Zatrucia lekami

Dr n. med. Dorota Szpak

Klinika Toksykologii i Chorób Środowiskowych
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Kraków
Leki nasenne i uspokajające
 stosowane w leczeniu zaburzeń lękowych i bezsenności
 grupa najczęściej przepisywanych leków
 należą do tej grupy
 benzodiazepiny
 barbiturany
 pochodne cyklopirolonów, imidazopirydyny
 p/histaminowe, leki rozluźniające mięśnie
szkieletowe, p/depresyjne, cholinolityki
 inne: meprobamat, buspiron, glimid, metaqualon
Barbiturany

 długo działające barbiturany są skutecznymi lekami

przeciwdrgawkowymi, ale diazepam i fenytoina są znacznie
częściej stosowane celem przerwania napadu drgawek w
sytuacjach naglących

 krótko-działające barbiturany są używane jako leki wprowadzające

do znieczulenia, szczególnie w sytuacjach naglących
Barbiturany

 śpiączka barbituranowa jest uznanym sposobem

wspomagającym w leczeniu stanów niedotlenienia
mózgu jak również pourazowych stanów obrzęku mózgu

 barbiturany prowadzą do zmniejszenia ciśnienia

śródczaszkowego i poprawiają zużycie tlenu przez mózg
po zabiegach neurochirurgicznych, urazach mózgowych,
w stanach po zatrzymaniu krążenia
Barbiturany - struktura
 podstawową strukturą wszystkich barbituranów jest kwas
barbiturowy, który nie ma właściwości depresyjnych na
OUN
 działanie depresyjne - dodanie podstawników alkylowych
lub arylowych przy węglu 5
 podstawą podziału pochodnych kwasu barbiturowego na
4 kategorie - okres półtrwania
 objawy kliniczne działania barbituranów zależą od
szybkości absorpcji, redystrybucji z tkanek, obecności
aktywnych metabolitów
 czas działania nie zawsze koreluje z okresem półtrwania
Barbiturany - klasyfikacja
ultra-krótkodziałające czas działania (godz.)
Thiopental 0.3
Thiamytal 0.3
Methohexital 0.3
krótko-działające
Hexobarbital 3
Pentobarbital 3
Secobarbital 3
Barbiturany - klasyfikacja
średniodługo-działające czas działania (godz.)
Amobarbital 3–6
Aprobarbital 3–6
Butabarbital 3–6
Cyclobarbital 3–6
długo-działające
Barbital 6 – 12
Mephobarbital 6 – 12
Phenobarbital 6 – 12
Primidone 6 – 12
Barbiturany

