaan Farmasi antara liya Phapros, Saka Farma, DGPharm
Pabrik Jamu antara liya Jamu Leo, Jamu Jago
Rujukan[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ (id)Situs wb Kutha Semarang (dikss tanggal 15 Juni 2011).
2. Mencolot munggah ^ Mandala Air tak Naikan Tarif
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d (id)Priyantono. (2011). Marsudi Basa lan Sastra Jawa 3.
Jakarta: Penerbit Erlangga kaca 14
Deleng uga[sunting | sunting sumber]

Daftar Wali Kutha Semarang
Kabupatn Semarang
Daftar kabupatn lan kutha ing Indonsia
Dhaptar Perguruan Tinggi Swasta Ing Jawa Tengah
Dhaptar Perguruan Tinggi Ing Jawa Tengah
Pranala Jaba[sunting | sunting sumber]

Situs Web Resmi
Semarang jaman kuna
Semarang Jaman Niki
Peta Semarang
Kejawn
(Dipunpindhah saking Kejawen)
Wong kang ngelakoni tapa Jawa minangka semdhi ing ngisor wit ringin ing mangsa HindhiaWalanda (1916).
Kejawn iku kapercayan kang dianut wong Jawa kanthi adhedhasar budaya Jawa. Kaya dn
agama kang umum ana, kapercayan iki diugemi ajaran-ajaran. Ana manka warna aliran kejawn
sing ana. Nanging sing cetha, menawa Kejawen iku dudu lan ora bisa dipindhaake 'agama', amarga
kejawen iku hasile olah-pikir (kaya dene filsafat) wong Jawa, anggone nganggep, nintingi,
mangerteni lan nglakoni jantrane uripe klawan gegandhenganne dadi kawula ing alam lan Gusti
Sing Nyiptakne.
Ciri utaman Kejawn yaiku anan campuran antaran animisme, agama Hindhu, lan Buddha.
Agama Islam lan Kristen uga katon mlebu ing kn. Dadi bisa disebut yn kapercayan iki
sawijining wujud sinkretisme.
Sawijining ahli antropologi Amrika Sarkat, Clifford Geertz, nat nulis perkara iki ing buku The
Religion of Java. Ing kn dhwk nyebut Kejawn iku "Agami Jawi".
Sadurung agama Hindhu-Budhha mlebu ing Jawa, Kejawn urip dhw lan lagi katon lebur nalika
akh pralambang Jawa mlebu ing kitab-kitan kuna.
Paguyuban Kejawn[sunting | sunting sumber]

Sawetara paguyuban kejawn dumadi kanggo srawung lan tular kawruh ing urusan kebatinan. Ing
antaran:
Subud (Susila Budhi Dharma)
Paguyuban Sumarah
Sapta Darma
Paguyuban Ngesti Tunggal (Pangestu)
Paguyuban Sangkan Paraning Dumadi Sri Jayabaya
Paguyuban Satriya Mangun Mardika Dunung Urip
Pran-Suh
Agama Jawa Asli Republik Indonesia
Kawula Warga Naluri
Nglmu Beja-Mulur Mungkret
Ilmu Sejati Prawira Sudarsa
Paguyuban Pambuka Das Sanga
Indhuk Warga Kawruh Utama
Aliran Kebatinan Perjalanan
Kapercayan Budi Daya
lan sapanunggalan
Artikel punika taksih tulisan rintisan (stub). Sinten kmawon ingkang kersa mbenakaken, sumangga
kmawon.
Kutha Magelang
Kutha Magelang
Lambang Kutha
Magelang
Motto: "---" (---)
Dina Dadi:
11 April 907 Masehi
Walikutha:
H. Fahriyanto
Wakil
Walikutha:
Noor Muhammad
Jembar
- Total:
18,12 km
Kecamatan
- Cacahe:
2 Kecamatan
Pedunung
- Total:
- Kapadhetan:
+/- 150.000 jiwa

+/- 6.623 jiwa / km
Suku Bangsa:
wong Jawa
Agama:

Katulik, Hindu lan Buddha
Basa:
Basa Jawa lan Basa

Indonsia
Kutha Magelang iku salah siji kutha ing Jawa Tengah Indonesia, lokasin ing tengah-tengah
provinsi Jawa Tengah Indonesia. Let saka kutha Semarang 76 km lan saka kutha Yogyakarta 42
km. Jembar wilayah kutha iki 18,12 km utawa --- hktar.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah
2 Geografi
3 Pamarntahan
4 Panganan lan Plesiran
o 4.1 Panganan khas
o 4.2 Plesiran
5 Rujukan
7 Pranala Jaba

Dina dadi Kutha Magelang ditetepak miturut Peraturan Dharah Kutha Magelang Nomer 6 Taun
1989, sing wos tanggal 11 April 907 Masehi minangka dina daadi. Panetepan iki minangka tindak
lanjut saka seminar lan dhiskusi sing diayahi dning Panitia Dina Dadi Kutha Magelang bebarengan
karo Universitas Tidar Magelang, dibantu pakar sajarah lan arkologi Universitas Gadjah Mada,
Drs.MM. Soekarto Kartoatmodjo, dilengkapi manka panelitn ing Museum Nasional lan Museum
Radya Pustaka-Surakarta. Kutha Magelang miwiti sejarah minangka dsa perdikan Mantyasih,
sing wektu iki dikenal minangka Kampung Meteseh ing Kelurahan Magelang. Mantyasih dhw
nduwni makna nduwni iman jroning Cinta Kasih. Ing kampung Meteseh wektu iki ana sawijining
lumpang watu sing diyakini minangka papan upacara panetepan Sima utawa Perdikan. Kanggo
nelusuri sajarah Kutha Magelang, sumber prasasti sing dipigunakak yaiku Prasasti Poh, Prasasti
Gilikan lan Prasasti Matyasih. Katelun arupa parsasti sing ditulis ing lempengan tembaga. Parsasti
POH lan Mantyasih ditulis zaman Mataram Hindhu wektu pamarntahan Raja Rake Watukura
Dyah Balitung (898-910 M), jroning prasasti iki disebut-sebut anan Dsa Mantyasih lan jeneng
Dsa Glangglang. Mantyasih iki sing sabanur owah dadi Meteseh, dn Glangglang owah dadi
Magelang. Prasasti Mantyasih isi antara liya, panyebutan jeneng Raja Rake Watukura Dyah
Balitung, sarta panyebutan angka 829 aka wulan aitra tanggal 11 Paro-Gelap Paringkelan
Tungle, Pasaran Umanis dina Senais Sara utawa Sabtu, utawa dina Setu Legi tanggal 11 April 907.
Jroning Prasasti iki disebut uga Dsa Mantyasih sing ditetepak dning Sri Maharaja Rake
Watukura Dyah Balitung minangka Dsa Perdikan utawa daerah bebas pajak sing dipimpin dning
pejabat patih. Uga disebut-sebut Gunung SUSUNDARA lan WUKIR SUMBING sing saiki dikenal
minangka Gunung Sindoro lan Gunung Sumbing. Sabanjur Magelang tuwuh dadi kutha lan dadi
Ibukutha Karesidhnan Kedhu lan uga nat dadi Ibukutha Kabupatn Magelang. Sawis mangsa
kamardikan kutha iki dadi kuthapraja lan sabanjur dadi kuthamadya lan ing era reformasi, sairing
karo anan otonomi marang dharah, sebutan kuthamadya diganti dadi kutha. Nalika Inggris
nguasani Magelang ing abad ka 18, kutha iki didadkak pusat pamarntahan setingkat Kabupatn
lan diangkat Mas Ngabehi Danukromo minangka Bupati pisanan. Bupati iki sing sabanjur ngrintis
madeg Kutha Magelang kantho mbangun Alun - alun, bangunan papan panggonan Bupati sarta
sawijining masjid. Jroning perkembangan sabanjur dipilih Magelang minangka Ibukutha
Karesidhnan Kedhu ing taun 1818. Sawis pamarntah Inggris ditaklukak dning Walanda,
kalungguhan Magelang tansaya kuwat. Dning pamarntah Walanda, kutha iki didadkak pusat
lalu lintas perekonomian. Saliyan kuwi amarga dunung sing strategis, hawan sing seger sarta
pemandangan sing ndah Magelang banjur didadkak Kutha Militer: Pamarntah Walanda terus
njangkepi sarana lan prasarana kutha. Menara air ombn dibangun ing tengah-tengah kutha taun
1918, perusahaan listrik wiwit operasi taun 1927, lan dalan -djalan arteri banjur diaspal[1].
Bali Kutha Magelang ing taun 1925-1936
Geografi[sunting | sunting sumber]

Kutha Magelang anan ing: 70 lintang kidul lan 110 bujur wtan. Kutha iki diubengi dening
gunung-gunung lan bukit yaiku: gunung Sindara, gunung Sumbing, gunung Perahu, gunung
Telamaya, gunung Merbabu, gunung Merapi, gunung Andhong lan pagunungan Menorh. Ing
kutha Magelang uga ana bukit yaiku: bukit Tidar.
Pamarntahan[sunting | sunting sumber]

Kutha Magelang katata jroning 3 kecamatan lan --- kelurahan. Kecamatan-Kecamatan ing Kutha
Magelang yaiku:
Magelang Lor
Magelang Tengah
Magelang Kidul
Panganan lan Plesiran[sunting | sunting sumber]

Panganan khas[sunting | sunting sumber]
Getuk gondok
Tahu pojok
Buntil
Plesiran[sunting | sunting sumber]

Taman Kyai Langgeng. Taman Kyai Langgeng dumunung ing Kutha Magelang, persis ing
Dalan Cempaka. Minangka siji-sijin taman ing Kutha Magelang sing jembar 28 hektar.
Dunung watara 1 kilometer saka pusat kutha arah mangidul. Taman wisata iki nduwni
atusan kolksi tanduran langka sing bisa dimanfaatak minangka objk panelitn, reca-reca
Dinosaurus ing ukuran asli, manka fasilitas dolanan, sarta prototipe montor mabur. Objk
wisata iki dumunung watara 19 Kilomter saka Candhi Barabudhur, 35 kilomter saka
Kopng utawa 50 Kilometer saka Candhi Prambanan lan 42 kilomter saka Monumn Jogja
Kembali.
Museum

1. Mencolot munggah ^ Pemkot Magelang: Sajarah Kutha Magelang

Kabupatn Magelang

Situs Web Resmi
Candhi Barabudhur
(Dipunpindhah saking Borobudur)
Candhi Barabudhur
Reca Buddha ing Barabudhur

Candhi Barabudhur (basa Indonesia: Candi Borobudur), iku salah sawijining jeneng candhi
Buddha kang ditemokak ana ing tlatah Kabupatn Magelang, provinsi Jawa Tengah. Dunung
candhi iki kurang luwih 100 km ing sisih Kidul-Kulon saka Semarang lan 40 km ing sisih LorKulonsaka Yogyakarta. Candhi iki yasan pamarntah wangsa Syailendra ing kiwa tengening abad
kaping 9 Mashi. Candhi iki candhi panganut agama Buddha Mahayana.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Jeneng Barabudhur
2 Taun madeg
3 Struktur Barabudhur
4 Sang Buddha
o 4.1 Pokok ajaran Buddha
5 Tingkatan anng Barabudhur
6 Relief
7 Arca
8 Restorasi Barabudhur
9 Cathetan Suku
10 Uga delengen:
Jeneng Barabudhur[sunting | sunting sumber]

Sawenh panemu, jeneng Barabudhur kasusun saka tembung ''vihara'' lan ''bedhuhur''. Vihara
duwni teges komplk wangunan utawa pasareyan, dn bedhuhur utawa budhur yaiku lemah sing
dhuwur. Tembung-tembung kuwi karonc dadi tembung Barabudhur. Nanging pendapat iki isih
nuwuhak akh panyaruw saka para winasis. Prasasti Sri Kahulun 824 nyebut tembung bhudhara
sing dadi tembung Barabudhur.[1].
Wit bodhi
Taun madeg[sunting | sunting sumber]

Candhi Barabudhur dibangun taun 750-842 AD. Nganti saiki akh panemu bab madeg
Barabudhur, kinira ginaw bebarengan karo candhi-candhi Budha kang duwni arsitktur mirip
kayata Candhi Sari, Kalasan, Sewu, lan Plaosan sing dibangun taun 778-782 AD. Ana bukti kang
tinemokak ing sakngisor bukit Barabudhur arupa huruf Palawa sing diukir huruf Jawa negesak
wangunan Barabudhur ginaw antaran abad 7-10 mashi. cathetan kanthi tanggal 732 AD nyebut
raja Budha saka dhinasti Syailendra, ing taun kuwi raja saka dhinasti Sanjaya (Hindu) uga duwni
panguwasa sing pada-pada unggul. Candhi-candhi Budha (Barabudhur, Mendut, Pawon) diubengi
candhi-candhi Hindu ing sakiwa tengen, sisih wtan ana candi Canggal, sisih lor ana candi Sengi
lan kulon madeg candi Pringapus lan Selagriya dn sisih kidul ana wangunan lingga-yoni simbul
suci Hindu. Semana uga sakupeng candhi Hindu (Prambanan) madeg candhi-candhi Budha
(Kalasan, Sari, Sewu, Plaosan, Sojiwan). [2]. Borobudur madeg kanthi 3 tujuan
1. simbol kasucn agama Budha
2. minangka monumn pamojan, lan tetenger Budha
3. panggonan kanggo nyimpen samubarang kang ana gayutan karo sang Budha. [1].
Panjenengan biksu Narada Mahatera nandur wit Bodhi utawa ''Ficus Religiosa'' utawa ''Acwata''
ing komplk Borobudur. Wit Bodhi penting kanggon umat Budha, amarga ing sangisor wit iki
sang Budha antuk nugraha (kewahyon) dadi wong kang suci. [3].
Struktur Barabudhur[sunting | sunting sumber]
Stupa candi Borobudur

Candhi Barabudhur bentuk punden maundak, sing tumata saka enem tingkat awujud bujur sangkar,
telung tingkat awujud bunder mlungker lan sawijining stupa utama sing dadi puncak. Saliyan
kuwi ing kabh tingkat kasebar pirang-pirang stupa. Dhuwur wangunan iki aslin 42 m, nanging
amarga kesamber kilat dhuwur susut nganti kari 35,29 m. Barabudhur manggoni ara 14,165 m
kubik kanthi amba 120 m. 2 yuta watu andhesit kasusun ana ing Barabudhur kanthi volume 55.000
kubik m. Abot wangunan iki kurang luwih 350.000 ton, Barabudhur saguh nampung 5.000
pengunjung.[4]. pondasi Barabudhur bentuk persegi kanthi siku-siku kang lincip. Barabudhur
bentuk matingkat-tingkat (pundn). Dasar Borobudur ora bisa dinulu, 11.600 kubik watu wis
kekubur. 160 relief saka Karmawibangga kekubur.[4].
Sang Buddha[sunting | sunting sumber]

Sang Buddha utawa Sidharta Gautama miyos taun 563 sm, Panjenengan putra saka Ratu Maya
garwa saka Raja Chuddodana panguwasa Kapilawastu India. Ing yuswa 29 taun Sidharta mutusak
dadi begawan lan nganglang buwana ngupadi wahyu ninggalak keraton. Buddha Gautama, antuk
wahyu ing yuswa 35 taun (531 SM).
Patung Buddha
Pokok ajaran Buddha[sunting | sunting sumber]

Pokok Ajaran Buddha percaya dn manungsa mesti ngalami reinkarnasi. Supaya manungsa bisa
oleh urip kang sampurna uwal saka reinkarnasi manungsa kudu percaya marang 4 ajaran ''Catur
Aryasatyani yakuwi
1.
2.
3.
4.
urip kuwi kasengsaran

oyot saka kasangsaran yaiku nafsu lan pepnginan
manungsa bisa uwal saka kasengsaran
kasengsaran bisa diwedhar kanthi 8 dalan utama Hasta Arya Marga.[5].
Sadurunge Sidharta antuk wahyu, panjenengan ngalami makaping-kaping reinkarnasi.

Panjenengane ngalami urip awujud kwan, crita iki dibbrak ana ing Jataka Mala anggitan
Aryacura. Crita iki uga di tatah ana ing undhak-undhakan kang ana ing Barabudhur kanthi jeneng
rlif Jataka. Salah sijin kura-kura kang nylametak kapal kerem, kethk kang nylametak anak
putun, lan gajah kang nylametak serdadu sing kesasar lan kaluwn.[6].
Tingkatan anng Barabudhur[sunting | sunting sumber]

Tingkatan anng Barabudhur nyimbolake 10 dalan Dacabhumi kanggo nggayuh urip sampurna
kaya dene Sang Budha kang dianut penganut Budha Mahayana yakuwi, 1. Pramudita, 2. Vimala, 3.
Prabhakari, 4. Arcismati, 5. Sundurjaya, 6. Abhimukti, 7. Durangama,8. Acala, 9. Sadhumati, 10.
Dharmamegha. Tingkatan iki dumadi saka 3 tingkat yakuwi,
1. Kamadhatu dumadi saka 3 dalan, Pramudita, Vimala, dan Prabhakari. Nggambarak sipat
manungsa kang kaya kwan.
2. Rupadhatu dumadi saka Arcismati, Sudurjaya, Abhimuki dan Durangama. Nggambarak
sipat manungsa kang wis ngrrhak nepsu-nepsu ala nanging isih nduwni sipat lan wujud
manungsa. digambarak kanthi relif Lalitawistara, Jataka, Awadana, lan Gandawyuha.
3. Arupadhatu dumadi saka Acala, Sadhumati, dan Dharmamegha. Nggambarak manungsa
kang wis uwal saka nepsu lan wujud. Nyimbulak ora ana awal lan akir (nonbegining no
ends), ing tingkatan iki ora tinemokak tatahan relief, bentuke bunder, nyimbulak
kamanteban kang digayuh manungsa ing ngalam meditasi.[7]
Relief[sunting | sunting sumber]

Relief
Relief kang ana ing candi Barabudhur

Ing saben tingkatan ana relief-relief sing padha ditatah ing tembok candhi. Relief-relief iki carane
maca miturut saubenging dom jam utawa nganggo basa Kawi diarani mapradaksina. Tembung iki
sangkane saka basa Sansekreta daksina sing tegese iku kidul. Aneng Barabudhur Gunggung Panel
(gambar relief) 1460 panel ing tingkat Kamadhatu ana 160 panel relief, ngandhut crita kang dijupuk
saka Karmawibangga, nyritakake lelakune manungsa ing donya kang kebak luput "sapa nandur,
ngunduh". Manungsa isih sengsara utawa samsara. Nanging relief kuwi ora bisa dinulu amarga
papane kang ana ing dasar. Rupadhatu nduweni 1300 panel yakuwi,
I. Tingkat sepisan
1. 120 panel nyritakake Lalitawistara, manggon ing tembok sisih nduwur tingkat sepisan.
2. 120 Nyritakake lelampahan sang Budha ana ing Jataka lan Awadana manggon ing tembok
sisih ngisor.
3. 372 Nyritakake terusan crita Jataka Awadana, manggon ing undhak-undhakan sisih nduwur.
4. 129 Nyritakake terusan crita Jataka Awadana, manggon ing undhak-undhakan sisih ngisor.
II. Tingkat kepindho
1. 128 panel relief kang dijupuk saka manuskrip Gandawyuha, nyritakake Sudharta nggoleki
pitedah saka 6 guru. Njajah 110 kutha ketemu Budha Maitreya aneng kahyangan Tusita,
Maitreya nduduhke kraton kang edi. Sudharta uga ketemu Mancjuri sing nudhuhake swarga
Kutagara, lan akire ketemu Samanthabadra kang mejang babagan Bhadracari.
2. 100 panel nutugake crita Jataka Awadana kang manggong ing undhak-undhakan tingkat
kapindho.
III. Tingkat Ketelu
1. 88 panel Nyritakake biografi Maitreya minangka Budha, mapan ing tembok utama tingkat
kapindho
2. 88 panel nutugake Biografi Maitreya.
IV. Tingkat Kapat
1. 72 panel nggambarake crita Samanthabadra minangka Budha pungkasan ing bumi, manggon
ing tembok utama tingkat kapapat
2. 84 panel nggambarake crita Maitreya lan relief-relief kang ora kaweruhan critane.[8]
Arca[sunting | sunting sumber]
Salah sijin arca kang ana ing Barabudhur

Barabudhur nduweni 504 Arca Budha
72 arca Wajrasattwa ngubengi pucuk arupadhatu.
64 arca wairocana
276 ngubengi 3 alur sisih ngisor,sekabehe ngadep ana ing 4 pancer.
92 patung Manushi kasusun miturut 4 pancer. Wetan- Kanakamuni, Kidul- Kacyapa, KulonCakyamuni, Lor- Maitreya. [9]
Dhyani Budha, utawa posisi Budha meditasi ana 5 yakuwi:
1.
2.
3.
4.
5.
Aksobhya-Wetan
Ratnasambhawa-Kidul
Amitabha-Kulon
Amogasiddha-Lor
Wairocana-Zenith (tengah).[9]
Kanthi urutan Pradakshina yaitu laku kang ngubengi kanthi arah jarum jam kang dimulai saka sisi
Wtan lan mudra arca-arca buddha di Barabudhur yaiku:
Arca
Mudra
Bhumisparsa
mudra
Wara mudra
Dhyana mudra
Parlambangkan
Dhyani
Buddha
Ngundang donya
Aksobhya
dianggo saksi
Kedermawanan
Semadi atau
meditasi
Arah
Mata
Angin
Relung ing
pager mlangkah
Wtan 4 baris kapisan
Rupadhatu siseh
wtan
Ratnasambhawa Kidul
Amitabha
Panggonan
Arca
Relung ing
pager mlangkah
4 baris kapisan
Rupadhatusiseh
Kidul
Relung ing
pager mlangkah
Kulon 4 baris kapisan
Rupadhatusiseh
Kulon
Relung ing
pager mlangkah
4 baris kapisan
Rupadhatusiseh
Kidul
Abhaya mudra Ketidakgentaran Amoghasiddhi
Lor
Witarka mudra Akal budi
Relung ing
pager mlangkah
Tengah
4 baris kapisan
Rupadhatusaben
Wairocana
Arca
Mudra
Parlambangkan
Dhyani
Buddha
Arah
Mata
Angin
Panggonan
Arca
siseh
Dharmachakra Pemutaran roda

Wairocana
mudra
dharma
Sakjroning 72
stupa ana 3 teras
Tengah
mubeng
Arupadhatu
Restorasi Barabudhur[sunting | sunting sumber]

Restorasi Barabudhur kawiwitan abad 19 Sir Thomas Stanford Raffles (1811-1815) ngutus H. C.
Cornelius naliti Barabudhur. Taun 1907-1911 Theo Van Erp arsitek saka Walanda ngrestorasi
Borobudur lan kasil.[10] Dr. Sukmono ing kongres Orientalis 27 ing Ann Arbor Amrika Sarkat
taun 1967 ngasta permasalahan Borobudur kang mbutuhake bantuan internasional kang katulis ing
tesis kanthi sesirah New Light on some Borobudur Problems, amarga iki donya internasional liwat
UNESCO menehi kawigaten marang restorasi Barabudhur.[11] Barabudhur tinetepake minangka
warisan donya taun 1991 dening UNESCO.[12]

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b (id) Larisa. The Magnificence Of (La Magnificence De)
Borobudur. ISBN 978-979-605-159-5. Gramedia.Jakarta. (2009:2-3)
2. Mencolot munggah ^ (id) Larisa. The Magnificence Of (La Magnificence De) Borobudur.ISBN
978-979-605-159-5.Gramedia.Jakarta. (2009:5)
3. Mencolot munggah ^ (id) Larisa. The Magnificence Of (La Magnificence De) Borobudur. ISBN
978-979-605-159-5. Gramedia.Jakarta. (2009:7)
Borobudur. ISBN 978-979-605-159-5.Gramedia.Jakarta. (2009:1)
978-979-605-159-5. Gramedia. Jakarta. (2009:8)
978-979-605-159-5. Gramedia. Jakarta. (2009:18-20)
Borobudur. ISBN 978-979-605-159-5. Gramedia. Jakarta. (2009:25-27)
12. Mencolot munggah ^ (id)[1](diakses tanggal 25 Juni 2011)
Uga delengen:[sunting | sunting sumber]
Candhi
Prambanan
Candhi
Prambanan, Salah siji candhi ing Jawa

Candhi iku bangunan kang umum digawe nalika jaman kuna saka kabudhayan Hindhu-Buddha.[1]
sing diarani candhi durung mesthi jaman mbiyen dadi panggonan kanggo ngibadah. Ana uga
candhi kang mbiyn kanggo patirtan utawa kraton. [1]Candi yaiku salah siji bangunan peninggalan
saking masa lampau ingkang dados panggonan ngibadah ibadah, istana, patirtaan lan gapura agama
Hindu-Budha.[1] Tembung candhi asal saka tembung Candika kang teges jeneng salah siji
Dewa kematian (Durga).[1] Merga perkara mau candhi mesthi digayutake karo monumen panggon
padharmaan kanggo muliakake raja Anumerta (kang wis seda) tuladhan candhi Kidal kanggo
muliakake Raja Anusapati.[1]Penafsiran kang ana ing masyarakat yaiku istilah 'candhi' mung
ngrujuk saka bangunan peninggalan jaman Hindu-Buddha ing Nusantara, yaiku ing Indonsia lan
Malaysia wa (tuladhan: Candhi Lembah Bujang ing Kedah).[1]Nanging saka sudut pandang
Bahasa Indonsia, istilah 'candhi' uga ngrujuk marang kabh wangunan sejarah Hindu-Buddha ana
ing donya ora mung sing ana ing Indonsia lan Malaysia, uga Candhi ana ing Kamboja lan India,
kayata candi Angkor Wat ing Kamboja lan candi Khajuraho ing India.[1]
Antara abad ke-7 dan ke-15 masehi, ratusan bangunan keagamaan dibangun dari
bahan bata merah atau batu andesit di pulau Jawa, Sumatera, dan Bali. Bangunan ini
disebut candi. Istilah ini juga merujuk kepada berbagai bangunan pra-Islam termasuk
gerbang, dan bahkan pemandian, akan tetapi manifestasi utamanya tetap adalah
bangunan suci keagamaan.[2]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Fungsi lan Jenis

2 Arsitektur Candhi
3 Indonesia
o 3.1 Jawa Bageyan Kulon
o 3.2 Jawa Bageyan Tengah
o 3.3 Jawa Bageyan Wetan
o 3.4 Bali
o 3.5 Sumatra
o 3.6 Kalimantan
4 Kamboja
5 Cathetan suku
Fungsi lan Jenis[sunting | sunting sumber]

Candi bisa migunani kanggo: [3]
Candi stupa: digaw kanggo lambang Budha, tuladhan Candhi Borobudur.
Candi pintu gerbang: digaw kanggo gapura utawa pintu mlebu, tuladhan: Candhi Bajang
Ratu.
Candi balai kambang/patirtan: digaw ing satengah utawa minangka kolam, tuladhan:
Candhi Belahan lan Candhi Tikus.
Candi pertapaan: digaw ana ing lrng lrng panggn raja tapa, tuladhan: Candhi
Jalatunda.
Candi wihara: digaw kanggo panggon para pendta semdhi, tuladhan: Candhi Sari lan
Plaosan.
Struktur Bangunan Candhi [4]
1. Kaki candi yaiku dasar candhi(segi papat, ujur sangkar utawa segi 20)[4]
2. Tubuh candi, panggon iki awujud kamarkamar kanggo nyimpen reca utawa patung.[4]
3. Atap candi bentuk limasan, bermahkota stupa, lingga, ratna utawa amalaka.[4]
Sistem tata letak komplk candi
Sistem konsentris (pengaruh saka India) yaiku posisi candhi indhuk ana ing tengah-tengah
anakanak candhi (candhi perwara), tuladhan Candhi Prambanan.[4]
Sistem berurutan (asli Nusantara) yaiku posisi candhi indhuk ana ing mburin anakanak
candhi, tuladhan Candhi Penataran.
Candhi dibagi dadi [4]
1. Candhi kerajaan, yaiku candhi kang digaw kanggo kabeh warga kerajaan. Tuladhan:
Candhi Borobudur, Candhi Prambanan, Candhi Swu, Candhi Plaosan (Jawa Tengah),
Candhi Panataran ing Jawa Wtan.[4]
2. Candhi wanua/watak,yaiku candhi kang digaw kanggo kabeh masyarakat ana ing darah
tartamtu ing sawijining kerajaan. Tuladhan: Candhi kang asal saka jaman Majapahit,
Candhi Sanggrahan (Tulung Agung, Jawa Wtan), Candhi Gebang (Yogya), Candhi
Pringapus (Temanggung, Jawa Tengah).[4]
3. Candhi pribadhi, yaiku candhi kang digaw kanggo dharmakak salah sijining tokoh.
Tuladhan: Candhi Kidal (pendharmaan Anusapati, raja Singhasari), Candhi Jajaghu
(Pendharmaan Wisnuwardhana, raja Singhasari), Candhi Ngrimbi (pendharmaan

Tribuanatunggadwi, ibu Hayam Wuruk), Candhi Tegawangi (pendharmaan Bhre
Matahun), lan Candhi Surawana (pendharmaan Bhre Wengker).[4]
Arsitektur Candhi[sunting | sunting sumber]
Candhi Pawon cedhak Borobudur, tuladha Langgam Jawa Tengah.
Gerbang Bajang Ratu ing Trowulan, tuladha Langgam Jawa Wetan.

