2

WADYSAW BOZIEWICZ
POLSKI KODEKS
HONOROWY
CZ I ZASADY POKOJOWEGO POSTPOWANIA HONOROWEGO
CZ II. POJEDYNEK
3
Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, Gdask 2000
4
PRZEDMOWA
Broni w niniejszej przedowie zjawiska !redniowie"znego, jaki jest pojedynek # nie
y!$iy% & nie y!$iy r'wnie( wdawa si), w a( do zn*dzenia "z)ste po$eiki na teat, "zy
pojedynek a ra"j) egzysten"ji, "zy te( nie # a ograni"zyy si) do stwierdzenia, i( we
wszystki"h k*$t*ra$ny"h spo+e"zestwa"h pojedynek od szereg* st*$e"i istnieje, zate jako
zjawisko spo+e"zne, niej $*b wi)"ej szkod$iwe, *si by brane pod *wag)% & "o wi)"ej, o(na
!ia+o zaryzykowa twierdzenie, (e tak d+*go, pok-d prawna k*$t*ra naszy"h spo+e"zestw kara
b)dzie "zynn- zniewag) gent$eana 24.godzinny areszte, zaieniony na / kor% grzywny #
tak d+*go istnie b)dzie ten rodzaj wsp'+rz)dnego s-downi"twa honorowego, *z*pe+niaj-"ego
pastwowy wyiar sprawied$iwo!"i% 0 zdaje si), (e jesz"ze "zas d+*gi%
1a przesz+o /%000 dzie+, ob$i"za Bibliografia universale del Duello 2Br% G% 3% 4e5i et Cop%
Ge$$i% 6edio$an 78079 og'$ny dorobek $iterat*ry !wiatowej tego przediot* # przy "zy
pisz-"e* te s+owa znane s- og'+e "ztery pra"e napisane w j)zyk* po$ski, z kt'ry"h
"onajniej dwie zas+*g*j- na spokojny wypo"zynek w pro"ha"h ar"hiwa$ny"h% Tedy ni"
dziwnego, (e w "zasa"h przedwojenny"h rozwie$o(ni+o si) na zieia"h po$ski"h *(ywanie
nieie"ki"h kodeks'w honorowy"h : ; h $ a n n a , B a r b a s s e t i e g o , B o $ g a r a ,
< i s t o 5 a , 0 n g e 7 7 i n i e g o i Pan B'g ra"zy wiedzie jaki"h jesz"ze, wprowadzaj-" w po$ski
zwy"zaj honorowy =ata$ne, geraskie na$e"ia+o!"i (y"ia b*rszowskiego, sprowadzaj-"e
pojedynek do zna"zenia rozrywki sportowej weso+ej +odzie(y *niwersyte"kiej%
Po$skie zwy"zaje honorowe kszta+towa+y si) pod wp+ywe >+o"h, kt'ry prawdopodobnie
raze z k*$t*r- >+o"h przyw)drowa+ do nas jesz"ze w !redniowie"z*% Posiadaj- one jednak ty$e
"e"h osobisty"h i "zysto rodzinny"h, i( tworz- zwarty kop$eks, b)d-"y nasz- narodow-
w+asno!"i-, *wzg$)dniaj-"y "a+y szereg naszy"h narodowy"h w+asno!"i 2np% ograni"zenie zasady
piseno!"i do ini*9% Ty si$niej na$e(y *bo$ewa nad wp+ywe nieie"ki, kt'ry po"z-+
kazi po$skie zwy"zaje honorowe przepisai, nie aj-"yi ni" wsp'$nego z naszy
"haraktere narodowy, a "z)sto i ze zdrowy rozs-dkie% >ystar"zy wsponie o zwy"zaj*,
przyj)ty w niekt'ry"h oko$i"a"h Po$ski, a gras*j-"y g+'wnie w po+*dniowy"h 1ie"ze"h,
nadaj-"y wyzwane*, a wi)" obra(aj-"e*, prawo wybor* broni% ?wy"zaj ten, aj-"y @r'd+o
w !redniowie"zny rozporz-dzeni* "esarza Aryderyka Barbarossy, przyznaj-"y wyzwane*
prawo wybor* broni, iejs"a i "zas* oraz ozna"zenia osoby s)dziego # zosta+ zniesiony j*( przez
prawo $ongobardzkie, a prawe kad*ka, bez history"znego $*b =akty"znego *zasadnienia, po"z-+
szerzy si) na zieia"h po$ski"h%
?adanie niniejszej pra"y jest z jednej strony wype+nienie $*ki w odno!nej $iterat*rze naszej,
a powt're jest jej "e$e reak"ja i protest prze"iw ob"y na$e"ia+o!"io w kwestii, z*pe+nie
wystar"zaj-"o rozstrzygni)tej przez zwy"zaj narodowy%
?asadni"ze wskaz'wki przy pisani* tej pra"y "zerpa+e z dzie+a ajora kr'$% wojsk w+oski"h
Ge$$iBego, *"hodz-"ego za naj$epsze w $iterat*rze !wiatowej% Poniewa( jednak dzie+a nieie"kie
pod >zg$)de systeiza"ji ateria+* s- najja!niejsze, d$atego w pra"y niniejszej rozdzia+
ateria+* przeprowadzi+e ze wzor'w a*tor'w nieie"ki"h 2B o $ g a r , : ; h $ b a " h e r ,
B a r b a s s e t t i i in% 9%
:rak'w, we wrze!ni* 7878%
/
CZ PIERWSZA
ZASADY POKOJOWEGO POSTPOWANIA HONOROWEGO
C
ROZDZIA I.
Osoby zo!"# o $%&"'& ' &(&"'& s&)ys*&+,-' .o"o/o(#-.
0rt% $%
Poj)"ie osoby, zdo$nej do (-dania i dawania satys=ak"ji honorowej a$bo kr'tko, osobai
honorowyi $*b z angie$skiego, gent$eanai nazyway 2z wyk$*"zanie os'b d*"howny"h9
te osoby p+"i )skiej, kt're z p o w o d * w y k s z t a + " e n i a , i n t e $ i g e n " j i o s o b i s t e j ,
s t a n o w i s k a s p o + e " z n e g o $ * b * r o d z e n i a wznosz- si) ponad zwy"zajny pozio
*"z"iwego "z+owieka%
D w a g a , Ekre!$enie powy(sze *s*wa zate kobiet) z pod o"y obowi-z*j-"ej przepis'w
honorowy"h, daj-" tesaen wyraz swej !redniowie"znej genezie i "zyni-" zado! zasadzie
=ran"*skiej, okre!$aj-"ej kobiet), jako Fipropre a* d*e$G%
0rt% 2%
Przez poj)"ie Fos'b stan* d*"hownegoG na$e(y roz*ie nie ty$ko osoby o !wi)"enia"h kap+aski"h,
a$e r'wnie( wszystkie osoby posiadaj-"e !wi)"enia ni(sze, da$ej zakonnik'w, k$eryk'w,
wresz"ie s+*"ha"zy *niwersyte"ki"h wydzia+* teo$ogi"znego%
D w a g a , H$a brak* jakiegoko$wiek zwy"zaj* po$skiego, okre!$aj-"ego poj)"ie Fosoby d*"hownejG,
przyj*jey okre!$enie w+oskie, *znaj-"e ka(dego "z+owieka, nosz-"ego prawnie
szaty d*"howne, jako wy+-"zonego od obowi-zk'w, z+-"zony"h ze !wie"ki poj)"ie honor*%
0rt% 3%
? tyt*+* wykszta+"enia za$i"zy na$e(y do os'b zdo$ny"h do (-dania i dawania satys=ak"ji honorowej
ty"h wszystki"h, kt'rzy *ko"zy$i szko+y !rednie%
0rt% 4%
6io brak* wykszta+"enia !redniego na$e(y w"i-gn- pod poj)"ie os'b honorowy"h ty"h
wszystki"h, kt'rzy swoj- inte$igen"j- $*b wybitnyi zdo$no!"iai w rze"zywisto!"i doro!$i, je!$i
nie przewy(szy$i pozio !redniego wykszta+"enia,
D w a g a , H$atego nie o(na od'wi satys=ak"ji arty!"ie a$arzowi, io, i( ten(e st*di'w
!redni"h nie odby+, $*b np% powie!"iopisarzowi, kt'ry *ko"zy+ trzy k$asy ginazja$ne%
I
0rt% /%
Esoby nieposiadaj-"e wyagany"h art% 3 i 4 kryteri'w, posiadaj- io to zdo$no!"i dawania
i (-dania honorowego zado!*"zynienia, o i$e zaj*j- wybitne stanowisko spo+e"zne%
D w a g a , > y!$ tej zasady na$e(y *dzie$i satys=ak"ji honorowej wie!niakowi, kt'ry jest
pos+e na sej%
0rt% C%
>resz"ie osobo stan* sz$a"he"kiego na$e(y si) bez wzg$)d* na wyogi art% 3#/ prawo
gent$ean'w%
D w a g a , Postanowienie tego artyk*+*, ani=est*j-"e jaskrawo zabytek =eoda$iz*, jest
wsz)dzie respektowane po dzi! dzie i na tej zasadzie przyj)te%
0rt% I%
>szys"y $*dzie honorowi s- sobie bezwzg$)dnie r'wni% H$atego nie wo$no odawia
zado!*"zynienia
z powod* r'(ni"y stan*, *rodzenia, stanowiska $*b aj-tk*%
Esoba odawiaj-"a na takiej podstawie satys=ak"ji honorowej staje si) niehonorow-%
D w a g a , ?asada powy(sza, odpowiadaj-"a w z*pe+no!"i wsp'+"zesnej deokratyza"ji
spo+e"zestw,
nie dozwa$a np% "z+onkowi rod* ksi-()"ego od'wi satys=ak"ji honorowej robotnikowi,
kt'ry jest pos+e na sej%
0rt% J%
>yk$*"zonyi ze spo+e"zno!"i $*dzi honorowy"h s- osoby, kt're dop*!"i+y si) pewnego !"i!$e
kodekse honorowy okre!$onego "zyn*K a wi)" indywid*a nast)p*j-"e,
7% osoby karane przez s-d pastwowy za przest)pstwo po"hodz-"e z "h"iwo!"i zysk* $*b inne,
og-"e danego, osobnika poni(y w opinii og'+*K
2% den*n"jant i zdraj"aK
3% t"h'rz w pojedynk* $*b na po$* bitwyK
4% hooseks*a$istaK
/% dezerter z arii po$skiejK
C% nie(-daj-"y satys=ak"ji za "i)(k- zniewag), wyrz-dzon- przez "z+owieka honorowegoK
I% przekra"zaj-"y zasady honorowe w "zasie pojedynk* $*b pertrakta"ji honorowy"hK
J% odwo+*j-"y obraz) na iejs"* star"ia przed pierwszy z+o(enie wzg$)dnie pierwsz- wyian-
strza+'wK
8% przyj*j-"y *trzyanie od kobiet nie b)d-"y"h jego najb$i(szyi krewnyiK
70% koproit*j-"y "ze! kobiet niedyskre"j-K
77% notory"znie +ai-"y s+owo honor*K
72% zeznaj-"y =a+sz przed s-de honorowyK
73% gospodarz +ai-"y prawa go!"inno!"i przez obra(anie go!"i we w+asny ieszkani*K
74% ten, kto nie broni "z"i kobiet pod jego opiek- pozostaj-"y"hK
7/% pisz-"y anoniyK
7C% osz"zer"aK
J
7I% notory"zny a$koho$ik, o i$e w stanie nietrze@wy pope+nia "zyny poni(aj-"e go w opinii
spo+e"znejK
7J% ten, kto nie p+a"i w terinie honorowy"h d+*g'wK
78% =a+szywy gra"z w hazardzieK
20% $i"hwiarz i paskarzK
27% paszkwi$ant i "z+onek redak"ji pisa paszkwi$owegoK
22% rozszerzaj-"y paszkwi$eK
23% szanta(ysta,
24% przyw+asz"zaj-"y sobie nieprawnie tyt*+y, godno!"i $*b odzna"zeniaK
2/% ob"*j-"y *stawi"znie z $*d@i notory"znie niehonorowyiK
2C% podst)pnie napadaj-"y 2z ty+*, z *kry"ia itp% 9K
2I% sek*ndant, kt'ry narazi+ na szwank honor swego k$ientaK
2J% stawiaj-"y zarz*ty prze"iw honorowi osoby dr*giej i *"hy$aj-"y si) od i"h podtrzyania
przed s-de honorowy%
0rt% 8%
1ie!$*bne *rodzenie nie stanowi powod* do od'wienia satys=ak"ji honorowej%
0rt% 70%
:a(d- w-tp$iwo! doty"z-"-, zdo$no!"i danej osoby do dawania i (-dania satys=ak"ji honorowej,
rozstrzyga s-d honorowy%
0rt% 77%
E i$e jedn- z os'b, wiod-"y"h sp'r honorowy, jest "z+owiek nieznany w iejs"* prowadzenia
sprawy honorowej, jest jego obowi-zkie na (-danie strony prze"iwnej poda wszystkie dane,
doty"z-"e jego osoby i wykaz*j-"e jego honorowo!%
0rt% 72%
L-dowe przedawnienie przest)pstwa nie przedawnia tego( jako zarz*t* prze"iw honorowo!"i%
8
ROZDZIA II
Ob/&z&.
0rt% 73%
Przediote ka(dej sprawy honorowej jest obraza i jej honorowe zado!*"zynienie%
0rt% 74%
Poj)"ie obrazy okre!$ay ka(d- "zynno!, gestyk*$a"j), s+owne, obrazowe $*b pisene
wywn)trzenie si), og-"e obrazi honor $*b i+o! w+asn- dr*giej osoby, bez wzg$)d* na zaiar
obra(aj-"ego%
D w a g a , Poj)"ie obrazy jest zate !"i!$e podiotowy poj)"ie% & d$atego na$e(y *wa(a
za obraz) ka(de nawet najdrobniejsze zadra!ni)"ie i+o!"i w+asnej obra(onego, s+owe to
wszystko, "o on jako zniewag) *wa(a, nawet w'w"zas, gdy osoba dr*ga, b)d-"a na iejs"*
obra(onego,
nie "z*+a si) obra(on-% 1a wsze$ki spos'b winien jednak obra(ony w taki"h wypadka"h
dok+adnie i wy"zerp*j-"o *zasadni, d$a"zego si) "z*je obra(ony%
Ebowi-zkie ob*stronny"h sek*ndant'w b)dzie w taki"h w-tp$iwy"h wypadka"h w dysk*sji
wybada wszystko "o o(e wyja!ni, "zy zniewaga ia+a iejs"e, "zy te( nie%
0rt% 7/%
Ho wyrz-dzenia obrazy nie potrzeba zaiar* obra(enia% La =akt rozstrzyga% Mednakowo( z*pe+nie
ina"zej odpowiada obra(aj-"y przypadkowo, bez zaiar*, a ina"zej obra(aj-"y z preedyta"j-
2o "zy ni(ej9%
0rt% 7C%
Ebraz- jest r'wnie( powtarzanie i rozszerzanie wiadoo!"i podany"h przez trze"i- osob)%
Ebra(ony a w'w"zas prawo wyzwa jednego i dr*giego, obra(aj-"ego s+ownie i obraz)
powtarzaj-"ego%
0rt% 7I%
Ebrazy o"zywi!"ie nie zaierzone, drobnego zna"zenia, np% obrazy przypadkowe, jak potr-"enie
# o i$e naty"hiast po i"h wyrz-dzeni* zostan- sprostowane, *sprawied$iwione, $*b o i$e
nast-pi bezpo!rednio przeproszenie # nie s- obraz-, za kt'r- obra(ony 'g+by (-da satys=ak"ji
honorowej%
70
0rt% 7J%
Ebrazy nawet "i)(kie, spowodowane jednak nieporoz*ienie $*b oy+k- 2np% zniewaga
"zynna i b+-d "o do osoby9, nie og- by *sprawied$iwienie pojedynk*% >ystar"zy natoiast
protoko$arne stwierdzenie nieporoz*ienia i przeproszenia%
0rt% 78%
Czynna zniewaga w zasadzie nie nadaje si) do post)powania honorowego, skoro w+a!"iwszy
jest t*taj pastwowy s-d karny% >yj-tkowo w'w"zas, je!$i "zynna zniewaga spowodowana zosta+a
bezpo!redni-, poprzedni-, "i)(k-, obraz-, # o(e by przediote do"hodze honorowy"h%
0rt% 20%
:a(de* "z+owiekowi honorowe*, kt'ry zosta+ "zynnie zniewa(ony, przys+*g*je prawo
reagowania
"zynnego na zniewag) ka(d- broni- $*b przediote, znajd*j-"y si) pod r)k- i
zwr'"enia go prze"iw wszystki osobo trze"i, kt'reby * "h"ia+y przeszkodzi w ty zaiarze%
D w a g a , 1iniejszy przepis odnosi si) w pierwszy rz)dzie do o=i"er'w i "z+onk'w arii%
?wy"zaj ten niekonie"znie w+a!"iwy, jest nieniej zwy"zaje przez wszystki"h niea$ a*tor'w
*znawany 20nge$ini, :;h$ba"her, <isto5 i i%9%
0rt% 27%
Gro(enie "zynn- zniewag- nie *prawnia jesz"ze do "zynnej reak"ji%
0rt% 22%
>i)ksza $*b niejsza si+a *derzenia nie a zna"zenia przy o"eniani* stopnia obrazy $*b w razie
obop'$nej "zynnej zniewagi, na przyznawanie praw obra(onego%
0rt% 23%
Ho zaistnienia zniewagi "zynnej wystar"za zaiar% H$atego zaierzenie si) do *derzenia
prze"iwnika jest j*( zniewag- "zynn-%
0rt% 24%
Me(e$i jedna zniewaga po"i-ga za sob- dr*g-, na$e(y przy o"eniani* i"h wie$ko!"i oraz przy
przyznawani* prawa obra(onego, trzya si) nast)p*j-"y"h zasad,
a) o i$e obie zniewagi by+y jednej kategorii, na$e(y przyzna prawa obra(onego te*, kt'ry
pierwszy obra(ony zosta+K
b) je(e$i obra(ony, na $ekk- obraz) reagowa+ zniewag- "i)(sz- # na$e(y ob* prze"iwniko
przyzna r'wne prawaK
77
c) je(e$i obra(ony na jak-ko$wiek zniewag) s+own- 2wyj-wszy obrazy honor* obra(onego $*b
"z"i rodziny9 reagowa+ "zynnie # stawia si) w po+o(enie obra(aj-"egoK
d) je(e$i osoba obra(ona na w+asny honorze, $*b honorze (ony, atki, siostry, narze"zonej,
oj"aK brata $*b innej sz"zeg'$nie drogiej osoby, reag*je "zynnie # naten"zas zysk*je r'wne prawa
z obrazi"ie$e pierwszy%
0rt% 2/%
> zasadzie jedna zniewaga po"i-ga za sob- ty$ko jedn- spraw) honorow-% E i$e zniewaga raz
j*( i)dzy tyi sayi osobai zosta+a honorowo za+atwiona i powt'rnie wywo+*je przez jej
powt'rzenie zaj!"ie # naten"zas obraz) na$e(y *wa(a jako prowoka"j), a osob), kt'ra si) jej
dop*sz"za,
za prowokatora%
Tego rodzaj* spraw) na$e(y przekaza w+adzo pastwowy do *karania%
0rt% 2C%
Przy obraza"h zbiorowy"h de"yd*j- nast)p*j-"e wzg$)dy,
7% je(e$i jedn- obraz- s+own- zniewa(ono "a+e zrzeszenie 2np% stowarzyszenie, rodzin), korpora"j),
k$*b itp% 9, w'w"zas wszys"y "z+onkowie zrzeszenia, zdo$ni do dzia+a honorowy"h $ose
wybieraj- z po!r'd siebie "z+onka, kt'ry iienie zrzeszenia spraw) podejieK
2% je(e$i jedna osoba zosta+a przez "a+e zrzeszenie obra(on-, naten"zas o(e spo!r'd "z+onk'w
tego( wybra osob), kt'ra a zrzeszenie zast-piK
3% je(e$i jedna osoba w jedny zaj!"i* zosta+a obra(on- przez szereg os'b, nie tworz-"y"h
zrzeszenia, naten"zas jak pod 2K
4% je(e$i jedna osoba w jedny zaj!"i* zniewa(y+a ki$ka os'b nie tworz-"y"h zrzeszenia,
w'w"zas pierwszestwo w (-dani* satys=ak"ji przys+*g*je wpierw obra(one*, o i$e zniewagi
s- r'wnorz)dne% > razie prze"iwny naj"i)(ej obra(one*%
0rt% 2I%
Przy okre!$ani* sposob* zado!*"zynienia powinni zast)p"y obra(onego zwra"a *wag) na
iejs"e, w kt'ry i"h k$ient zosta+ zniewa(ony # gdy przy zniewaga"h wyrz-dzony"h w iejs"a"h
p*b$i"zny"h, war*nki satys=ak"ji *sz- by ostrzejsze%
72
ROZDZIA III.
Ob/&z& /0+'#1.