 ostra dawka toksyczna

 zalecana dawka nasenna fenobarbitalu, secobarbitalu i
pentobarbitalu wynosi 2 - 3 mg/kg
 średnia dawka toksyczna = 5 x dawka nasenna, ciężkie
zatrucie może wystąpić po przekroczeniu 10 x dawki
terapeutycznej
Barbiturany - farmakokinetyka
 absorpcja
 barbituranysą dobrze absorbowane z
przewodu pokarmowego ( głównie z jelita
cienkiego)
 dystrybucja
 dystrybucja i odkładanie się w tkance
tłuszczowej zależy od rozpuszczalności w
tłuszczach
Barbiturany - farmakokinetyka
 dystrybucja
 ultra-krótko działające barbiturany są bardzo dobrze
rozpuszczalne w tłuszczach i przechodzą do szarej
substancji mózgu w ciągu sekund
 słabiej rozpuszczalne wolniej gromadzą się w mózgu
 fenobarbital przenika przez łożysko i do tkanek
płodu, jest również obecny w mleku matki
Barbiturany - farmakokinetyka
 eliminacja
 większość pośrednio i krótko działających
barbituranów jest metabolizowana w wątrobie
 krótko działające przez oksydację do
nietoksycznych metabolitów
 część pośrednio działających metabolizuje do
aktywnych metabolitów odpowiedzialnych za
przedłużanie się śpiączki w przypadku
zatrucia
Barbiturany - farmakokinetyka
 eliminacja
 długo działające barbiturany są metabolizowane w
wątrobie w mniejszej ilości - 60-75% przyjętej dawki
 reszta dawki jest wydalana w postaci niezmienionej
przez nerki
 czas działania zależy od:
 czynności wątroby, nerek
 tolerancji – przewlekłe zażywanie
 wieku chorego (bardzo wolny u niemowląt i starszych,
szybki u dzieci, młodych dorosłych)
Barbiturany - patofizjologia
 barbiturany są lekami działającymi depresyjnie
na OUN, wywołują ten efekt prawdopodobnie
przez oddziaływanie na synapsy, gdzie
neuromediatorem jest kwas gamma-
aminomasłowy (GABA), podstawowy inhibitor
OUN
 wpływają depresyjnie na RAS (reticular
activating system) – aktywujący układ
siateczkowy w pniu mózgu
Barbiturany - patofizjologia
 wcześnie, w przebiegu śpiączki, barbiturany
hamują centralny napęd oddechowy, co
prowadzi do niewydolności oddechowej
 w wysokich dawkach powodują zwiotczenie
mięśni szkieletowych, gładkich oraz m.
sercowego, co prowadzi do osłabienia siły
skurczu, poszerzenia naczyń i hipotonii
 hamują perystaltykę przewodu pokarmowego -
niedrożność
Barbiturany - objawy kliniczne
 OUN
 zamazana mowa, ataksja, senność, zawroty głowy,
osłabienie, śpiączka
 osłabienie, a następnie zniesienie odruchów
ścięgnistych
 niewydolność krążenia i oddychania
 źrenice początkowo wąskie, reagują na światło,
następnie poszerzone, bez reakcji na światło
 depresja oddychania - wcześnie, ze zmniejszeniem
pojemności życiowej i wentylacji minutowej
Barbiturany - objawy kliniczne
 układ krążenia
 wstrząs - początkowo wynik depresji rdzenia
przedłużonego, dodatkowo względna
hipowolemia (wiotkie m. gładkie), hipoperfuzja
tkanek
 skóra
 pęcherze na skórze w miejscu ucisku
Barbiturany - leczenie
 podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych
 zatrzymanie oddechu często przyczyną śmierci
we wczesnym okresie
 ocena wentylacji, tlenoterapia, intubacja,
mechaniczna wentylacja
 ocena układu krążenia, podawanie płynów -
wypełnienie łożyska naczyniowego;
wazopresory;
 zaburzenia rytmu rzadkie
Barbiturany - leczenie
 dekontaminacja przewodu pokarmowego
 płukanie żołądka - należy rozważyć po
upływie 1 godziny od zażycia; zwolnienie
perystaltyki, wskazane podanie węgla
aktywowanego
 powtarzane dawki węgla aktywowanego
Barbiturany - leczenie
 metody przyspieszające eliminację
 diureza alkaliczna - wskazana tylko w przypadku
zatrucia barbituranami długodziałającymi
 alkalizacja moczu przyspiesza wydalanie
fenobarbitalu przez nerki 5 - 10 razy
 forsowana diureza alkaliczna - jeśli wydalane jest
3-4 ml/kg/min moczu, a pH moczu jest powyżej
7.5
 hemodializa - skuteczna w zatruciach barbituranami
długodziałającymi
 hemoperfuzja wskazana w ciężkich zatruciach
średnio i krótko działającymi barbituranami; zjawisko
odbicia "rebound"
Benzodiazepiny
 wywierają wysoce swoiste działanie tłumiące na
czynność bioelektryczną jąder układu limbicznego
 silne działanie odprężające na czynności psychiczne,
bez ubocznego depresyjnego działania na czynność
OUN
 w działaniu tym pośredniczy swoisty receptor
benzodiazepinowy, na który nie działa żaden ze znanych
neurotransmiterów
 mechanizm działania przeciwdrgawkowego polega
prawdopodobnie na wzmożeniu syntezy i uwalniania
GABA
Benzodiazepiny
 zastosowanie
 lekiprzeciwlękowe, uspokajająco-nasenne,
przeciwdrgawkowe, relaksujące, rozluźniające
mięśnie
 klasyfikacja:
 dzielisię je na 3 grupy - podstawą okres