Pembangunan candhi digaw manut ketentuan kang ana ing kitab Vastusastra utawa Silpasastra
kang digaw dening silpin yaiku seniman kang gaw candhi (arsitek jaman dhisik).[3] [1]Salah saji
bagian saka kitab Vastusastra yaiku Manasara kang asal saking India kidul, kang ora mung isi
patokan-patokan gaw kuil.[3]Salah siji ketentuan saka kitab saklitane Manasara nanging penting ing
Indonsia yaiku syarat bangunan suci apik dibangun cedhak banyu kali (utaman cedhak
pertemuan 2 buah kali, tlaga, segara.[3]
Bahan-bahan kanggo gaw candhi: [3]
Watu Andesit
Watu putih (tuff), kaya nana ing Candhi Ratu Boko, Jateng
Watu abang
Macem-macem dnah candhi: [3]
dnah bujur sangkar
dnah persegi panjang
dnah lingkaran
Bagian
saka
Candi
Bentuk
bangunan
Payon
Langgam Jawa
Tengah
Langgam Jawa Wtan
Cenderung tambun
Cenderung dhuwur lan

ramping
Cetha nuduhak
undakan, umum
ana 3 tingkatan
Payon dadi kesatuan

tingkatan. Undakanundakan cilik kang akeh
mbentuk kesatuan payon
kang melengkung halus.
Kubus (kebanyakan
Stupa (candi
candi Hindu), kadang
Buddha), Ratna
Kemuncak
kala Dagoba kang
utawa Vajra (candi
bentuke tabung (candi
Hindu)
Buddha)
Gawang
pintu lan
hiasan
relung
Gaya Kala-Makara;
kepala Kala
nganggo mulut
menganga tanpa
rahang ngisor ana
ing nduwur
lawang, gatuk karo
Makara ganda ing
sisih lawang
Mung kepala Kala tengah

menyeringai lengkap
karo rahang ngisor ana
ing nduwur lawang,
Makara ora ana
Relif
Ukiran luwih
dhuwur lan
menonjol karo
gambar bergaya
naturalis
Ukiran luwih cendhak

(tipis) lan kurang
menonjol, gambar
bergaya kaya wayang
bali
Tata letak
lan lokasi
candi
utama
Mandala
konsentris,
simetris, formal;
kanthi candi utama
ana ing tengah
halaman komplks
candi, diubengi
jajaran candi-candi
perwara kang
Linear, asimetris,
ngetutk topografi
(penampang ketinggian)
lokasi; kanthi candi
utama ana ing mburi,
paling adoh saka lawang
mlebu, lan seringkali
terletak ing lemah kang
paling dhuwur
Bagian
saka
Candi
Langgam Jawa
Tengah
Langgam Jawa Wtan
luwih cilik ana ing sakomplks candhi,

barisan kang rapi
candhi perwara ana ing
ngarep candhi utama
Arah
madap
bangunan
Akeh madep
ngtan
Bahan
bangunan
Akeh watu andesit Akeh bata abang
Akeh madep ngulon
Indonesia[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Indonesia, yaiku:[5]
Jawa Bageyan Kulon[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Jawa Kulon yaiku:[5]
Percandhian Batujaya
Bojongmnj
Cangkuang
Cibuaya
Jawa Bageyan Tengah[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Jawa Tengah lan Dhaerah Istimewa Yogyakarta, yaiku:[5]
Candhi Arjuna
Candhi Ratu Baka
Candhi Banyunibo
Candhi Barabudhur
Candhi Ceto
Candhi Dieng
Candhi Gebang
Candhi Gedhong Songo
Candhi Gunung Wukir utawa Candhi Canggal
Candhi Ijo
Candhi Kalasan
Candhi Losari
Candhi Lumbung
Candhi Mendut
Candhi Pawon
Candhi Plaosan
Candhi Prambanan
Candhi Pringapus
Candhi Sari
Candhi Sambisari
Candhi Sojiwan
Candhi Sukuh
Candhi Wukir
Jawa Bageyan Wetan[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Jawa Wetan, yaiku: [5]
Candhi Badhut
Candhi Brahu
Candhi Gambar
Candhi Jabung
Candhi Jawi
Candhi Jago
Candhi Kidhal
Candhi Menak Jingga
Candhi Panataran
Candhi Selokelir
Candhi Singosari
Candhi Songgoriti
Candhi Sumberawan
Candhi Surowono
Candhi Tegowangi
Candhi Tigawangi
Candhi Tikus
Kompleks Trowulan
Bali[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Bali yaiku:[5]
Candi Gunung Kawi
Situs Goa Gajah
Sumatra[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Sumatra, yaiku:[5]
Candhi Muara Takus, ing Riau
Candhi Biaro Bahal ing Tapanuli Kidul
Candhi Muaro Jambi ing Jambi
Candi Gumpung ing Muaro Jambi, Jambi
Kalimantan[sunting | sunting sumber]

Candhi-candhi ing Kalimantan yaiku:[5]
Candhi Agung ing Hulu Sungai Utara
Candhi Laras ing Tapin
Candhi Laras kidul

Candhi Tanjungpura
Kamboja[sunting | sunting sumber]

Candhi ing Kamboja:
Angkor Wat

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h (id)http://candi.pnri.go.id
2. Mencolot munggah ^ Soekmono, R. "Candi:Symbol of the Universe", pp.58-59 in Miksic, John, ed.
Ancient History Volume 1 of Indonesian Heritage Series Archipelago Press, Singapore (1996) ISBN
978-981-3018-26-6
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f (id)www.oocities.org
4. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i (id)http://okanila.brinkster.net
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g (id)http://syadiashare.com
Dataran dhuwur Dieng

(Dipunpindhah saking Dieng)
Dieng Plateau Area

Dataran dhuwur Dieng utawa Gunung Dieng menika salah satunggaling panggenan wisata
ingkang wonten ing Kabupatn Banjarnegara lan Kabupatn Wonosobo.[1] Dieng asalipun saking
tembung sansekerta inggih menika "Di" ingkang gadhah teges panggen ingkang inggil utawi
gunung lan "Hyang" ingkang tegesipun kahyangan. [2]Kanthi nggabungaken tembung-tembung
kalawau tembung "Dieng" gadhah teges daerah pegunungan kangge para dewa semedi.[2]
Masyarakat wonten ing sakubenge Dieng ngandelaken kebutuhan ekonominipun saking bidang
pertanian.[3] Langkung saking 4000 hektar kawasan Dieng didadosaken area budidaya kentang.[3]
Wonten ing dieng menika uga saged dipuntingali candi corak Hindu kanthi arsitektur ingkang sae
lan unik.[4]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Objek Wisata
o 1.1 Agro Wisata Tambi
o 1.2 Arung Heram Kali Serayu
o 1.3 Kawah si Kidang
o 1.4 Tlaga Menjer
o 1.5 Komplek Candhi Arjuna
o 1.6 Ngruwat Rambut Gembel
o 1.7 Undha Usukipun Ruwatan Rambut Gembel
o 1.8 Nyadran Suran Masyarakat Desa Pagerejo lan Masyarakat Dusun Gianti
o 1.9 Papan Kangge pados Olh-olh
2 Sarana Panyengkuyung
3 Cathetan suku
Objek Wisata[sunting | sunting sumber]

Agro Wisata Tambi[sunting | sunting sumber]
Kebon Teh Tambi

Argo Wisata Tambi wonten lrng gunung Sindoro, ingkang inggilipunpun 1200 meter dumugi
2000 meter saknginggilipun permukaan segara.[2] Suhu udara wonten ing kawasan punika antawis
15 derajat Clcius dumugi 24 derajat Clcius.[2] PT Tambi ngelola tigang unit perkebunan teh
ingkang manggn wonten ing dsa Bedakah, Tanjungsari lan dsa Tambi ingkang wiyaripunpun
dumugi 829 Ha ingkang wonten fasilitas pondok wisata, kolam mancing, lapangan tenis, taman
dolanan lan pabrik teh.[2]
Arung Heram Kali Serayu[sunting | sunting sumber]
Artikel utama: Kali Serayu
kali serayu
Wisata kali serayu menika dsa Tungguro ngantos dumugi dsa Singomerto ingkang jarakipun
watawis 12 kilometer. [2]
Kawah si Kidang[sunting | sunting sumber]
Kawah Si Kidang Kabupaten Banjarnegara

Kawasan menika manggn wonten ing sisih Tlaga Warna lan kawah menika saged medalaken
swanten kados swanten khas Jawa ingkang sinebut "Kendang".[2] Sansipun kawah si kidang
menika inggih taksih kathah kawah-kawah ingkang sansipun.[2]Kawah Sikidang dados panggnan
paling faforit kangg para wisatawan ingkang sowan ing kabupatn Banjarnegara.[5] Kawah si
kidang menika awujud kawah vulkanik kanthi lubang kepundan ingkang saged dipuntingali saking
bibir kawah.[5]Uap toya lan lava warna kelabu ingkang asring bergolak lan medalipun boten
satunggal panggen kados kidang ingkang mlumpat.[5] Saking perkawis kala wau menika ingkang
ndadosaken kawah menika dipun paringi nama Kawah Si Kidang.[5] Ngantos dumugi sakmenika
Kawah Sikidang taksih aktif.[5] Wonten ing kawah si kidang menika ambu saking belrang krasa
sanget lan suhunipun anget.[5] Saking tebihan uga ketingal sumur geothermal tua inkyang taksih
beroperasi ngantos sakmenika.[5]Energi panas bumi ingkang wonten dipunmanfaataken kangge
pembangkit listrik ing daerah Ding.[5] Kawah si kidang menika kawah ingkang paling ageng
wonten ing wilayah dieng.[5]
Tlaga Menjer[sunting | sunting sumber]
Telaga Menjer
Tlaga mpunika awujud tlaga alam ingkang paling wiyar wonten ing kabupatn
Wonosobo.[2]Mangenipun wonten ing 1300 meter sakng inggil permukaan segara. [2]Wiyaripun
awetawis 70 hektar saha nggadahi jero dumugi 45 meter. [2]Tlaga Menjer mapan wonten ing dsa
Maron kecamatan Garung, tebihipun awetawis 12 kilometer sisih lr kabupatn Wonosobo.[2]Rute
tumuju objek plesiran menika cekap gampil, ananging informasi ingkang sakedhik ngengingi objek
plesiran punika ndadosaken kathah wisatawan boten mangertos ngengingi panggenan objek plesiran
punika.[2] Tlaga Menjer punika tlaga ingkang wonten amargi letusan vulkanik wonten Gunung
Pakuwaja.[2]
Komplek Candhi Arjuna[sunting | sunting sumber]
Candi Arjuna
Komplk Candhi Arjuna punika arup kumpulan candhi.[2] Candhi ingkang wonten ing komplk
candhi punika kadostah candi Arjuna, candhi Semar, candhi Srikandi, candhi Puntadwa, saha
candhi Sembadra.[2]Candhi-candhi punika jaman rumiyin kangg panggnan ngibadah umat
hindhu.[2] Kelompok Candhi Arjuna punika kasusun saking gangsal candhi ingkang dados kalih
dhrt.[2] Dhrt pisanan wonten ing sisih wtan ingkang kasusun saking sekawan candhi ingkang
sedaya madhep ngiln.[2] Candhi ingkang sisih wtan wonten candhi Arjuna, candhi Srikandi,
candhi Puntadewa saha candhi Sembadra.[2] Dhrt ingkang sisih kiln inggih punika candhi candhi Semar ingkang adhep-adhepan kalihan candi Arjuna.[2] Candhi-candhi ingkang wonten
kompleks candhi Arjuna ngadhahi ciri piyambak-piyambank saha dipunbangun boten sesarengan.[2]
Candhi-candhi menika dipun bangun kangg meditasi utawa tapa.[2]
Ngruwat Rambut Gembel[sunting | sunting sumber]
Gambar:Dien 5
Ruantan rambut gimbal
Ritual ruwat rambut gmbl punika awujud tradhisi ingkang taksih wonten ing kecamatan Kejajar,
tebihipun 17 kilomter sisih lr kitha Wonosobo. [2] Wonten ing sakupenging tlatah punika kathah
lar ingkang nggadhahi rambut gmbl.[2] Miturut cariyos, rambut gmbl punika titipan saking
Kyai Kolodt. [2]Lar gmbl punika dipunanggep "balak" ingkang kedah dipunruwat, ngangg
acara upacara tradhisi "Ruwatan". [2]Upacara punika dipunadani menawi sampun wonten panyuwun
saking lar marang tiyang sepuhipun.[2] Upacara tradhisi ruwatan rambut gembel dipunadani kanthi
cara-cara ingkang khusus.Sakderengipun upacara dipunwiwiti dipunbetahaken persiapan-persiapan
langkung rumiyin kadosta pepenginanipun lare ingkang badhe dipunruwat saha sesajen. Sesajen
ingkang dipunginakaken kadosta tumpeng, ayam, toya ingkang dipuncampur kalihan kembang
setaman, beras, saha ali-ali.
Undha Usukipun Ruwatan Rambut Gembel[sunting | sunting sumber]
Miturut legenda, ruwatan rambut gembel menika asalipun saking cariyos Kyai Kolodete, miturut
kapitadosan para warga Wonosobo, Kyai Kolodete menika ingkang ngadegaken Kabupaten
Wonosobo, malah Kyai Kolodete menika dipun pitados panguwaos utawi merkayangan. wonten ing
Gunung Kendhil menika dipun pitados minangka pekaringanipun Kyai Kolodete kaliyan
Garwanipun. Pekaringan menika saking tembung "karing" utawi papan kangge nggaringaken. Hawa
asrep wonten ing Dieng menika, dadosaken kebiasaan para warga kangge karing, semanten ugi
Kyai Kolodete menika ugi karing ngantos rambut menika dados gimbal malah ngantos moksa. versi
sanes nyariosaken bilih Kyai Kolodete utawi Tumenggung Kolodete menika pimpinan utawi tiyang
ingkang gadhah pengaruh wonten ing kawedanan Kertek saha kiwa tengenipun. Panjenenganipun
inggih menika kyai ingkang gadhah rambut gembel utawi gimbal, jabat dados kebayan wonten ing
dhusun Tegalsari, Kertek, Wonosobo. Kyai Kolodete menika putra saking Kyai Badar ingkang
gesang wonten ing Tegalsari. Kados dene pangajab saking warga sanes, Kyai Kolodete ugi gadhah
maksud dadosaken Dhusun saha warganipun maju lan sejahtera. panjenenganipun dipun ajeni
dhateng para warga awit wibawa saha wicaksana anggenipun tumindak. wonten ing salah
satunggaling dinten, Kyai Kolodete nyalon dados lurah dhateng Mataram. Ananging boten dipun
ijabahi tanpa nalar. Prastawa menika dadosaken para warga kuciwa, semanten ugi Kyai Kolodete,
lajeng Kyai Kolodete badhe mingkur saking ramenipun kawontenan. sakderengipun tapa, Kyai
Kolodete menika atur pangandikan, pangandikan menika makaten : "Mung semene wae anggonku
nyuwita pamarentah aku arep menyang Dieng" Lajeng panjenenganipun nyuwun dhateng dewata,
bilih supados ingkang dados pangajab menika kelakon, inggih menika damel seneng saha damel
mulya para warga. Tandha tresna Kyai Kolodete dhateng para warga kedahipun dewata sarujuk,
minangka dados tandha tersna inggih menika supados keturunanipun kados Kyai Kolodete inggih
menika rikmanipun gembel. ingkang dados pangajabipun Kyai Kolodete menika dados kasunyatan.
para warga lajeng nyebat para bocah ingkang gembel menika bocah bajang utawi bocah gembel
saha dipun pitados keturunanipun Kyai Kolodete ingkang wekdal tertamtu kedah dipun ruwat.
Nyadran Suran Masyarakat Desa Pagerejo lan Masyarakat Dusun Gianti[sunting | sunting
sumber]
Ritual menika dipunwontenaken kangg mngeti dinten dadosipun dsa Pagareja kecamatan
Slomerto lan dusun giyanti ingkang biasanipun dibacutaken kalihan Merdi Dusun sarta upacara
Tnongan lajeng dibacutaken pagelaran seni tradisional sewengi muput.[2]
Papan Kangge pados Olh-olh[sunting | sunting sumber]

Wisatawan wonten ingkang nglencr teng Ding saged pados olh-olh wonten papan ingkang
sampun dipunsiapakn. [2]Wonten ing pusat kerajinan keramik wisatawan saged nonton-nonton lan
tumbas jenis keramik ingkang wonten. [2]Motif khas saking keramik klampok Banjarnegara dados
daya tarik ingkang utama .[2] Kejaba saking menika ingkang dados khas saking ding wonten
Kacang Ding, Carica, Kentang, Asparagus, Jamur Ding lan Ramuan purwaceng kang gunanipun
kangg ngangetken awak.[6]
Sarana Panyengkuyung[sunting | sunting sumber]

Kangg nyengkuyung objk wisata ding, Ding Plateau Theatre (DPT) dipunbangun saking
prakarsa gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto. [2]Alasanipun merga lrng bukit Sikendil saged
dados magnt ingkang kiat kangg ngembangkn pariwisata wonten ing propinsi Jawa Tengah.[2]

1. Mencolot munggah ^ (id)Copyright copy left 2010 Dieng Plateau Tourism - News And Articles
About Tourism, Culture In Dieng Plateau (Dipuntingali tanggal 2 April 2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah (id)Dieng
(Dipuntingali tanggal 31 Maret 2011)
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b (id)Pofil Dieng (Dipuntingali tanggal 2 April 2011)
4. Mencolot munggah ^ (id)Dieng, Tempat Para Dewa Bersemayam (Dipuntingali tanggal 4 April
2011)
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i (id)teamtouring.net (Dipuntingali tanggal 10 mei
2011)
6. Mencolot munggah ^ (id) Dataran Tinggi Dieng (Dieng Plateu)
Trowulan
Kanggo kagunaan liya saka Trowulan, pirsani Trowulan (disambiguasi).
Kecamatan Trowulan
Peta lokasi Kecamatan Trowulan
Provinsi
Jawa Wtan
Kabupaten
Majakerta
Jembar wewengkon
- km
Cacah pedunung
- Kapadhetan
- jiwa/km
Desa/kelurahan
Gapura Paduraksa Bajang Ratu

Trowulan, kuwi kecamatan kang kalebu ing salah sawijine Kabupatn Mojokrto, prsise 11 km
ing sisih kilon kutha Mojokrto.[1] jarak tmpuhipun kirang langkung 60 km saking Surabaya. [1]
Ing wilayah Mojokrto taksih wontn kandahan Kerajaan Majapahit kang jaman biyen digawe
karo Raden Wijaya.[1] Awit saka abad kaping 13 lan abad kaping 14, Krajaan Majapahit kuwi
duweni ibu kutha ing Triwulan.[1] Ananging, jaman taun 1478 Krajaan Majapahit dipserang
kaliyan tentara Islam kandahan kang edi peni lan karaman ing Trowulan dadi ical botn wontn
kabaripun.[1] Botn mnika kmawon, Triwulan sampun ora dadi pusat Krajaan Majapahit malih.[1]
Taun 1292 Singasari dikuwasani keturunan kraton Kediri yaiku Jayakatwang. Salah sawijining
keturunan Singasari, Raden Wijaya, sumingkir menyang Pulo Madura. Ing pulo iku, Wijaya antuk
pramayoga dning sing baureksa Madura, yaiku Aria Wiraraja, supaya thok-thok ngabdi karo
Jayakatwang.
Jayakatwang nampa Wijaya lan kanugrahan lemah ing tlatah Tarik sing isih awujud alas. Tarik iki
dadi cikal bakal kraton Majapahit.
Ing pungkasan taun 1293, Wijaya migunakak prajurit Kubilai Khan sing arep nyerang Singasari
(Kertanegara), gabungan prajurit Cina karo Wijaya iki bisa ngalahak Jayakatwang sing dning
prajurit Cina dikira Kertanegara. Raden Wijaya uga ngalahke prajurit Kubilai Khan wektu acara
pesta kamenangan musuh Jayakatwang.
Bab lan Paragraf
[singidaken]
1 Sujarah Majapahit
o 1.1 Raja
1.1.1 Raden Wijaya
1.1.2 Radn Jayanegara
1.1.3 Ratu Tribhuwana Tungga Dwi
1.1.4 Hayam Wuruk
o 1.2 Wilayah
2 Warisan
o 2.1 Musum
o 2.2 Arca
o 2.3 Candi, Bentuk, lan Gunan
3 Cathetan Suku
Sujarah Majapahit[sunting | sunting sumber]

Raja[sunting | sunting sumber]
Raden Wijaya[sunting | sunting sumber]
Raden Wijaya kuwi minangka Raja kang utama gaw Kerajaan Majapahit.[2] Kerajaan kang duwni
hubungan raket karo Kerajaan Singosari, yaiku Raja Kertanegara ing mangsa 1268 Mashi. [2]
Raden Wijaya, duwni mungsuh kang bisa diarani abot, kayata :
Kaisar Kublai Khan kang asal saka Cina.[2]
Adipati Jayakatwang kang asal saka Kediri.[2]
Ing tahun 1292, Raden Kertanegara mati dipatni Adipati Jayakatwang.[2] Awit saka kuwi, Raden
Wijaya gabung karoAdipati Wiraraja saka Madura.[2] Pasukan Cina lan Radn Wijaya nyerang
Kerajaan Kediri. [2] Amerga ana salah paham, Cina nyerang Radn Wijaya, ananging kalah, dadin
Cina mundhur lan Raden Wijaya menang.[2] Ing tahun 1293, Raden Wijaya diwnhi gelar Raja
Kertarejasa.[2]
Radn Jayanegara[sunting | sunting sumber]
Jayanagara iku raja Majapahit kaping pindo (1309-1328), putra Raden Wijaya saka Dara Petak
sing asale saka Karajan Dharmasraya. Dyah Dara Petak iku salah siji saka lima istri Raden Wijaya
lan mung saka Dyah Dara Petak iki Raden Wijaya duwe katurunan putra lanang, mulane Dyah Dara
Petak entu' gelar Stri Tinuheng Pura sing maknane: Istri sing dituake neng istana. Ing jaman
kakuasaan Jayanagara iki kerep kedadeyan pemberontakan sing dilakoni dening Sora taun (1311),
Nambi tahun 1316, uga Kuti taun 1319. Ing jaman Raden Wijaya, asring ana berontakan, ananging
ora bisa ngalahak Radn Wijaya. [2]Rikala tahun 1309, Radn Wijaya seda, awun disimpen ing
Candhi Ngrimbi lan Candhi Simping. [2] Dadin, Raja Jayanegara gantak Radn Wijaya. [2]
Amerga ing jaman pamrintahan Radn Jayanegara akh kang padha brontak. [2] Sdan Raden
Jayanegara ing tahun 1328.[2]
Ratu Tribhuwana Tungga Dwi[sunting | sunting sumber]

Sawis Raden Jayanegara sda, Ratu Tribhuwana Tungga Dwi gantak dadi Ratu ing Majapahit
kanthi taun 1350.[2] Nama aslin Tribhuwana Wijayatunggadewi yaiku Dyah Gitarja. Dhwk
kuwi putri saka Raden Wijaya lan Gayatri. Duwni adhi kandung kang duwni nama Dyah Wiyat
lan kakang tiri kang naman Jayanagara. Ing mangsa pamrintahan Jayanagara (1309-1328)
dhwk diangkat dadi panguasa bawahan ing Jiwana lan duwni gelar Bhre Kahuripan.
Miturut Pararaton, Jayanagara ngrasa wedi yn takhtan terancam, sangga dhwk menging
adhi- adhin dhaup. Sawis Jayanagara sda taun 1328, para ksatriya padha rawuh kanggo nglamar
putri loro mau. Akhir, sawis nglwati sayembara, dintukna wong lanang loro, yaiku Cakradhara
dadi garwane Dyah Gitarja, lan Kudamerta dadi garwane Dyah Wiyat.
Cakradhara duweni gelar Kertawardhana Bhre Tumapel. Saka nikahane nan kuwi lair Dyah
Hayam Wuruk lan Dyah Nertaja. Hayam Wuruk banjur diangkat dadi yuwaraja kang duweni gelar
Bhre Kahuripan utawa Bhre Jiwana, Yen Dyah Nertaja dadi Bhre Pajang.
Hayam Wuruk[sunting | sunting sumber]
Raja Hayam Wuruk duwni gelar Raja Sri Rajasanegara. [2] Amerga bantuan Patih Gadjah Mada,
Majapahit ngalami puncak kejayaan. [2] Kerajaan Majapahit kuwi dirangkum ing buku kang duwni
judhul Negara-Kertagama, kang digaw karo mpu Prapanca. [2] Raja Hayam Wuruk kuwi mrintah
kanthi tahun 1350-1380.[2]
Wilayah[sunting | sunting sumber]

Wilayah kekuasaan jembar banget, mulai saka Timor Timur kanthi Semenanjung Tanah Melayu,
kalebu Tumasik saiki dadi Singapura.[3]
Pantes wa yn Majapahit kasebut kerajaan paling gedh ing donya rikala semono. [3] Kondhang
Gajah Mada ing jaman Majapahit kuwi ora mung amerga letak wilayah kekuasaan kang jembar. [3]
Warisan[sunting | sunting sumber]

Musum[sunting | sunting sumber]
Musum Mojokerto
Barang-barang purbakala kang uwis ditemokak (Direktorat Sejarah dan Purbakala) kasimpen ing
Musum Mojokerto utawa ing Musum Trowulan. [4] Musum iki dibangun R. A. Kromo Djojo
Adinegoro biyn Bupati Mojokerto. R. A. Kromo Djojo Adinegoro kang kerja sama karo Henricus
maclaine Pont arsitk saka Belanda utawa Walanda.[5] Tanggal 24 April 1924 ngedhekak
Oudheeidkundige Vereeneging Majapahit (OVM).[5]
Arca[sunting | sunting sumber]
Arca Harihara (sapalih Siwa sapalih Wisnu) wujud anumerta Radhn Wijaya
Kang kudu diperhatikak kuwi ora kabh ciri arca kasebut bisa mawa jangkep nemoni saben arca
ing mangsa Majapahit. [6] Ciri-cirin mung ana ing arca kang wigati, kayata :
arca Harihara dari Candi Sumberjati.[6]
arca Parwati dari Candi Ngrimbi.[6]
arca perwujudan sepasang tokoh.[6]
arca Ratu Suhita.[6]
lan Arca-arca era Majapahit liyan menawa mung bisa duwni sebagian ciri.[6] Meski mung
mangkono, cukup kanggo identifikasikak dadi arca gaya seni Majapahit.[6] Kerep banget
dintukak ing arca-arca Majapahit, saka Krom malahan dilalak, yaiku anan Sinar
Majapahit kang metu ing sekeliling awak arca.[6] Menawa wa ing mangsa Krom nyusun
karyan, temuan arca-arca Majapahit karo Sinar Majapahit durung akh kang ditemukak
dadin ciri kang wigati kasebut durung dilebokak Krom dadi salah sawijin ciri arca ing
mangsa Majapahit.[6]
Candi, Bentuk, lan Gunan[sunting | sunting sumber]
Candi Tikus, petirtaan Majapahit

Miturut catatan Badan Pelestarian Peninggalan Purbakala Mojokerto, candi utawa gapura iki
duwni fungsi dadi lawang mlebu kanggo bangunan suci kanggo mngeti wafat Raja Jayanegara
kang ing Negarakertagama diarani kembali ke dunia Wisnu tahun 1250 Saka (sekitar tahun 1328
M). [7].Candi utawa Gapura Bajang Ratu iki ana ing kedhuwurn 41,49 meter ing dhuwur
permukaan air laut, orientasin ngarah kanthi Timur LautTenggara.[7] Digaw saka bahan/batu
bata kajaba tangga sarta ambang pintu (dhuwur lan ngisor) kang digaw saka watu andesit.[7] Denah
bangunan mbentuk segi empat, berukuran 11,5 x 10,5 meter kanthi dhuwur 16,5 m. Lorong lawang
mlebu lebar kira-kira 1,4m. [7] Mawa vertikal Bajang Ratu dibagi dadi 3 bagian, yaiku sikil, awak
lan atap gapura. [7] Mawa kuwu gapura duwni suwiwi lan pager tembok ing sisin.[7]

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f (id) (Drs. Djoko. 1993. Trowulan Berkas Ibukota
Majapahit hal : 15. Jakarta. Penerbit : Balai Pustaka)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s (id) (Drs. Djoko. 1993. Trowulan
Berkas Ibukota Majapahit hal : 20-21. Jakarta. Penerbit : Balai Pustaka)
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b c (id)www.koran-jakarta.com
4. Mencolot munggah ^ (id) (Drs. Djoko. 1993 Trowulan Berkas Ibukota Majapahit hal : 27.
Jakarta. Penerbit : Balai Pustaka)
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b (id) wisatamelayu.com
6. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i (id) www.parisada.org
7. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f (id) iwanudin.com
Gunung Kawi
Gunung Kawi
Pamandangan Gunung Kawi ing taun 1865-1872
(karya litografi lukisan dning Abraham Salm)
Gunung Kawi yaiku sawijin gunung geni kang ana ing Jawa Wtan, Indonsia, ana ing jjr
Gunung Butak.[1] Nanging nganti saiki durung ana cathetan kang nerangak yn gunung kawi kuwi
njeblug utawa mbledhos.[1] Gunung Kawi mapan ana ing sisih kulon kutha Malang, gunang kawi
uga obyek wisata kang pantes diparani nalika dolan ning Jawa wtan, amerga unik gunung kuwi.[1]
Gunung iki ndhuweni dhuwur 2,551 mter, obyek wisata iki luwih pantes dijenengi dadi "kutho ing
gunung".[1] Ing kn para wisatawan ora bakal ngrasakak sepi kaya ing gunung liyan, nanging ing
kn bakal disogati pamandangan alam kang mirip kaya ing negri tiongkok nalika jaman biyn.[1]
Sakliyan dadi papan wisata, Gunung Kawi uga dipercaya dadi papan sarana pasugihan.[2]
Ing sadawan dalan ing gunung kawi, bakal ditemokak bangunan-bangunan arsitektur khas
Tiongkok, ing kana ana kuil/klenteng panggon kanggo sembahyang aliran Kong Hu Cu.[2] Biasan
wong-wong Tionghoa mara ing kana ing dina-dina khusus kanggo ritual keagamaan kayata njaluk
kaselametan, giam si, ci suak lan sapanunggalan, nanging uga akh kang mung klncr.[2] Ing kana
uga akh panginepan utawa hotel, losmen, lan omah-omah para warga kang bisa diswa kanggo
nginep.[2]

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e (id)Gunung Kawi(27 Agustus 2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d (id)Gunung Kawi(27 Agustus 2011)
Taman Nasional Gunung Merapi

