Otpornost materijala

Naponi i deformacije pri

uvijanju
Profesor:
Milos Ristic
Student:
Stefan Veljkovic
Uvijanje - torzija
Obrtni moment i moment uvijanja
Uvijanje grede krunog poprenog
preseka
Dimenzionisanje delova izloenih
istom uvijanju
Uvijanje - torzija
Otpornost materijala
Ako u preseku
deluje samo moment
torzije naprezanje je
isto uvijanje -
torzija
- F
+ F
m
t
m
A
A
B
Definicija uvijanja
Uvijanje je naprezanje pri kome se u
svakom poprenom preseku tapa
javlja samo moment koji obre oko
ose tapa moment uvijanja ili
moment torzije M
t
Otpornost materijala
Obrtni moment i moment uvijanja
Kod tapa koji je izloen uvijanju ili
torziji deluje samo moment uvijanja
dok ostale unutranje sile - aksijalna
sila, transverzalna i moment savijanja
ne postoje.
Uzronici naprezanja su spoljanji
obrtni momenti koji deluju na tap u
ravnima upravnim na njegovu osu
Otpornost materijala
Obrtni moment i moment uvijanja
tap izloen dejstvu dva
sprega
Da bi tap bio u ravnotei
momenti ovih spregova
treba da budu
meusobno jednaki po
intenzitetu, a suprotnih
smerova
F
1
F
1
F
2
F
2
F
1
d
1
=F
2
d
2
=M
Otpornost materijala
Obrtni moment i moment uvijanja
Da bi se odredio
unutranji moment
uvijanja iskoriena je
metoda preseka
tap se preseca
zamiljenom ravni R
M
M
z
Otpornost materijala
Obrtni moment i moment uvijanja
Svaki od delova treba da
bude u ravnotei
To je mogue ako je
unutranji moment u
uoenom preseku jednak
obrtnom momentu suprotnog
smera
Momenti se razlikuju samo po
smeru saglasno zakonu akcije
i reakcije
M
M
M
t
M = M
t
M
t
= M
M
t
Otpornost materijala
Obrtni moment i moment uvijanja
Moment uvijanja M
t
,
unutranji moment,
smatra se pozitivnim ako
obre u smeru kazaljke
na asovniku posmatran
iz vrha normale na ravan
momenta
Dijagram momenta
uvijanja analiziranog
tapa
M
M
M
M
M
t
+
z
Otpornost materijala
Uvijanje grede krunog poprenog preseka
Moment uvijanja M
t
=M
A
deluje u ravni B
Nastaje deformacija pa
vlakno se ab na
spoljanjem omotau
UVIJA na ab, a vlakno
cd na cd za ugao
Istovremeno se u ravni B
zakrene Cd na Cb za
ugao
a
b
-F

b'
d'
c
d
C

1

F
Mt
M A
l
A
B
Otpornost materijala
a
b'
d'
c
b
d
C

1

F
-F
Mt
M A
l
A
B
Iz trouglova abb i
Cbb jednaki
lukovi bb
L1=R odnosno na
nekom preniku
L=r
Ugao naginjanja
srazmeran je
udaljenju od ose
=
1
za r = 0 = 0
R
r
Otpornost materijala


Uvijanje grede krunog poprenog preseka
Uvijanje grede krunog poprenog preseka

=

=
r

1
R
Tangencijalni, smicajni napon
po poprenom preseku se
menja po zakonu prave linije
Za vlakno koje se poklapa sa
geometrijskom osom
tangencijalni napon je jednak
nuli
Najvei je za r=R,
max
=
1
C
=
r
1 R

1

1
Otpornost materijala
G =
2(1+ )
E
Izmeu tangencijalnog
napona i deformacije
klizanja postoji odnos
=G Hukov zakon
Klizanje je srazmerno
tangencijalnom naponu
G - modul klizanja
E modul elastinosti
Hukov zakon =E
Modul klizanja
b'
d'

b
d
C
R
r
1
dd' =r =l
=
r
1 R
Otpornost materijala


Uvijanje grede krunog poprenog preseka
bb' =R =l

1
=
max
maksimalni tangencijalni
napon, MPa
I
0
polarni moment inercije, m
4
W
0
polarni otporni moment
0 0
max 1
I W
= =
M
t
R
=
M
t
I
0
R
W
0
=
MPa
m
3
Otpornost materijala