0rt% 2J%
Epr'"z zniewagi "zynnej i zniewagi "z+onk'w =ai$ii, na$e(- zniewagi pope+nione dr*kie
do naj"i)(szy"h, poniewa( pope+niane by *sz- z preedyta"j-, oraz przez szybko!
rozpowsze"hniania
pis dr*kowy"h, wyrz-dzaj- sz"zeg'$n- krzywd) obwinione*%
0rt% 28%
?a obra(aj-"y artyk*+ odpowiada ten, kto go napisa+ i podpisa+ w+asny iienie, znany
pse*donie, ini"ja+ai nazwiska $*b jakiko$wiek inny znakie opatrzy+%
0rt% 30%
Me(e$i obra(aj-"y artyk*+ nie jest podpisany (adny znakie art% 28 okre!$ony # to za jego
tre! odpowiada honorowo odpowiedzia$ny redaktor pisa%
0rt% 37%
<edaktor odpowiedzia$ny przed prawe karny i "ywi$ny nie jest honorowo odpowiedzia$ny
za artyk*+ napisany przez znanego a*tora, kt'ry te( w'w"zas nie o(e zas+ania si)
odpowiedzia$no!"i-
redaktora odpowiedzia$nego%
0rt% 32%
1a wypadek, je!$i znany a*tor obra(aj-"ego artyk*+* jest "z+owiekie niegodny dawania i
(-dania satys=ak"ji honorowej, $*b w og'$e honorowo dyskwa$i=ikowany # i =akt ten znany jest
odpowiedzia$ne* redaktorowi # w'w"zas odpowiedzia$no! honorow- za artyk*+ ponosi redaktor
odpowiedzia$ny%
0rt% 33%
Me!$i znany a*tor obra(aj-"ego artyk*+* jest honorowo dyskwa$i=ikowany, a =akt ten nie jest
znany odpowiedzia$ne* redaktorowi # naten"zas na$e(y spraw) skierowa na drog) s-dow-%
73
0rt% 34%
Edpowiedzia$ny redaktor odpowiada honorowo w'w"zas, je!$i rozpowsze"hnia artyk*+, kt'rego
a*tor kryje si) pod pse*donie%
0rt% 3/%
1atoiast wydaw"a $*b w+a!"i"ie$ pisa, w kt'ry obra(aj-"y artyk*+ *iesz"zono, nie odpowiada
honorowo za tre! tego( # "hyba, gdyby wysz+o na jaw, i( inkryinowany artyk*+ z jego
po$e"enia zosta+ napisany $*b rozpowsze"hniony%
0rt% 3C%
P*b$i"zne krytyki nawet ostre i bezwzg$)dne, dotykaj-"e os'b $*b *rz)d'w, o i$e napisane zosta+y
w interesie dobra p*b$i"znego # nie og- by powode wyzwania, o i$e nie wy"i-gaj- na
jaw =akt'w z (y"ia prywatnego os'b%
0rt% 3I%
<'wnie( op*b$ikowanie dr*kie p*b$i"zny"h krytyk i s-d'w odnosz-"y"h si) do na*kowej,
$itera"kiej $*b w og'$e =a"howej *iej)tno!"i i dzia+a$no!"i os'b trze"i"h # nie o(e by
przediote
pertrakta"ji honorowy"h skoro *trzyane zosta+o w tonie rze"zowej krytyki, wo$nej od
zniewag osobisty"h%
74
ROZDZIA I2.
S)o3"'# ob/&zy.
0rt% 3J%
?niewagi dzie$iy wed+*g i"h "harakter* i zna"zenia na "ztery gat*nki zwane stopniai%
0rt% 38%
E b r a z ) s t o p n i a p i e r w s z e g o " z y $ i $ e k k - o b r a z ) tworzy ka(de *"hybienie
godno!"i obra(onego jednak bez nar*szenia jego "z"i%
Ebra(ony a prawo wybor* broni, obra(aj-"y *stanawiania war*nk'w spotkania%
D w a g a , Pod poj)"ie $ekkiej obrazy, na$e(y pod"i-gn- to wszystko, "o okre!$ay s+owe,
a=ront% T* na$e(y wi)" wszystkie niew+a!"iwe, a rozy!$ne za"howanie si) towarzyskie wzg$)de
obra(onego, od'wienie * dobrego zna$ezienia si), inte$igen"ji i t% p%
0rt% 40%
Ci)(k- obraz- a$bo obraz- dr*giego stopnia jest *w+asz"zenie "z"i gent$eana%
Eskar(one* przys+*g*je prawo wybor* broni i dyktowanie war*nk'w star"ia%
D w a g a , 1a$e(- t*taj nast)p*j-"e obrazy, zarz*t nieprawdo'wno!"i, $*b niedotrzyania
s+owa, brak* odwagi ora$nej i =izy"znej, zarz*t nie*"twa i t% p%
0rt% 47%
B a r d z o " i ) ( k - z n i e w a g - " z y $ i z n i e w a g - t r z e " i e g o s t o p n i a jest ka(da
zniewaga, kt'rej towarzyszy zniewa(enie "zynne $*b zarz*t prze"iw honorowi obra(onego%
Ebra(ony opr'"z praw w art% 40 podany"h o(e (-da star"ia a( do z*pe+nej bezw+adno!"i%
0rt% 42%
> r e s z " i e z n i e w a g a " z w a r t e g o s t o p n i a jest wsze$ka zniewaga *w+a"zaj-"a "z"i
=ai$ii%
7/
0rt% 43%
Przy o"eniani* stopnia obrazy iarodajnyi s- nast)p*j-"e oko$i"zno!"i,
a) stanowisko spo+e"zne, wiek, wy"howanie, inte$igen"ja obra(aj-"ego oraz opinia jak- si)
"ieszy
w!r'd og'+*K
b) stanowisko spo+e"zne i wiek obra(onego jak r'wnie( ora$ne pob*dki, kt're spowodowa+y
zniewag)K
c) spos'b zniewa(enia, a wi)", "zy j- pope+niono s+ownie, "zynnie, pisenie, dr*kieK
d) =or) zniewagi, tzn% "zy pope+niono j- w!r'd habi-"y"h oko$i"zno!"i, "zy te( nie, otwar"ie
"zy ty$ko pozornieK
e) tre! zniewagi, "zy jest =akty"znie "i)(k-, "zy ty$ko pozornieK
f) pow'd zniewagi, # "zy j- pope+niono jako reak"j) na prowoka"j), jako akt saoobrony, "zy
te( saa zniewaga by+a prowoka"j- itp%
7C
ROZDZIA 2.
Osoby 03/&("'o"# o o/z0,#"'& (yz(&"'&.
0rt% 44%
:a(da osoba *rz)dowa, wykonyw*j-"a swoje *rz)dowania w grani"a"h *staw- okre!$ony"h,
a$bo spe+niaj-"a po$e"enie wy(szej w+adzy, o(e od'wi zado!*"zynienia, skoro *rz)d*j-"
obra(a osob) dr*g- 2np% adwokat, s)dzia, przysi)g+y, radny itd%, ka(dy *rz)dnik9%
<'wnie( "z+onkowie sej* s- wo$ni od odpowiedzia$no!"i honorowej za i"h owy sejowe,
o i$e te nie zawieraj- !"i!$e osobisty"h wy"ie"zek%
0rt% 4/%
Dwo$nieni od dawania satys=ak"ji s- zast)p"y w sprawie honorowej, kt'rzy w gor-"ej wyianie
s+'w przy obronie swego k$ienta, *(yj- nieostro(ny"h zwrot'w $*b por'wna% <'wnie( s)dziowie
honorowi orzekaj-"y niehonorowo!, nie odpowiadaj- honorowo za swe orze"zenie%
0rt% 4C%
P*b$i"ysta $*b odpowiedzia$ny redaktor pisa nie odpowiadaj- honorowo w razie zaistnienia
war*nk'w art% 3/, 3C, 3I%
0rt% 4I%
>o$ny od obowi-zk* dania satys=ak"ji jest,
a) -(, kt'ry zniewa(a "z+owieka *wodz-"ego * (on)K
b) g+owa rodziny, skoro wyzywaj-"y jest "z+owiek staraj-"y si) o r)k) "'rki, siostry $*b
wy"howanki
wyzwanego, a powode wyzwania jest od'wienie r)ki, jednej z wyieniony"h
os'b%
0rt% 4J%
? *wagi na wiek nie og- dawa ani (-da satys=ak"ji osoby $i"z-"e niej jak 7J, $*b wi)"ej
ni( C0 $at%
Mednakowo( osoba $i"z-"a wi)"ej ni( C0 $at (y"ia *si da satys=ak"j) o i$e zatarg spowodowa+a%
7I
0rt% 48%
Latys=ak"ji o(e od'wi ka(dy z powod'w w art% 2/ i 2C okre!$ony"h%
0rt% /0%
>resz"ie wo$no si) *"hy$i od satys=ak"ji,
a) napadni)te* z ty+*, podst)pnieK
b) ka(de* "hore*, kt'rego "horoba *nieo($iwia * danie satys=ak"ji z broni- w r)k* i
jest notory"znie znan- $*b *dowodnion-%
0rt% /7%
> ka(dy wypadk*, w kt'ry obra(aj-"y nie jest gent$eane # na$e(y spraw) odda w+adzy
pastwowej, nie wdra(aj-" post)powania honorowego%
7J
ROZDZIA 2I.
Pos)43o(&"'# .o"o/o(#.
0rt% /2%
Gent$ean nie powinien nigdy na zniewag) reagowa zniewag-%
0rt% /3%
H$a o"hrony "z"i obra(onego i dania * satys=ak"ji istnieje osobne post)powanie, kt're rozpo"zyna
si) ty, i( obra(ony winien naty"hiast po obrazie zaianowa dw'"h s e k * n d a n .
t ' w , z w a n y " h t a k ( e z a s t ) p " a i h o n o r o w y i %
0rt% /4%
Lek*ndan"i *sz- by nieskazite$ni na honorze, i winni pozostawa w o($iwie naj!"i!$ejszy"h
stos*nka"h z obra(onyi%
0rt% //%
Lek*ndan"i obra(onego winni w prze"i-g* 24 godzin, od "hwi$i obra(enia i"h k$ienta $i"z-",
po"i-gn- obrazi"ie$a do odpowiedzia$no!"i honorowej, "zy$i go w y z w a %
0rt% /C%
Ebra(ony, kt'ry w prze"i-g* 24 godzin od "hwi$i obrazy nie wyzwa+ obra(aj-"ego *prawnia
ty say obra(aj-"ego do odrz*"enia wyzwania # o i$e zw+oki nie *sprawied$iwi bardzo wa(n-,
*dowodnion- przy"zyn-%
0rt% /I%
>sze$k- zw+ok) niedozwa$aj-"- na wyzwanie w terinie 24 godzin, na$e(y wyzwane* donie!
te$egra=i"znie $*b $iste eNpress.po$e"ony%
0rt% /J%
E i$e wyzwanie nie nast-pi w prze"i-g* da$szy"h 24 godzin, a zate, w "i-g* 4J godzin od
"hwi$i obrazy $i"z-" # nie wo$no obra(aj-"e* przyj- wyzwania bezwar*nkowo # "hyba ty$ko
78
w'w"zas je!$i wyzywaj-"y *dowodni ponad wsze$k- w-tp$iwo!, i( zw+ok) spowodowa+a si+a
wy(sza%
0rt% /8%
E i$e obra(aj-"y jest "z+owiek ob"y, nieaj-"y znajoo!"i w iejs"* pertraktowania honorowego,
naten"zas przys+*g*je * prawo zwr'"enia si) w terinie 24 godzinny od "hwi$i wyzwania
$i"z-", do sek*ndant'w swego prze"iwnika, powiadoi i"h o ty i za(-da od ni"h
wskazania * os'b, kt'reby ro$i sek*ndant'w jego si) podj)+y%
> razie gdyby zast)p"y obra(onego, nie by$i w o(no!"i wysz*ka obrazi"ie$owi dw'"h
sek*ndant'w
spo!r'd swy"h przyja"i'+ # powinni da * "zas do ianowania sek*ndant'w w
iejs"* swego zaieszkania%
0rt% C0%
E i$e nie a pewno!"i, "zy obra(aj-"y =akty"znie ia+ zaiar obrazi wyzywaj-"ego, powinien
ten(e *prosi jednego, o i$e o(no!"i wsp'$nego przyja"ie$a, kt'ryby poprosi+ obrazi"ie$a o
wyja!nienie s+'w wzg$)dnie "zyn'w w-tp$iwy"h% > razie stwierdzenia zaiar*, "zas 24 godzinny
przys+*g*j-"y obra(one* do wyzwania $i"zy si) od "hwi$i poin=orowania go przez owego
wsp'$nego ob* strono przyja"ie$a%
0rt% C7%
1a wypadek je(e$i obraza jest tak "i)(k-, i( ie!"i w sobie zakwestionowanie honorowo!"i
obra(onego, winni zast)p"y ob* stron zwr'"i si) z podniesionyi zarz*tai do s-d* honorowego
wzg$)dnie s-d* karnego # przed kt'ryi to instan"jai winien obra(aj-"y zarz*ty swe podtrzya%
0rt% C2%
Me(e$i w "zasie rozstrzygania sprawy przed s-de honorowy $*b pastwowy, obra(aj-"y
powt'rnie obrazi wyzywaj-"ego # winien ten(e od'wi obrazi"ie$owi satys=ak"ji honorowej,
przerwa pertrakta"je # a zast)p"y obra(onego winni zako"zy spraw) spisanie jednostronnego
protoko+*%
0rt% C3%
Me(e$i "z+owiek honorowy obra(ony zostanie przez osob) n o t o r y " z n i e nie aj-"- zdo$no!"i
do dawania i (-dania satys=ak"ji # winien bez rozpo"zynania ak"ji honorowej, odda spraw)
s-dowi karne*%
0rt% C4%
E i$e niezdo$no! honorowa obrazi"ie$a po$ega na pog+oska"h $*b doys+a"h # *si obra(ony
ianowa zast)p"'w, wyzwa obrazi"ie$a, a podnoszone zarz*ty podtrzya przed s-de
honorowy%
20
Mest bowie zasad- post)powania honorowego, i( ka(dy zarz*t niehonorowo!"i na$e(y przed
s-de honorowy *dowodni%
0rt% C/%
Ebra(aj-"y, o i$e na iejs"* obrazy, poszkodowany na honorze tego za(-da # poda * *si
swoje ii) i nazwisko oraz dok+adny adres%
0rt% CC%
?ast)p"y wyzywaj-"ego winni *da si) do obrazi"ie$a raze i ta w s+owa"h kr'tki"h po
przedstawieni* si) te*(,
a) okre!$i zdarzenie, kt'ry i"h k$ient "z*je si) obra(onyK
b) wezwa obrazi"ie$a do ianowania ze swej strony zast)p"'wK
c) zostawi swoje adresy, aby zaianowani przez obrazi"ie$a sek*ndan"i og$i si) z nii
sko*nikowa%
?a"howanie si) sek*ndant'w obra(onego winno by przy ty zine, a$e grze"zne%
0rt% CI%
>resz"ie, je!$i zast)p"y wyzywaj-"ego nie zastan- obra(aj-"ego w do*, winni pozostawi
* swe karty wizytowe z ozna"zenie godziny, o kt'rej powt'rnie si) zjawi- z przydanie nazwiska
swego k$ienta%
Me(e$i i za powt'rn- bytno!"i- obra(aj-"ego w do* nie b)dzie winni pozostawi * wyzywaj-"y
sek*ndan"i w do* $ist, z przedstawienie tego, "zego * *stnie powiedzie nie og$i
2wed$e art% /J9, oraz okre!$i godzin) i iejs"e, w kt'ry o"zekiwa b)d- zast)p"'w wyzwanego%
0rt% CJ%
>yzwany, kt'ry w "hwi$i wyzwania go w inn-, nie za+atwion- jesz"ze spraw) honorow- jest
wi)szany, winien to naty"hiast wyzywaj-"y go sek*ndanto zako*nikowa%
0rt% C8%
<'wnie( na wypadek "horoby, nie pozwa$aj-"ej * stan- z broni- w r)k* powinien =akt ten
j*( przy wyzwani* wyjawi, a na (-danie r'wnie( *dowodni%
0rt% I0%
Me(e$i obrazi"ie$ ieszka w innej iejs"owo!"i, *sz- sek*ndan"i obra(onego "e$e wyzwania
powiadoi obrazi"ie$a te$egra=i"znie, i( do jego iejs"a zaieszkania przyje(d(aj-% Ebrazi"ie$
winien i"h o"zekiwa, wyzwanie przyj- i zaianowa swoi"h sek*ndant'w, kt'rzyby *da$i
si) do iejs"a zaieszkania obra(onego i ta spraw) przeprowadzi$i%
He"yd*j-"y bowie w taki"h wypadka"h iejs"e w+a!"iwy do pertrakta"ji jest iejs"e
zaieszkania obra(onego%
27
0rt% I7%
Ebra(aj-"y, kt'ry w prze"i-g* 4J godzin od "hwi$i wyzwania go D"z-", nie zaian*je zast)p"'w
bez (adnego wa(nego powod* # *"hy$a si) ty say od dania satys=ak"ji%
?ast)p"y wyzywaj-"ego winni naten"zas sporz-dzi protok'+ jednostronny, za+atwiaj-"y i"h
k$ientowi spraw) jednostronnie%
0rt% I2%
>yzwany powinien przyj- wyzywaj-"y"h go sek*ndant'w grze"znie, spokojnie i"h (-dania
wys+*"ha # wstrzya si) od jaki"hko$wiek po$eik $*b wyja!nie sprawy, a zawiadoi ty"h(e,
i( sek*ndant'w ze swej strony zaian*je i jaknajry"h$ejsze sko*nikowanie si) ty"h z
wyzywaj-"yi
go sek*ndantai spowod*je%
0rt% I3%
> wypadk*, w kt'ry wyzwany odawia dania satys=ak"ji winien to sek*ndanto wyzywaj-"y
go przedstawi w s+owa"h og$)dny"h i grze"zny"h przy podani* wsze$ki"h podstaw, na
zasadzie kt'ry"h ono nast)p*je%
Lek*ndan"i obra(onego og- (-da pisenego przedstawienia powod'w od'wienia satys=ak"ji
i"h k$ientowi% Edawiaj-"y winien na (-danie prze"iwnika zarz*ty *dowodni przed s-de
honorowy $*b karny%
0rt% I4%
>yzwany o(e odrz*"i wyzwanie bez kwestionowania honorowo!"i wyzywaj-"ego w
nast)p*j-"y"h
wypadka"h,
7% je(e$i stan =akty"zny, na kt'ry opiera si) wyzwanie nie jest wyra@ny $*b je(e$i wyzywaj-"y
nie "h"e poda powod* wyzwaniaK
2% je(e$i spos'b wyzwania nieodpowiada zasado zwy"zajowy honorowego post)powania
2art% 4C#/C9K
3% je(e$i wyzwanie nast-pi+o po *p+ywie 4J godzin, bez zaistnienia 5is aior powod*j-"ej
zw$ok)K
4% je(e$i obra(ony przed wyzwanie wni's+ skarg) s-dow- prze"iw obra(aj-"e*K
/% je(e$i wyzwanie stoi w rze"zywisty, rze"zowy zwi-zk* z inn-, wsp'+"ze!nie si) to"z-"-
spraw- honorow-%
22
ROZDZIA 2II.
S#+0"&",'.
0rt% I/%
?ast)p"ai honorowyi, a$bo sek*ndantai nazyway osoby ianowane przez strony zatarg
honorowy wiod-"e po dw'"h z ka(dej strony # aj-"e za zadanie bezwzg$)dnie ba"zy, aby honor
i"h k$ienta przez jak-ko$wiek "zynno! $*b zanie"hanie # nie *$eg+ szkodzie, oraz obowi-zkie
kt'ry"h jest *"zestni"zy na iejs"* spotkania pod"zas star"ia%
0rt% IC%
Gent$eanowi nie wo$no przyj- andat* w'w"zas, je!$i jego k$ient (-da z g'ry pojedynk*
a( do !ier"i jednego z wa$"z-"y"h%
0rt% II%
Mak z art% CI wynika, zast)p"ai *sz- by $*dzie honor*, obeznani z zasadai post)powania
honorowego i "o r'wnie wa(ne, z zasadai w+adania broni-%
0rt% IJ%
Ebowi-zkie "z+owieka honorowego jest przyj- zast)pstwo honorowe # o i$e tego (-da jego
przyja"ie$ i zast)powa jego honor z tak- sa- trosk$iwo!"i-, jak gdyby si) w danej sprawie o
w+asny honor sek*ndantowi roz"hodzi+o%
0rt% I8%
Lek*ndant, kt'ry przez sw- opiesza+o! $*b $ekkoy!$no! nara(a na szwank honor swego
k$ienta staje si) niehonorowy 2art% J, $% 2I9%
0rt% J0%
Ebowi-zkie sek*ndant'w Mest stara si)% o pokojowe za+atwienie sprawy i *wa(a pojedynek
jako ostate"zne za+atwienie, skoro ty$ko w tej drodze honor k$ienta o(na *ratowa%
23
0rt% J7%
Lek*ndantai "zy$i !wiadkai nie og- by,
7% wszystkie osoby w art% J od $#2J wy$i"zoneK
2% osoby, kt're dana obraza w jakiko$wiek spos'b, bodaj po!rednio dotyka $*b w sprawie ora$nie
zawik+aniK
3% a+o$etni i osoby z powod* *+ono!"i niezdo$ni do w+adania broni-K
4% krewni do 4 stopnia w+-"znie wyzwanego $*b wyzywaj-"ego%
0rt% J2%
Lek*ndan"i, kt'rzy skoproit*j- swego k$ienta w "zasie pertrakta"ji honorowy"h winni da
te*( na (-danie zado!*"zynienie z broni- w r)k*%
0rt% J3%
Godno!"i swe zast)p"'w obej*j- sek*ndan"i na podstawie *dzie$onego i przez andanta
pe+noo"ni"twa, kt're z reg*+y winno by nieograni"zone, pe+ne, p$ein p*5oir%
0rt% J4%
6o(e jednak andant *dzie$i sek*ndanto pe+noo"ni"two !"i!$e ograni"zone%
0rt% J/%
6andantowi przys+*g*je prawo ka(do"zesnego sprze"iwienia si) za+atwieni* sprawy przez
swy"h sek*ndant'w, kt'rzy nie og- po"i-ga go z tego powod* do odpowiedzia$no!"i honorowej%
0rt% JC%
6andantowi przys+*g*je r'wnie( prawo ka(do"zesnego odebrania andat'w swoi sek*ndanto
bez podania powod'w i bez obowi-zk'w odpowiedzia$no!"i z tego tyt*+*%
0rt% JI%
E i$e sek*ndan"i *sta$i$i pojedynek jako jedyny spos'b honorowego za+atwienia sprawy, jest
i"h obowi-zkie przy ty(e pojedynk* =*ngowa, wyj-wszy, i( z g'ry postanowiono w razie
pojedynk* wezwa do tego( inny"h sek*ndant'w%
0rt% JJ%
Ce$e zienienia zast)p"'w przys+*g*je ka(de* andantowi prawo w prze"i-g* 24 godzin
po z+o(eni* godno!"i przez doty"h"zasowy"h zast)p"'w $*b po i"h *s*ni)"i* # zaianowa nowy"h
zast)p"'w, a o i"h nazwiska"h i adresa"h w ty(e( say "zasie zawiadoi stron) prze"iwn-%
24
Przekro"zenie tego terin* *prawnia stron) dr*g- do zerwania pertrakta"ji i spisania protok'+*
jednostronnego%
0rt% J8%
Lek*ndan"i, kt'rzy obej*j- zast)pstwo w iejs"e sek*ndant'w *s*ni)ty"h $*b sek*ndant'w
kt'rzy dobrowo$nie z+o(y$i andaty # nie aj- obowi-zk* respektowa doty"h"zasowego sposob*
za+atwiania sprawy oraz "zynno!"i swy"h poprzednik'w, $e"z za"how*j- wo$n- r)k) tak,
jak gdyby oni pierwsi rozpo"z)$i zast)powa swego k$ienta honorowo%
0rt% 80%
Lek*ndan"i og- od'wi traktowania ze stron- prze"iwn-, je(e$i jedny z prze"iwny"h
sek*ndant'w
jest zawodowy szerierz%
0rt% 87%
Lek*ndant, kt'ry w "zasie pertrakta"ji popad+ w ostry kon=$ikt ze stron- prze"iwn- winien
bezzw+o"znie andat z+o(y%
0rt% 82%
E i$e opr'"z kon=$ikt* zaszed+ i)dzy sek*ndantai wypadek obrazy, winien obra(ony sek*ndant
andat z+o(y i w y!$ og'$ny"h zasad o post)powani* honorowy wyzwa obra(aj-"ego,
kt'ry naty"hiast po wyzwani* winien r'wnie( z+o(y sw'j andat%
0rt% 83%
1a wypadek, je!$i wyzwany odawia dania satys=ak"ji honorowej wyzywaj-"e*, powinni
tego( zast)p"y za(-da od wyzwanego podania powod'w odowy na pi!ie%
0rt% 84%
E i$e odowa dania satys=ak"ji nie zostanie *otywowan- # naten"zas zast)p"y wyzywaj-"ego
jednostronny protoko+e za+atwiaj- spraw) swe* k$ientowi%
0rt% 8/%
Me(e$i powode odowy dania satys=ak"ji jest zarz*t niehonorowo!"i postawiony wyzywaj-"e*,
a sprawa nie da si) wyja!ni i)dzy zast)p"ai naten"zas zast)p"y oddaj- spraw) s-dowi
honorowe* 2patrz rozdzia+, E s-da"h honorowy"h9%
0rt% 8C%
Lkoro zarz*ty postawione przez wyzwanego honorowi wyzywaj-"ego oka(- si) przed s-de
honorowy nieprawdziwyi # naten"zas wyzwany jako osz"zer"a, tra"i prawo dawania i (-da2/
nia satys=ak"ji honorowej, "o te( zast)p"y wyzywaj-"ego stwierdz- w protoko$e, kt'ry na$e(y
op*b$ikowa%
0rt% 8I%
Me(e$i strona wyzwana nie posiada znajoo!"i w iejs"* dokonanego wyzwania i za(-da od
wyzywaj-"y"h go sek*ndant'w wskazania dw'"h gent$ean'w, kt'rzyby obj)$i godno! jego
zast)p"'w # winni sek*ndan"i wyzywaj-"ego w prze"i-g* 24 godzin od wyzwania wskaza
wyzwane*
tego rodzaj* zast)p"'w%
0rt% 8J%
:a(dy andant, ian*j-" swoi"h zast)p"'w powinien dok+adnie i sz"zeg'+owo poin=orowa
i"h o =akty"zny stanie rze"zy, oraz o pob*dka"h, kt're ni kierowa+y przy kon=$ik"ie%
0rt% 88%
Ty$ko w'w"zas wo$ny jest andant od obowi-zk* art% 8J okre!$onego, je(e$i powode zaj!"ia
s- oko$i"zno!"i nat*ry dyskretnej $*b drasty"znej%
0rt% 700%
>obe" =akt*, i( na zieia"h po$ski"h jest w *(ywani* ki$ka kodeks'w honorowy"h, przewa(nie
nieie"ki"h, winni sek*ndan"i zaraz przy pierwszy spotkani* si) *sta$i pisenie kodeks,
kt'rego zasad w "zasie pertrakta"ji b)d- przestrzega%
2C
ROZDZIA 2III.