Gamabr Gunung Merapi

Taman Nasional Gunung Merapi iki salah siji taman nasional kang ana ing Jawa Tengah. Miturut
adiministrasi papan iki ana ing rong propinsi, yaiku Jawa Tengah lan Yogyakarta.
Papan iki dadi taman nasional kanthi adedasar SK Menhut 134/Menhut-II/2004 tanggal 4 Mei 2004.
Nacas tujuane digawe papan iki yaiku kanggo njaga sumber-sumber banyu, kali lan njaga sistem
panguripan ing kabupatn Slman, Yogyakarta, Klaten, Boyolali, lan Magelang. Sadurunge
kabentuk kepengurusan kang ngurusi Taman Nasional Gunung Merapi, papan iki diopeni dening
Balai KSDA (Konservasi Sumber Daya Alam) Yogyakarta.
Papan iki miturut geografis ana ing koordinat 0722'33" - 0752'30" LS dan 11015'00" 11037'30" BT. Ambane taman nasional iki kurang luwih 6.410 ha, 5.126,01 ha melu Jawa Tengah
lan 1.283,99 ha melu Daerah Istimewa Yogyakarta.
Kawasan TN G Merapi tersebut termasuk wilayah kabupaten-kabupaten Magelang, Boyolali dan
Klaten di Jawa Tengah, serta Sleman di Yogyakarta. Gunung Merapi iku salah siji stratovolcano
kang isih aktif kangmapan ana ing wewatesan antaran Jawa Tengah lan Yogyakarta, Indonsia.
Gunung iki gunung kang paling aktif ing Indonsia lan wis asring mbledhos wiwit 1548. Papan iki
ana ing 28 km (17 mil) sisih lor kutha Yogyakarta. Akeh warga kang manggon ana ing kiwa
tengene gunung, mapane dsa-dsa iki ana ing papan kang dhuwure 1.700 m (5.600 kaki) saka
wates banyu laut.[1]
Jeneng Gunung Merapi tegese Gunung Geni. Etimologi jeneng saka tembung Meru-Api, saka
tembung kang digabungake; Meru kang tegese "gunung", lan geni kang tegese geni. Keluk saka
pucuk genung isa metu saben taun. Nalika tanggal 22 Nopember 1994 Gunung Merapi mbledhos,
korbane ana 27 kang mati. Korbane iku akeh saka Muntilan, ing sisih kulone gunung Merapi.
Nalika tanggal 25 Oktober 2010 pamrentahan Indonsia ngunggahake level Gunung Merapi ing
level kang paling dhuwur. Pamrentah ngunggahake level iki kanggo ngelingake para warga supaya
ngungsi ing papan kang luwih aman. Kanggo warga kang ana ing panggonan 20 km (12,5 mil)
sakiwa tengene Gunung Merapi kudu ngungsi. Kurang luwih ana 500 gempa vulkanik kang
kecathet ing Gunung Merapi ing antarane tanggal 23-24 Oktober 2010. Wektu iku magma munggah
nganti kurang luwih 1 km (3.300 kaki) sangisore lemah amarga owahe seismik. Tanggal 25 Oktober
2010 sore Gunung Merapi mbledhos lava metu ing sisih kidul lan tenggara.[2]
1. Mencolot munggah ^ (en)www.bbc.co.uk(diundhuh tanggal 31 Juli 2011)

2. Mencolot munggah ^ (en)www.thejakartapost.com(diundhuh tanggal 31 Juli 2011)
Artikel perkawis Taman Nasional Gunung Merapi punika taksih arupi seratan rintisan.
Panjenengan saged mbiyantu Wikipedia ngembangaken.
Gunung Slamet
Gunung Slamet
Gunung Slamet iku sawijining gunung geni sing dumunung ing Pulo Jawa, Indonsia.[1] Gunung
Slamet dhuwur 3,432 meter.[2] Gunung iki dunung ing tapel wates Kabupatn Banyumas,
Purbalingga, Brebes lan Pemalang, Provinsi Jawa Tengah.[3] Ing gunung iki ana panggonan kanggo
plesiran, jeneng Baturadn.[4] Akh-akh saka Kutha Purwokerto kanggo minuju menyang
Baturadn.[5] Gunung Slamet yaiku sawijining gunung kang dadi tujuan kspedisi para pendaki.[4]
Para pendaki kuwi ora mung saka Purwokerto wa nanging uga saka Kutha-kutha liyan.[4] Gunung
iki duw kawasan alas Dipterokarp Bukit, alas Dipterokarp ndhuwur, alas Montane, lan Alas
Ericaceous utawane alas gunung. Aktivitas pungkasan yaiku nalika sasi Mei 2009 lan nganti Juni
isih ngetok lava pijar.[3]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Jalur Pendakian
2 Delengen Uga
3 Cathetan Suku
4 Deleng uga
Jalur Pendakian[sunting | sunting sumber]
Pos pendakian Gunung Slamet dukuh Bambangan

Jalur pendakian standar yaiku saka Bambangan, Dsa Kutabawa, Kecamatan Karangreja,
Purbalingga.[1] Jalur populer liyan yaiku saka Baturradn.[5] Pendakian Gunung Slamet lumayan
angl merga mh ana ing sedawan dalan rute pendakian ora ana tuk, yn ana kuwi mung
combran.[2] Mula saka kuwi pendaki disaranak supaya gawa ombnan dhw yn arep ndaki.[4]
Faktor liya kang sering dadi masalah yaiku kabut.[4] Kabut ana ing Gunung Slamet gampang teka
lan ora tetep tekan lan kabut uga kandl.[4] Yn liwat jalur bambangan, masalah banyu ngomb
ora dadi masalah lah rada gampang.[2] Ana ing pos v utawa ana ing pos Samhyang rangkah ana kali
cilik kang panggone ana ing sakngisor pos v.[2] Sakliyan rute bambangan, uga ana rute pendakian
saka Dukuhliwung.[2] Saka pos 1 nganti tekan pos 5 yaiku pucuk mbutuhak wektu antaran 8jam
lan ana tuk ing pos 2 lan 3.[2] Utawan uga bisa ndaki saka obyek wisata padusan banyu anget Guci,
rute pendakian saka guci iki jalur terjal lan ora rata.[3] Nanging pemandangan ana ing sakdawan
dalan iki luwih istimewa dibandingak karo rute liyan.[3] Pemandangan alam ing rute guci iki isih
alami lan isih asli.[3] Rute iki bisa diwiwiti saka kota Tegal banjur ngidul tumuju kota Slawi, liwat
Lebaksiu, Yomani lan mlebu ana ing dataran dhuwur Tuwel.[1]

Dhaptar gunung di Indonesia
Dhaptar gunung
Banyumas

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c (id)www.mediaindonesia.com (Dipuntingali tanggal 28 Mei
2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f (id)banyumasnews.com (Dipuntingali tanggal 28 Mei
2011)
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e (id)berita.liputan6.com (Dipuntingali tanggal 28 Mei 2011)
4. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f (id)www.indospiritual.com (Dipuntingali tanggal 28 Mei
2011)
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b (id)regional.kompas.com (Dipuntingali tanggal 28 Mei 2011)
Deleng uga[sunting | sunting sumber]

Dhaptar gunung ing Indonsia
Daftar gunung
Kabupatn Banyumas
Gunung Karang
Artikel punika pinuju ngalami wah-wahan ageng ngantos 28 Pebruari 2013
Kangg nyegah konflik panyuntingan, nyuwun tulung supados boten nyunting artikel
punika nalika pesen punika taksih wonten. Kaca punika pungkasan dipunsunting dning
Legobot (Kontrib Log) 460 dinten 1380 menit kapungkur.
Gunung Karang
Gunung Karang, foto sekitar tahun 1915-1926

Dhaptar
Ribu
Gunung Karang inggih punika salah satunggaling gunung ing Indonsia, ingkang dumunung ing
sisih kilen propinsi Banten. Gunung Karang inggih kalebet salah satunggaling gunung geni ingkang
taksih aktip ing Jawa Barat, ingkang mapan wonten ing Kabupaten Pandeglang, kirang langkung
tebihipun 20 km wonten ing sisih kidul kitha Serang, Banten. [1] Saking asiling panaliten, boten
dipun panggihaken sujarah njeblugipun gunung karang punika. Ananging, saking data arkeologis,
gunung Karang punika dipun lebetaken dados klompok gunung stratovolkano ingkang gadhah
potensi kangge njeblug. Gunung Karang gadhah puncak ingkang dhuwuripun kirang langkung
1.778 meter saking nginggil toya laut. Gunung Karang punika misuwur kangge papan wisata ziarah
ingkang rame ing sasi- sasi tartamtu, kados ta ing sasi Mulud utawi Rabiul Awal ingkang gadhah
wisatawan ingkang ziarah inggil sanget. Padatanipun, para peziarah sami dhateng petilasan Tb Jaya
Raksa, minangka sesepuh Kerajaan Banten ingkang mapan wonten ing Desa Kaduengang. Gunung
Karang dipun sebat ugi raksasa ingkang nembe tilem kanthi pules amargi gunung Karang punika
gadhah potensi ingkang ageng kangge njeblug minangka gunung geni ingkang taksih aktif, ugi
amargi kathahipun potensi wisata ingkang dereng dipun gali kanthi maksimal.
Daya Tarik[sunting | sunting sumber]

Pamarentah Kabupaten Banten saweg ngupayakaken potensi Gunung Karang dados papan wisata
spiritual ingkang saged narik kawigatosanipun para wisatawan. Daya tarik ingkang sejatosipun
saged dados andalan saking gunung Karang punika inggih ing gunung punika wonten tigang ragam
objek kunjungan ingkang paling wigati, inggih punika Sumur pitu, kolam renang Cikoromoi, saha
pemandian toya panas Cisolong.
Wisata Cisolong
Wisata Cisolong inggih arupi pemandian toya panas kanthi wontenipun sumber mata air belerang
saking Gunung Karang piyambak, ingkang wonten ing ecamatan Kaduhejo, kanthi jarak kirang
langkung 10 km saking kitha Pandeglang.
Wisata Citaman
Nalika sampun dugi Labuan, para wisatawan saged dugi ing objek wisata Citaman. Wisata Citaman
punika inggih awujud papan pemandian alami ingkang sisan ugi dados situs arkeologi kanthi
kahanan alam ingkang sae sanget. Citaman piyambak inggih awujud kolan renang megalitik,
ingkang mapan wonten ing pinggiring Gunung Pulosari, desa Sukasaro, kecamatan Menes,
Kabupaten Pandeglang. Ing kolam renang punika wonten maneka warna watu lumpang utawi dakon
saha pecahan kramik ingkang unik. Kolam punika dipun perang dados kalih bageyan, inggih punika
ingkang sepisan kangge para tiyang kakung saha ingkang setunggal bageyan kangge tiyang estri.
Kolam Citaman punika ambanipun kirang langkung 350 m2. Nalika zaman megalitik, kolam punika
dipun ginakaken dados papan kangge nyucekaken diri saderengipun nindakaken ritual ing watu
Goong. Situs watu Goong Citaman mapan ing sisih kilen Pulosari ing bukit Ka du Gunung Pulosari.
Miturut asiling panaliten, nedahaken bilih objek situs watu Goong Citaman punika setunggal
kesatuan kompleks budaya.

Dhaptar gunung ing Indonsia

1. Mencolot munggah ^ (id)[[1]] Gunung Karang - Sang Raksasa Tidur dari Pandeglang
(dipunundhuh tanggal 12 Januari 2013)
Whitten, T; Soeriaatmadja, R. E., Suraya A. A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong
Kong: Periplus Editions Ltd. p. 92.
Gunung Kawi
Gunung Kawi
Pamandangan Gunung Kawi ing taun 1865-1872
(karya litografi lukisan dning Abraham Salm)
Gunung Kawi yaiku sawijin gunung geni kang ana ing Jawa Wtan, Indonsia, ana ing jjr
Gunung Butak.[1] Nanging nganti saiki durung ana cathetan kang nerangak yn gunung kawi kuwi
njeblug utawa mbledhos.[1] Gunung Kawi mapan ana ing sisih kulon kutha Malang, gunang kawi
uga obyek wisata kang pantes diparani nalika dolan ning Jawa wtan, amerga unik gunung kuwi.[1]
Gunung iki ndhuweni dhuwur 2,551 mter, obyek wisata iki luwih pantes dijenengi dadi "kutho ing
gunung".[1] Ing kn para wisatawan ora bakal ngrasakak sepi kaya ing gunung liyan, nanging ing
kn bakal disogati pamandangan alam kang mirip kaya ing negri tiongkok nalika jaman biyn.[1]
Sakliyan dadi papan wisata, Gunung Kawi uga dipercaya dadi papan sarana pasugihan.[2]
Ing sadawan dalan ing gunung kawi, bakal ditemokak bangunan-bangunan arsitektur khas
Tiongkok, ing kana ana kuil/klenteng panggon kanggo sembahyang aliran Kong Hu Cu.[2] Biasan
wong-wong Tionghoa mara ing kana ing dina-dina khusus kanggo ritual keagamaan kayata njaluk
kaselametan, giam si, ci suak lan sapanunggalan, nanging uga akh kang mung klncr.[2] Ing kana
uga akh panginepan utawa hotel, losmen, lan omah-omah para warga kang bisa diswa kanggo
nginep.[2]

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e (id)Gunung Kawi(27 Agustus 2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d (id)Gunung Kawi(27 Agustus 2011)
Gunung Kelud
Kelud
Gunung Kelud kanthi tlaga danau (1980)

Dhaptar
Spesial Ribu
Gunung Kelud (uga asring katulis lan kasebat Kelut ngandut arti "sapu"; jroning basa Walanda
kasebut Klut, Cloot, Kloet, utawa Kloete) yaiku gunung geni kang ana ing Provinsi Jawa Wtan,
Indonsia, kang isih aktif.[1] Gunung iki ana ing Wates antarane Kabupaten Kediri lan Kabupaten
Blitar, kira-kira 27 km sebelah wtan pusat Kutha Kediri.[1] Wiwid abad ke-15, akibat Gunung
Kelud akeh manungsa kang padha mati kira-kira luwih saka 15.000 jiwa.[1] Gunung iki mbledhos
taun 1586 korban kang mati kurang luwih 10.000 jiwa.[1]
Ing abad kaping-20, Gunung Kelud kacathet jeblug ing taun 1901, 1919 (1 Mei) Jeblugan Gunung
Kelud mateni 5000 manungsa kang dadi korban kapengkar saka 104 dusun.[2] Taun 2007 gunung iki
aktif meneh. Kuwi kang njalari para ahli gunung api ing siklus 15 taunan kanggo mbledhose gunung
iki.[2]
Aktivitas gunung iki nambah meneh ing akhir September 2007 lan isih terus nganti November taun
kang padha, ditandani karo mulai munggahe suhu banyu danau kawah, nambahe gempa tremor,
sarta malehe warna danau kawah saka warna ijo dadi warna putih.[2] Status "awas" diumumake
dening Pusat Vulkanologi dan Mitigasi Bencana Geologi wiwit 16 Oktober 2007 saengga para
pendhudhuk kang omahe cedhak saka gunung iki kudu ngungsi.[2] Nanging gunung ora sida
mbledos.[2]
Akibat aktivitas gunung kang dhuwur kuwi ana kadadeyan-kadadeyan unik lan aneh kang lagi wae
muncul kadadeyan kang kaya mangkono, yaiku uncul keluk sing warnane putih saka tengahe danau
dilanjutake karo metune kubah lava saka tengah-tengahe danau kawah wiwit tanggal 5 November
2007 lan terus nambah nganti ukurane 100m.[2] Para ahli nganggep kubah lava iki kang njalari
mampete saluran magma saengga gunung ora sida mbledos.[2] Energi mbledhose gunung mau
digunakake kanggo nyurung kubah lava sisane mbledhos taun 1990.[2]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Cathetan aktifitas Gunung Kelud
o 1.1 Njeblug taun 1901
2 Rujukan
3 Pranala njaba
4 Cathetan Suku
Cathetan aktifitas Gunung Kelud[sunting | sunting sumber]

Njeblug taun 1901[sunting | sunting sumber]
Ing taun 1901 Gunung Kelud jeblugan kadaden ing tengah wengi , 22-23 Mei 1901, kurang luwih 2
jam lan jeblugan kasusul ing wajah pajar kurang luwih jam 3 esuk.[3] Mega panas lumeber ing tlatah
Kediri. Swara jeblugan nganthi kutha Pekalongan, sawatar udan awu nganthi tlatah. Sukabumi lan
Bogor. Korban jiwa dilaporake ora kaetung karana kaganasan awan panas kang lumeber ing
sakubenge pareden kelud
Gunung Kelud 1919

Ing taun 1919 Gunung Kelud kacathet jroning laporan Carl Wilhelm Wormser (1876-1946),
pejabat Pangadilan Landraad ing Tulung Agung (mangsa kolonial Walanda), kang dadi saksi mata
bencana alam kasebut.Disebutake, ing tanggal 20 Mei 1919 , ora ana gara gita langit peteng. Ilang
srengenge ngawe kabeh kang urip dadi keweden lan gemeter . Udan awu lan watu ing mangsa iku
nimpa ing kampung sakubeng gunung kelud. Para pendhudhuk desa ing lereng pareden gunung
pada nyelametake raja brana. Lelakun lahar kang mbabat sakabehan kang ana ing lereng gunung
ngakibatake bangunan lan wit-witan. Kawah kang muntahake lahan lan awu kasertan gas racun.
Alas, lemah lan sawah katutup awu kang ndhuweni wujud werna abu-abu. [4].
Jeblugan kang ngawa bencana korban kurang luwih 5.160 jiwa , ndadekake rusak 15.000 ha lahan
tetanem karana lahar nganthi 38 km, gunung Kelud kang ndhuweni Kali Badak kang dibangun
tumuju mbendung lahar ing taun 1905[5]. Sabanjur Hugo Cool ing taun 1907 uga ditugasake
numindakake nduduk saluran utawa dalan kawah ing bageyan paraden ing sisih kulon. Usaha kang
kasil ngetukake banyu 4,3 juta meter kubik saka gunung Kelud [6].
Karana jeblugan gunung kelud ing taun 1907 banjur dibangun sistem kalinan terowongan
pambuangan banyu saka tlaga kawah dan pungksan bisa dituntaskake ing taun 1926. Sacara
kasaluruhan dibangun pitu terowongan. Ing mangsa kamardikan dibangun uga terowongan anyar
sawis jeblugan taun 1966, 45 meter ing sangisor terowongan lawas. Terowongan kang rampung
taun 1967 diwenehi jeneng Terowongan Ampera. Saluran kang ndhuweni mupangat ndhuweni
tetahanan lahar supaya lumeber lan ngawe gunung ora njeblug lan ngambat tlaga kawah bisa
ngalirake 2,5 yuta meter kubik[5].

Jeblugan Gunung Kelud ing taun 1951 kadaden tabuh 06.15 ing wayah esuk tanggal 31 Agustus
1951 kang njebabake 7 manungsa tilar donya lan ngenani 157 wong kanthi babak belur. Sawetara
jeblugan kaping papat lan ngakibatake udan watu ing sabageyan ing tlatah Margomulyo. Udan awu
kadaden jroning sajam kanthi ngerambah ing kutha Bandung provinsi Jawa Kulon.

Jeblugan ing taun 1966 kadaden ing tanggal 26 April 1966 tabuh 20.15 WIB, jeblugan kang
disernani dening lumeber lahar di sakujur kali kang ana ing paraen gunung Kelud. Nilarake donya
210 wong karana jeblugan kelud

Jeblugan gunung Kelud taun 1990 kanthi 45 dina katurut-turut, yaiku 10 Februari 1990 nganthi 13
Maret 1990. Ing mangsa jeblugan ing taun 1990 Gunung Kelud memuntahqke 57,3 yuta meter
kubik material vulkanik. Lahar njalar lan lumeber kanthi jarak 24 kilometer saka tlaga kawah lewat
11 kali kang ndhuweni hulu ing gunung kelud.
Jeblugan kang nganthi nutup terowongan Ampera kanthi muatan material vulkanik. Proses
normalisasi rampung ing taun 1994.

Ing taun 2007 jeblugan gunung Kelud ora nampakake eksplosif kayata taun-taun sadurung,
kadadean kang ana yaiku muncul kubah lava kang gedhe ing lambe kawah kelud.Kubah kang
ngembang kawiwitan 5 November 2007 hingga ndhuweni ukuran amba100 meter. Asebab
kadadean jeblugan kang dhuwur ngasilake kadadean unik jroning sajarah Kelud yaiku dadin keluk
kandel werna putih metu saka tengah tlaga kawah kang di barengi dening kawah kubah lava saka
tengah-tengah tlaga.Kahanan mengkana kacathet wiwit tanggal 5 November 2007 banjur terus
"gembangake" kanthi kawah ndhuweni ukuran amba 100 m.
Kahanan dalan Malioboro karana udan awu saka erupsi gunung Kelud 2014
Paningkatan aktivitas Gunung Kelud kawiwitan ing pungkasan taun 2013 [7]. Jroning 10 Februari
2014, Gunung Kelud diunggahake dadi status Siaga banjur Awas ing tanggal 13 Februari 2014
tabuh 21.15 diumumake status bebaya kang paling dhuwur lan wigaten, Awas (Level IV)[8],
sahingga radius 10 km saka puncak wajib dikosongake saka para manungsa utawa padunung
saubenge. Para padunung durung kober ngungsi utawa ninggalake parkampungan kanggo
ngendhani bencana njebluge gunung kelud nalika ing tabuh 22.50 kadadean jeblugan tipe eksplosif.
Erupsi tipe eksplosif kaya dening 1990 (ing taun 2007 tipe efusif, yaiku arupa miline banyu magma
) dipredhiksekake kadadean udan krikil kang akeh banget. Kahanan kaya mengkono wis dirasakake
dening warga ing tlatah Kecamatan Ngancar, Kediri, Jawa Wetan[9]. Dhaerah Wates didadekake
pangonan tumuju pangungsian warga sing ndhuweni omah utawa pamukiman kanthi jarak saka
gunung 10 kilometer saka kubah lava miturut rekomendasi saka Pusat Vulkanologi, Mitigasi, lan
Bencana Geologi (PVMBG).[10] Swara jeblugan dilapurake krungu nganti dhaerah kutha Solo lan
Yogyakarta (200 km)[11], uga Purbalingga (kurang luwih 300 km), Jawa Tengah.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
^ Mencolot munggah menyang: a b c d (id)www.kediri.go.id (Dipuntingali tanggal 3 Juli 2011)

^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h (id)Gunung Kelud (Dipuntingali tanggal 3 Juli 2011)
Mencolot munggah ^ Sejarah letusan Gunung Kelud_dipun unduh ing tanggal 15 Februari 2014
Mencolot munggah ^ Sutrisno Budiharto: [Erupsi Kelud 2014 Mirip Erupsi 1919].
^ Mencolot munggah menyang: a b Nazrul Alam Aziz. Merekayasa Gunung Kelud. Kompas 15 Okt
2007.
Mencolot munggah ^ Bambang Setiawan. Kemelut Gunung Kelud. Kompas daring edisi Senin, 30
Januari 2012 Diakses 1 Juli 2012
Mencolot munggah ^ Pra erupsi Gunung Kelud sekarang mirip 1990 & 2007
Mencolot munggah ^ Status Gunung Kelud Meningkat Jadi Awas: Daerah Merah Beradius 10
Kilometer
Mencolot munggah ^ Gunung Kelud Erupsi, Kediri Hujan Kerikil
Mencolot munggah ^ Gunung Kelud Erupsi
Mencolot munggah ^ Dentuman Kelud terdengar hingga Yogyakarta

Mdhia kagandhng Kelud ing Wikimedia Commons
Recent photos of Kelud in November 2007
Fenomena Kubah Lava Baru Gunung Kelud
Kartini
Radn Ajoe Kartini
Miyos
Jepara, 21 April 1879
Sda
Rembang, 13 September 1904
Jabatan
Garwa
Pahlawan Nasional R.I.

Raden Adipati Djajadiningrat
Raden Adjeng Kartini utawi langkung leres Raden Ajoe Kartini, (Jepara, 21 April 1879 utawi 28
Rabiul Akhir taun Jawi 1806 - Rembang, 13 September 1904), punika satunggiling pahlawan
nasional R.I. Panjenenganipun satunggiling tokoh wanita saha tokoh pendidikan Jawi. Raden
Adjeng Kartini punika asalipun saking latar priyantun Jawi. Senadyan panjenenganipun putri saking
R.M. Sosroningrat saking garwa ingkang sepuh piyambak, nanging saking garwa ampil. Kala
punika poligami punika limrah lan dipun-anggep biasa kmawon. Kartini piyambak pirsa manawi
prakawis punika ndadosaken risakipun saha pasulayan ing antawis anggota kulawargi, dados
piyambakipun mboten sarujuk. Prakawis punika amargi piyambakipun nat sinau ing sekolah
Walandi.
Radn Adjeng Kartini menika satunggaling putri saking kulawarga Bupati Jepara ingkang
dipunparingi tenger Kartini. Tanggal samangk dning bangsa Indonesia dipunpngeti dados dinten
Kartini. Kartini punika lar ingkang nomer gangsal saking Bupati Jepara. Dn pambajengipun,
R.M.Sasraningrat, panengakipun R.M.Sasrabuana, panengahipun R.A.Cakradisasra, lan
semendhinipun R.M.Sasrakartana. Radn Ajeng Kartini punika pejuang mansipasi wanita
Indonesia. Panjenenganipun ingkang sampun ngupadaya supados drajadipun wanita saged sami
kaliyan priya.
Nalika jaman semanten, tiyang stri boten kepareng sekolah kados dn priya. Menawi sampun
ngancik yuswa rumaja lan dipunanggep pantes dhaup, tiyang wadon lajeng dipunpingit.
Dipunpingit tegesipun boten pareng medal saking griya supados saged dipunwulang katrampilankatrampilan ngenani pagaweyanipun wong wadon saengga saged dados garwa ingkang sa. Adat
kados mekaten sampun limrah lan turun-tumurun ing jaman semanten. R.A.Kartini ugi dipunpingit
dening tiyang sepuhipun. Sejatosipun Kartini kepengin uwal, boten kersa dipunpingit, nanging
piyambakipun boten saged. Ing salebeting pingitan, Kartini asring ngirim layang marang kancakancanipun saengga kawruhipun ugi nambah.
Sinaosa dipunpingit Kartini ugi tansah sregep sinau kanthi buku-buku ingkang dipunbektakaken
kancanipun, Nyonya Abendanon. Saksampunipun dipingit, nalika tanggal 8 November 1903
R.A.Kartini dipundhaupaken kaliyan Raden Adipati Jayadiningrat. Sinaosa sampun dhaup,
perjuanganipun Kartini mboten mandheg malah sansaya adreng anggenipun ngangkat drajadipun
kaum wanita. Gegayuhanipun dipunsengkuyung dening garwane. Piyambakipun ngadhegake
sekolah kagem para putri ingkang kepengin ngudi ilmu. Nalika tanggal 17 September 1904
antawisipun sekawan dinten saking anggenipun kagungan putra, Ibu Kartini kapundhut ngarsaning
Gusti. Nanging, sedanipun kala wau boten ateges purnaning perjuangan emansipasi wanita.
Perjuangan emansipasi wanita terus dilakoni saengga dinten samangke wanita saged ucul saking
jiretan adat pingit. Wanita nduwe hak padha kaya hake priya. Wanita bisa sekolah lan ngudi ilmu
ing pawiyatan luhur kayadene priya.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Babad slira
2 Serat-serat
3 Pamikiran
o 3.1 Kartini lan agami
4 Buku
o 4.1 Habis Gelap Terbitlah Terang
o 4.2 Surat-surat Kartini, Renungan Tentang dan Untuk Bangsanya'
o 4.3 Letters from Kartini, An Indonesian Feminist 1900-1904
o 4.4 Panggil Aku Kartini Saja
o 4.5 Kartini Surat-surat kepada Ny RM Abendanon-Mandri dan suaminya
o 4.6 Aku Mau ...
5 Kontroversi
6 Kartini ing budaya (inter)nasional lan populr
o 6.1 Pamulyan marang Kartini
o 6.2 Film Kartini
o 6.3 Prangko Kartini
7 Ugi mangga kapurih dipunpriksani
8 Referensi
9 Sumber
10 Pranala njawi
Babad slira[sunting | sunting sumber]
RM Sosroningrat, bapanipun Kartini

Kartini miyos ing Jepara ing tanggal 21 April 1879. Panjenenangipun putri satunggaling priyantun
Jawi, Bupati Jepara, Radn Mas Sosroningrat saking garwa ampil anami Ngasirah. Ngasirah punika
larnipun Modirono utawi Ki Modirono. Miturut Pramoedya Ananta Toer, Modirono punika
satunggiling mandhor pabrik gendhis ing Mayong, Jepara.[1] Sasansipun Kartini, Ngasirah ugi
peputra Drs. R.M.P. Sosrokartono (1877-1951), kangmas Kartini ingkang misuwur dados
satunggiling ahli basa weton Universitas Leiden. Lajeng kaliyan garwa padminipun, R.M.
Sosroningrat pinaringan putra 8 malih.
Nami "Kartini" serta "Kartono" punika dipun-pendhet saking tembung "karta" utawi "karti" ingkang
tegesipun "sa", "trepti" utawi "mukti". Tembung puniki asalipun saking basa Sangskreta kta
ingkang tegesipun "suci" utawi "dinamel".
Senadyan satunggaling tiyang wadon, tiyang sepuh Kartini marengaken piyambakipun mlebet
sekolah, satunggaling sekolah Walandi. Miturut Kartini piyambak punika satunggal-tunggalipun
sekolah ing Jepara.[2] Ngantos yuswa 12 taun, Kartini saged sekolah. Wonten mriki piyambakipun
sinau basa Walandi. Ananging rikala sampun yuswa 12 taun, piyambakipun kedah manggn wonten
ing griya amargi sampun piningit.
Amargi Kartini gadhah kasagedan basa Walanda, lajeng wonten griya piyambakipun miwiti sinau
piyambak saha nyerat kaliyan rncangipun ingkang saking Walandi. Salah satunggiling inggih
punika Rosa Abendanon ingkang kathah ndukung piyambakipun.
Lajeng Kartini dipundhawuhi krama kaliyan bupati Rembang, ingkang sampun kagungan garwa
tiga.[3]. Kangg Kartini bab punika arupi satunggiling panisthan ingkang dipunadhepi kanthi tabah.
Nyatanipun ingkang garwa mboten patos awon dhumateng Kartini, lan Kartini dipunparingi
kabbasan rlatif. Ingkang garwa mangertos punapa ingkang dados gegayuhanipun Kartini, lan
Kartini dipunparingi kabbasan lan dipun paringi dhukungan kangg ngadegaken sekolah wanita
ing sisih wtan gapura kompleks kantor Kabupatn Rembang, ing satunggiling bangunan ingkang
dinten punika dipunginakaken minangka Gedhung Pramuka.
Putra kapisan lan ugi ingkang pungkasan lair ing tanggal 13 September 1904, lan sawetawis dinten
sasampunipun, Kartini sda ing yuswa 25 taun. Amargi kagigihanipun Kartini, saged
dipunadegaken satunggiling Sekolah Wanita dning Yayasan Kartini ing Semarang, wonten ing
taun 1912, lan salajengipun wonten ing Surabaya, Yogyakarta, Malang, Madiun, Cirebon lan kitha
sansipun. Nami sekolah kasebat inggih punika "Sekolah Kartini". Yayasan Kartini punika
dipunadegaken dning kulawarga Van Deventer, satunggiling tokoh Pulitik Etis.
Prsidhn Soekarno ngedalaken Kaputusan Presidhn Republik Indonesia No.108 Taun 1964,
tanggal 2 Mei 1964, ingkang netepaken Kartini minangka Pahlawan Kamardikan Nasional
sakantenan netepaken dinten klairan Kartini, tanggal 21 April, supados dipunpngeti saben taun
minangka dinten riyaya ingkang salajengipun dipunwastani pahargyan Dinten Kartini.
Serat-serat[sunting | sunting sumber]
Gambar Kartini kaliyan garwanipun R.M. Djojohadiningrat.
Komplks pasaryan R.A. Kartini
Pasaryan R.A. Kartini ing Bulu

