KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
PODOBNOSTI, UTICAJI, STRUKTURA I DEBLJINA KO-KO
SAOBRAĆAJNE PODOBNOSTI KO-KO
1. Ravnost kolovoza
2. Otpornost na klizanje (hvatljivost)
3. Bočni potisak u pravoj
4. Čistoća kolovoza
5. Boja kolovoza
6. Ponašanje kolovoza na kiši
ATMOSFERSKI I DRUGI UTICAJI
1. Sunčevi zraci
2. Promene temperature
3. Niske temperature
4. Uticaj zemljanog trupa
5. Stabilnost i postojanost ko-ko
GRAĐEVINSKE PODOBNOSTI KO-KO
1. Uticaj od vozila kojima je izložena ko-ko
(vertikalan pritisak po točku, površina
naleganja, rasprostiranje pritiska kroz
ko-ko).
2. Tangencijalne sile (smičuće dejstvo,
habajuće dejstvo).
3. Isisavajuće dejstvo.
4. Vibracione sile i udari.
5. Zamor materijala
POTREBNA DEBLJINA KO-KO
1. Statička (dinamička) debljina ko-ko
2. Debljina obzirom na dejstvo mraza
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
STRUKTURE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE

KOMADNA STRUKTURA MAKADAMSKA STRUKTURA BETONSKA STRUKTURA

Nema rasprostiranja pritisaka
već se oni direktno prenose na
podlogu. Debljinu ovakvog
sloja ne bi trebalo uvrštavati u
statičku debljinu ko-ko.
Najmanje dva a najviše tri zrna
ispunjavaju sloj po visini. Postoji
rasprostiranje pritisaka, a osim
toga zrna su usled valjanja veoma
čvrsto uklještena. Sloj sa
tucaničkom strukturom se može
smatrati statički povoljnim.
Zapreminu sloja ispunjavaju
zrna različite veličine do
najsitnijih šupljina. Procenat
šupljina je minimalno moguć.
Uz dodatak spojnog sredstva
zrna će biti međusobno
povezana ne samo silom trenja
već i adhezijom veziva. Sloj
ima najpovoljniji način
prenošenja naprezanja.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
OSNOVNI TIPOVI KOLOVOZNIH KONSTRUKCIJA

Osnovni elementi ko-ko su zastor i podloga.

Posteljica predstavlja temelj kolovozne konstrukcije. Osnovna
uloga posteljice je:
- da omogući pravilnu izgradnju slojeva iznad nje,
- zaštiti trup puta do momenta građenja narednih slojeva,
- da pruži ujednačenu nosivost.
Ukoliko ne poseduje dovoljnu nosivost ona se može popraviti
mehanički ili hemijski. Zaštita od dejstva mraza se može postići
spuštanjem nivoa podzemne vode ili izolacionim prevlakama. Više
se isplati ulaganje u poboljšanje nosivosti posteljice, od povećanja
debljine ili kvaliteta slojeva iznad nje. Dubina sabijanja tla u
posteljici se kreće od 15 do 30 cm.

Donja podloga - donji noseći sloj se sastoji od jednog ili više

slojeva prirodnog ili mehanički i hemijski stabilizovanog tla,
drobljenog agregata, šljunkovito peskovitog agregata ili otpadnog
materijala. Osnovni zadatak je da pruži ujednačenu nosivost, da
poveća nosivost, smanji ili spreči dejstvo mraza i pumpanja.
Praktično da poveća debljinu ko-ko na najekonomičniji način. Kod
nas se najčešće radi od šljunkovito-peskovitog ili drobljenog
agregata.
U zavisnosti od saobraćajnog opterećenja, dejstva mraza i kvaliteta
materijala, debljina donje podloge se kreće od 15 do 50 cm.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
OSNOVNI TIPOVI KOLOVOZNIH KONSTRUKCIJA