Z&o56 0,zy"'#"'#.
0rt% 707%
Ebra(ony gent$ean a p r a w o i o b o w i - z e k za(-da od obrazi"ie$a satys=ak"ji honorowej
o i$e si) roz"hodzi o powa(niejsz- zniewag) # za! obra(aj-"y a o b o w i - z e k da satys=ak"j)
honorow- obra(one*, o i$e pragnie *"hodzi za "z+owieka honorowego%
0rt% 702%
> post)powani* honorowy znane s- nast)p*j-"e rodzaje satys=ak"ji honorowej,
7% wyja!nienieK
2% zaprze"zenie obrazyK
3% odwo+anie obrazyK
4% *sprawied$iwienie post)pk*, tworz-"ego zniewag) i o!wiad"zenie honoroweK
/% przeproszenieK
C% pojedynek 25ide osobny rozdzia+9K
I% jednostronny protok'+ sek*ndant'w%
0rt% 703%
>obe" b+)dnego "z)sto pojowania zada s-d'w honorowy"h, na$e(y wyra@nie stwierdzi, i(
s-d honorowy, kt'ry jest powo+any jedynie do orze"zenia o zdo$no!"i honorowej stron # n i e
j e s t * p r a w n i o n y i n i e p o w i n i e n za+atwia spraw honorowy"h w zakresie swego
dzia+ania,
kt'r- to kopeten"j) posiadaj- ty$ko sek*ndan"i%
D w a g a , Postanowienie niniejsze jest reak"j- na niew+a!"iwy w niekt'ry"h iejs"owo!"ia"h
rozszerzony zwy"zaj oddawania sprawy honorowej d o z a + a t w i e n i a s-do honorowy%
?ast)p"o
stron n i e w o $ n o tego rodzaj* post)pkie zrz*"a z siebie najkardyna$niejszego obowi-zk*
za+atwienia sprawy w "ztery o"zy, za! s-d honorowy poza orze"zenie, "zy dany osobnik
posiada zdo$no! honorow-, nie o(e (adny"h inny"h rozstrzygni) i za+atwie kwestii powodowa%
0rt% 704%
:a(de s+owo i ka(da "zynno!, kt're wprawdzie og- by *wa(ane za zniewag) # jednakowo(
przez sw'j niejasny "harakter $*b tkwi-"- w ni"h dw*zna"zno!, nie daj- pewno!"i, "zy
zniewaga istotnie ia+a iejs"e # og- by przez zwyk+e wyja!nienie o!wiet$one%
2I
Tego rodzaj* wyja!nienie, i( zniewaga iejs"a nie ia+a, jest z*pe+n- satys=ak"j-%
D w a g a , Poniewa( gent$ean w po(y"i* towarzyski winien broni nie ty$ko w+asnego honor*
i w drodze honorowej reagowa na ka(d- zniewag) honor* $*b zniewag) "zynn- # a$e r'wnie(
dba o to% aby przez pewne niedo'wienia, $*b niejasne okre!$enia spok'j doowy, honor
(ony i "ze! =ai$ii, nie zosta+y nar*szone # przeto ten rodzaj satys=ak"ji na$e(y zastosowa zawsze
w powy(szy"h wypadka"h, o i$e sao powiedzenie, wzg$)dnie "zynno! obra(aj-"ego ie!"i
w sobie dw*zna"zno! $*b w-tp$iwo! "o do tego( inten"ji%
0rt% 70/%
? a p r z e " z e n i e o b r a z y jest wystar"zaj-"y zado!*"zynienie w ty"h wszystki"h
wypadka"h,
w kt'ry"h obraza =akty"znie nast-pi+a, jednakowo( ograni"za si) do poni(enia i+o!"i
w+asnej obra(onego, a$e saa w sobie jest niegrze"zno!"i- towarzysk-%
&na"zej okre!$aj-", zaprze"zenie obrazy wystar"za we wszystki"h wypadka"h $(ejszej zniewagi,
a o"zywi!"ie o i$e nie jest zniewag- "zynn-%
0rt% 70C%
?aprze"zenie obrazy, za$e(nie od "harakter* "a+ego zaj!"ia oraz od niejszej $*b wi)kszej
krzywdy wyrz-dzonej obra(one* o(e nast-pi w spos'b trojaki,
a) *stnie, przy wyzwani*K
b) pisenieK
c) p*b$i"znie%
0rt% 70I%
E i$e obraza przypadkowa nie zadrasn)+a zbyt o"no godno!"i osobistej obra(onego # naten"zas
wystar"za, je(e$i wyzwany przy wyzwani* zaprze"zy obrazie, za! wyzywaj-"y go sek*ndan"i
owo zaprze"zenie jako wystar"zaj-"e w"i-gn- w $ist wystosowany do swego k$ienta # w
kt'ry *sz- o!wiad"zy, i( wobe" zaprze"zenia obrazy i *prawdopodobnienia przez wyzwanego
brak* zaiar* obra(enia # *wa(aj- spraw) za za+atwion- honorowo%
0rt% 70J%
Me(e$i obraza jest "i)(k-, $*b w!r'd sz"zeg'$ny"h oko$i"zno!"i pope+nion-, a jednak nie nar*sza
honor* i dobrego iienia obra(onego, naten"zas wyzwany zaprze"zaj-"y obrazie, winien na
(-danie sek*ndant'w wyzywaj-"ego odno!ne o!wiad"zenie pisene do protoko+* sprawy do+-"zy%
0rt% 708%
Me(e$i natoiast obraz) pope+niono p*b$i"znie w!r'd oko$i"zno!"i taki"h, i( godno! obra(onego
wyaga, aby !wiadkowie zaj!"ia o za+atwieni* sprawy zosta$i powiadoieni # w'w"zas pisene
zaprze"zenie obrazy dor)"zone do protoko+* jak art% 70J, na$e(y w odpisa"h *dzie$i
!wiadko zaj!"ia do wiadoo!"i # za wiedz- jednak obra(aj-"ego%
D w a g a , <az na zawsze na$e(y zanie"ha nak+aniania obra(aj-"ego, by osobi!"ie zaprze"zy+
zniewadze w obe"no!"i !wiadk'w% Tego rodzaj* zadania, b)d-"e *pokorzenie zbyte"zny ob2J
ra(aj-"ego nie powinny ie nigdy iejs"a, # a w prakty"e ko"z- si) zwyk$e star"ie z broni-
w r)k* w sprawa"h drobny"h%
0rt% 770%
Lao zaprze"zenie nie wystar"za jednak w'w"zas, je(e$i obra(ony poni's+ krzywd) ora$na%
?ast)p"y tego( winni w ty razie (-da *stnego, a$bo pisenego *sprawied$iwienia si) # za$e(nie
od nat*ry zniewagi%
0rt% 777%
Trze"i rodzaj satys=ak"ji, o d w o + a n i e o b r a z y i o ! w i a d " z e n i e h o n o r o w e , stosowa
na$e(y w ty"h wszystki"h wypadka"h, w kt'ry"h obra(aj-"y nar*szy+ wprawdzie honor
wyzywaj-"ego,
zosta+ jednakowo( w b+-d wprowadzony przez osob) trze"i-, $*b dzia+a+ w nieznajoo!"i
pewny"h =akt'w, za! na wsze$ki spos'b dzia+a$no! jego nosi+a "e"hy dobrej wiary%
D w a g a , 1a$e(- t*taj wypadki tego rodzaj*, jak np% osoba 0, y$nie poin=orowana przez
osob) B, od'wi podania r)ki osobie C% 0$bo osoba >, na zasadzie zapewnienia osoby O, wyrazi
si) przy !wiadka"h, (e P nie jest "z+owiekie honor*%
0rt% 772%
> wypadka"h art% 777 okre!$ony"h, winni zast)p"y obra(onego zadowo$i si) o!wiad"zenie,
kt're z+o(y wyzwany osobi!"ie do protok'+*, a$bo za po!redni"twe swoi"h sek*ndant'w, o i$e
tre!"i- takiego o!wiad"zenia jest,
a) *sprawied$iwienie si) wyzwanego, i( zosta+ wprowadzony w b+-dK
b) *bo$ewanie nad wyrz-dzon- io wo$i krzywd- obra(one*K
c) o!wiad"zenie honorowe, stwierdzaj-"e "o=ni)"ie zarz*t* wzg$)de honorowo!"i wyzywaj-"ego%
0rt% 773%
Dsprawied$iwienia i o!wiad"zenia honorowe o(na sk+ada w spos'b rozaity, a to za$e(nie
od oko$i"zno!"i, w!r'd kt'ry"h zniewag) wyrz-dzono #a wi)",
a) *stnie wobe" dw'"h $*b "ztere"h sek*ndant'wK
b) pisenie, na r)"e sek*ndant'w obra(onegoK
c) p*b$i"znie, przez og+oszenie wzg$)dnie op*b$ikowanie tre!"i *sprawied$iwienia%
0rt% 774%
Masno i bez jaki"hko$wiek zastrze(e winna brzie tre! o!wiad"zenia honorowego% >sze$kie
*si+owania os+abienia tre!"i takiego o!wiad"zenia przez dodawanie zastrze(e $*b *sprawied$iwia$i,
s- niedop*sz"za$ne%
28
0rt% 77/%
Dsprawied$iwienia i o!wiad"zenia honorowe wo$no sk+ada ty$ko przed spisanie protoko+*
star"ia% Dsprawied$iwienia z+o(one po spisani* war*nk'w star"ia wed+*g postanowie honorowy"h
niedop*sz"za$ne,
0rt% 77C%
Bezwar*nkowo nie wo$no przyj- ani sk+ada *sprawied$iwienia na iejs"* spotkania% Hop*sz"za$ne
natoiast i godne *znania s- *sprawied$iwienia po wa$"e%
D w a g a , 6otywe powy(szego przepis*, przez zwy"zaje honorowe po$skie, w+oskie, nieie"kie
i =ran"*skie *znanego, jest zapatrywanie, i( gent$ean a zawsze dosy "zas* do zado!*"zynienia
jesz"ze przed pojedynkie% Lk+adanie za! tego rodzaj* o!wiad"ze przed spotkanie
or)(ny, o(e z jednej strony rz*"a podejrzenie t"h'rzostwa na sk+adaj-"ego, powt're
za! wprowadzi by og+o praktyk), i( obrazi"ie$, pr'b*j-" odwagi wyzywaj-"ego, wi'd+by go
na iejs"e star"ia # by ta przez proste o!wiad"zenia *"hy$i si) od or)(nego spotkania%
0rt% 77I%
1ie wo$no przyj- *sprawied$iwienia je!$i powode wyzwania jest zak+'"enie spokoj* doowego,
"z"i =ai$ii $*b "zynna zniewaga%
0rt% 77J%
Przeproszenie jako =ora satys=ak"ji honorowej jest dop*sz"za$na w zasadzie ty$ko w ty
jedny wypadk*, je!$i za"hodzi "zynna zniewaga spowodowana b+)de "o do osoby%
0rt% 778%
>yj-tkowo dop*sz"za$ne jest przeproszenie we wszystki"h "i)(szy"h zniewaga"h honor* # "o
do kt'ry"h sao *sprawied$iwienie i o!wiad"zenie honorowe by+oby niewystar"zaj-"y%
0rt% 720%
>e wszystki"h wypadka"h, w kt'ry"h a$bo,
a) wyzwany nie "h"e da satys=ak"ji bez podania powod'wK
b) podni's+szy zarz*t niehonorowo!"i nie "h"e go podtrzya przed s-de honorowyK
c) wyzywaj-"y $*b wyzwany dop*sz"za si) z+aania zasad kodeks* honorowego, $*b przekro"zenia
terin'w w ni"h zawarty"h # winni sek*ndan"i strony prze"iwnej jednostronnie, a
wi)" bez *dzia+* zast)p"'w prze"iwnika, spisa protok'+, t% zw% protok'+ jednostronny, stanowi-"y
d$a i"h k$ienta z*pe+nie wystar"zaj-"e za+atwienie sprawy%
0rt% 727%
Protok'+ jednostronny winien zawiera,
a) dok+adny opis powod* zatarg* honorowegoK
b) sz"zeg'+owe okre!$enie przebieg* pertrakta"jiK
30
c) dok+adne wysz"zeg'$nienie powod*, d$a kt'rego jednostronny protok'+ spisany zostajeK
d) powo+anie si) na przepis kodeks* honorowego, kt'ry z+aany zosta+K
e) stwierdzenie, i( sprawa d$a k$ienta spis*j-"y"h zosta+a za+atwiona honorowoK
f) nazwiska i adresy zast)p"'w spis*j-"y"h protok'+, dat) i iejs"e spisania%
0rt% 722%
4iste po$e"ony na$e(y przes+a jeden egzep$arz protoko+* jednostronnego prze"iwnikowi,
za! swe* o"odaw"y dor)"zy dr*gi w spos'b zwyk+y%
0rt% 723%
Lpisanie jednostronnego protoko+* jest obraz- i osoba prze"iw kt'rej protok'+ zosta+ spisany #
o(e podpisany"h pod ni sek*ndant'w po"i-gn- do odpowiedzia$no!"i honorowej w prze"i-g*
24 godzin, $i"z-" od "hwi$i dor)"zenia jej protoko+*%
0rt% 724%
>yzwani zast)p"y *sz- ianowa sek*ndant'w, kt'rzy i"h iienie odwo+a si) *sz- do
orze"zenia s-d* honorowego%
0rt% 72/%
?wo+any w tej sprawie s-d honorowy a za zadanie rozstrzygn- ty$ko jedno pytanie zasadni"ze,
FCzy wyzwani sek*ndan"i ie$i w y!$ *sta$onego kodeks* prawo do spisania protoko+*
jednostronnegoQG
2Patrz zreszt- rozdzia+, FE s-da"h honorowy"hG9%
0rt% 72C%
Me!$i s-d honorowy rozstrzygnie, i( wyzwani sek*ndan"i ie$i prawo do spisania protoko+*
jednostronnego # naten"zas i"h zast)p"y $iste zawiadoi- o ty zar'wno swy"h k$ient'w, jak i
wyzywaj-"ego # i sprawa ty say bez odwo+ania da$szego zostaje *ko"zon-%
0rt% 72I%
E i$e s-d honorowy orzeknie, i( zast)p"y spis*j-"y protok'+ jednostronny nie post-pi$i w y!$
zasad kodeks* honorowego # wten"zas k$ient i"h winien zaianowa nowy"h sek*ndant'w, kt'rzyby
da$ej traktowa$i, poniewa( protok'+ jednostronny zostaje ty say zniesiony%
0rt% 72J%
> razie zaistnienia ewent*a$no!"i art% 72I okre!$onej, winni sek*ndan"i, kt'rzy protok'+
jednostronnie
spisa$i, da satys=ak"j) osobie, prze"iw kt'rej protok'+ zosta+ skierowany%
37
0rt% 728%
E zado!*"zynieni* z broni- w r)k* patrz Cz)! &&%
0rt% 730%
Przy obraza"h wyrz-dzony"h dr*kie, zado!*"zynienie, jakiegoko$wiek ono b)dzie rodzaj*,
na$e(y o i$e o(no!"i op*b$ikowa%
32
ROZDZIA I7.
S%y .o"o/o(#.