Sasampunipun Kartini sda, Mr. J.H. Abendanon ngempalaken lan ndamel buku saking kempalan
serat-serat ingkang nat dipunkintunaken dning R.A Kartini dhumateng para rncangipun ing
Eropah. Abendanon wekdal punika mengku jabatan minangka Menteri Kabudayan, Agama, lan
Karajinan Hindhia-Walandi. Buku punika lajeng dipun paringi sesirah Door Duisternis tot Licht
ingkang tegesipun Rampung peteng, sumilak padhang. Buku kempalan serat Kartini punika
dipunterbitaken ing taun 1911. Buku punika dipuncithak kaping gangsal, lan ing cithakan ingkang
pungkasan wonten tambahan serat Kartini. Ing salebeting basa Inggris, serat-serat Kartini ugi nat
dipunterjemahaken dning Agnes L. Symmers.
Terbitipun serat-serat Kartini, satunggiling pawstri pribumi, sanget narik kawigatosan masarakat
Walanda, lan pamikiran-pamikiran Kartini wiwit ngwahi pandhangan masarakat Walanda
dhumateng pawstri pribumi ing Jawi. Pamikiran-pamikiran Kartini ingkang kasokaken ing seratseratipun ugi dados inspirasi kangg tokoh-tokoh kebangkitan nasional Indonsia.[4]
Pamikiran[sunting | sunting sumber]

Ing serat-serat Kartini kaserat pamikiran-pamikiranipun perkawis kondhisi sosial wekdal semanten,
utaminipun perkawis kondhisi pawstri pribumi. Sabagan ageng serat-seratipun isinipun keluhan
lan gugatan khususipun ingkang gegandhngan kaliyan budaya ing Jawi ingkang dipunsawang
minangka rerendheting kemajengan pawstri. Panjenenganipun pngin wanita kagungan kabbasan
nuntut lmu lan sinau. Kartini nyerat gagasan lan gegayuhanipun, kados kaserat: Zelf-ontwikkeling
lan Zelf-onderricht, Zelf- vertrouwen lan Zelf-werkzaamheid lan ugi Solidariteit. Sedaya punika
adhedhaasar Religieusiteit, Wijsheid en Schoonheid (inggih punika Katuhanan, Kawicaksanan lan
Kandahan), dipuntambah kaliyan Humanitarianisme (pari kamanungsan) lan Nasionalisme (tresna
marang praja).
Serat-serat Kartini isinipun ugi pangajeng-ajengipun kangg pikantuk pitulungan saking njawi. Ing
wekdal pitepangan kaliyan Estelle "Stella" Zeehandelaar, Kartini ndungkap pepnginan supados
saged kados kaum mudha ropah. Panjenenganipun nggambaraken kasangsaran pawstri Jawi
amargi kungkungan adat, inggih punika mboten saged bbas lenggah ing bangku sekolah, kedah
dipunpingit, dipunpalakrami kaliyan priyantun ingkang mboten dipunkenal, lan kedah purun
dipunmadu.
Pandhangan-pandhangan kritis sans ingkang dipundungkap Kartini ing serat-seratipun punika
kritik dhumateng agamanipun. Panjenenganipun nangletaken witkna ngapa kitab suci kedah
dipunlafalaken lan dipunapalaken tanpa dipunwajibaken kangg dipunpahami. Panjenenganipun
ndungkap ugi perkawis pandhangan: donya bakal langkung tentrem menawi mboten wonten agami
ingkang asring dados alesan manungsa kangg sulaya, pepisah, lan silih nyakiti. "...Agami kedah
njagi kita tinimbang ndamel dosa, nanging pinten kathahipun dosa dipundamel tiyang atas nami
agami punika..."
Kartini ugi nangletaken perkawis agami ingkang dipundadosaken pangleresan dhumateng kaum
priyantun kangg poligami. Kanggnipun Kartini, sampun cekap kasangsaran ingkang dipunalami
dning pawstri Jawi, ingkang donyanipun namung wewates tembok griya lan sumadiya ugi kangg
dipunmadu. Ing bab awal puniki.
Serat-serat Kartini kathah ndungkap perkawis alangan-alangan ingkang kedah dipunadhepi nalika
kagungan gegayuhan dados pawstri Jawi ingkang langkung majeng. Kartini kagungan rama
ingkang kagolong majeng amargi sampun nyekolahaken putri-putrinipun wadn namung dumugi
yuswa 12 taun, tetep kmawon konten kangg dumugi ing mrika katutup.
Kartini tresna sanget dhumateng ingkang rama. Nanging nyatanipun, tresnanipun dhumateng
ingkang rama kasebat ugi ing pungkasanipun dados alangan ageng kangg mujudaken
gegayuhanipun. Ingkang rama, ing serat, ugi dipundungkap bilih panjenenganipun tresna sanget
dhumateng Kartini. Panjenenganipun dipunsebataken pungkasanipun ngidinaken Kartini sinau
dados guru ing Betawi, wadn sadrngipun mboten ngidinaken Kartini kangg nglajengaken
studi ing Walanda utawi kangg mlebet sekolah kadhokteran ing Betawi.
Pepnginan Kartini kangg nglajengaken studi-utaminipun ing ropah panci dipundungkap ing
serat-seratipun. Saprangan rncang penanipun nyengkuyung lan ngupados mujudaken pepnginan
Kartini kasebat. Lan nalika pungkasanipun Kartini mbatalaken pepnginan ingkang mh mawujud
kasebat, kadungkap wontenipun kuciwaning rncang-rncang penanipun. Niyat lan rencana kangg
sinau ing Walanda kasebat pungkasanipun malih ing Betawi mawon sasampunipun dipunwejang
dning Nyonya Abendanon bilih punika ingkang paling becik kangg Kartini lan rayinipun
Rukmini.
Salajengipun, ing tengah taun 1903 nalika Kartini yuswa kirang langkung 24 taun, niyatan kangg
nglajengaken studi dados guru ing Betawi ugi pupus. Ing satunggaling serat dhumateng Nyonya
Abendanon, Kartini ndungkap mboten kagungan niyat malih amargi piyambakipun sampun badh
palakrama. "...Singkat lan cekak mawon, bilih kula mboten badh migunaaken kesempatan punika
malih, amargi kula sampun badh palakrama..." Kamangka ing wekdal punika pihak dhpartemn
pangajaran Walanda sampun mbikak kasempatan kangg Kartini lan Rukmini sinau ing Betawi.
Nalika badh palakrama, wonten wahan panilaian Kartini perkawis adat Jawi. Piyambakipun
dados langkung tolran. Panjenenganipun nganggep palakrama badh mbeta kauntungan piyambak
ing salebeting mujudaken gegayuhanipun ngadegaken sekolah kangg para pawstri bumiputra
wekdal punika. Ing serat-seratipun, Kartini nyebataken bilih ingkang garwa mboten namung
nyengkuyung gegayuhanipun kangg nuwuhakn ukiran Jepara lan sekolah kangg pawstri
bumiputra kmawon, nanging ugi dipunsebataken supados Kartini saged nyerat satunggaling buku.
Kartini lan agami[sunting | sunting sumber]

Wonten setunggal perkawis menarik bab Kartini ingkang arang dikemukakan dhumateng publik.
Ing serat ingkang dipunkintun dning R.A.Kartini tanggal 27 Oktober 1902 dhumateng nyonya
R.M.Abendanon-Mandri kados ingkang dipunamot ing buku Door Duisternis to Licht,
Terjemahan serat punika mawi basa Indonsia jaan lami kados mekaten :
"Saja ada satoe Botjah-Boedha, maka itoe ada mendjadi satoe alesan mengapa saja kini tiada
memakan barang berdjiwa.
Ketika saja masih anak-anak, saja telah dapat sakit keras, dokter-dokter tidak bisa menolong,
mereka poetoes asah. Waktoe itoe, seorang Tionghoa (seorang hoekoeman dengan siapa kita masih
anak-anak soeka bersahabatan) tawarkan dirinja boeat menolong saja. Saja poenja orang toea
menoeroet dan saja betoel-betoel djadi semboeh.
Apa jang obat-obatan dari orang-orang terpeladjar tidak mampoe, djoestroe obat-tachajoel jang
menolongnja. Ia menolong saja dengan tjoema-tjoema, saja disoeroe minoem aboe dari hioswa jang
dibakar sebagi sembah-bakti pada satoe Tepekong Tionghoa. Lantaran minoem obat itoe saja djadi
anaknja Orang Soetji itoe, Santikkong Welahan.
Pada kira-kira satoe tahoen jang laloe saja mengoenjoengi Orang Soetji itoe. Ia ada hanja satoe
Patoeng Emas jang ketjil dan siang malam dilipoeti asep hio. Bilamana ada berdjangkit wabah
penjakit heibat, patoeng ketjil ini
digotong-gotong kesana-sini dengan pake oepatjara boeat oesir pengaroeh djahat dari iblis-iblis."
Buku[sunting | sunting sumber]

Artikel utama: Daftar buku perkawis utawi dning Kartini
Wonten ngandap punika kapacak sawetawis irah-irahan buku ingkang wigatos perkawis utawi
dning Kartini. Sasampunipun serat-serat Kartini dipunterbitaken dning Abendanon, kathah
pertalan saha buku-buku komentar ingkang dipunserat perkawis Kartini.
Habis Gelap Terbitlah Terang[sunting | sunting sumber]

Taun 1922, dning Sekawan Sedhrk, Door Duisternis Tot Licht dipuncawisaken ing basa Melayu
kanthi sesirah Habis Gelap Terbitlah Terang; Boeah Pikiran. Buku puniki dipunterbitaken dning
Balai Pustaka. Armijn Pane, salah satunggaling sastrawan pelopor Pujangga Baru, kacathet
minangka salah satunggaling panerjemah serat-serat Kartini dhateng Habis Gelap Terbitlah Terang.
Panjenenganipun ugi dipunsebat-sebat minangka Sekawan Sedhrk.
Samak buku Habis Gelap Terbitalah Terang anggitan Armijn Pane

Taun 1938, buku Habis Gelap Terbitlah Terang dipunterbitaken malih ing format ingkang bnten
kaliyan buku-buku terjemahan saking Door Duisternis Tot Licht. Buku terjemahan Armijn Pane
puniki dipuncithak kaping sewelas. Sasansipun punika, serat-serat Kartini ugi nat
dipunterjemahaken dhateng basa Jawi lan basa Sundha. Armijn Pane nyawisaken serat-serat Kartini
ing format ingkang bnten kaliyan buku-buku sadrngipun. Panjenenganipun milah kempalan
serat-serat kasebat dados gangsal bab pembahasan. Pambagan kasebat panjenenganipun lampahi
kangg nedahaken wontenipun tahapan utawi wahing sikap lan pamikiran Kartini salaminipun
korespondnsi. Ing buku versi nggal kasebat, Armijn Pane ugi nyiutaken cacahing serat Kartini.
Namung wonten 87 serat Kartini ing "Habis Gelap Terbitlah Terang". Panyebab mboten
dipunamotipun sedaya serat ingkang wonten ing buku acuan Door Duisternis Tot Licht, inggih
punika wontenipun kammperan ing saprangan serat. Alesan sans inggih punika kangg njagi
lampahing carios supados kados roman. Miturut Armijn Pane, serat-serat Kartini saged dipunwaos
minangka satunggaling roman kagesangan pawstri. Puniki ugi ingkang dados salah satunggaling
panjlasan alesan serat-serat kasebat dipunwilah dados gangsal bab pambahasan.
Surat-surat Kartini, Renungan Tentang dan Untuk Bangsanya'[sunting | sunting

sumber]
Serat-serat Kartini ugi dipunterjemahaken dning Sulastin Sutrisno. Mula bukanipun Sulastin
nerjemahaken Door Duisternis Tot Licht ing Universitas Leiden, Walanda, nalika piyambakipun
nglajengaken studi ing bidang sastra taun 1972. Salah satunggaling dosen pambimbing ing Leiden
nyuwun dhumateng Sulastin supados nerjemahaken buku kempalan serat Kartini kasebat.
Pangangkahipun sang dosen inggih punika supados Sulastin saged nguwaosi basa Walandi kanthi
cekap sampurna. Salajengipun, taun 1979, mios malih satunggaling buku kanthi isi terjemahan
Sulastin Sutrisno vrsi jangkep Door Duisternis Tot Licht.
Buku kempalan serat vrsi Sulastin Sutrisno mios kanthi sesirah Serat-serat Kartini, Renungan
Perkawis lan Kangg Bangsanipun (basa Indonsia: Surat-surat Kartini, Renungan Tentang dan
Untuk Bangsanya). Miturut Sulastin, sesirah terjemahan kedahipun miturut vrsi basa Walandi,
inggih punika: "Serat-serat Kartini, Renungan Perkawis lan Kangg Bangsa Jawi". Sulastin
nganggep, senadyan kaserat Jawi, nanging ingkang dipunkersaaken dning Kartini saleresipun
inggih punika kamajengan sadaya bangsa Indonsia.
Buku terjemahan Sulastin malah kepngin nyawisaken kanthi jangkep serat-serat Kartini ingkang
wonten ing Door Duisternis Tot Licht. Sasansipun dipunterbitaken ing Serat-serat Kartini,
Renungan Perkawis lan Kangg Bangsanipun, terjemahan Sulastin Sutrisno ugi dipunpiginakaken
wonten ing buku Kartini, Serat-serat dhumateng Ny RM Abendanon-Mandri lan Garwanipun.
Letters from Kartini, An Indonesian Feminist 1900-1904[sunting | sunting sumber]

Buku ingkang terbit ing taun 2008 nanging sayektinipun disertasi saking taun 1993, puniki isinipun
terjemahan serat-serat Kartini inggih punika Letters from Kartini, An Indonesian Feminist 19001904. Penerjemahipun inggih punika Joost Cot. Piyambakipun mboten namung nerjemahaken
serat-serat ingkang wonten ing salebeting Door Duisternis Tot Licht versi Abendanon. Joost Cot
ugi nerjemahaken sedaya serat asli Kartini dhumateng Ny Abendanon-Mandri, ingkang nemb
kapanggih. Wonten buku terjemahan Joost Cot, saged dipuntemokaken serat-serat ingkang
kagolong sensitif lan mboten wonten ing salebetipun Door Duisternis Tot Licht versi Abendanon.
Miturut Joost Cot, sedaya perjuangan lan panyandhetan dhumateng Kartini sampun waktosipun
dipun bikak.
Buku Letters from Kartini, An Indonesian Feminist 1900-1904 ngamot 108 serat-serat Kartini
dhumateng Ny Rosa Manuela Abendanon-Mandri lan garwanipun JH Abendanon. Kalebet ugi 46
serat ingkang dipundamel dning Roekmini, Kardinah, Kartinah, lan Soematrie.
Panggil Aku Kartini Saja[sunting | sunting sumber]

Artikel utama: Panggil Aku Kartini Saja
Samak buku
Sansipun arupi kempalan serat, waosan ingkang langkung munjer dhumateng pamikiran Kartini
ugi nat dipunterbitaken. Salah satunggilipun inggih punika Panggil Aku Kartini Saja karya
Pramoedya Ananta Toer. Buku Panggil Aku Kartini Saja katingalipun arupi kasil ngempalaken data
saking sawetawis sumber dning Pramoedya.
Buku anggitan Pramoedya puniki ningali Kartini saking "cara ningali saking kiwa" (basa Indonesia:
sudut pandang aliran kiri). Buku puniki dipun-bikak mawi pamedharan perkawis Perang
Dipanagara utawi Perang Jawi saha dipun-tindhesipun tiyang Jawi mawi Cultuurstelsel utawi
sistm "tanempeksa" ingkang kawonten dning sistm kolonialisme saha imperialisme ingkang
nyekupung para kaum "kapitalis". Dados Kartini ing buku puniki uga dados simbul "perjuangan
kelas sosial".
Kartini Surat-surat kepada Ny RM Abendanon-Mandri dan suaminya[sunting |

sunting sumber]
Pungkasan taun 1987, Sulastin Sutrisno maringi gambaran nggal bab Kartini langkung bukunipun
Kartini Surat-surat kepada Ny RM Abendanon-Mandri dan suaminya. Gambaran sadrngipun
langkung kathah kawangun saking kempalan serat ingkang dipunserat dhumateng Abendanon, lan
dipunterbitaken minangka Door Duisternis Tot Licht. Wonten ing buku nggal punika, Kartini
dipunwujudaken minangka pejuang emansipasi. Ing salebeting kempalan punika, serat-serat Kartini
tansah dipunpunggel bagan wiwitan lan pungkasan. Kamangka, bagan punika nedahaken
kamesraan Kartini dhumateng Abendanon. Kathah bab sans ingkang dipunmunculaken malih
dning Sulastin Sutrisno.
Aku Mau ...[sunting | sunting sumber]

Satunggiling buku kempalan serat dhumateng Stella Zeehandelaar periode 1899-1903
dipunterbitaken kangg mngeti 100 taun wafatipun Kartini. Isinipun nedahaken wajah sans
saking Kartini. Koleksi serat Kartini punika dipunkempalaken dning Dr Joost Cot, lajeng
dipunterjemahaken kanthi irah-irahan Aku Mau ... Feminisme dan Nasionalisme. Surat-surat
Kartini kepada Stella Zeehandelaar 1899-1903.
"Aku Mau ..." punika motonipun Kartini. Ungkapan ingkang namung sapenggal punika saged
makili sosok ingkang mboten nat katingal nanging tansah dados bahan wicanten. Kartini gadhah
pamikiran ingkang wiyar, ing antawisipun bab sosial, budaya, agama, ugi bab korupsi.
Kontroversi[sunting | sunting sumber]

Wonten sawetawis priyantun ingkang mangu-mangu bab leres utawi mbotenipun serat-serat Kartini.
Wonten ingkang nganggep yn J.H. Abendanon, Menteri Kebudayaan, Agama, lan Kerajinan
wekdal punika, ngrkayasa serat-serat Kartini. Kasujanan punika muncul awit buku Kartini terbit
wekdal pamarntahan kolonial Walandi nemb ngayahi pulitik etis ing Hindia Walandi, lan
Abendanon kalebet ingkang gadhah kepentingan lan ndhukung pulitik etis. Ngantos sapriki
sabagan ageng naskah asli serat inggih drng dipunsumurupi kawontenanipun. Miturut almarhum
Sulastin Sutrisno, tapak katurunan J.H. Abendanon inggih sesah dipunlacak dning Pamarntah
Walandi.
Panetepan tanggal klairan Kartini minangka dinten ageng (riyadi) ugi dados dhiskusi. Phak
ingkang kirang sarujuk, ngusulaken supados mboten namung mahargya Dinten Kartini kmawon,
nanging ugi mahargya sakantenan kaliyan Dinten Ibu wonten ing tanggal 22 Desember.
Alesanipun inggih punika supados mboten pilih kasih kaliyan pahlawan-pahlawan wanita Indonsia
sansipun, amargi taksih wonten pahlawan wanita sans ingkang mboten kawon kaliyan Kartini
kados ta Dewi Sartika lan sansipun.[5] Miturut pamanggih punika, tlatah perjuangan Kartini
namung wonten ing Jepara lan Rembang kmawon, Kartini ugi mboten nat manggul sanjata
nglawan panjajah. Ugi taksih wonten sawetawis alesan sansipun.
wodn ingkang sarujuk malah mratlakaken yn Kartini mboten namung minangka tokoh
mansipasi wanita ingkang ngangkat derajat kaum wanita Indonsia kmawon, nanging minangka
tokoh nasional ingkang tegesipun, kanthi ide lan gagasan pembaruanipun kasebat panjenenganipun
sampun berjuang kangg kepentingan bangsanipun. Cara pikiripun ugi sampun nglingkup
perjuangan nasional.
Kartini ing budaya (inter)nasional lan populr[sunting |

sunting sumber]
Pamulyan marang Kartini[sunting | sunting sumber]
Kartini ing arta Rp. 10.000 wedalan taun 1985

Sasansipun dados Pahlawan Nasional R.I., Kartini dipunpngeti werni-werni caranipun.
Piyambakipun nat diagem ing arta Rupiah Indonesia kaping kalih. Ingkang sepindhah wonten ing
taun 1952 lan ingkang kaping kalih wonten ing taun 1985.
Lajeng ing mh sedaya kitha ing Tanah Jawa lan Indonsia sacara umum mesthi wonten mergi
ingkang kawastanan "Jalan Kartini".
Malahan ing negari Walandi wonten bebungah pamarntah Walandi anami Kartini prijs. Kartini
wonten ing Walandi tansah dipunugemi minangka satunggiling pejuang mansipasi ing HindiaWalandi wiwit jaman rumiyin ngantos sapriki. Pamarntah dharah gemeente Den Haag ing taun
2007 malah nyawisaken Kartini prijs tumrap sawenh tiyang utawi organisasi ing Den Haag,
ingkang berjuang ing babagan mansipasi ala Kartini rumiyin. Sayektinipun Kartini prijs utawi
"Bebungah Kartini" punika sampun ditetepaken dning satunggiling komisi. Kartini prijs punika
kajengipun kangg para tokoh wanita manca ingkang saged mansipasi.[6] Kartini prijs taun 2007
punika dipunanugrahaken dhumateng satunggiling wanita Maroko ingkang anami Rahma El
Hamdaoui, ingkang berjuang mbla mansipasi ing Schilderswijk, Den Haag.[7]
Film Kartini[sunting | sunting sumber]

Ing taun 1984 dipundamel film asirah R.A. Kartini ingkang dipunsutradarani dning Sjumandjaja.
Para paraga ing film puniki antawisipun Jenny Rachman (Kartini), Nani Widjaya, Bambang
Hermanto, lan Adi Kurdi. Film ingkang dipunsutradarani tokoh wedalan Moskwa puniki astamiwa
amergi migunakaken tigang basa: basa Jawi, basa Walandi, saha basa Melayu/Indonsia.
Prangko Kartini[sunting | sunting sumber]
Minangka salah satunggilipun pamulyan dhumateng R.A. Kartini saking pamarntah negari
Indonsia ugi nat dipunwujudaken arupi gambar prangko. Prangko ingkang gadhah nominal aregi
satunggal atus rupiah punika dipunwedalaken taun 1979, kangg mngeti tanggap warsa kaping
satunggal atus dinten kalairan R.A. Kartini ing taun 1879. Wonten ing latar wingking prangko
punika kagambaraken rupi-rupi kagiatan wanita Indonsia, ing antawisipun wonten ing babagan
kasenian (angklung) sarta panampilan ngagem busana nasional lan busana modrn, kangg
nggambaraken kamajengan ingkang dados panggayuhipun R.A. Kartini lan para wanita sansipun.
Ugi mangga kapurih dipunpriksani[sunting | sunting sumber]

Lagu Ibu Kita Kartini
Dewi Sartika
Daftar buku perkawis utawi dning Kartini

1.
2.
Mencolot munggah ^ Pramoedya (2003:44, 47)
3.
4.
5.
6.
7.
Mencolot munggah ^ Answer.com: Biography: Raden Ajeng Kartini
Mencolot munggah ^ Miturut Pramoedya punika mboten leres, sayektinipun wonten sekolah sans malih, sekolah Melayu ingkang dipun-bikak
ing taun 1849, lajeng sekolah punika dipun-tutup ing taun 1899.
Mencolot munggah ^ TokohIndonesia.com: Raden Ajeng Kartini (1879-1904) Pejuang Kemajuan Wanita
Mencolot munggah ^ J. Taylor, Kartini in her historical context (BKI 1989)
Mencolot munggah ^ http://zbs.denhaag.nl/internet?oid=81791 Ing basa Walanda
Mencolot munggah ^ http://www.denhaag.nl/smartsite.html?id=55075 Situs wb resmi gemeente Den Haag.
Sumber[sunting | sunting sumber]

(en) Jean Gelman Taylor, 1989, 'Kartini in her historical context', ing Bijdragen tot de
taal-, land- en volkenkunde, ISSN 0006-2294, 145:295-307
(id) Pramoedya Ananta Toer, 2003, Panggil Aku Kartini Saja. Jakarta:Lentera Dipantara
ISBN 979-97312-11-6
Pranala njawi[sunting | sunting sumber]

Wikiquote anggadhahi kolksi kutipan ingkang magepokan kaliyan:
Kartini
Pirsani galeri bab Kartini ing Wikimedia Commons.

