Ambalaa za pakiranje namirnica

Ambalaa za pakiranje namirnica: Ivan Vujkovi, Kata Gali, Martin Vere, Tectus, Zagreb, strana
498, !!"#
$%bala&a u vrlo je'nostavno% obliku 'atira o' (ra(ovijesti )ovje)anstva# In'ustrijska revolucija
(otaknula je *na)ajan ra*voj u (o'ru)ju a%bala&ni+ %aterijala, a%bala&e te %eto'a (akiranja#
,aji*ra*itiji iskorak u !# stoljeu u to% (o'ru)ju u)injen je u (roi*vo'nji i (ri%jeni a%bala&ni+
%aterijala, a (osebice a%bala&e o' (oli%erni+ %aterijala# Za+valjujui na(retku u (o'ru)ju (akiranja,
'olo je 'o eks(an*ije u (roi*vo'nji novi+ a%bala&ni+ %aterijala, (re+ra%beni+ (roi*vo'a i %o'ernog
na)ina (ro'aje na%irnica# -vi'jelo se 'a us(je+ na tr&itu u velikoj %jeri ovisi o vrsti a%bala&e,
'i*ajnu, njenoj kvaliteti, (osebice u is(unjenju te%eljnog *a+tjeva a%bala&e *a +ranu, a to je 'a o)uva
i*vornu svje&inu i kvalitetu +rane s naglasko% na *'ravstvenu is(ravnost .sigurnost +rane/, o'nosno
'a je )uva o' ra*li)iti+ ke%ijski+, %e+ani)ki+ i %ikrobioloki+ utjecaja u cilju (oveanja roka
valjanosti .trajnosti/ u(akiranog sa'r&aja#
,a te%elju toga (oka*ala se (otreba *a strucni% os(osobljavanje% i (ri(re%o% ka'rova *a ra' u to%
(o'ru)ju#
0re'%et (o' na*ivo% $%bala&ni %aterijali uve'en je na 1'seku *a (re+ra%benu te+nologiju
0oljo(rivre'nog 2akulteta u 3eogra'u 495!# go'ine# ,eto kasnije (o)inje nastava na Te+noloko%
2akultetu u ,ovo% 6a'u i 0re+ra%beno7biote+noloko% 2akultetu u Zagrebu# ,eke vie kole tako8er
su u svoj nastavni (lan uvrstile (re'%et koji obra'uje %aterijal *a a%bala&u i (akiranje#
9jeloku(na (roble%atika a%bala&e i (akiranja, (osebice +rane, vrlo je +eterogena i ko%(leksna, a
literatura koja obra'uje tu (roble%atiku ko' nas je vrlo osku'na, to (re'stavlja (roble% i stu'enti%a
ko' usvajanja *nanja i (ri(re%e is(ita#
- &elji (o(unjavanja te literaturne (ra*nine, (ri+vatili s%o %ukotr(nu ulogu u (okuaju (re*entiranja
u'&benika u koje% se obra'uje (roble%atika a%bala&e *a (akiranje +rane# ,aravno, ista ili sli)na
a%bala&a koristi se *a (akiranje i %nogi+ 'rugi+ (roi*vo'a, ke%ijski+, 2ar%aceutski+, ko*%eti)ki+:
-'&benik je na(isan (o nastavno% (rogra%u kolegija $%bala&a na 0re+ra%beno7biote+noloko%
2akultetu u Zagrebu i 0re+ra%beno7te+noloko% 2akultetu u 1sijeku, kao i (re'%eta $%bala&a i
(akovanje na Te+noloko% 2akultetu u ,ovo% 6a'u, a obu+vaa sve %eto'i)ke je'inice nastavnog
(rogra%a $%bala&ni %aterijali i a%bala&a 0oljo(rivre'nog 2akulteta u 3eogra'u# ,a%ijenjen je
stu'enti%a svi+ s%jerova koji sluaju te (re'%ete# -vjereni s%o 'a e i ostali )itatelji, stru)njaci i*
(o'ru)ja (roi*vo'nje i (ri%jene a%bala&e, u ovoj knji*i nai korisne in2or%acije#
6vjesni s%o 'a knjiga nije i'ealna 7 niti to %o&e biti, *bog br*og na(retka u to% (o'ru)ju, te s%o *a
sve 'obrona%jerne sugestije una(rije' *a+valni# 1vo% (riliko% i*ra&ava%o svoju (unu *a+valnost
recen*enti%a, koji su *na)ajno (ri'onijeli 'a ovaj (rojekt *a&ivi#
I - UV0D
I 7 4# 01V-;6T
I 7 # <;=I,I9-$ $M3$>$?,I@ M$T;A-$>$
I 7 B# <;=I,I9-$ $M3$>$?;
I 7 4# <;=I,I9-$ 0$KIA$,C$
I 7 D# Z,$E$C $M3$>$?; I 0$KIA$,C$
>IT;A$T-A$
II - FUNKCUEAMBALAE
II 7 4# Z$@TC;VI $ -60C;F,1M 7 I<;$>,1M 7 $M3$>$?1M
II 7 # Z$FTIT,$ =-,K9IC$ $M3$>$?;
II 7 #4# Me+ani)ko72i*ikalna *atita
II 7 ## Zatitna 2unkcija a%bala&e o' 'jelovanja kisika
II 7 #B# Zatitna 2unkcija a%bala&e o' 'jelovanja vlage
II 7 #4# Zatitne 2unkcije a%bala&e o' 'jelovanja elektro%agnetskog *ra)enja B4
II 7 #D# Zatitne 2unkcije a%bala&e o' 'jelovanja %ikroorgani*a%a i vanjski+ utjecaja
II 7 #5# Koe2icijent *atitne 2unkcije a%bala&e
II 7 B# 6K>$<IF,17TA$,601AT,$ =-,K9-$
II 7 B#4# Aacionali*acija unutarnjeg trans(orta
II 7 4# 0A1<$C,$ =-,K9-$
II 7 4#4# 0oveanje o(sega (ro'aje
II 7 4## Aacionali*acija (ro'aje
II 7 D# -01A$3,$ =-,K9-$
>IT;A$T-A$
III - !D"ELA AMBALAE
III 7 4# 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ VA6TI $M3$>$?,1G M$T;A-$>$
III 7 # 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ =IZIEKIM 6V1C6TVIM$
III 7 B# 01<C;>$ $M3$>$?; - 1<,16- 0A;M$ -0$KIA$,1M 6$<A?$C-
III 7 4, 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ VAIC;<,16TI
III 7 D# 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ TA$C,16TI
III 7 5# 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ =-,K9-I
III 7 "# 01<C;>$ $M3$>$?; 0A;M$ MC;6T- TA$,601AT$
>IT;A$T-A$
IV - ME#ALNA AMBALAA
IV 7 4# VA6T; I 6V1C6TV$ M;T$>$
IV 7 4#4# Eelik
IV 7 4#4#4# ,e+r8ajui )elik
IV 7 4## Kositar
IV 7 4#B# $lu%lnij
IV 7 # 0A1IZV1<,C$ 4 VA6T; $M3$>$Z,I@ M$T;AIC$>$
IV 7 ,4# 0roi*vo'nja %etalni+ a%bala&ni+ %aterijala
IV 7 #4#4# 0roi*vo'nja crnog li%a
IV 7 #4## 0roi*vo'nja bijelog li%a
IV 7 #4#B# 0roi*vo'nja kro%iranog li%a
IV 7 #4#4# 0roi*vo'nja alu%inijskog li%a
IV 7 #4#D# 0roi*vo'nja alu%inijski+ ron'ela
IV 7 ## Zatitne (revlake
IV 7 ##4# Gra2i)ka obra'a
IV 7 B# VA6T; I 13>I9I M;T$>,; $M3$>$?;, 0A1IZV1<,C$ I 0AIMC;,$
IV 7 B#4# >i%enke
IV 7 B#4#4# Tro'ijelne li%enke
IV 7 B#4#4#4# 0roi*vo'nja tro'ijelni+ li%enki
IV 7 B#4#4## Veli)ine li%enki i nji+ovo o*na)avanje
IV 7 B#4## <vo'ijelne li%enke
IV 7 B#4#B 0ri%jena li%enki
IV 7 B## 0oklo(ci i *atvara)i
IV 7 B##4# 0oklo(ci *a staGenke
IV 7 B##4#4# Tvist o22 (oklo(ci
IV 7 B##4## 0ano7T (oklo(ci
IV 7 B##4#B# 1%nia .alu(o/ (oklo(ci
IV 7 B##4#4# 0ano (oklo(ci
IV 7 B##4#D# 0#T# (oklo(ci
IV 7 B### Zatvara)i *a boce
IV 7 B###4# Krunski *atvara)
IV 7 B#### $lu%inijski navojni *atvara)
IV 7 B###B# Tvist o22 *atvara)
IV 7 B###4# 0litki alu%inijski *atvara)
IV 7 B##B# 0ri%jena (oklo(aca i *atvara)a
IV 7 B#B# Kante
IV 7 B#4# 3a)ve
IV 7 B#D# Metalne tube
IV 7 B#D#4# 0ri%jena %etalni+ tuba
IV 7 B#5# 1stali oblici %etalne a%bala&e
IV 7 B#5#4# 0ri%jena aerosola
IV 7 4# 01,$F$,C; >IM;,KI TIC;K1M T;AMIEK; 6T;AI>IZ$9IC;
IV 7 D# K1A1ZIC$
IV 7 D#4# Zatita o' koro*ije
IV 7 D#4#4# Zatita li%ova (revlaka%a
IV 7 D#4## Zatita li%ova obra'o% koro*ijske sre'ine
IV 7 D#4#B# Zatita li%ova o(le%enjivanje%
IV 7 5# I,T;A$K9IC$ $M3$>$?; I 6$<A?$C$
>IT;A$T-A$
V - $#AKLENAAMBALAA
V 7 4# 6T$K>1
V 7 # K;MIC6KI 6$6T$V 6T$K>$
V 7 B# VA6T; 6T$K>$
V 7 4# 6V!C6TV$ 6T$K>$
V 7 4#4# =i*i)ko7%e+ani)ka svojstva
V 7 4## Ter%i)ka svojstva
V 7 4#B# 1(ti)ka svojstva
V 7 4#4# Ke%ijska svojstva
V 7 D# 10H$ T;@,1>1FK$ 6@;M$ 0A1IZV1<,C; 6T$K>;,; $M3$>$?;
V 7 5# 6V1C6TV$ 6T$K>;,; $M3$>$?;
V 7 "# $61ATIM$, 6T$K>;,; $M3$>$?;
V 7 "#4# 3oce
V 7 "#4#4# Zatvaranje boca
V 7 "#4## Ten'encije u (roi*vo'nji boca
V 7 "## 6taklenke
V 7 "##4# 6taklenke i (oklo(ci *a na%irnice kon*ervirane to(lino%
V 7 "### 1stale staklenke
>IT;A$T-A$
VI - !LIME%NA AMBALAA
VI 7 4# 01>IM;AI I 01>IM;A,I M$T;AIC$>I
VI 7 4#4# 0o'jela (oli%era i (oli%erni+ %aterijala
VI 7 4## 6truktura (oli%era
VI 7 4#B# <e2or%acija (oli%era
VI 7 4#4# <egra'acija (oli%era
VI 7 4#D# 0oja% i vrste (oli%eri*acije
VI 7 4#5# 0rocesi nastajanja %akro%olekula
VI 7 4#"# 0oli%erni %aterijali
VI 7 4#8# <o'aci
VI 7 4#8#4# 6re'stva (rotiv blokiranja
VI 7 4#8## 6re'stva (rotiv *a%agljivanja 2il%a
VI 7 4#8#B# $ntioksi'ansi
VI 7 4#8#4# $ntistati)ki a'itivi
VI 7 4#8#D# 6re'stva *a (jenjenje
VI 7 4#8#5# Tvari boje
VI 7 4#8#"# Tvari *a s(re)avanje *a(aljivosti
VI 7 4#8#8# 0oja)iva)i %irisa
VI 7 4#8#9# To(linski stabili*atori
VI 7 4#8#4!# Mo'i2ikatori &ilavosti
VI 7 4#8#44# 0lasti2ikatori
VI 7 4#8#4# Kli*na sre'stva
VI 7 4#8#4B# $'itivi *a *atitu o' -V *ra)enja
VI 7 4#8#44# -V stabili*atori
VI 7 4#9 Ko%(aun'i
VI 7 # 01>IM;A,I M$T;AIC$>I Z$ IZA$<- $M3$>$?;
VI 7 #4# Ter%o(lasti)ne (oli%erne %ase
VI 7 #4#4# 0oliole2ini
VI 7 #4#4#4# 0olietilen
VI 7 #4#4## 0olietiien niske gustoe
VI 7 #4#4#B# >inearni (olietiien niske gustoe
VI 7 #4#4#4# 0olietilen visoke gustoe
VI 7 #4#4#4#4# 6vojstva (olietilena
VI 7 #4#4#D# 1*ra)eni (olietilen
VI 7 #4#4#D# Ko(oli%eri etilena
VI 7 #4#4#5#4# ;tilenIvinil7acetat
VI 7 #4#4#5## ;tilenIvinil7alko+ol
VI 7 #4#4#5#B# iono%eri
VI 7 #4#4#"# 0oli(ro(ilen
Vi 7 #4#4#8# >ijevani (oli(ro(ilen
VI 7 #4#4#9# 3iaksijalno orijentirani (oli(ro(ilen
VI 7 #4#4#9#4# 6vojstva (oli(ro(ilena
VI 7 #4#4#9## 0rera'a i (ri%jena (oli(ro(ilena
VI 7 #4#4#4!# Ko(oli%eri i ko%(aun'i (oli(ro(ilena
VI 7 ## Vinili
VI 7 ##4# 0oli.vinil7klori'/
VI 7 ### Tvr'i ne(lasti2icirani (oli.vinil7klori'/
VI 7 ##B# Meki (oli.vinil7klori'/
VI 7 ##B# ># 6vojstva (oli.vinil7klori'a/
VI 7 ##B## 0rera'a i (ri%jena (oli.vinil7klori'a/
VI 7 ##4# Mo'i2iciranje svojstava (oli.vinil7klori'a/
VI 7 ##D# 0oli.vinili'en 7 ktori'/
VI 7 ##D#4# 0roi*vo'nja (oli.vinili'en7klori'a/
VI 7 ##D## 0rera'a i (ri%jena (oli.vinili'en7klori'a/
VI 7 ##5# 0oli.vinil7acetat/
VI 7 ##"# 0oli.vinil7alko+ol/
VI 7 #B# 6tiren (oli%eri i ko(oli%eri
VI 7 #B#4# 0olistiren
VI 7 #B#4#4# 0roi*vo'nja (olistirena
VI 7 #B#4## 0rera'a i (ri%jena (olistirena
VI 7 #B## 0olistiren visoke &ilavosti
VI 7 #B##4# 0roi*vo'nja (olistirena visoke &ilavosti
VI 7 #B### 0rera'a i (ri%jena (olistirena visoke &ilavosti
VI 7 #B#B# ;ks(an'irani .(jenasti/ (olistiren
VI 7 #B#4# @o%o(oli%er (olistirena
VI 7 #B#D# Ter(oli%erakrilonitrilIbuta'ienIstiren
VI 7 #B#D#4# 0roi*vo'nja ter(oli%era akrilonitrilIbuta'ienIstiren
VI 7 #B#D## 0rera'a i (ri%jena ter(oli%era akrilonitrilIbuta'ienIstiren
VI 7 #B#5# Ko(oli%erstirenIakrilonitril
VI 7 #4# 0olia%i'i
VI 7 #4#4# <obivanje (olia%i'a o' a%inokiselina
VI 7 #4## <obivanje (olia%i'a o' 'ia%ina i 'ikarbonski+ kiselina
VI 7 #4#B# 6vojstva (olia%i'a
VI 7 #4#4# 0rera'a (olia%i'a
VI 7 #4#D# 0ri%jena (olia%i'a
VI 7 #D# 0oliesteri
VI 7 #D#4# Ter%o(lasti)ni (oliesteri
VI 7 #D#4#4# 0oli.etilen7tere2talat/
VI 7 #D## Aeaktivni (oliestri
VI 7 #D#B# 0olikarbonati
VI 7 #5# 9elulo*a i celulo*ni 'erivati VI 7 ,5#4# 9elo2an VJ 7 #5## 9elulo*ni nitrat7celuloi'
VI 7 #5#B# 9elulo*ni acetat
VI 7 #5#4# 9elulo*ni acetatIbutirat
VI 7 #5,D# 9elulo*ni (ro(ionat
VI 7 #5#5# 1stali celulo*ni 'erivati
VI 7 #"# Ter%oreaktivne (lasti)ne %ase, 'uro%eri
VI 7 #8# ;lasto%eri
VI 7 B# 6V1C6TV$ I 0A;A$<$ 01>IM;A,I@ M$T;AIC$>$
VI 7 B#4# 6vojstva (oli%erni+ %aterijala
VI 7 B#4#4# Aaste*na )vrstoa i )vrstoa %aterijala ko' granice ra*vla)enja, (ro'uljenje i %o'ul
raste*ljivosti
VI 7 B#4## Evrstoa na (ucanje
VI 7 B#4#B# 6avojna &ilavost
VI 7 B#4#4# Za'erna )vrstoa
VI 7 B#4#D# Test (er2oracije .test na (robijanje/
VI 7 B#4#5# Krutost
VI 7 B#4#"# 6avojna ot(ornost
VI 7 B#4#8# ;aktortrenja
VI 7 B#4#9# 3lokiranje
VI 7 B#4#4!# 0ro(utanje svjetla
VI 7 B#4#44# 0ro*irnost
VI 7 B#4#4# Mutnoa
VI 7 B#4#4B# 6jajnost
VI 7 B#4#44# 0ro(usnost
VI 7 B#4#4D# Gustoa
VI 7 B#4#45# To(linsko *ataljivanje
VI 7 B#4#4"# <i%en*ijska stabilnost
VI 7 B#4#48# $(sor(cija vo'e .-(ojnost vo'e/
VI 7 B#4#49# -tjecaj ke%ikalija
VI 7 B#4#!# -tjecaj svjetla
VI 7 B#4#4# -tjecaj te%(erature
VI 7 B## 0ri(re%a sirovina *a (roi*vo'nju
VI 7 B#B# $%bala&ni %aterijali
VI 7 B#B#4# $%bala&ni %aterijali +o%ogene strukture
VI 7 B#B## 0roi*vo'nja a%bala&ni+ %aterijaia +o%ogene strukture
VI 7 B#B##4# ;kstru'iranje
VI 7 B#B### Kalan'riranje
VI 7 B#B##B 0roi*vo'nja orijentirani+ 2il%ova
VI 7 B#B##4# 1bra'a (ovrine
VI 7 B#4# 0roi*vo'nja a%bala&e
VI 7 B#4#4# 0roi*vo'nja a%bala&e o' (oli%e%i+ a%bala&ni+ %aterijala
VI 7 B#4#4#4# I*ra'a a%bala&e oblikovanje% vara
VI 7 B#4#4## Ter%ooblikovanje a%bala&nog %aterijala
VI 7 B#4## Kon2ekcioniranje a%bala&nog %aterijala
VI 7 B#4#B# 0ri%jena a%bala&ni+ %aterijala *a o%atanje
VI 7 B#4#B#4# 1%atanje ste*ljivi% 2il%o%
VI 7 B#4#B## 1%atanje ra*vla)enje%
VI 7 B#4#B#B# 0akiranje (rianjajui% 2il%o%
VI 7 B#4#4# Mje+urasta a%bala&a
VI 7 B#4#D# Ter%ooblikovanjeI(unjenjeI*avarivanje
VI 7 B#D# 0roi*vo'nja a%bala&e o' (oli%erni+ %aterijala
VI 7 B#D#4# Injektiranje
VI 7 B#D## ;kstru*ijsko (u+anje
VI 7 B#D#B# Injekcijsko (u+anje
VJ 7 B#D#4# 0reanje
VI 7 B#D#D# Aotacijsko lijevanje
VI 7 4# Z$FTIT$ 1< V$,C6KI@ -TC;9$C$
VI 7 D# I,T;A$KHIC$ $M3$>$?; I 6$<A?$C$
VI 7 D#4# Me+ani*%i %igracije
VI 7 D#4#4# -ku(na i s(eci2i)na %igracija
VI 7 D#4## Mo'elni sustavi
VI 7 5# <;GA$<$3I>,I 01>IM;A,I M$T;AIC$>I
VI 7 5#4# Me+ani*%i ra*gra'ivosti
VI 7 5## 0oli%eri to(ivi u vo'i
VI 7 5#B# 3iora*gra'ivi (oli%eri
VI 7 5#4# 3iora*gra'ivi (oli%eri i okoli
VI 7 "# C;6TIV$ $M3$>$?$
VI 7 "#4# 0riro'ni (oli%eri
VI 7 "#4#4# 0roteini
VI 7 "#4## 9elulo*a, krob, 'ekstrin
VI 7 "#4#B# 3iljni i %ikrobniK(olisa+ari'i, +i'rokoloi'i i gu%e
VI 7 "#4#4# Voskovi, li(i'i i 'erivati
VI 7 "#4#D# 6lo&eni sustavi
VI 7 "## $'itivi
VI 7 "##4# 0lasti2ikatori
VI 7 "#B# I*ra'a 2il%ova
VI 7 "#4# 6vojstva
VI 7 "#D# Te+nologija i %ogue (ri%jene
>IT;A$T-A$
VII - AI%NA I KA%#!N$KA AMBALAA
VII 7 4# 0$0IA I K$AT1,
VII 7 4#4# 6irovine *a 'obivanje (a(ira i kartona
VII 7 4#4#4# 0ul(a
VII 7 4#4## Me+ani)ka (ul(a
VII 7 4#4#B# Ke%ijska (ul(a
VII 7 4#4#B#4# >u&nati (ostu(ak
VII 7 4#4#B#4#4# 6o'a (ostu(ak
