Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3

www.medycyna-metaboliczna.pl
66
PAWE JONCZYK
1
, MAGDALENA POTEMPA
1
, MICHA JANERKA
1
, MAREK KUCHARZEWSKI
2

GRELINA HORMON REGULUJCY ENERGETYCZNY
METABOLIZM USTROJU. CZ 1. SYNTEZA,
WYDZIELANIE, MECHANIZM DZIAANIA, ZNACZENIE
KLINICZNE
GHRELIN HORMONE WHICH REGULATES THE ENERGY METABOLISM OF
THE BODY. PART 1. SYNTHESIS, SECRETION, MECHANISM OF ACTION,
CLINICAL SIGNIFICANCE
1
Studenckie Koo Naukowe przy Katedrze i Zakadzie Anatomii Opisowej i Topograficznej lskiego Uniwersytetu Medycznego
w Zabrzu (opiekun Koa: dr hab. n. med. Marek Kucharzewski),
2
Katedra i Zakad Anatomii Opisowej i Topograficznej lskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu.
Kierownik Katedry i Zakadu: dr hab. n. med. Marek Kucharzewski.
STRESZCZENIE. Grelina jest hormonem polipeptydowym, ktry zosta odkryty w 1999 roku. Jest on syntetyzowany gwnie w dnie i trzonie
odka przez komrki neuroendokrynne X/A. Swoje fizjologiczne dziaanie wywiera on za porednictwem receptorw GHS-R1a, ktre zloka-
lizowane s w wikszoci narzdw organizmu, m.in. w orodkowym ukadzie nerwowym w podwzgrzu i przysadce mzgowej, ponadto
w trzustce, sercu i naczyniach krwiononych, tkance tuszczowej, czy nerkach. Zarwno sam hormon, jak i jego swoisty receptor, kodowane
s przez geny umiejscowione na chromosomie 3. W trakcie syntezy greliny dochodzi do modyfikacji posttranslacyjnych pierwotnego acucha
peptydowego. Dla zachowania gwnych funkcji fizjologicznych greliny, istotnym jest etap acetylacji przeprowadzanej przez specjalny enzym,
mianowicie O-acetylotransferaz greliny (GOAT). Sekrecja greliny zaley od licznych czynnikw, zarwno endogennych, jak i zwizanych ze
stylem ycia. Do najwaniejszych z nich zalicza si stan odywienia organizmu oraz poziom glikemii.
Sowa kluczowe Grelina, pobieranie pokarmu, apetyt, receptor GHS.
SUMMARY. Ghrelin is a polypeptide human hormone discovered in 1999. It is synthesized mainly in the stomach fundus and body by X/A neuro-
endocrine cells. Ghrelin exerts its physiological effects through the GHS-R1a receptors, which are located in most of human organs, i.a. central
nervous system hypothalamus and pituitary gland, as well as the pancreas, heart, blood vessels, adipose tissue and kidneys. Both ghrelin and
its specific receptor have their locus on the 3rd chromosome. During the synthesis of the hormone there is a post-translational modification of
ghrelins primary peptide chain. An important step to maintain ghrelins physiological function is acetylation carried out by the particular enzyme
called ghrelin O-acetyltransferase (GOAT). Ghrelin secretion depends on numerous factors, both endogenous and exogenous connected with
the life style. The most important of the latter include nutritional status of the body and blood glucose level.
Key words Ghrelin, food intake, appetite, GHS receptor.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
67
ODKRYCIE GRELINY
Historia bada nad odkryciem greliny rozpocza
si na przeomie lat 70. i 80. ubiegego wieku, kiedy to
uczeni zsyntetyzowali peptydowe, a nastpnie take nie-
peptydowe substancje pobudzajce wydzielanie hormonu
wzrostu z przedniego pata przysadki. Zwizki te otrzy-
may nazw czynnikw pobudzajcych wydzielanie
hormonu wzrostu (ang. growth hormone secretagogues,
GHS). Jedn z tych substancji okazaa si podwzgrzowa
somatoliberyna, ktra wywiera wpyw na komrki przy-
sadki poprzez receptor GHRH. Natomiast druga substan-
cja, ktra dziaaa poprzez inny, swoisty receptor GHS-
-R, a do 1999r. pozostaa tajemnic (1,2). W tym roku
Kojima i wsp. odkryli endogenny peptyd bony luzowej
odka, ktry za porednictwem wspomnianego recepto-
ra, wykazywa zdolno do uwalniania hormonu wzrostu.