(id) Pejuang Kemajuan Wanita, tokohindonesia.com
(nl) kartini.info
(nl) Biografie van Abendanon, Jacques Henrij
(en) Bali Directory:R.A. Kartini, Indonesias Leading Feminist of Womens Emancipation
(en) Indonesia and the Dutch 1800-1950
Soeharto
Jend. Besar TNI Purn. H.M.
Soeharto
Presiden Indonesia ke-2

Mangsa jabatan
12 Maret 1967 21 Mei 1998 (31 tahun)
Pejabat
sadurung
Soekarno
Pengganti
Bacharuddin Jusuf Habibie
Menteri Pertahanan ke-14

Mangsa jabatan
28 Maret 1966 17 Oktober 1967
Pejabat
sadurung
A.H. Nasution
Mangsa jabatan
17 Oktober 1967 28 Maret 1973
Pengganti
Lair
Maraden Panggabean
8 Juni 1921
Kemusuk, Bantul, Yogyakarta,
Hindia Belanda
Tilar donya
27 Januari 2008 (umur 86)

Jakarta, Indonesia
Kabangsan
Indonesia
Partai pulitik
Pasangan
Anak
Golkar
Tien Soeharto
Siti Hardijanti Rukmana (Tutut)
Sigit Harjojudanto (Sigit)
Bambang Trihatmodjo (Bambang)
Siti Hediati Hariyadi (Titiek)
Hutomo Mandala Putra (Tommy)
Siti Hutami Endang Adiningsih
(Mamiek)
Profsi
Tentara
Agama
Islam
Tapak asma
Jenderal Besar Purnawirawan Soeharto, (diwaca: Suharto), utawa kang dikenal kanthi jeneng
Haji Muhammad Soeharto utawa Pak Harto (lair ing Dusun Kemusuk, Dsa Argamulya,
Kecamatan Sedayu, Kabupatn Bantul, 8 Juni 1921 - Jakarta Kidul, 27 Januari 2008) yaiku
Prsidhn Indonesia sing kaping loro sawis Soekarno. Ing mancanegara dhwek dikenal kanthi
sebutan The Smiling General (basa Jawa: Jenderal kang msm) amarga dhwk asring msm
ing sangarep wartawan saben acara kang resmi.
Sadurunge dadi prsidhn dhwk dadi pimpinan militr nalika jaman Jepang lan Walanda, kanthi
pangkat Mayor Jendral. Sawis tanggal 30 September, Soeharto nyebutake PKI iku kudu
diresikake, lan dhwk dadi pimpinan oprasiiku. Operasi iki ngentkak 500.000 nyawa.[1]
Dhwk dadi prsidhn sawise Supersemar kang dadi kontrovrsial ing masyarakat, ing tanggal 12
Maret 1967. Nalika iku dheweke dadi Pejabat Sementara Presidhn lan dipilih dadi Prsidn ing
tanggal 21 Maret 1967 dning Majelis Permusyawaratan Rakyat Sementara.
Jndral Soeharto dipilih dening Majelis Permusyawaratan Rakyat ing taun 1973, 1978, 1983, 1988,
1993, lan 1998. Ing taun 1998, dhwk mundur saka prsidhn ing tanggal 21 Mei taun 1998,
bebarengan karo prastawa Geger Mei 1998. Dhwke dadi prsidhn paling suw ing Indonsia.
Sawis Soeharto lengser saka prsidhn, nganti saiki isih akh kang diperkarakak. Nalika Orde
Baru, jaman Soeharto mimpin akh pembangunan kang ndadkak majun negara kang ayem,
ekonomi maju lan infrastruktur. Soharto uga matesi warganegara Indonsia keturunan Tionghoa,
nguwasani Timor Timur, lan dianggep dadi rzim paling korupsi kanthi $AS 15 miliar tekan $AS
35 miliar.[2] Usaha kanggo nggawa Soeharto ing pengadhilan ora kasil amarga lara. Amarga lara,
Soeharto kapundhut ing Jakarta tanggal 27 Januari 2008.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Keluwarga
2 Kauripane lan sekolah
3 Urip ing militr
4 Dadi Prsidhn
5 Mundhun saka Keprsidhnnan
6 Ngupadaya kahanan kang lagi krisis lan anan oposisi
7 Uga pirsani
8 referensi
Keluwarga[sunting | sunting sumber]
Soeharto lan kulawargan

Jndral Soeharto dhaub karo Ibu Tien ing Solo nalika tanggal 26 Desember 1947, lan nduwni putra
cacahe nem, yaiku Sigit Harjojudanto, Siti Hardijanti Rukmana (Tutut), Bambang Trihatmodjo, Siti
Hediati Hariyadi (Titiek), Hutomo Mandala Putra (Tommy), kaliyan Siti Hutami Endang
Adiningsih (Mamiek).
Kauripane lan sekolah[sunting | sunting sumber]

Nalika tanggal 8 Juni 1921, Sukirah nglairake anak lanang ing omah biyasa ing Dhusun Kemusuk,
Dsa Argomulyo, Kecamatan Sedayu, Bantul, Yogyakarta. Lair Soeharto dirwangi dning
dhukun bayi kang asman Mbah Kromodiryo, adhine simbahe Sakirah, Mbah Kertoirono. Dning
bapak, Kertoredjo aliyas Wagiyo aliyas Panjang aliyas Kertosudiro bayi lanang iki diwnhi
jeneng Soeharto. Dhwk iku anak nomer telu saka Kertosudiro karo Sukirah. Karo bojo sing
pisanan, Kertosudiro ngasilake anak loro. Kertosudiro lan Sukirah ora suwe banjur pegatan saka
lair Soeharto. Sukirah nikah menh karo Pramono lan dikaruniai anak pitu, salah sijine
Probosutedjo.
Durung genep 40 dina, Soeharto digawa menyang omah Mbah Kromo, amarga ibune lara lan ora
isa nyusoni. Awit cilik Soeharto dimong dening Mbah Kromo. Disinauni ngadek, mlaku, mlayu, lan
dolanan ing sawah. Soeharto asring dijak Mbah Kromo ing sawah. Ing sawah Soeharto uga seneng
nalika diajak Mbah Kromo ing sawah, apa manh nalika Mbah Kromo lagi ngluku lan mecuti
kebon. Awit saka kono Soehaarto sinau dadi pemimpin. Saliyan iku Soeharto uga seneng golk
welut, keck dolanan banyu.
Nalika gedh Soeharto urip bareng mbahe lanang, Mbah Atmosudiro, bapak ibun. Soeharto
sekolah nalika umur wolung taun, nanging asring ngalh sekolah. Wiwitan ing SD Desa Puluhan,
Godan. Banjur ngalh ing SD Pedes (Yogyakarta) amarga bapak lan ibu tirin, Pramono pindah
omah ing Kemusuk Kidul. Kertosudiro banjur mindhah Soeharto ing Wuryantara, Wanagiri, Jawa
Tengah. Soeharto dititipak ing omah bulik kang nikah karo mantri tani jeneng
Prawirowihardjo.[3] Soeharto ditampa minangka putra paling tuwa. Soeharto banjur disekolahak.
Soeharto seneng tetanen wiwit urip ing Wuryantara, lan asring diwarahi Pak Lik sing dadi mantri
tani. Bali sekolah, Soeharto sinau ngaji ing langgar karo kanca-kancan tekan wengi. Saliyan iku
dhwk melu Hizbul Wathan. Ing kono Soeharto wiwit kenal Raden Ajeng Kartini lan Pangran
Dipanegara saka koran tekan dsa. Sawis lulus saka (SR) patang taun, Soeharto disekolahake ing
Wonogiri. Sawis umur 14 taun, Soeharto urip ing omah Hardjowijono. Pak Hardjowijono iku
kancane bapak.
Amarga asring diajak, Soeharto ngrewangi Kiyai Darjatmo nggaw resp obat tradhisional kanggo
ngobati wong lara. Soeharto bali ing Kemusuk, lan nerusake sekolahe ing Sekolah Menengah
Pertama Muhammadiyah ing Yogyakarta. Ing sekolahan kasebut para siswane entuk nggunakake
sarung lan tanpa nganggo sepatu, utawa dintuk nggunakak sandhal.
Ssawis lulus SMP, Soeharto kepingin nerusak ing SMA nanging, kahanan konomin ora
ndhukung. Banjur Soeharto mbalik ing omah bulik ing Wuryantara. Ing kono dhwk kerja ing
Bank Desa (Volk-bank). Ora suw anggon kerja banjur Soeharto metu.
Nalika taun 1942, Soeharto maca ana selksi murid Koninklijk Nederlands Indisce Leger (KNIL).
KNIL iku tentara kerajaan Belanda. Dhwk ndhaftar lan ketampa. Dhwk wis tau dadi srsan
nalika Walanda nyerah marang Jepang. Sersan Soeharto banjur mbalik ing Dhusun Kemusuk. Saka
kono Soeharto miwiti urip ing militr.
Urip ing militr[sunting | sunting sumber]

Tanggal 1 Juni 1940, Soeharto ditampa minangka murid ing sekolah militr ing Gombong, Jawa
Tengah. Sasuwne nem sasi ngalkoni sinau dhasar militr, dhwk lulus minangka lulusan paling
apik, lan olh pangkat kopral. Dhwk dadi prajurit pilihan lan teldhan ing Sekolah Bintara,
Gombong lan resmi dadi anggot TNI tanggal 5 Oktober 1945.
Dhwk melu anggota pasukan kolonial Belanda, KNIL. Nalika Perang Donya II taun 1942,
Soeharto dikirim ing menyang Bandung dadi tentara cadhangan ing Markas Besar Angkatan Darat
seminggu. Sawis pangkat dadi sersan tentara KNIL, Soeharto banjur dadi komandhan peleton,
komandan kompi ing militer kang dipimpin Jepang kang dikenal minangka PETA, komandan
resimen kanthi pangkat mayor, lan komandan batalyon kanthi pangkat letnan kolonel.
Sawis Perang Kamardhikan rampung, Soeharto dadi Komandan Brigade Garuda Mataram kanthi
pangkat letnan kolonel. Soeharto mimpin Brigade Garuda Mataram ing operasi mungsuh
pemberontak Andi Azis ing Sulawesi. Banjur Soeharto dipilih minangka Komadan APRIS
(Angkatan Perang Republik Indonesia Serikat) Sektor Kutha Makasar kang nduweni kewajiban
ngamanke kutha saka mantan KNIL/KL.
Nalika tanggal 1 Maret 1949, Soeharto melu oprasi kang kasil ngrebut kutha Yogyakarta suwn
nem jam. Usul iku saka Sri Sultan Hamengkubuwono IX marang kepada Panglima Besar
Soedirman yen Brigade X kang dipimpin dning Letkol Soeharto supaya enggal nyerang
Yogyakarta lan nguwasai kutha kasebut suwn nem jam kanggo mbuktkak yn Republik
Indonesia isih ana.
Nalika umur 32 taun, Soeharto dipindhah ing Markas Divisi lan diangkat dadi Komandan Resimen
Infenteri 15 kanthi pangkat letnan kolonel (1 Maret 1953). Nalika tanggal 3 Juni 1956, Dhwk
diangkat dadi Kepala Staf Panglima Tentara lan Teritorium IV Diponegoro ing Semarang. Saka
Kepala Staf, Soeharto diangkat dadi pejabat Panglima Tentara lan Teritorium IV Diponegoro.
Tanggal 1 Januari 1957, pangkat dadi kolonel.
Soeharto uga wis tau dipecat Jenderal Nasution saka Pangdam Diponegoro.[4] Kedadyan kasebut
nalika tanggal 17 Oktober 1959.[4] Soeharto dipecat amarga nggunakak jabatan kanggo nggolk
dhuwit kanggo awak dhw kanthi cara njaluk dhuwit marang perusahaan ing Semarang.[4] Banjur
Soeharto dipindhahak ing Sekolah Staf lan Komando Angkatan Darat (SESKOAD) ing Bandung,
Jawa Kulon. Nalika umur 38 taun, Soeharto melu kursus C SSKAD (Sekolah Staf dan Komando
AD) ing Bandung lan pangkat mundhak dadi brigadir jenderal nalika 1 Januari 1960. Banjur
Soeharto diangkat dadi Deputi I Kepala Staf Angkatan Darat nalika umur 39 taun.
Nalika 1 Oktober 1961, Soeharto nduw jabatan rangkep, yaiku Panglima Korps Tentara I Caduad
(Cadangan Umum AD) lan Panglima Kohanudad (Komando Pertahanan AD). Nalika taun 1961
Soeharto oleh tugas dadi Atase Militer Rpublik Indonsia ing Beograd, Paris (Prancis), lan Bonn
(Jerman). Ing umur 41 taun, pangkat mundhak dadi mayor jenderal (1 Januari 1962) lan dadi
Panglima Komando Mandala Pembebasan Irian Barat lan ngrangkep dadi Deputi Wilayah
Indonsia Wtan ing Makasar. Bali saka Indonsia Wtan, Soeharto kang wis munggah pangkat
dadi mayor jenderal, ditarik bali ing markas ABRI dning Jenderal A.H. Nasution. Ing taun 1962,
Soeharto diangkat minangka Panglima Komando Cadangan Strategis Angkatan Darat (Kostrad)
nganti 1965.
Nalika tanggal 2 Januari 1962, Brigadir Jenderal Soeharto diangkat dadi Panglima Komando
Mandala Pembebasan Irian Barat. Mayor Jenderal Soeharto dilantik minangka Menteri Panglima
Angkatan Darat lan diwnhi tugas supaya numpes Partai Komunis Indonesia (PKI) lan antekanteke. Sawis diangkat dadi Panglima Komando Strategis Angkatan Darat (Kostrad) nalika tanggal
1 Mei 1963, Soeharto ngedekak Komando Operasi Pemulihan Keamanan lan Ketertiban
(Kopkamtib) kanggo ngimbangi G-30-S kang ggr 1 Oktober 1965. Tanggal 3 Oktober 1965,
Mayjen Soeharto diangkat dadi Panglima Kopkamtib.
Dadi Prsidhn[sunting | sunting sumber]

Nalika tanggal 1 Oktober 1965, ggr perkara G-30-S/PKI. Soeharto dadi pimpinan Angkatan
Darat. Saliyan dadi Pangad, Jenderal Soeharto uga diangkat dadi Pangkopkamtib dning Presiden
Soekarno. Sasi Maret 1966, Jenderal Soeharto nampa Layang Prntah Sewelas Maret saka Presiden
Soekarno lantaran jenderal Basuki Rachmat, Amir Machmud, lan M Yusuf. Isin Supersemar yaiku
menehi kuwasa marang Soeharto kanthi atas nama Prsidhn/Panglima Tertinggi/Panglima Besar
Revolusi supaya ngamanake kabeh bageyan kanggo gawe ayem pamarintahan lan mlakun
revolusi. Tugas, mbalikak ayem lan tentrem lan gawe ayem ajaran Bung Karno.[5] Sedina
sawis prastawa sipersemar, 12 Maret 1966, Menpangad Letjen Soeharto mbubarak PKI lan
mutusk yn PKI dilarang ing Indonsia.
Marga kahanan politik kang rusuh, amarga ggr G-30-S/PKI, sidang Istimewa MPRS, Maret 1967,
milih Pak Harto minangka Prsidhn. Soeharto dadi Prsidhen RI kapindho, nalika sasi Maret 1968.
Pak Harto dadi prsidhn kurang luwih telung puluh taun, utawa kaping nem mngliwati Pemilu.
Soeharto mundur saka prsidhn tanggal 21 Mei 1998.[5]
Jnderal Soeharto dadi prsidhn tanggal 12 Maret 1967 sawis laporan pertanggungjawaban
Prsidhn Soekarno (NAWAKSARA) ora ditampa dening MPRS. Banjur Soeharto dadi prsidhn
lantaran asil Sidhang Umum MPRS (Tap MPRS No XLIV/MPRS/1968) tanggal 27 Maret 1968.
Saliyan iku dhwk uga ngrangkep jabatan dadi dadi Mentri Pertahanan/Keamanan. Awit tanggal
1 Juni 1968 diarani Orde Baru. Susunan kabint kang diumumk tangal 10 Juni 1968 diarani
Kabint Pembangunan kang nggaw program Rencana Pembangunan Lima Tahun I. Nalika tanggal
15 Juni 1968, Presiden Soeharto mbentuk Tim Ahli konomi Prsidhn, Prof Dr Widjojo
Nitisastro, Prof Dr Ali Wardhana, Prof Dr Moh Sadli, Prof Dr Soemitro Djojohadikusumo, Prof Dr
Subroto, Dr Emil Salim, Drs Frans Seda, dan Drs Radius Prawiro.
Nalika tanggal 3 Juli 1971, prsidhn nglantik 100 anggota DPR saka Angkatan Bersenjata lan
mnhi 9 kursi wakil Propinsi Irian Kulon kanggo wakil saka Golkar. Sawis isa nggandhng partai
politik Soeharto kepilih dadi Prsidhn lantaran Sidhang Umum MPR (Tap MPR No
IX/MPR/1973) tanggal 23 Maret 1973. Ing jabatan sing kapindho, Sri Sultan Hamengku Buwono
IX dipilih dadi wakil prsidhn.
Nalika umur 55 taun, Soeharto wis wayah pnsiun saka militer (Keprres No 58/ABRI/1974). Ing
wayah iku Soeharto wis dadi panguwasa. Sawis dadi panguwasa Soeharto mulai nglakokak
tumindak kang ngetokak kekuwatan. Nalika 20 Januari 1978, Prsidn Soeharto nglarang
nerbitak pitu kalawarti, yaiku Kompas, Sinar Harapan, Merdeka, Pelita, The Indonesian Times,
Sinar Pagi, lan Pos Sore.
Nalika tangal 22 Maret 1978, Soeharto dilantik menh dadi prsidhn kang kaping telu lan Adam
Malik kang dadi wakil prsidhn. Sidhang Umum MPR 1 Maret 1983 mutusak yn Soeharto dadi
prsidhn kang kaping papat lan Umar Wirahadikusumah minangka wakil prsidhn. Lantaran Tap
MPR No V taun 1983, MPR ngangkat Soeharto minangka Bapak Pembangunan Republik
Indonsia. Nalika 16 Maret 1983, Prsidhn Soeharto gaw wara-wara susunan Kabint
Pembangunan IV kang isin ana 21 mentri, 3 mentri koordinator, menteri muda 8, lan pejabat
satingkat mentri 3. Nalika 1 Januari 1984, Prsidhn Soeharto ngisi formulir arep dadi anggota
Golkar lan wiwit iku dhwk dadi anggota Golkar.
Mundhun saka Keprsidhnnan[sunting | sunting sumber]

Taun 1997, miturut Bank Dunia, 20 tekan 30% dhuwit kanggo mbangun Indonsia disalahgunak.
Krisis finansial Asia ing taun kasebut ndadkak Soeharto kudu utang lan kudu dipriksa dening
IMF.
Sanajan dhwk wis ora kepingin menh dadi prsidhn ing priode 1998-2003, nanging Soeharto
tetep kapilih dadi prsidhn dening parlemn ing sasi Maret 1998. Bareng ana kedadan
demonstrasi, rerusuh, kahanan politik lan militr, lan pucuk nalika gedhung DPR/MPR RI
dikuwasani dening para dhmonstran, Prsidhn Soeharto mundur tanggal 21 Mei 1998. Wakil
Prsidhn Rpublik Indonsia, B.J. Habibie, nggantni dadi Prsidhn.
Ing Credentials Room, Istana Merdka, dalan Medan Merdeka Utara, Jakarta, Prsidhn Soeharto
maca pidhato pungkasankang isin kaya mangkn:
Sejak beberapa waktu terakhir, saya mengikuti dengan cermat perkembangan situasi
nasional kita, terutama aspirasi rakyat untuk mengadakan reformasi di segala bidang
kehidupan berbangsa dan bernegara. Atas dasar pemahaman saya yang mendalam
terhadap aspirasi tersebut dan terdorong oleh keyakinan bahwa reformasi perlu
dilaksanakan secara tertib, damai, dan konstitusional.
Demi terpeliharanya persatuan dan kesatuan bangsa serta kelangsungan
pembangunan nasional, saya telah menyatakan rencana pembentukan Komite
Reformasi dan mengubah susunan Kabinet Pembangunan VII. Namun demikian,
kenyataan hingga hari ini menunjukkan Komite Reformasi tersebut tidak dapat
terwujud karena tidak adanya tanggapan yang memadai terhadap rencana
pembentukan komite tersebut.
Dalam keinginan untuk melaksanakan reformasi dengan cara sebaik-baiknya tadi,
saya menilai bahwa dengan tidak dapat diwujudkannya Komite Reformasi, maka
perubahan susunan Kabinet Pembangunan VII menjadi tidak diperlukan lagi.
Dengan memperhatikan keadaan di atas, saya berpendapat sangat sulit bagi saya
untuk dapat menjalankan tugas pemerintahan negara dan pembangunan dengan baik.
Oleh karena itu, dengan memperhatikan ketentuan Pasal 8 UUD 1945 dan secara
sungguh-sungguh memperhatikan pandangan pimpinan DPR dan pimpinan fraksifraksi yang ada di dalamnya, saya memutuskan untuk menyatakan berhenti dari
jabatan saya sebagai Presiden RI terhitung sejak saya bacakan pernyataan ini pada
hari Kamis, 21 Mei 1998.
Pernyataan saya berhenti dari jabatan sebagai Presiden RI saya sampaikan di
hadapan saudara-saudara pimpinan DPR dan juga adalah pimpinan MPR pada
kesempatan silaturahmi. Sesuai Pasal 8 UUD 1945, maka Wakil Presiden RI, Prof. Dr.
Ing. BJ Habibie yang akan melanjutkan sisa waktu jabatan Presiden/Mandataris MPR
1998-2003. Atas bantuan dan dukungan rakyat selama saya memimpin negara dan
bangsa Indonesia ini saya ucapkan terima kasih dan minta maaf bila ada kesalahan
dan kekurangan-kekurangannya semoga bangsa Indonesia tetap jaya dengan
Pancasila dan UUD 1945.
Mulai hari ini pula Kabinet Pembangunan VII demisioner dan kepada para menteri
saya ucapkan terima kasih. Oleh karena keadaan tidak memungkinkan untuk
menyelenggarakan pengucapan sumpah di hadapan DPR, maka untuk menghindari
kekosongan pimpinan dalam menyelenggarakan pemerintahan negara, kiranya
saudara wakil presiden sekarang juga akan melaksanakan sumpah jabatan presiden di
hadapan Mahkamah Agung RI.
Sawis nglakoni sumpah jabatan, BJ Habibie resmi dadi Prsidhn ka-3 RI. Ora suw Mentri
Pertahanan Keamanan kang ngrangkep Panglima ABRI Jndral TNI Wiranto nguda rasa yn:
pertama, memahami situasi yang berkembang dan aspirasi masyarakat, ABRI
mendukung dan menyambut baik permintaan berhenti Bapak Soeharto sebagai

Presiden RI serta berdasarkan konstutusi mendukung Wakil Presiden Bapak BJ
Habibie sebagai Presiden RI.
Kedua, ABRI yang tetap kompak dan satu berharap dan mengajak kepada seluruh
rakyat Indonesia untuk menerima kehendak pribadi Presiden Soeharto tersebut yang
telah sesuai dengan konstitusi, yakni Pasal 8 UUD 1945. Ketiga, dalam hal ini, ABRI
akan tetap berperan aktif guna mencegah penyimpangan dan hal-hal lain yang dapat
mengancam keutuhan bangsa.
Keempat, menjunjung tinggi nilai luhur budaya bangsa, ABRI akan tetap menjaga
keselamatan dan kehormatan para mantan Presiden/Mandataris MPR termasuk Bapak
Soeharto beserta keluarganya. Kelima, ABRI mengajak semua pihak agar bersikap
tenang, mencegah terjadinya kerusuhan dan tindak kekerasan yang akhirnya akan
merugikan masyarakat sendiri.
Ngupadaya kahanan kang lagi krisis lan anan oposisi[sunting

| sunting sumber]
Pidhato Prsidhn Soeharto tanggal 21 Mei 1998

Krisis monetr kang lagi usum ing Asia ing taun 1997 uga dirasakak Indonsia. Krisis iku uga
kena ing bidhang konomi. Tanggal 8 Oktober 1997, Prsidhn njaluk tulung ing IMF lan Bank
Dunia kanggo ngurangi krisis. Prsidhn njaluk supaya warga masarakat ora bingung lan sabar
ngadhepi krisis monetr (29 November 1997).
Ing kahanan krisis kang tambah ngrekasak warga masarakat, akh kang padha nganakak prots
marang Prsidhn. Tanggal 10 Maret 1998, MPR gaw keputusan nganggkat Soeharto dadi
prsidhn kang nomer pitu. Ing taun iki kang dadi wakil Prof Ing BJ Habibie. Tanggal 17 Maret
1998, Soeharto menehak gajin kanggo ngurangi rekasan warga amerga krisis moneter. Saliyan
iku uga dhwk njaluk para mentri supaya gaji pokok diwnhak kanggo ngurangi rekasan
warga amerga krisis moneter.
Ngadhepi tuntutan supaya dhwk mundur saka Prsidhn, tanggal 1 Mei 1998, Soeharto ngendika
rformasi disiyapak wiwit taun 2003. Nalika ing Mesir tanggal 13 Mei 1998, Prsidhn Soeharto
gelem mundur yn pancn rakyat Indonsia njlauk dhwk mundur. Sewelas mentri bidhang
konomi lan indhustri (ekuin) Kabint Pembangunan VII mundur awit tanggal 20 Mei 1998. Krisis
konomi nggaw kahanan ing pamarintah kang dipimpin dhwk kocar-kacir.
70 dina sawis dilantik dadi Prsidhn kaping pitu Soeharto mundur saka jabatan. Prsidhn
Soeharto mudhun tanggal 21 Mei 1998. Pas jam 09.00 WNIKB (Wekdal Nuswantara Irng Kiln),
Soeharto mudhun saka jabatan minangka prsidhn. Nalika iku acara televisi nyiarak kadadyan
iku.
Tanggal 12-20 Mei 1998 dadi dina-dina kang nemtokak marang nasib jabatan Prsidhn
Indonsia. Mahasiswa kang prots nyebar ing saben dharah ing Indonsia. Mahasiswa Trisaksi,
Jakarta nganakak dhmo mlaku tumuju Gedhung MPR/DPR kang. Tanggal 12 Mei 1998, krungu
kabar papat mahasiswa Trisakti mati.
Matin mahasiswa Trisakti kasebar ing ngendi-endi plantaran pawarta, kalawarti lan
sapanunggalan. Dina Kemis, 14 Mei 1998, kutha Jakarta rusuh gedh, dhmo ing ngendi-endi.
Tanggal 15 Mei 1998, rombongan Prsidhn tekan ing pangkalan udara utama TNI AU Halim
Perdanakusuma saka Kairo, Mesir saperlu Konfrensi Tingkat Tinggi (KTT) Klompok 15 (Group
15/G-15).
Wiwit tanggal 16 Mei 1998, Prsidhn nganakak rembugan karo pimpinan-pimpinan DPR.
Tanggal 17 Mei 1998, Mentri Pariwisata, Seni, lan Budaya Abdul Latief ngajokak surat mundur
saka jabatan mentri. Tanggal 18 Mei 1998, kurang luwih ewonan mahasiswa ngroyok Gedhung
MPR/DPR. Kedadyan kasebut mandheg sawis Soeharto mundur saka Prsidhn tanggal 21 Mei
1998.
Uga pirsani[sunting | sunting sumber]

Daftar Presidhen Indonesia
Daftar buku ngenani utawa dning Soeharto
referensi[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ Ricklefs (1991), p. 288; Friend (2003), p. 113; Vickers (2005), p. 159; Robert
Cribb (2002). "Unresolved Problems in the Indonesian Killings of 1965-1966". Asian Survey 42 (4):
550563. http://dx.doi.org/10.1525/as.2002.42.4.550.
2. Mencolot munggah ^ Sepuluh pemimpin paling korup di Dunia, infoplease.com (diakses tanggal 13
Juni 2012)
3. Mencolot munggah ^ (id)Perjalanan Panjang Politik Mantan Presidhen Soeharto (diakses tanggal
17 Juni 2012)
4. ^ Mencolot munggah menyang: a b c (id)Pernah dipecat Nasution hingga berkuasa 30 tahun;
(diakses tanggal 16 Juni 2012)
5. ^ Mencolot munggah menyang: a b (id)Biografi Presiden Soeharto (diakses tanggal 17 Juni 2012)
Susilo Bambang Yudhoyono

Prsidhn Rpublik Indonsia kaping 6

Mangsa jabatan
20 Oktober 2004 Saiki
Pejabat sadurung
Pengganti
Lair
Partai pulitik
Pasangan
Agama
Megawati Soekarnoputri
Lagi njabat
9 September 1949 (umur 64)

Pacitan, Jawa Wtan, Indonsia
Partai Demokrat
Kristiani Herrawati
Islam
Jendral (TNI) Susilo Bambang Yudhoyono sing lair ing Pacitan, Jawa Wtan, tanggal 9 September
1949 iku mantan pnsiunan jndral militr Indonsia lan Prsidhn Indonsia kaping 6 sing kapilih
ing pemilihan umum sacara langsung sing sepisanan dning rakyat. Yudhoyono menang ing pemilu
prsidhn September 2004 liwat rong tahapan pemilu prsidhn Indonsia saka kandhidhat
Prsidhn Megawati Soekarnoputri. Panjenengan wiwit njabat tanggal 20 Oktober 2004 lan
diampingi Jusuf Kalla minangka Wakil Prsidhn.
Bab lan Paragraf
[singidaken]
1 Latar Wuri Kaluwarga
2 Pendhidhikan
3 Karier Militr
4 Karier Pulitik
5 Ringkesan Karier
6 Penugasan
7 Masa Kepresidenan
o 7.1 Layanan SMS Presidhen
8 Pranala njaba
9 Cathetan Sikil
Latar Wuri Kaluwarga[sunting | sunting sumber]

Susilo Bambang Yudhoyono lair ing Kabupatn Pacitan, Jawa Timur tanggal 9 September 1949
saka pasangan Radn Soekotjo (bapak) lan Siti Habibah (ibu). Saka silsilah bapak, bisa digolki
nganti tekan Pakubuwana lan isih ana gegayutan karo trah Hamengkubuwana II.[1]
Kayadn bapak, SBY uga mlu ing donyan militer. Saliyan manggon ing omah keluwargan
kang ana ing Bogor (Jawa Barat), SBY uga manggon ing Istana Merdeka, Jakarta. Susilo Bambang
Yudhoyono nikah karo Kristiani Herrawati putri kaping telun saka Jnderal (Purnawirawan) Sarwo
Edhi Wibowo (alm). Komandan militr Jnderal Sarwo Edhi Wibowo mlu ngrwangi numpes PKI
(Partai Komunis Indonsia) ing taun 1965. Susilo Bambang Yudhoyono duwni putra kang cacah
loro, yaiku Agus Harimurti Yudhoyono (lair 1978) lan Edhie Baskoro Yudhoyono (lair 1980).
Agus iku lulusan saka SMA Taruna Nusantara ing taun 1997 lan Akademi Militer Indonesia taun
2000. Kayadn bapak, Agus uga ntuk bebungah Adhi Mekayasa lan prajurit kanthi gelar Ltnan
Satu Tentara Nasional Indonsia Angkatan Dharat kang ditugasake ing Batalion Infantri ing
Bandung, Jawa Barat. Agus nikah karo Anissa Larasati Pohan, aktris kang uga putrin mantan
Dputi Gubernur Bank Indonesia. Wiwit pertengahan taun 2005, Agus nerusak sekolah kanggo
ntuk gelar master- ing Strategic Studies at Institute of Defense and Strategic Studies, Singapura.
Putran kang ragil, Edhie Baskoro lulus kanthi gelar gandha ing Financial Commerce dan
Electrical Commerce taun 2005 saka Curtin University of Technology ing Perth, Australia Kulon.