Gornja podloga – gornji noseći sloj predstavlja

Stabilizacija materijala, predstavlja obradu tla ili
jedan ili više slojeva koji leže odmah ispod zastora. materijala u podlozi radi značajnijeg poboljšanja njihove
Kod fleksibilnih ko-ko uloga gornje podloge je da čvrstoće i nosivosti, a smanjenja osetljivosti na vodu i
poveća nosivost kolovoza, poboljša odvodnjavanje i promenu zapremine u toku cikličnog vlaženja i sušenja.
spreči dejstvo mraza. Najpoznatije vrste gornjih Najčešće primenjivane stabilizacije su mehanička,
podloga su makadamske (suvo vezani, vodom vezani i cementna, bitumenska i krečna.
penetrisani), betonske (mršavi beton) i od cementom ili
bitumenom vezanih materijala (stabilizacije). Debljina Mehanička stabilizacija se dobija dodavajem šljunka,
gornje podloge u praksi se kreće od 10 do 60 cm. drobljenog agregata, drobljenog peska ili šljake u
usitnjeni osnovni materijal i njegovim zbijanjem.
Vezni sloj ima zadatak da poveže habajući sloj sa Cementna stabilizacija se dobija kada se usitnjeno tlo,
podlogom. Takođe on povećava nosivost, otpornost na šljunkovit, peskovit ili bilo koji drugi materijal meša, pri
trajne deformacije, čini postepenijom promenu optimalnoj vlažnosti sa cementom. U principu sva tla
kvaliteta materijala od habajućeg sloja naniže i pruža mogu da se stabilizuju cementom.
uslove za kvalitetniju izradu habajućeg sloja. Kada se Stabilizacija bitumenom se danas primenjuje za lako
primenjuje debljina sloja se kreće od 5 do 10 cm. opterećene puteve u sredinama sa malo padavina. Za
stabilizator se koriste razređeni bitumeni, bitumenske
emulzije i putni katrani.
Zastor (habajući sloj), podnosi direktne uticaje od
saobraćajnog opterećenja i faktora sredine, tj. dejstvo Stabilizacija krečom se koristi kao alternativa
pneumatika (vertikalno i tangencijalno) i habanje, a sa cementnoj stabilizaciji. U Evropi je primena ograničena
druge strane dejstvo temperature, sunčevih zraka i zbog male razlike u ceni u odnosu na cement. Može se
vode. Ovaj sloj se uobičajeno gradi od bitumenom koristiti za lako opterećene puteve. Kod nas se
vezanih materijala, bilo u obliku debljih slojeva ili eventualno može koristiti za stabilizaciju tla u posteljici.
površinskih obrada.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
OSNOVNI TIPOVI KOLOVOZNIH KONSTRUKCIJA

KLASIČNE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE

SAVREMENE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE

 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
SAVREMENE TIPSKE FLEKSIBILNE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
KRUTE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE
Betonske kolovozne konstrukcije spadaju u grupu krutih kolovoznih konstrukcija. Sastoje se od cementno
betonske nearmirane ili armirane ploče direktno položene preko posteljice ili donje podloge. Zbog svoje
krutosti i velikog modula elastičnosti, opterećenje prenose na veliku površinu podloge. Promene u čvrstoći
donje podloge ili posteljice imaju mali uticaj na nosivost kolovoza. Osnovni elementi krutih kolovoznih
konstrukcija su: posteljica, donja podloga i betonska ploča.
ploča

Posteljica kod betonskih kolovoza treba da ima ujednačenu nosivost, od manjeg značaja je koliko ona iznosi.
Klasifikuju se na slabe, normalne i vrlo čvrste. Nosivost se najčešće izražava vrednošću kalifornijskog indeksa
nosivosti (CBR).
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
KRUTE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE

Donja podloga-tampon,
tampon kod krutih ko-ko, prvenstveno treba da pruži ujednačenu nosivost i zaštitu od
mraza, poboljša odvodnjavanje i spreči pumpanje tla kroz spojnice, pukotine i ivice krutih ploča.

Kod nearmiranih betonskih ko-ko stavlja se

membrana (prevlaka) da bi se smanjilo trenje
između betonske ploče i donje podloge.