VII 7 4#4#B#4## 6ul2atni .Kra2t/ (ostu(ak
VII 7 4#4#B## 6ul2itni (ostu(ak
VII 7 4#4#B##4# Kiselo7sul2itni (ostu(ak
VII 7 4#4#B### 3isul2itni (roces
VII 7 4#4#4# 6e%ike%ijska (ul(a
VII 7 4#4#D# Ku+anje
VII 7 4#4#5# I*bjeljivanje
VII 7 4#4#5#4# Me+ani)ka (ul(a
VII 7 4#4#5## Ke%ijska (ul(a
VII 7 4## 0ri(re%a sirovina
VII 7 4##4# Mljevenje i ra2iniranje
VII 7 4#B# <obivanje (a(ira
VII 7 4#B#4# =our'rinierovi strojevi
VII 7 4#B## 9ilin'ri)ni strojevi
VII 7 4#B#B# 6trojevi s 'vostruki% siti%a
VII 7 4#B#4# 0ree i suila
VII 7 4#4# <ora'a
VII 7 4#4,4# Kalan'riranje
VII 7 4#4## Keljenje (a(ira
VII 7 4#4##4# 0riro'ne sirovine *a o(le%enjivanje (a(ira
VII 7 4#4### 6intetski %aterijali
VII 7 4#4##B# 0o%ona sre'stva u (roi*vo'nji valovitog kartona
VII 7 4#4##B#4# >je(ila#
VII 7 4#4##B#4#4# Fkrobna lje(ila
VII 7 4#4##B#4## 6intetska lje(ila
VII 7 # 01<C;>$ 0$0IA$ 4 K$AT1,$
VII 7 #4# ,atron (a(ir
VII 7 ## I%itacija natron (a(ira
VII 7 #B# 6vilasti (a(ir
VII 7 #4# Votani o%otni (a(ir
VII 7 #D# 0a(ir ot(oran na %asnoe
VII 7 #5# 0a(ir o' (olucelulo*e
VII 7 #"# Frenc
VII 7 #8# 0a(ir o' sla%e
VII 7 #9# $ntikoro*ivni (a(ir
VII 7 B# $M3$>$?,I 0$0IAI
VII 7 B#4# 3e*'rvni (a(ir
VII 7 B## 6u(erior (a(ir
VII 7 B#B# 6ul2itni (a(ir
VII 7 B#4# 0erga%in (a(ir
VII 7 B#D# Vieslojni (a(iri
VII 7 B#5# 1stali (a(iri
VII 7 4# 6V1C6TV$ 0$0IA$ I K$AT1,$
VII 7 D# VA6T; 0$0IA,; $M3$>$?;
VII 7 D#4# 1%oti i etikete
VII 7 D## Vree7vreice
VII 7 5# VA6T; $M3$>$?; 1< V$>1VIT1G K$AT1,$
VII 7 5#4# Valovita lje(enka
VII 7 5## $%bala&a o' (une i valovite lje(enke
VII 7 5##4# 6lo&ive kartonske kutije
VII 7 5### 6klo(ive kutije
VII 7 5##B# Ko%bi kutije
VII 7 5##4# $%bala&a o' oblikovane (ul(e
VII 7 "# 0AIMC;,$ 0$0IA,; I K$AT1,6K; $M3$>$?;
VII 7 8# 1T01A,16T ,$ <C;>1V$,C; V$,C6KI@ -TC;9$C$
VII 7 9# I,T;A$K9IC$ $M3$>$?; I 6$<A?$C$
>IT;A$T-A$
VIII - VI&E$L!"NA AMBALAA
VIII 7 4# VA6T; $M3$>$?,I@ M$T;AIC$>$ 6>1C;ViT; 6TA-KT-A; 7 >$M6,$Tl
VIII 7 4#4# 6vojstva a%bala&ni+ %aterijala slojevite strukture
VIII 7 4## Vieslojni (oli%erni a%bala&ni %aterijali
VIII 7 4#B# Ko%binirani a%bala&ni %aterijaii
VIII 7 # 016T-09J 0A1IZV1<,C; VI6;6>1C,I@ $M3$>$Z,I@ M$T;AIC$>$
VIII 7 #4# Koekstru*ija
VIII 7 ## ;kstru*ijsko oslojavanje
VIII 7 #B# Kairanje
VIII 7 #B#4# 6u+o kairanje s Ije(ili%a u organsko% ota(alu
VIII 7 #B## 6u+o kairanje s Ije(ili%a be* ota(ala
VIII 7 #B#B# Mokro kairanje VIII 7 #B#4# Kairanje voskovi%a
VIII 7 #B#D# ;kstru*ijsko kairanje
VIII 7 #4# Metali*acija (oli%erni+2il%ova
VIII 7 #D# 6iiikoni*acija (oli%erni+ 2il%ova
VIII 7 #5# >akiranje
VIII 7 #"# Gra2i)ka obra'a
VIII 7 B# 01M1H,I M$T;AIC$>I
VIII 7 B#4# $'+e*ivi .Ije(ila/
VIII 7 B## >akovi
VIII 7 B#B# 3oje
VIII 7 B#4# 1ta(ala
VIII 7 B#D# 1stali (o%oni %aterijali
VIII 7 4# 6V1C6TV$ VIF;6>1C,I@ $M3$>$?,I@ M$T;AIC$>$
VIII 7 D# 0A1IZV1<,C$ VIF;6>1C,; $M3$>$?;
VIII 7 D#4# 0reganje i re*anje a%bala&nog %aterijala VIII 7 D## I*ra'a a%bala&e i*vla)enje%
VIII 7 D#B# I*ra'a a%bala&es(ecijalni+ oblika
VIII 7 5# 0AIMC;,$ VIF;6>1C,; $M3$>$?;
VIII 7 "# I,T;A$K9IC$ $M3$>$?; I 6$<A?$C$
>IT;A$T-A$
I' - D%VENA AMBALAA
IL 7 4# 6V1C6TV$ <AV;T$
IL 7 # VA6T; <AV;T$ Z$ IZA$<- $M3$>$?;
IL 7 B# 13>I9l <AV;,; $M3$>$?;
IL 7 B#4# <rveni san'uci
IL 7 B## >etvarice
IL 7 B#B# Koare o' cijelog ili cije(anog (rua
IL 7 B#4# <rvene ba)ve, bura' i kace
IL 7 4# 6V1C6TV$ <AV;,; $M3$>$?;
IL 7 D# 0AIMC;,$ <AV;,; $M3$>$?;
IL 7 5# I,T;A$K9IC$ $M3$>$?; I 6$<A?$C$
>IT;A$T-A$
' - ALE#E
L 7 4# M1<->$AM; MC;A;
L 7 # VA6T; 0$>;T$
L 7 B# -EVAFHIV$,C; 0$>;TIZIA$,1G 6$<A?$C$
L 7 4# Z,$E$C 0$>;TIZ$9IC;
>IT;A$T-A$
'I - $%EMNICI
LI 7 4# VA6T; 60A;M,IK$
LI 7 # 0AIMC;,$ I Z,$E$C 60A;M,IK$
>IT;A$T-A$
'II - ME#!DE AKI%AN"A
LII 7 4# V$K--M6K1 0$KIA$,C;
LII 7 # $6;0TIE,1 0$KIA$,C;
LII 7 #4# 6terili*acija %aterijala koji 'ola*e u kontakt s +rano%
LII 7 ## 6terili*acija a%bala&e *ra)enje%
LII 7 ##4# 6terili*acija -V7*ra)enje%
LII 7 ### 6terili*acija IA7*ra)enje%
LII 7 ##B# 6terili*acija ioni*irajui% *ra)enje%
LII 7 #B# 6terili*acija a%bala&e to(lino%
LII 7 #B#4# 6terili*acija arnbala&e *asieno% (aro%
LII 7 #B## 6terili*acija a%bala&e su(er*asieno% (aro%
LII 7 #B#B# 6terili*acija a%bala&e vrui% *rako%
LII 7 #B#4# 6terili*acija a%bala&e vrui% *rako% i (aro%
LII 7 #B#D# 6terili*acija a%bala&e ekstru*ijo%
LII 7 #4# 6terili*acija a%bala&e ke%ijski% (ostu(ci%a
LII 7 #4#4# 6terili*acija a%bala&e vo'ikovi% (eroksi'o%
LII 7 #4#4#4# 6terili*acija a%bala&e (ota(anje% u vo'ikovu (eroksi'u
LII 7 #4#4## 6terili*acija a%bala&e ras(rivanje% vo'ikova (eroksi'a
LII 7 #4#4#B# 6terili*acija a%bala&e is(iranje% u vo'ikovu (eroksi'u
LII 7 #4#4#4# 6terili*acija a%bala&e (eroksi'o% i ko%binacijo% -V *ra)enja i to(line
LII 7 #4## 6terili*acija a%bala&e (erocteno% kiselino%
LII 7 #4#B# 6teriii*acija a%bala&e etilen oksi'o%
LII 7 #D# 0rovjera (ostu(ka sterili*acije
LII 7 B# $M3$>$?$ Z$ MIKA1V$>,; 0;H,I9;
LII 7 B#4# Me+ani*%i *agrijavanja %ikrovalovi%a
LII 7 B## $%bala&a *a %ikrovalnu (enicu
LII 7 B##4# Trans(arentni a%bala&ni %aterijali
LII 7 B### $(sorbirajui %aterijali
LII 7 B###4# <eblje organske (revlake
LII 7 B#### Ke%ce(tori
LII 7 B###B# Tanke anorganske (revlake
LII 7 B###4# <vojni susce(tori
LII 7 B###D# Vlaknasti susce(tori
LII 7 B###5# 6usce(tori (revu)eni listii%a
LII 7 4# 0$KIA$,C; - K1,TA1>IA$,1C I M1<I=I9IA$,1C $TM16=;AI
LII 7 D# $KTIV,$ $M3$>$?$
LII 7 5# M0$M;T,$K I>I MI,T;>6G;,T,$K $M3$>$?$
>IT;A$T-A$
'III - (A&#I#A !K!LI&A
LIII 7 4, $M3$>$?$ I 1K1>IF
LIII 7 # ;K1>1FK$ 0A6@V$T-iV16T $M3$>$?;
LIIJ 7 B# ;K1>1FKJ 3$>$,6 $M3$>$?;
LIII 7 B#4# Te+noloko7ekono%ski kriteriji
LIII 7 B## Kriteriji *atite okolia
LIII 7 B#B# ;koloka biianca a%bala&e
LJIJ 7 4# 0A19C;,$ ;K1>1FK1G 6T$T-6$ $M3$>$?;
LIII 7 4#4# 0ovratna a%bala&a
LIII 7 4## 6%anjenje %ase a%bala&e
LIII 7 4#B# $%bala&a kao sekun'a%a sirovina
LIII 7 4#4# <obivanje energije i* a%bala&e
>IT;A$T-A$
'IV - (AK!N$KI %!I$I
LIV 7 4# Z$K1,1<$V6TV1 ;-A106K; -,IC;
LIV 7 4#4# 0ro(isi koji se o'nose na %aterijale u 'o'iru s +rano%
LIV 7 # I<;,TI=IK$9IC$ $M3$>$?,I@ M$T;AIC$>$
LIV 7 B# 1Z,$E$V$,C; ,$ $M3$>$?I
LIV 7 4# 0A10I6I ! Z$FTITI 1K1>IF$
>IT;A$T-A$
'V-%IL!(I
LV 7 4# 010I6 KA$TI9$ 0>$6TIE,I@ M$T;AIC$>$
Ambalani ma)erijali
4# -vo'
# Metal
4# Kalajni beli li%
# 3eskalajni )elik
B# $lu%iniju%
4# $lu%iniju%ska 2olija
D# >a%inati i %etali*irani 2il%ovi
B# 0lasti)ni %aterijali
4# 0oliole2ini
# 0olivinili'en +lori' .0V<9/
B# 0olistiren
4# 0olia%i'
D# 0oliestri
5# 0olivinil +lori'
4# 3io(oli%eri
D# 0a(ir i karton
4# 0a(ir
# Karton
5# 6taklo
"# Zakonske o're'be
4# Z'ravstvena is(ravnost
# =i*i)ka i %e+ani)ka svojstva
B# ;koloki as(ekt
8# Zaklju)ak
9# >iteratura
#
$utor: Z'ravko Fu%i
Mentor: (ro2# 'r Vera >a*i
#
U*+,
<i*ajn i konstrukcija (akovanja igraju *na)ajnu ulogu (ri o're8ivanju o'r&ivosti, o'nosno roka
trajanja (re+ra%benog (roi*vo'a .na%irnice/# 0ravi i*bor %aterijala i te+nologija (akovanja o'r&avaju
(roi*vo' kvalitetni% i sve&i% toko% skla'itenja i 'istribucije#
Materijali koji se tra'icionalno koriste *a (akovanje na%irnica uklju)uju: staklo, %etale .alu%iniju%,
2olije i la%inate, beli li% i beskalajni )elik/, (a(ir i karton i (lastike# 1si% toga, vie ra*li)iti+ vrsta
(lastika koriste se u krutoj i u elasti)noj .savitljivoj/ 2or%i# <ananja a%bala&a *a na%irnice )esto je
sastavljena o' nekoliko %aterijala 'a bi se iskoristile 2unkcionalne i estetske (re'nosti svakog o'
%aterijala#
- ra'u je 'at (regle' tren'ova ra*voja a%bala&ni+ %aterijala koji se koriste u (re+ra%benoj in'ustriji#
Me)al
Metal (ru&a 'obre ko%binacije, o'li)nu 2i*i)ku *atitu i barijerne osobine, s(osobnost oblikovanja i
'ekorativni (otencijal, s(osobnost recikla&e i (ri+vatljivost o' strane (otroa)a# <va naj'o%inantnija
%etala koji se koriste *a (akovanje su alu%iniju% i )elik#
Kalajni beli lim
Kalajni beli li% se (roi*vo'i o' nisko karbonskog )elika .crni li%/# 3eli li% je re*ultat (resvla)enja
obje strane crnog li%a sa tanki% slojevi%a kalaja# 0revla)enje se (osti&e (ota(anje% listova )elika u
oto(ljeni kalaj .vrue (oto(ljeni beli li%/ ili elektro 'e(o*icijo% kalaja na listu o' )elika
.elektrostati)ki beli li%/# Iako kalaj obe*be8uje )eliku o're8enu ot(ornost na koro*iju (osu'e o' belog
li%a su )esto lakirane 'a bi se obe*be'ila inertna barijera i*%e8u %etala i na%irnice# 0ore' njegovi+
o'li)ni+ barijerni+ svojstava (re%a gasovi%a, vo'enoj (ari, svetlosti i %irisi%a, beli li% (o'nosi
visoke ter%i)ke tret%ane i %o&e se +er%eti)ki *atvarati to ga )ini (ogo'ni% *a sterilne na%irnice#
3eli li% se %o&e koristiti *a (roi*vo'nju (osu'a ra*li)iti+ oblika# ,a ovaj na)in beli li% i%a iroku
u(otrebu u 2or%iranju li%enki *a (ia, tretirani+ na%irnica i aerosola, (osu'a *a (rakaste na%irnice,
eer ili slatkie na ba*i brana# 3eli li% je o'li)an su(strat *a (revla)enje %etala jer o%oguava
o'li)nu gra2i)ku 'ekoraciju# ,jegova relativno %ala te&ina i velika %e+ani)ka snaga ga )ini
je'nostavni% *a trans(ort i skla'itenje# 3eli li% se lako reciklira, i to vie (uta be* gubitka kvaliteta i
*na)ajno je je2tiniji o' alu%iniju%a#
Kalaj je veo%a sku( %etal i njegova (roi*vo'nja je ograni)ena, *bog toga se 'anas (rakti)no sva
(roi*vo'nja belog li%a te%elji na (roi*vo'nji elektroliti)ki+ beli+ li%ova# <ebljina elektroliti)ki+
beli+ li%ova je u granica%a o' !,4D 'o !,49 %%# 6avre%eni tren' je u s%anjenju 'ebljine i korienju
t*v# tanki+ li%ova .'ebljina %anja o' !, %%/#
Be-kalajni .elik
3e*kalajni )elik je tako8e (o*nat kao elektroliti)ki +ro% ili +ro%ovi% oksi'o% (revu)en )elik#
3eskalajni )elik (o'ra*u%eva (revla)enje organskog %aterijala to obe*be8uje ko%(letnu ot(ornost
na koro*iju# Iako +ro% 7 +ro% oksi' )ini ovaj be*kalajni )elik ne%ogui% *a *avarivanje, ova osobina
)ini ga o'li)ni% *a at+e*iju (revlaka kao to su boje, lakovi i %astila# Kao i beli li%, beskalajni )elik
i%a 'obru s(osobnost oblikovanja i )vrstinu, i je2tiniji je o' belog li%a# >i%enke *a +ranu, rubovi
li%enke, (oslu&avnici, )e(ovi *a 2lae i (osu'e %ogu biti na(ravljeni o' beskalajnog )elika# Tako8e se
%o&e koristiti *a i*ra'u veliki+ kontejnera *a vele(ro'aju i skla'itenje osnovni+ sastojaka ili ve
gotovi+ na%irnica .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
0roi*vo'nja +ro%iranog li%a je u (rinci(u ista kao i (roi*vo'nja belog elektroliti)kog li%a, sa%o to
se u%esto kalaja na )eli)nu osnovu nanosi sloj +ro%a# 1' uku(ne (roi*vo'nje )eli)ni+ li%ova
na%enjeni+ (roi*vo'nji ko%ercijalne a%bala&e, +ro%irani li% u)estvuje sa 4!O i i%a ten'enciju
'aljeg (orasta u'ela#
Al/minij/m
1bi)no se koristi *a i*ra'u li%enki, 2olija i vieslojne a%bala&e# $lu%iniju% je lagan srebrnasto beli
%etal 'obijen i* boksitne ru'e# - boksitnoj ru'i alu%iniju% je (risutan u ko%binaciji sa kiseoniko%
kao alu%iniju%7III7oksi' .$l

1
B
/# Magne*iju% i %angan se )esto 'o'aju alu%iniju%u 'a (oboljaju
njegovu )vrstinu# ,asu(rot %nogi% %etali%a alu%iniju% je visoko ot(oran na sve oblike koro*ije#
,jegova (riro'na (rekrivenost alu%iniju% oksi'o% obe*be8uje veo%a e2ikasnu barijeru na 'ejstvo
va*'u+a, te%(erature, vlage i +e%ijski+ agenasa .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
0ore' obe*be8ivanja o'li)ne barijere *a vlagu, va*'u+, ne(rijatne %irise, svetlo i %ikroorgani*%e,
alu%iniju% (ose'uje 'obru savitljivosti i elasti)nost (ovrine, o'li)nu rastegljivosti i s(osobnost
oblikovanja# $lu%iniju% je tako8e i o'li)an %aterijal *a recikla&u, jer je je'nostavna (onovna obra'a
u novi (roi*vo'#
Eist alu%iniju% se koristi *a lagana (akovanja uglavno% +la'ni+ be*alko+olni+ (ia, +rane *a kune
ljubi%ce, %orske +rane# Glavni ne'ostaci alu%iniju%a su: njegova visoka cena u (ore8enju sa 'rugi%
%aterijali%a i njegova ne%ogunost varenja, to ga )ini korisni% sa%o *a 2or%iranje beavni+ kutija
.Mars+ N 3ugusu, !!"/#
Al/minij/m-ka 0+lija
$lu%iniju%ska 2olija se (ravi o' )istog alu%iniju%a valjanje% u veo%a tanke listove, u* (rekaljivanje
u cilju (osti*anja (ot(orni+ osobina to o%oguava 'a bu'e tesno savijena# 1si% toga alu%iniju%ska
2olija je 'ostu(na u iroko% o(segu 'ebljina, (ri )e%u se tanje 2olije koriste *a u%otavanje +rane, a
'eblje kao (o'%eta)i#
Kao i sva alu%inijska (akovanja 2olija obe*be8uje o'li)nu barijeru *a vla'u, va*'u+, ne(rijatne %irise,
svetlost i %ikroorgani*%e# 1t(orna je (re%a kiseli% na%ernica%a i ne *a+teva lak, kao ni 'rugu
*atitu# Iako se alu%iniju% lako reciklira 2olije ne %ogu biti na(ravljene o' recikliranog alu%iniju%a,
jer se obra*uju ru(ice u tanki% listovi%a .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
Lamina)i i me)alizirani 0ilm+*i
>a%eliranje (akovanja uklju)uje sta(anje alu%inijske 2olije sa (a(irni% ili (lasti)ni% 2il%o% u cilju