półtrwania
Benzodiazepiny - klasyfikacja
ultrakrótko-działające (<10 godz.) czas działania (godz.)
Midazolam (Dormicum) 2–5
Temazepam (Signopam) 10
Triazolam (Halcion) 1.7 - 3
krótko-działające (10 - 24 godz.)
Alprazolam (Xanax) 11 - 14
Lorazepam (Ativan, Temesta, 10 - 20
Lorafen)
Oxazepam (Tazepam, Seresta) 3 - 21
Benzodiazepiny - klasyfikacja
długo-działające (>24 godz.) czas działania (godz.)
Chlorodiazepoxide (Librium, 5 - 30
Elenium)
Chlorazepate (Tranxene) 36 - 200
Clonazepam (Rivotril) 10 - 50
Diazepam (Valium, Relanium) 20 - 50
Flurazepam (Dalmadorm) 50 - 100
Nitrazepam (Eunoctin, Mogadon) 25
Prazepam (Lysanxia, Centrax) 26 - 200
Benzodiazepiny
 ostre zatrucie - uspokojenie, śpiączka,
zwiotczenie mięśni; rzadko prowadzi do śmierci
 absorpcja - większość szybko i dobrze
absorbowana z przewodu pokarmowego
 dystrybucja - zależy od wartości objętości
dystrybucji i rozpuszczalności w tłuszczach;
silnie wiążą się z białkami
 eliminacja - głównie metabolizm w wątrobie
 interakcje - potencjalizują efekt innych leków
depresyjnie działających na OUN
Benzodiazepiny
 objawy kliniczne
 uspokojenie, senność, zaburzenia widzenia,
zaburzenie zborności ruchów,
 śpiączka - rzadko;
 jeśli wystąpi śpiączka - należy szukać
dodatkowego czynnika
Benzodiazepiny
 leczenie
 stabilizacja
 płukanie żołądka do 1 godziny od zażycia, jeśli dawka
przyjęta przekracza kilkakrotnie dawkę terapeutyczną;
 eliminacja - metody przyspieszające nieskuteczne
 odtrutka - antagonista receptora
benzodiazepinowego Flumazenil (ANEXATE®)
 leczenie podtrzymujące
Neuroleptyki
 Fenotiazyny  Pochodne
 Chlorpromazine tioksantenowe
 Fluphenazine  Chlorprothixene
 Levomepromazine
 Thiothixene
 Perphenazine
 Prometazine
 Pochodne
 Thioridazine dibenzodiazepinowe
 Clozapine
 Pochodne butyrophenonu
 Lozapine
 Haloperidol
 Olanxapine
Neuroleptyki – podział
 atypowe leki
neuroleptyczne
 pochodne  pochodne różnych układów
dibenzodiazepiny heterocyklicz- nych
 klozapina, klotiapina  buspiron
 dibenzotiazepiny  benzoksazolu
 kwetiapina (quetiapine)  risperidon
 thienobenzodiazepiny  imidazolowe
 olanzapina  sertindol
 dibenzooksazepiny  chinolinowe
 loksapina  arpiprazol
Neuroleptyki
 fenotiazyny i inne leki antypsychotyczne są
stosowane w leczeniu psychoz i chorób z
pobudzeniem, niektóre są używane jako leki
p/wymiotne
 mechanizm działania - blokują receptory
 dopaminowe D1 i D2
 alfa1, alfa2 adrenergiczne
 muskarynowe
 serotoninowe
 histaminowe
Neuroleptyki
 Klasyczne leki neuroleptyczne blokują w mózgu do 80% receptorów
D2 w prążkowiu
 Aby został osiągnięty efekt przeciwpsychotyczny wystarczy
zablokować mniejszą pulą receptorów
 Zablokowanie zbyt dużej liczby receptorów przyczynia się do
powstawania niepożądanych objawów pozapiramidowych
 Późne dyskinezy ujawniające się po długotrwałym podawaniu
neuroleptyków są wyrazem zwiększenia wrażliwości i liczby
receptorów D2
 wiele leków z tej grupy (szczególnie fenotiazyny) blokuje receptory
cholinergiczne typu M, osłabiając niepożądane (parkinsonowskie)
następstwa blokady dopaminergicznej, wywołuje objawy
antycholinergiczne
Atypowe neuroleptyki
 nowa generacja leków przeciwpsychotycznych
 cechą charakterystyczną jest silne blokowanie
receptorów serotoninowych, głównie 5-HT2A
 działanie to zwiększa skuteczność wobec tzw.
negatywnych objawów schizofrenii oraz osłabia
niepożądane efekty pozapiramidowe wynikające z
zablokowania receptora dopaminowego D2
 większość neuroleptyków atypowych znacznie silniej
blokuje receptor 5-HT2A niż receptor D2, dlatego leki te
znacznie rzadziej niż klasyczne neuroleptyki wywołują
niepożądane objawy pozapiramidowe
Neuroleptyki - toksyczność
 układ krążenia:
 efekt cholinolityczny – tachykardia
 blokada alfa-adrenergiczna – hipotonia
ortostatyczna
 działanie chinidynopodobne (blokowanie
kanałów sodowych) – zaburzenia rytmu
wydłużenie QTc
Neuroleptyki - toksyczność
 ośrodkowy układ nerwowy
 depresja oun i objawy antycholinergiczne są
odpowiedzialne za zmienny, zależny od dawki i
rodzaju leku efekt
 blokada alfa-adrenergiczna powoduje wąskie źrenice,
niezależnie od objawów antycholinergicznych z
innych układów
 objawy pozapiramidowe – dystonie są efektem
blokady centralnych receptorów dopaminergicznych
 obniżony próg drgawkowy
 zaburzenia termoregulacji
Neuroleptyki – objawy kliniczne
 lekkie zatrucie – uspokojenie, wąskie źrenice, hipotonia
ortostatyczna; objawy antycholinergiczne – suche śluzówki, sucha
skóra, tachykardia, zatrzymanie moczu
 ciężkie zatrucie – śpiączka, drgawki, zatrzymanie oddechu