0rt% 737%
Poj)"ie s-d* honorowego okre!$ay zwi-zek ki$k* os'b honorowy"h, obeznany"h z przepisai
post)powania honorowego, zaj*j-"y"h o i$e o(no!"i powa(ne stanowiska spo+e"zne,
*proszony"h przez zast)p"'w jednej $*b ob* stron do rozstrzygni)"ia nieodwo+a$nego i ostate"znego
kwestii zakwestionowanej honorowo!"i jednej ze stron sp'r honorowy wiod-"y"h, a$bo do
wyja!nienia i de=initywnego *sta$enia spornego zapatrywania si) sek*ndant'w na pewien
posz"zeg'$ny
przepis kodeks* honorowego%
0rt% 732%
Erze"zenie s-d* honorowego jest nie ty$ko de"yd*j-"y do rozstrzygni)"ia danego wypadk*
spornego # a$e tworzy nawet prej*dykat przy ana$ogi"zny"h wypadka"h%
0rt% 733%
Ebie strony winny bezwzg$)dnie podda si) orze"zeni* s-d* honorowego% Esoba, kt'ra tego
nie *"zyni, przestaje by gent$eane%
0rt% 734%
>+adza s)dzi'w honorowy"h po$ega na anda"ie, *dzie$ony ty(e przez sek*ndant'w,
przy "zy pe+noo"ni"two s)dzi'w honorowy"h w prze"iwiestwie do pe+noo"ni"twa
sek*ndant'w
# jest z reg*+y ograni"zone%
0rt% 73/%
:a(dy "z+owiek honorowy, wzg$)dnie sek*ndan"i tego(, a obowi-zek ora$ny odwo+a si)
do s-d* honorowego w ka(dy wypadk*, w kt'ry prze"iw jego honorowi podniesiono zarz*ty,
$*b bodaj najniezna"zniejsze w-tp$iwo!"i%
0rt% 73C%
Ltrona, kt'ra prze"iw honorowi swego prze"iwnika zarz*t podnosi, *si bezwzg$)dnie zgodzi
si) na propozy"j) tego(, zierzaj-"- do *konstyt*owania si) s-d* honorowego%
33
>szys"y "i, kt'rzy zarz*t niehonorowo!"i podni's+szy, nie "h"- nast)pnie *konstyt*owa s-d*
honorowego # staj- si) niehonorowyi%
0rt% 73I%
1a sk*tek podniesienia zarz*t'w niehonorowo!"i oraz odwo+ania si) pokrzywdzonego do s-d*
honorowego, zast)p"y stron ob* spis*j- protoko$arnie zapis, kt'ry zostanie przed+o(ony s-dowi
honorowe* do rozstrzygni)"ia%
0rt% 73J%
? a p i s e na s-d honorowy nazyway *j)"ie w =or) pyta wszystki"h zarz*t'w, stawiany"h
jednej ze stron sp'r honorowy wiod-"y"h, zako"zone de=initywny pytanie "o do honorowo!"i
danego osobnika%
D w a g a , ? a p i s powinien wyg$-da nast)p*j-"o,
Hata %%%%%%%%%%%
1a posiedzeni*, odbyty w dni* dzisiejszy, sek*ndan"i stron ob* wobe" zarz*t'w,
podniesiony"h przez p% 0 prze"iw honorowi p% B, postanawiaj- odwo+a si) do s-d* honorowego,
kt'ry sk+ada si) b)dzie z "ztere"h s)dzi'w, po dw'"h ianowany"h przez ka(d- stron), kt'rzy
to s)dziowie wybior- s*perarbitra% 1a ten(e s-d honorowy *sta$aj- zast)p"y stron ob*
nast)p*j-"y ?apis,
79 "zy prawd- jest, (e pan B, dnia 20 gr*dnia 780J r% zniewa(ony "zynnie przez p% P, na t)
zniewag) honorowo nie zareagowa+Q
29 "zy prawd- jest, (e p% B dw*krotnie, t% j% dnia 2 $*tego i powt'rnie dnia 7I ar"a 7808 r% nie
*i!"i+ w "zasie przepisany d+*g'w honorowy"h na rze"z p% 6% i p% 1% Q
39 "zy wobe" powy(szego s-d honorowy *wa(a, i( p% 0 winien z p% B traktowa honorowoQ
0rt% 738%
E i$e sek*ndan"i nie dojd- do poroz*ienia w sprawie brzienia zapis*, naten"zas spis*j-
zapisy odzie$nie i tak powsta+e dwa zapisy aj- by przediote badania s-d* honorowego%
0rt% 740%
Erze"zenie s-d* honorowego *si si) sk+ada z dw'"h "z)!"i,
79 z odpowiedzi dawany"h na pytania stawiane w zapisie, kt're to odpowiedzi aj- si) stresz"za
w dw'"h s+owa"h FtakG a$bo FnieGK
29 z *zasadnienia "z)!"i pierwszej, obej*j-"ego prawie wszystko to, "o s-d *zna za stosowne
*ie!"i%
0rt% 747%
1a wsze$ki spos'b nie wo$no s-dowi honorowe* orze" "o! innego, ni@$i to, o "o zapis pyta%
34
0rt% 742%
>o$no jednakowo( s-dowi honorowe* zwr'"i si) do sek*ndant'w, kt'rzy zapis sporz-dzi$i,
z propozy"j- *z*pe+nienia $*b wyja!nienia%
Lek*ndan"i (-dani* s-d* og- zado! *"zyni $*b te( nie%
0rt% 743%
E i$e przediote zarz*t'w s- sprawy nat*ry kryina$nej, o(e s-d honorowy po$e"i osobie
poszkodowanej na honorze zwr'"i si) do s-d* pastwowego karnego% 1a ten wypadek s-d
honorowy si) odra"za, za! skar(-"y s-downie naty"hiast po prawoo"ny rozstrzygni)"i*
sprawy w s-dzie pastwowy, winien zawiadoi o ty s*perarbitra, kt'ry zarz-dzi da$sze narady
na podstawie wyrok* karnego s-d*%
0rt% 744%
?ast)p"y stron ob* spis*j-" z a p i s na s-d honorowy, winni odro"zy pertrakta"je na prze"i-g
247 godzin i w ty(e "zasie *prosi osoby, aj-"e =*ngowa jako s)dziowieG honorowi, do obj)"ia
ty"h(e godno!"i, a nast)pnie powiadoi si) wzajenie o osoba"h s)dzi'w honorowy"h%
0rt% 74/%
?a$e(nie od *owy ob*stronny"h sek*ndant'w o(e si) sk+ada s-d honorowy z dw'"h a$bo
"ztere"h s)dzi'w, za$e(nie od tego, "zy ka(da strona po jedny wzg$)dnie po dw'"h s)dzi'w w
sk+ad s-d* honorowego wysy+a%
0rt% 74C%
L)dziowie honorowi na pierwszy posiedzeni* winni za(-da od ob*stronny"h sek*ndant'w
przed+o(enia sobie zapis*%
0rt% 74I%
Posiadaj-" j*( zapis, przyst)p*j- s)dziowie do wybor* z p o z a s i e b i e przewodni"z-"ego
s-d* honorowego, nazywanego s * p e r a r b i t r e %
0rt% 74J%
>yb'r s*perarbitra przeprowadzaj- s)dziowie przez g+osowanie, przy "zy wi)kszo! rozstrzyga,
a$bo w wypadk*, gdy g+osy padn- r'wno # przez $osowanie%
0rt% 748%
4osowanie s*perarbitra odbywa si) w ten spos'b, i( s)dziowie *k+adaj- t% zw% t e r n o , to jest
nazwiska trze"h proponowany"h kandydat'w na s*perarbitra i z po!r'd ni"h $os*j-%
3/
0rt% 7/0%
Dz*pe+niony s*perarbitre s-d honorowy rozpo"zyna =*nk"jonowanie od wezwania ob*stronny"h
sek*ndant'w i wys+*"hania przedstawionego przez ni"h stan* sprawy%
0rt% 7/7%
Lek*ndan"i po przed+o(eni* stan* rze"zy i po wyja!nieni* na (-danie s-d* kwestii niejasny"h
i w-tp$iwy"h, powinni iejs"e narad s-d* honorowego bezzw+o"znie op*!"i # wyj-wszy wypadek,
je!$i *k+adaj-" zapis, zastrzeg$i sobie obe"no! na s-dzie honorowy%
0rt% 7/2%
Bez wzg$)d* jednak na zastrze(enie, zawarte w zapisie nie og- sek*ndan"i by obe"nyi
przy narada"h s)dzi'w, doty"z-"y"h dowod'w dop*!"i si) aj-"y"h oraz przy narada"h,
poprzedzaj-"y"h
orze"zenia%
0rt% 7/3%
Lek*ndan"i, kt'rzy zastrzeg$i sobie obe"no! na s-dzie honorowy, aj- nast)p*j-"e prawa,
a9 prawo stawiania wniosk'w doty"z-"y"h wprowadzenia ateria+* dowodowegoK
b9 prawo zabierania g+os* za zezwo$enie s*perarbitra "e$e wyja!nie i sprostowa =akt'wK
"9 prawo stawiania pyta przes+*"hiwany !wiadko%
0rt% 7/4%
Postanowienia zapadaj- w s-dzie zwy"zajn- wi)kszo!"i- g+os'w% >yrok nie o(e wysz"zeg'$nia
=akt*, "zy zapad+ jednoy!$nie, "zy te( wi)kszo!"i- g+os'w%
0rt% 7//%
1a wypadek, je!$i po *konstyt*owani* si) s-d* jeden a$bo ki$k* s)dzi'w z pewny"h wzg$)d'w
sk+ada andaty, naten"zas nowy"h s)dzi'w ian*j- "i sek*ndan"i, kt'ry"h s)dziowie *st)p*j-
i to w prze"i-g* 24."h godzin% > razie z+o(enia godno!"i przez s*perarbitra s)dziowie wybieraj-
nowego%
0rt% 7/C%
L)dzia honorowy, kt'ry w"hodzi w sk+ad s-d* na iejs"e s)dziego, kt'ry andat z+o(y+, nie
o(e "zyni jaki"hko$wiek zian a$bo zastrze(e "o do poprzedniego stan* sprawy, a$e winien
go bezwzg$)dnie respektowa, wyj-wszy wypadek, w kt'ry za jego pog$-de o!wiad"z- si)
inni s)dziowie%
0rt% 7/I%
Bezwar*nkowo nie o(e obj- godno!"i s)dziego honorowego osoba, bodaj ty$ko spowinowa"ona
z jedn- te stron, $*b kt'ra po!rednio ty$ko =akty"znie $*b ora$nie w zaj!"i* b)d-"y
3C
powode sprawy, *"zestni"zy+a a$bo wresz"ie by+a po!redni- ora$n- przy"zyn- zaj!"ia i do jego
wywo+ania w jakiko$wiekb-d@ spos'b si) przy"zyni+a%
0rt% 7/J%
Cz+onkowie honorowi aj- te sae prawa i obowi-zki, "o i sek*ndan"i i d$atego te( "z+onkowie
s-d* jako te( i wszystkie osoby w ni *"zestni"z-"e zwi-zane s- s+owe honor* do dyskre"ji
"o do przebieg* narad i post)powania%
0rt% 7/8%
Ebowi-zki s-d* honorowego s- z powod* szerokiego zakres* dzia+ania tego, oraz sk*tk'w
wyrok* nader "i)(kie i wyagaj- od s)dzi'w honorowy"h z jednej strony z*pe+nej nieza$e(no!"i,
z dr*giej dok+adnej znajoo!"i postanowie honorowy"h%
0rt% 7C0%
?adanie s-d* honorowego w pierwszy rz)dzie jest *si+owanie, aby "a+y sp'r za+agodzi
po$*bownie i ba"znie *wa(a, "zy zaj!"ie nie po$ega przypadkie na nieporoz*ieni*% 1ast)pnie
winien s-d zbada, "zy istotnie zarz*ty honor obra(aj-, oraz "zy obaj prze"iwni"y s- osobai
honorowyi%
Hopiero w'w"zas, gdy s)dziowie powy(sze kwestie zbadaj- i kiedy wsze$kie *si+owania
za+agodzenia
spor* spe+zn- na ni"zy # przyst-pi s-d do erytory"znego rozstrz-sania sprawy%
0rt% 7C7%
Erze"zenie s-d* honorowego na$e(y wygotowa pisenie w trze"h egzep$arza"h, z kt'ry"h
po jedny dor)"zy na$e(y dwo sek*ndanto ob* stron, za! trze"i winien * siebie za"howa
s*perarbiter%
0rt% 7C2%
Pod orze"zenie s-d* honorowego winni wszys"y "z+onkowie s-d* *ie!"i swe podpisy,
r'wnie( i "i, kt'ry"h zdanie zosta+o przeg+osowane% Ed obowi-zk* tego (aden s)dzia nie o(e
si) *"hy$i%
0rt% 7C3%
>sze$kie papiery, jako to, protoko+y odbyty"h posiedze s-d*, przes+*"hiwa !wiadk'w, da$ej
wszystkie przed+o(one s-dowi dok*enty za"how*je * siebie w prze"howani* s*perarbiter%
0rt% 7C4%
L-dowi honorowe*, jako takie*, oraz jego posz"zeg'$ny "z+onko nie wo$no wdawa
si) w po$eik), a$bo zajowa stanowisko w jakiejko$wiek sprawie, aj-"ej "hoby po!redni
zwi-zek z kwesti- sporn- $*b say zaj!"ie, kt're a by przediote orze"zenia s-d*
honorowego%
3I
0rt% 7C/%
<'wnie( nie wo$no s-dowi honorowe*, wzg$)dnie jego przewodni"z-"e* *dzie$a *ponie
$*b nagan sek*ndanto obe"ny na posiedzenia"h s-d* z powod* i"h za"howania si) #
poniewa( sek*ndan"i nie stoj- w (adny stos*nk* podrz)dny do s-d* honorowego%
0rt% 7CC%
>yj-tkow- odian- s-d'w honorowy"h s- t% zw% j e d n o s t r o n n e s - d y h o n o r o w e , w
kt'ry"h zasiadaj- przedstawi"ie$e ty$ko jednej ze stron%
0rt% 7CI%
Mednostronny s-d honorowy o(na *konstyt*owa ty$ko w'w"zas, je(e$i jedna ze stron, kt'ra
w tok* pertrakta"ji honorowy"h zakwestionowa+a honorowo! swego prze"iwnika, *"hy$a si) od
podtrzyania zarz*t* przed zwyk+y s-de honorowy a$bo z g'ry nie "h"e *zna a*torytet*
s-d* honorowego $*b wresz"ie w jakiko$wiek spos'b stara si) *nikn- zwo+ania s-d* honorowego
i rozstrzygni)"ia tego(%
0rt% 7CJ%
> razie takiego za"howania si) osoby podnosz-"ej zarz*t niehonorowo!"i, winni sek*ndan"i
osoby, kt'rej honorowo! zakwestionowano, spisa protok'+ jednostronny z dok+adny
przedstawienie
stan* rze"zy, za! za"howanie si) prze"iwnika napi)tnowa jako *"hy$enie si) od dania
wzg$)dnie (-dania satys=ak"ji honorowej, za$e(nie "zy dop*sz"za si) tego strona obra(ona,
"zy obra(aj-"a%
0rt% 7C8%
Makko$wiek za+atwienie sprawy wed$e art% 7CJ, jest wystar"zaj-"y, to jednak jest rze"z-
wskazan-, aby zast)p"y osoby, kt'rej honorowo! zakwestionowano, opr'"z spisania jednostronnego
protoko+* zwo+a$i s-d honorowy, sk+adaj-"y si) z "z+onk'w jedynie przez ni"h ianowany"h
i ty(e przed+o(y$i w zapisie zarz*t, kt'ry postawi+ i"h k$ientowi prze"iwnik, *"hy$aj-"y
si) nast)pnie od podtrzyania ty"h(e przed s-de honorowy%
0rt% 7I0%
? *wagi na jednostronno! w ianowani* s)dzi'w honorowy"h do jednostronnego s-d*, powinny
by nii osoby starsze, zaj*j-"e zna"zniejsze stanowiska spo+e"zne, daj-"e swyi nazwiskai
gwaran"j), i( orze"zenie b)dzie a*torytete%
0rt% 7I7%
L-d honorowy jednostronny sk+ada si) z 4 "z+onk'w, kt'rzy dopiero w razie r'wno!"i g+os'w
wybieraj- z poza siebie pi-tego, jako przewodni"z-"ego%
3J
0rt% 7I2%
Mednostronne* s-dowi honorowe* przys+*g*je prawo wezwa stron) *"hy$aj-"- si) od
podtrzyania zarz*t'w, do jawienia si) przed s-de i przed+o(enia wszystki"h dany"h, na podstawie
kt'ry"h zarz*t podnios+a%
> razie nie jawienia si) tej(e, przeprowadza s-d post)powanie bez jej wsp'+*dzia+*, wy"zerp*j-"
"a+y znany, b)d-"y do jego dyspozy"ji ateria+ dowodowy, przestrzegaj-" wszystki"h
przepis'w, odnosz-"y"h si) do zwy"zajnego s-d* honorowego%
Erze"zenie takiego s-d* jest r'wnozna"zne z orze"zenie s-d* dw*stronnego%
0rt% 7I3%
Ebowi-zkie ka(dego honorowego "z+owieka jest zjawi si) przed s-de honorowy na tego(
wezwanie, nawet w sprawa"h oboj)tny"h $*b przykry"h i s+*(y * zeznaniai wed$e naj$epszej
wo$i i wiedzy%
0rt% 7I4%
E i$e zostanie *dowodniony, i( dana osoba przes+*"hana przed s-de honorowy zezna+a
nieprawd) # zostaje wykre!$on- ze spo+e"zno!"i $*dzi honorowy"h%
?byte"zne jest odbieranie od zeznaj-"y"h s+owa honor*, i( b)d- zeznawa prawd)%
38
ROZDZIA 7.
S%y /oz-#1,z#.
0rt% 7I/%
>e wszystki"h wypadka"h, w kt'ry"h poi)dzy sek*ndantai za"hodzi niezgoda zapatrywa,
niedoty"z-"a ani zdo$no!"i honorowej jednej ze stron, ani sposob* interpretowania postanowie
kodeks* honorowego # r'(ni") zda rozstrzyga s - d r o z j e " z y %
0rt% 7IC%
E i$e r'(ni"a zda doty"zy wybor* broni, s-d taki nazywa si) s - d e d $ a o z n a " z a n i a
b r o n i %
0rt% 7II%
L-d rozje"zy sk+ada si) z sek*ndant'w stron ob*, kt'rzy na wsp'$ny posiedzeni* wybieraj-
z poza swego grona osob) pi-t-, kt'ra sp'r rozstrzyga% > razie nieo(no!"i poroz*ienia si)
"o do osoby s)dziego rozje"zego, *k+adaj- terno, jak przy wyborze s*perarbitra i $osowanie
rozstrzygaj-%
0rt% 7IJ%
Esoba s)dziego rozje"zego winna by nieskazite$n- i nie interesowan- nawet po!rednio w
sporze% Pr'"z tego, s)dzia rozje"zy winien "ieszy si) za*=anie stron ob* oraz zajowa
zna"zniejsze stanowisko spo+e"zne%
0rt% 7I8%
Erze"zenie s-d* rozje"zego zapada przez de"yzj) s)dziego rozje"zego i jest de=initywne i
nieodwo+a$ne% Ebie strony *sz- * si) podda bezwzg$)dnie, za! strona *"hy$aj-"a si) od
wykonania
orze"zenia s-d* rozje"zego *prawnia prze"iwnika do zerwania rokowa i spisania jednostronnego
protoko+*%
0rt% 7J0%
Erze"zenie s-d* rozje"zego *si by pisene, w dw'"h egzep$arza"h sporz-dzone i ka(dej
ze stron dor)"zone% Erze"zenie podpis*je ty$ko s)dzia rozje"zy%
40
0rt% 7J7%
Lpos'b post)powania przed s-de rozje"zy reg*$*j- ana$ogi"zne postanowienia odnosz-"e
si) do s-d* honorowego%
0rt% 7J2%
> sz"zeg'$no!"i podstaw- rozstrzygni)"ia s-d* rozje"zego jest z a p i s , obej*j-"y we
=orie pytania kwesti) sporn- # a s)dzie* rozje"ze* nie wo$no ni" ponadto orze", "o strony
w zapisie przedk+adaj- do rozstrzygni)"ia%
0rt% 7J3%
Erze"zenie s-d* rozje"zego nie tworzy prej*dykat* d$a inny"h ana$ogi"zny"h wypadk'w%
47
ROZDZIA 7I.
Z&s)43s)(o ( 3o-#y"+0.
0rt% 7J4%
Mest zasad- kodeks* honorowego, i( ka(da osobista zniewaga o(e by do"hodzona jedynie
przez osob), kt'r- dotyka, prze"iw tej osobie, kt'ra si) jej dop*!"i+a% Mednakowo(, ta zasada
dop*sz"za
ki$ka, t*taj wy"zerp*j-"o wy$i"zony"h, wyj-tk'w zast)pstwa w pojedynk*, a to z tego
powod*, by *nikn- wi)kszego z+a $*b z *wagi na zasady ry"ersko!"i%
0rt% 7J/%
& tak za oj"a o(e wyst-pi syn, je(e$i,
7% oj"ie" jest ka$ek- $*b niezdo$ny =izy"znie do w+adania broni-K
2% oj"ie" przekro"zy+ C0 $at (y"iaK
3% o i$e prze"iwnik oj"a jest b$i(szy wiekie synowi ni( oj"*%
Te wszystkie trzy wysz"zeg'$nione wypadki zast)pstwa s- dozwo$one ty$ko w'w"zas, je(e$i
oj"ie" jest stron- obra(on-%
D w a g a , 1iekt'rzy a*torowie, np% G e 7 7 i , przyznaj- synowi bez wzg$)d* na wiek prze"iwnika
prawo zast)powania oj"a%
0rt% 7JC%
E i$e oj"ie" zniewa(aj-"y s+ownie prze"iwnika zosta+ przez tego( "zynnie zniewa(ony # naten"zas
syn zniewa(onego oj"a bez wzg$)d* na postanowienie poprzedniego artyk*+* a prawo
zast-pienia oj"a w pojedynk*%
0rt% 7JI%
Me(e$i oj"ie" jest obrazi"ie$e, nie przys+*g*je synowi prawo zast)pstwa%
0rt% 7JJ%
Pod tyi sayi war*nkai, jak syn w iejs"e oj"a, zast-pi o(e wn*k obra(onego dziadka,
skoro ten(e nie a (adnego syna zdo$nego do zast-pienia%
42
0rt% 7J8%
Ltarszy brat a$bo oj"ie" og- zast-pi w pojedynk* a+o$etniego brata wzg$)dnie syna, o i$e
te*( od'wiono satys=ak"ji z powod* a+o$etno!"i% E i$e a+o$etni jest obrazi"ie$e, to tego
rodzaj* zast)pstwo nie o(e ie iejs"a%
0rt% 780%
?ast)pstwo za przyja"ie$a dozwo$one jest w nast)p*j-"y"h wypadka"h,
a) je(e$i obra(ony przyja"ie$ jest a+o$etni, obra(aj-"y za! pe+no$etniK
b) je(e$i obra(ony przyja"ie$ =izy"znie nie jest zdo$ny do do"hodzenia swej krzywdy z broni-
w r)k* 2jest "hory, ka$eka9, a nie a oj"a ani brata $*b syna, kt'rzy by og$i go zast-piK
c) je(e$i obrazi"ie$ dop*!"i+ si) obrazy pod nieobe"no! przyja"ie$a i na pierwsze wezwanie
obro"y tego( zniewagi nie "o=a%
0rt% 787%
?ast)pstwo przyja"ie$a *si by przez obrazi"ie$a *znane i d$atego sek*ndan"i winni od tego(
(-da odno!nego pisenego o!wiad"zenia% E!wiad"zenie to jest konie"zne d$a tego, poniewa(
z a s t ) p * j - " y w " h o d z i w w s z e $ k i e p r a w a p r z y s + * g * j - " e o b r a ( o n e * %
0rt% 782%
:a(da obraza kobiety godzi w jej nat*ra$nego obro"), kt're* przys+*g*je prawo po"i-gni)"ia
obrazi"ie$a do odpowiedzia$no!"i honorowej% 1a tej podstawie przys+*g*j- nast)p*j-"e zast)pstwa
)("zyzno w obronie "z"i kobiety,
a) )(owi w obronie "z"i (onyK
b) brat*, oj"*, wn*kowi, w*jowi, siostrze"owi $*b szwagrowi, o i$e jest nieza)(n-, wdow-,
$*b rozwiedzion- z )(eK
c) wszystkie osoby pod b) wyienione, je(e$i kobieta za)(na nie (yje z )(e, "hoby 'w
nawet w tej saej iejs"owo!"i przebywa+K
d) gospodarz do*, je(e$i * niego zniewaga kobiety ia+a iejs"e, o i$e jest przy ty obe"nyK
e) w ka(dy inny wypadk* )("zyzna, kt'ry jej towarzyszy, a gdy i"h jest ki$k*, naj+odszy
z ni"hK
f) )("zyzna, kt'ry prowadzi kobiet) pod r)k), nawet w'w"zas, gdy obe"ni s- przy ty
krewni obra(onej%
0rt% 783%
?a obraz) wyrz-dzon- przez kobiet) odpowiedzia$ni s- )("zy@ni w ty say porz-dk*,
kt'ry powy(sze artyk*+y okre!$i+y%
0rt% 784%
:westie sporne i)dzy zast)p"ai, "zy w dany wypadk* dop*sz"za$ne jest zast)pstwo, rozstrzyga
s-d rozje"zy%
43
0rt% 78/%
Me(e$i obrazi"ie$ *"hy$a si) od dania satys=ak"ji prawnie zast)p*j-"e*, naten"zas zast)p"y
tego( s- *prawnieni do spisania jednostronnego protok'+*, a stanowisko obrazi"ie$a skwa$i=ikowa,
jako odow) dania satys=ak"ji%
Protok'+ taki za$e(nie od oko$i"zno!"i o(na op*b$ikowa%
44
CZ DR8GA
POJEDYNEK
4/
Tr*dno stwierdzi, aby nieie"ka k*$t*ra w kwestii pojedynk* przynios+a na jakieko$wiek
e$eenty dodatnie i a(eby w jakiko$wiekb-d@ spos'b w tej dziedzinie przejawi+a si) dodatni
wp+ywe na nasze spo+e"zestwo% <ozwie$o(nienie si) w ostatni"h przed wojn- $ata"h,
!ieszny"h dzie"innie zwy"zaj'w b*rszowski"h Fsprawy honoroweG na zawo+anie i obsta$*nek #
da$ej wprowadzenie nieie"kiego sposob* patrzenia na pojedynek jako na ens*r), pozwa$aj-"a
na nieszkod$iwy *p*st krwi gor-"ej +odzie(y # to wszystko powodowa+o spisywanie war*nk'w
pojedynk* w sprawa"h najb+ahszy"h, kt'ry"h powode by+o ostre spojrzenie, no i knajpa%
Pojedynek jest nadto powa(n- rze"z-, by go sprowadza do pozio* sportowej, zabawy
*niwersyte"kiej,
a nadto niebezpie"zn-, by ni- ko"zy ka(d- spraw) honorow-, kt'rej pow'd kwa$i=ik*je
si) ra"zej do h*orysty"znego pisa%
Te na$e"ia+o!"i nieie"kie, winne z po$skiego zwy"zaj* honorowego raz na zawsze *st-pi i
d$atego tak jak z jednej strony, *dzie$aj-" wskaz'wek sek*ndanto, po$e"ay i jak naj*si$niej
gor-"- trosk) o pokojowe za+atwienie sprawy # tak z dr*giej strony, w razie gdyby *zna$i pokojowe
zako"zenie za niedop*sz"za$ne, naten"zas z na"iskie podkre!$ay, i( pojedynek winien
si) odby na war*nka"h ostry"h, kt'reby nie dop*!"i+y do obni(ania tego odwie"znego zjawiska
spo+e"znego do pozio* zabawki ki$k*, niej $*b wi)"ej $ekkoy!$ny"h $*dzi%
& to jest najwa(niejsza zasada, na kt'r- winni ba"zy sek*ndan"i%
4C
ROZDZIA 7II.