Akademi Angkatan Bersenjata RI (Akabri) taun 1973
American Language Course, Lackland, Texas Amrika Sarkat, 1976
Airbone and Ranger Course, Fort Benning , AS, 1976
Infantry Officer Advanced Course, Fort Benning, AS, 1982-1983
On the job training di 82-nd Airbone Division, Fort Bragg, AS, 1983
Jungle Warfare School, Panama, 1983
Kursus Senjata Antitank ing Belgia lan Jerman, 1984
Kursus Komando Batalyon, 1985
Sekolah Komando Angkatan Darat, 1988-1989
Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas, AS
Master of Art (MA) saka Management Webster University, Missouri, AS
Doktor ing babagan Ekonomi Pertanian saka Institut Pertanian Bogor (IPB), taun 2004
Karier Militr[sunting | sunting sumber]

Taun 1973, panjenengan lulus saka Akademi Militr Indonesia (Akabri: Angkatan Bersenjata
Republik Indonesia) kanthi pakurmatan Adhi Makayasa minangka murid lulusan paling apik lan Tri
Sakti Wiratama kang mujudak prstasi paling dhuwur gabungan mntal, fisik, lan intelk. Priode
1974-1976, panjenengan miwiti karier ing Dan Tonpan Yonif Linud 330 Kostrad. Ing taun 1976,
panjenengan sekolah ing Airborne School lan US Army Rangers, American Language Course
(Lackland-Texas), Airbone and Ranger Course (Fort Benning) Amerika Serikat.
Karier trus ing priode 1976-1977 ing Dan Tonpan Yonif 305 Kostrad, Dan Tn Mo 81 Yonif
Linud 330 Kostrad (1977), Pasi-2/Ops Mabrigif Linud 17 Kujang I Kostrad (1977-1978), Dan
Kipan Yonif Linud 330 Kostrad (1979-1981), Paban Muda Sops SUAD (1981-1982). Priode
1982-1984, panjenengan sekolah ing Infantry Officer Advanced Course (Fort Benning) Amrika
Sarkat.
Taun 1983, panjenengan sekolah ing On the job training in 82-nd Airbone Division (Fort Bragg)
Amrika Sarkat, Jungle Warfare School (Panama, Kursus Senjata Antitank ing Blgia lan Jrman
ing taun 1984, Kursus Komando Batalyon (1985) lan miwiti karier ing Komandan Sekolah Pelatih
Infanteri (1983-1985), Dan Yonif 744 Dam IX/Udayana (1986-1988), lan Paban Madyalat Sops
Dam IX/Udayana (1988).
Priode 1988-1989, panjenengan sekolah ing Sekolah Komando Angkatan Darat lan nerusak
menyang US Command and General Staff College (Fort Leavenwort) Kansas Amerika Serikat ing
taun 1991. Priode (1989-1993), panjenengan kerja dadi Dosn Seskoad Korspri Pangab, Dan
Brigif Linud 17 Kujang 1 Kostrad (1993-1994), Asops Kodam Jaya (1994-1995), Danrem
072/Pamungkas Kodam IV/Diponegoro (1995), lan Chief Military Observer United Nation Peace
Forces (UNPF) ing Bosnia-Herzegovina (1995-1996). Lulusan Master of Art (MA) saka
Management Webster University Missouri iki uga miwiti karier ing Kasdam Jaya (1996), lan
Pangdam II/Sriwijaya uga dadi Ketua Bakorstanasda. Taun 1997, panjenengan diangkat minangka
Kepala Staf Teritorial (Kaster) TNI kanthi gelar Ltnan Jnderal. Panjenengan pnsiun saka
kemilitran tanggal 1 April 2001 amarga diangkat dadi menteri.[2][3]
Karier Pulitik[sunting | sunting sumber]

Susilo Bambang Yudhoyono tampil minangka juru wicara Fraksi ABRI nalika arep Sidang Umum
MPR 1998 kang dianakak ing tanggal 9 Maret 1998 lan Ketua Fraksi ABRI MPR ing Sidang
Istimwa MPR 1998. Tanggal 29 Oktober 1999, panjenengan diangkat minangka Menteri
Pertambangan lan Energi ing pamrntahan kang dipandhegani dning Prsidhn Abdurrahman
Wahid. Setaun sawis iku, ing tanggal 26 Oktober 1999, panjenengan dilantik minangka Menteri
Koordinator Politik, Sosial, lan Keamanan (Menko Polsoskam) minangka konsekuensi panyusunan
kabint Abdurrahman Wahid.[4]
Kanthi metun Maklumat Presiden ing tanggal 28 Mei 2001 jam 12.00 WIB, Mnko Polsoskam
ditugasak supaya golk langkah-langkah khusus kanggo mbrantas krisis, ngadhegak katertiban,
keamanan, lan hukum sacepet amarga kahanan pulitik kang darurat. Nalika iku, Mnko Polsoskam
sing nyekel mandhat nerjemahak kahanan pulitik darurat ora padha karo kahanan darurat kang ana
ing sajeroning Undang-undang Nomor 23 tahun 1959.
Durung genep setaun dadi Menko Polsoskam utawa limang dina sawis nyekel mandhat,
panjenengan dikon mundur ing tanggal 1 Juni 2001 dning sing mnhi mandhat amarga ana
ketegangan pulitik antaran Prsidhn Abdurrahman Wahid lan DPR. Jabatan pengganti minangka
Menteri Dalam Negeri utawa Menteri Perhubungan kang ditawarak dning prsidhn ora tau
ditrima.
Kabint Gotong Royong kang dipandhegani dning Prsidhn Megawati Soekarnoputri nglantik
panjenengan dadi Menteri Koordinator Bidang Politik lan Keamanan (Menko Polkam) ing tanggal
10 Agustus 2001. Ngrasa ora dipercaya manh karo prsidhn, jabatan Menko Polkam ditinggalak
ing tanggal 11 Maret 2004. Madeg Partai Demokrat ing tanggal 9 September 2002 nguwatak
jeneng supaya bisa tekan puncak karier pulitik. Nalika Partai Demokrat didklarasikak ing
tanggal 17 Oktober 2002, panjenengan dicalonak dadi prsidhn ing pemilu prsidhn 2004.
Sawis mundur saka jabatan Mnko Polkam lan bebarengan karo masa kampanye pemilu lgislatif
2004, kanthi cara resmi panjenengan ana ing koridor Partai Demokrat. Anan panjenengan
sajeroning Partai Demokrat bisa sukss ing pemilu lgislatif kanthi ntuk 7,45 % suwara. Ing
tanggal 10 Mei 2004, telung partai pulitik yaiku Partai Demokrat, Partai Keadilan lan Persatuan
Indonesia, lan Partai Bulan Bintang kanthi cara resmi nyalonak panjenengan minangka prsidhn
lan kaampingan dning kandhidhat wakil prsidhn Jusuf Kalla.
Ringkesan Karier[sunting | sunting sumber]

Dan Tonpan Yonif Linud 330 Kostrad (1974-1976)
Dan Tonpan Yonif 305 Kostrad (1976-1977)
Dan Tn Mo 81 Yonif Linud 330 Kostrad (1977)
Pasi-2/Ops Mabrigif Linud 17 Kujang I Kostrad (1977-1978)
Dan Kipan Yonif Linud 330 Kostrad (1979-1981)
Paban Muda Sops SUAD (1981-1982)
Komandan Sekolah Pelatih Infanteri (1983-1985)
Dan Yonif 744 Dam IX/Udayana (1986-1988)
Paban Madyalat Sops Dam IX/Udayana (1988)
Dosen Seskoad (1989-1992)
Korspri Pangab (1993)
Dan Brigif Linud 17 Kujang 1 Kostrad (1993-1994)
Asops Kodam Jaya (1994-1995)
Danrem 072/Pamungkas Kodam IV/Diponegoro (1995)
Chief Military Observer United Nation Peace Forces (UNPF) ing Bosnia-Herzegovina
(wiwit sasi November 1995)
Kasdam Jaya (1996-mung limang sasi)
Pangdam II/Sriwijaya (1996-1997) uga dadi Ketua Bakorstanasda
Asospol Kassospol ABRI/wakil Ketua Fraksi ABRI MPR (Sidang Umum MPR 1998)
Kassospol ABRI/ Ketua Fraksi ABRI MPR (Sidang Istimewa MPR 1998)
Kepala Staf Teritorial (Kaster ABRI (1998-1999)
Menteri Pertambangan lan Energi (wiwit 26 Oktober 1999)
Menteri Koordinator Politik Sosial Keamanan (Pemerintahan Presiden KH Abdurrahman
Wahid)
Menteri Koordinator Politik lan Keamanan(Pemerintahan Presiden Megawati
Soekarnoputri) mundur jabatan tanggal 11 Maret 2004
Presiden Republik Indonesia (2004-2009)
Presiden Republik Indonesia (2009-2014)
Penugasan[sunting | sunting sumber]

Operasi Timor Timur (1979-1980), lan 1986-1988
Jnderal TNI (Purnawirawan) Susilo Bambang Yudhoyono kang tau ditugasak ing operasi ing
Timor-Timur ing period 1979-1980 lan 1986-1988 iki ntuk gelar doktor (Ph.D.) ing babagan
konomi Pertanian saka Institut Pertanian Bogor (IPB) nalika tanggal 3 Oktober 2004. Nalika
tanggal 15 Desember 2005, panjenengan ntuk gelar doktor kehormatan ing babagan ilmu pulitik
saka Universitas Thammasat Bangkok (Thailand) [5]. Ing pidato nalika nampa gelar, panjenengan
ngandarak yn pulitik mujudak seni kanggo owah lan transformasi sajeroning negara dhmokrasi
kang tentrem. Panjenengan ora yakin tenan yn pulitik iku ilmu.
Masa Kepresidenan[sunting | sunting sumber]

MPR ing periode 19992004 ngamandemen Undang-Undang Dasar 1945 mula ndadekake presiden
lan wakil presiden dipilih kanthi cara langsung karo rakyat. Pemilu presiden rong tahap banjur
panjenengane bisa menang kanthi 60,9 % suwara pemilih lan kapilih dadi presiden. Panjenengane
banjur dicathet minangka presiden terpilih pisanan pilian rakyat lan tampil minangka presiden
Indonesia kaping enem sawise dilantik ing tanggal 20 Oktober 2004 bebarengan karo Wakil
Presiden Jusuf Kalla. Panjenengane unggul saka pasangan Presiden Megawati SoekarnoputriHasyim Muzadi ing pemilu 2004.
Kolusi, Korupsi, dan Nepotisme (KKN) minangka prioritas penting ing pamrentahane saliyane
perkara kasus terorisme global. Penanggulangan bebayaning narkoba, togel, lan adol-tinuku
manungsa uga dadi perkara kang abot lan butuh kerja kang tenanan bebarengan karo rakyat lan
pamrentah.
Ing masa jabatane, Indonesia asring kena bencana alam kayata gelombang tsunami, lindhu, lsp.
Kabeh iku dadi tantangan tambahan kanggo Presiden kang isih ngupayakake munggahake konomi
negara lan karaharjan rakyat.
Susilo Bambang Yudhoyono uga mbentuk UKP4R, lembaga kepresidenan kang saiki dipandhegani
dening Kuntoro Mangkusubroto (Marsilam Simandjuntak nalika nembe dibentuk) tanggal 26
Oktober 2006.[6] Nalika pisanan dibentuk, lembaga iki ditentang karo Partai Golkar amarga ana isu
Wakil Presiden Jusuf Kalla ora diajak nalika mbentuk lembaga iki sarta isu anane UKP4R kanggo
ngethok wewenang Wakil Presiden, nanging pungkasane bisa ditrima sawise SBY njelasake dhewe
ing katrangan pers.[7]
Layanan SMS Presidhen[sunting | sunting sumber]

Wikisource gadhah naskah sumber ingkang magepokan kaliyan Bambang Yudhoyono
Pengarang:Susilo Bambang Yudhoyono
(id) Situs resmi

(id) Situs kampanye pemilu SBY-Kalla
(id) Susilo Bambang Yudhoyono ing Tokoh Indonsia
Cathetan Sikil[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ Garda Maeswara, (2009), Biografi Politik Susilo Bambang Yudhoyono,
Penerbit Narasi, ISBN 978-979-16817-5-9.
2. Mencolot munggah ^ Institute of Southeast Asian Studies, (2005), Indonesia: the challenge of
change, Institute of Southeast Asian Studies, ISBN 978-981-230-243-4.
3. Mencolot munggah ^ Michelle Ann Miller, (2009), Rebellion and Reform in Indonesia: Jakarta's
Security and Autonomy Polices in Aceh, Taylor & Francis, ISBN 978-0-415-45467-4.
4. Mencolot munggah ^ Greg Barton, (2002), Abdurrahman Wahid , Muslim democrat, Indonesian
president: a view from the inside, UNSW Press, ISBN 978-0-86840-405-9.
5. Mencolot munggah ^ (id)Presiden Terbang ke Malaysia, Dapat Gelar Doktor di Thailand
6. Mencolot munggah ^ (id)Presiden Bentuk Tim Percepatan Reformasi (detik.com) kaakses
tanggal 22 Juli 2012
7. Mencolot munggah ^ (id)Penjelasan Presiden RI soal UKP-PPR "UKP-PPR Bukan Merupakan
Pos Politik" kaakses tanggal 22 Juli 2012
kmawon.
(Dipunpindhah saking Megawati Soekarno Poetri)
Presidhn Indonsia ka-5

Masa jabatan
23 Juli 2001 20 Oktober 2004
Vice President(s)
Hamzah Haz
Sadurung
Abdurrahman Wahid
Pengganti
Wakil Presiden Republik Indonesia

Masa jabatan
1999 2001
Sadurung
BJ Habibie
Pengganti
Hamzah Haz
Ketua Umum PDI Perjuangan

Masa jabatan
1999 Saiki
Sadurung
Durung ana
Pengganti
Isih njabat
Lahir
23 Januari 1947 (umur 67)

Yogyakarta, Indonesia
Partai politik
PDI-Perjuangan
Suami/istri
Taufiq Kiemas
Agama
Situs resmi
Muslim
website resmi
Diah Permata Megawati Setiawati Soekarnoputri (lair ing Yogyakarta tanggal 23 Januari 1947)
kuwi Presidhn Indonesia wiwit 23 Juli 2001 - 20 Oktober 2004. Megawati minangka presidhn
wanita pisanan lan presidhn kalima ing Indonesia. Jeneng luwih dikenal minangka Megawati
Soekarnoputri utawa Megawati. Tanggal 20 September 2004, Megawati kalah jroning babak
kapindho pemilu presidhn 2004. Megawati dadi presidhn sawis MPR nganakak Sidang
Istimewa ing taun 2001. Sidang Istimewa MPR dianakak kanggo nanggepi langkah Presidhn
Abdurrahman Wahid sing bakal mbekokak lembaga MPR/DPR lan Partai Golkar. Megawati
dilantik tanggal 23 Juli 2001. Sadurung wiwit taun 1999-2001, Megawati dadi Wakil Presidhn.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Karir
2 Pendhidhikan
3 Delengen uga
4 Pranala njaba
Karir[sunting | sunting sumber]

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Anggota Gerakan Mahasiswa Nasional Indonsia (Bandung), (1965)

Anggota DPR-RI, (1993)
Anggota Fraksi DPI Komisi IV
Ketua DPC PDI Jakarta Pusat, Anggota FPDI DPR-RI, (1987-1997)
Ketua Umum PDI versi
Munas Kemang (1993-saiki) PDI ganti jeneng dadi PDI Perjuangan taun 1999-saiki
Wakil Presidhn RI, (Oktober 1999-23 Juli 2001)
Presidhn RI ka-5, (23 Juli 2001-2004)

1. SD Perguruan Cikini Jakarta, (1954-1959)
2.
3.
4.
5.
SLTP Perguruan Cikini Jakarta, (1960-1962)

SLTA Perguruan Cikini Jakarta, (1963-1965)
Fakultas Pertanian UNPAD Bandung (1965-1967), (ora rampung)
Fakultas Psikologi Universitas Indonesia (1970-1972), (ora rampung)

Daftar Presidhn Indonesia
Daftar Wakil Presidhn Indonesia
Presidhn Wanita

Megawati
(id) Situs web resmi Megawati Soekarnoputri
(id) Profil di situs web Kepustakaan Presiden Perpustakaan Nasional Republik Indonesia
(id) Megawati Soekarnoputri di Tokoh Indonesia
(en) Artikel majalah Forbes: The World's Top Ten Most Powerful Women 2004
(en) Artikel majalah TIME: The Princess Who Settled for the Presidency
(en) Wichelen, Sonja van (Universitas Amsterdam). "Contesting Megawati: The
Mediation of Islam and Nation in Times of Political Transition." (Archive) Westminster
Papers in Communication and Culture. 2006 (Universitas Westminster, London), Vol. 3(2):
41-59. ISSN 1744-6708 (Print); 1744-6716 (Online). p. 41-59.
Julius Darmaatmadja
Julius Darmaatmadja
Kardinal Mgr. Julius Riyadi Darmaatmadja, S.J. (lair ing Muntilan, Magelang, Jawa Tengah, 20
Desember 1934; umur 79 taun).[1] Julius Darmaatmadja iku salah sijin kardinal Grja Katulik
Roma kang asal saka Indonsia wiwit taun 1994.[2] Julius Darmaatmadja njabat dadi Uskup Agung
Jakarta wiwit tanggal 11 Januari 1996 nganti 28 Juni 2010. [2]
Nalika dadi kardinal, Julius Darmaatmadja uga mlu ing pamilihan Paus kang anyar nalika taun
2005.[2] Nalika iku, paus kang kepilih yaiku Paus Benediktus XVI.[2]
Julius Darmaatmadja lair saka bapak kang jeneng Joachim Djasman Darmaatmadja lan ibun
jeneng Maria Siti Sarpinah.[2] Julius Darmatmadja lair saka kluwarga kang prasaja.[2]
Darmaatmadja mlebu Seminari Menengah Yogyakarta lan Seminari Mertoyudan.[2] Saliyan iku,
Julius Darmaatmadja uga mlebu Novisiat Serikat Yesus Girisonta nalika taun 1957.[2] Julius
ditahbisak dadi imam nalika tanggal 18 Desember 1969 dning Justinus Darmojuwono lan
nduwni tugas ing Yogyakarta.[2] Sawis iku, nalika taun 1978-1981 Julius Darmaatmadja njabat
dadi Rktor Seminari Menengah Mertoyudan.[2] Julius Darmaatmadja ditahbisak dadi Uskup
Agung Semarang uga ditahbisak dning Kardinal Justinus Darmoyuwono nalika tanggal 29 Juni
1983. [2] Nalika 28 April 1984 Julius Darmaatmaja diangkat karo Vatikan Roma dadi Uskup
kanggon ABRI nggantkak Kardinal Justinus Darmojuwono Pr.[2] Darmaatmadja mundur saka
jabatan dadi Uskup ABRI nalika 2 Januari 2006 lan digentni karo Uskup Semarang kang jeneng
Ignatius Suharyo Hardjoatmodjo.[2]
Cathetan sikil[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ (en)nationalcatholicreporter.org(diundhuh tanggal 26 Agustus 2011)
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i j k l m (id)kaj.or.id(diundhuh tanggal 26 Agustus 2011)
Artikel perkawis biografi tokoh punika taksih arupi seratan rintisan. Panjenengan saged
mbiyantu Wikipedia ngembangaken.
Indonsia
Republik Indonsia
(Ditl)
(Ukuran Gedh)
Motto: Bhinneka Tunggal Ika (Basa Jawa Kuna:

Sej-sej nanging tetep manunggal)
Basa resmi
Basa Indonsia
Ibukutha
Jakarta
Prsidhn
Susilo Bambang
Yudhoyono
Tlatah
- Total:
- % Air:
urutan 15
1,919,440 km
4.85%
Pedunung
urutan ping 4
- Total (2003):
234,893,453
- Kapadhetan:
119/km
Kamardikan
- Proklamasi:
17 Agustus 1945
Jeneng Dhuwit:
Rupiah
Zona Wektu:
WIB, WITA,
WIT
Lagu kabangsan:
Indonsia Raya
Top-level
.ID
Rpublik Indonsia iku sawijining negara ing Asia

domain|Internet TLD:
Kidul-Wtan. Kawentar kadidn negara kang dumadi
Kodhe Negara
62
saka mawu-wu pulo, mula asring diarani Nuswantara
(Nusantara). Miturut Departemen Dalam Negeri Republik Indonesia taun 2004, cacahing pulo ing
saindhenging Nuswantara ana 17.504 pulo.
Sacara administratif wilayah, ana 34 provinsi, 440 kabupatn/kutha, 5.263 kecamatan lan 69.929
desa/kalurahan.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah
2 Pulitik
3 Wewengkon
4 Gografi
5 konomi
6 Dmografi
7 Budaya
8 Kasil Alam
o 8.1 Kart
o 8.2 Klapa Sawit
o 8.3 Tembako
o 8.4 Emas lan Prak
o 8.5 Aspal Alam
9 Militr
10 Album
11 Rujukan
12 Uga delengen
13 Pranala Jaba

Kanggo tulisan sabanjur, pirsani Sajarah Indonsia
Ing samadyaning pangaruh agama Hindu lan Buddha, sawetara karajan ngadeg ing pulo Sumatra
lan Jawa wiwit abad kaping-7 nganti abad kaping-14. Tekaning pedagang-pedagang Arab saka
Gujarat, India sabanjur nepungak agama Islam kang pungkasan dadi agama paling gedh ing
Indonsia.
Wong-wong ropah teka ing pawitaning abad kaping-16 lan nalika iku nemokak negara-negara
cilik. Negara-negara iku banjur kanthi gampang dikuwasani supaya sabanjur uga bisa nguwasani
dol-tinuku rempah-rempah ing tlatah kono.
Ing abad kaping-17, negara Walanda kang nalika iku minangka negara paling kuwat ing tlatah
ropah, nelukak negara Inggris (British) lan Portugis (kajaba tlatah jajahan Portugis ing Timor
Wtan). Bangsa Walanda njajah Indonsia nganti mangsan Perang Donya Kapindho. Wiwitan
Walanda ngedegak Syarikat Hindia Wtan Londho, yaiku armada niyaga rempah-rempah duwk
pamarntah karajan Walanda, lan sabanjur ing wiwitaning abad kaping-19 kanthi kekuwatan
prajurit wiwit blak-blakan njajah tlatah Indonsia.
Samangsa Perang Donya II, Walanda (Landa) dijajah karo Jrman, nalika kuwi Jepun nguwasani
Indonsia. Sawis Indonsia kapilut ing taun 1942, pihak Jepun sesora yn para pejuwang Indonsia
iku kanca dedagangan sing kooperatif lan sedya nggelar prajurit yn dibutuhak. Soekarno,
Mohammad Hatta, K. H. Mas Mansur, lan Ki Hajar Dewantara banjur antuk kanugrahan saka
Maharaja Jepun ing taun 1943.
Ing Maret 1945, pihak Jepun nggaw sawijining jawatan kuwasa kanggo mardikakak Indonsia,
sabubar Perang Pasifik rampung ing taun iku. Kahanan iki kasurung dning organisasi para
mudha, klompok pimpinan Soekarno nyoba supaya Indonsia bisa mardika.
Ing madya liya, Walanda ngirimak pasukan kanggo ngrebut manh Indonsia.
Samubarang pratingkah kebak getih kanggo nanggulangi para pejuwang kanggo mardika mau
banjur kondhang kanthi sebutan 'tumindak pulisi' (Actie Politioneel). Pungkasan, Walanda gelem
nampa hak bangsa Indonsia kanggo mardika ing 27 Desember 1949 sawis kasurung-surung
bangsa-bangsa liya, utaman Amrika Sarkat. Soekarno dadi prsidhn pisanan Indonsia kanthi
Mohammad Hatta dadi wakil prsidhn.
Ing warsa 1950-an lan 1960-an, pamarintah Soekarno wiwit mangayubagya blok sosialis, kaya ta
Republik Rakyat China lan Yugoslavia. Ing taun 1960-an uga kedadn konfrontasi adu tiyasa karo
negara tangga, Malaysia, lan nggresulan para kawula amarga urip kecingkrangan tambah ndadra.
Jendral Soeharto dadi prsidhn ing taun 1967 kanthi alesan ngamanak negara saka anceman
komunisme tumrap Soekarno sing nalika kuwi sansaya tanpa daya. Sawis Soeharto nyekel kuwasa,
PKI dibubarak lan warga Indonsia sing dikira caw-caw lan mlu komunis akh sing mati. Ing
32 taun pamarintahan Soeharto iku kasebut Orde Baru, kanggo mbdakak karo jaman Soekarno
sing kasebut Orde Lama.
Soeharto kasil nyedhakak manh Indonesia marang negara-negara manca - lan kasil nuwuhak
ekonomi sing manjila, ora ktang ora warata. Ing wiwitan Orde Baru, strategi konomi negara
digaw dning saprangan ahli konomi lulusan fakultas konomi University of California at
Berkeley, sing diwnhi gelar "kelompok Berkeley". Nanging, Soeharto lan sakancan bisa
dilngsrak sawis unjuk rasa sing sumrambah ing sadhngah papan. Tambah manh, negara lagi
keblandhang utang amarga krisis. Soeharto mudhun ing taun 1998.
Saka 1998 nganti 2001, ana telung (3) prsidhn sing mung sedhla wa ngrasakak kuwasa,
yakuwi: Bacharuddin Jusuf (BJ) Habibie, Abdurrahman Wahid lan Megawati Soekarnoputri. Ing
taun 2004 prsidhn Indonsia sing anyar yaiku Susilo Bambang Yudhoyono.
Indonsia saiki nggmbol prakara akh, wiwit seka dhuwit, pulitik, agama, lan rasa guyub. Aceh lan
Papua nyoba luwar seka Negara Kesatuan Rpublik Indonsia. Timor Wtan malah wis
ngumandhangk kamardikan ing taun 2002 sawis 24 taun dikuwasani Indonsia lan 3 taun ing
panggulawenthah PBB. Masalah paling anyar sing katimpa negara iki yaiku anan samubarang
karusakan jalaran alam.
Ing 26 Desember 2004, tsunami nerjang puluhan wu warga ing Aceh lan Pulo Nias, Sumatra.
Pulitik[sunting | sunting sumber]
Pta Indonsia
Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani Pulitik Indonsia
Indonsia iku salahsijining saka telung negara (India, Indonsia, Israel) sing nganggo sistem
dmokrasi kanthi pas lan bener ing pamarntahan. Indonesia arupa negara republik presidensial
multipartai sing demokratis. Kayadn ing negara-negara demokrasi liyan, sistem pulitik ing
Indonesia didhasarak marang Trias Politika yaiku pamisahan kakuwasan legislatif, eksekutif lan
yudikatif. Kakuwasan legislatif dicekel dning sawijining lembaga sing jeneng Majelis
Permusyawatan Rakyat (MPR) sing dumadi saka rong badan yaiku DPR sing anggota-anggotan
arupa wakil-wakil Partai Pulitik lan DPD sing anggota-anggotan makili provinsi sing ana ing
Indonesia. Saben dharah diwakili dning 4 wakil sing dipilih langsung dning rakyat ing dharah
dhw-dhw.
Majelis Permusyawaratan Rakyat (MPR) iku lembaga paling dhuwur negara. Nanging sawis
amandemen ka-4 MPR dudu lembaga paling dhuwur manh. Kaanggotaan MPR owah sawis
Amandeman UUD 1945 ing periode 1999-2004. Kabh anggota MPR iku anggota DPR, ditambah
anggota DPD (Dewan Perwakilan Daerah).[1] Anggota DPR lan DPD dipilih liwat pemilu lan
dilantik ing mangsa jabatan limang taun. Wiwit 2004, MPR iku sawijining parlemen sistem rong
kamar (bikameral), sawis kacipta DPD minangka kamar kaloro. Sadurung, anggota MPR iku
kabh anggota DPR ditambah Utusan Golongan. MPR wektu iki diketuani dning Hidayat Nur
Wahid. Anggota MPR wektu iki ana 550 anggota DPR lan 128 anggota DPD. DPR wektu iki
diketuani dning Agung Laksono, dn DPD diketuani dning Ginandjar Kartasasmita.
Lembaga ksekutif pusat dumunung ana ing prsidhn, wakil prsidhn, lan kabinet. Kabinet ing
Indonesia arupa Kabinet Presidensiil sangga para mentri tanggung jawab marang prsidhn lan ora
makili partai pulitik sing ana ing parlemen. Senadyan mangkono, Prsidhn wektu iki yakuwi
Susilo Bambang Yudhoyono sing diusung dning Partai Demokrat uga nunjuk sawetara pamimpin
Partai Politik supaya lungguh ing kabinet. Tujuan kanggo njaga stabilitas pamarntahan nglingi
kuwat posisi lembaga legislatif ing Indonesia. Nanging pos-pos wigati lan strategis umum diisi
dning Mentri asal saka wong sing dianggep ahli jroning bidhang).
Lembaga Yudikatif wiwit mangsa reformasi lan anan amandemn UUD 1945 diayahi dning
Mahkamah Agung, Komisi Yudisial, lan Mahkamah Konstitusi, klebu pangaturan administrasi para
hakim. Senadyan mangkono Menteri Hukum lan Hak Asasi Manungsa tetep ana ing kabint.
Wewengkon[sunting | sunting sumber]

Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani Dharah-Dharah ing Indonsia
Nanggroe Aceh
Darussalam
Sumatera
Lor
Sumatera
Kulon
Riau
Kep.
Riau
Kep. Bangka
Belitung
Jambi
Sumatera
Kidul
Bengkulu
Lampung
Banten
DKI Jakarta
Jawa
Kulon
Jawa
Tengah
DI Yogyakarta
Jawa
Wtan
Bali
Nusa Tenggara
Kulon
Nusa Tenggara
Wtan
Kalimantan
Kulon
Kalimantan
Tengah
Kalimantan
Wtan
Kalimantan
Kidul
Sulawesi
Lor
Maluku
Utara
Sulawesi
Tengah
Gorontalo
Sulawesi
Kulon
Sulawesi
Kidul
Sulawesi
Kidul-wtan
Maluku
Papua
Kulon
Papua
Indonsia iku negara paling jembar ing Asia Kidul-Wtan sing ketata jroning provinsi-provinsi.
Indonesia wektu iki dumadi saka 33 provinsi, lima ing antaran arupa dharah istimwa. Saben
provinsi nduwni badan legislatur lan gubernur. Provinsi diprang dadi kabupatn lan kutha, sing
diprang manh dadi kecamatan lan manh dadi kelurahan lan dsa.
Provinsi Nanggroe Aceh Darussalam, DKI Jakarta, D.I. Yogyakarta, Papua, lan Papua Kulon
nduwni hak istimwa legislatur sing luwiih gedh lan tingkat otonomi sing luwih dhuwur saka
pamarntahan pusat tinimbang provinsi liyan. Conton, pamarntahan Nanggroe Aceh Darussalam
nduwni hak kanggo mbentuk sistem hukum dhw; ing taun 2003, Aceh wiwit netepak hukum
Syariah.[2] Yogyakarta olh status Dharah Khusus minangka pengakon marang peran wigati
Yogyakarta jroning ndhukung Indonesia sajroning Revolusi Indonesia.[3] Provinsi Papua,
sebelumnya disebut Irian Jaya, mendapat status otonomi khusus tahun 2001.[4] Jakarta adalah
daerah khusus ibukota negara. Timor Portugis digabungkan ke dalam wilayah Indonesia dan
menjadi provinsi Timor Wtan pada 19761999, yang kemudian memisahkan diri melalui
referendum menjadi Negara Timor Leste.[5]
Provinsi ing Indonesia lan ibukuthan
Sumatra
Kalimantan
Nanggroe Aceh Darussalam - Banda Aceh

Kalimantan Kulon - Pontianak
Sumatra Lor - Medan
Kalimantan Tengah - Palangka Raya
Sumatra Kulon - Padang
Kalimantan Kidul - Banjarmasin
Riau - Pekanbaru
Kalimantan Wtan - Samarinda
Kapuloan Riau - Tanjung Pinang
Jambi - Jambi
Sulawesi
Sumatra Kidul - Palembang
Kapuloan Bangka Belitung - Pangkal
Sulawesi Lor - Manado
Pinang
Gorontalo - Gorontalo
Bengkulu - Bengkulu
Sulawesi Tengah - Palu
Lampung - Bandar Lampung
Sulawesi Kulon - Mamuju
Sulawesi Kidul - Makassar
Jawa
Sulawesi Tenggara(Sulawesi KidulWtan) - Kendari
Dharah Khusus Ibukutha Jakarta - Jakarta
Banten - Serang
Maluku
Jawa Kulon - Bandhung
Jawa Tengah - Semarang
Maluku - Ambon
Daerah Istimewa Yogyakarta - Yogyakarta
Maluku Lor - Ternate
Jawa Wtan - Surabaya
Papua
Kapuloan Sundha Kecil
Papua Kulon - Manokwari
Bali - Denpasar
Papua - Jayapura
Nusa Tenggara Kulon(Nusa Kidul-Wtan
Kulon) - Mataram
Nusa Tenggara Wtan(Nusa Kidul-Wtan
Wtan) - Kupang
Gografi[sunting | sunting sumber]
Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani Gografi Indonsia