 objawy pozapiramidowe: kręcz szyi, skurcz mm. żwaczy,

przymusowy zwrot gałek ocznych, sztywność mięśni, bradykinezje
 zmiany w ekg – tachykardia, wydłużenie czasu QRS

 u pacjenta leczonego przewlekle – złośliwy zespół neuroleptyczny

(sztywność mięśni, hipertermia, rabdomioliza, kwasica)
Leki przeciwdepresyjne
 leki przeciwdepresyjne działają leczniczo w
zespołach depresji endogennej
 podwyższają chorobowo obniżony nastrój
 wywierają leczniczy wpływ na pozostałe podstawowe
cechy tego zespołu:
 usuwają lęk i niepokój
 zaburzenia napędu psychoruchowego (spowolnienie,
zahamowanie)
 zaburzenia rytmów biologicznych, zwła-szcza rytmu
dobowego (zaburzenia snu)
Leki przeciwdepresyjne
 historia
 1948 - zsyntetyzowano imipraminę i zastosowano ją
jako środek uspokajający
 1958 - zastosowano imipraminę jako środek
przeciwdepresyjny, wprowadzono amitryptylinę
 1960 - zwrócono uwagę na kardiotoksyczność i
neurotoksyczność cyklicznych leków
antydepresyjnych
 1988 - leki hamujące selektywnie wychwyt serotoniny
Leki przeciwdepresyjne
 mechanizm działania
 nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego NA i 5-
HT
 wzmagają przekaźnictwo w neuronach noradrenergicznych i
serotoninergicznych
 wywierają wpływ na inne typy przekaźnictwa
 wykazują działanie cholinolityczne, przeciwhistaminowe
 mają działanie chinidynopodobne
 do tej grupy należą wszystkie tricykliczne leki
przeciwdepresyjne (TLPD)
Leki przeciwdepresyjne
 mechanizm działania (cd)
 bezpośredni wpływ na receptory głównie
noradrenergiczne i inne złożone mechanizmy
działania (mianseryna)
 hamowanie aktywności monoaminooksydazy i
zmniejszanie degradacji amin katecholowych oraz
indolowych (inhibitory MAO)
 inne leki: neuroleptyki (chlorprotiksen, sulpiryd,
flupentiksol, lewomepromazyna) oraz węglan litu
Leki przeciwdepresyjne
 budowa chemiczna -
 leki zawierające w strukturze chemicznej jądro złożone
z trzech pierścieni
 aminy trzeciorzędowe: imipramina, amitryptylina,
klomipramina, trymipramina, doksepina
 aminy drugorzędowe: dezipramina, nortryptylina, protryptylina
 lekizawierające cztery pierścienie (amoksapina,
maprotylina, mianseryna)
 niecykliczne (fluoxetyna, fluvoxamina, sertralina,
paroxetyna, bupropion)
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 podstawowy mechanizm działania
 nasilenie przekaźnictwa noradrenergicznego
(zmniejszenie wychwytu zwrotnego NA)
 blokowanie receptorów 5-HT (zmniejszenie wychwytu
zwrotnego serotoniny)
 blokowanie receptorów cholinergicznych M
 blokowania receptorów H2
 zwiększenie wrażliwości receptorów D2
 zahamowanie szybkiego kanału sodowego -
stabilizacja błon komórkowych (dz. chinidynopodobne
- kl. IA)
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 właściwości farmakokinetyczne
 dostępność biologiczna
 szybko i prawie całkowicie wchłaniają się z przewodu
pokarmowego
 stężenie maksymalne - po 2 - 6 h