(oboljanja barijerni+ svojstava# Iako la%eliranje (lastike o%oguava ter%o*avarivanje var nije
(ot(uno ne(ro(ustan *a vlagu i va*'u+# 0oto je la%elirni alu%iniju% veo%a sku(, obi)no se koristi
*a (akovanje visoko vre'ni+ na%irnica, kao to su 'e+i'rirane su(e, biljke i *a)ini# Ce2tinija varijanta
la%elirnog (akovanja je %etali*irani 2il%# Metali*irani 2il%ovi su (lastike koje sa'r&e tanak sloj
alu%iniju% %etala# 1vi 2il%ovi i%aju (oboljana barijerna svojstva (re%a vlagi, va*'u+u i %irisi%a, a
visoko re2lektivna alu%inijska (ovrina je (rivla)na (otroa)i%a# 6avitljiviji o' la%elirani+,
%etali*irani 2il%ovi se uglavno% koriste *a (akovanje grickalica# Iako je (oje'ina)ne ko%(onente
la%elirni+ i %etali*irani+ 2il%ova te+ni)ki %ogue reciklirati, tekoe (ri sortiranju i o'vajanju
%aterijala isklju)uju %ogunost ekono%i)no i*vo'ljivog recikliranja .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
la-)i.ni ma)erijali
0lastike se 'obijaju (olikon'en*acijio% ili (olia'icijo% %ono%erni+ je'inki# - (olikon'e*aciji
(oli%erni lanac raste reakcijo% kon'en*acije i*%e8u %olekula i (raena je 2or%iranje% s(ore'ni+
(ro'ukata kao sto su vo'a ili %etanol# 0olikon'en*acija uklju)uje %ono%ere sa naj%anje 've
2unkcionalne gru(e kao to su alko+olne, a%ino ili karboksilne gru(e# - (olia'iciji (oli%erni lanci
rastu reakcija%a a'icije u koji%a se ko%binovanje% 'va ili vie %olekula 2or%ira vei %olekul be*
osloba8anja s(ore'ni+ (ro'ukata# 0olia'icija uklju)uje ne*asiene %ono%ere 'vostruke i trostruke
ve*e su (ukle, 'a bi se (ove*ali %o%o%erni lanci .$+venainen, !!!/#
0ostoji nekoliko (re'nosti korienja (lasti)ni+ %aterijala *a (akovanje na%irnica# 0lastike %ogu biti
na(ravljene kao listovi, 2igure i strukture nu'ei *natnu 2leksibilnost i elasti)nost tog 'i*ajna# 0lasti)ni
%aterijali su +e%ijski re*istentni, je2tini, lagani, sa iroki% o(sego% 2i*i)ki+ i o(ti)ki+ osobina#
Mnoge (lastike i%aju s(osobnost ter%o*avarivanja, lako se ta%(aju, %ogu biti integrisani u
(roi*vo'ne (rocese g'e je (akovanje 2or%irano na(unjeno i *atvoreno u istoj (roi*vo'noj liniji#
Glavni ne'ostatak (lasti)ni+ %aterijala je nji+ova (ro%enljiva (ro(ustljivost *a svetlost, gasove i (aru#
0ostoje 'vije glavne kategorije (lastika:
7 ter%ostabilne i
7 ter%o(lasti)ne#
Ter%ostabilne su (oli%eri koji stvr'njavanje% (ostaju )vrsti ili se ne(ovratno oblikuju ka'a su
*agrijani i ne %ogu se (onovo oblikovati# Zbog )vrstine i i*'r&ljivosti naginju to%e 'a i% (ri%arna
u(otreba bu'e u auto%obilskoj in'ustriji i u konstrukciji kao a'+e*ivi i (revlake, a ne *a (akovanje
na%irnica# 6 'ruge strane ter%o(lastike su (oli%eri koji o%ekavaju ka'a se *agrijavaju i vraaju se u
(o)etno stanje na sobnoj te%(eraturi# 0oto se ter%o(lastike %ogu lako oblikovati i ukalu(irati u
ra*li)ite (roi*vo'e, kao to su boce, *'ele i (lasti)ni 2il%ovi, oni su i'ealni *a (akovanje na%irnica
.$+venainen, !!!/#
Kako bi se osigurala javna be*be'nost =<$ (a&ljivo (regle'a i regulie su(stance koje se koriste *a
'obijanje (lastika i 'rugi+ %aterijala *a (akovanje# 6vaka su(stanca o' koje je ra*u%no o)ekivati 'a
(ro'ire u +ranu je klasi2ikovana kao in'irektan (re+ra%beni a'itiv (re%a =<$ o're'ba%a# =<$
savetuje (otroa)e 'a koriste (lastike *a na%enjene svr+e u skla'u sa (roi*vo8a)ki% u(utstvi%a 'a bi
se i*begle tetne (osle'ice#
-(otreba (lastika u (akovanju na%irnica je nastavila rast *a+valjujui niskoj ceni %aterijala i
2unkcionalni% (re'nosti%a, kao to su ter%o*avarivanje, o(ti)ka svojstva, i neograni)ane veli)ine i
oblici i (reva*ila je u(otrebu tra'icionalni+ %aterijala, kao to su staklo i beli li%# Viestruki ti(ovi
(lastika se koriste kao %aterijali *a (akovanje na%irnica uklju)ujui (oliole2in, (oliestar,
(olivinil+lori', (olistiren, (olia%i' it'# Iako se vie o' B! vrsta (lastika koriste kao %aterijali *a
(akovanje, (oliole2ini i (oliestri su naj*astu(ljeniji .$+venainen, !!!/#
+li+le0ini
0oliole2ini je *aje'ni)ki ter%in *a (olietilen i (oli(ro(ilen, 've najvie koriene (lastike *a (akovanju
na%irnica, i 'ruge %anje (o(ularne ole2inske (oli%ere# 0olietilen i (oli(ro(ilen (ose'uju us(enu
ko%binaciju svojstava uklju)ujui elasti)nost, snagu, sjajnost, stabilnost i ot(ornost na vla'u i
+e%ijska sre'stva i veo%a su (ogo'ni *a recikliranje i viestruku u(otrebu#
,ajje'nostavnija i najje2tinija (lastika 'obijena (olia'icijo% etilena je (olietilen# 0ostoje 've
kategorije (olietilena jako gusti i slabo gusti# Cako gusti (olietilen je krut, jak i )vrst i ot(oran na
+e%ikalije i vlagu, (ro(ustljiv *a gas, je'nostavan na obra'u i oblikovanje# Koristi se *a i*ra'u boca *a
%leko, sok i vo'u, kutija *a &itarice, (osu'a *a %argarin, kesa *a (ro'avnice i kesa *a s%ee# 6labo
gusti (olietilen je elasti)an, jak, )vrst, lagan *a *atvaranje i ot(oran na vlagu# 0oto je slabo gusti
(olietilen relativno (ro*iran uglavno% se koristi u slu)ajevi%a ka'a je ter%o*avarivanje neo(+o'no#
Vreice *a +leb i s%r*nute na%irnice, savitljivi (oklo(ci i boce su (ri%eri slabo gustog (olietilena#
0olietilenske vreice i%aju i viestruku u(otrebu# 1' ove 've kategorije (olietilena visoko guste
(olietilenske (osu'e, (osebno boce *a %leko, se naj)ee recikliraju o' svi+ (lasti)ni+ (akovanja#
6lika 4# Aeakcija 'obijanja (olietilena
Te&i i gui i (ro*irniji o' (olietilena, (oli(ro(ilen, i%a 'obru ot(ornost na +e%ikalije i e2ikasan je u
s(re)avanju (rolaska vo'ene (are# ,jegova visoka ta)ka to(ljenja .45!
o
9/ )ini ga (o'esni% *a
(ri%enu g'e je neo(+o'na ter%i)ka ot(ornost, kao to su (unjenje na to(lo i %ikrotalasno (akovanje#
,aj(o(ularnija u(otreba (oli(ro(ilena je u i*ra'i (osu'a *a jogurt i %argarin .$+venainen, !!!/#
+li*inili,en 1l+ri, 2VDC3
0V<9 je (oli%er vinili'en +lori'a# I%a s(osobnost *a ter%o*avarivanje i slu&i kao o'li)na barijera *a
vo'enu (aru, gasove, %asne i uljane (roi*vo'e# Koristi se *a neelasti)na (akovanja, kao je'noslojni
2il%, (revlaka ili 'eo koekstru'iranog (roi*vo'a# Glavne (ri%ene uklju)uju (akovanje &ivisnkog
%esa, kon*ervisanog %esa, sira, grickalica, )aja, ka2e it'# Tako8e se koristi *a vrue 2ilovanje,
skla'itenje na niski% te%(eratura%a i (rilago8eno (akovanje u at%os2eri# 0V<9 sa'r&i 'u(lo veu
koli)inu +lora o' 0V97a i *bog toga (rou*rokuje (roble%e (ri (e)enju .$+venainen, !!!/#
6lika # 0olivinili'en +lori'
+li-)iren
0olistiren je (oli%er stirena# To je )vrst, )ist i lako lo%ljiv %aterijal, sa relativno nisko% ta)ko%
to(ljenja# Mo&e biti %onoekstru'iran, koekstru'iran sa 'rugi% (lastika%a, oblikovan ubri*gavanje%,
ili *a(enjen 'a bi se (roi*veli ra*li)iti ti(ovi (roi*vo'a# 0enuanje% se (roi*vo'i ne(ro*iran, krut i
lagan %aterijal sa %ono% *atito% i 'obri% ter%o i*olacioni% svojstvi%a# Ti(i)ne (ri%ene
uklju)uju *atitno (akovanje, kao to su karton *a jaja, (osu'e, (ribor *a jelo *a je'nokratnu u(otrebu,
(oklo(ce, oljice, tanjire, boce, (oslu&avnike *a +ranu# - ekst(an'iranoj 2or%i (olistiren se koristi *a
(akovanje i kairanje, ali ne (re+ra%beni+ (roi*vo'a i %o&e se reciklirati ili s(aliti .$+venainen,
!!!/#
6lika B# 6tiren
+liami,
1bi)no (o*nat kao najlon, bren'irani na*iv *a gru(u (roi*vo'a (roi*ve'eni+ o' strane <u(ont 2ir%e,
(olia%i' se najvie koristi u tekstilnoj in'ustriji# 0olia%i' se 'obija reakcijo% kon'en*acije i*%e8u
'ia%i'a i 'iaci'a# 0olia%i'i su (oli%eri u koji%a su (onavljajue je'inice (ove*ane a%i'ni% ve*a%a#
Aa*li)iti ti(ovi (olia%i'a su okarakterisani broje% koji i%a ve*e *a broje% 9 ato%a u %ono%eru# I%a
%e+ani)ka i te+ni)ka svojstva sli)na 0;T; %aterijalu, (a i%a i sli)nu u(otrebu# ,ajlon tako8e (ru&a
'obru +e%ijsku ot(ornost, )vrstou i %alu gasnu (ro(ustvljivost#
6lika 4# Aeakcija nastajanja (olia%i'a
+lie-)ri
0olietilen tere2t+alat .0;T/, (olikarbonat .09/, i (olietilen na2talat .0;,/ su (oliestri, koji se 'obijaju
kon'en*acijo% i* %ono%era estra kao re*ultat reakcije i*%e8u karboksilne kiseline i alko+ola#
,aj)ee korieni (oliestar *a (akovanje +rane je 0;T#
+lie)ilen )ere0)1ala) 2E#3# 0olietilen tere2t+alat se 'obija reakcijo% i*%e8u tere2talne kisleine i
etilen glikola# 0;T (ru&a 'obru barijeru *a gasove .kiseonik i ugljen 'ioksi'/ i vlagu# 1n tako8e i%a
'obru ot(ornost na to(lotu, %ineralna ulja, rastvore, kiseline, ali ne i na ba*e# I* ovog ra*loga je 0;T
se koristi *a (ravljenje a%bala&e *a %noge (re+ra%bene (roi*vo'e, naro)ito (ia i %ineralni+ vo'a#
-(otreba 0;T a%bala&e *a (ravljenje (lasti)ni+ boca *a ga*irana (ia se stalno (oveava# Glavni
ra*lo*i *a njegovu (o(ularnost su: njegova (ro*irnost (o(ut stakla, o'govarajua gas barijera *a
*a'r&avanje ga*iranosti osve&avajui+ (ia, %ala te&ina, i ot(or na lo%ljenje# Tri glavne a(likacije
a%bala&e o' 0;T su (osu'e .boce, tegle i kace/, (olukruti listovi *a ter%o2or%iranje .(oslu&avnici/, i
orijentisani tanki 2il%ovi .torbe i kesice *a grickalice/# 0;T a%bala&a (ostoji i kao a%or2ni
.trans(arentni/ i (olukristalni .ne(ro*iran i bel/ ter%o(lasti)ni %aterijal# $%or2ni 0;T je rastegljiviji
ali %anje krut i tvr' o' (olukristalnog 0;T, koji i%a 'obru )vrstinu, rastegljivost, krutost i tvr'ou#
Aeciklirani 0;T o' boca se koristi kao vlakna, i*olacija, i 'ruge a(likacije *a ne(re+ra%benu
a%bala&u .Vujkovi, !!"/#
6lika D# Aeakcija nastajanja (olietilen tere2talata
+likarb+na) 2C3# 0olikarbonat se 'obija (oli%eri*acijo% o' natriju%ove soli bi2enolne kiseline sa
karbonil 'i+lori'o% .2osgen/#
Eist, ot(oran na to(lotu i trajan, uglavno% se koristi kao *a%ena *a staklo u slu)ajevi%a kao to su
velike boce *a vo'u *a viekratnu u(otrebu i %ale boce koje se %ogu sterilisati# Mora se vo'iti ra)una
o )ienju (olikarbonata *bog u(otrebe jaki+ 'eter'&enata# <eter'&enti na ba*i natriju% +i(o+lori'a se
ne (re(oru)uju *bog kataliti)kog 'elovanja na i*'avanje bi2enola, koji su (otencijalna o(asnost *a
*'ravlje .1lsson, !!4/#
+lie)ilen na0)ala) 2EN3# 0;, je (oli%er koji se 'obija u reakciji kon'en*acije 'i%etil na2talen
'ikarboksilata i etilen glikola# To je relativno novi )lan gru(e (oliestera sa o'li)ni% (er2or%ansa%a
*bog visokog koe2icijenta (renosa to(lote# 3arijerna svojstva 0;, *a ugljen 'ioksi', kiseonik, vo'enu
(aru su su(eriornija o' 0;T a%bala&e i 0;, (oka*uje bolje re*ultate na visoki% te%(eratura%a, )i%e
o%oguuje viestruko to(lo (unjenje, (ranje i korienje# I(ak, 0;, je B 'o 4 (uta sku(lji o' 0;T
a%bala&e# Zbog toga to 0;, obe*be8uje *atitu o' (renosa aro%e i ne(rijatni+ %irisa, (ogo'an je *a
(roi*vo'nju boca *a (ie, kao to je (ivo .Vujkovi, !!"/#
+li*inil 1l+ri,
0olivinil +lori' .0V9/ se 'obija reakcijo% a'icije o' vinil +lori'a# 0olivinil +lori' je te&ak, tvr',
savitljiv i sre'nje jak, a%or2an, trans(arentan %aterijal# I%a i*vrsnu ot(ornost na +e%ikalije .kiseline i
ba*e/, %asti i uljaP 'obre reoloke karakteristikeP i stabilna elektri)na svojstva# Iako se 0V9 a%bala&a
(rvenstveno koristi u %e'icinske i 'ruge ne (re+ra%bene a(likacije, njegova u(otreba u (re+ra%benoj
in'ustriji uklju)uje boce i 2olije *a (akovanje# 0oto se lako ter%ooblikuje, 0V9 listovi i%aju iroku
u(otrebu *a (ravljenje kutija, kao to su one *a (roi*vo'e o' %esa i je'ini)ne 'o*e *a 2ar%aceutske
(roi*vo'e .Vujkovi, !!"/#
0V9 %aterijali %ogu biti (retvoreni u %aterijale sa iroki% ras(ono% 2leksibilnosti 'o'atko%
(lastika, kao to su: 2talati, citrati i 2os2ati# =talati se uglavno% koriste *a (akovanje ne(re+ra%beni+
(roi*vo'a kao to je ko*%etika, igra)ke, i %e'icinski ure8aji# Zbog %ogui+ loi+ uticaja na *'ravlje
u(otreba 2talata *a a%bala&u *a (re+ra%bene (roi*vo'e je *abranjena .=<$, !!/#
Kona)no, 0V9 se teko reciklira, jer se koristi *a ra*li)ite (roi*vo'e, (a ga je teko i'enti2ikovati i
o'vojiti# 1si% toga, s(aljivanje 0V9 (re'stavlja ekoloki (roble%i *bog sa'r&aja klora#
Bi+p+limeri
,ovi tren' ra*voja (lasti)ni+ %aterijala (re'stavlja (roi*vo'nja (lasti)ni+ %aterijala koji su
biora*gra'ivi# 0lasti)na a%bala&a (ru&a o'li)nu *atitu (roi*vo'a, je2tina je i 'ugotrajna# I(ak, u(ravo
&ivotni vek (lastike se (oka*ao kao veliki (roble% *a &ivotnu sre'inu# <rugi (roble% ko'
konvencionalne (lastike je to se (roi*vo'i o' neobnovljivi+ sirovina 7 na2te, uglja i (riro'nog gasa#
Kako bi se (reva*ili ovi (roble%i tra&ena je alternativa *a konvencionalne (oli%ere, o'nosno
(lastiku# Istra&ivanja su bila us%erena na (roi*vo'nju biora*gra'ivi+ (oli%era koji se (rave o'
obnovljivi+ i*vora kao to su biljke#
I*ra* biora*gra'ivi *na)i 'a se o're8ena su(stanca %o&e ra*gra'iti na je'nostavnije (o' uticaje%
%ikroorgani*%i%a usle' )ega ne ostaju suvini i ot(a'ni 'elovi ili su(stance koje se nago%ilavaju u
okolini#
0ostoje %nogi stan'ar'i *a %erenje biora*gra'ivosti su(stance, (ri )e%u svaka 'r&ava i%a svoje
stan'ar'e# Za+tevi variraju o' 9! 'o 5!O ra*gra'nje su(stance u vre%ensko% (erio'u o' 5! 'o 48!