Indonsia ana ing posisi antara 6 LL 11 LK lan 95 BW - 141 BW, antara Samudra Pasifik lan
Samudra Hindhia, antara Bawana Asia lan Bawana Australia, lan antara patemon 2 rangkeyan
pagunungan, yaiku Banjaran Pasifik lan Banjaran Mediteranian.
Indonsia nduw luwih 18,000 pulo (watara 6000 ora dienggoni) kasebar ing sekitar khatulistiwa,
lan nduw iklim tropika. Pulo sing paling padhet pedunung yaiku pulo Jawa, separo pedunung
Indonsia ana ing pulo iki. Indonsia nduw 5 pulo gedh, yaiku: Jawa, Sumatra, Kalimantan,
Sulawesi, lan Papua.
Lokasi Indonsia uga ana ing pinggir lmpng tktonik sing aktif kang ateges Indonsia asring kena
lindhu lan uga tsunami. Indonsia uga nduw akh gunung geni, salah sijin yaiku gunung Krakatau
ing selat Sundha.
konomi[sunting | sunting sumber]

Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani konomi Indonsia
Ing pungkasan taun 1990-an konomi Indonsia ngalami kamunduran amarga krisis konomi sing
ngenani sabagyan gedh Asia wektu iku nanging konomi Indonsia saiki wiwit stabil manh.
Gambar:Industri.jpg
Indhustri Pertamina
Indonsia nduw sumberdaya alam sing gedh ing sanjabaning Jawa, antaran lenga mentah, gas
bumi, timah, tembaga lan emas. Indonsia iku eksportir gas bumi paling gedh nomer loro ing
donya, ning akir-akir iki wiwit dadi importir lenga mentah. Kasil tetann kang utama antaran
beras, th, kopi, rempah-rempah lan janganan lobak.
Mitra dagang Indonsia paling gedh yaiku Jepang, Amrika Sarkat lan negara-negara tanggan
yaiku Malaysia, Singapura lan Australia.
Indonsia nduw akh sumberdaya alam lan pedunung, nanging isih ngadhepi masalah kamiskinan
sing sabagyan gedhn disebabak korupsi utaman ing pamarntahan.
Bank sentral Indonsia yaiku Bank Indonsia.
Dmografi[sunting | sunting sumber]

Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani Dmografi Indonsia
Yn dideleng saklepasan, pedunung ing Indonsia bisa diprang dadi loro. Ing sisih kulon,
pedunung akh saka suku Melayu. Ing sisih wtan akh-akh seka suku Papua sing nduw
sesambungan karo kapuloan Melanesia. Akh pedunung sing mratlakak prangan saka suku sing
luwih pramana, kang diprang manut basa lan asal wewengkon, upaman Jawa, Sundha, Batak.
Islam dadi agama mayoritas sing dianut udakara 87% pedunung Indonsia. Angka iki ndadkak
Indonsia dadi negara kanthi pedunung muslim paling akh ing ndonya. Sisan ngugemi agama
Protestan (8,9%), Katulik (3%), Hindhu (1,8%), Buddha (0,8%), lan liya-liyan (0,3%).
Akh-akh pedunung Indonsia migunakak basa wewengkon dhw kanggo pocapan padinan,
wasemana, basa Indonsia dadi basa resmi sing diajarak ing sekolahan.
Sumrambahing pedunung Indonsia ora warata. Pedunung mundhak matikel-tikel kanthi angka
sing dhuwur. Pulo Jawa sing aling padhet pedunung, lan uga dadi punjering pamarntahan. Pulo
Jawa iba vital lan strategis lan kudu digatkak temenan. Pedunung Indonsia sing manggon anng
pulo-pulo sisih lor luwih sithik, tinimbang negara-negara kaya ta Jepang, China lan India.
Budaya[sunting | sunting sumber]
Candhi Barabudhur ing Magelang, Jawa Tengah

Kanggo tulisan luwih gamblang, pirsani Budaya Indonsia
Jinising kasenian ing Indonsia akh dipengaruhi karo sawetara kabudayan. Tari Jawa lan Bali iku
sing kondhang, conton, akh antuk pangaribawa saka kabudayan Hindhu. Akh candhi-candhi sing
kawangun kaya ing tanah Indhia. Dn pagelaran wayang lan bathik uga kawentar ing ndonya.
Akhing suku bangsa lan agama agaw regeng kabudayan Indonsia.
Kasil Alam[sunting | sunting sumber]

Kart[sunting | sunting sumber]
Kart nat kondhang kanthi sebutan enam hitam lan iku bebathi nguntungak devisa ing jaman
mbiyn. Ing ndonya, saiki Indonsia ngancik trap ka-loro sawis Malaysia ing babagan kart.
Negara-negara sing ngasilak kart liyan yaiku Thailand, India, Sri Lanka, Nigeria, Liberia, Zaire,
Brazil lan Filipina.
Klapa Sawit[sunting | sunting sumber]

Gambar:Sawit.jpg
Wit Sawit
Kebonan klapa sawit sansaya jembar. Kasil kaolah dadi lenga lan inti sawit. kasil iki dikspor
menyang njaba negara lan uga kanggo kabutuhan wong-wong Indonsia dhw.
Tembako[sunting | sunting sumber]

Gambar:Tembako.jpg
Alang-alang Tembako
Aral tembako (mbako) ing taun 1979 kira-kira amban 198.000 Ha. Ing antaran saka angka kuwi
yaiku 183.000 Ha kaselenggarakak dning rakyat, 2000 Ha diurusi cukong-cukong gedh, lan
13.000 Ha didarbni pamarintah (PTPN).
Emas lan Prak[sunting | sunting sumber]

Emas lan prak digulawentah dning PT Aneka Tambang ing Banten Kidul, karo Freeport
Indonsia lan wiji tembaga ing Papua. Kanthi prasaja, rakyat uga mlu ngolah emas lan prak
kanthi cilik-cilikan.
Aspal Alam[sunting | sunting sumber]

Panambangan aspal kagiyarak ing Sulawesi Kidul-Wtan, Sakabh 19 lapangan gedh lan cilik,
lima ing antaran kaanggep becik. Yn dikira sakabh, kira-kira 28,5 yuta ton.
Militr[sunting | sunting sumber]

Militr Indonsia
TNI AU
TNI AD
TNI AL
Album[sunting | sunting sumber]

Indonesia
Museum Nasional Indonesia ing Jakarta Pusat
Monumen Nasional (Monas)
Wisma 46, Salah siji gedhong dhuwur ing Jakarta.
Jalan Thamrin, Jakarta Pusat
Sepur ing Stasiun Gambir, Jakarta Pusat
Stadion Gelora Bung Karno
Pta Indonsia
Provinsi Indonsia
Malioboro, Yogyakarta
Bis Trans Jogja
A selection of Indonesian food, including Soto Ayam (chicken soup), sate kerang (shellfish
kebabs), telor pindang (preserved eggs), perkedel (fritter), and es teh manis (sweet iced tea)
An Indonesian Army infantryman participating in the U.N.'s Global Peacekeeping Operation

Initiative
Pindad Panser "Anoa" shown during Indo Defense and Aerospace Expo 2008
Indonesian Naval vessels
B-25 Mitchell bombers of the AURI in the 1950s
A Javanese engineer closes one of the gun bay doors on a Dutch Buffalo, January 1942.
Mazda6 used by the Jakarta Metro Highway Patrol (Ditlantas Polda Metro Jaya) as a patrol
car
Mitsubishi Lancer used by Vital Object Protection of Indonesian National Police
GE U20C in Indonesia, #CC201-05
GE U20C "Full-Width Cabin" in Indonesia, #CC203-22
GE U20C full computer control locomotive in Indonesia, #CC204-06

1. Mencolot munggah ^ Majelis Permusyawaratan Rakyat (PDF). Amandemen Ketiga UndangUndang Dasar 1945.
http://www.gtzsfdm.or.id/documents/laws_n_regs/con_decree/3_AmdUUD45_eng.pdf. Retrieved
2006-12-13.
2. Mencolot munggah ^ Michelle Ann Miller (2004). "The Nanggroe Aceh Darussalam law: a serious
response to Acehnese separatism?". Asian Ethnicity 5 (3): 333351.
doi:10.1080/1463136042000259789.
http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/caet/2004/00000005/00000003/art00005.
3. Mencolot munggah ^ Dewan Perwakilan Rakyat (1999). Chapter XIV Other Provisions, Art. 122;
Indonesia Law No. 5/1974 Concerning Basic Principles on Administration in the RegionPDF (146 KiB)
(versi terjemahan). Presiden Indonesia (1974). Chapter VII Transitional Provisions, Art. 91
4. Mencolot munggah ^ Dursin, Richel; Kafil Yamin. "Another Fine Mess in Papua", Editorial, The
Jakarta Post, 2004-11-18. diakss tanggal 2006-10-05. ; "Papua Chronology Confusing Signals from
Jakarta", The Jakarta Post, 2004-11-18. diakss tanggal 2006-10-05.
5. Mencolot munggah ^ Burr, W.; Evans, M.L. (6 December 2001). "Ford and Kissinger Gave Green
Light to Indonesia's Invasion of East Timor, 1975: New Documents Detail Conversations with
Suharto". National Security Archive Electronic Briefing Book No. 62. National Security Archive,
The George Washington University, Washington, DC.
http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB62/. Retrieved 2006-09-17.
Uga delengen[sunting | sunting sumber]

Daftar tokoh Indonsia
Rupiah
Daftar Provinsi Indonsia
Daftar pulo ing Indonsia
Daftar partai pulitik ing Indonesia
ASEAN
Wikimedia Commons gadhah galeri bab:

Indonsia
Karajan Rpublik Indonsia
Portal Informasi Nasional
(id) Kantor Pawarta Antara
(id) Televisi Rpublik Indonsia (TVRI)
(id) Radhio Rpublik Indonsia (RRI)
(id) Pawarta Indonsia
(id) Daftar konsulat lan kadutaan Indonsia ing mancanegara (ing situs Departemen Luar
Negeri)
(id) Informasi Budaya Tradhisional Indonsia
(en) Daftar situs lembaga pamarntah Indonsia
(id) Harian Bisnis Indonsia
(id) Yayasan Lembaga Bantuan Hukum Indonsia
Malaysia

Pasekuton Malaysia
(Gendra Malaysia)
(Lambang Malaysia)
Motto: Bersekutu Bertambah Mutu

(Basa Melayu: manunggal ndadosaken kekiyatan)
Basa resmi
Basa Melayu
Ibukutha
Kuala Lumpur 1
Yang di-Pertuan
Agong
Tuanku Mizan Zainal

Abidin
Perdana Menteri
Najib Tun Razak
Tlatah
- Total
- % Air
Urutan kaping 64
329.750 km
0,3%
Pedunung
Urutan kaping 46
- Total (2003)
- Kepadhetan
25.180.000 (2003 Q3)

76/km
Kamardikan
Saking Britania Raya
- Tanggal
31 Agustus 1957
Valuta
Ringgit
Zona wektu
UTC +8
Lagu kabangsan
Negaraku
TLD
.my
Kodhe telpon
60
Malaysia menika satunggalipun negari ingkang

(1) Pamarntahan Federal pindhah dhateng Putrajaya.
dumunung ing Asia Kidul Wetan,
dipunjumenengaken ing taun 1963. Malaysia
nggadhahi padunung saking maneka warni suku lan budaya. Malaysia dados salah satunggalipun
negari persemakmuran karajan Inggris. Malaysia awujud negari federasi ingkang kaperang dados
13 wewengkon negari bagian lan 3 pasekutonan. Ibukutha negari Malaysia inggih menika Kuala
Lumpur, bilih Putrajaya dados punjering pamarentahan pasekutonan. Gunggungipun padunung
Malaysia langkung saking 27 yuta tiyang.[1] Negari Malaysia dipunpisahaken ing kalih wewengkon
Malaysia sisih kilen lan Malaysia sisih wetan, dipunpisahaken dening Kapuloan Natuna,
wewengkon Indonesia ing Laut Cina Kidul.[1]
Malaysia ingkang sisih kilen asring sinebat Semenajung Malaya. Wewengkon Malaysia ingkang
sisih wetan lan dados wewengkon ingkang paling wiyar kaperang dados kalih dhaerah
pamerintahan (satingkat provinsi), inggih menika Sarawak lan Sabah. Malaysia dipunliwati gugusan
pagunungan ingkang panjang ing Malaysia semenanjung. Wewengkon Malaysia sisih kilen kalebet
wewengkon ingkang kathah padunungipun tinimbang sisih wetan. Malaysia sisih kilen ugi dados
punjering pamarentahan. Malaysia sisih wetan taksih awujud dhaerah ingkang taksih dipunkupengi
alas bawera. Kirang langkung 15 % padunung Malaysia gesang ing wewengkon menika. Malaysia
wewatesan kaliyan Thailand, Indonesia, Singapura, Brunei, lan Filipina.[1]
Malaysia menika dados negari perintis ASEAN lan ugi ndherek ing maneka organisasi
internasional, kados PBB.[2][3] Amargi Malaysia nate dipunjajah Inggris, Malaysia ugi dados
anggota Negara-Negara Persemakmuran.[4] Malaysia ugi dados anggota D-8.[5]
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Sajarah Malaysia
2 Iklim Malaysia
3 Alam
4 Basa
5 Agama
6 Pagesangan
7 Ekonomi
8 Pamarentahan
9 Sumangga dipunpirsani ugi
10 Pranala njawi
o 10.1 Cathetan suku
Sajarah Malaysia[sunting | sunting sumber]

Satunggalipun kelompok tiyang Melayu dipunpanggihi ing semenanjung Melayu kinten-kinten
2000 SM. Tiyang-tiyang kalawau gesang ing goa ing desa-desa. Awit abad ka-8 ngantos abad ka 13
semenanjung Melayu dipunkuwaosi Karajan Sriwijaya saking Indonesia. Sasampunipun menika
karajan Hindu saking Jawa, Majapahit dados panguwaos ing wewengkon Semenanjung Melayu. Ing
taun 1400-an Malaysia sampun tepang kaliyan agami Islam ingkang dipunsebar sumarambah
dening tiyang-tiyang saking Arab. Agami Islam sumebar kanthi sae ing Malaysia saengga
ndadosaken Malaysia minangka negari Islam.
Taun 1511, Portugis dhateng ing Malaysia, salajengipun kinten-kinten wonten 4 negari saking
Eropa ingkang nguwaosi wewengkon Malaysia menika. Malaysia dipunkuwaosi Belanda ing taun
1641, lan ing taun 1786 Inggris nguwaosi dhaerah Penang. Ing abad kaping 19 negara inggris saged
nguwoasi sedaya wewengkon Malaysia. Ing kawitanipun taun 1900, Inggris saged kasil nguwaosi
wewengkon Sarawak lan Sabah.
Malaysia minangka negara pasekutonan sejatosipun dereng nate wonten saderengipun taun 1963.
Saderengipun menika, wujudipun pakempalan koloni ingkang dipunjumenengaken dening Britania
Raya ing pungkasaning abad kaping-18, lan Malaysia taksih awujud maneka karajan utawi prajapraja ingkang kapisah-pisah. Pakempalan wewengkon jajahan kalawau dipunsebat Malaya Britania
ngantos dipunbibaraken ing taun 1946, nalika pakempalan menika dipundadosaken manunggal
dados Uni Malaya. Amargi kathahipun tantangan, pakempalan kalawau dipungantos malih dades
Federasi Malaya nalika taun 1948 lan salajengipun angsal kamardikan tanggal 31 Agustus 1957.[6]
Nalika tanggal 16 September 1963 jumbuh kaliyan proses dekolonialisasi, Singapura, Sarawak,
Borneo Ler utawi samenika dipunmangertosi kanthi nami Sabah gantos dados negara bagian saking
federasi damelan enggal ingkang naminipun Malaysia kalebet kaliyan Federasi Malaya.[7]
Tanggal 9 Agustus 1965 Singapura dipunmedalaken saking federasi Malaysia lan dados negari
mardika kanthi nami Republik Singapura.[8][9]
Nalika proses mujudaken pamarentahan federasi ingkang enggal, wonten pasulayan saking Filipina
lan Konfrontasi Indonsia-Malaysia[10]
Iklim Malaysia[sunting | sunting sumber]

Malaysia kalebet negari ingkang caket kaliyan garis ekuator ingkang nggadhahi temperatur ingkang
inggil. Saben dintenipun asring kraos benter, lan adhem ing wayah dalunipun. Ing wewengkon
pagunungan, temperaturipun langkung adhem.
Alam[sunting | sunting sumber]

Malaysia dados negari prodhusen tin paling ageng sadonya. Prodhuksi tin menika saged narik
tiyang kathah minangka dados adamelanipun. Malaysia ugi ngasilaken Bauksit, ingkang
dipundamel dados Alumunium. Kinten-kinten 40% prodhuksi karet donya dipunasilaken ing
Malaysia. Prodhuksi karet menika ndadosaken saperangan kathah tiyang Malaysia nyambut damel
ing indhustri karet. Malaysia ugi dados prodhusen penting kopra. Saperangan jinis kayu ingkang
wonten ing Malaysia kados kayu teak, eboni, lan kayu sandal. Lisah (minyak) dipunprodhuksi ing
Sarawak.
Basa[sunting | sunting sumber]

Basa resmi ing Malaysia inggih menika Basa Melayu. Basa menika dipunserat ngangge seratan
Arab. Basa Inggris dipunangge ing pamarentahan. Ing Malaysia ugi wonten Basa China lan Basa
India Kidul ingkang sinebat basa Tamil.
Agama[sunting | sunting sumber]
Saperangan ageng padunung Malaysia menika agamanipun Islam, agami menika dipunbekta
dhateng Malaysia atusan taun kapungkur dening tiyang Arab. Padunung ingkang asalipun saking
India agaminipun Hindu lan tiyang saking China agaminipun Konghucu utawi Budha. Saperangan
alit padunung Malaysia agaminipun Kristen.
Pagesangan[sunting | sunting sumber]

Cara gesang modern padunung Malaysia saged dipunpanggihi ing kutha-kutha ageng, ananging ing
desa-desa tiyang Malaysia taksih gesang kanthi cara tradhisional.
Ekonomi[sunting | sunting sumber]

Langkung saking sepalih padunung Malaysia nyambut damel ing bidhang tetanen. Kathah tiyang
tani ingkang nyambut damel kaliyan kaluwarganipun. Saking bidhang tetanen menika Malaysia
ngasilaken maneka jinis asil kados beras, kacang, uwoh-uwohan, lan sayuran. Prodhuksi uwos
menika ugi saged dipunimpor dhateng negari sanes. Negari Malaysia ngasilaken maneka warni
barang asil padamelan seni kreatif, kados tenun, sarung, batik, lan sanesipun.
Pamarentahan[sunting | sunting sumber]

Negari Malaysia kalebet negari monarki konstitusional. Malaysia dipunpandhegani raja ingkang
asring sinebat "yang dipertuan agong" ingkang dipunpilih gangsal taun sapisan. Minangka dados
pangarsaning praja, "yang dipertuan agong" kagungan hak kangge milih perdana mentri lan sedaya
mentri ing kabinet-ipun. Kepala negara Malaysia inggih menika Yang di-Pertuan Agong[11] lan
pemarentahanipun dipunpimpin Perdana Menteri.[12][13] Model pemarentahan Malaysia mirip kados
dene sistem parlementer Westminster.[14]
Sumangga dipunpirsani ugi[sunting | sunting sumber]

Miss Malaysia
Pranala njawi[sunting | sunting sumber]

Peta Malaysia

1. ^ Mencolot munggah menyang: a b c CIA. The World Fact Book: Malaysia. Dipunakses 5 Februari
2013.
2. Mencolot munggah ^ Tinjauan. Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara. Dipunakses tanggal
12 Februari 2013.
3. Mencolot munggah ^ Daftar Negara Anggota. PBB. Dipunakses tanggal 12 Februari 2013
4. Mencolot munggah ^ Anggota. Sekretariat Persemakmuran. Dipunakses tanggal 12 Februari 2013.
5. Mencolot munggah ^ Kementerian Luar Negeri, Turki. Fakta dan Gambar D-8. Dipunakses ing 12
Februari 2013.
6. Mencolot munggah ^ Majalah Time. A New Nation. 9 September 1957.
7. Mencolot munggah ^ Paragraf 22. Singapura. Jalan menuju kemerdekaan. Divisi Penelitian
Federal, Perpustakaan Kongres. Seri Buku Pegangan Wilayah/Pengkajian Negara. Departemen
Angkatan Darat Amerika Serikat. Diakses pada 9 Desember 2006.
8. Mencolot munggah ^ Majalah Time.The Art of Dispelling Anxiety. Agustus.
9. Mencolot munggah ^ Paragraf 25. Singapura. Jalan menuju kemerdekaan. Divisi Penelitian
Federal, Perpustakaan Kongres. Seri Buku Pegangan Wilayah/Pengkajian Negara. Departemen
Angkatan Darat Amerika Serikat. Diakses pada 9 Desember 2006.
10. Mencolot munggah ^ United Nations Treaty No. 8029
11. Mencolot munggah ^ Yang di-Pertuan Agong limrah dipunsebat "Raja", "Kepala", utawi "yang
Agung"
12. Mencolot munggah ^ Pasal 33. Konstitusi Malaysia.
13. Mencolot munggah ^ Pasal 43. Konstitusi Malaysia.
14. Mencolot munggah ^ Federation of International Trade Associations. Informasi Umum
Malaysia. Dipunakses 5 Februari 2013.
kmawon.
Basa Jawa
Basa Jawa, Basa Jawi

Dipituturak ing: Jawa (Indonesia), Suriname,
Kaledonia Anyar
Cacah Panutur:
80 yuta
Ing donya urutan

11
ping:
Rumpun basa
Klasifikasi
genetik:
basa Austronesia
basa Melayu-Polinesia
Kulon
basa Sundik
Basa Jawa
Status Resmi
Basa resmi ing:
Hindhia-Walanda (Jawa)
Dijabel wiwit
taun:
1942
Kodhe Basa
ISO 639-1
jv
ISO 639-2
jav
SIL
JAN, JVN, JAS, OS, TES
Basa Jawa (Basa Jawa: ) iku kagolong basa Austronesia, ya kuwi basa-basa sing dianggo
sawarna-warnan bangsa pribumi ing kapuloan sakidul-wetaning bawana Asia. Basa Jawa kasebar
wiwit pucuk kulon pulo Jawa, Banten nganti pucuk wtan Banyuwangi dning kurang luwih 80
yuta panutur ibu. Kajaba iku, basa iku kasebar ing Indonsia saka Sumatra nganti Papua, Timor
Wtan, Malaysia, Singapura, Taiwan, Hong Kong, Walanda, Suriname, Curaao, lan ing Kaledonia
Anyar.
Basa Jawa dadi salah sijin panyumbang sing gedh dhw kanggo panuwuhan basa Indonesia.
Sanadyan dudu basa resmi ing pamarntahan, basa Jawa nduw pangaruh luwih akh tinimbang
basa-basa dharah liyan kayata ing kosakata, lan istilah-istilah sing kadhangkala nganggo tembung
Jawa.
Peta iki gambar ing endi basa Jawa dianggo ing pasrawungan. Ijo tuwa teges basa Jawa basa
mayoritas. Banjur ijo enom teges basa Jawa basa minoritas.
Basa Jawa iku bagyan saka sub-cabang Sundik saka rumpun basa Melayu-Polinesia Kulon saka
pang basa Melayu-Polinesia sing giliran anggota basa Austronesia. Basa Jawa isih sedulur cedhak
basa Melayu, basa Sundha, basa Madura, basa Bali, lan uga basa-basa ing pulo Sumatra sarta
Kalimantan.
Basa Jawa dipigunakak ing Jawa Tengah, Jawa Wtan lan uga pesisir lor Jawa Kulon. Banjur ing
Madura, Bali, Lombok lan Tatar Sundha ing Jawa Kulon, basa Jawa uga ditrapak dadi basa sastra.
Basa Jawa uga basa dalem ing keraton Palembang, Sumatra Kidul sadurung keraton iki dibedhah
wong Walanda ing wusananing abad kaping-18.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Pambuka
2 Fonologi
o 2.1 Swara (vokal)
o 2.2 Wyanjana (konsonan)
3 Dhialk-dhialk basa Jawa
o 3.1 Pamrangan Poerwadarminta
o 3.2 Pamrangan Uhlenbeck
o 3.3 Pamrangan Wurm lan Hattori
4 Pamrangan unggah-ungguh basa Jawa
o 4.1 Gunan Basa lan kanggone Basa
5 Dhmografi panyebaran panutur basa Jawa
6 Cathetan suku lan rfernsi
7 Delengen uga
8 Sumber
9 Pranala njaba
Pambuka[sunting | sunting sumber]

Basa Jawa bisa kaanggep salah sijin basa klasik ing donya, basa iki nduw sajarah kasusastran sing
wis lawas banget. Lawas luwih saka 12 abad. Para pakar basa Jawa mrang sajarah basa Jawa ing
patang tahap:
Basa Jawa Kuna saka abad kaping-9
Basa Jawa Tengahan saka abad kaping-13

Basa Jawa Anyaran saka abad kaping-16
Basa Jawa Modhrn saka abad kaping-20 (pratlan iki ora dienggo sacara umum)
Basa Jawa ditulis mawa/migunakak aksara Jawa, (salah sijin keturunan aksara Brahmi saka
India), aksara Jawa-Arab (pgon) lan aksara Latin [1].
Sanadyan dudu basa resmi ing ngendi wa, basa Jawa basa Austronesia sing akh dhw cacah
panutur ibun.[2] Basa iki dituturak lan dimangertni dning kurang luwih 80 yuta jiwa wong.
Kurang luwih 45% pedunung negara Indonesia keturunan Jawa utawa manggon ing Tanah Jawa.
Mh kabh presidhn Indonesia wiwit taun 1945 iku keturunan Jawa (sajatin kabh keturunan
Jawa, B.J. Habibie uga ngaku yn ibun priyayi Jawa). Dadi ora nggumunak yn basa Jawa
mnhi pangaribawa akh ing perkembangan basa Indonesia.
Basa Jawa Modhrn bisa diprang dadi telung dhialk: dhialk Jawa Kulon, dhialk Jawa Tengah,
lan dhialk Jawa Wtan. Ing pulo Jawa ana sing diarani dialect continuum ('kasinambungan
dhialk') saka Banten ing ujung kulon tekan Banyuwangi, ing pucuk wtan. Kabh dhialk basa
Jawa kurang luwih bisa dingertni para panutur (basa Inggris mutually intelligible).
Fonologi[sunting | sunting sumber]

Fonm basa Jawa modhrn lan baku iku:
Swara (vokal)[sunting | sunting sumber]

Swara:
Ngarep Tengah Wuri
i
e
()
o
()
a
Pangucapan swara-swara iki rada njlimet. Ciri utama iku yn ing basa baku Mataraman, /a/
ing wanda mawa posisi kabukak ing posisi pungkasan lan sadhurung pungkasan, diucapak
kayadn [].
Wyanjana (konsonan)[sunting | sunting sumber]

Konsonan (Wyanjana):
Labial Dntal
Retrofleks
Palatal
Glotal
Alveolr
Vlr
(Osthya) (Dantya)
(Murdhanya) (Talawya)
(Kanthya)
Letupan
pb
Sibilan
Ardhaswara w
Nasal
td
t d
kg
j
*
Pnget: Fonm mawa tandha * iku alofon.
Dhialk-dhialk basa Jawa[sunting | sunting sumber]

Basa Jawa iku akh banget cara pituturan. Ana dhialk sosial sing dibag miturut hirarkhi saka
kasar tekan alus dadi :
ngoko
madya
krama
ana basa sing mligi digunakak kanggo keperlon resmi karaton
bagongan (dianggo neng kraton Ngayogyakarta adiningrat)
kedhaton (dianggo neng kraton Surakarta adiningrat)
Saliyan kuwi, ana dhialk sing didasark tlatah lan ora sekabh dhialk Jawa dimangarteni
dning kabeh wong Jawa. Ing ngisor iki kapacak pamrangan miturut sawetara ahli basa Jawa:
Poerwadarminta lan Uhlenbeck. Saliyan iku uga ditambah pamrangan Wurm lan Hattori. Wurm
lan Hattori nggambar peta pamrangan dhialk Jawa. Pamrangan para pakar iki rada sj lan ora
sarujuk siji lan sijin.
Pamrangan Poerwadarminta[sunting | sunting sumber]

Miturut Poerwadarminta ing bukun Sarining Paramasastra Djawa[3], dhialk-dhialk ana:
1. Dhialk Banten[3]
2. Dhialk Cirebon[3]
3. Dhialk Banyumas lan Tegal[3]
4. Dhialk Bageln[3]
5. Dhialk Ngayogyakarta lan Kedhu[3]
6. Dhialk Surakarta, Madiyun lan Semarang[3]
7. Dhialk Rembang[3]
8. Dhialk Pasisir lor wtan (Tuban, Gresik, Surabaya)[3]
9. Dhialk Malang-Pasuruhan[3]
10. Dhialk Banyuwangi[3]
Pamrangan Uhlenbeck[sunting | sunting sumber]

Dhialek-dhialek kuwi miturut ahli basa Walanda E.M. Uhlenbeck ing bukun A Critical Survey of
Studies on the Languages of Java and Madura (1964), dikelompokak dadi 3 (telung) rumpun
yaiku :
Rumpun basa Jawa kulon :

o Dhialk Banten (utawa Jawa Serang)
o Dhialk Cerbon (Dermayu-Cerbon)
o Dhialk Tegal (Brebes nganti Pemalang)
o Dhialk Banyumasan (Purwokerto, Cilacap lan Banyumas)
Kelompok ing nduwur iku biasan disebut basa Jawa ngapak ngapak utawa basa penginyongan.
Rumpun basa Jawa Tengah :
o Dhialk Pacitan
o Dhialk Pekalongan
o Dhialk Semarangan
o Dhialk Kedhu
o Dhialk Surakarta
o Dhialk Yogyakarta
o Dhialk Madhiun
o Dhialk Blora
Kelompok ing nduwur ka biasan disebut basa Jawa baku.
Rumpun basa Jawa wtanan :
o Dhialk Surabayaan
o Dhialk Malangan
o Dhialk Lumajang
o Dhialk Tengger
o Basa Osing Banyuwangn
Kelompok ing ndhuwur iku biasan diarani basa Jawa wtanan.
Pamrangan Wurm lan Hattori[sunting | sunting sumber]
Pamrangan Wurm lan Hattori (1983)

Wurm lan Hattori (1983:39) mrang dhialk-dhialk basa Jawa ing pulo Jawa dadi 7 bagyan:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Dhialk Banten
Dhialk Lor-Kulonan
Dhialk Manuk
Dhialk Cerbon
Dhialk Kulonan-Tengah
Dhialk Wtanan
7. Dhialk "Regional Jawa ing Banyuwangi"[4]
Pamrangan unggah-ungguh basa Jawa[sunting | sunting

sumber]
Basa Jawa iku bisa diprang miturut unggah-ungguh utawa uga diarani register. Manut undha usuk
utawa unggah-ungguh iku dadi
Basa Ngoko
Basa Madya
Basa Krama
Banjur uga ana sawetara tetembungan krama inggil lan krama andhap sing bisa dienggo ing saben
register.
Gunan Basa lan kanggone Basa[sunting | sunting sumber]

Basa Ngoko
1.
2.
3.
4.
Dienggo wong tuwa marang anak

Dienggo guru marang murid.
Dienggo dning sepadha-padha kang wis kulina
Dienggo ndhuwuran marang andhahan
Tuladha: Kow gelem mangan sega lodh mas?