 dystrybucja
 jako związki lipofilne łatwo przechodzą do tkanek
 obj. dystrybucji - od kilku do kilkudziesięciu L/kg

 wiązanie z białkami osocza od 60 – 98 %

Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 właściwości farmakokinetyczne
 metabolizm i wydalanie
 eliminacja zachodzi głównie na drodze metabolizmu w
wątrobie
 produkty demetylacji i hydroksylacji są aktywne
farmakologicznie
 ok. 5% wydalane jest z moczem w postaci nie zmienionej
 okres półtrwania T1/2 - od kilku do kilkudziesięciu godzin
 są wydalane z mlekiem matek karmiących
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 mechanizm działania toksycznego
 układ krążenia
 działanie antycholinergiczne i zahamowanie
wychwytu zwrotnego katecholamin  tachykardia
i umiarkowane nadciśnienie
 obwodowa blokada alfa-adrenergiczna 
rozszerzenie naczyń
 zahamowanie szybkiego kanału sodowego –
działanie chinidynopodobne  depresja mięśnia
sercowego i zaburzenia przewodnictwa
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 mechanizm działania toksycznego
 ośrodkowy układ nerwowy
 działanie antycholinergiczne  senność, splątanie,
pobudzenie, delirium, śpiączka
 zahamowanie wychwytu zwrotnego katecholamin i

serotoniny w mózgu i inne ośrodkowe mechanizmy

 drgawki, mioklonie
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 objawy kliniczne ostrego zatrucia:
 objawy ze strony układu krążenia –
zaburzenia przewodzenia, arytmie, hipotensja
 objawy zespołu antycholinergicznego –
ośrodkowe i obwodowe
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 Układ krążenia – zaburzenia przewodzenia,
arytmie, hipotonia
 typowe zmiany w ekg:
 tachykardia zatokowa z przedłużeniem czasu trwania PR,
QRS i QT
 bloki AV różnego stopnia
 częstoskurcz komorowy, migotanie komór, atypowa lub
polimorficzna tachykardia komorowa (torsades de pointes)
 bradyarytmie
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 Układ nerwowy - objawy cholinolityczne
 ośrodkowe
 niepokój
 pobudzenie psychoruchowe

 splątanie, zespół majaczeniowy (delirium)

 śpiączka

 drgawki

 mioklonie, ruchy mimowolne

Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 Układ nerwowy – objawy cholinolityczne
 obwodowe
 źrenice szerokie, bez reakcji na światło
 skóra, błony śluzowe suche, zaczerwienione

 zmniejszone pocenie

 hipertermia

 osłabienie lub zniesienie perystaltyki

 zatrzymanie moczu
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 leczenie
 ocena stanu pacjenta i wstępna stabilizacja funkcji
układu oddychania i krążenia
 leczenie hipotonii i zaburzeń rytmu
 dwuwęglan sodu (NaHCO3)
 (bolus 1- 2 mEq/kg, następnie powtarzać w takiej dawce aby
pH krwi wynosiło 7.45- 7.50)
 dożylna infuzja roztworu soli fizjologicznej
 hiperwentylacja (wentylacja powinna być prowadzona w taki
sposób aby pH krwi wynosiło 7.45- 7.50)
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 leczenie (cd..)
 leczenie hipotonii i zaburzeń rytmu
 lidokaina, bretylium, fenytoina (należy zastosować
w przypadku wystąpienia zaburzeń rytmu;
 leki należące do grupy Ia [prokainamid,
chinidyna] nie powinny być stosowane)
 norepinefryna, dopamina iv
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 leczenie (cd..)
 leczenie drgawek i podniecenia ruchowego
 W przypadku wystąpienia drgawek lekiem
pierwszego rzutu jest diazepam, lek z grupy
benzodiazepin, w dawce 5 mg iv u dorosłych i 0.1-
0.5 mg/kg u dzieci.
 dekontaminacja przewodu pokarmowego
 Zaleca się podawanie węgla aktywowanego w
dawce 1 mg/kg
Trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne
 leczenie (cd..)
 przyspieszona eliminacja
 forsowana diureza, hemodializa nie są skuteczne
 hemoperfuzja z zastosowaniem kolumn żywiczych