'ana o' trenutka stavljanja su(stance u sre'inu (ogo'nu *a ko%(ostiranje#
Aa*log *bog )ega konvencionalni (oli%eri nisu biora*gra'ivi le&i u nji+ovi% 'ugi% lanci%a
%olekula, koji su (reveliki i (revie 'obro %e8usobno ve*ani 'a bi bili ra*'vojeni i ra*gra8eni o'
strane %ikroorgani*a%a# Za ra*liku o' konvencionalni+, (oli%eri na(ravljeni o' (riro'ni+ biljni+
su(stanci o' &itnog ili kukuru*nog skroba i%aju %olekule koji su lako ra*gra'ivi (o%ou
%ikroorgani*a%a#
0roi*vo'nja o' obnovljivi+ i*vora %o&e biti *na)ajan 'o(rinos u (ogle'u %anje (otronje energije (ri
(roi*vo'nji i iro% s(ektru na)ina o'laganja ot(a'a, sa ne*natni% uticaje% na okolinu#
Kvalitet (roi*vo'a o' bio(lastike se ocenjuje ne sa%o biora*gra'ivou nego i 2unkcionalnou
(roi*vo'a# 3iora*gra'iv (roi*vo' je beskoristan ako ne %o&e *a'ovoljiti *a+teve koji se (ostavljaju
(re' njega u vi'u %e+ani)ke i +e%ijske ot(ornosti, trajnosti it'# Zbog toga je jako bitno 'a se
(roi*vo8a)i bio(lastike (osvete ne sa%o biora*gra'ivosti %aterijala nego i 'rugi% svojstvi%a
(oli%era kako bi novi (oli%eri bili konkurentni konvencionalni% (oli%eri%a#
Me1anizmi raz4ra,nje p+limera
3iora*gra'ivost (oli%era *avisi o' +e%ijske strukture %aterijala i o' sastava krajnjeg (roi*vo'a, a ne
sa%o o' osnovni+ sirovina koje se koriste *a i*ra'u (roi*vo'a# 0re%a to%e, biora*gra'ivi (oli%eri 7
bio(lastike %ogu biti (roi*ve'eni o' (riro'ni+ i sinteti)ki+ s%ola#
0riro'ni biora*gra'ivi (oli%eri su veino% na(ravljeni o' obnovljivi+ i*vora kao to je kukuru*ni,
(eni)ni ili skrob o' kro%(ira i %ogu biti (roi*ve'eni (riro'no ili sinteti*ovani o' (o%enuti+
obnovljivi+ (roi*vo'a#
Aa*likuju se 've glavne gru(e ko%ercijalno bitni+ biora*gra'ivi+ (oli%era:
4/ (riro'no (roi*ve'eni ne%o'i2ikovani (oli%eri, koji su (riro'no (o'lo&ni ra*gra'nji (o%ou en*i%a
%ikroorgani*a%a 7 (oli%eri na ba*i skroba i (oli+i'roksialkanoati .0@$/
/ sinteti)ki 'obijeni (oli%eri, uglavno% (oliestri, koji su (o'lo&ni biora*gra'nji 7 (oli%eri na ba*i
(oli.%le)ne kiseline/ 7 0>$
0riro'no (roi*ve'eni (oli%eri su nastali o' obnovljivi+ resursa i* (riro'e# ,eki sinteti)ki 'obijeni
(oli%eri su tako8e biora*gra'ivi i 'obijaju se o' obnovljivi+ resursa, n(r# (oli%le)na kiselina .0>$/
koja se 'obija o' (oljo(rivre'ni+ (roi*vo'a# 6vaki o' ovi+ (oli%era se %o&e %o'i2ikovati
'o'avanje% (lasti2ikatora i (unioca 'a bi i% se (oboljala svojstva ili s%anjila (roi*vo'na cena#
re4le, primene bi+raz4ra,i*e ambalae
3io(lastike (okrivaju irok s(ektar %aterijala o' koji+ svaki i%a ra*li)ite osobine, to i% 'aje
%ogunost (ri%ene u ra*ni% (olji%a in'ustrije# Veina biora*gra'ivi+ (oli%era i%a je'nu *aje'ni)ku
osobinu 7 jako 'obru ot(ornost na vo'enu (aru, u neki% slu)ajevi%a )ak nekoliko (uta veu nego ko'
konvencionalni+ (oli%era#
=il% na ba*i skroba *a'r&ava o(ti%alnu vla&nost *a sve&e u(akovano voe i (ovre# 3iora*gra'iva
a%bala&a se uveliko koristi na %asovni% 'oga8aji%a kao a%bala&a *a br*u +ranu i )ae *a
je'nokratnu u(otrebu#
3io(lastike su (oka*ale i o'li)ne osobine ko' ta%(e# ,ikakva (ret+o'na obra'a 2il%ova (re ta%(e
nije (otrebna#
1're8eni bio(oli%eri i%aju visoki sjaj .0>$/, visoku (rovi'nost .0>$/, 'obra barijerna svojstva na
%irise, o'li)na barijerna svojstva na kiseonik, (rijatan oseaj na 'o'ir i antistati)ke osobine# 3arijerna
svojstva se 'o'atno (oboljavaju kro* %etali*iranje ili 2or%iranje vie slojeva#
3iora*gra'ivi (oli%eri e sasvi% sigurno (ostati 'o%inantni (oli%eri *a i*ra'u veine a%bala&e u
bu'unosti# - (rilog ovo%e i'u (oviena svest kako ku(aca tako i %nogi+ vla'a ;vro(e koje su ve
'onele *akone o biora*gra'ivi% %aterijali%a#
apir i kar)+n
-(otreba (a(ira i kartona *a (akovanje +rane 'atira jo i* LVII veka# ,jegova u(otreba naro)ito je
(orasla u 'rugo% 'elu LIL veka# 0a(ir i karton su %aterijali u obliku listova 'obijeni o' is(re(litane
%re&e celulo*ni+ vlakana i*olovani+ i* 'rveta, korienje% sul2ata i sul2ita# Vlakna su *ati%
(retvorena u kau iIili i*beljena i tretirana +e%ikalija%a, kao to su sre'stva *a ja)anje u cilju
'obijanja (a(irnog (roi*vo'a# 0a(ir u karton se obi)no u(otrebljavaju *a kartone *a %leko, skla(ajue
kutije, vree i '&akove, i (a(ir *a (akovanje# Toaletni (a(ir, (a(irni tanjiri i kutijice su 'rugi (ri%eri
(a(irnati+ i kartonski+ (roi*vo'a .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
apir
1bi)an (a(ir ne titi na%irnice 'u&i vre%enski (erio' jer i%a slaba barijerna svojstva i nije ter%o
*avarljiv# Ka'a se koristi kao osnovno (akovanje .ka'a je u kontaktu sa +rano%/, (a(ir je uvek
tretiran, (revu)en, la%iniran ili i%(regniran %aterijali%a kao to su voskovi, s%ole ili lakovi, 'a bi se
(oboljala 2unkcionalna i *atitna svojstva#
Aa*li)iti ti(ovi (a(ira koji se koriste *a (akovanje +rane su sle'ei .Mars+ N 3ugusu, !!"/:
4# kra2t (a(ir# 0roi*ve'en sul2atni% tret%ano%, kra2t (a(ir je 'ostu(an u nekoliko 2or%i: (riro'no
s%e8, nei*beljen i i*beljeni# 0riro'ni kra2t (a(ir je najja)i o' svi+ (a(ira i obi)no se koristi *a
vreice i *a u%otavanje .(oklona/# Tako8e se koristi *a (akovanje brana, eera i suvog voa i
(ovraP
# sul2itni (a(ir# >aki i slabiji o' kra2t (a(ira, sul2itni (a(ir, je gla*iran u cilju (oboljanja i*gle'a
i 'a (ovea ot(ornost na ulje# Mo&e biti (revu)en ra'i boljeg kvaliteta ta%(e, a tako8e se
koristi u la%eliranju sa (lastiko% i 2olijo%# Koristi se *a (ravljenje %ali+ vreica *a (akovanje
keksa i (oslasticaP
B# (a(ir ne(robojan *a %ast# ,a(ravljen je (ostu(ko% (o*nati% kao lu(anje, u koje% se
celoku(na vlakna (o'vrgavaju 'u&e% (erio'u +i'ratacije, to (rou*rokuje ki'anje vlakana koja
(ostaju &elatino*na# 1va 2ina vlakna gusto se (akuju u cilju *atite (ovrine (a(ira koja je
ot(orna na ulja, ali ne i na vla&na sre'stva# Koristi se *a (akovanje grickalica, kola)ia, slatkia
i 'rugi+ %asni+ na%irnicaP
4# glassine# To je (a(ir 'obijen 'aljo% +i'ratacijo% )i%e se (roi*vo'i veo%a gust list sa visoko
glatko% i sjajno% (ovrino%# Koristi se kao kutija .otvorena/ *a kekse, br*u +ranu, (e)ene
na%irniceP
D# (erga%ent (a(ir# To je (a(ir 'obijen kiseli% tret%ani%a (ul(e# Kiselina %o'i2ikuje celulo*u
)inei je glatko% i ot(orno% na uticaje vo'e i ulja# ,e (re'stavlja 'obru barijeru *a va*'u+ i
vlagu, nije ter%o*avarljiv i koristi se *a (akovanje %asnoa, kao to je (uter#
Kar)+n
<eblji o' (a(ira, te&i je i )esto na(ravljen u vie slojeva# 1bi)no se koristi *a (ravljenje (osu'a *a
ot(re%anje, kutije i (oslu&avnici, a retko je u 'irektno% kontaktu sa +rano%# Aa*li)iti ti(ovi kartona
su sle'ei .Mars+ N 3ugusu, !!"/:
4# beli karton# ,a(ravljen je o' nekoliko tanki+ slojeva +e%ijski i*beljene (ul(e# 1bi)no se
koristi kao unutranji sloj kartona# Mo&e biti (revu)en vosko% ili la%eliran (olietileno% *bog
ter%o*avarivanja# 3eli karton je je'ini oblik kartona koji je (re(oru)ljiv *a 'irektan kontakt *a
+rano%P
# )vrsti karton# 0ose'uje snagu i trajnost# Evrsti karton sa'r&i vie slojeva i*beljeni+ sul2atni+
kartona# Ka'a je la%eliran (olietileno% 2or%ira te)ni karton .(o*nat kao %le)ni karton/#
Koristi se *a (akovanje voni+ sokova i sve&i+ (iaP
B# c+i( boa'# ,a(ravljen je o' recikliranog (a(ira i )esto sa'r&i oteene 'elove i ne)istoe o'
originalnog (a(ira, to ga )ini ne(ri+vatljivi% *a 'irektan kontakt sa +rano%, ta%(anje i
savijanje# Eesto se (rekriva beli% kartono% u cilju (oboljanja i*gle'a i snage .)vrstine/#
,ajje2tiniji je oblik kartona i koristi se *a (ravljenje s(oljanji+ slojeva kartona *a +ranu, kao
to su )aj i &itarice#
4# 2iber boa'# Mo&e biti )vrst i naboran# Evrst ti( i%a kao unutranji sloj beli karton .Q+ite boa'/
i kao s(oljanji sloj kra2t (a(ir i obe*be8uje 'obru *atitu o' u'ara i (ritiska# Ka'a se la%elira
(lastika%a ili alu%iniju%o% )vrsti 2iber (a(ir i%a (oboljana barijerna svojstva i koristi se *a
(akovanje suvi+ (roi*vo'a, kao to su ka2a i %leko u (ra+u# ,aborani 2iber boa' na(ravljen je
o' 'va slova kra2t (a(ira sa centralni% nabiranje% %aterijala# ,jegova ot(ornost na u'ar i
lo%ljenje )ini ga iroko u(otrebljivi% *a ot(re%anje na%irnica velikog obi%a#
Mo'erni tren' (re'stavlja s%anjivanje gra%ature kartona# ,ovi% te+noloki% (ostu(ci%a se 'anas
%o&e (roi*vesti najni&a gra%atura troslojnog kartona ve o' B!! gI%
B
# <alja una(re8enja se us%erena
na (oveanje u(otrebljivosti i (rakti)nosti (oveanje% (ostojei+ %ogunosti i %aterijala i
(ronala&enje (ostu(ka koji% bi se s%anjili trokovi (roi*vo'nje#
$)akl+
6taklo i%a jako 'ugu istoriju u (ri%eni (akovanja na%irnica# 0ostoje verovanja 'a su se (rvi (re'%eti
o' stakla *a )uvanje +rane (ojavili B!!! go'ina (#n#e#
0roi*vo'nja stakleni+ (osu'a uklju)uje *agrijavanje s%ee 6i1

, ,a91
B
, 9a91
B
i $l

1
B
na visoki%
te%(eratura%a 'ok se %aterijali ne oto(e u gustu te)nu %asu# 1va %asa se *ati% si(a u kalu(e#
0rera8eno staklo se tako8e koristi u i*ra'i stakla i %o&e )initi vie o' 5!O celoku(nog sirovog
%aterijala .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
6taklene (osu'e koje se koriste *a (akovanje na%irnica obi)no i%aju oblo&enu (ovrinu 'a bi se
obe*be'ilo (re%a*ivanje u (roi*vo'noj liniji i i*beglo grebanje ili nagri*anje (ovrine, a ti%e i *astoj
linije# <oka*ana ot(ornost na lo%ljenje o%oguava (roi*vo8a)i%a 'a koriste tanje staklo )i%e se
s%anjuje te&ina i olakava trans(ort i 'istribucija .Mars+ N 3ugusu, !!"/#
Kako je be* %irisa i +e%ijski inertno (re%a (rakti)no svi% na%irnica%a staklo i%a nekoliko
(re'nosti u (ri%eni *a (akovanje na%irnica:
4# ne(ro(usnost *a gasove i (aru, (a o'r&ava (roi*vo' sve&i% u 'u&e% vre%ensko% (erio' be*
(ogoranja ukusa i aro%e,
# s(osobnost 'a (o'nese *agrevanje na visoki% te%(eratura%a, to ga )ini u(otrebljivi% *a
sterili*aciju kako slabo, tako i jako kiseli+ na%irnica,
B# staklo je )vrsto, obe*be8uje 'obru i*olaciju i %o&e biti (roi*ve'eno u veliko% broju ra*li)iti+
oblika,
4# (rovi'nost stakla 'o(uta korisnici%a 'a vi'e (roi*vo', a i(ak varijacije u boji stakla tite
sa'r&aje koji su osetljivi na svetlost,
D# staklo se %o&e reciklirati, (a nije tetno sa stanovita o)uvanja &ivotne sre'ine#
Kao i bilo koji 'rugi %aterijal, staklo i%a i neke ne'ostatke# -(rkos na(ori%a 'a se koristi tanje
staklo, njegova velika te&ina (oveava trokove trans(orta# <ruga %ana je njegova lo%ljivost i
osetljivost na (ucanje (o' 'ejstvo% unutranjeg (ritiska, u'ara ili ter%i)kog oka .Mars+ N 3ugusu,
!!"/#
Mo'erne ten'encije ra*voja staklene a%bala&e obu+vataju s%anjenje %ase, o(le%enjivanje soli%a i
oblaganje stakleni+ boca (lasti)ni% %asa%a#
6%anjenje% %ase a%bala&a ne s%e i*gubiti na %e+ani)koj ot(ornosti# 6%anjenje %ase se %o&e
(ostii o(ti%i*acijo% 'i*ajna te una(re8enje% (roi*vo'nog (rocesa# Masa boce %o&e se s%anjiti i
s%anjenje% 'ebljine 'na i *i'ova te boljo% ras(o'elo% staklene %ase# Te&nja je 'a se (roi*vo'e boce
sa%o s nu&ni% *a'ebljanji%a i to sa%o na oni% %esti%a na koji%a su boce najo(tereenije# 6ve se
vea (a&nja (osveuje i +e%ijsko% sastavu stakla, o'nosno staklu s bolji% %e+ani)ki% svojstvi%a, jer
boca o' takvog stakla %o&e i%ati tanje *i'ove, a sa%i% ti%e i %anju %asu#
Velika (a&nja (osveuje se i 'ora'i oblikovani+ boca# 3oce se o(le%enjuju soli%a vana'ija, titana,
kalaja ili alu%inija koje se u obliku (ra+a nanose u vrlo tanko% sloju na vanjsku (ovrinu boca
ne(osre'no nakon nji+ovog oblikovanja# Te soli se na vrue% staklu ra*gra8uju, a nastali %etalni
oksi'i ve&u se *a staklo# ,astali *atitni sloj s(re)ava nastajanje sitni+, oku nevi'ljivi+ (ukotina na
(ovrini stakla# Taj sloj se 'o'atno nakon +la8enja titi sloje% (oli%era koji (ru&a *atitu o' oteenja
(riliko% struganja boca je'ne o 'rugu, te olakava nji+ovo kli*anje na linija%a *a (unjenje a%bala&e#
<obri re*ultati (osti&u se oblaganje% boca tanki% sloje%, o'nosno 2olijo% o' (osebno %o'i2icirani+
(lasti)ni+ %asa, naj)ee 0;, 06 ili 0V9# Tako 'ora8ene boce, (ore' toga to su %e+ani)ki )vre,
i%aju 'obro svojstvo 'a se u slu)aju lo%a ne rasi(aju u ko%a'e# 0lasti)na 2olija slu&i i kao %e'ij *a
gra2i)ke ele%ente o'nosno *a%jena je uobi)ajenoj etiketi#
(ak+n-ke +,re,be
Kako je a%bala&a sastavni 'eo (re+ra%benog (roi*vo'a *akoni koji reguliu njenu (ri%enu, kao i
*a+tevi koji%a %oraju u'ovoljiti a%bala&ni %aterijali su veo%a strogi# 0ore' *a+teva *'ravstvene
be*be'nosti (o (otroa)e, 'anas se sve vea (a&nja (oklanja o)uvanju &ivotne sre'ine, tako 'a
a%bala&ni %aterijali %oraju *a'ovoljiti uslov 'a to %anje ugro&avaju (riro'nu sre'inu#
Za+tevi u (ogle'u kvaliteta a%bala&ni+ %aterijala %ogu se (o'eliti u tri gru(e:
4# *'ravstvena is(ravnost,
# 2i*i)ka, %e+ani)ka i ostala svojstva i
B# *a+tevi koji se o'nose na ekoloki as(ekt#
(,ra*-)*ena i-pra*n+-)
0risustvo ko'ljivi+ i 'rugi+ ri*i)ni+ su(stanci i %aterijala kao sastavni+ 'elova a%bala&nog %aterijala
%ora biti sve'ena na %ini%u%, ra)unato (reko nji+ove (risutnosti u e%isija%a i (e(elu, ka' a%bala&a
ili ostaci (reostali nakon (rovo8enja %era unitavanja a%bala&nog ot(a'a, bu'u s(aljeni ili *atr(ani
(o' *e%lju#
Z'ravstvena is(ravnost a%bala&ni+ %aterijala i a%bala&e je osnovni (re'uslov (ri%ene *a (akovanje
+rane i (ia# Za is+ranu stanovnitva (otrebna je +rana koja se *a 'eklarisani rok u(otrebe sa