Basa Ngoko Alus
1. Dienggo dning wong-wong sapadha-padha sing wis kulina nanging isih ngajni.
2. Dienggo wong tuwa marang wong enom kang drajad luwih dhuwur.
Tuladha: Panjenengan kersa dhahar sega lodh Mas?
Basa Krama
1. Dienggo dning wong kang durung raket banget.
2. Dienggo dning wong kang durung tuang.
Tuladha: Sampeyan purun nedha sekul lodh Mas?
Basa Krama Inggil
1. Dienggo dning wong enom marang wong tuwa.
2. Dienggo dning murid marang guru.
3. Dienggo dning ngisoran marang dhuwuran.
Tuladha: Panjenengan kersa dhahar sekul lodhh Mas?
Dhmografi panyebaran panutur basa Jawa[sunting | sunting

sumber]
Delengen uga: Wong Jawa
Basa Jawa dipituturak ing saindhenging Indonsia, negara-negara tangga Asia Kidul-wtan,
Walanda, Suriname, Kaledonia Anyar, lan negara-negara liyan. Populasi panutur paling gedh
ditemokak ing enem provinsi Jawa dhw, lan ing provinsi tangga Sumatra saka Lampung.
Sawijining tabl kang nuduhak gunggung panutur asli ing taun 1980, saka 22 provinsi ing
Indonsia (saka total 27 ing wektu iku) kang nuturak basa Jawa luwih saka 1%, yaiku:[5]
Provinsi ing Indonsia % pedunung provinsi Panutur basa Jawa (1980)
1. Provinsi Aceh
6.7%
175,000
2. Sumatra Lor
21.0%
1,757,000
3. Sumatra Kulon
1.0%
56,000
4. Jambi
17.0%
245,000
5. Sumatra Kidul
12.4%
573,000
6. Bengkulu
15.4%
118,000
7. Lampung
62.4%
2,886,000
8. Riau
8.5%
184,000
9. Jakarta
3.6%
236,000
[6]
10. Jawa Kulon
13.3%
3,652,000
11. Jawa Tengah
96.9%
24,579,000
12. Yogyakarta
97.6%
2,683,000
13. Jawa Wtan
74.5%
21,720,000
14. Bali
1.1%
28,000
15. Kalimantan Kulon
1.7%
41,000
16. Kalimantan Tengah
4.0%
38,000
17. Kalimantan Kidul
4.7%
97,000
18. Kalimantan Wtan
10.1%
123,000
19. Sulawesi Lor
1.0%
20,000
20. Sulawesi Tengah
2.9%
37,000
21. Sulawesi Kidul-wtan
3.6%
34,000
22. Maluku
1.1%
16,000
Cathetan suku lan rfernsi[sunting | sunting sumber]

1. Mencolot munggah ^ Van der Molen (1983:VII-VIII).
2. Mencolot munggah ^ Diirit dning, -- ora kalebu dhialk Cina lan basa Indic kanthi status resmi
negara -- basa Sundha saka bagan kulon pulo Jawa
3. ^ Mencolot munggah menyang: a b c d e f g h i j k Poerwadarminta (1953:2)
4. Mencolot munggah ^ Sajatin sing dikarepak iku dhialk Jawa-Osing.
5. Mencolot munggah ^ Data dijupuk saka snsus taun 1980 kayadn kang dicawisak dning James
J. Fox lan Peter Gardiner lan diterbitak dning S. A. Wurm lan Shiro Hattori, eds. 1983. Language
Atlas of the Pacific Area, Part II: (Insular South-East Asia), Canberra.
6. Mencolot munggah ^ Ing taun 1980 iki klebu provinsi Banten, saiki kapisah.

Paramasastra
Sastra Jawa
Aksara Jawa
Paribasa lan Saloka Jawa
Bausastra (Kamus)
jaan
tungan
Penacat
Penyandra
Pisuhan
Takeran
Pulasara
Pranata Cara
Basa Jawa Suriname
Basa Jawa Ngoko - Basa Inggris saka basa Jawa ngoko andhap tumuju basa Inggris
Basa Jawa - Basa Indonesia
Basa Jawa Pepak

(jv) W.J.S. Poerwadarminta. 1953. Sarining Paramasastra Djawa. Djakarta: NoordhoffKolff
(en) E.M. Uhlenbeck. 1964. A Critical Survey of Studies on the Languages of Java and
Madura. The Hague: Martinus Nijhoff,
(en) S.A. Wurm and Shiro Hattori, eds. 1983. Language Atlas of the Pacific Area, Part II
(Insular South-east Asia). Canberra.
Basa Jawa Kuna

Bha Jawa, Bha Kawi

Dipituturak
ing:
Kapunahan
Jawa, Madura, Bali
Owah dadi basa Jawa

Tengahan ing abad kaping-13
Rumpun Basa basa Austronesia

Klasifikasi:
basa Melayu-Polinesia Kulon
basa Sundik
Basa Jawa Kuna
Status Resmi
basa mati
Kode Basa
ISO 639-1
...
ISO 639-2
...
SIL
...
Basa Jawa Kuna (krama Basa Jawi Kina) iku basa Jawa sing dipigunakak wiwit kurang luwih
abad kaping 9 nganti abad kaping 14. Basa Jawa Kuna kahanan isih bisa disinaoni jaman saiki
amerga nalika iku basa iki wis ditulis.Basa Jawa Kuna akh pengaruh saka tembung Sansekerta.
Akh paninggalan prasasti lan karya sastra sing ditemokak. Yn prasasti-prasasti iki biasan ditulis
ing watu utawa tembaga mawa aksara Jawa Kuna. Nanging yn karya sastra biasan diawtak ing
Bali lan Lombok mawa naskah rontal, senadyan uga ana naskah Jawa Kuna saka Jawa dhw, Tatar
Sundha, lan Madura.
Conto basa Jawa Kuna[sunting | sunting sumber]

Kunang kacaritanikanang amawa phalaning jambu, snak ikang nga Takaka tumutur
sakng ptla, ikang Takaka munggwing sunguting jambu. Ikang brhmana mamawa
jambu, ri huwusing jambu kawwat, mangunyakn wedanti mangastungkrjaya-jaya
mantra.
Jarwa
'*Dne caritan sing nggawa woh jambu, sedulur naga Taksaka, mlu saka ing dhasaring bumi, si
Taksaka dumunung ing sunguting jambu. Sang Brahmana ngasta jambu, ing sawis jambun kaatur,
ngunkak pepujn wda, memuji slamet lan unggul mantra.
Prabdan antara basa Jawa Kuna lan basa Kawi[sunting |

sunting sumber]
Basa Kawi iku basa kasusastran. Basa iki bisa adhedhasar basa Jawa Kuna, nging durung temtu.

W.J.S. Poerwadarminta. 1953. Sarining Paramasastra Djawa. Djakarta: Noordhoff-Kolff
Marsono. 2011. Morfologi-Bahasa Indonesia dan Nusantara. Yogyakarta: Gadjah Mada
University Press
Basa Jawa Ngoko

Basa Jawa Ngoko inggih punika prangan Basa Jawi kangg tutur-tinutur sesami kalih sesami.
Basa Jawi tataran ngoko piyambak dipun prang malih dados pinten-pinten tataran, inggih punika
ing antawisipun:
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Ngoko Lugu
o 1.1 Antya Basa
o 1.2 Basa Antya
2 Mugi mirsani
3 Wacan
4 Pranala njaba
Ngoko Lugu[sunting | sunting sumber]

Basa ngoko punika minangka tataran basa ingkang paling asor ing undha usuk basa Jawa.
Ginanipun kangg wicara ing antawisipun:
Tiyang sepuh dhumateng lar enem
Tiyang ingkang sadrajad utawi sampun raket sesrawunganipun
Tiyang pangkat inggil dhumateng pegawnipun
Lar alit lan rerncanganipun
Ngunandika (wicara piyambakan)
Tuladha: B = Bapa A = Anak
B: "Lho, kow Di. Wayah apa tekamu? Rak ya padha slamet ta?" (Basa Ngoko Lugu)
A: "Pangstunipun Bapak, wilujeng. Kalawau njing jam 9 anggn kula dumugi ngriki".
(Basa Krama)
==Ngoko Andhap== Ngoko Andhap dipun pigunakaken dning sinten kmawon ingkang
sampun raket, nanging taksih silih ngurmati. Ngoko Andhap dipunprang dados kalih, inggih
punika Antya Basa lan Basa Antya. Ngantos sapriki Ngoko Andhap Antya Basa taksih biasa
dipunangg lan prayoginipun dipunlestarkak. Dn Ngoko Andhap Basa Antya sampun awisawis sanget kaangg, malah sampun dipunanggep sirna.
Antya Basa[sunting | sunting sumber]

Ngoko Andhap Antya Basa punika tembung-tembung ngoko dipuncampur ngangg tembung krama
inggil kangg nedahaken raos ngurmati. Ciri-cirinipun:
Aku, tetep mboten wah

Kow, kangg tiyang ingkang dipunkurmati dipunowahi dados panjenenganmu, ki raka,
kangmas.
Ater-ater dak-, ko-, di- lan panambang -ku, -mu, -, -ak mboten wah. Tuladha:
A "Ora, kangmas ki suw ora ngetingal-ngetingal iku tindak ngendi?"
B; "Wah, adhimas ki rada ngc. Genah wis pirsa ba kok mundhut pirsa. Prn-prn
mesthi ba nanjakak prn. Yaiku menyang Jakarta".
Basa Antya[sunting | sunting sumber]

Basa Antya dipunwangun saking basa Ngoko dipuncampur ngangg tembung-tembung Basa Jawa
Krama lan Krama Inggil. Ciri-cirinipun:
Aku, tetep mboten wah
Kow, sami kaliyan Antya basa, dipunwahi dados panjenenganmu, ki, raka, kangmas,
sliramu, keng slira, adhi, adhimas
Ater-ater dak-, ko-, di- , mboten wah
Tuladha: "Dak arani sliramu dhk mau bengi sastu mriksani ringgit ana ing dalem Pak Lurah.
Gk lampah ba apa ya dhimas, teka gamelan sedalu natas ngungkung ba, ora ana pedhotpedhot".
Mugi mirsani[sunting | sunting sumber]

Basa Jawa Madya
Basa Jawa Krama
Basa Jawa Ngoko - Basa Inggris
Basa Jawa - Basa Indonesia
Basa Jawa Pepak

Febyardini Dian P.R., S.S. etal, Pepak lan Wasis Basa Jawa, Indonesiatera Yogyakarta,
2008, ISBN 978-775-052-0
DR. Aryo Bimo Setyanto, SH, Parama Sastra Bahasa Jawa, Panji Pustaka Yogyakarta,
Cithakan pisanan Oktober 2007 ISBN 979-25-2732-X
Dr. Purwadi, M.Hum.,et al, Tata Bahasa Jawa, Media Abadi Yogyakarta, cithakan pisanan
Agustus 2005, ISBN 979-3525-50-9
Soewardi Haryono, B.A., Buku Pepak Basa Jawa, Pustaka Widyatama, 2008, ISBN 979610-242-0, ISBN 978-979-610-242-6

menyang jawapalace.org
Basa Jawa Krama

Basa Jawa Krama kuwi tataran paling dhuwur jroning undha-usuk Basa Jawa.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Krama Lugu
2 Mudha Krama
3 Krama Desa
4 Kramantara
5 Wredha Krama
6 Basa Kedhaton
7 Delengen uga
8 Wacan
Krama Lugu[sunting | sunting sumber]

Basa Krama Lugu yaiku basa kang tetembunge migunakake tembung krama kabeh tanpa
kacampuran karo tembung krama inggil. Dene gunane basa krama lugu kasebut dienggo guneman
dening : a. Wong enom marang wong tuwa. b. Wong mbasakake awake dhewe. c. Wong sing lagi
pitepungan anyar. d. Para murid marang gurune. e. Abdi marang bendarane. f. Andhahan marang
pimpinane.
==Krama Inggil== Basa Krama Inggil kuwi tembung nganggo krama dicampur tembung
krama inggil tumrap sing diajak wicara. Basa Jawa Krama biasa dianggo wicara antaran priyayi
cilik marang priyayi gedh, wong anom marang wong sing luwih tuwa. Ciri-ciri utama:
Aku diowahi dadi kawula, abdidalem kawula utawa dalem wa
Kow diowahi dadi panjenengan dalem utawa dicekak nandalem wa
Mudha Krama[sunting | sunting sumber]

Basa Mudha Krama iki basa sing luwes banget kanggo sok sapa wa. Wong sing diajak wicara
dikurmati, dn sing ngajak wicara mapanak dhiri pribadi ana ing tataran sangisor. Biasan
dianggo dning para mudha marang wong sing luwih tuwa. Ciri-cirin antara liya:
Aku, diowahi dadi kula
Kow, diowahi dadi panjenengan, sampyan, panjenenganipun kangmas, panjenenganipun
ibu lsp.
Ater-ater dak-, diowahi dadi kula
Ater-ater ko-, diowahi dadi dipun
Panambang -ku, diowahi dadi kula
Panambang -mu, diowahi dadi panjenengan, sampyan
Panambang -, diowahi dadi -ipun

Panambang -ak, diowahi dadi aken
Tuladha:
A: "Bapak, punika wonten tamu. Sajakipun priyantun tebih".
B: "Ana tamu. Aturana lenggah dhisik. Tak salin sedhla".
B: " dn kow, tak arani dhayoh saka ngendi".
C: "Inggih, temtunipun damel kagt panjenenganipun bapak sekaliyan. Tiyang kula, mboten
ngaturi serat rumiyin".
Krama Desa[sunting | sunting sumber]

Basa Krama Desa migunakak tembung basa krama dicampur tembung krama desa. Ciri-ciri utama:
Aku diowahi dadi kula
Kow diowahi dadi sampyan
Ater-ater dak- diowahi dadi kula
Ater-ater ko- diowahi dadi sampyan
Ater-ater di- diowahi dadi dipun
Kramantara[sunting | sunting sumber]

Kramantara kuwi kabh tembung-tembung saka basa krama ora dicampur karo krama inggil. Biasa
dipigunakak dning wong tuwa marang wong sing luwih anom, dideleng saka umur utawa
kalungguhan. Ananging dina iki tataran basa Kramantara iki wis ora biasa dianggo, senadyan
tumrap sing luwih anom lan luwih dhuwur kalungguhan ora kabotan nganggo tataran basa Mudha
Krama. Ciri-cirin:
Kow, diowahi dadi sampyan
Ater-ater dak-, diowahi dadi kula
Ater-ater di-, diowahi dadi dipunPanambang -ku, diowahi dadi kula
Panambang -mu, diowahi dadi sampyan
Panambang -, diowahi dadi ipun
Panambang -ak, diowahi dadi aken
Tuladha A nganggo basa Kramantara B nganggo basa Mudha Krama
A: "Dhateng kula punika manawi pun adhi suka, kula nedha nyambut gadhahan sampyan
gangsa klenngan".
B: "Kagem ing damel punapa teka kadingarn mawi mundhut klenngan".
A: "Anu, keng mbakyu nyetauni putu, kemaruk sampun lungs saweg gadhah putu
sapunika".
B: "Ingkang kapundhut slndro punapa plog?"
B: "Kalih pisan kmawon, mangk yn namung salah satunggal mindhak damel cuwaning
tamu"
Wredha Krama[sunting | sunting sumber]

Wredha Krama kuwi mh padha karo Kramantara, padha-padha ora dicampur nganggo tembung
krama inggil, bdan ana ing ater-ater di-, panambang -, lan panambang -ak.
Ater-ater di- ing tataran Kramantara diowahi dadi dipun-, nanging ing Wedha Krama tetep
ora owah.
Panambang -, ing basa Kramantara diowahi dadi ipun, dn ing Wredha Krama tetep ora
owah.
Panambang -ak ing basa Kramantara dadi aken, dn ing Wredha Krama tetep ora owah.
Tembung aku, kow, ater-ater dak-, ko-, padha karo ing tataran Kramantara.
Tataran Wedha Krama iki uga wis arang dianggo, umu luwih milih Mudha Krama.
Tuladha: A nganggo basa Wredha Krama B nganggo basa Mudha Krama
A: "Pinten llangan kapal kalih punika?"
B: "Kula nun, kawan belah, drng presn tuwin wragading lampah".
A: "Dados mboten kirang kawan atus resik?"
B: "Manawi".
A: "Punapa mulus mboten wonten cirin?"
B: "Ingkang satunggal mulus, satunggalipun ciri suduk".
A: "Inggil punapa jangkep kawan kaki?"
B: "Namung kirang sadim".
Basa Kedhaton[sunting | sunting sumber]

Basa kedhaton ugi kasebat basa bagongan, inggih menika basa ingkang namung kaginakaen utawi
kangge gineman wonten salebetipun dhatulaya utawi karaton. Lirinipun sedaya priyayi ingkang
apangkat inggil utawi andhap menawi gineman sami ngginakaken basa bagongan, kejawi menawi
munjuk atur dhumateng nata utawi nalendra. pramila wonten ingkang mastani bilih basa bagongan
menika minangka basa resmi ing salebetipun karaton.

Basa Jawa Ngoko
Basa Jawa Madya
Dhaptar tembung krama

2008, ISBN 978-775-052-0
Agustus 2005, ISBN 979-3525-50-9
<img src="//jv.wikipedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" title=""

width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;" />
Sumber artikel punika saking kaca situs web:
"http://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Basa_Jawa_Krama&oldid=883190"
Kategori:
Basa Jawa
Basa Jawa Madya

Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwur tataran Basa Jawa
Ngoko nanging sangisor Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki diprang dadi
lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama.
Bab lan Paragraf

[singidaken]
1 Madya Ngoko
2 Madya Krama
3 Madyantara
4 Delengen uga
5 Wacan
Madya Ngoko[sunting | sunting sumber]

Basa Madya Ngoko punika tembung-tembungipun saking basa Madya nanging dipuncampuri
sawetawis tembung saking basa Ngoko ingkang mboten wonten tembung madyanipun. Basa punika
taksih biasa dipun angg dning tiyang dhusun utawi tiyang-tiyang pagunungan. Ciri-cirinipun:
Aku, dados kula
Kow, dipunwahi dados dika
Ater-ater tak- dipunwahi dados kula
Ater-ater ko- dipunwahi dadi dika
Ater-ater di- mboten wah
Tuladha:
A: "Pundi woh-wohan sing becik-becik niku?"
B: "Niku napa kirang becik?"
Madya Krama[sunting | sunting sumber]

Madya Krama iki biasa dianggo dning wong padsan marang wong liya sing dianggep luwih tuwa
utawa kinurmatan. Ciri-cirin antara liya:
Kow, diowahi dadi sampyan, samang
Ater-ater tak-, diowahi dadi kula
Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang
Panambang -ku, diowahi dadi kula
Panambang -mu, diowahi dadi sampyan, samang
Panambang -e tetep ora owah
Tuladha: (A migunakak basa mdya ngoko, B migunakak basa madya krama).

A: ", Yu nggndhong lurik, ndika mandheg sedhla".
B: "Napa, ajeng tumbas?"
A: "Wong ngendheg nk mboten ajeng tuku ajeng napa?"
B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula sa-sa".
Madyantara[sunting | sunting sumber]

Basa Jawa Madyantara iki tembung tembung diwangun saka basa Madya Krama, ananging
tembung-tembung sing ditujokak marang wong sing diajak wicara diowahi dadi krama inggil.
Tataran basa Madyantara iki biyn dianggo dning priyayi cilik marang garwan, nanging saiki wis
arang banget dianggo. Ciri-cirin antara liya:
Kow, diowahi dadi sampyan utawa samang
Ater-ater tak-, diowahi dadi kula
Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang
Ater-ater di-, tetep ora owah.
Tuladha; (A Ibun B Kula)
A: "Wetonku tumbuk umur 33 taun, slametan apa wis kok pikir?"
B: "Rak siyos bnjing tanggal 7, wulan Rabingulakir ngajeng niki ta?"
A: "Iya".
B: "Saniki tanggal ping 27, taksih kirang 10 dalu".
A: "Rak ya wis cedhak".

Basa Jawa Ngoko
Basa Jawa Krama

2008, ISBN 978-775-052-0
Agustus 2005, ISBN 979-3525-50-9
Artikel perkawis basa punika taksih arupi seratan rintisan. Panjenengan saged mbiyantu
Wikipedia ngembangaken.
Partai Komunis Indonsia

Partai Komunis Indonesia

Ketua
DN Aidit
Sekretaris jenderal
Soedisman
Kantor pusat
Jakarta
Ideologi
Marxisme Leninisme
(1950-1965)
Situs web
http://indomarxist.tripod.com/
Partai Komunis Indonesia (PKI) kuwi sawijining partai pulitik ing Indonsia kang nduwni
idologi komunis lan diadegak ing taun 1921 ing kutha Semarang. Jroning sajarah, PKI wis tau
mbrontak marang pamarntahan kolonial Walanda ing taun 1926, ndhalangi pemberontakan PKI
Madiun ing taun 1948 lan dianggep ndhalangi pemberontakan G30S ing taun 1965.

Komunisme ing Indonesia dikenalak dning wong nasionalis radhikal saka Landa H.F.J.M
Sneevliet kang teka ing tlatah Indonesia sapreludadi pgawai kantor dhagang ing Semarang ing taun
1913. Ora patia cetha tujuan teka, ananging dhwk bisa ndeleng yn Indonesia bisa dadi tlatah
subur Komunisme. Ing wulan Mi 1914 H.F.J.M Sneevliet karo kanca-kancan J.A Bransterder,
H.W. Dekker,P. Bergsma lan A. Baars nyengkuyung ambangun kelompok ISDV (Indische Social
Demokratische Vereeniging) ing Semarang. Kelompok Marsix pertama ing Asia Tenggara. Ing
wulan Oktober, ing taun kuwi uga nggaw media massa, aran MEDIA BEBAS duwni ditor
Bergsma, Sneevliet lan A. Baars. [1]. Ing taun 1917 Sneevliet lan kanca-kancan wis duw pangaruh
kang kuat [2]. Anggota-anggotan ISDV disusupak ing kelompong kondang Sarkat Islam.
Anggon nyusupak anggota ing Sarkat Islam saya suw sang saya gedh nganti Sarkat Islam
pecah, lan diprang dari rong kelompok, diarani Sarkat Islam Merah lan Sarkat Islam Putih.
Anggotan Sarkat Islam Putih yaiku saka angggota Sarkat Islam kang isih saktujuan ora
kacampur karo paham Komunis. Kelompok Sarkat Islam kang wis kacampur karo paham
Komunis, mecah dadi Sarkat Islam Merah. Pangarsaning Komitrn taun 1923 Tan Malaka
nglaporak yen Perserikatan Komunis ing Hindia Belanda wis nganti kuwasani 20 sksi ing Sarkat
Islam lan diandharak yn saka 100.000 anggota Si, ana 30.000 anggota kang aktip dadi anggota
Komunis. Jalaran anggotane komhnis saya radhikal, ora saithik wong kang dadi komunis ditangkapi
dening pamarintah Hindia Belandha. Ing taun 1923, Darsono anggota anyar Komunis mandhgani
panggabungan anggota Komunis. Saya suw PKI kasil nyebarake komunisme ing tlatah Indonesia.
Kejaba ngunu, PKI uga durung bisa ngontrol kadisiplinan uga ideologin para anggotan.
Panindakan kejem dning pamarintahan Landa marang aksi-aksi Sarkat Rakyat nyebabak
dianakak Kongrs PKI ing wulan Dsmber 1924 ing Kotaged, Yogyakarta. Ing kongrs kuwi
diputusak nglebur Sarkat Rakyat ing PKI. [2]. Taun 1924 diresmiak ngedhegak Partai Komunis
Indonesia.
Gejolak Partai Komunis Indonesia (PKI)[sunting | sunting

sumber]
Ing taun 1926, PKI kasil nganakake gejolaking masarakat ing peranganing papan. Gejolaking
masarakat kabeh diatasai dening Pamarintah Hindia Belandha.Akeh tokoh komunis lan nasionalis
dikunjara, malah ana sing dibuwak ing Digul Tanah Merah, Irian Jaya, nanging tokoh komunis
Alimin lan Muso bisa mlayu ing negeri manca. Ing taun 1935 Komintern ngirim maneh wong tokoh
komunis ing Hindia Belandha, yaiku Muso. Karo bantuan saka Djoko Sudjono, Pamuji lan Achmad
Sumadi, Muso nganakake kagiatan bawah tangan. Tekan gagal gejolak rakyat nglawan pamarintah
Hindia Belandha ing taun 1923-1927, kagiatan PKI ora katon manh. Kagiatan-kagiatan PKI wiwit
kanton manh ing taun 1947, nalika Komunisme Internasional ngewnhi doktrin Zhdanov. Kaya
mengkana, ing taun-taun Proklamasi Kamardhkan Indonesia. Ing taun 1948, Komunis
Internasional nekak Muso lan Suripno banjur nganakak pamberotakan ing dharah Madiun taun
1948 [2].

1. Mencolot munggah ^ Soergiarso Soerojo, (1988), Siapa Menabur angin akan Menuai Badai
(G30S/PKI dan Apa Peran Bung Karno), Halm: 3
2. ^ Mencolot munggah menyang: a b c Tim Penulis, Gerakan 30 September Pemberontakan Partai
Komunis Indonesia (1994), Halm: 8
Artikel perkawis pulitik punika taksih arupi seratan rintisan. Panjenengan saged
mbiyantu Wikipedia ngembangaken.

Kethoprak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kethoprak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kethoprak

Bab lan Paragraf

Sajarah[sunting | sunting sumber]

Jinis[sunting | sunting sumber]

Isi carita[sunting | sunting sumber]

Perangkat pengiring[sunting | sunting sumber]

Tembung "pradangga", miturut Leksikon/Kamus Bausastra Jawa anggitane Poerwodarminta tahun

dhalang lan wayang ing Australia

e-wayang kang tinatah lan sinungging mawa media digital

Bab lan Paragraf

Sajarah[sunting | sunting sumber]

Sebutane Wayang[sunting | sunting sumber]

Manka Warna Wayang[sunting | sunting sumber]

Wayang ing tlatah liya[sunting | sunting sumber]

Lakon Wayang[sunting | sunting sumber]

Gagrag ing Tanah Jawa[sunting | sunting sumber]

Delengen uga[sunting | sunting sumber]

Referensi[sunting | sunting sumber]

Pratiwimba Adhiluhung, S Haryanto, 1988

Wacan[sunting | sunting sumber]

Bab lan Paragraf

5.2 Simpingan Tengen

Panyebaran[sunting | sunting sumber]

Panggawn wayang[sunting | sunting sumber]

Karakteristik paraga wayang[2][sunting | sunting sumber]

Irung Sumpel: Nuduhak sipat lucu, tuladha:Semar lan Limbuk.

Lamb lan garis cangkem[sunting | sunting sumber]

Tlapukan[sunting | sunting sumber]

Uba Ramp pakeliran[sunting | sunting sumber]

: thuthukan dhalang kanggo ngiringi antawacana lan omongan ing lakon.

Simpingan[sunting | sunting sumber]

Simpingan Kiwa[sunting | sunting sumber]

Buta Brahala utawa

Simpingan Tengen[sunting | sunting sumber]

Wayang Dhudahan[sunting | sunting sumber]

Para Dhalang[sunting | sunting sumber]

Delengen Uga[sunting | sunting sumber]

Referensi[sunting | sunting sumber]

Wacan[sunting | sunting sumber]

Rama ditulungi dning para wanara ing peperangan karo Rahwana.

Bab lan Paragraf

Vrsi[sunting | sunting sumber]

Lakun crita[sunting | sunting sumber]

Daftar kitab[sunting | sunting sumber]

Delengen uga[sunting | sunting sumber]

Daftar kitab[sunting | sunting sumber]

Kitab Bhismaparwa minangka kitab awal sing nyritakak ngenani

Yudistira. Kitab kasebut uga nyritakak carita paprangan Arjuna kkaro

Provinsi Jawa Tengah

Motto: "Prasetya Ulah Sakti Bhakti Praja"

Jawa (98%), Tionghoa,

Kejawn, Islam, Kristen,

Bab lan Paragraf

Gografi[sunting | sunting sumber]

Pamrangan administratif[sunting | sunting sumber]

Sejarah[sunting | sunting sumber]

Jaman Kerajaan-Kerajaan[sunting | sunting sumber]

Jaman Walanda[sunting | sunting sumber]

Jaman Mardika[sunting | sunting sumber]

Dhmografi[sunting | sunting sumber]

Agama[sunting | sunting sumber]

tnisitas[sunting | sunting sumber]

Basa[sunting | sunting sumber]

Basa-basa ing Jawa