Potrebne debljine donje podloge u zavisnosti od nosivosti posteljice

posteljice

Betonska ploča predstavlja i gornji noseći sloj i zastor. Najvažnije potrebne osobine su čvrstoća i trajnost.
trajnost
Beton mora da prihvati napone na zatezanje koji se javljaju usled promene temperature i delovanja opterećenja
od točkova. Mora da bude otporan na dejstvo mraza, sredstava za otapanje i opterećenja od pneumatika.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
KRUTE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE
SPOJNICE (RAZDELNICE), se rade da bi bilo kontrolisano lomljenje i sprečeno izvijanje ploča pod
uticajem promene temperature i vlažnosti. Dva osnovna tipa spojnica su poprečne i podužne.
Postoje četiri osnovna tipa poprečnih spojnica:
1. Ekspanzione (dilatacione) spojnice
2. Kontrakcione (prividne) spojnice
3. Vitoperne spojnice
4. Radne spojnice

Ekspanzione spojnice treba da omoguće širenje

betonskih ploča kada se temperatura podigne iznad one
pri ugrađivanju. Takođe omogućavaju obavljanje funkcija
svih ostalih tipova spojnica. Moždanici imaju namenu da
spreče vertikalno pomeranje krajeva ploča, ali ne i
horizontalno.

Kontrakcione spojnice imaju zadatak da omoguće

skupljanje betonskih ploča i spreče ili kontrolišu
nastajanje pukotina. Na mestu razdela se slabi debljina
ploče za 1/3 do 1/4 izradom žljeba odozgo i stavljanjem
podmetača. Žljebovi se formiraju u svežem betonu ili seku.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
KRUTE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE
Vitoperne spojnice imaju namenu da omoguće mala
ugaona pomeranj između ploča i na taj način
sprečavaju pojavu većih napona. Mogu da zamene
kontrakcione spojnice. Primenjuju se kao podužne
spojnice.

Radne spojnice nastaju kada smo pri građenju

prinuđeni da pravimo prekide u radu. Na liniji prekida
se radi spojnica, koja je najčešće konstrukciona ili
ekspanziona. Ona ne može biti vitoperna.

Podužne spojnice služe da u podužnom pravcu spreče pojavu nepravilnih podužnih pukotina i omoguće
građenje kolovoza projektovanih širina. Najčešće se koriste vitoperne ili radne konstrukcione spojnice.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
MATERIJALI ZA IZRADU KOLOVOZNIH KONSTRUKCIJA
Dele se na:
Kameni materijali moraju da zadovolje u pogledu:
- KAMENE MATERIJALE
1. Minerološko – petrografskog sastava
- VEZIVA
2. Mehaničkih osobina
KAMENI MATERIJALI
3. Oblika i krupnoće zrna
Prema načinu dobijanja: Minerološko petrografsko ispitivanje:
- PRIRODNI - Postojanost materijala na atmosferilije
- VEŠTAČKI - Struktura
Prema nastanku stene se dele na: - Prionljivost – lepljivost
- Rapavost
- ERUPTIVNE (MAGMATSKE) - Čistoća
Dubinske (intruzivne), izlivne-površinske
Mehaničke osobine:
(vulkanite-efuzivne) i žične (hipabisalne).
- Pritisak
Dele se još prema kiselosti na:
- Habanje
- Kisele (više od 62% SiO2 i primarnog kvarca) - Udar.
- Neutralne (50-62% SiO2 i vrlo malo kvarca)
Krupnoća, oblik i površina zrna su od uticaja na:
- Bazne (manje od 50% SiO2 i bez kvarca). - Nosivost kolovozne konstrukcije
- METAMORFNE - Uslove prenošenja opterećnja
Eruptivne, sedimentne, pa i postojeće - Pogodnost materijala za ugrađivanje
metamorfne. - Stabilnost mešavine
- SEDIMENTNE - Rapavost kolovoza, itd.
Mehanički (klastični), hemijski, biogeni.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
MATERIJALI ZA IZRADU KOLOVOZNIH KONSTRUKCIJA