a%bala&o% titi, a ne *aga8uje#
Z'ravstvena is(ravnost a%bala&ni+ %aterijala i a%bala&e ko' nas je regulisana Zakono% o
*'ravstvenoj is(ravnosti &ivotni+ na%irnica i (re'%eta o(te u(otrebe .6lu&beni list 6=AC DBI94/ i
0ravilniko% o uslovi%a u (ogle'u *'ravstvene is(ravnosti (re'%eta o(te u(otrebe koji se %ogu
stavljati u (ro%et .6lu&beni list 6=AC 5I8B/#
$nali*e *'ravstvene is(ravnosti ra'e *a to ovlaene laboratorije i one i*'aju atest o *'ravstvenoj
is(ravnosti a%bala&ni+ %aterijala i a%bala&e# Is(itivanja se ra'e na *a+tev (roi*vo8a)a a%bala&e ili
korisnika# 1bave*a je (roi*vo8a)a a%bala&ni+ %aterijala i a%bala&e (ose'ovanje atesta, kako *a
re(ro%aterijal, tako i *a gotov (roi*vo', a (ravo je korisnika a%bala&e 'a *a+tevaju atest o'
is(oru)ioca a%bala&e#
- ovi% 'oku%enti%a (ro(isane su, u *avisnosti o' vrste a%bala&ni+ %aterijala, kao i na%ene *a
(akovanje (oje'ini+ gru(a (re+ra%beni+ (roi*vo'a, najvee 'o*voljene koli)ine tetni+ %aterija u
a%bala&no% %aterijalu i a%bala&i#
1stala kvalitativna svojstva reguliu o'govarajui stan'ar'i# ,ai 6A067stan'ar'i ili %e8unaro'ni
<I,, I61, $6TM, T$0I i 'rugi#
Cugoslovenski Zavo' *a stan'ar'i*aciju i*'aje svake go'ine Katalog C-6 stan'ar'a i re'ovno a&urira
svoj sajt, sa brojevi%a i na*ivi%a, tako 'a svi *ainteresovani (roi*vo8a)i lako %ogu 'oi 'o (otrebnog
stan'ar'a#
Fizi.ka i me1ani.ka -*+j-)*a
Ce'an o' osnovni+ *a+teva koji a%bala&ni %aterijali u (rocesu (akovanja (re+ra%beni+ (roi*vo'a
%oraju 'a is(une jeste *atita u(akovanog (roi*vo'a o' 'elovanja s(oljanji+ 2aktora#
=i*i)ke i %e+ani)ke osobine a%bala&ni+ %aterijala %oraju biti takve 'a o%ogue *atitu (roi*vo'a o'
rasi(anja, oteenja, lo%a, 'a su ot(orni na 'elovanje niski+ iIili visoki+ te%(eratura .u *avisnosti o'
tret%ana (roi*vo'a to(loto%/, 'a obe*be'e &eljenu o'r&ivost u(akovanog (roi*vo'a, 'a je &eljeni+
karakteristika *a gasove, vo'enu (aru, aro%ati)ne %aterije, %ikroorgani*%e i svetlost#
Ek+l+5ki a-pek)
Kako se in'ustrija a%bala&e veo%a br*o ra*vija, kao je'an o' osnovni+ (roble%a javlja se a'ekvatno
o'laganje a%bala&nog ot(a'a, o'nosno (roble% *aga8enja &ivotne sre'ine a%bala&ni% ot(a'o%#
Kako je *aga8enje &ivotne sre'ine je'an o' najvei+ (roble%a %o'ernog 'rutva 'anas se ula&u veliki
na(ori na ra*voju regulativa koje 'e2iniu ovu (roble%atiku# 6vi (ro(isi se uglavno% o'nose na
ograni)avanje koli)ine a%bala&nog ot(a'a, %ogunost recikla&e i s(osobnost ra*gra'nje a%bala&ni+
%aterijala#
Za+tevi koji se o'nose na i*ra'u i sastav a%bala&e:
volu%en i te&ina a%bala&e %oraju biti ograni)eni na %ini%alne veli)ine koje obe*be8uju
(otreban nivo sigurnosti i +igijeneP
%aterijali koji se koriste *a i*ra'u a%bala&e %oraju o%oguiti njenu recikla&u, i tako u
najveoj %oguoj %eri s%anjiti uticaj a%bala&nog ot(a'a na okolinu#
Za+tevi koji se o'nose na s(osobnost recikla&e a%bala&ni+ %aterijala:
2i*i)ka svojstva i karakteristike a%bala&e %oraju i*'r&ati o're8eni broj obrtanja, u nor%alni%
(re'vi8eni% uslovi%a korienja,
%ogunost (rera'e u(otrebljeni+ a%bala&ni+ %aterijala na na)in 'a se u'ovolji *'ravstveni% i
sigurnosni% uslovi%a,
is(unjavanje *a+teva koji se (osebno o'nose na a%bala&u koja se %o&e obnoviti ka' se ta
a%bala&a vie ne %o&e (onovno koristiti i tako (ostaje ot(a',
bio7ra*gra'iva a%bala&a# 3io7ra*gra'ivi a%bala&ni ot(a' %ora biti takve (riro'e 'a %o&e
(o'neti 2i*i)ko, +e%ijsko, ter%alno ili bioloko ra*laganje tako 'a se najvei 'eo %aterijala o'
koga je sa)injena na kraju rastavlja na ugljen 'ioksi', bio%asu i vo'u#
I u naoj 'r&avi je u (roce'uri 'onoenja Zakon o (ostu(anju sa a%bala&ni% ot(a'o%# 1vi% *akono%
e se obje'initi svi (ro(isi ve*ani *a uslove kvaliteta a%bala&ni+ %aterijala sa ekolokog as(ekta, i
uskla'iti sa o'govarajui% (ro(isi%a ;vro(ske -nije#
(aklj/.ak
Aa*voj novi+ %aterijala *a (akovanje +rane je sna&no ubr*an (oslje'nji+ go'ina, uglavno% *bog
(oveani+ *a+teva *a sigurnou (roi*vo'a, s%anjenja cene (akovanja i (roble%a u ve*i sa ekoloki%
(itanji%a#
Te+nologija (akovanja %o&e biti o' strateke va&nosti *a 2ir%u, jer joj %o&e 'ati klju)nu (re'nost na'
konkurentni% 2ir%a%a u (re+ra%benoj in'ustriji# To se (osti&e (ravljenje% a%bala&e koja e
u'ovoljiti &elje i (otrebe krajnjeg korisnika, ku(ca# $%bala&a 'aje %ogunost otvaranja novi+
'istribucija, (ru&a bolji kvalitet (re*entacije, o%oguava %anje trokove (roi*vo'nje, una(re8uje
(roi*vo' i 'i2erencira bren'#
Mnogi (ostu(ci kon*erviranja i 'alje u%nogo%e *avise o' kvaliteta a%bala&e# ,a (ri%er, e2ikasnost
kon*ervisanja sterili*acijo% ili (asteri*acijo% u veliko% obi%u *avisi o' karakteristika (ri%enjene
a%bala&e# Kvalitet kon*ervisanja suenje% i *a%r*avanje% e tako8e *natno biti s%anjen be* *atite
(roi*vo'a o' kiseonika, svetla, vo'ene (are, bakterija i ostali+ *aga8iva)a# 0ore' ovoga, %o'erna
a%bala&a *a +rana vie nije sa%o (asivni 'eo (roi*vo'a# 1na i%a i*u*etnu ulogu i u %arketinko%
&ivotu (roi*vo'a# ,aravno, reavanje ovi+ (roble%a tesno je ve*ano *a ra*voj in'ustrije a%bala&ni+
%aterijala#
,a(re'ak u ra*voju a%bala&ni+ %aterijala u s%islu s%anjenja trokova (roi*vo'nje %ora biti (a&ljivo
uravnote&en# ,ovi a%bala&ni %aterijali %oraju *a'ovoljiti osnovne te+ni)ke *a+teve u (ogle'u
sigurnosti +rane i integriteta (roi*vo'a, kao i (otrebu 'a se osigura e2ikasna logisti)ka usluga
(otroa)i%a#
0ore' ovi+ osnovni+ *a+teva, ve*ani+ *a te+nologiju (rera'e +rane, savre%ena regulativa u (ogle'u
(roi*vo'nje a%bala&ni+ %aterijala *a+teva i vo8enje ra)una o &ivotnoj sre'ini, jer je a%bala&ni ot(a'
je'an o' veliki+ (roble%a %o'ernog 'rutva# 1snovi *a+tevi u ovo% (ogle'u us%ereni su na
%ogunost recikla&e i viekratne u(otrebe a%bala&e, kao i na %ogunost njenog biolokog
ra*gra8ivanja#
Li)era)/ra
4# $+venainen A#: ,ovel 2oo' (ackaging tec+niRues, Soo'+ea' 0ublis+ing >i%ite', 9a%bri'ge,
;nglan' .!!!/ (# D9!
# 9oles A#, <oQell <#, KirQan M# C#: =oo' 0ackaging Tec+nologT, 3lackQell 0ublis+ing,
>on'on .!!B/ (# 4!8
B# Mars+ K#, 3ugusu 3#: =oo' 0ackaging7Aoles, Materials, an' ;nviron%ental Issues, Cournal o2
2oo' science, " .!!"/, B97DD
4# AooneT M# >#: $ctive =oo' 0ackaging, 3lackie $ca'e%ic N 0ro2essional, GlasgoQ, .499D/ (#
5!
D# Vujkovi I#, Gali K#, Vere M#: $%bala&a *a (akiranje na%irnica, Tectus, Zagreb .!!"/ (#
4!4
5# 1lsson $#, 0etterson M# an' CUnson G#: 0ackaging 'e%an's in t+e 2oo' service in'ustrT, =oo'
6ervice Tec+nologT, 4 .!!4/ (# 9"74!D
Ambalaa i pr+ce-na +prema za pak+*anje mleka i mle.ni1
pr+iz*+,a
4# -vo'
# Kartonska a%bala&a i (ure7(ak (akerica
4# $uto%atsko s(re%ite *a karton
# ,a(ojni vo' i trans(orter
B# -re8aj *a savijanje 'na
4# Greja)
D# <ruga (resa
5# -re8aj koji ski'a kutiju sa vretena
"# Konvejer
8# -re8aj *a 2or%iranje vr+a kutije
9# -re8aj *a 'o*iranje (roi*vo'a u a%bala&u
4!# -re8aj *a (ostavljanje (oklo(ca u us(ravan (olo&aj
44# Greja)
4# 0resa i +la'njak
B# 0; kese i (re(ac (akerica
4# 0lasti)ne boce
4# Maina *a (ranje boca
# Maina *a (unjenje i *atvaranje boca
B# Maina *a etiketiranje
4# Maina *a *birno (akovanje (roi*vo'a
D# 0ovratna staklena a%bala&a
5# Zaklju)ak
$utor: ,evena ,e%et
Mentor: 0ro2# 'r Vera >a*i
#
Uvod
Glavna i 2un'a%entalna uloga a%bala&e, ne*avisno o kojoj vrsti na%irnica i a%bala&nog %aterijala je
re), je:
<a o%ogui e2ikasnu 'istribuciju +rane
<a sa)uva +igijenu (roi*vo'a
<a *atiti +ranljive i aro%atske %aterije
<a s%anji kvarenje +rane
<a (ro'u&i rok trajanja na%irnice
<a sa'r&i sve (otrebne in2or%acije o (roi*vo'u
Mleko je, kao veo%a +ranljiv su(strat bogat ugljeni% +i'rati%a, (roteini%a, %asnoo%, vita%ini%a i
%inerali%a, veo%a (ogo'an *a ra*voj %ikroorgani*a%a koji svoji% %etaboli)ki% (rocesi%a
i*a*ivaju (ro%ene su(strata# Iako (oneka' %ogu biti i (o&eljne, ka' je u (itanju (roi*vo'nja neki+
vrsta %le)ni+ (roi*vo'a, %ikrobioloke (ro%ene su uglavno% ne(o&eljne i %ani2estuju se kao kvar,
o' )ega %leko treba to e2ikasnije *atititi# 1si% toga, bu'ui 'a sa'r&i 'osta %asnoe, %leko je
(o'lo&no i oksi'ativni% (ro%ena%a, (a ga treba *atititi i o' svetlosti i kiseonika (o' )iji% se
uticaje% o'vijaju ove vrste (ro%ena# 6vetlost i kiseonik 'eluju na ra*gra'nju i neki+ vita%ina, )i%e se
u%anjuje +ranljiva vre'nost (roi*vo'a, a %o&e 'oi i 'o (ojave nesvojstvenog ukusa#
I* ovoga sle'i 'a je o'abir a%bala&nog %aterijala i na)ina (akovanja veo%a va&an *a o)uvanje
*'ravstvene is(ravnosti i +ranljive vre'nosti %leka# Toko% istorije, %leko je (akovano na ra*li)ite
na)ine# Tako, na (ri%er, staklene boce *a %leko su uve'ene na (o)etku !# veka# Kao a%bala&a,
staklo i%a nekoliko ne'ostataka# Teko je i lo%ljivo, i %ora 'a se (ere (re (onovnog (unjenja, to
u*rokuje (roble%e u %lekara%a# 1' 495!# go'ine, 'ruge vrste a%bala&e ula*e na tr&ite %leka,
uglavno% kartonske kutije, ali tako8e i (lasti)ne boce i (lasti)ne kese#
<anas, %leko i %le)ni (roi*vo'i se (akuju u veo%a ra*li)ite vrste a%bala&e, u *avisnosti o'
'ostu(nosti sirovina *a a%bala&ne %aterijale, (rocesne o(re%e *a (akovanje kojo% se ras(ola&e, ali i
navika (otroa)a# ,a (ri%er, 0; kese *a (akovanje %leka su u veini 2abrika (reva*i8ene
savre%eniji% i bolji% vrsta%a a%bala&e, ali u (oje'ini% 2abrika%a, kao to je VMleko(ro'uktK i*
Zrenjanina, %leko se jo uvek (akuje i u litarske (lasti)ne kese, (ore' (akovanja u 'ruge vrste
a%bala&e#
1' osnovni+ vrsta a%bala&ni+ %aterijala i 2or%i a%bala&e u koje se %leko i jogurt 'anas (akuju, u
ovo% ra'u bie (o%enute: kartonska ;>10$K a%bala&a, 0; kese, (lasti)ne boce, staklene (ovratne
boce, sa (osebni% osvrto% na (rocesnu o(re%u koja se koristi *a (akovanje %leka#
#
Kartonska ambalaa i pure-pak pakerica
0ure70ak 0 6D! %aina je konstruisana i ra*ra8ena u Salle' >ake7u, Mic+igan# Maina je 'i*ajnirana
kao je'nore'na, sa 'o*iranje% na vr+u, i %o&e 'a (roi*ve'e 'o D!!! na(unjeni+ i *atvoreni+
kartonski+ je'inica na sat, *avisno o' toga koji se (roi*vo' (uni#
Ko%(aktan 'i*ajn i ras(ore8enost o(eracija na vie nivoa o%oguili su 'a 'ragoceni (rostor koji
*au*i%a ova %aina bu'e sve'en na %ini%u%#
0ure70ak %aina je konstruisana *a (unjenje %leka i jogurta u )etvrtaste kartonske kutije o' 4l i o' !#D
l#
$%bala&a koja se koristi *a (akovanje %leka i jogurta (o%ou 0ure70ak %aine .;>10$K/ i%a
sle'ee karakteristike:
4 l !#D l
Visina (akovanja !4#4" %% 94#5 %%
<u&ina "! %% "! %%
Firina "! %% "! %%
<ebljina 487D4 W 487D4 W
Materijal (eIkartonI(e (eIkartonI(e
6vi (reki'a)i, (riklju)ci i ostali 'elovi koji%a se u(ravlja (roceso% (akovanja, lako su 'ostu(ni# <eo
u koje% se o'vija (roces 2or%iranja a%bala&e, (unjenja i *atvaranja o' 'ela u koje% se nala*e ure8aji
koji (okreu %ainu i o%oguavaju o'vijanje (oje'ini+ o(eracija 7 o'vaja vertikalna kobilica o'
ner8ajueg )elika# 6a njo% su s(ojeni svi 2unkcionalni 'elovi ure8aja u vi'u ra*li)iti+ (reki'a)a i
(riklju)aka, to o%oguava lako i je'nostavno u(ravljanje (roceso% (akovanja, regulisanje (rocesni+
(ara%etara i *a'avanje ra*li)iti+ ko%an'i#
Maina je o' s(oljanjeg (rostora o'vojena oklo(o% o' ner8ajueg )elika, sa trans(arentni% vrati%a,
koja o%oguavaju vi*uelno (raenje (rocesa, kao i (ristu( unutranjosti u slu)aju kvara#
0oje'ini 2unkcionalni 'elovi, koji u sin+roni*ovano% i so2tverski kontrolisano% ra'u vre 'o(re%anje
kartona, 2or%iranje oblika bu'ue a%bala&ne je'inice, (unjenje i *atvaranje#
<a bis%o objasnili celoku(an (roces (akovanja, (otrebno je objasniti svaki 'eo (onaosob, g'e je
s%eten i na koji na)in 2unkcionie# I'e%o re'o%:
A/)+ma)-k+ -premi5)e za kar)+n
$uto%atsko s(re%ite (ri%a oko "D! kartona# Kartoni su (ostavljeni ivica%a krilaca 'na na (ovrinu
've iroke gu%ene trake# Kako na(ojni vo' u*%e karton sa otvora s(re%ita, tako go%ila kartona
(ostaje laka, to registruje kontrolni ure8aj koji auto%atski uklju)uje %otor koji (okree trake# Trake
(olako guraju sle'ei karton ka otvoru s(re%ita, i ka' se sle'ei karton na8e u (olo&aju otvora
s(re%ita, o'akle na(ojni vo' %o&e 'a ga (reu*%e, kontrolni ure8aj isklju)uje %otor (okretne trake#
Nap+jni *+, i )ran-p+r)er
,a(ojni vo' (o%ou vakuu%7+vataljki sa gu%ica%a o'u*i%a karton sa otvora s(re%ita# - (itanju je
*a(ravo negativan (ritisak o' 7Bbara koji se stvara u (u%(i u ra'no% 'elu ure8aja# Karton se (ostavlja
u &ljeb trans(ortera tako 'a se otvara .u'uvavanje% va*'u+a, Bbar/ i 2or%ira oblik cevi kva'ratnog
(o(re)nog (reseka# Trans(orter je u vi'u lanca koji se okree i (okree nosa) koji nosi karton 'o
vretena, i (ostavlja ga na je'an o' njegovi+ kli(ova#
Vreteno se sastoji o' 5 kli(ova i rotira u s%eru su(rotno% ka*aljki na satu, )i%e (o%era karton u
(olo&aj *a i*vravanje nare'ne o(eracije#
Ure6aj za -a*ijanje ,na
1(eracija koja se vri u (olo&aju V4X kli(a vretena je (resavijanje 'na (re%a obele&eni% linija%a u
trougaona krilca, 'a bi se lake 'no (reklo(ilo i *atvorilo nakon *agrevanja# 0o%ou ko%(ri%ovanog
va*'u+a 'no kartona se (resavije (o 'ijagonala%a i krilca se 2or%iraju o' 'elova i 4, 'ok e 'elovi 4
i B biti is(o' krilaca nakon (rekla(anja# Ka'a je ova o(eracija *avrena, vreteno se rotira i (ostavlja
kli( sa kartono% u (olo&aj *a nare'nu o(eraciju#
7reja.