– tylko we wczesnym okresie zatrucia

Selektywne inhibitory wychwytu
zwrotnego serotoniny (SSRIs)
 mechanizm działania
 hamują wychwyt zwrotny serotoniny (5-HT)
bez istotnego wpływu na wychwyt
noradrenaliny i dopaminy
 nie wywierają bezpośredniego działania na
receptory adrenergiczne, histaminergiczne,
muskarynowe i serotoninergiczne
 są bezpieczniejsze przy przedawkowaniu
Selektywne inhibitory wychwytu
zwrotnego serotoniny (SSRIs)
 budowa chemiczna
 grupa niejednorodna chemicznie – należą do niej:
fluoksetyna, sertralina, paroksetyna, fluwoksamina,
venlafaksyna, trazodon
 farmakokinetyka
 grupa o odmiennych profilach farmakokinetycznych:
duża objętość dystrybucji, metabolizowane w
wątrobie, długi okres półtrwania
Selektywne inhibitory wychwytu
zwrotnego serotoniny (SSRIs)
 Objawy zatrucia
 OUN – senność, zaburzenia równowagi, śpiączka
 depresja oddechowa – rzadko, tylko przy
równoczesnym zatruciu etanolem lub innymi lekami
działającymi depresyjnie na OUN
 zażycie SSRI’s razem z inhibitorami MAO, lub
zażywanie dwóch różnych leków tej grupy może
doprowadzić do wystąpienia zespołu serotoninowego
Selektywne inhibitory wychwytu
zwrotnego serotoniny (SSRIs)
 Objawy zespołu serotoninowego

 splątanie,
dezorientacja, niepokój ruchowy,
mioklonie, wygórowanie odruchów,
zaburzenie zborności ruchów, dreszcze,
obfite pocenie się, hipertermia
Niesterydowe leki przeciwzapalne
(NSAIDs)
 różna budowa chemiczna
 pochodne kwasu octowego (diclofenac,
metindol)
 pochodne kwasu propionowego (ibuprofen,
naproxen)
 pochodne kwasu antranilowego (mefacit)
 butylopirazolidyny (butapirazol)
 oksykamy (piroxicam)
Niesterydowe leki przeciwzapalne
(NSAIDs)
 podobne właściwości farmakologiczne –
działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne
 mechanizm działania
 zahamowanie aktywności cyklooksygenazy
 obniżenie produkcji prostaglandyn
 zniesienie bólu i odczynu zapalnego
Niesterydowe leki przeciwzapalne
(NSAIDs)
 objawy kliniczne zatrucia
 objawy ze strony przewodu pokarmowego –
nudności, wymioty (mogą być podbarwione krwią),
bóle brzucha
 rzadko – senność, ataksja, szum w uszach, oczopląs,
dezorientacja
 w ciężkich zatruciach niektórymi lekami (piroxicam,
ibuprofen, fenylobutazon, kw. mefenamowy) –
drgawki, śpiączka, niewydolność nerek, uszkodzenie
wątroby, zaburzenia krzepnięcia, agranulocytoza
 leczenie - objawowe
SALICYLANY
Salicylany
 historia
 salicylany należą do NSAD’s, w skład których
wchodzi kwas acetylosalicylowy oraz jego pochodne:
kw. aminosalicylowy, salicylan amonu, etylu, metylu,
potasu, diflunisal, benorylat
 aspiryna (kwas acetylosalicylowy) - najpopularniejszy
lek na świecie, ma działanie przeciwbólowe,
przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i
przeciwzakrzepowe
Salicylany
 historia
w 1887 roku niemiecki chemik Feliks Hoffman
otrzymał trwały kwas acetylosalicylowy
 wynalazek zarejestrowano w 1899 roku pod
nazwą ASPIRYNA - lek przeciwbólowy i
łagodzący objawy przeziębienia
 początkowo sprzedawana była jako proszek w
słoiczkach lub torebkach, od 1904 roku w
postaci tabletek
Salicylany – farmakokinetyka
 absorpcja
 dobrzewchłaniają się w żołądku, głównie jednak w
górnym odcinku jelita cienkiego
 dystrybucja
 przenikają do większości tkanek i płynów ustrojowych,
w tym do mleka, płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu
stawowego, łożyska, dzięki biernej dyfuzji zależnej od
pH środowiska
 stopień wiązania się z białkami oraz objętość
dystrybucji zależą od stężenia salicylanów w surowicy
Salicylany – farmakokinetyka
 metabolizm i wydalanie
 hydrolizowane w ścianie jelit, mikrosomach komórek
wątrobowych i krwinkach czerwonych do kwasu
salicylowego i innych pochodnych przy udziale
swoistych esteraz
 w wątrobie, nerkach, a także aktywowanych
granulocytach obojętnochłonnych, kwas salicylowy
ulega dalszej hydroksylacji, lub sprzęganiu z glicyną i
kwasem glukuronowym
 metabolity nie wykazują aktywności farmakologicznej
Salicylany – farmakokinetyka
 wydalanie
 salicylany są w całości wydalane z moczem, a proces
ten zależny jest od pH moczu
 zakwaszenie moczu zmniejsza wydalanie salicylanów
i podwyższa ich stężenie w surowicy
 alkalizacja zwiększa wydalanie salicylanów i obniża
ich stężenie w surowicy prawie o połowę
 węgiel aktywowany zmniejsza absorpcję salicylanów
z jelit
Salicylany – mechanizm działania
toksycznego
 nasilają procesy utleniania w ustroju 
zwiększona produkcja CO2  pobudzenie
ośrodka oddechowego i zwiększenie wentylacji
pęcherzyków płucnych – hiperwentylacja