Lomljeni kamen 15 – 25 cm za podlogu

15 – 25 cm za kaldrmu i konkrelit

Maksimalna krupnoća zrna Tucanik za ugljovodonične makadame se klasira u

krupnoće: 30 – 40, 40 – 50, 50 – 60, 60 – 70 mm.
Krupnoća se određuje pomoću sita i rešeta.
Oblik zrna može biti kubičast, pločast i igličast. Krečnjačka kamena sitnež 3/7/15, 15/25 mm
Površina može biti hrapava i glatka.
Krečnjački spojni materijal 0 – 3,0, 0 – 7,0 mm
VRSTE KAMENOG MATERIJALA
Pesak Eruptivna kamena sitnež
fini 0,09 – 0,20 mm fina (split) : 3-7, 7-10, 10-15 mm
srednje fini 0,20 – 0,60 mm gruba (grus) : 15–20, 20–30 mm
grub 0,60 – 2,00 mm Kameno brašno
Šljunak 3,00 – 60,0 (70,0) mm
Peskoviti šljunak ( i za tamponski sloj, stabilizacije). Sitna i krupna kamena kocka i prizme.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
SPOJNA SREDSTVA

SILIKATNA SPOJNA SREDSTVA UGLJOVODONIČNA SPOJNA SREDSTVA

CEMENT,
CEMENT upotrebljava se za izradu cement - BITUMEN
betonske konstrukcije, cementnog makadama, za - KATRAN
stabilizaciju peskovitog šljunka, za stabilizaciju tla - PRIRODNI ASFALT
i cement betonsku podlogu. Marka 35 (25).
Osnovni uslovi koje mora da zadovolji su što
manje skupljanje pri vezivanju, dobra obradljivost
i otpornost na hemijske i atmosferske uticaje.

KREČ, se upotrebljava za stabilizaciju posteljice.

Zbog male razlike u ceni a velike u efektu, u
Evropi se uglavnom koristi cement. Kreč najbolje
efekte postiže pri visokim temperaturama (30° C),
pa se često koristi u južnim državama SAD i u
Africi, za izradu slabo opterećenih puteva.