8s'9o(&"'& 3o-#"&(,z#.
0rt% 78C%
Lek*ndan"i s- zobowi-zani nie poin- (adnej sposobno!"i ani drogi, kt'ra by og+a doprowadzi
do pokojowego zako"zenia spor*%
0rt% 78I%
Lek*ndan"i winni pai)ta, i( godno! i"h jest w pierwszy rz)dzie godno!"i- pokojow- i
d$atego jako przyja"ie$e o"odaw"y, winni wp+ywa na niego w kier*nk* z+agodzenia jego
zapatrywa
rozogniony"h !wie(- zniewag-, wzg$)dnie zaj!"ie%
0rt% 78J%
Bezwar*nkowo wyst)p*j- sek*ndan"i prze"iw godno!"i i"h zadania, skoro ze swej strony
"zyni- tr*dno!"i w pokojowy za+atwieni* spor* nie pon-", i( pierwszy obowi-zkie
sek*ndant'w
jest wystaranie si) o pokojow- satys=ak"j) d$a obra(onego%
0rt% 788%
Lek*ndanto nie wo$no spisa war*nk'w or)(nego spotkania w'w"zas, je(e$i zatarg spowodowa+o
b+ahe zdarzenie, $*b kiedy "a+e zaj!"ie po$ega na nieporoz*ieni*% Lek*ndanto nie
wo$no spisa war*nk'w or)(nego spotkania nawet w'w"zas, gdy jedna a$bo obie strony *si$nie
tego sobie (y"z-%
> tego rodzaj* wypadka"h, kt're bezwar*nkowo pokojowo na$e(y za+atwi, jest zobowi-zany
obra(ony o=iarowane * przez obrazi"ie$a zado!*"zynienie 2zaprze"zenie, odwo+anie,
*sprawied$iwienie
$*b przeproszenie9 przyj-, o i$e zast)p"y obra(onego *wa(aj- je za wystar"zaj-"e%
> razie odrz*"enia takiego zado!*"zynienia, tra"i obra(ony prawa obra(onego%
0rt% 200%
<'wnie( w powa(niejszy"h wypadka"h jest obowi-zkie sek*ndant'w *"zyni wszystko, by
i)dzy prze"iwnikai doprowadzi do pokojowego poroz*ienia% > sz"zeg'$no!"i, winni
sek*ndan"i
w taki"h wypadka"h przedk+ada obrazi"ie$owi, (e honorowy wyj!"ie d$a niego jako
gent$eana b)dzie da pokojow- satys=ak"j) obra(one*, kt're* wyrz-dzi+ krzywd) # zaiast
nara(ania go na niebezpie"zestwo star"ia z broni-% ?ast)p"y za! obra(onego winni wy4I
t+*a"zy te*(, i( dawana przez obrazi"ie$a satys=ak"ja jest najz*pe+niej wystar"zaj-"- i (e w
(aden spos'b tego rodzaj* za+atwienie spor*, godno!"i obra(onego nie nar*szy%
0rt% 207%
1a wsp'$ny posiedzeni* orzekaj- ob*stronni zast)p"y, kt'rej ze stron na$e(y przyzna prawa
obra(onego, wzg$)dnie o i$e za"hodz- zniewagi obop'$ne, kt'ra "i)(ej zosta+a obra(on-%
Erzekaj- da$ej spos'b, =or) i brzienie satys=ak"ji, kt'r- winien da obrazi"ie$ # a przy ty
ba"zy winni, aby z jednej strony pokrzywdzony otrzya+ "a+kowi"ie zado!*"zynienie, a powt're,
aby =ora i tre! zado!*"zynienia nie by+y d$a obrazi"ie$a tak *pokarzaj-"e, i(by je *sia+
odrz*"i%
0rt% 202%
Me(e$i sek*ndanto *da si) pokojowo zako"zy sp'r, naten"zas spis*j- w dw'"h egzep$arza"h
protok'+ zawieraj-"y,
7% opisanie powod* wyzwaniaK
2% jednoy!$ne stwierdzenie sek*ndant'w, i( *zna$i za wskazane za+atwi sp'r pokojowoK
3% wszystkie "zynno!"i, kt're przedsi)bra$i do pokojowego za+atwienia sprawy, oraz ewent*a$ne
orze"zenie s-d* honorowego $*b rozje"zegoK
4% tre! o!wiad"zenia, kt're sk+ada obrazi"ie$ to o!wiad"zenie, i( obra(ony owo o!wiad"zenie
przyj*jeK
/% jednoy!$ne twierdzenie, i( sp'r d$a ob* stron honorowo zosta+ za+atwionyK
C% podpisy "ztere"h sek*ndant'w% :a(da ze stron otrzy*je jeden egzep$arz protoko+*%
0rt% 203%
Me(e$i sek*ndan"i nie og- si) zgodzi "o do pokojowego za+atwienia sprawy, $*b zgadzaj-"
si) na nie, s- niezgodni "o do tre!"i o!wiad"zenia, kt're z+o(y winien obrazi"ie$ # naten"zas
winni odwo+a si) do orze"zenia s-d* rozje"zego%
0rt% 204%
Me(e$i jedna ze stron "z*je si) pokrzywdzon- na honorze za+atwienie pokojowy sprawy,
winna odwo+a si) do s-d* honorowego, kt'ry rozstrzygnie kwesti) de=initywnie%
0rt% 20/%
Tego rodzaj* protest prze"iw honorowe* za+atwieni* sprawy na$e(y pisenie na r)"e ob*stronny"h
zast)p"'w wnie!, a to w prze"i-g* 24 godzin $i"z-" od "hwi$i dor)"zenia protoko+*%
0rt% 20C%
Lek*ndan"i powiadoieni o pro"esie zejd- si) na wsp'$ny posiedzeni*, na kt'ry zaian*j-
s)dzi'w honorowy"h, oraz przed+o(- sporny protok'+ jako zapis te* s-dowi%
4J
0rt% 20I%
Przez za+o(enie protest* nie og- si) "z* sek*ndan"i obra(onyi, ty wi)"ej po"i-gn-
zak+adaj-"ego
protest do zado!*"zynienia%
48
ROZDZIA 7II.
O zo!"o5,' 3o-#y"+o(#-.
0rt% 20J%
> zasadzie ka(da osoba, zdo$na do dawania i (-dania satys=ak"ji honorowej, o(e bra *dzia+
"zynny w or)(nej wa$"e% ?asada niniejsza dop*sz"za szereg wyj-tk'w%
0rt% 208%
6a+o$etnie* jest zabronione *(ywanie broni% :to zate przez a+o$etniego zostanie obra(ony,
o(e obraz) pozostawi bez reak"ji $*b odda spraw) s-dowi karne*%
0rt% 270%
Me(e$i a+o$etni zostanie obra(ony, a obrazi"ie$e jest "z+owiek pe+no$etni, naten"zas o(e
ie iejs"e zast)pstwo wed$e art% 7J8 i 780%
0rt% 277%
E i$e a+o$etni zosta+ "zynnie zniewa(ony, naten"zas o(e wyzwa obrazi"ie$a w prze"i-g*
24 godzin od "hwi$i zniewa(enia $i"z-", jednakowo( pojedynek o($iwy jest dopiero po doj!"i*
obra(onego do pe+no$etno!"i # przy "zy obrazi"ie$ *si zgodzi si) na tego rodzaj* zw+ok)%
0rt% 272%
> zasadzie wszystkie osoby pe+no$etnie do C0 rok* (y"ia s- =akty"znie zdo$ne do pojedynk*%
Poniewa( jednak "i)(ar staro!"i nigdy r'wnoiernie nie ob"i-(a # zate zadanie sek*ndant'w
b)dzie bada $ w ka(dy posz"zeg'$ny wypadk* =izy"zne w+a!"iwo!"i stron% Poniewa( tak, jak
z jednej strony zdarzy si) o(e, i( osoba, kt'ra dawno C0 $at (y"ia przekro"zy+a, "ieszy si)
zdrowie, pozwa$aj-"y jej wa$"zy z broni- w r)k* # tak z dr*giej strony o(e zaj! wypadek
tak szybkiego starzenia si), i( "z+owiek nie $i"z-"y C0 $at (y"ia z broni- w r)k* stan- nie o(e%
0rt% 273%
:a(d- =izy"zn- niezdo$no! do w+adania broni-, spowodowan- "zy to wiekie, "zy ka$e"twe,
na$e(y zaraz podnie! przy otrzyany wyzwani* wzg$)dnie przy wyzwani*% Tego rodzaj*
o!wiad"zenie *si by stwierdzone przez $ekarza, na kt'rego osob) zgodz- si) obie strony%
/0
0rt% 274%
> jedny ty$ko wypadk* *si "z+owiek *+ony stan- do star"ia or)(nego, a to w'w"zas,
je(e$i powode zaj!"ia jest zniewaga "zynna wyrz-dzona przez *+onego%
D w a g a , Aran"*s"y a*torowie nak+adaj- na *+ony"h obowi-zki satys=ak"ji z broni- w r)k*
nawet w'w"zas, je!$i *+ony dop*!"i+ si) s+ownej zniewagi%
0rt% 27/
1ast)p*j-"y osobo zabroniony jest pojedynek,
7% i)dzy oj"e a syneK
2% i)dzy brai, wzg$)dnie brai przyrodnyiK
3% i)dzy w*je a siostrze"eK
4% i)dzy te!"ie a zi)"ieK
/% i)dzy spokrewnionyi w pierwszy stopni*K
C% z a+o$etniK
I% osobie, kt'ra dop*!"i+a si) BI0oprzednio z+aania reg*+ pojedynkowy"hK
J% krewne*, przyja"ie$owi $*b sek*ndantowi, kt'ry pragnie zaj- iejs"e osoby "i)(ko rannej
$*b zabitej w pojedynk*, kt'ry ia+ honorowy przebiegK
8% sek*ndantowi, kt'ry "h"e stan- zaiast swego k$ienta, kt'ry na p$a"* si) nie jawi+K
70% osobie prowok*j-"ej pojedynkiK
77% d+*(nikowi prze"iw wierzy"ie$owi tak d+*go, dop'ki d+*g* nie *i!"i+, a$bo *isz"zenie tego(
przed wa$k- zabezpie"zy+, wyj-wszy wypadek, i( wierzy"ie$ zaj!"ie sprowokowa+K
72% wszystki w art% J wyieniony osobniko%
/7
ROZDZIA 7I2.
Wyb:/ b/o"'.
0rt% 27C%
E i$e pokojowe *si+owania sek*ndant'w nie odnios- sk*tk*, naten"zas winni oni raz jesz"ze
dok+adnie *sta$i stan =akty"zny, zbada sz"zeg'+owo zdo$no! honorow- stron, oraz przyst-pi
do wybor* broni%
0rt% 27I%
Ebra(one* przys+*g*je zawsze prawo swobodnego wybor* $ega$nej broni pojedynkowej%
Ebrazi"ie$owi nie wo$no odrz*"i broni tak wybranej%
D w a g a , >prost nad*(y"ie na$e(y nazywa gras*j-"y w niekt'ry"h oko$i"a"h Po$ski zwy"zaj,
*prawniaj-"y wyzwanego do wybor* broni% 1ies+y"hany 'w *s*s zakrad+ si) do nas, zdaje
si) z niekt'ry"h po+*dniowo.nieie"ki"h oko$i", gdzie a bardzo star- trady"j)% Genez- za! jego
jest !redniowie"zne rozporz-dzenie Aryderyka Barbarosy, przyznaj-"e wyzwane* prawo wybor*
iejs"a, "zas*, broni i s)dziego spotkania%
Mednakowo( j*( prawo $ongobardzkie, kt're pojedynek *znawa+o za !rodek dowodowy przed
s-de, prawo ozna"zania "zas* i iejs"a nadaje s)dzie*, za! wyzwane* wyb'r broni%
0rt% 27J%
Ronorow- broni- s-,
7% szab$aK
2% szpadaK
3% pisto$et%
Sadnej innej broni przy pojedynk* *(ywa nie wo$no%
0rt% 278%
>yj-tkowo, o i$e obra(ony jest "*dzozieie", w kt'rego kraj* jest inna bro honorowa w
*(y"i*, a prawo w razie, je(e$i "zynnie zosta+ zniewa(ony, (-da pojedynk* na bro w jego
kraj* *(ywan- i wed+*g tatejszy"h zasad% Ebrazi"ie$ od wybor* takiej broni nie o(e si) *"hy$i%
/2
0rt% 220%
Me(e$i prze"iwna strona tego, kt'ry jako obra(ony *powa(niony jest do wybor* broni, na bro
ozna"zon- nie "h"e si) zgodzi # w'w"zas ob*stronni zast)p"y winni ow- kwesti) sporn- przed+o(y
s-dowi rozje"ze* do rozstrzygni)"ia 2s-d do ozna"zania broni9%
0rt% 227%
Lek*ndanto wo$no odrz*"i szab$) $*b szpad), je!$i roz"hodzi si) o osob), kt'ra d$a swej
*+ono!"i, nie o(e tak- broni- wa$"zy%
0rt% 222%
E i$e sek*ndan"i nie s- zgodni # pod'w"zas w nast)p*j-"y"h wypadka"h ozna"za si) bro
przez $osowanie%
a) je!$i na zwyk+- niegrze"zno! $*b niew+a!"iwo! zareagowa+ obra(ony obraz- tak, i( obaj
prze"iwni"y "z*j- si) obra(onyi, jak w ty"h wszystki"h wypadka"h, w kt'ry"h osoba naprz'd
obra(ona odpowiedzia+a obraz- "i)(sz-K
b) je!$i obra(ony nie "h"ia+ przyj- *sprawied$iwienia i przeproszenia, wyj-wszy i( zniewag)
tworzy+o "zynne zniewa(enie, obraza honor* wyzywaj-"ego $*b obraza "z"i tego( =ai$ii 2w ty"h
wszystki"h wypadka"h *sprawied$iwienie w og'$e nie jest dop*sza$ne9K
c) je(e$i ze wzg$)d'w dyskre"ji pow'd zatarg'w nie jest znany%
0rt% 223%
1ie wo$no =a"howe* szerierzowi pos+*giwa si) w pojedynk* bia+- broni-, wyj-wszy, i(
zosta+ "zynnie zniewa(ony a$bo zniewaga s+owna obra(a jego honor $*b "ze! =ai$ii%
0rt% 224%
E i$e obie strony s- zawodowyi szerierzai, przepis artyk*+* poprzedniego nie obowi-z*je%
0rt% 22/%
Me(e$i prze"iwnik zawodowego szerierza o!wiad"za, i( io to pragnie wa$"zy na bia+-
bro, naten"zas jego sek*ndan"i *sz- wystara si) o pisene o!wiad"zenie przyja"i'+ tej osoby
oraz $*dzi bieg+y"h w szerier"e, stwierdzaj-"e wybitn- *iej)tno! we w+adani* szab$- * osoby
aj-"ej zawodowego szerierza za prze"iwnika%
/3
ROZDZIA 72.
W&/0"+' ( 3o-#y"+0.
0rt% 22C%
>ar*nkai pojedynk* nazyway te wszystkie reg*+y aj-"e reg*$owa pojedynki, kt're kodeks
honorowy pozostawia swobodne* *sta$eni* sek*ndant'w%
0rt% 22I%
Lek*ndan"i obra(onego, o i$e przysz+o do spisywania war*nk'w pojedynk*, aj- ba"zy, aby
wykorzystane zosta+y wszystkie *prawnienia, kt're =akt zniewagi nada+ obra(one* # a
r'wno"ze!nie
wesp'+ z sek*ndantai obrazi"ie$a aj- rozstrzyga, jaka "z)! praw w y!$ postanowie
kodeks* honorowego a przypa! obrazi"ie$owi # o i$e obie strony w r'wnej ierze zaj!"ia
nie zawini+y 2np% obop'$na zniewaga, przy "zy $(ejsza po"i-gn)+a za sob- "i)(sz-9%
0rt% 22J%
Przy spisywani* war*nk'w nie wo$no sek*ndanto kier*j-"y si) =a+szyw- wie$kod*szno!"i-
zrze" si) "z)!"i $*b wszystki"h praw, przys+*g*j-"y"h i"h k$ientowi przy pojedynk*% Powinni
bowie pai)ta, i( w+a!nie i"h obowi-zkie jest ba"zy, by k$ient i"h 'g+ korzysta ze
wszystki"h praw honorowy"h te*( przys+*g*j-"y"h, ze wzg$)d* na "harakter zaj!"ia, b)d-"ego
powode spotkania%
0rt% 228%
? po!r'd war*nk'w spotkania winni sek*ndan"i naprz'd *sta$i, "zy pojedynek a si) odby
do pierwszej $*b dr*giej krwi, "zy te( do z*pe+nej niezdo$no!"i pojedynkowej%
Przy pojedynk* na pisto$ety winni okre!$i, i$okrotnie a nast-pi wyiana strza+'w i inne
oko$i"zno!"i, wysz"zeg'$nione w rozdzia$e o pojedynk* na pisto$ety%
0rt, 230%
Przy spisywani* war*nk'w star"ia na$e(y, o i$e o(no!"i, *nika war*nk* pierwszej krwi #
skoro tego rodzaj* war*nek sprowadza pojedynek do rz)d* zabawy, w kt'rej $ekkie zadra!ni)"ie
daje o(no! *"hodzenia za taniego bohatera%
1ie wo$no spisywa w war*nka"h pojedynk*, a( do !ier"i jednego z wa$"z-"y"h%
/4
0rt% 237%
Przy wszystki"h zniewaga"h "zynny"h, zniewaga"h honor* wyzywaj-"ego, "z"i jego rodziny
$*b kobiety # war*nki winny opiewa, do z*pe+nej niezdo$no!"i pojedynkowej%
0rt% 232%
1ast)pnie na$e(y w war*nka"h *sta$i, "zy dozwo$ony jest *(ywanie szty"h'w%
Mest zasad-, (e o i$e w war*nka"h star"ia nie postanowiono ina"zej, $*b kwestii tej nie rozstrzygni)to
# s z t y " h y s - n i e d o p * s z " z a $ n e %
0rt% 233%
Me(e$i zate o szty"ha"h nie a wzianki w war*nka"h star"ia, prowadz-"y pojedynek winien
po*"zy wa$"z-"y"h o niedop*sz"za$no!"i *(ywania szty"h'w%
1iedop*sz"zenie w pojedynk* szty"h'w po"i-ga za sob- r'wno"ze!nie niedop*sz"zenie
o b r o n y s z t y " h o w e j # F L t i " h p a r a d e G %
0rt% 234%
Lek*ndan"i powinni okre!$i da$ej rodzaje dop*sz"za$ny"h w dany pojedynk* banda(y%
Banda(e og- by nast)p*j-"e,
a) banda( szyjnyK
b) aNi$arisK
c) p*$s na przeg*bie i przedraieni*K
d) brz*szny%
0rt% 23/%
Lek*ndanto nie wo$no zgodzi si) na inny spos'b banda(owania d$a jednej, inny d$a dr*giej
strony% Banda(e *sz- by i$o!"iowo i jako!"iowo * ob* stron jednakowe%
0rt% 23C%
Hop*sz"zenie banda(y stanowi zawsze z+agodzenie war*nk'w star"ia% >yj-tek stanowi
banda(owanie
p*$s* na przeg*bie i przedraieni*, kt're jest wa(ny obostrzenie war*nk'w%
0rt% 23I%
?aiast banda(owania przedraienia i p*$s* na przeg*bie dozwo$ony jest *(y"ie r)kawi"y
=e"ht*nkowej%
?awsze wo$no strono *(ywa g $ a " e . r ) k a w i " z k i %
//
0rt% 23J%
Poniewa( do pojedynk* przynosi ka(da ze stron jedn- par) broni, w+a!"iwej do odby si) aj-"ego
star"ia, przeto sek*ndan"i przy spisywani* war*nk'w *sz- orze", "zyj- broni- wa$ka
b)dzie to"zon-, ewent*a$nie wyb'r tej(e pozostawi $osowani*%
0rt% 238%
E i$e jedna ze stron *(ywa $ewej r)ki przy szerier"e i $ew- r)k- a zaiar pos+*giwa si) w
star"i*, naten"zas na$e(y =akt 'w we war*nka"h wysz"zeg'$ni oraz zgod) na to prze"iwny"h
sek*ndant'w%
0rt% 240%
<'wno"ze!nie obowi-zani s- sek*ndan"i do iiennego ozna"zania w!r'd war*nk'w osoby,
aj-"ej pojedynek prowadzi%
0rt% 247%
>resz"ie w war*nka"h star"ia ozna"zy na$e(y "zas i iejs"e spotkania # przy "zy w zasadzie
pojedynek winien si) odby nie w"ze!niej jak w 72 godzin, a nie p'@niej jak 4J godzin, $i"z-"
od "hwi$i spisania war*nk'w pojedynk*%
0rt% 242%
Pojedynek, bezpo!rednio po obrazie odby si) aj-"y jest niedozwo$ony%
0rt% 243%
Poi)dzy war*nkai *ie!"i na$e(y r'wnie( wa(ne rozstrzygni)"ie, "zy $ekarze przy orzekani*
niezdo$no!"i stron do wa$ki, niezdo$no!"i spowodowanej zranienie # aj- w tej kwestii
g+os de"yd*j-"y "zy dorad"zy%
0rt% 244%
E i$e war*nki pojedynk* opiewaj-, do niezdo$no!"i pojedynkowej jednej ze stron, naten"zas
war*nki pojedynk* *sz- rozstrzyga kwesti), "zy jeden z wa$"z-"y"h raniony w r)k), *prawniony
jest do da$szego wa$"zenia dr*g- r)k-%
0rt% 24/%
> war*nka"h star"ia na$e(y r'wnie( ozna"zy, "o jaki "zas dop*sz"za$ne s- pa*zy w star"i* i
jak d+*gie% Pa*zy og- trwa od $.70 in*t%
/C
ROZDZIA 72I.