 w większych dawkach, kiedy stężenie we krwi

osiąga 350 mg/l, salicylany bezpośrednio
pobudzają ośrodek oddechowy  zwiększenie
częstości oddechów  alkaloza oddechowa
Salicylany – mechanizm działania
toksycznego
 organizm broni się przed alkalozą przez
zwiększenie wydalania nerkowego
wodorowęglanów  kwasica
metaboliczna;

 razem z wodorowęglanami - utrata sodu i

potasu  obniżenie pH krwi i stężenia
wodorowęglanów oraz hipokaliemia
Salicylany – dawki toksyczne
 średnia dawka terapeutyczna - 10 mg/kg
 dzienna terapeutyczna dawka - 40-60 mg/kg/d

 dawka 150 - 200 mg/kg - średnie zatrucie

 dawka 300 - 500 mg/kg - ciężkie zatrucie

 stężenie w surowicy > 900 - 1000 mg/l - ciężkie

zatrucie
Salicylany – objawy zatrucia
 zatrucie lekkie
 zaburzenia równowagi
 drżenia mięśniowe
 szum w uszach
 zaburzenia słuchu – niedosłyszenie
 wzmożona potliwość
 nudności, wymioty
 bóle głowy
 zaburzenia świadomości, splątanie
Salicylany – objawy zatrucia
 zatrucie ciężkie
 hiperwentylacja
 wysoka gorączka - rabdomioliza wtórna do hipertermii
 pocenie się – odwodnienie organizmu
 hipoglikemia
 drgawki
 halucynacje wzrokowe i słuchowe
 pobudzenie, a następnie depresja OUN
 porażenie ośrodka oddechowego
 wstrząs sercowo - naczyniowy
Salicylany – objawy zatrucia
 śmierć spowodowana jest zwykle
niewydolnością oddechową
 towarzyszy jej wstrząs sercowo-naczyniowy
 niekiedy przyczyną śmierci może być
hipertermia
 najczęściej do zgonu dochodzi przy przewlekłym
zatruciu, u osób starszych (po 70 roku życia), u
których średnie stężenie salicylanów w surowicy
wynosi 700-900 mg/l
Salicylany – leczenie
 płukanie żołądka
 powtarzane dawki węgla aktywowanego -
zapobieganie dalszej absorpcji z przewodu
pokarmowego
 wyrównywanie zaburzeń wodno –
elektrolitowych (hipokaliemia) i kwasowo –
zasadowych (kwasica metaboliczna)
 leczenie kwasicy powinno być agresywne, ponieważ
obniżone pH zwiększa penetrację salicylanów do
tkanek, zwłaszcza OUN
Salicylany – leczenie
 forsowana diureza alkaliczna -
wodorowęglan sodu w dawkach 1.5
mEq/kg m.c.; optymalne jest
utrzymywanie pH moczu 8 - 8.5
 leczenie hipertermii, hipoglikemii, drgawek
 pozaustrojowe metody eliminacji
 hemodializa(wskazanie – stężenie
salicylanów w surowicy 1000 – 1200 mg/L)