0olo&aj VX kli(a vretena nala*i se is(o' greja)a# Karton je na kli(u (ostavljen tako 'a je okrenut ka
greja)u 'no%, koje je u (ret+o'no% koraku (resavijeno u vi'u krilaca# Ka' se vreteno *austavi, glava
greja)a se s(uta 'ok ne (okrije trouglasta krilca# Glava *ati% u(ravlja (orciju (regrejanog va*'u+a na
kartonska krilca 'a rasto(i (olietilenski sloj koji% je karton oblo&en# ,akon toga, glava greja)a se
(o'i&e, a vreteno rotira kli( 'o sle'eeg (olo&aja#
0riliko% (o%eranja vretena i* (olo&aja VX u (olo&aj VBX, s(ecijalno konstriusani *u(ci (rekla(aju
2or%irana i *agrejana krilca, )i%e (ot(uno *atvaraju 'no (osu'e#
- (olo&aju VBX nala*i se (rva (resa i ure8aj *a +la8enje# Toko% *a'r&avanja kartona u ovo% (olo&aju,
vrelo kartonsko 'no se (o'vrgava %aksi%alno% (ritisku# @la8enje 'na toko% 'ejstva (ritiska
.le'eno% vo'o%/ i%a *a cilj 'a otvr'ne (olietilenski sloj )i%e se ko%(letira var 'na#
Dr/4a pre-a
0olo&aj V4X kli(a vretena (ostavlja karton is(o' 'ruge (rese# Tu se 'no (o'vrgava 'rugi (ut (ritisku i
+la8enju, 'a se (ovea njegova %e+ani)ka ot(ornost#
Ure6aj k+ji -ki,a k/)ij/ -a *re)ena
- (eto%, (osle'nje%, (olo&aju kli(a vretena kartonska kutija se (ostavlja u vertikalan (olo&aj, 'no%
na 'ole, o'akle e biti skinuta (o%ou vakuu%a i (ostavljena u (regra'ak konvejera koji% e kutija
biti trans(ortovana 'o %esta g'e e se i*vriti (unjenje#
Konvejer se (o%eri je'no% 'ok se vreteno *arotira *a 'va (olo&aja
K+n*ejer
0o%ou kratkotrajnog vakuu%a kutija se s(uta na glavne nosa)e konvejera u %o%entu ka' su oni
(aralelni je'an 'rugo%, a *a'nji nosa)i se jo kreu (o%ou *ubaca lan)anika# 6le'ei karton se *ati%
(ostavlja na (re)agu trans(ortera # - 'ugo% taktu, (otiskiva) 'rugi karton (ostavlja nas(ra% glavni+
nosa)a koji su u (okretu i o'r&ava kontakt s nji% 'ok go' se *a'nji nosa)i ne *atvore i*a kartona 'a
obra*uju (regra'ak# Konvejer se *ati% (o%era *a 'u&inu o' 'va %esta i *austavlja se, s(re%an 'a
(onovi ciklus#
Ure6aj za 0+rmiranje *r1a k/)ije
Konvejer nosi ove 've kutije 'ok i+ ne (ostavi is(o' 'u(le glave (ritiskiva)a# 6a'a se, na isti na)in
kao to je bilo 2or%irano 'no, savijaju gornje ivice kartona (re%a obele&eni% linija%a, 2or%irajui
krilca o' 'elova 4 i B# Zati% se kartoni konvejero% 'alje (o%eraju 'o sle'ee stanice#
Ure6aj za ,+ziranje pr+iz*+,a / ambala/
Toko% (o%eranja kartona 'o sle'ee stanice, oni (rela*e (reko sen*ora g'e i+ 'etektuju 've 2oto7
elije# 6ignale registruje 0>9 .0rogra%%able >ogic 9ontroller/ koji na osnovu toga o're8uje vre%e
ka'a treba 'a uklju)i (unilicu# - o'govarajue% trenutku, 0>9 alje signal koji% se (okree kli( u
va*'uno% cilin'ru# Kli( se (o%era na 'ole, stvarajui negativan (ritisak u cilin'ru# ,egativan
(ritisak otvara usisnu cev tanka u koje% se nala*i (roi*vo', i te)nost (o)inje 'a (uni cilin'ar# -
trenutku ka' kli( 'ostigne %aksi%alnu u'aljenost o' (o)etnog (olo&aja, karton se (o'i&e ka otvoru
(unilice# Kli( sa'a %enja s%er kretanja i (o)inje 'a se (o'i&e, a negativan (ritisak na te)nost u
cilin'ru se %enja u (o*itivan# 0orast (o*itivnog (ritiska *atvara otvor tanka sa (roi*vo'o% i (ritisak se
us%erava na unutranju stranu otvora *a (ra&njenje cilin'ra, *bog )ega se ovaj (oste(eno otvara#
Te)nost sa'a i*la*i kro* otvor koji (oste(eno (oveava (re)nik# 1vo kontrolisanje veli)ine otvora
o%oguava 'a te)nost (uni karton ravno%erno i be* (rskanja#
Ure6aj za p+-)a*ljanje p+kl+pca / /-pra*an p+l+aj
Kutije se nakon (unjenja (o%eraju ka sle'eoj stanici# 1va stanica (onovo savija i (rekla(a (o
linija%a vr+ (akovanja i (ostavlja krilca u us(ravan (olo&aj, u kakvo% (akovanje %ora stii u sle'eu
stanicu, greja) *a 2or%iranje vara#
7reja.
,a(unjeno (akovanje u (regra'i konvejra 'ola*i u (olo&aj is(o' greja)a, (ri )e%u su 'elovi 4 i B
savijeni u unutra)njost a i 4 se nala*e s(olja i oni se *agrevaju (regrejani% va*'u+o%# Tako8e se
*agreva i s(oljanja strana 'ela 4 .*bog 'atu%iranja/#
re-a i 1la,njak
,a(unjen karton sa *agrejani% i (reklo(ljeni% krilci%a se 'ovo'i u stanicu g'e se %e+ani)ki (ritiska
i +la'i#
,a(unjene i *atvorene kutije se i*vo'e i* %aine na (okretnu (lat2or%u, g'e )ekaju 'a bu'u s%etene
u trans(ortnu a%bala&u, auto%atski ili ru)no#
3r*ina (unjenja: 44!lI%in o(ti%alno .48!lI%in %aksi%alno/
Te%(aratura vara 'na: "8DY=Z4!Y9
Te%(eratura vara vr+a: 59BY=ZB58Y9 .te%(eratura vara vr+a je ni&a *ato to se na vr+u otvara
(a treba 'a bu'e slabije *avareno nego 'no/
- je'nu (lasti)nu gajbu stane 45 a%bala&ni+ je'inica o' 4l %leka, a na (aletu stane B! gajbi,
to je uku(no 48!l (o (aletiP ovo je naj)ei na)in *birnog (akovanja %leka u(akovanog
(o%ou 0ure70ak %aine
- slu)aju jogurta o' 4l, to je 4l (o gajbi, tj# B5!l (o (aleti
0ore' osnovni+ 'elova, ova %aina i%a ure8aje koji vre neke s(ore'ne 2unkcije u (rocesu (akovanja,
kao to su varijator br*ine, ure8aj *a ko'iranje a%bala&ni+ je'inica, ure8aj koji javlja 'a treba
(o'%a*ati ure8aj, o'nosno 'o'ati ulje it'#
0ure70ak 0 6D! i%a %ogunost *a ugra'nju brojni+ ure8aja *a obavljanje 'o'atni+ o(eracija, u
*avisnosti o' &elje i (otreba ku(ca# ,eke o' nji+ su 7 @;0$ siste% .ure8aj koji% se 2iltrira va*'u+
koji se koristi u (rocesu (akovanja/, ure8aj *a auto%atsku 'e*in2ekciju ra'ni+ 'elova %aine (o%ou
sre'stva u s(reju, %ealica *a to(lu i +la'nu vo'u, ure8aj *a 2or%iranje kosog ili ravnog vr+a
(akovanja it'#
1' ovi+ 'o'atni+ ure8aja, onaj koji ula*i u osnovnu kon2iguraciju %aine veine ku(aca jeste 'atu%ar#
1n 2unkcionie na (rinci(u V&igosanjaK, tj# *agrevanja (oklo(ca .krilce 4/ na 8!Y9, (ri )e%u se
'eli%i)no sagori (ovrinski sloj, (a utisnute o*nake i%aju (re(o*natljivu ta%no7s%e8u boju# <atu%ar
i%a ka(acitet o' 48 *nakova koji se nala*e na kru&ni% broj)anici%a i u koje s(a'a i (ra*no %esto#
Mesto na ko%e je 'atu%ar lociran u %aini *avisi o' &elje ku(ca ili *akonske regulative *e%lje u
koji%a e %aina biti eks(loatisana#
-,I0$K 5!! je (oluauto%atska %aina na%enjena *a o'%eravanje, 'o*iranje i (akovanje te)nosti u
kartonsku a%bala&u ti(a 0-A; 0$K# Koristi se *a (akovanje kratkotrajnog (asteri*ovanog %leka i
%le)ni+ (roi*vo'a i to u kutije veli)ina D!, D!!, ili 4!!! %ililitara, koje su 'eli%i)no ve 2or%irane#
=or%iranje 'na i vr+a se o'vija na sa%oj %aini#
7 ka(acitet %aine [ \ 5!! je'inica I +
7 o(seg 'o*iranja !,D 7 !,D! 7 4 litar
7 'i%en*ije 'na kutije "! ] "! %%
#
PE kese i prepac pakerica
0A;0$9 I675 je %aina *a (akovanje %leka u 0; kese# Konstruisana je u Kana'i, (osebno na%enjena
(otreba%a kana'ski+ (roi*vo8a)a %leka, a (roi*vo'i se u =rancuskoj#
Karakteristike a%bala&e *a (akovanje %leka (o%ou ove %aine su sle'ee:
Vrsta %aterijala 0olietilen
1*naka %aterijala @i(ten !!" $4"
Firina 2olije BD%%
<ebljina 2olije !#!8D%%
0recnik +il*ne "5%%
0recnik rolne cca B!!%%
3roj boja 4 .ta%no (lava, svetlo (lava, &uta i crvena/
1snovne karakteristike %aine 0A;0$9 I675
0ot(uno auto%ati*ovana %aina *a (akovanje te)ni+ (roi*vo'aP
=or%ira i (uni "8 (ravougaoni+ kesa u %inutiP
6(oljanji oklo( ure8aja je o' ner8ajueg )elikaP
Ce'nostavni% o(eracija%a o%ogueno je br*o i lako %enjanje 'u&ine kese i ka(aciteta %aineP
Me+ani)ka konstrukcija je (rili)no robusnaP
Maksi%alan ka(acitet koji %aina %o&e 'a 'ostigne je 458! kesa na satP
,ije (otrebno korienje ko%(ri%ovanog va*'u+a u (rocesu (unjenjaP
0ostignuto je kontinualno i ravno%erno isticanje te)nog (roi*vo'a u a%bala&uP
0ostoje 've sin+roni*ovane glave (unilice, koje i%aju o'vojene siste%e kontrole, tako 'a je'na
%o&e biti isklju)ena ne*avisno o' 'rugeP
Var kesice obe*be8uje (otrebnu *atitu (roi*vo'a o' %ikrobioloke konta%inacijeP
Maina %o&e 'a (ri%i velike rolne 2olije, a koturovi %ogu biti *a%enjeni be* *austavljanja
%aineP
<obra kontrola te%e(erature (riliko% (unjenjaP
Ka' je ne'ovoljan 'otok (roi*vo'a *a (unjenje, alar% isklju)uje %ainuP
>ako se o'r&avaP
Mo&e 'a 2or%ira kese *a(re%ine o' !# l 'o #! l #
0A;0$9 %aina i%a ure8aj *a registrovanje te&ine na(unjene kesice# 1na treba 'a i*nosi 4#!BD kg#
Koli)ina %leka se regulie ventilo% *a 'otok %leka u su' ili *avrtnji%a na sa%oj %aini# $ko %leko
curi i* cevi sa leve strane %aine *na)i 'a su kesice teke i 'a treba s%anjiti (orciju %leka koja (uni
je'nu kesu#
Var kesice se 2or%ira (o%ou (rese koja *agreva i (ritiska kesu# Te%(eratura u*'u&nog vara je "87
8!Y9, a te%(eratura (o(re)nog vara je 9D74!!Y9# Var se *ati% +la'i vo'o% o'govarajueg (ritiska#
Masa 2olije kojo% se 2or%ira je'na kesa .o' 4l/ je 4!g, a %asa je'nog kotura 2olije je !74kg, (a se,
(o*navajui (rose)nu koli)inu karta i gubitaka 2olije toko% ra'a, %o&e i*vesti 'a je utroak 2olije oko
4#D kotura *a 9!!!l ili oko 8 koturova *a 45!!!l, to su naj)ee 'nevne (otrebe (rose)ne 2abrike#
6avre%enija i*ve'ba ovog ti(a %aine (rika*ana je na slici B#4:
1va %aina je na%enjena *a o'%eravanje, 'o*iranje i (akovanje te)nosti u M(oli7(akK kese, koje se na
sa%oj %aini 2or%iraju i* (olietilenskog creva# Konstruisana je *a 'o*iranje %leka i kiselo%le)ni+
(roi*vo'a# Kao i ko' 0A;0$9 %aine, u *avisnosti o' *a+teva naru)ioca %ogue je 'o*iranje u ire%
*a(re%insko% 'ija(a*onu# 0o na)inu ra'a i u(ravlja)ki% karakteristika%a ovo je (oluauto%atski
ure8aj sa ru)ni% ulaganje% a%bala&e# Ce'nostavan je *a rukovanje, tako 'a %ogu 'a ga o(slu&uju
ra'nici ni&eg ste(ena stru)nosti#
-re8aj je konstruisan kao vertikalna je'nore'na (oluauto%atska (unilica# 0ogonski u(ravlja)ki
ele%enti su (neu%atski, 'o'avanje a%bala&e je ru)no, a svaki ciklus (unjenja neo(+o'no je
(oje'ina)no startovati# <o*irni siste% je vre%enski *a(re%inski, sa auto%atski% o'r&avanje% nivoa
te)nosti u 'o*irno% su'u, to o%oguava veliku (reci*nost i (onovljivost o'%erene koli)ine#
0o'eavanje koli)ine se vri (o%ou (otencio%etra *a grubo i 2ino 'o*iranje# Zatvaranje i o'secanje
kese se vri (o%ou i%(ulsnog greja)a na +ori*ontalnoj (resi#
Ko%(letan ure8aj je i*ra8en o' ner8ajueg )elika i 'rugi+ %aterijala 'o*voljeni+ u (re+ra%benoj
in'ustriji# Za (ravilan ra' %aine neo(+o'no je 'a je o(slu&uju 'va ra'nika 7 je'an koji e 'a u(ravlja
(roceso%, i 'rugi koji e 'a 'onosi (ra*nu a%bala&u i o'nosi na(unjenu u %agacin#
7 ka(acitet %aine [ \ D!! 7 4!!! ko%# I +
7 o(seg 'o*iranja !, 7 4,D litara
7 'ebljina 2olije < \ !,5! 7 !,4B! %%
7 irina 2olije .creva/ 3 \ 44! 7 4D! %%
#
Plastine boce
Za ra*liku o' (ret+o'ni+ vrsta a%bala&e *a (akovanje %leka, *a koje je karakteristi)no 'a se
a%bala&na je'inica 2or%ira u sa%oj (akerici ne(osre'no (re 'o*iranja (roi*vo'a, *a (akovanje %leka
u boce karakteristi)no je 'a se a%bala&a (roi*vo'i van (ogona, i u %lekaru se 'o(re%aju gotove
a%bala&ne je'inice, s(re%ne *a (unjenje#
,a ovo% %estu e biti (re'stavljeno nekoliko savre%eni+ %aina *a (akovanje %leka u boce, i na koji
na)in se ure8aji koji vre (oje'ine o(eracije u (rocesu (akovanja ko%binuju u liniju *a (akovanje,
koja (ere a%bala&u, (uni je, *atvara, le(i etiketu i (ravi *birno (akovanje *atvoreni+ (roi*vo'a#
Ma5ina za pranje b+ca
0;A0$K 5!!! je auto%atska %aina na%enjena *a is(iranje i 'e*in2ekciju boca na liniji (unjenja#
Tako je konci(irana 'a %o&e 'a ra'i i sa%ostalno u* 'o'atak trans(ortera koji uvo'i i o'vo'i boce i*
%aine# Za (roces is(iranja i 'e*in2ekcije %ogue je koristiti 2lui'e (o i*boru .(ersiretna kiselina,
+lor,o*on##/ Maina je i*ra8ena o' ner8ajui+ %aterijala, a ra'na *ona obe*be8ena obloga%a i*ra8eni+
o' ner8ajueg li%a sa (leksiglaso% )i%e je o%oguena vi*uelna kontrola ra'ne *one#
7 ka(acitet %aine [ \ 5!!! boca I +
7 visina boce 49! %% 7 B4! %%
7 (recnik boce = \ 44! %%
6lika 4#4 ^ 0;A0$K 5!!!