Otrzyma on nazw greliny, wywodzc si od proto-
-indoeuropejskiego ghre oznaczajcego wzrost oraz
przyrostka relin uwalnia (3). Wykrycie greliny pod
koniec XX wieku byo jednym z waniejszych wydarze
w tamtych latach w endokrynologii rozwojowej (2).
SYNTEZA GRELINY
Grelina jest hormonem zbudowanym z 28-aminokwa-
sw (Ryc. 1.), ktry powstaje z czsteczki prekursorowej
zawierajcej 117 aminokwasw, zwanej preprogrelin.
Gen kodujcy ludzk preprogrelin (ghrl) zlokalizowany
jest na trzecim chromosomie na ramieniu krtkim w rejo-
nie 3p25-26 (3-11).
Na proces jego transkrypcji wpywa wiele czynnikw,
midzy innymi transkrypty antysensowne (5). Ponadto
transkrypcja moe zosta zapocztkowana w rnych
miejscach inicjacji jedno w pozycji -80., drugie w po-
zycji -555. w stosunku do kodonu inicjujcego. W orga-
nizmie czowieka powstaj wic dwa rne fragmenty
mRNA preprogreliny: dominujca forma A oraz forma
B (10), co daje moliwo powstawania wielu tkankowo
specyfcznych produktw (5). Ghrl zawiera pi eksonw
i cztery introny (4,11), jednak tylko pierwszy i drugi ek-
son koduje dojrzay peptyd greliny (6).
Powstajca w wyniku transkrypcji genu ghrl prepro-
grelina (Ryc. 2.) poddawana jest nastpnie proteolizie.
W tym procesie odszczepieniu ulega 23-aminokwasowa
czsteczka sygnaowa z wytworzeniem progreliny (4,6).
Ta z kolei modyfkowana jest przez specjalny enzym,
O-acetylotransferaz greliny (GOAT), ktrej gwn
rol jest posttranslacyjna acetylacja seryny trzecie-
go aminokwasu w acuchu polipeptydowym greliny
(10,12,13,14,15). W zalenoci od budowy grupy acy-
lowej przy czsteczce seryny, wyrnia si 4 pochodne
greliny:
peptydy bez obecnoci podstawnika najliczniej wy-
stpujce w organizmie,
peptydy z grup oktanylow (C8:0) gwna forma
aktywna,
peptydy z grup dekanylow (C10:0) oraz
peptydy z grup decenylow (C10:1) (5,16,17).
Ostatnim etapem syntezy biologicznie aktywnej gre-
liny jest enzymatyczne cicie prohormonu przez proteaz
PC1/3 (4,13,18).
Poza form zawierajc 28 aminokwasw wystpu-
je take, cho zdecydowanie w mniejszej iloci, posta
27-aminokwasowa, ktra powstaje na drodze alternatyw-
nego splicingu. Nosi ona nazw des-Gln14-greliny, podle-
ga take procesowi acetylacji, jednake nie zawiera amino-
kwasu glutaminy w pozycji 14 acucha polipeptydowego
(1,2,4,5,9,10,16). Motylina, inny zwizek wytwarzany po-
dobnie jak grelina w odku, wykazuje 36% homologi
z jej molekularn struktur, a prawie 100% z preprogrelin
(2,9,16). Z czsteczki progreliny, oprcz dojrzaej greliny,
powstaje rwnie 23-aminokwasowy peptyd o dziaaniu
przeciwnym, mianowicie obestatyna (16).
Ryc. 1. Budowa molekularna greliny.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
68
WYDZIELANIE GRELINY
Zasadniczym miejscem syntezy i wydzielania greli-
ny jest bona luzowa przewodu pokarmowego, a szcze-
glnie komrki okadzinowe X/A trzonu i dna odka,
ktre wchodz w skad tzw. rozproszonego ukadu neu-
roendokrynnego (komrki serii APUD, ang. Amine Pre-
cursor Uptake and Decarboxylation) (9,10,16,19,20,21).