T#/#" (&!+.
0rt% 24C%
Ha$szy obowi-zkie ob*stronny"h sek*ndant'w jest *przednie ozna"zenie iejs"a, na kt'ry
pojedynek a si) odby%
0rt% 24I%
>ie$ko! iejs"a wa$ki a wynosi,
a) przy pojedynk* na szab$e 7/ % d+*go!"i i "o najniej C % szeroko!"i # przy "zy zna"zny
roziar d+*go!"i t+*a"zy si) odskokai, konie"znyi przy w+oskiej szko$e =e"ht*nk*K
b) przy pojedynk* na pisto$ety iejs"e star"ia o(e ie 38.24 % , a "o najniej 72 % d+*go!"i%
:r'tsza od$eg+o! wyiany strza+'w jest niedop*sz"za$na 272 % ozna"za si) za poo"-
7C krok'w doros+ego )("zyzny9%
0rt% 24J%
6iejs"e, na kt'ry pojedynek a si) odby, *si by bezwar*nkowo r'wne, a o i$e na przestrzeni
tego( znajd*j- si) nier'wno!"i, to *sz- by tak niezna"zne, by (aden z wa$"z-"y"h nie
'g+ si) na ni"h potkn-, a ty bardziej *pa!%
E i$e iejs"e pojedynk* jest sa$a o pod+odze drewnianej $*b kaiennej, naten"zas prze"iwni"y
winni podeszwy ob*wia posypa ob=i"ie ka$a=oni-, kt'r- r'wnie( na$e(y zasypa "a+- przestrze,
aj-"- zosta terene star"ia%
0rt% 248%
6iejs"e pojedynk* *si by za"iszne, "hronione od wiatr* i "ieniste% Przy pojedynk* na pa+asze
$*b szpady nie o(e by iejs"e spotkania poros+e traw-% Przy pojedynk* na pisto$ety, *stawiaj-"
prze"iwnik'w na$e(y *wzg$)dni kier*nek wiatr*%
0rt% 2/0%
?ar'wno do pojedynk* pisto$etowego, jak te( do pojedynk* na szab$e, nie nadaj- si) tereny
piasz"zyste 2wydy piask*9, a$bo tereny "z)!"iowo sta+e, "z)!"iowo za! pokryte piaskie,
*s*waj-"y
si) pod stopai%
/I
0rt% 2/7%
>resz"ie iejs"e pojedynk* *si by tak wybrane, aby !wiat+o i "ie rozdzie$one by+y i)dzy
wa$"z-"y"h r'wnoiernie%
0rt% 2/2%
E i$e pojedynek odbywa si) przy o!wiet$eni* szt*"zny, winno ono o!wiet$a z g'ry ob*
prze"iwnik'w jednakowo% 6o(na r'wnie( *ie!"i !wiat+o z bok*, a$e w ka(dy razie tak, aby
o!wiet$enie sao nie stanowi+o d$a jednej ze stron przeszkody w wa$"e%
0rt% 2/3%
:westia o!wiet$enia a wa(ne zna"zenie sz"zeg'$nie w ty"h wypadka"h, w kt'ry"h iejs"e
pojedynk* znajd*je si) pod go+y niebe, za! "zas spotkania ozna"zono na porann- $*b wie"zorn-
godzin), a wi)" na por), w kt'rej s+o"e znajd*je si) nisko na horyzon"ie%
> ty"h wypadka"h na$e(y prze"iwnik'w *stawi w ten spos'b, aby !wiat+o s+one"zne o!wiet$a+o
ob* r'wnoiernie # a skoro takie *stawienie jest nieo($iwe z powod* po+o(enia teren*, na
kt'ry a si) odby pojedynek # naten"zas o iejs"a"h de"yd*je $os%
0rt% 2/4%
Me(e$i sek*ndan"i obieraj- teren do pojedynk* na pisto$ety, naten"zas *sz- zwr'"i *wag),
aby t+o, przed kt'ry b)d- sta$i prze"iwni"y, by+o jednakowe%
0rt% 2//%
Lek*ndan"i powinni stara si), aby iejs"e star"ia wyna$e@ w say ie!"ie $*b w nied*(ej
od tego( od$eg+o!"i% Transportowanie bowie rannego z da$szej iejs"owo!"i od iasta po"i-gn-
o(e kop$ika"je, a nawet !ier ranionego%
/J
ROZDZIA 72II.
Z&&"'# !#+&/zy 3/zy 3o-#y"+0.
0rt% 2/C%
:a(da ze stron jest obowi-zan- jawi si) na iejs"* wa$ki w towarzystwie $ekarza bieg+ego w
"hir*rgii%
D w a g a , ?akrad+ si) do nas zwy"zaj, r'wnie( z nieie"ki"h iast wzi)ty # zwy"zaj
przyprowadzania
do pojedynk* edyk'w, $*b najwy(ej jednego $ekarza% ?wy"zaj ten, kt'ry jest ty$ko
konsekwen"j- zapatrywania si) na pojedynek, jako na sport pewnego rodzaj*, *si raz na zawsze
*sta, ty wi)"ej, i( +atwo o(e sta si)% powode niesz"z)!"ia w wypadk*, gdy np% "i)(kie
zranienia odnosz- r'wno"ze!nie obie strony 2Fdo*b$eG9%
0rt% 2/I%
4ekarz, zaproszony do asysten"ji przy pojedynk* powinien przynie! ze sob- te wszystkie
instr*enty
i !rodki, kt're by na ka(d- ewent*a$no! pierwszej poo"y $ekarskiej wystar"zy+y%
> razie opiesza+o!"i $*b niedba$stwa $ekarza w ty wzg$)dzie # za wsze$k- szkod), kt'r- z
tego powod* ponosi ranny, odpowiedzia$ny jest $ekarz%
0rt% 2/J%
Ltery$iza"j) instr*ent'w i t% p% , winien przeprowadzi $ekarz przed przyby"ie na iejs"e
star"ia% 1a say iejs"* winien przeprowadzi dezyn=ek"j) k$ing broni przez dok+adne wytar"ie
jej roz"zyne pi)"iopro"entowy karbo$* oraz dezyn=ek"j) r-k%
0rt% 2/8%
1ie powinien r'wnie( $ekarz rozk+ada instr*ent'w na o"za"h stron, aj-"y"h odby pojedynek
# a to "e$e *nikni)"ia niei+ego wra(enia, kt're* bardziej nerwowi pod$egaj-%
0rt% 2C0%
Ebowi-zkie $ekarzy *"zestni"z-"y"h w pojedynk* jest,
a) trosz"z-" si) o wszystko, "o jest konie"zny do pierwszej poo"y $ekarskiej, nie *nikaj-"
ni"zego, "oby ranne* og+o przynie! *$g)K
/8
b) wed+*g swej naj$epszej wiedzy orze", "zy rana po"i-ga za sob- niezdo$no! do da$szej wa$ki,
"zy te( nie # przy "zy nie powinni zwa(a na (y"zenia $*b pro!by wyra(ane przez zranionego%
C0
ROZDZIA 72III.
;/o< ' &10"',-&.
0rt% 2C7%
:a(da strona przynosi ze sob- na iejs"e star"ia jedn- par) broni, *znanej w spisany"h poprzednio
war*nka"h za bro danego star"ia%
> razie, je(e$i sek*ndan"i nie s- zgodni "o do =akt*, kt'r- par- szabe$ $*b szpad aj- si) pos+*giwa
prze"iwni"y # rozstrzygaj- sp'r $osowanie%
0rt% 2C2%
Lzab$e, wzg$)dnie szpady, *sz- by z przedniego ateria+* sporz-dzone, przy "zy obie
szt*ki *sz- by !"i!$e jednakowe, "o do iary, kszta+t* i "i)(ar*%
Lzab$e pojedynkowe *sz- odpowiada nast)p*j-"y wyogo,
a) k$inga *si by ostro wysz$i=owana, bez rdzy i sz"zerbK
b) k$inga *si by sta$e i si$nie z+-"zona z r)koje!"i-K
c) p*nkt "i)(ko!"i szab$i *si by w+a!"iwie roz+o(ony, w sz"zeg'$no!"i nie o(e znajdowa
si) gdzie indziej, jak w od$eg+o!"i 72.7/ "% od r)koje!"iK
d) og'$ny "i)(ar szab$i nie powinien przenosi C00 gra'w, # poniewa( jest to waga,
*przyst)pniaj-"a
!redniosi$ne* )("zy@nie w+adanie swobodne szab$-K
e) o i$e war*nki star"ia nie dop*sz"zaj- szty"h'w, naten"zas konie" szabe$ nie o(e by naostrzony%
0rt% 2C3%
Przy pojedynk* pisto$etowy bro i a*ni"j) a dostar"zy obra(ony% Pisto$ety *sz- by
tego saego ka$ibr* i nie og- by ostrze$ane przez (adn- ze stron%
0rt% 2C4%
Ty$ko wyj-tkowo przys+*g*je osobie "zynnie zniewa(onej prawo pos+*giwania si) przy pojedynk*
w+asnyi pisto$etai% 0$e i w ty wypadk* *sz- sek*ndan"i obra(onego przed+o(y sek*ndanto
obrazi"ie$a obie szt*ki pisto$et'w, z kt'ry"h obrazi"ie$ wybiera t), kt'r- pragnie pos+*giwa
si) przy pojedynk*%
>e wszystki"h inny"h wypadka"h nie wo$no obra(one* pos+*giwa si) w pojedynk* w+asnyi
pisto$etai%
C7
0rt% 2C/%
1a wypadek, je!$i sek*ndan"i przyznaj- ob* strono prawo do *(ywania w pojedynk* w+asny"h
pisto$et'w, w'w"zas bro i"h o(e by nie z jednej pary, o i$e,
a) r'(ni"a w d+*go!"i $*= nie przekra"za 3 "% K
b) s- tego saego ka$ibr*%
0rt% 2CC%
Przy pojedynk* pisto$etowy w zasadzie nabijaj- bro swy"h k$ient'w sek*ndan"i, a$bo "zyni
to prowadz-"y pojedynek, $*b wresz"ie zawezwany r*sznikarz%
Ty$ko w'w"zas, je!$i prze"iwniko przyznano prawo *(y"ia w+asnej broni, o(na r'wnie(
zezwo$i i na osobiste nabi"ie tej(e # kt'reto jednak zezwo$enie *si by wyra@nie w war*nka"h
pojedynk* wysz"zeg'$nione%
0rt% 2CI%
Mako pisto$et pojedynkowy *wa(a si) pisto$et o $*=ie g+adkiej% Pisto$et'w gwintowany"h do
pojedynk* bezwar*nkowo nie wo$no *(ywa%
0rt% 2CJ%
Przed przyby"ie na iejs"e spotkania powinni sek*ndan"i zbada pisto$ety i a*ni"j)% >
sz"zeg'$no!"i,
7% "zy $*=y s- wy"zysz"zoneK
2% "zy k*rki "hodz- wo$noK
3% "zy "e$ownik *iesz"zony jest na $inii osi $*=yK
4% "zy "i)(ar, ka$iber i kszta+t ob* szt*k jest identy"znyK
/% "zy nie s- gwintowane%
0rt% 2C8%
Lek*ndan"i *sz- zbada, "zy kabz$e s- dok+adnie i trwa$e *iesz"zone, oraz "zy pro"h jest
dobry% Hobro pro"h* o(na naj$epiej wypr'bowa przez *sypanie go na kart) papier* i zapa$enie%
Me(e$i po spa$eni* nie zostanie na papierze (adna pozosta+o!, naten"zas pro"h jest dobry%
0rt% 2I0%
> ko"* obowi-zani s- sek*ndan"i zbada k*$e, "zy dok+adnie odpowiadaj- $*=ie, "zy s- jednakowo
"i)(kie, dobrze *$ane i "zy na powierz"hni nie aj- jaki"h dzi*r, zag+)bie $*b porowato!"i%
?a$epianie nier'wno!"i powierz"hni k*$i woskie jest bezwzg$)dnie wzbronione%
0rt% 2I7%
Po wypr'bowani* broni *iesz"zaj- sek*ndan"i pisto$ety i a*ni"j) w kaset"e, za! szab$e i
szpady w =*tera$e%
C2
ROZDZIA 7I7.
Po-#y"#+ "& sz&b!#.
0rt% 2I2%
Mesz"ze przed or)(ny spotkanie powinni sek*ndan"i przekona si), "zy k$ient i"h zna zasady
honorowe, kt'ry"h b)dzie *sia+ przy star"i* przestrzega # ewent*a$nie s- zobowi-zani go
dok+adnie o obowi-zka"h wa$"z-"y"h poin=orowa%
0rt% 2I3%
Lek*ndan"i wraz ze swyi k$ientai powinni stawi si) na iejs"* p*nkt*a$nie% To$erowane
o(e by op'@nienie "o najwy(ej 7/ in*towe% Ep'@nienie wi)ksze *wa(a si) za *"hy$enie od
pojedynk*%
Medynie wy(sza si+a $*b nadzwy"zaj wa(ne oko$i"zno!"i przedstawione i *dowodnione przez
sek*ndant'w osoby na iejs"e nieprzyby+ej, og- spowodowa od+o(enie pojedynk*%
Przy pojedynka"h pisto$etowy"h na$e(y zanie"ha t% zw% Fostrze$ania p$a"*G%
0rt% 2I4%
Lkoro strony zjawi- si) na iejs"*, winne naty"hiast rozebra si) do pasa, zdj- kosz*$) #
po "zy $ekarze za+o(- wszystkie war*nkai star"ia dop*sz"zone banda(e%
1ie jest dop*sz"za$ny, aby sek*ndan"i sai banda(owa$i swoi"h k$ient'w%
0rt% 2I/%
Esobie o s+aby wzrok* wo$no przy pojedynk* pozosta w ok*$ara"h%
0rt% 2IC%
:ier*j-"y pojedynkie wyzna"za prze"iwniko iejs"a, od$eg+e od siebie na 3 %, na kt'ry"h
stan- prze"iwni"y, a obok ni"h sek*ndan"i%
0rt% 2II%
Lkoro wszys"y zaj- swoje stanowiska, prowadz-"y pojedynek zwra"a si) do prze"iwnik'w z
kr'tki po*"zenie o dobrodziejstwie ry"erskiego za+atwienia spor* pojedynkie oraz o war*nka"h
star"ia, kt'ry"h strony aj- si) trzya, wresz"ie o koendzie%
C3
0rt% 2IJ%
:ier*j-"y pojedynkie pod"zas tego *(ywa "ztere"h koend, $% FBa"zno!TG # 2% F?+'( si)TG
# 3% FBijTG # 4% FLt'jTG
0rt% 2I8%
:oenda pierwsza, FBa"zno!TG odnosi si) nie ty$ko do prze"iwnik'w, a$e i do sek*ndant'w,
kt'rzy winni na t) koend) zaj- stanowiska w od$eg+o!"i $ % od bok* k$ienta%
1ie wo$no sek*ndanto stan- tak b$isko k$ienta, by prawe rai) sek*ndanta znajdowa+o si)
nieopoda$ $ewego bok* k$ienta%
0rt% 2J0%
Ltary, !redniowie"za si)gaj-"y zwy"zaj, dozwa$a sek*ndanto *stawienia si) obok k$ienta z
broni- w r)k*%
:onie" broni a sek*ndant zwr'"i k* ziei%
0rt% 2J7%
1a koend), F?+'( si)TG wr)"zaj- sek*ndan"i swy k$iento szab$e, a "i sk+adaj- sobie nii
wzajeny *k+on, oraz staj- w pozy"ja"h zasadni"zy"h%
0rt% 2J2%
Hopiero w'w"zas, gdy obaj prze"iwni"y przyj)$i postawy zasadni"ze, daje kier*j-"y star"ia
koend), FBijTG
0rt% 2J3%
Bezpo!rednio po tej koendzie wo$no ob* prze"iwniko wykonywa szereg dowo$ny"h "i),
zierzaj-"y"h do ranienia prze"iwnika, z ty jednak zastrze(enie, i( przediote atak* o(e
by g'rna "z)! "ia+a prze"iwnika do pasa% >szystkie "i)"ia zadane ni(ej, dyskwa$i=ik*j- honorowo
*derzaj-"ego%
0rt% 2J4%
0tak wo$no prowadzi a( do wydania przez kier*j-"ego pojedynkie koendy, FLt'jTG :a(de
"i)"ie zadane po tej koendzie, po"i-ga za sob- niehonorowo! *derzaj-"ego, wyj-wszy jeden
wypadek,
Ebra(one*, o i$e zosta+ ranny, wo$no io koendy FLt'jTG, repostowa%
C4
0rt% 2J/%
Ebowi-zkie kier*j-"ego 2prowadz-"ego9 pojedynkie jest bezstronne ba"zenie, a(eby przebieg
pojedynk* ia+ "harakter spotkania ry"erskiego, niedop*sz"zaj-"ego do przekro"zenia
jakiegoko$wiek
postanowienia honorowego%
0rt% 2JC%
Po koendzie, FLt'jTG # winni sek*ndan"i swy k$iento bezzw+o"znie odebra bro%
0rt% 2JI%
:oend) FLt'jTG daje kier*j-"y w nast)p*j-"y"h wypadka"h,
a) je(e$i jedne* z wa$"z-"y"h bro wypadnie $*b zostanie wytr-"on-, K
b) je(e$i jeden z prze"iwnik'w *pada, a$bo tra"i r'wnowag)K
c) je(e$i p)knie k$ingaK
d) je(e$i padnie s+owo obra@$iweK
e) je(e$i jeden z wa$"z-"y"h zostaje ranionyK
f) je(e$i ktoko$wiek z obe"ny"h w jakiko$wiek spos'b dop*sz"za si) z+aania zasad honorowy"hK
g) aby *rz-dzi pa*z), *stanowion- war*nkai spotkania przez sek*ndant'w%
0rt% 2JJ%
Me(e$i jeden z wa$"z-"y"h zostaje rozbrojony, naten"zas po koendzie , FLt'jTG winni sek*ndan"i
tego( szab$) z ziei podnie!, da $ekarzowi do dezyn=ek"ji, a nast)pnie wr)"zy napowr't
k$ientowi%
0rt% 2J8%
Po zarz-dzonej z jakiegoko$wiek powod* przerwie, kier*j-"y podej*j-" da$sz- wa$k), *si
rozpo"z- odK FBa"zno!TG i t% d%
0rt% 280%
E i$e jeden z wa$"zy aj-"y"h, "ierpi na wad) ser"a $*b ast), $ekarze po stwierdzeni* tej(e,
og- ozna"zy "zas wa$ki, jednakowo( najniej 2 in*towy%
0rt% 287%
Me(e$i jedne* z wa$"z-"y"h p)knie k$inga, naty"hiast prze"iwnik a go *wa(a za rozbrojonego
i na takiego *derzy nie o(e%
Lek*ndan"i podaj- te*( zapasow- szab$)%
0rt% 282%
Me(e$i jeden z wa$"z-"y"h pada na ziei), tra"i r'wnowag), a$bo po!$izgn-+ si) # naten"zas
*derza na niego nie wo$no%
0rt% 283%
E i$e pojedynek a by prowadzony do z*pe+nej niezdo$no!"i do wa$ki, w razie zranienia jednego
z wa$"z-"y"h, po og$-dni)"i* rany przez $ekarza, na$e(y wa$k) podj- da$ej%
0rt% 284%
E i$e sek*ndan"i po zbadani* rany postanowi- da$sz- wa$k), naten"zas przed jej rozpo"z)"ie
powinien $ekarz ran) przey, opatrzy i *p+yw krwi zataowa% Lek*ndan"i ranionego og-
za(-da na ten "e$ pa*zy od /.70 in*t, po *p+ywie kt'ry"h na$e(y podj- wa$k) na zasadzie
powy(szy"h przepis'w%
0rt% 28/%
Po tego rodzaj* podj)"i* wa$ki winien ba"zy kier*j-"y pojedynkie na ranionego i na ka(de
(-danie tego( zarz-dzi przerw) wa$ki i pa*z)% Me(e$i w "zasie wa$ki otworz- si) rany, nast-pi
krwotok, a$bo rany wa$"z-"e* b'$ sprawiaj- # naten"zas bez wzg$)d* na wo$) stron, *znaje
kier*j-"y
pojedynkie ten(e za sko"zony%
0rt% 28C%
E i$e jeden z wa$"z-"y"h *"z*je, i( zosta+ ranny, "zego prowadz-"y wa$k) o(e nie dostrze"
# naten"zas winien w ty+ *sko"zy i s+owai, Fjeste rannyG, *wiadoi swoi"h sek*ndant'w%
0rt% 28I%
E i$e jeden z wa$"z-"y"h za*wa(y+, i( rani+ prze"iwnika, "zego prowadz-"y wa$k) nie dojrza+,
w'w"zas winien r'wnie( w ty+ odsko"zy i zwr'"i si) do swy"h sek*ndant'w ze s+owaiK
Fzdaje i si), i( rani+eG%
0rt% 28J%
>a$"z-"y wo$no zas+oni si) przed "i)"ie bezbronn- r)k-, natoiast "hwyta r)k- za bro
prze"iwnika nie wo$no%
0rt% 288%
Bezwzg$)dnie wzbronione jest przerz*"anie szab$i z jednej r)ki do dr*giej pod"zas wa$ki%
CC
0rt% 300%
Ebowi-zkie sek*ndant'w, jako te( wszystki"h os'b obe"ny"h przy pojedynk*, jest za"howa
jak najg+)bsze i$"zenie pod"zas wa$ki, a pozate odnosi si) do strony prze"iwnej z wysz*kan-
grze"zno!"i-%
0rt% 307%
1iehonorowy staje si), ktoko$wiek z obe"ny"h przy pojedynk* kt'r-ko$wiek z os'b ta(e
obe"ny"h s+ownie, przez gesty a$bo "zynnie zniewa(a%
0rt% 302%
Lek*ndant, kt'ry w+asn- szab$- "hwyta "i)"ie, padaj-"e na swego k$ienta przed koend-,
FLt'jTG # staje si) niehonorowy%
0rt% 303%
> pewny"h, !"i!$e ozna"zony"h wypadka"h, wo$no sek*ndanto da koend), FLt'jTG% &nny"h
koend wydawa i nie wo$no%
0rt% 304%
Lek*ndant o(e da koend), FLt'jTG # je(e$i
a) jeden z wa$"z-"y"h zosta+ ranny, a kier*j-"y pojedynkie tego nie za*wa(y+K
b) jeden z wa$"z-"y"h obrazi+ dr*giego geste $*b s+oweK
c) jeden z wa$"z-"y"h szab$- dotkn-+ !"iany $*b pod+ogi% 1ast)p*je w'w"zas dezyn=ek"ja szab$iK
d) *"hybiono w jakiko$wiek spos'b zasado honorowyK
e) jeden z wa$"z-"y"h zostaje rozbrojony $*b tra"i r'wnowag) $*b padaK
f) jeden z wa$"z-"y"h "hwy"i+ r)k- za bro prze"iwnikaK
g) p)k+a k$ingaK
h) raniony poprzednio, wa$"zy nie o(eK
i) jeden z wa$"z-"y"h piersi- w pier! prze"iwnika *derza $*b *si+*je *derzy dr*giego kosze
r)koje!"i%
0rt% 30/%
Bezwar*nkowo nie wo$no sek*ndantowi przerwa wa$ki koend-, FLt'jTG,
a) je(e$i jeden z wa$"z-"y"h tra"i odde"h ze z)"zenia, a nie nadszed+ jesz"ze "zas pa*zy
zastrze(onej
w war*nka"h star"iaK
b) je(e$i prze"iwni"y zb$i(y$i si) tak do siebie, i( wa$"z- piersi- w pier!, przestrzegaj-" jednakowo(
zasad honorowy"hK
c) je(e$i jeden z wa$"z-"y"h skra"a ens*r) przy =in"ie, aby tra=i "i)"ie "ia+o prze"iwnikaK
d) je(e$i jeden z wa$"z-"y"h "o=aj-" si), wyszed+ poza ray zakre!$onego do wa$ki iejs"a,
a$bo "o=aj-", opar+ si) p$e"ai o *r a$bo o inn- przeszkod)%
CI
0rt% 30C%
Me(e$i jeden z prze"iwnik'w wsk*tek nerwowego wstrz-!nienia staje si) niezdo$ny do wa$ki
z broni- $*b pada w od$eni* na widok krwi # powinni sek*ndan"i spisa odno!ny protok'+
ko"z-"y
spraw)% 1ie wo$no odk+ada pojedynk* na "zas p'@niejszy%
0rt% 30I%
>a$"z-"y prze"iwniko wo$no,
a) po koendzie, FBijTG wykonywa "ia+e r*"hy dowo$ne $*b skoki w obr)bie zakre!$onej
przestrzeni jako teren* wa$ki,
b) io otrzyanej rany repostowa po koendzie, FLt'jTG, o i$e jest obra(onyK
c) zastanowi wa$k) po pierwszy zranieni*, o i$e jest obra(onyK
d) po sko"zony pojedynk* z+o(y przeproszenie wzg$)dnie *sprawied$iwienie # je(e$i jest
obrazi"ie$e%
0rt% 30J%
1atoiast nie wo$no wa$"z-"y,
a) pod"zas wa$ki rozawia, prze"iwnika zniewa(a gestai $*b s+owy, a$bo przez wo+ania
$*b wykrzykniki y$i goK
b) przed koend-, FBijTG zadawa "i)"iaK
c) rozy!$nie zadawa "i)"ia poni(ej pasa prze"iwnikaK
d) bezbronnego $*b $e(-"ego na ziei prze"iwnika zrani,
e) bezbronn- r)k- "hwyta szab$) prze"iwnikaK
f) bi prze"iwnika kosze r)koje!"iK
g) ko$anai $*b innyi "z)!"iai "ia+a dotyka zieiK
h) r)k-, nog- $*b "ia+e por*szy prze"iwnikaK
i) sk+ada przeproszenia $*b *sprawied$iwienia przed stwierdzenie zako"zenia pojedynk*
przez sek*ndant'wK
j) przy pojedynk* na szpady zas+ania si) r)k- przed p"hni)"ie 2przy pojedynk* na szab$e #
wo$no9%
CJ
ROZDZIA 77.