Ma5ina za p/njenje i za)*aranje b+ca
>inija 6;310$K 5!!! K je na%enjena *a kli(no (akovanje te)nosti ra*li)itog visko*iteta u boce
*a(re%ine o' !,D 7 l# 1blik boce, nji+ova *a(re%ina i %aterijal kao i *atvara) boce %oraju biti ta)no
'e2inisani o' strane korisnika# >inija 6;310$K 5!!! K na%enjena je *a (unjenje jogurta u 0;T bocu
sa iroki% grlo% i navojni% *atvara)e% *a(re%ine !,D i 4># >inija 6;310$K 5!!! K je (ot(uno
auto%atska, a uloga ra'nika se svo'i na ulaganje (ra*ni+ boca na (o)etni 'eo trans(ortera i
(reu*i%anje sa njega na(unjene, *atvorene i 'atu%irane boce#
1no (o )e%u se linija 6;310$K 5!!!V ra*likuje o' (ret+o'ne jeste to to se ona koristi *a
vakuu%sko, a ne kli(no, (unjenje, i %o&e se koristiti *a (unjenje ra*li)iti+ *a(re%ina o' !#Dl 'o 4l#
1vi% ure8aje% %ogu se (uniti i %leko i jogurt# Ka(acitet obe %aine je 5!!! bocaI+#
Ma5ina za e)ike)iranje
;T0$K 5!!! je s(ecijalni auto%atski siste% sa je'no% glavo% *a etiketiranje# 0re'vi8en je *a
nanoenje ob%otavajue sa%ole(ljive etikete na telo boce# ;tiketa se le(i je'novre%eno na telo
(roi*vo'a u (rola*u, a <A0 ure8aj *a oble(ljivanje (roi*vo'a 'aje e2ekat 'a se etiketa sa%a le(i 'ok
se (roi*vo' okree oko svoje ose#Maina *a etiketiranje (o)inje sa ra'o% aktiviranje% 6T$AT
2otosen*ora *a )itanje (roi*vo'a koji (rola*i, 'ok *austavljanje 2unkcije garantuje 6T10 2otosen*or
(ostavljen na glavi *a etiketiranje sa %ogunou )itanja ra*li)iti+ etiketa i (ovratnog (a(ira#
Ma5ina za zbirn+ pak+*anje pr+iz*+,a
1va linija je na%enjena *a (oje'ina)no i gru(no (akovanje (roi*vo'a u 2oliju, koja i%a s(osobnost
ter%i)kog sku(ljanja, te na taj na)in (rijanja u* (roi*vo' i )ini *atitu o' s(oljanji+ uticaja, a ko'
gru(ni+ (akovanja ostvaruje i 'obru +o%ogenost (aketa# ,a ovaj na)in s(akovana roba se lako
skla'iti, )uva i 'istribuira 'o krajnjeg (otroa)a# >inija T;AM10$K 5D! > je s(ecijalno (rilago8ena
*a *birno (akovanje boca kao i (ure7(ak a%bala&e#
,a(unjene boce 'ola*e arnirni% trans(ortero% .u tri re'a/ 'o %aine, g'e se, na ra'noj (lo)i (rvo
2or%ira (aket u *a'ato% ras(ore'u, a *ati% se aktivira (rebaciva) (aketa koji (regurava (aket, a ovaj
sa sobo% (ovla)i i 2il% 2olije koji% se ob%otava# 1b%otavanje je *avreno ka'a se s(usti (egla koja
*atvara 2olijo% i )etvrtu stranu (aketa, o'se)e 2oliju i (onovo *avari krajeve gornjeg i 'onjeg kotura#
1vako ob%otan (aket 'ola*i na trans(orter koji ga nosi kro* ko%oru# - ko%ori *a ter%osku(ljanje se
vri *agrevanje 2olije i njeno (riljubljivanje u* (aket# Ce'inica *a +la8enje (aketa se nala*i o'%a+ i*a
ko%ore i i%a *a'atak 'a br*o o+la'i 2oliju kojo% je (aket ob%otan# @la8enje se obavlja u struji
+la'nog va*'u+a koju ostvaruje ventilator#
7 ka(acitet %aine [ \ 4 7 45 cikl I %in
7 ras(ore' boca u (aketu B (rogra%a
7 vrsta 2olije Ter%osku(ljajuca 0;
7 %aksi%alna irina 2olije 34 \ 5D! %%
7 'ebljina 2olije !,!" 7 !,44 %%
Ko%binovanje% ove )etiri %aine 'obija%o liniju koja vri celoku(an (roces (akovanja, o' (ra*ni+
neo(rani+ boca 'o na(unjeni+, *atvoreni+ a%bala&ni+ je'inica, *birno u(akovani+#
Povratna staklena ambalaa
1snovna karakteristika siste%a *a (akovanje koji koriste (ovratnu a%bala&u jeste saku(ljanje (ra*ni+,
iskorieni+ boca i nji+ovo (ranje (re (onovnog (unjenja# Aa*like u trajanju o(eracija (unjenja i
'o(re%anja i (ranja (ovratne a%bala&e, stvaraju (otrebu *a skla'itnje% a%bala&e# 6kla'itenje
neo(rani+ (ra*ni+ boca je neo(+o'no, i uglavno% traje (reko noi, 'a bi ujutru %oglo 'a se *a(o)ne
sa (roceso% (akovanja (re nego to stignu nove koli)ine (riku(ljene a%bala&e# 6kla'itenje o(rane
a%bala&e je 'o(uteno sa%o u slu)aju 'a one i%aju (oklo(ce, a skla'itenje o(rani+ boca je veo%a
loe i o(asno, jer su one otvorene i *ato (o'lo&ne konta%inaciji# 6kla'itenje na(unjene i *atvorene
a%bala&e je (otrebno, *bog 2leksibilnosti 'istribucije# 0asteri*ovano %leko u ovo% slu)aju %ora biti
+la8eno#

Kliknite na sliku *a (unu veli)inu
0akovanje %leka u (ovratnu a%bala&u je is(lativo, jer je cena staklene a%bala&e veo%a visoka ako se
ona koristi sa%o je'no%# 1si% toga, koli)ine ot(a'a se *na)ajno u%anjuju viestruki% korienje%
a%bala&e, to je *na)ajno sa ekolokog as(ekta# I(ak, ne s%e se i*gubiti i* vi'a 'a sva a%bala&a, be*
ob*ira na to koliko (uta bila koriena, na kraju *avrava kao ot(a', to je (osebno va&no (ri o'abiru
ingre'ijenata a%bala&ni+ %aterijala#
Korienje (ovratni+ boca i%a taj ne'ostatak to se %ora (re (onovnog (unjenja (rati, to troi vre%e
i energiju, a najvei (roble% je kako a'ekvatno o(rati a%bala&u, jer ne *na%o na koji na)in je njo%e
%ani(ulisano na (utu o' (otroa)a 'o 2abrike# Zbog toga je ovo je'na o' kriti)ni+ ta)aka u (rocesu
(roi*vo'nje i (akovanja %leka, jer ako is(ravan (roi*vo' u(akuje%o u ne'ovoljno o(ranu i
'e*in2ikovanu a%bala&u 7 na (roi*vo' tako8e (ostaje +igijenski i *'ravstveno neis(ravan#
#
Zakljuak
1(isani siste%i 'aju o(ti (rinci( (akovanja %leka, koji je uglavno% isti *a sve ti(ove %aina koje su
'o 'anas konstruisane sa to% na%eno%, a nji+ i%a jako %nogo# Mo'i2ikacije savre%eni+ ti(ova
%aina *a (akovanje %leka ogle'aju se u ra*ni% (o%oni% i s(ore'ni% 2unkcija%a koje %ogu 'a se
ugra'e ili 'o'aju osnovnoj kon2iguraciji, u *avisnosti o' (otreba (oje'ini+ korisnika ure8aja, ili
*akonski+ regulativa koje se o'nose na na)in (akovanja, 'eklarisanja i sli)no, a koje su (o'lo&ne
(ro%ena%a# 0ore' toga, noviji ti(ovi %aina *au*i%aju sve %anje (rostora, i sve vie 2unkcija se
o'vija auto%atski (a je *a o(slu&ivanje isti+ (otrebno sve %anje ra'nika# Fkartovi a%bala&nog
%aterijala i gubici (roi*vo'a koji se (uni su tako8e sve %anji, jer su (roble%i *bog koji+ su se oni
javljali ranije, ko' novi+ ti(ova bolje reeni# 1no (o )e%u se noviji ti(ovi (akerica u najveoj %eri
ra*likuju o' stari+ svakako jeste ka(acitet ure8aja, koji 'anas 'osti&e veo%a visoke vre'nosti i %o&e
'a o'govori na *a+teve veo%a veliki+ in'ustrija %leka i %le)ni+ (roi*vo'a#
- savre%ene na)ine (akovanja %leka svakako s(a'a i (akovanje (o' ase(ti)ki% uslovi%a# $se(ti)no
(unjenje je 'e2inisano kao (roce'ura koja se sastoji o' sterili*acije a%bala&nog %aterijala ili (osu'a,
(unjenja a%bala&e ko%ercijalno sterilni% (roi*vo'o% u sterilno% okru&enju, i (roi*vo'nje (osu'a
koje su 'ovoljno ne(ro(usne 'a s(re)e rekonta%inaciju, kao to su +er%eti)na (akovanja i sli)no#
Mle)ni (roi*vo'i, kao to je sterilisano %leko, koji su na%enjeni 'ugo% )uvanju i to na sobnoj
te%(eraturi, je'ino se na ovaj na)in %ogu 'ovoljno e2ikasno o'r&ati#
Ter%in Vase(ti)anK (o'ra*u%eva o'sustvo svi+ ne(o&eljni+ organi*a%a u (roi*vo'u, a%bala&i ili
'elovi%a ure8aja, 'ok ter%in V+er%eti)anK (o'ra*u%eva o'govarajue %e+ani)ke osobine koji%a se
one%oguava (ro'or bakterija u a%bala&u ili, (reci*nije, s(re)ava (rola* %ikroorgani*a%a, gasova i
(are u ili i* a%bala&ne je'inice# <akle 7 ase(ti)ko i +er%eti)no je ono )e%u treba te&iti i ko'
(roi*vo'a koji nisu na%enjeni tako 'ugo% )uvanju#
,a kraju 7 'a li (ostoji neka vrsta a%bala&e koja je generalno (o'esnija *a (akovanje %leka o'
'rugi+_ 1b*iro% 'a se 'anas %leko, )ak i u okviru je'ne %lekare, (akuje u vie vrsta a%bala&e,
o'govor je verovatno 7 ne# 6vaki a%bala&ni %aterijal i%a svoje (re'nosti i %ane# Aeci%o, staklo je
teko i lo%ljivo, ali %o&e 'a se (onovo (uni# 0lasti)ne boce o(tereuju &ivotnu sre'inu ka' (ostanu
ot(a' jer i%aju 'ug (erio' ra*laganja, ali su relativno je2tine, nisu lo%ljive, lake su, a %ogu i 'a se
recikliraju u (lasti)nu %asu *a neke 'ruge na%ene# Kartonska a%bala&a i%a %alu te&inu, i nji+ova
osnovna ko%(onenta se 'obija o' sirovine koja %o&e 'a se reciklira# -(ore8ujui sa 'rugi% vrsta%a
a%bala&e, koli)ina ot(a'a je %ala# Kartonska a%bala&a je tako8e i veo%a (o'esna *a reku(eraciju
energije# <rvo i na2ta .sirovine *a (roi*vo'nju kartona/ su konvencionalna sre'stva *a 'obijanje
energije, i %o&e se rei 'a %i sa%o (o*aj%ljuje%o ove sirovine *a a%bala&u (re nego to i+
iskoristi%o *a gorivo# 6agorevanje% tone a%bala&ni+ %aterijala (roi*ve'e se energije koliko o'
je'ne tone na2te# 0V9 kese su %o&'a najloija a%bala&a, jer (ru&aju slabu *atitu o' %e+ani)kog
stresa, %ani(ulacija nji%a je 'osta teka, a sa% %aterijal o' kog se (roi*vo'e nije (ovoljan ni sa
ekolokog as(ekta# -glavno% su (reva*i8ene#
- %lekara%a u naoj *e%lji, %leko se (akuje u a%bala&u koja e najbolje (ro'ati (roi*vo' na 'ato%
tr&itu, (a su se i* tog ra*loga 0; kese jo uvek (oneg'e *a'r&ale# Kartonska a%bala&a (reovla8uje
na' (lasti)ni% i stakleni% boca%a, a (ovratna a%bala&a *a %leko ko' nas jo uvek ne us(eva 'a
*a&ivi, siste% saku(ljanja a%bala&e ne 2unkcionie, a (re'nosti ovakvog na)ina (akovanja koje se
ogle'aju u 'ugoro)ni% ute'a%a novca, energije i o)uvanja &ivotne sre'ine, jo uvek ne 'o(iru 'o
svesti naeg naro'a#
Ambalaa za pak+*anje 1rane
$utor: ,evena ,e%et, 'i(l# ing#
Aece*ent: Vera >a*i
%ail: vla*ic`t2#uns#ac#rs
tel: !!B84 4 48D7B"!B
#
4# 1(te 2unkcije a%bala&e
# Zna)aj i 2unkcija a%bala&e *a (akovanje +rane
B# 0o'ela a%bala&e
4# >iteratura
#
0akovanje je sastavni i *avrni 'eo svake (roi*vo'ne linije i i%a *a cilj 'a o%ogui 2inalno%
(roi*vo'u sigurniju %ani(ulaciju, skla'itenje i trans(ort 'o ku(ca, 'ok a%bala&a )ini neo'vojivi 'eo
(roi*vo'a i njena uloga je 'a )uva (roi*vo' kao i 'a ga na najbolji na)in (re*entuje ku(cu#
Te+nologija (akovanja (roi*vo'a je o' stratekog *na)aja *a (roi*vo8a)a +rane, jer je klju)na *a
konkurentnost (roi*vo'a na tr&itu# 0re'nost na' ostali% (roi*vo8a)i%a %o&e se (ostii
(rilago8avanje% (otreba%a i &elja%a ku(aca, otvaranje% novi+ 'istributivni+ kanala, bolji%
kvaliteto% i*gle'a (roi*vo'a, s%anjivanje% trokova (akovanja (a ti%e i cene (roi*vo'a, i*'vajanje%
(roi*vo'a na tr&itu .bren'iranje%/ i (oveanje% 'ostu(nosti (roi*vo'a ku(ci%a# ,eka'a je na
a%bala&u gle'ano kao na neva&an instru%ent %arketinga, %e8uti% *a+valjujui ra*voju te+nologije,
ja)anju konkurencije i sve (robirljiviji% (otroa)i%a, (roi*vo8a)i i (ro'avci su bili (ri%orani 'a
a%bala&u sve vie una(re8uju u (ogle'u osnovne 2unkcionalnosti, (ri )e%u 'ola*i i 'o (ojave novi+
2unkcija# $%bala&a 'anas (re'stavlja Mti+og (ro'avca robeK i va&an instru%ent %arketinga u
(ri'obijanju ku(aca#
6%anjenje trokova u lancu snab'evanja %ora biti (a&ljivo i*balansirano i*%e8u osnovni+ te+ni)ki+
*a+teva a%bala&e *a o)uvanje kvaliteta i is(ravnosti +rane i o%oguavanja e2ikasne 'istribucije#
<anas se i*gle'u u(akovanog (roi*vo'a (ri'aje velika va&nost, jer je 'i*ajn a%bala&nog %aterijala i
2or%e ono )i%e se stvara i titi bren'# Euvajui (ostignutu (re(o*natljivost, (rojektanti i 'i*ajneri
uklju)uju i*%ene koje vo'e (oboljanju ergono%ski+, 2unkcionalni+ i ekoloki+ svojstava a%bala&e#
0roi*vo8a)i i 'istributeri +rane ne(reki'no te&e (osti*anju 2inansijski is(lativog na)ina (akovanja koji
istovre%eno *a'ovoljava sve &elje i (otrebe (otroa)a, sa o)uvanje% *'ravstvenog i nutritivnog
kvaliteta +rane na (rvo% %estu, u* %ini%i*iranje uticaja (roi*vo'nje i ra*gra'nje a%bala&e na &ivotnu
sre'inu# I*a*ov 'a se ovo (ostigne konstantno je sti%ulisan 'onoenje% novi+ *akona i (oliti)ki%
(ritisko%# Generalno ^ te&i se s%anjenju koli)ine a%bala&ni+ %aterijala i koli)ine ot(a'a koja o' nji+
nastaje#
0re' sve one koji se bave 'i*ajniranje% i ra*voje% a%bala&ni+ %aterijala i 2or%i, (ostavljaju se
te+noloki, %arketinki, *akonski, logisti)ki i ekoloki *a+tevi, koji %oraju biti *a'ovoljeni#
0ore' tra'icionalni+ a%bala&ni+ %aterijala, 'anas se sve vie govori o biora*gra'ivi% %aterijali%a
(roi*ve'eni% i* obnovljivi+ i*vora sirovine, koji se lako ra*gra8uju (o' uticaje% 2aktora &ivotne
sre'ine# - nauci (osle'nji+ go'ina (ostoji tren' ra*voja biora*gra'ive a%bala&e koja %o&e 'a
*a'ovolji sve (otrebe (roi*vo'a *a o)uvanje njegovog kvaliteta a 'a (ri to% s%anjuje *aga8ivanje
&ivotne sre'ine#
Ko' nas se istra&ivanja na ovu te%u tako8e ra'e, ali je veo%a %ali broj objavljeni+ (o'ataka, i stoga je
cilj ovog ra'a (roi*vo'nja i is(itivanje osobina je'nog ti(a biora*gra'ivog a%bala&nog %aterijala#
<a bi se (roi*vo' *atitio, tj# na be*be'an na)in trans(ortovao, skla'itio i 'ostavio 'o krajnjeg
(otroa)a, on %ora 'a se (ostavi u o're8ni su', o%ot ili sli)no, o'nosno u o'govarajuu a%bala&u .4/#
$%bala&a je sre'stvo koje (ri+vata (roi*vo' i titi ga 'o u(otrebe ./# $%bala&a i%a ulogu 'a
(roi*vo'u (ru&i *atitu o' ra*ni+ %e+ani)ko72i*i)ki+, +e%ijski+, %ikrobioloki+ i kli%atoloki+
uticaja i ra*ni+ %ani(ulacija, ali isto tako 'a s(oljanju sre'inu *atiti o' tetnog uticaja (roi*vo'a# To
je (osebno va&no *a (roi*vo'e (re+ra%bene in'ustrije#
$%bala&a je aktivan )inilac (ro'aje (roi*vo'a# 1na svoji% obliko%, teksturo%, gra2i)ki% reenje% i
i'enti2ikacijo% ko%unicira sa (otroa)i%a# 1si% toga, ona treba 'a o%ogui u'obno, je'nostavno i
lako korienje i 'a je u isto vre%e atraktivna i savre%ena# $%bala&a %ora biti (rilago8ena ku(ovnoj
%oi (otroa)a, nji+ovoj (otroa)koj kulturi i navika%a, i uskla8ena sa stan'ar'i%a i (ro(isi%a# 1na
(re'stavlja (oligon na koje% su %ogue ute'e i (rivla)enje (a&nje ku(aca, a 'a bi se u to%e us(elo
(otrebno je 'obro (o*navanje njeni+ osnovni+ 2unkcija .B/#
Opte funkcije ambalae
=unkcije a%bala&e 'anas se %ogu (os%atrati sa ra*li)iti+ as(ekata, (rvenstveno sa as(ekta (roi*vo'a
koji se (akuje# 1snovne 2unkcije a%bala&e, koje ona %ora 'a *a'ovolji be* ob*ira o koje% (roi*vo'u
se ra'i, su sle'ee:
a Ko%ercijalna .(ro'ajna/ 2unkcija a%bala&e o'nosi se na njen uticaj na obi% i racionali*aciju (ro'aje,
kao i na in2or%ativno7(ro'ajnu ulogu# 0ro'ajna 2unkcija a%bala&e %anis2estuje se kro*: oblik, koji
%ora biti (rilago8en %ani(ulaciji, a ko' %alo(ro'ajne a%bala&e i na)inu i*laganja u %alo(ro'ajni%
objekti%aP i'enti2ikaciju, (reko koje (otroa) (re(o*naje (roi*vo' i %arkuP boju, koja i%a sna&no
(si+oloko 'ejstvo na (otroa)eP i in2or%acije o sastavu, na%eni, na)inu )uvanja i u(otrebi (roi*vo'a#
a =unkcionalnost u(otrebe (o'ra*u%eva 'a se a%bala&na je'inica to je'nostavnije otvara, *atvara i
'r&i, kako bi o%oguila laku u(otrebu (roi*vo'a# ,astojanja su us%erena na 'i*ajn takvog oblika
a%bala&e koji e biti ergono%ski naj(rikla'niji i sa%i% ti% naj(ri+vatljiviji *a (otroa)e# 1va 2unkcija