Najvei tangencijalni smicajni napon

1
=
max
maksimalni tangencijalni napon,
MPa
I
0
polarni moment inercije, m
4
G modul klizanja, MPa
L - duina, m
GI
0
R G
rad
Otpornost materijala


Ugao uvijanja u rad
=
M
t
l
=
l
max
Otpornost materijala


Ugao uvijanja u stepenima

1
=
max
maksimalni tangencijalni napon,
MPa
I
0
polarni moment inercije, m
4
G modul klizanja, MPa
L - duina, m
GI
0
R G
=
180

M
t
l
=
180

l


max
o
Dimenzionisanje vratila i tapova pri uvijanju
Dimenzionisanje dela prema
maksimalnom torzionom naponu - uslov
vrstoe
Dimenzionisanje prema dozvoljenom uglu
uvijanja po jedinici duine - uslov
deformabilnosti
ODABRATI NEPOVOLJNIJI KRITERIJUM
ODNOSNO VEE DIMENZIJE
Otpornost materijala
Dobija se popreni presek
Za kruni popreni presek
doz
= =
M
t

W
0
1 max

doz
t
O
M
W
D 3
16M
t

doz
Otpornost materijala
Dimenzionisanje prema najveem torzionom
naponu

Najvei napon pri uvijanju
Dobija se popreni
presek
Za kruni popreni
presek
doz


=
M
t


GI
0
G
'
doz
M
t
O
I
D 3
G

32M
t
doz

doz

rad


Otpornost materijala
Dimenzionisanje prema dozvoljenoj
deformabilnosti dozvoljeni ugao uvijanja
Najvei ugao pri
uvijanju
Dimenzionisanje
Nakon odreivanja prethodne dve
vrednosti dimenzija poprenog
preseka iz:
Uslova vrstoe
Uslova deformabilnosti
bira se raunom dobijena vea vrednost
Otpornost materijala
Kod torzionog naprezanja
postoje tri osnovna zadatka


1. Poznato je optereenje i popreni presek
tapa i treba odrediti veliinu napona i
ugla deformacije
2. Poznato je optereenje, oblik poprenog
preseka i materijal, a potrebno je odrediti
dimenzije tog preseka
3. Poznat je popreni presek i dozvoljeni
napon, a potrebno je odrediti vrednost
maksimalnog torzionog momenta
Otpornost materijala
Otpornost materijala
1. Odreivanje veliine napona i ugla
deformacije


Poznato je optereenje i popreni presek tapa i
treba odrediti veliinu napona i ugla
deformacije
=
M
t
MPa
W
0


=
M
t
rad
GI
0
2. Odreivanje veliine poprenog
preseka


Poznato je optereenje, oblik poprenog preseka
i materijal, a potrebno je odrediti dimenzije tog
preseka
m
4
G
'
M
t
I
doz
O

rad

doz

m
m
3

M
t
W
doz
O

Otpornost materijala
doz
G
'
doz
t O

m

Kao merodavna uzima se manja vrednost
Otpornost materijala
3. Odreivanje veliine torzionog
momenta koji deo sme da prenese

Poznat je popreni presek i dozvoljeni napon, a
potrebno je odrediti vrednost maksimalnog
torzionog momenta

M
t
W
0

doz
Nm
M I G
'
M
t


rad

doz


Rezime
Moment uvijanja jednak je spoljanjem obrtnom momentu
suprotnog smera M
t
=M
Kod uvijanja najvie se deformiu (uvijaju) spoljanja
vlakna, vlakna u osi se ne deformiu
Smicajni napon
max
najvei je na spoljanjim vlaknima
G modul klizanja
Hukov zakon: napon je proporcionalan proizvodu modula
klizanja i ugla uvijanja
Maksimalni smiui napon je kolinik momenta M
t
torzije i
W
0
polarnog otpornog momenta
Maksimalni ugao uvijanja je kolinik momenta torzije M
t
i
proizvoda modula klizanja i polarnog momenta inercije GI
0
Otpornost materijala