VODENO STAKLO, je ranije korišćeno za zaštitu

betona, drveta i kamena, kao i konstrukcija od
ovih materijala. Isporučuje se u vidu tečnosti ili
belog praha rastvorljivog u tečnosti. Po svom
hemijskom sastavu je NaSiO3 ili KSiO3, koji se pri
dodiru sa vazduhom raspada na natrijum odnosno
kalijum karbonat i silicijum dioksid SiO2.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
SPOJNA SREDSTVA
POTREBNE OSOBINE:
Lepljivost,
Lepljivost zasniva se na kohezivnim i adhezivnim
silama, tj. kohezivna lepljivost i prionljivost spojnog
sredstva za kameni materijal. Kisele eruptivne stene
ne pokazuju dobru lepljivost, bez obzira na kvalitet
spojnog sredstva.
Plastičnost je osobina da i pri ekstremnim
temperaturama zadrži svoja osnovna svojstva. Za
krajeve sa umereno-kontinentalnom klimom stepen
plastičnosti mora da iznosi 70-80° C. Posebno važna
odlika je rastegljivost pri niskim temperaturama.
Postojanost spojnog sredstva zavisi od sadržaja
ulja na kojima se zasniva plastičnost i od
isparljivosti tih ulja.
BITUMEN,
BITUMEN pedstavlja krajnji derivat frakcione
destilacije nafte. Za ko-ko se koriste mekše vrste
bitumena, čija tačka razmekšavanja po PK iznosi 30°
C < PK < 73° C. U zavisnosti od vrste i kvaliteta nafte
dobijaju se i različiti kvaliteti bitumena. Prisustvo
parafina veće od 2,5% smanjuje dobre osobine
bitumena. Ispituju se:
Tvrdoća,
Tvrdoća podobnost bitumena za pojedine slojeve
ko-ko u odgovarajućim podnebljima utvrđuje se
određivanjem:
- Tačke razmekšavanja po PK u ºC i
- Penetracije na 25º C
Na osnovu ove dve karakteristike svrstani su u 8
grupa: BIT 35/300..... ... .... BIT 70/15.
Elastičnost i plastičnost se određuje ispitivanjem:
- Tačke kidanja po Frasu u ºC
- Rastegljivosti na 25º C (cm)
Postojanost se utvrđuje na uzorku koji je u toku 5
časova zagrevan na temperaturi od 163º C, nakon
čega ne sme da pokazuje veći gubitak težine od
propisanog kao i vrednost PK.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
SPOJNA SREDSTVA
KATRAN,
KATRAN se dobija suvom destilacijom kamenog
uglja u procesu dobijanja koksa. Kvalitet zavisi od
kvaliteta i vrste uglja. Koristi se dosta u Engleskoj i
Nemačkoj. U našoj zemlji nema primenu. Svojstva su
mu lošija nego kod bitumena.
PRIRODNI ASFALT predstavlja prirodnu
mešavinu bitumena i mineralnih materijala, u kojoj
može biti i do 80% bitumena (Trinidad, Bermudi,
Selenica). Predstavlja odlično spojno sredstvo. Pošto
se u prirodi nalazi u čvrstom stanju vrši se tzv.
fluksiranje, razmekšavanje dodatkom određenih vrsta
ulja. Bitumen se u prirodi nalazi još infiltriran u
krečnjaku ili škriljcima (do 30% bitumena) i takve
stene se nazivaju bituminoznim.Ekonomična je
eksploatacija ako ima više od 10% bitumena.
MEŠAVINA KATRANA I BITUMENA je
moguća pošto su istog hemijskog sastava. Mešavine sa
30-60% bitumena zadovoljavaju u pogledu
plastičnosti, rastegljivosti i viskoznosti. Izrada se vrši
industrijskim putem.
PROIZVODI OD BITUMENA
RAZREĐENI BITUMEN je proizvod koji se
dobija industrijskim putem dodavanjem bitumenu
isparljivih ulja, koja privremeno snižavaju
viskoznost bitumena i koja posle ugrađivanja ispare
(lako, srednje i sporo isparljivi razređeni bitumen).
Prema viskozosti dele se u 5 vrsta: vrlo tečan, tečan,
poluviskozan, viskozan i vrlo viskozan. Mora se
zagrevati i razređeni bitumen (osim vrlo tečnog) i
agregat.
EMULZIJE predstavljaju proizvod izrađen od 50-
60% bitumena i 50-40% vode, sa 1% emulgatora.
Bitumen se na određenoj temperaturi raspršava u
vodi, čestice su veličine 0,1-1 mikrona. Pri dodiru sa
vazduhom dolazi do raspadanja emulzije i izdvajanja
čistog bitumena koji obavija zrna agregata. Koristi
se za izradu asfaltnih slojeva u hladnom stanju, pa i
sa vlažnim agregatima.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
Dve osnovne grupe metoda za dimenzionisanje fleksibilnih kolovoza su:
• EMPIRIJSKE I POLUEMPIRIJSKE, koje se zasnivaju na stečenim iskustvima, a mogu uključiti i
rezultate opita na terenu ili laboratoriji. Iz ove grupe najpoznatije su:
– Engleska (Road Note 29)
– Kalifornijskog indeksa nosivosti (California Bearing Ratio)-CBR
– Francuska (katalog konstrukcija)
– Zapadno Nemačka (katalog konstrukcija)
Praktično, empirijske i poluempirijske metode zadovoljavaju toliko dobro, koliko osobine materijala i
uslovi opterećenja odgovaraju predviđenim analizama i ne podležu promenama u budućnosti.

• ANALITIČKE ILI TEORIJSKE, koje se zasnivaju na analizi napona i deformacija u slojevima

konstrukcije u zavisnosti od opterećenja. Najpoznatije su:
– Američkog udruženja za javne puteve transport (AASHTO)
– Instituta za asfalt SAD
– SHELL-a
Najvažniji koraci u analitičkim modelima su izbor elastičnog ili viskoelastičnog modela koji treba da
predstavlja kolovoznu konstrukciju, izbor mehaničkih osobina u slojevima pod odgovarajućim uslovima
delovanja klime i opterećenja kao i rešavanje jednačina napona i deformacija u modelu. Osnovna
prednost analitičkih metoda ogleda se u mogućnosti poređenja rezultata i sveobuhvatnijoj analizi faktora
koji deluju na konstrukciju.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

Sa gledišta dimenzionisanja postoje dva osnovna tipa fleksibilnih kolovoznih konstrukcija:

• Fleksibilni kolovozi sa podlogom od nevezanog materijala

• Fleksibilni kolovozi kod kojih se svi slojevi iznad posteljice rade od bitumenom
vezanih materijala (FULL-DEPTH).