'o(rinosi (oveanju vre'nosti (roi*vo'a, kro* korienje s(ecijalni+ *atvara)a koji s%anjuju rasi(anje
sa'r&aja (roi*vo'a, racionali*aciju %aterijala *a i*ra'u a%bala&e it'#
a =unkcija 'r&anja i 'istribucije (roi*vo'a (ola*i o' toga 'a a%bala&a %ora 'a (ove*uje sa'r&inu
u(akovanog (roi*vo'a u o're8eni oblik i te&inu, kao i 'a ga titi o' rasi(anja# $%bala&a %ora biti to
bolje (rilago8ena svi% o(eracija%a i (rocesi%a na (utu o' (roi*vo8a)a 'o krajnjeg korisnika# Zna)aj
'istributivne 2unkcije naro)ito 'ola*i 'o i*ra&aja u %e8unaro'no% (oslovanju, g'e se (roi*vo'i
trans(ortuju na veo%a velike u'aljenosti# 6+o'no to%e, ova 2unkcija a%bala&e %ora 'a *a'ovolji
osnovne te+noloke *a+teve s(oljnog i unutranjeg trans(orta, kao i veo%a rigi'ne uslove
%ani(ulacije# 0ore' toga, a%bala&a treba 'a o%ogui korienje (aleta i kontejnera koji%a se
racionali*uje (roces 'istribucije i o%oguava bolja iskorienost skla'inog (rostora, kao i 'a olaka
rukovanje robo% i e2ikasnije korienje %e+ani*acije#
a 6igurnosna 2unkcija a%bala&e (re'stavlja re*ultat sve inten*ivnijeg nastojanja 'a se (ovea
be*be'nost (otroa)a i vre'nost (roi*vo'a (riliko% njegove u(otrebe# 1'nosi se na o(ti *a+tev 'a se
one%ogui neovlaeno otvaranje (roi*vo'a, (re nego to on 'os(e 'o krajnjeg korisnika#
a ;koloka 2unkcija na%etnula se osa%'eseti+ i 'eve'eseti+ go'ina (rolog veka, kao (osle'ica sve
o*biljniji+ *a+teva koji se (ostavljaju (re' (roi*vo8a)e i (ro'avce u (ogle'u *atite &ivotne sre'ine# -
skla'u sa ti%, ;vro(ska -nija 'onosi sve vei broj (ro(isa u ve*i sa ekologijo%# ;koloka 2unkcija
a%bala&e se %o&e (oveati na ra*ne na)ine: (akovanje% u a%bala&u i*ra8enu o' reciklirani+
%aterijala, u (ovratnu a%bala&u, s%anjivanje% broja o%ota oko je'inice (roi*vo'a, (ro'ajo% veeg
broja (roi*vo'a Mu (aketuK, *a%eno% teki+ %aterijala laki%, a u novije vre%e, to je i te%a ovog
ra'a, korienje% biora*gra'ive i jestive a%bala&e *a (akovanje (re+ra%beni+ (roi*vo'a#
Znaaj i funkcija ambalae za pakovanje rane
$%bala&a *a (akovanje i )uvanje (re+ra%beni+ (ro*vo'a %ora 'o'atno 'a *a'ovolji stroge i
s(eci2i)ne *a+teve, jer %ora *a krai ili 'u&i vre%enski (erio' 'a o)uva (o)etni kvalitet sve&e ili
(rera8ene +rane .4/# 0ri to%, %ora 'a bu'e *'ravstveno is(ravna kako ne bi 'olo 'o konta%inacije
na%irnica su(stanca%a i* a%bala&e i ti%e 'o o(asnosti (o *'ravlje (otroa)a# Zbog toga je o'abir
a'ekvatnog a%bala&nog %aterijala *a o're8enu vrstu na%irnica, je'no o' vo'ei+ (roble%a
(re+ra%bene in'ustrije $%bala&a *a (akovanje (re+ra%beni+ (roi*vo'a 'o&ivela je svoj najvei
(rocvat u 'rugoj (olovini LL veka# Aa*log to%e nije sa%o otkrie novi+ %aterijala *a (akovanje ve i
(oveana (roi*vo'nja +rane usle' (orasta broja stanovnika, (oveanja stu(nja urbani*acije, (ro%ene
na)ina &ivota *bog sve vee *a(oslenosti, to *a+teva laki i br&i na)in (ri(re%anja +rane, i*ra&enije
+igijenske navike stanovnitva, it'# <a bi se sve ovo (ostiglo, a%bala&a i (akovanje +rane su 'anas
regulisani veliki% broje% *akona, regulativa, instrukcija i u(utstava *a u(otrebu .D/# Zna)aj a%bala&e
i (akovanja (re+ra%beni+ (roi*vo'a u savre%eno% 'rutvu, %o&e se su%irati (reko sle'ei+ *a+teva:
a 0revencija ili re'ukcija oteenja (roi*vo'a i kvarenja +rane, )i%e se te'e energija i vitalni
nutritijenti i titi *'ravlje (otroa)aP
a 6%anjenje gra'skog i ko%unalnog ot(a'a korienje% 2unkcionalniji+ a%bala&ni+ 2or%i,
recikliranje% a%bala&ni+ %aterijala, i korienje% (oje'ini+ vrsta ot(a'a *a (roi*vo'nju sto)ne +rane
ili veta)kog 8ubiva# ,a (ri%er, o' 4D4 g kukuru*a u kli(u koji se (ro'aje u su(er%arketi%a,
(otroa)i (oje'u oko 4"!g, 'ok ostatak *avri u s%eu, i na kraju, na lokalnoj 'e(oniji, kao ot(a' koji
*aga8uje &ivotnu sre'inu# -%esto toga, 4D4 g kukuru*a u *rnu %o&e biti u(akovano u (olietilensku
kesu koja je teka %anje o' Dg, a kli( iskorien u%esto 'a *avri kao ot(a'P
a 6%anjenje cena %nogobrojni+ vrsta na%irnica korienje% je2tiniji+ a%bala&ni+ %aterijala,
nji+ovo% %asovno% (roi*vo'njo% i una(re8enje% siste%a 'istribucije *a+valjujui ekono%i)niji%
a%bala&ni% 2or%a%aP
a 6%anjenje ri*ika o' 2alsi2ikataP
a 0re'stavljanje +rane na +igijenski i estetski atraktivan na)inP
a Ko%uniciranje sa (otroa)e% (ute% a%bala&e koje %u o%oguava 'a bu'e obaveten o ono%e to
ku(uje i 'a na taj na)in 'onese o'luku o ku(oviniP
a 1lakavanje %ani(ulacije i korienja (roi*vo'a (o%ou (rakti)niji+ a%bala&ni+ 2or%i, to te'i
vre%eP
a 0oveanje konkurentnosti (roi*vo'a na tr&ituP
a <ostu(nost (roi*vo'a i* svi+ krajeva sveta, toko% cele go'ineP
a 0ro'u&avanje roka o'r&ivosti (roi*vo'a, )i%e se s%anjuje koli)ina ot(a'aP
a Fte'nja energije (ute% korienja a%bala&e koja ne *a+teva +la8enje ili *a%r*avanje (roi*vo'a
toko% 'istribucije i skla'itenja#
1'abir a'ekvatni+ a%bala&ni+ %aterijala *a+teva 'obro (o*navanje osobina (roi*vo'a i njegovi+
s(eci2i)ni+ *a+teva, kao i (o*navanje svojstava sa%i+ %aterijala i (rocesa (akovanja .4,D/#
Podela ambalae
-sle' svako'nevnog (orasta (otreba (otroa)a u kvalitativno% i kvantitativno% s%islu, javlja se
veliki broj a%bala&ni+ %aterijala i 2or%i, koje se %ogu (o'eliti (re%a ra*li)iti% osnova%a# 1snovne
(o'ele a%bala&ni+ %aterijala i a%bala&e su .,5/:
4/ 0o'ela a%bala&e (re%a vrsti %aterijala
1va (o'ela je o' velikog *na)aja, jer osnovne 2unkcije a%bala&e i njena (ogo'onost *a o're8enu vrstu
(roi*vo'a *avise u(ravo o' vrste %aterijala# 0re%a ovo%e, a%bala&a se 'eli na:
a (a(irnu i kartonskuP
a %etalnuP
a (lasti)nuP
a vieslojnu .ko%(leksnu/P
a staklenuP
a 'rvenuP
a tekstilnu i
a kera%i)ku#
/ 0o'ela a%bala&e u o'nosu (re%a sa'r&aju
1va (o'ela i*vrena je (re%a to%e 'a li je a%bala&a u 'irektno% kontaktu sa (roi*vo'o% ili ne, to je
o' velikog *na)aja *bog *'ravstveni+ i +igijenski+ *a+teva koje ona %ora 'a is(uni# $%bala&a koja je
u stalno% 'o'iru sa (roi*vo'o% na*iva se (ri%arna ili neo'vojiva a%bala&a, 'ok se *a skla'itenje i
trans(ort koristi sekun'arna ili o'vojiva a%bala&a# 6ekun'arna a%bala&a nije sastavni 'eo (roi*vo'a u
(ro%etu#
B/ 0o'ela a%bala&e (re%a vre'nosti i trajnosti
0re%a vre'nosti a%bala&a se 'eli na kru(nu .ili investicijsku/ i sitnu a%bala&u# Kru(na a%bala&a je
trajnosti vee o' 4 %eseci i (ri(a'a osnovni% sre'stvi%a# 6itna a%bala&a i%a isti tret%an kao sitan
inventar#
0re%a trajnosti i na)inu u(otrebe, a%bala&a se 'eli na: (ovratnu i ne(ovratnu# 0ovratna ili a%bala&a *a
viekratnu u(otrebu, koristi se vie (uta *a (akovanje isti+ ili sli)ni+ sa'r&aja# ,e(ovratna a%bala&a
koristi se sa%o je'no%, a *ati% se o'bacuje i %o&e se u(otrebiti kao sekun'arna sirovina#
4/ 0o'ela a%bala&e (re%a 2unkciji u (ro%etu
0o ovo% osnovu, a%bala&a se 'eli na:
a (ro'ajnu a%bala&uP
a *birnu a%bala&u i
a trans(ortnu a%bala&u#
0ro'ajna a%bala&a je u sutini (ri%arna ili neo'vojiva# Zbirna a%bala&a obje'injava vie je'inica
(ri%arne a%bala&e, 'ok trans(ortna obje'injava vie (akovanja *birne ili (ro'ajne a%bala&e#
D/ 0o'ela a%bala&e (re%a %estu trans(orta
0re%a %estu trans(orta u(akovani+ sa'r&aja a%bala&a se 'eli na:
a kontinentalnu
a (reko%orsku#
5/ 0o'ela a%bala&e (re%a u(otrebi sre'stava *a trans(ort
0riliko% (laniranja korienja a%bala&e %ora se vo'iti ra)una koji% e se (revo*ni% sre'stvo%
trans(ortovati, te je uskla'iti sa nor%a%a koje va&e *a trans(ort roba:
a ka%ioni%a i +la'nja)a%aP
a vo*o%P
a bro'o%P
a aviono%#
!iteratura
.4/ +tt(:IIQQQ#sr#Qiki(e'ia#orgI
./ 9urakovi, M#, Vujkovi, I#, Gvo*'enovi, C## >a*i, V#: 0raktiku% kontrola a%bala&ni+ %aterijala
i a%bala&e, ,ovi 6a', 499#
.B/ +tt(:IIQQQ#e%aga*in#co#TuI
.4/ +tt(:IIQQQ#tkojetko#irb#+rI
.D/ 9oles, A#, Mc<oQell, <#, KirQan, M#: =oo' 0ackaging Tec+nolgT, 3lackQell 0ublis+ing >t'#,
!!B#
.5/ Gvo*'enovi, C#, >a*i, V#: 6kri(ta sa (re'avanja, !!8#
."/ >a*i, V#, Gvo*'enovi, C#: 3io(oli%eri kao a%bala&ni %aterijali, Te+noloki 2akultet, ,ovi 6a',
!!"#
.8/ >o], =#: 0ackaging an' Tec+nologT, -niversitT o2 Gent, 499#
.9/ Seber, C#9#: 3iobase' 0ackaging Materials 2or t+e =oo' In'ustrT, ;uro(ean 9oncerte' $ction,
!!5#
.4!/ Mars+, K#, 3*gusu, 3#: =oo' 0ackaging7Aoles, Materials an' ;nviro%ental Issues, Cournal o2
=oo' 6cience, ", !!"#
.44/ Fu%i, Z#: $%bala&ni %aterijali, +tt(:IIQQQ#te+nologija+rane#co%Ia%bala*aIa%bala*ni7
%aterijali, !!8#
.4/ Aobertson, G#>#: =oo' 0ackaging, 0rinci(les an' 0ractice, 6econ' ;'ition, TaTlor N =rancis
Grou(, !!5#
.4B/ Kester, C#C#, =enne%a, 1#A#: $n ;'ible =il% o2 >i(i's an' 9ellulose ;t+ers: 3arrier 0ro(erties to
Moisture Va(or Trans%ission an' 6tructural $valuation, C# =oo' 6ci# 49, 4989#
.44/ 9+erian, G#, Genna'ios, $#, Seller, 9#, 9+inac+oti, 0#: T+er%o%ec+anical 3e+avior o2 S+eat
Gluten =il%s: ;22ect o2 6ucrose, GlTcerin an' 6orbitol, 9ereal 9+e%# ", 499D#
.4D/ T+aranat+an, A#,#: 3io'egra'able =il%s an' 9o%(osite 9oatings: 0ast, 0resent an' =uture,
Tren's =oo' 6ci# Tec+nol#44, !!B#
.45/ 9uR, 3#, Gontar', ,#, Guilbert, 6#: ;'ible 2il%s an' coatings as active laTers, in AooneT, M#>#:
$ctive =oo' 0ackaging, 3lackie $ca'e%ic N 0ro22esional, 499D#
.4"/ Genna'ios, $#, Seller, 9#>#: ;'ible =il%s an' 9oatings =ro% S+eat an' 9orn 0roteins, =oo'
Tec+nol# 44, 499!#
.48/ 9uR, 3#, $T%a', 9#, 9uR, C#, Guilbert, 6#: =unctional 0ro(erties o2 MTo2ibrilar 0rotein7base'
3io(ackaging as $22ecte' bT =il% Tickness, C# =oo', 6ci# 54, 4995#
.49/ 1saQa, A#, Sals+, T#0#: ;22ects o2 $ci'ic an' $lcaline Treat%ents on Tannic $ci' an' its
3in'ing 0ro(ertT to 0rotein, C# $gric# =oo', 9+e%#44, 499B#
.!/ MariRuie, 9#, Guilbert, 6#: =or%ation an' 0ro(erties o2 9ottonsee' 0rotein =il%s an' 9oating,
9A9 0ress, ,eQ bork, !!#
.4/ Liong, b#, 3rekke, 9#C#: 9+anges in 0rotein 6olubilitT an' Gelation 0ro(erties o2 9+icken
MTo2ibrils <uring 6torage, C# =oo' 6ci# D4, 4989#
./ AoT, 6#, Genna'ios, $#, Seller, 9#>#, Testin, A# =#: Sater Va(or Trans(ort 0ara%eters o2 a 9ast
S+eat Gluten =il%, C# In'ustr# 9ro(s# 0ro'# 44, !!!#
.B/ A+i%, C#S#, Genna'ios, $#, @an'a, $#, Seller, 9#>#, @anna, M#$#: 6olubilitT, Tensile an' 9olor
0ro(erties o2 Mo'i2ie' 6oT 0rotein Isolate =il%s, C# $gric# =oo' 9+e%, 48, !!!#
.4/ Meier, >#: 0lastici*ers i 0lastic $''itives .8t+/, @anser 0ublis+ers, neQ Tork, 499!#
.D/ 9uR, 3#: =or%ation an' 0ro(erties o2 =is+ MTo2ibrillar 0rotein =il%s an' 9oatings, 9A9 0ress,
,eQ bork, !!#
.5/ 6+ikT, b#, @a%aguc+i, 0#b#, 3enjakul, 6#, Visessanguan, S#, Tanaka, M#: ;22ect o2 6uri%i
[ualitT on 0ro(erties o2 ;'ible =il%s 3ase' on $laska 0ollack, =oo' 9+e%#85, !!4#
."/ Krittab+art, 9#: ;22ect o2 (@, >i(i's an' 9rosslinkers on t+e 0ro(erties o2 6uri%i =il% 2ro%
Tro(ical =is+, 0rince o2 6ongkla -niversitT, !!D#
.8/ Karlson, 0#, <oenecke, <#, =uc+s, G#, Kool%an, C#, 6c+aser, G#: 3ioke%ija, Fkolska knjiga,
Zagreb, 499B#
.9/ 3ertra%, @#9#, Kristensen, M#, $n'ersen, @#C#: =unctionalitT o2 MTo2ibrilar 0roteins as $22ecte'
bT (@, Ionic 6trengt+ an' @eat Treat%ent, a >oQ72iel' ,MA 6tu'T, Meat 6ci#58, !!4#
.B!/ $nuc+it, $#: =actors $22ecting t+e 0ro(erties o2 Aoun' 6ca' Muscle 0rotein =il%s, an' t+e
I%(rove%ent o2 its Mec+anical an' Sater Va(or 0er%eabilitT 0ro(erties, 0rince o2 6ongkla
-niversitT, !!5#
.B4/ Gontar', ,#, Guilbert, 6#, 9uR, C#>#: Sater an' GlTcerol as 0lastici*ers $22ect Mec+anical an'
Sater Va(or 3arrier 0ro(erties o2 an ;'ible S+eat Gluten =il%, C# =oo' 6ci# D8, 499B#
.B/ bang, >#, 0aulson, $#T#: Mec+anical an' Sater Va(or barrier 0ro(erties o2 ;'ible Gellan =il%s,
=oo' Aes# Int# BB, !!!#
.BB/ Irissin7Mangata, C#, 3an'uin, G#, 3outevin, 3#, Gontar', ,#: ,eQ 0lasticiTers 2or S+eat Gluten
=il%s, ;ur# 0olT%# C# B", !!4#
.B4/ 1rliac, 1#, AoullT, $#, 6ilvestre, =#, Aigal, >#: ;22ects o2 Various 0lasticiTers on t+e Mec+anical
0ro(erties, Sater Aesistance an' $ging o2 T+er%o7%oul'e' =il%s %a'e 2ro% 6un2loQer 0roteins,
In'# 9ro(s 0ro'ucts, 48, !!B#
.BD/ @ernan'e*7Muno*, 0#, Villalobos, A#, 9+iratt, $#: ;22ect o2 9ross7linking $gents using $l'e+T'es
o 0ro(erties o2 Glutenin7ric+ =il%s, =oo' @T'rocolloi's, 48, !!4#
.B5/ Morillon, V#, <ebeau2ort, =#, 3lon', G#, 9a(elle, M#, VoilleT, $#: =actors $22ecting t+e Moisture
0er%eabilitT o2 >i(i'7base' ;'ible =il%s, =oo' 6ci# ,utr# 4, !!#
.B"/ 6o%anat+an, ,#, ,ares+, M#<#, $ru%ugan, V#, Aanga7nat+an, T#6#, 6anjeevi, A#: Mec+anical
0ro(erties o2 $lkaline Treate' 9asein =il%s, 0al%#4, 499#
.B8/ 0ark, @#C#, 3unn, C#M#, Seller, 9#>#, Vergano, 0#C#, Testin, A#=#: Sater Va(or 0er%eabilitT an'
Mec+anical 0ro(erties o2 Grain 0rotein7base' =il%s as $22ecte' bT Mi]tures o2 0olTet+Tlene GlTcol
an' GlTcerin 0lasticiTers, Trans# $6$;, B", 4994#
.B9/ @eral', T#C#, Gnanasa%ban'a%, A#, McGuire, 3#@#, @ac+%eister, K#$#: <egra'able S+eat
Gluten =il%s: 0re(aration, 0ro(erties an' $((lications, C# =oo' 6ci# 5!, 499D#
.4!/ Su, b#, A+i%, C#S#, Seller, 9#>#, @a%ou*, =#, 9i((ett, 6#, 6c+ne(2, M#: Moisture >oss an' >i(i'
1]i'ation 2or 0recooke' 3ee2 0atties 6tore' in ;'ible 9oating an' =il%s, C# =oo' 6ci# 5D, !!!#
.44/ Kroc+ta, C#M#, Mul'er7Co+nston, C#: ;'ible an' 3io'egra'able 0olT%er =il%s: 9+anges an'
1((ortunities, =oo' Tec+nol#D4, 499"#
.4/ >a*i, V#, Gvo*'enovi, C#, 0etrovi, T#, Ao%ani, A#: ?ivotni ciklus a%bala&e, 49# 6avetovanje
in'ustrije ulja: 0roi*vo'nja i (rera'a uljarica, @erceg ,ovi, !!8#
.4B/ Ki%, 6#C#, -stunol, Z#: 6olubilitT an' Moisture 6or(tion Isot+er%s o2 S+eT7(rotein7base' ;'ible
=il%s as In2luence' bT >i(i' an' 0lastici*er Incor(oration, C# $gric# =oo' 9+e%#49, !!4#
.44/ Martins, 6#I#=#6#, Van, 3#: $ Kinetic Mo'el 2or GlucoseIglTcine Maillar' Aeaction 0at+QaTs,
=oo' 9+e%# 9!, !!D#
.4D/ KanokQan, M#: In+ibition o2 0+enolo]i'ase 2ro% 3lack Tiger 0raQn .0enaeus %ono'on/ bT
Maillar' Aeaction 0ro'ucts .MA0s/, 0rince o2 6ongkla -niversitT, !!D#
.45/ SittaTac+ai, >#: 0orcine 0las%a 0rotein76ugar Maillar' Aeaction 0ro'ucts .MA0s/: 6o%e =actors
$22ecting $ntio]i'ant $ctivitT an' T+eir $((lication, 0rince o2 6ongkla -niversitT, !!D#
.4"/ @aar', ,#=#6#, 6i%(son 3#K#, 0an, 3#6#: 6arco(las%atic 0roteins an' 1t+er ,itrogenous
9o%(oun's, 9+a(%an N @all, ,eQ bork, 4994#
.48/ $1$9 4999, 122icial Met+o' o2 $nalTsis, 44t+ e'# $ssociation o2 122icial $nalTtical 9+e%ists,
Sas+ington, <#9#, -6$#