P/z#+/o,z#"'# z&s& .o"o/o(y,. 3/zy 3o-#y"+0.
0rt% 308%
:a(de rozy!$ne przekro"zenie zasad honorowy"h t*taj w rozdzia$e PU&&& wysz"zeg'$niony"h,
tworzy wykro"zenie prze"iw honorowi%
>ykro"zenia te og- by $ ( e j s z e i " i ) ( k i e , a dop*!"i si) i"h og- sek*ndan"i, a$bo
i"h k$ien"i%
0rt% 370%
Ho $ekki"h wykro"ze za$i"zay,
a) rozowy i krzyki pod"zas pojedynk*K
b) rozpo"z)"ie atak* przed koenda, FBijTGK
c) niezaprzestanie atak* bezpo!rednio po koendzie, FLt'jTG%
0rt% 377%
Ho "i)(ki"h wykro"ze na$e(-,
a) *"hwy"enie w "zasie wa$ki prze"iwnika r)k-, $*b *si+owanie tego(K
b) zaatakowanie wido"znie rannego prze"iwnikaK
c) zranienie rozbrojonego prze"iwnika $*b takiego, kt'ry *pad+K
d) zniewa(enie prze"iwnika s+ownie $*b gestyk*$a"j-K
e) w pojedynk* na szpady "hwy"enie szpady prze"iwnika r)k-%
Pr'"z tego na$e(- t*taj wszystkie art% 30/ okre!$one wykro"zenia sek*ndant'w%
0rt% 372%
Przy przekro"zenia"h $(ejszy"h, winien kier*j-"y przerwa pojedynek i dop*sz"zaj-"e* si)
przekro"zenia, *dzie$i naponienia $*b nagany%
Tak *dzie$ona nagana a$bo *ponienie, *si by *wido"znione w protoko$e z odbytego pojedynk*%
C8
0rt% 373%
Przy "i)(ki"h przekro"zenia"h, *si kier*j-"y pojedynkie wa$k) przerwa, a sek*ndan"i
winni spisa protok'+, przedstawiaj-"y sz"zeg'+owo przebieg zaj!"ia # i przed+o(y ten(e s-dowi
honorowe* do rozstrzygni)"ia kwestii honor* osoby, kt'ra wykro"zenia si) dop*!"i+a%
Pojedynek w ten spos'b przerwany, jest d$a osoby niewinnej, wzg$)dnie o i$e przekro"zenia
dop*!"i$i si) sek*ndan"i, d$a ob* stron honorowy za+atwienie zatarg*%
0rt% 374%
Me(e$i sek*ndan"i strony, kt'ra si) z+aania przepis'w honorowy"h przy pojedynk* dop*!"i+a,
nie "h"- spisa protok'+* # naten"zas winni to *"zyni jednostronnie sek*ndan"i prze"iwnika i
taki jednostronny protok'+ przed+o(y s-dowi honorowe*%
0rt% 37/%
> ty jedny wypadk*, o i$e roz"hodzi si) o z+aanie przepis'w honorowy"h przy pojedynk*,
nie wo$no s)dzio honorowy *wzg$)dnia (adny"h inny"h oko$i"zno!"i, jak np% +ody
wiek, rozdra(nienie, podnie"enie nerwowe i t% p% , ty$ko winni ograni"zy si) do s*"hego zbadania
"zy wykro"zenie ia+o iejs"e%
0rt% 37C%
Edno!ny zapis na s-d honorowy, sporz-dzony w taki wypadk* przez sek*ndant'w, a
brzie,
FCzy P% dop*!"i+ si) z+aania zasad honorowy"h przy pojedynk*, "zy nieQG
0rt% 37I%
E i$e jednak sk*tkie z+aania postanowie honorowy"h jedna ze stron ponios+a !ier, naten"zas
na$e(y spisa protok'+ zaj!"ia, zawieraj-"y opini) ob* $ekarzy, podpisany przez wszystki"h
sek*ndant'w, kt'rzy nie dop*!"i$i si) z+aania przepis'w honorowy"h # i taki protok'+ odst-pi
w+adzo pastwowy, "e$e !"igania winnego za pospo$ite orderstwo%
I0
ROZDZIA 77I.
Po-#y"#+ "& 3's)o!#)y.
0rt% 37J%
Ebowi-z*j- t*taj wszystkie w rozdzia$e PU&% i PU&&% wyienione przepisy, o i$e odnosz- si)
do pojedynk* na pisto$ety%
0rt% 378%
Pojedynek na pisto$ety o(na obostrza stosownie do stopnia obrazy,
a) i$o!"i- wyieni si) aj-"y"h strza+'wK
b) sposobe strze$ania%
0rt% 320%
Przy naj"i)(szy pojedynk*, opiewaj-"y na z*pe+n- niezdo$no! do pojedynk* wa$"z-"y"h
# dozwo$ona jest najwy(ej trze"hkrotna wyiana strza+'w%
Bezsk*te"zna trze"hkrotna wyiana strza+'w, nawet przy pojedynka"h Fdo z*pe+nej niezdo$no!"iG,
nie pozwa$a na wyienienie "hoby jednego, da$szego strza+*%
0rt% 327%
? *wagi na spos'b oddawania strza+'w, znay nast)p*j-"e rodzaje pojedynk'w,
$% pojedynek ze stanowiskie sta+y, z dowo$ny porz-dkie strza+'w $*b na koend)K
2% pojedynek z awanseK
3% z awanse wzd+*( $inii r'wno$eg+y"h%
0rt% 322%
Prze"iwni"y nie og- do siebie strze$a z od$eg+o!"i niejszej ni( 72 %
0rt% 323%
E i$e i)dzy sek*ndantai nie a zgody "o do dystans*, naten"zas o(na,
a) *sta$i dystans przez $osowanieK
b) $*b przez przyj)"ie !redni arytety"znejK $*b
c) rozstrzygn- sp'r *przedni orze"zenie s)dziego rozje"zego%
I7
0rt% 324%
Przy zniewaga"h trze"iego i "zwartego stopnia przys+*g*je obra(one* prawo,
a) ozna"zenia rodzaj* pojedynk*K
b) okre!$enia dystans*%
1atoiast $os rozstrzyga, kt'ry z prze"iwnik'w pierwszy oddaje strza+%
0rt% 32/%
> powietrze strze$a nie wo$no% Ltrza+ dany w powietrze, *wa(a si) za *"hy$enie od pojedynk*,
nawet w'w"zas, gdy go oddaje obrazi"ie$%
0rt% 32C%
Ltroje przy pojedynk* pisto$etowy jest ang$ez $*b (akiet% Dbra jasny"h na$e(y *nika%
>o$no postawi ko+nierz ang$ez* $*b (akiet*, aby zas+oni bia+o! ko+nierzyka%
0rt% 32I%
Po przyby"i* na iejs"e i ozna"zeni* dystans*, winni sek*ndan"i zbada wierz"hnie okry"ie
piersi swoi"h k$ient'w, aby stwierdzi, "zy w kieszenia"h nie posiadaj- port=e$*, p*gi$ares*,
papieros'w
i t% p% przediot'w, og-"y"h os+abi bieg k*$i%
Ep'r prze"iw tego rodzaj* badani* jest jednozna"zny z odow- pojedynk*%
0rt% 32J%
> obe"no!"i 4 sek*ndant'w otwiera kier*j-"y pojedynkie kasetk) i dobywa pisto$ety, a sek*ndan"i
wr)"zaj- je ko$ejno swoi k$iento, d$a wypr'bowania si+y spadowej k*rka%
0rt% 328%
Po wypr'bowani* pisto$et'w nast)p*je i"h +adowanie% E i$e pisto$ety +ad*j- sek*ndan"i, *sz-
to w ten spos'b "zyni, by +adowanie odbywa+o si) w o"za"h i pod kontro$- sek*ndant'w
prze"iwnika%
0rt% 330%
0by osi-gn- prawdopodobiestwo identy"znej ob* szt*k broni "e$no!"i, na$e(y ba"zy, aby
oba pisto$ety na+adowano jednakow- i$o!"i- pro"h* tego saego gat*nk*, przy za+o(eni* k*$i na
to, i( niej $*b wi)"ej si$ne przybijanie k*$i przyty"zk-, o(e wp+ywa na r'(ni") w pre"yzyjno!"i
strza+*%
I2
0rt% 337%
<'wnie( powinni ba"zy sek*ndan"i, aby kabz$a zosta+a sz"ze$nie w"i!ni)ta w piston # "zego
o(na dokona przez ostro(ne i powo$ne op*sz"zanie k*rka, a skoro ten(e z*pe+nie zostanie
op*sz"zony, przez wo$ne, a si$ne na"iskanie g+'wki k*rka%
0rt% 332%
1ast)pnie sek*ndan"i *stawiaj- prze"iwnik'w na wyzna"zony"h stanowiska"h, za! kier*j-"y
pojedynkie zwra"a si) do stron z kr'tk- przeow-, po*"zaj-"- strony o wa(no!"i pojedynk*
jako ry"erskiego spotkania, o obowi-zka"h wa$"z-"y"h, war*nka"h star"ia i o koendzie%
0rt% 333%
Przy pojedynk* na pisto$ety daje kier*j-"y star"ia nast)p*j-"e koendy,
a) koend) FGot*jTG # na kt'r- prze"iwni"y odwodz- k*rki broniK
b) FPa$TG # po kt'rej wa$"z-"y oddaj- strza+y w spos'b i w ko$ejno!"i war*nkai okre!$onejK
c) FLt'jTG # po dr*giej koendzie nie wo$no wystrze$i nawet w'w"zas, je(e$i wa$"z-"y poprzednio
strza+* nie da+%
0rt% 334%
E i$e jeden z wa$"z-"y"h nie odda w "zasie przepisany strza+*, *wa(a si) tak, jakby go by+
odda+%
0rt% 33/%
>a$"z-"y pozostawia si) do wo$i *(ywanie do strza+* r)ki prawej $*b $ewej, jednakowo( nie
wo$no wspiera si) "ia+e o "oko$wiek, ani te( wspiera r)ki przy strza$e%
0rt% 33C%
?asadni"zo nie wo$no sek*ndanto *stanowi w war*nka"h d+*(szego "zas* do oddania
strza+*, ni@$i 20 sek*nd% <anione* przys+*g*je prawo oddania strza+* w prze"i-g* 40 sek*nd od
"hwi$i otrzyania rany, nawet w'w"zas, kiedy *pad+ na ziei)% Mednakowo( i wtedy nie wo$no
* wspiera si) przy strza$e w jakiko$wiek spos'b%
0rt% 33I%
1ast)pnie jeden z sek*ndant'w obra(onego bierze do ka(dej r)ki jeden pisto$et i o=iar*je je
k$ientowi, kt'ry jedn- szt*k) wybiera, za! pozosta+- oddaje sek*ndant jedne* z sek*ndant'w
prze"iwnika, kt'ry swe* k$ientowi wr)"za pozosta+- szt*k) broni%
I3
0rt% 33J%
Lek*ndan"i staj- w ten spos'b, i( sek*ndan"i jednego prze"iwnika *stawiaj- si) po jednej
stronie $inii strza+*, za! sek*ndan"i prze"iwnika po dr*giej w ten spos'b, i( jeden ze sek*ndant'w
zna$e@ si) *si * bok* k$ienta strony prze"iwnej%
0rt% % 338%
> !rodk* i)dzy wa$"z-"yi na zewn-trz $inii strza+* staje kierownik pojedynk* i jeden
przez niego obrany sek*ndant, kt'ry po koendzie kier*j-"ego, FPa$TG $i"zy sek*ndy z trzyanego
w d+oni sek*ndnika p'+g+ose%
0rt% 340%
Me(e$i jedna ze stron jest ranion-, a war*nki star"ia opiewaj- na wa$k) do niezdo$no!"i pojedynkowej
# wzg$)dnie na ki$kakrotn- wyian) strza+'w, naten"zas na (-danie sek*ndant'w na$e(y
da$sze wyiany strza+'w *sk*te"zni%
E i$e $ekarz a g+os de"yd*j-"y, w'w"zas on rozstrzyga, "zy ranny jest niezdo$ny do da$szej
wa$ki%
0rt% 347%
Me(e$i jeden z prze"iwnik'w $*b sek*ndant'w dop*!"i+ si) "i)(kiego z+aania zasad pojedynkowy"h,
na$e(y pojedynek naty"hiast przerwa, spisa protok'+ zaj!"ia, po "zy obowi-z*j-
postanowienia ana$ogi"zne rozdzia+* P&P%
0rt% 342%
Me(e$i sk*tkie z+aania zasad pojedynkowy"h #% jest !ier jednego z wa$"z-"y"h, na$e(y
wypadek traktowa jako orderstwo i protok'+ odno!ny wraz z opini- obe"ny"h przy pojedynk*
$ekarzy, przed+o(y bezzw+o"znie w+adzo pastwowy%
0rt% 343%
E i$e przy pojedynka"h pisto$etowy"h strza+ zawiedzie z powod* wady ateria$nej, a*ni"ji
$*b broni # *wa(a si) go jako oddany%
I4
ROZDZIA 77II.
Po-#y"#+ z# s)&"o('s+'#1 s)&9y1.
0rt% 344%
Pojedynek ten po$ega na ty, (e wyiana strza+'w nast)p*je ze stanowiska sta+ego, kt'rego
nie wo$no prze"iwniko op*!"i% Lk*tkie tego obowi-zkie prze"iwnik'w przy tego rodzaj*
pojedynk* jest nie r*szy si) z wyzna"zonego iejs"a% > razie gdyby jeden z prze"iwnik'w to
*"zyni+, na$e(y naty"hiast pojedynek przerwa i spisa odno!ny protok'+%
0rt% 34/%
?nane s- dwie odiany pojedynk* ze stanowiskie sta+y ze wzg$)d* na porz-dek oddawania
strza+'w,
a) pojedynek ze stanowiskie sta+y na koend)K
b) z dowo$ny porz-dkie strza+'w%
0rt% 34C%
Pojedynek ze stanowiskie sta+y zasadza si) na ty, i( prze"iwni"y, kt'rzy po koendzie
kier*j-"ego star"ie, FGot'jTG, podnosz- dot-d k* ziei op*sz"zon- bro, od"i-gaj- k*rki i ierz-
# og- po koendzie, FPa$TG strze$a bez og$-dania si) na strza+ prze"iwnika, tak d+*go, pok-d
kier*j-"y star"ie nie zakoender*je, FLtaTG%
0rt% 34I%
:ier*j-"y star"ie powinien wed$e sek*ndnika pozostawi prze"iwniko 20 sek*nd na wyian)
strza+'w% Me(e$i jeden z prze"iwnik'w strze$i pierwszy, naten"zas kierownik pojedynk* a
zostawi dr*gie* 20 sek*nd do oddania strza+*, $i"z-" od wystrza+* pierwszego%
0rt% 34J%
Prze"iwnikowi ranne* *si kier*j-"y star"ie pozostawi 40 sek*nd "zas* na oddanie
strza+*%
I/
0rt% 348%
Pojedynek ze stanowiskie sta+y i dowo$ny porz-dkie strza+'w a iejs"e w'w"zas,
je(e$i war*nki star"ia nie okre!$aj- ko$ejno!"i strza+'w% 1aten"zas obaj prze"iwni"y po koendzie,
FPa$TG, og- strze$i r'wno"ze!nie, $*b te( nie, a$e oboj)tn- jest rze"z-, kt'ry z ni"h pierwszy
strza+ odda%
0rt% 3/0%
>ar*nki tego rodzaj* pojedynk* +agodz- "zase sek*ndan"i ty, i( spis*j-" war*nki, okre!$aj-
!"i!$e pewien przebieg "zas* 2zwyk$e 7/ sek*nd9, pod"zas kt'rego pa! *sz- oba strza+y%
Przy taki pojedynk* kier*j-"y star"ie, wydawszy koend), FPa$TG, $i"zy ze sek*ndnika
*p+ywaj-"e sek*ndy tak g+o!no, by obaj prze"iwni"y dobrze s+ysze$i, za! z "hwi$- "y=rowego
okre!$enia ostatniej sek*ndy dozwo$onej do strza+* # prze"iwni"y tra"- prawo strza+*%
> ty wypadk* "y=rowe wyienienie ostatniej sek*ndy zast)p*je koend), FLt'jTG, kt'rej
kierownik nie podaje # winien jednak o ty dok+adnie i jasno po*"zy prze"iwnik'w w
prze'wieni*,
wyg+oszony przed *j)"ie za bro%
0rt% 3/7%
Pojedynek ze stanowiskie sta+y Fna koend)G a iejs"e w'w"zas, je(e$i war*nki pojedynk*
okre!$aj- ko$ejno! strza+'w%
Przy taki pojedynk* obowi-z*j- w og'$no!"i zasady te sae, "o przy pojedynk* z dowo$n-
wyian- strza+'w, z t- r'(ni"-, (e koenda, FPa$TG *powa(nia do oddania strza+* ty$ko tego z
prze"iwnik'w, kt're* pierwszestwo strza+* przyznane zosta+o w war*nka"h $ose $*b te(
*ow-%
0rt% 3/2%
Prze"iwnik, *powa(niony do oddania pierwszego strza+*, winien strze$i w prze"i-g* 20 sek*nd
po koendzie kier*j-"ego, FPa$TG% E i$e w ty "zasie nie wypa$i, tra"i prawo do strza+*, a
kier*j-"y star"ie koender*je, FLt'jTG%
Hopiero w'w"zas zwra"a si) do dr*giego prze"iwnika i d$atego wydaje koend), FPa$TG, $i"z-"
20 sek*ndowy prze"i-g "zas* do oddania strza+*%
Przy war*nka"h, opiewaj-"y"h na ki$kakrotn- wyian) k*$, powtarza si) ten spos'b post)powania
przy ka(dej wyianie strza+'w%
IC
ROZDZIA 77III.