Faktori koji utiču na dimenzionisanje su:

- Nosivost posteljice,
- Relativna nosivost slojeva
- Veličina i broj ponavljanja opterećenja
- Klima i prirodna sredina
- Osobine materijala
- Nivo usluge bezbednost i ekonomičnoat

Nosivost posteljice se određuje empirijskim metodama. Najpoznatija terenska

istraživanja su sondažne jame, sondažna bušenja, penetracijski opiti, ispitivanja kružnom
pločom. Laboratorijska ispitivanja obuhvataju analize granulometrijskog sastava tla,
poroznosti, vlažnosti, zapreminske mase, stišljivosti, smicanja, kalifornijskog indeksa
nosivosti i povratnog modula elastičnosti.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

Veličina i broj ponavljanja opterećenja predstavljaju jedan od osnovnih uzroka propadanja

Fleksibilnih kolovoza. Dozvoljeno osovinsko opterećenje u većini zemalja se kreće od 80 kN do 130 kN.
Ekvivalentno opterećenje se dobija množenjem bilo kog opterećenja koeficijentom ekvivalencije "fe“. Uticaj
lakih vozila, kao što su putnički automobili, se zanemaruje sa gledišta dimenzionisanja.
Faktori sredine, kao što su vlažnost i nivo podzemne vode, direktno utiču na nosivost posteljice, a
temperatura na osobine bitumenom vezanih materijala.
Osobine materijala, koje se uzimaju pri dimenzionisanju fleksibilnih kolovoza su modul krutosti,
Poasonov koeficijent, zamor i trajne deformacije.
Nivo upotrebljivosti novosagrađenih kolovoza u toku vremena opada. Najmanji dozvoljeni nivo indeksa
upotrebljivosti "p“, koji se kreće od 0 do 5, za glavne putne pravce iznosi 2,5 (za sporedne 2,0). Pravilnim
održavanjem ili ojačavanjem, potreban nivo se može održati ili povećati u toku projektnog perioda.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
INDEKS UPOTREBLJIVOSTI
1

p = 5,03 − 1,91 ⋅ log(1 + SV ) − 0,01(C + P ) − 8,90( RD) 2

2

p – indeks upotrebljivosti, označava stanje kolovoznog zastora,

SV – promena nagiba, srednja vrednost promene podužnih nagiba kolovoza za oba kolotraga
od točkova.
n
1 n 2 2
∑ X − (∑ X i )
i
2

n i =1
SV = i =1
n −1
Xi – i - to merenje nagiba,

n– ukupan broj merenja,

C+P – prsline i popravke, ukupna površina na kojoj se javljaju prsline tipa krokodilske kože,
ogoljene površine sa iščupanim i odnetim delovima kolovoza i površine na kojima su izvršene
popravke, u odnosu na posmatranih 100m2.

RD – veličina dubine kolotraga (prosečno čitanje strele ispod letve dužine 1,20m, koja se
postavlja na svakih 7,50m, poprečno na osovinu puta, iznad podužnih kolotraga) tj. trajnih
deformacija, (cm).
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

METODE DIMENZIONISANJA

Prva objavljena metoda Komisije za puteve

Masačusetsa 1901. godine.
P
t = 0,5 gde je:
q
t – debljina kolovoza (m)
P – opterećenje od točka (MN)
q – nosivost posteljice (MN/m2), kasnije je proširen:

P
t = 0,564 −a
gde je:
q
a – radijus kruga kontaktne površine pneumatika (m).
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
METODA PO JUS U.C4.012
Proizašla je iz primene rezultata AASHO-Road-Test-a. Osnova su uputstva za dimenzionisanje fleksibilnih
kolovoznih konstrukcija u SAD (AASHO Interim Guide). Merodavni parametri za dimenzionisanje:
Merodavni parametri za dimenzionisanje:
– Projektni period
– Vozna sposobnost kolovoza na kraju projektnog perioda
– Klimatsko - hidrološki uslovi
– Nosivost tla posteljice
– Kvalitet primenjenih materijala u kolovoznoj konstrukciji
Saobraćajno opterećenje:
Standardno osovinsko opterećenje je opterećenje po
jednostrukoj osovini od 80 kN.
Koeficijenti ekvivalencije:
– Za jednostruke osovine: f e = 2,441 ⋅ 10 −8 ⋅ L14
– Za dvostruke osovine: f e = 1,975 ⋅ 10 −9 ⋅ L42
Gde su:
L1 – opterećenje jednostruke osovine vozila u kN
L2 – opterećenje dvostruke osovine vozila u kN
KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

SAOBRAĆAJNO OPTEREĆENJE

Kod analize saobraćajnog opterećenja uzimaju se u

obzir sledeći parametri:
- Prosečni godišnji dnevni broj teretnih vozila u
početnoj godini eksploatacije.
- Prosečna godišnja stopa rasta broja teretnih vozila
u projektnom periodu ko-
ko-ko.
- Osovinsko opterećenje reprezentativnih vozila.
- Prosečno iskorišćenje nosivosti teretnih vozila.
Usvojena prosečna raspodela saobraćajnog opterećenja
- Raspodela saobraćajnog opterećenja po trakama.
teških teretnih vozila po voznim trakama

Ukupni broj standardih osovina za pojedine reprezentativne vrste teretnih vozila Fe dobija se sumiranjem
koeficijenata ekvivalencije za sve osovine vozila, prema izrazu:
k
Fe = ∑ f i gde je fi - koeficijent ekvivalencije za pojedine osovine teretnih vozila.
i =1
i
Td = ∑ Fe ⋅ ni gde je ni - prosečni godišnji dnevni broj pojedinih vrsta teretnih vozila
i =1 u početnoj godini eksploatacije na voznoj traci koja se dimenzionira.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
Ukupno ekvivalentno saobraćajno opterećenje teretnih vozila u Tg = Td ⋅ 365
početnoj godini eksploatacije iznosi:

p
Faktor rasta saobraćaja (q) u projektnom periodu r i
dimenzioniranja kolovozne konstrukcije iznosi: q = ∑ (1 + )
gde je: i =1 100
p – projektni period dimenzioniranja kolovozne konstrukcije
(godina).
i – 1,2,3,4,..., p (godina)
r – prosečna godišnja stopa rasta broja teretnih vozila (%)

Izraz za ukupno ekvivalentno saobraćajno opterećenje teretnih

vozila u projektnom periodu Tu ( bruto-
bruto-tonski ekvivalent
saobraćajnog opterećenja) glasi: Tu = Tg ⋅ q

Grupe saobraćajnog opterećenja koriste

se kod izbora vrste i kvaliteta materijala za
pojedine slojeve u sastavu nove ili pojačanja
postojeće asfaltne kolovozne konstrukcije.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

KLIMATSKO-HIDROLOŠKI USLOVI
Uzimaju se u obzir primenom faktora sredine R, koji je definisan u okviru AASHO –Road Test-a, i uključuje
uticaj klime na stanje tla u posteljici tokom karakterističnog jednogodišnjeg ciklusa. Vrednost faktora
sredine kreće se u granicama od 0,5 do 5,0, za prilike u srednje evropskim područjima 1,0 do 2,0, pri čemu
veće vrednosti odražavaju nepovoljnije klimatsko-hidrološke uslove.U standardu JUS U.C4.012 usvojena je
veličina faktora sredine R = 2,0.

NOSIVOST TLA U POSTELJICI

Nosivost tla u posteljici izražava se pomoću vrednosti kalifornijskog indeksa nosivosti CBR, na osnovu
koga se određuje indeks nosivosti tla korelacijskim odnosom:
S = 4,308 log CBR + 1,673

KVALITET PRIMENJENIH MATERIJALA U KO – KO

U postupku dimenzionisanja koeficijenti zamene materijala određuju se s obzirom na propisana svojstva
primenjenih materijala prema važećim jugoslovenskim standardima.
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE

Koeficijenti zamene materijala za noseći sloj od

Varijantna rešenja fleksibilnih kolovoznih konstrukcija
zrnastog kamenog materijala
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
Osnovni izraz koji je korišćen u razradi metode dimenzionisanja fleksibilnih ko-ko, proistekao je iz funkcionalnih odnosa
utvrđenih AASHO opitom, u kojima je data zavisnost između broja prelaza ekvivalentnih osovina i veličine indeksa
debljine ko-ko, faktora sredine, indeksa nosivosti tla posteljice i faktora vozne sposobnosti površine kolovoza.

(
 3,67 ⋅ Wt ⋅ R 0,1068 )  0,081 ⋅ ( L1 + L2 ) 3, 23
SN pot = 80
G
 − 2,54cm β = 0,40 +
10 0,1710⋅log CBR −0,527+ 0,1068⋅ β  ( SN + 1) 5,19 ⋅ L32, 23
1094
Za L1 = 18 i L2 = 1 β = 0,40 +
( SN + 1) 5,19
Prvo su uspostavljeni izrazi za određivanjeukupne potrebne debljine bitumenom vezanih slojeva (da) u
funkciji ukupnog ekvivalentnog saobraćajnog opterećenja (Tu), a s obzirom na usvojeni tip ko-ko:
- za tip kolovozne konstrukcije 1: log da = 0,219 · logTu – 0,265
- za tip kolovozne konstrukcije 2: log da = 0,219 · logTu – 0,357
Debljina pojedinih bitumenom vezanih slojeva, s obzirom na vrstu i kvalitet odabrane mešavine može se
izračunati iz vrednosti indeksa debljine bitumenom vezanih slojeva (SN1) na osnovu odnosa:
SN1 = ar · da < a11 · d11 + a12 · d12 + a13 · d13 gde je
ar - računski koeficijent zamene materijala za bitumensku mešavinu sa prosečnim kvalitetom, koji se
nalazi između standardne asfaltne betonske mešavine i mešavine od bituminiziranig drobljenog kamenog
materijala (BNS), usvojeno ar = 0,38.
0,38
da - ukupna debljina bitumenom vezanih slojeva usvojenog prosečnog kvaliteta, (cm).
a11 ... a13 - koeficijenti zamene za pojedine odabrane vrste bitumenskih mešavina.
d11 ... d13 - debljina pojedinih bitumenom vezanih slojeva (cm).
 KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE
Ukupna debljina nosećih slojeva ispod bitumenom vezanih slojeva (od nevezanog zrnastog materijala,
stabilizovanog zrnastog kamenog materijala pogodnom vrstom veziva ili od kombinacije ovih materijala)
dobija se preračunavanjem iz razlike potrebne vrednosti indeksa debljine za celu kolovoznu konstrukciju
(SNpot) i vrednosti indeksa debljine bitumenom vezanih slojeva (SN1) prema izrazu:
ai · di > Snpot – SN1 gde su:
ai - koeficijenti zamene primenjenih materijala
di - debljina nosećih slojeva ispod bitumenom vezanih slojeva (cm)

Pri izradi standarda, iz praktičnih razloga su

sprovedena određna pojednostavljenja koja se
odnose na usvojene konstante za R = 2,0 i pk = 2,5.
Korišćenjem računara izrađeni su dijagrami za
dimenzionisanje, i to za tip 1 i tip 2.
Fleksibilne kolovozne konstrukcije tipa 3
dimenzionišu se kao i tip 2 uz odgovarajuće
preračunavanje dobijenih dimenzija pomoću
koeficijenata zamene materijala.
KOLOVOZNA KONSTRUKCIJA
DIMENZIONISANJE