Po-#y"#+ z &(&"s#1.
0rt% 3/3%
Przy pojedynk* z awanse zasadni"z- "e"h- tego( jest t% zw% FawansG, "zy$i pewien !"i!$e
ozna"zony kier*nek por*szenia si) prze"iwnik'w i jego roziar%
0rt% 3/4%
Lek*ndan"i winni wybra teren tego rodzaj*, aby na przestrzeni od 38 do 24 % zapewni
prze"iwniko o(no! zb$i(enia si) do siebie po C % z ka(dej strony%
0rt% 3//%
1ie wo$no przy pojedynk* z awanse *stanawia teren star"ia niejszy ni( 24 % d+*go!"i,
za! roziar awans* wi)kszy nad C % d$a ka(dego prze"iwnika%
0rt% 3/C%
Prakty"znie *sk*te"znia si) to w ten spos'b, i( sek*ndan"i *stawiaj- swy"h k$ient'w na t% zw%
iejs"a"h wyj!"ia, t% j% iejs"a"h, z kt'ry"h aj- awans rozpo"z- i iejs"a te zazna"zaj-, a
nast)pnie
odierzaj- C % w $inii prostej, w kier*nk* prze"iwnika i konie" tej przestrzeni znow*
zazna"zaj-K w spos'b wido"zny 2np% wbi"ie $aski9, Mest to t% zw% p r z e s t r z e a w a n s * , a jej
konie" b a r i e r a %
0rt% 3/I%
Me!$i wszystkie przygotowania s- *ko"zone, pisto$ety na+adowane, prze"iwni"y *stawieni,
dystans okre!$ony i wyzna"zony, a bro prze"iwnik'w wr)"zona # naten"zas kier*j-"y pojedynkie
daje koend), FPa$TG%
0rt% 3/J%
Po koendzie, FPa$TG przys+*g*je ob* prze"iwniko 2o i$e war*nki star"ia ko$ejno!"i strza+'w
nie okre!$aj-9, prawo por*szania si) naprz'd w kier*nk* prze"iwnika na wyzna"zonej przestrzeni
C % a( do bariery, da$ej prawo oddania strza+* o ka(dej porze, r'wnie( w "zasie awansowania,
"e$*j-" dowo$nie d+*go%
II
0rt% 3/8%
6o(na r'wnie( nie r*sza si) z iejs"a wyj!"ia i na te(e o"zekiwa awans* prze"iwnika%
1ie wo$no jednak "o=a si) w razie *sk*te"znionego poprzednio awans*%
0rt% 3C0%
Prawo awansowania *prawnia przy ty rodzaj* pojedynk* jedynie do swobodnego, nat*ra$nego
"hod*, w pozy"ji wyprostowanej% 1iedozwo$one wi)" jest, po"hy$anie si), zb$i(anie w skok*,
$*b po innej $inii, jak ty$ko prostej, w kier*nk* prze"iwnika%
0rt% 3C7%
1a (aden spos'b nie o(na przekro"zy bariery% Przekro"zenie takie jest z+aanie zasad
honorowy"h star"ia,
0rt% 3C2%
Poza ty obowi-z*j- t* nast)p*j-"e prawid+a
a) prze"iwniko wo$no "e$owa dowo$nie d+*go i "e$owanie przerwa nawet ki$kakrotnie, by$eby
strza+ nast-pi+ w prze"i-g* i in*ty po koendzieK
b) po oddani* strza+* stan- nier*"hoo i tak o"zekiwa strza+* prze"iwnika, kt're* a pozostawi
kierownik pojedynk* $ in*t) do awans* i strza+*, w te jednak najwy(ej 70 sek*nd na
"e$owanieK
c) ranny o(e odda strza+ nawet w'w"zas, gdy padnie na ziei)K
d) ranne* zastrzega si) 2 in*ty "zas* do strza+*, w te 20 sek*nd na "e$owanieK
e) na koend), FLt'jTG na$e(y zatrzya si) i zwr'"i bro $*=- k* ziei%
0rt% 3C3%
Me(e$i jeden z prze"iwnik'w zostaje w ten spos'b ranny, i( nie o(e wykona awans*, pod
(adny war*nkie nie wo$no sek*ndanto na p$a"* star"ia zieni war*nk'w w ten np% spos'b,
by pojedynek z awanse zieni na pojedynek ze sta+y stanowiskie%
IJ
ROZDZIA 77I2.
Po-#y"#+ z &(&"s#1 (z90$ !'"'' /:("o!#=9y,..
0rt% 3C4%
Przy tej najniebezpie"zniejszej odianie pojedynk* pisto$etowego wykre!$aj- sek*ndan"i na
iejs"* star"ia dwie $inie r'wno$eg+e, t% zw% $ i n i e a w a n s * , przestrzegaj-" nast)p*j-"y"h zasad,
a) d+*go! $inii a wynosi 20 %
b) od$eg+o! i"h od siebie 72 %
0rt% 3C/%
Prze"iwnik'w *stawiaj- sek*ndan"i na prze"iw$eg+y"h ko"a"h $inii prze"iw$eg+ej%
0rt% 3CC%
Po *stawieni* prze"iwnik'w, na+adowani* broni i wr)"zeni* jej prze"iwniko, zwra"a si) do
ni"h kier*j-"y star"ie z jasny wysz"zeg'$nienie zasad tego rodzaj* star"ia, po "zy podaje
koendy, FBa"zno!TG BC8 FPa$TG%
0rt% 3CI%
Po koendzie FPa$TG, wo$no prze"iwniko a$bo naty"hiast wystrze$i, a$bo te( rozpo"z-
awans po swej $inii w kier*nk* prze"iwnika i w ka(dej "hwi$i strze$i, "e$*j-" przez "zas dowo$ny,
przerywaj-" "e$owanie nawet ki$kakrotnie%
0rt% 3CJ%
E i$e jeden z prze"iwnik'w nie r*szy+ si) z iejs"a, o(e dr*gi podej! po swej $inii a( do
iejs"a prze"iw$eg+ego tak, i( ob* rozdzie$a b)dzie przestrze 72 % i st-d da ognia%
0rt% JC8%
1a wsze$ki spos'b strza+ *si nast-pi w "i-g* $ in*ty po koendzie%
I8
0rt% 3I0%
Po oddany strza$e na$e(y stan- nier*"hoo i w tej pozy"ji o"zekiwa strza+* prze"iwnika,
kt'ry o(e zb$i(y si) i odda strza+ w prze"i-g* p'+ in*ty po strza$e poprzedni%
0rt% 3I7%
Tepo awansowania jest dowo$ne% 6*si to by jednak "h'd% Por*sza si) po $inii skokai $*b
biegie nie wo$no% ?abroniony jest r'wnie( zbo"zy z $inii awans*, $*b "o=a si)%
J0
ROZDZIA 772.
Po-#y"+' obos)/zo"# ' 3o-#y"+' &1#/y+&<s+'#.
0rt% 3I2%
Pojedynkai obostrzonyi nazyway star"ia, przy kt'ry"h sek*ndan"i w war*nka"h pojedynk*
postanawiaj-, by prze"iwni"y po bezsk*te"zny *(y"i* jednej broni, *j)$i za inn- bro
honorow-%
0rt% 3I3%
Lek*ndanto dozwa$aj- postanowienia honorowe na spisanie war*nk'w pojedynk* obostrzonego,
przy za"howani* nast)p*j-"y"h prawide+,
a) obostrzenie pojedynk* o(e nast-pi ty$ko przy "i)(ki nar*szeni* honor* jednego z
prze"iwnik'w, tego( (ony, narze"zonej, atki, siostry $*b "z"i =ai$ii, a$bo te( przy zniewadze
"zynnej%
Lpisywanie war*nk'w obostrzonego pojedynk* przy wszystki"h inny"h obraza"h po"i-ga za
sob- niehonorowo! spis*j-"y"h war*nki sek*ndant'wK
b) obostrzy pojedynek o(na ty$ko broni- honorow-, przy zastosowani* wsze$ki"h w niniejszy
kodeksie *iesz"zony"h postanowieK
c) prze"iwni"y og- *j- za bro dr*g- ty$ko w'w"zas, je(e$i *(y"ie broni pierwszej pozosta+o
bez rez*$tat*, np% trze"hkrotna, bezsk*te"zna wyiana strza+'w, a$bo *nieo($iwi+o prze"iwniko
$*b jedne* z ni"h w+adanie broni- pierwsz- przy za"howani* zdo$no!"i do wa$ki broni-
dr*g-%
0rt% 3I4%
Me(e$i prze"iwnik zdo$ny jest wprawdzie do wa$ki broni- dr*g-, jednakowo( rana, z)"zenie
$*b zdenerwowanie wido"znie prze"hy$a wynik na jego niekorzy! # na$e(y zanie"ha *(y"ia
dr*giej broni%
0rt% 3I/%
E ty, "zy prze"iwni"y zdo$ni s- do wa$ki dr*g- broni-, orzekaj- zawsze $ekarze% ?astrze(enie
sek*ndant'w, *iesz"zone w war*nka"h star"ia, zastrzegaj-"e i g+os w tej kwestii de"yd*j-"y,
a pozostawiaj-"e $ekarzo g+os dorad"zy # jest niewa(ne i bez zna"zenia%
J7
0rt% 3IC%
Epinia ob* $ekarzy *si by jednoy!$na% > razie gdy jej nie a, odzysk*j- sek*ndan"i
prawo de"yzji o *(y"i* dr*giej broni%
0rt% 3II%
Ebostrza pojedynek o(na ty$ko w ten spos'b, i( prze"iwni"y,
a) po wa$"e na szab$e $*b szpady *(yj-, pisto$et'w $*b
b) po trzykrotnej wyianie k*$ *j- za szab$e $*b szpady%
0rt% 3IJ%
1iedozwo$one jest obostrzenie pojedynk* przez przydanie broni "e"h, kt'ry"h bro honorowa
nie posiada 2np% gwinty do pisto$et'w9% Taki pojedynek jest akte niehonorowy, a osoby, bior-"e
w ni *dzia+ staj- si) niehonorowyi%
0rt% 3I8%
P o j e d y n k i e a e r y k a s k i nazyway pojedynek, w kt'ry o (y"i* i !ier"i
prze"iwnik'w $*b * nadani* jedne* z ni"h w jakiko$wiek spos'b wido"znej przewagi pod"zas
wa$ki # de"yd*je $os 2np% pojedynek nakaz*j-"y prze"iwnikowi wy"i-gaj-"e* $os, pope+nienie
saob'jstwa, $*b w kt'ry $os rozstrzyga, kt'ry z prze"iwnik'w pos+*giwa si) b)dzie broni-
nabit-, a kt'ry nienabit- i t% p% 9%
Pojedynki aerykaskie s- akte niehonorowy, nie aj-"y ni" wsp'$nego z odwie"znyi
zasadai honor* i !"i-gaj- niehonorowo! na wszystkie osoby bior-"e w ni"h *dzia+%
0rt% 3J0%
1iedozwo$one s- r'wnie( t% zw% p o j e d y n k i w y j - t k o w e , pod poj)"ie kt'ry"h pod"i-gay
wszystkie inne =ory star"ia dw'"h os'b, a kt're nie s- pojedynkai aerykaskii, ani te(
wa$k- honorow-% ? nadzwy"zaj wie$kiej i$o!"i taki"h pojedynk'w wyj-tkowy"h wy$i"zay
przyk+adowo,
7% pojedynek na bro gwintowan-K
2% pojedynek pisto$etowy na od$eg+o! niejsz- ni( 72 % $*b z nieograni"zony "zase do
"e$owaniaK
3% pojedynek, w kt'ry prze"iwni"y obr'"eni do siebie p$e"ai, odwra"aj- si) na koend) i
r'wno"ze!nie strze$aj-K
oraz inne bardziej =antasty"zne,
4% pojedynek na szab$e, przy "zy obaj prze"iwni"y aj- zawi-zane o"zyK
/% pojedynek na no(eK
C% odbyty konnoK
I% z jedny pisto$eteK
J% na szab$e w "ieno!"ia"h, przy "zy jeden z prze"iwnik'w a w r)k* $atark), za! dr*gi
"h*st), kt'ra *si+*je $atark) prze"iwnika zgasiK
8% pojedynki, aj-"e iejs"e bezpo!rednio po obrazie%
J2
0rt% 3J7%
?ar'wno "i, kt'rzy bezpo!rednio bior- "zynny *dzia+ w tego rodzaj* pojedynka"h, jak r'wnie(
"i, kt'rzy przy ni"h interweni*j-, np% sek*ndan"i, kier*j-"y star"ie # staj- si) niehonorowyi%
>yj-tek stanowi- $ekarze, kt'ry"h =*nk"je zasadzaj- si) zawsze na wzg$)da"h w+a!"iwie poj)tej
h*anitarno!"i%
J3
ROZDZIA 772I.
Po 3o-#y"+0.
0rt% 3J2%
? "hwi$-, kiedy sek*ndan"i ewent*a$nie $ekarze orzekaj- * jednego z wa$"z-"y"h niezdo$no!
do wa$ki $*b 2za$e(nie od brzienia war*nk'w9 pierwsz-, dr*g- a$bo trze"i- krew # kierownik
star"ia og+asza pojedynek za *ko"zony i r'wno"ze!nie stwierdza jego honorowy przebieg%
0rt% 3J3%
Po *ko"zeni* pojedynk* og- sek*ndan"i po"zyni kroki, zierzaj-"e do pojednania si)
prze"iwnik'w% Czyni to jednak aj- dyskretnie i ostro(nie, aby przez od'wienie podania r)ki,
dr*gi prze"iwnik nie zosta+ obra(ony%
0rt% 3J4%
1ikt nie a obowi-zk* pojednania si) z prze"iwnikie po pojedynk* # je(e$i jednak pojednanie
nast)p*je, naten"zas pierwszy podaje r)k) prze"iwnik nie*szkodzony w wa$"e $*b $(ej ranny%
Me!$i obaj prze"iwni"y wysz$i bez szwank* $*b jednakowo "i)(ko zosta$i ranni, pierwszy a poda
r)k) wyzwany%
0rt% 3J/%
1ast)pny obowi-zkie sek*ndant'w jest spisanie p r o t o k o + * o d b y t e g o p o j e d y n .
k * % Lpisanie to a nast-pi bezpo!rednio po pojedynk*, a w ka(dy razie jesz"ze tego saego
dnia%
0rt% 3JC%
Protok'+ odbytego pojedynk* a zawiera,
7% dok+adn- dat), "zas "o do godziny i iejs"e star"iaK
2% nazwiska, wa$"z-"y"h, sek*ndant'w, prowadz-"ego star"ie i $ekarzyK
3% przebieg star"ia *wida"zniaj-"y i$o! z+o(e, wzg$)dnie wyiany strza+'wK
4% kto, przy kt'ry z+o(eni* 2wzg$% wyianie k*$9 odni's+ ran)K
/% opisanie ranyK
C% zarz-dzone pa*zy i przerwy star"iaK
J4
I% kt'ry z wa$"z-"y"h i na jakiej podstawie *znany zosta+ za niezdo$nego do da$szej wa$ki
2przy pojedynka"h do niezdo$no!"i9K
J% stwierdzenie honorowego przebieg* star"ia, wzg$)dnie dokonane z+aanie zasad honorowy"hK
8% podanie, "zy nast-pi+o pojednanie si) prze"iwnik'w, "zy nieK
70% podpisy "ztere"h sek*ndant'w%
0rt% 3JI%
Protok'+ odbytego pojedynk* na$e(y wygotowa w dw'"h egzep$arza"h i dor)"zy po jedny
egzep$arz* ka(de* prze"iwnikowi% Protok'+ taki stanowi dow'd honorowego zako"zenia
sprawy%
0rt% 3JJ%
E post)powani* w razie pogwa+"enia zasad honorowy"h pojedynk* trakt*je rozdzia+ P&P%
0rt% 3J8%
1a$e(y zanie"ha odwiedzenia "i)(ko rannego prze"iwnika, ty wi)"ej, je(e$i znajd*je si)
przy rodzinie, gdy( wystar"za zasi-gni)"ie przez sek*ndant'w wiadoo!"i o stanie zdrowia rannego%
0rt% 380%
Po honorowo odbyty pojedynk* nie na$e(y nigdy roztrz-sa powod* tego(, "harakter*
zniewagi, kt'ra pojedynek wywo+a+a, $*b wdawa si) w po$eik) na jakiko$wiek teat, zwi-zany
z raz j*( za+atwiony zaj!"ie%
J/
ROZDZIA 772II.
Z&s&& 3's#1"o5,'.
0rt% 387%
> prze"iwiestwie do nieie"kiego, po$ski zwy"zaj honorowy ty$ko w pewny"h !"i!$e ozna"zony"h
wypadka"h wyaga pisenego *sta$enia kwestii, z *wagi na honor jednego $*b ob*
prze"iwnik'w%
0rt% 382%
:a(dy piseny dok*ent sprawy honorowej *si zawiera dok+adn- dat) wystawienia, przy
"zy "zas *si by ozna"zony "o do godziny%
0rt% 383%
Pisene *sta$enie pewnego zdarzenia w pertrakta"ja"h honorowy"h nast-pi o(e a$bo "e$e
*sta$enia podstaw do da$szy"h pertrakta"yj, $*b te( "e$e ewent*a$nego op*b$ikowania pewnego
zdarzenia ze wzg$)d* na honor jednego $*b ob* k$ient'w%
0rt% 384%
:a(dy piseny dok*ent sprawy honorowej zawiera *si "zyte$ne podpisy os'b, kt're go
wystawi+y% Przy protok'+a"h jednostronny"h winny osoby spis*j-"e jednostronny protok'+ *ie!"i
swe dok+adne adresy "e$e *o($iwienia prze"iwnikowi +atwego wyzwania%
0rt% 38/%
Ed og'$nego prawid+a, zawartego w dr*gi zdani* art% 384, *wo$nieni s- s)dziowie jednostronnego
s-d* honorowego, kt'rzy pod jednostronnie wydany orze"zenie nie potrzeb*j- do
swy"h podpis'w do+-"za adres'w # skoro i"h nie o(na po"i-ga do odpowiedzia$no!"i honorowej%
0rt% 38C%
Pisene dok*enta sprawy honorowej dzie$iy z *wagi na osoby sporz-dzaj-"e,
a) na protok'+y spisane przez sek*ndant'wK
b) na dok*enty s-d'w honorowy"h i rozje"zy"h%
JC
0rt% 38I%
Ho protok'+'w spisany"h przez sek*ndant'w za$i"zay,
a) protok'+ z od'wienia satys=ak"jiK
b) protok'+ za+atwiaj-"y po$*bownie sp'r honorowyK
c) protok'+ zawieraj-"y zapis na s-d honorowy $*b rozje"zyK
d) protok'+ z war*nkai star"iaK
e) protok'+ odbytego pojedynk*K
f) protok'+ jednostronny%
0rt% 38J%
Ho dok*ent'w s-d'w honorowy"h na$e(-,
a) pisene wezwania os'b trze"i"h do z+o(enia zezna w "harakterze !wiadk'wK
b) protok'+y z odbyty"h posiedze s-d* honorowego $*b rozje"zegoK
c) orze"zenia s-d'w honorowy"h i rozje"zy"h%
0rt% 388%
? dok*ent'w spisany"h przez s-d honorowy $*b rozje"zy wo$no op*b$ikowa ty$ko orze"zenie
s-d*% >szystkie inne s- tajne i pozostaj- w prze"howani* * przewodni"z-"ego s-d*%
0rt% 400%
:a(dy dok*ent sprawy honorowej spis*je si) w dw'"h egzep$arza"h, przy "zy ka(dej ze
stron na$e(y wr)"zy jeden egzep$arz% >yj-tek stanowi orze"zenie s-d* honorowego, kt're
wygotow*je si) w trze"h egzep$arza"h, przy "zy trze"i egzep$arz pozostaje w prze"howani*
* przewodni"z-"ego s-d*%
0rt% 407%
Ep*b$ikowa dany piseny dok*ent o(e ka(dy honorowo interesowany, o i$e w ty(e
dok*en"ie *iesz"zona jest k$a*z*$a, *powa(niaj-"a do p*b$ika"ji, a *iesz"zona przez osoby
wystawiaj-"e% Esobo trze"i p*b$ikowa go nie wo$no%
0rt% 402%
>yj-tkowo og- sek*ndan"i op*b$ikowa dany dok*ent honorowy, a to w'w"zas, je(e$i
przez pok-tne rozszerzanie pog+oski "ierpi honor i"h k$ienta%
0rt% 403%
Co do =ory zewn)trznej protok'+'w z *wagi, i( spisywane s- w sprawa"h, doty"z-"y"h honor*
$*dzkiego # winne by spisane "zysto, "zyte$nie, bez poprawek, na papierze =orat* papier*
kan"e$aryjnego%
?anie"ha na$e(y zwy"zaj* spisywania protok'+'w na papierze $istowy%
JI
0rt% 404%
6iejs"e spisywania protok'+'w powinny by iejs"a prywatne 2np% ieszkania prywatne,
kan"e$arie w godzina"h poza*rz)dowy"h i t% p% 9%
Lpisywanie dok*ent'w honorowy"h po kawiarnia"h jest w wysoki stopni* niew+a!"iwe%