Ocenia si, e okoo 65-80% tego hormonu produkowane
jest wanie w odku. Potwierdzaj to badania, w kt-
rych dowiedziono, e po dokonaniu gastrektomii ste-
nie endogennej greliny ulega obnieniu w osoczu krwi
(1,9,10,19). Co ciekawe, odek w organizmie podu
nie syntetyzuje jeszcze greliny (6) (w yciu podowym
gwnym jej rdem jest trzustka, puca, nerki, przysad-
ka mzgowa i gonady podw mskich (10,16)), jej eks-
presja nastpuje stopniowo dopiero po urodzeniu (6,10).
Grelina nie ulega wydzielaniu do wiata przewodu po-
karmowego, ale do naczy krwiononych krenia syste-
mowego (9,10,16,21). Naukowcy podaj, e stenie ca-
kowitej greliny u dorosego czowieka wynosi okoo 650
pg/ml, natomiast po spoyciu posiku ulega zmniejszeniu
do okoo 400 pg/dl (22). W przewodzie pokarmowym
hormon ten produkowany jest ponadto w dwunastnicy,
Ryc. 2. Schemat biosyntezy greliny.
Ryc. 3. Czynniki wpywajce na regulacj wydzielania greliny.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
69
jelicie czczym, krtym, okrnicy, przeyku, pcherzyku
ciowym i trzustce. Poza nim w ladowych ilociach
wystpuje rwnie w innych narzdach organizmu, m.in.
w kbuszkach nerkowych, nadnerczach, pucach, w-
trobie, ledzionie, tarczycy, oysku, gonadach, sercu,
prostacie, tkance tuszczowej, leukocytach, skrze i na-
czyniach krwiononych (1,2,4,5,16,19,20,21). W orod-
kowym ukadzie nerwowym synteza greliny nastpuje
w podwzgrzu gwnie jdro ukowate, przysadce mz-
gowej, mdku oraz hipokampie (9,11,16,19,20). Obec-
no greliny zostaa take potwierdzona w niektrych
zmianach nowotworowych, np. guzach przysadki mzgo-
wej, podwzgrza, guzach neuroendokrynnych przewodu
pokarmowego i ukadu oddechowego, rakach tarczycy,
gruczolaku wtrobowokomrkowym, raku piersi i raku
prostaty (4,10). Tsolakis i wsp. (23) oraz Corbetta i wsp.
(24) opisali rwnie przypadki guzw neuroendokryn-
nych o wyjtkowo duej ekspresji greliny, tzw. ghrelino-
ma (23,34).
REGULACJA SEKRECJI GRELINY
Do najistotniejszych czynnikw, ktre wpywaj na
proces wydzielania greliny zaliczamy: stan odywienia,
poziom glukozy i insuliny, diet i styl ycia oraz aktyw-
no przywspczulnego ukadu nerwowego (ryc. 3.) (5).
Wydzielanie tego hormonu w organizmie czowieka
zachodzi w sposb pulsacyjny i jest cile zwizane ze
stanem energetycznym ustroju (zarwno krtko, jak i du-
goterminowym) oraz z porami przyjmowania pokarmw
(10,11,19,21). Zaobserwowano, e sekrecja greliny wy-
kazuje rytm dobowy. Najwysze jej stenia pojawiaj
si w nocy midzy 20.00 a 4.00 nad ranem, ze szczytem
w godzinach od pnocy do 2.00 (11,19,21). Jej stenie
wzrasta take podczas godzenia, a zmniejsza si po okoo
60-120 min po przyjciu pokarmu (4,5,11). Uwalnianie
greliny nie zaley od stopnia wypenienia odka, po-
niewa spoycie samej wody mechaniczne rozcigni-
cie cian odka nie ma adnego wpywu na redukcj
stenia hormonu w osoczu. Dowodzi to jednoznacznie,
e gwnym czynnikiem hamujcym syntez greliny jest
przyjcie okrelonej iloci pokarmu, zawierajcej trzy
podstawowe elementy diety: wglowodany, biaka i tusz-
cze (10,21). Jednake w regulacji wydzielania greliny
istotna wydaje si take jako spoytego pokarmu. Mia-
nowicie najwiksze obnienie hormonu obserwuje si po
konsumpcji posiku bogatowglowodanowego, nastpnie
tuszczowego (10,20,21). Warto rwnie zaznaczy, e
znajdujce si w przyjmowanych pokarmach rednioa-
cuchowe kwasy tuszczowe powoduj nasilenie acylacji
greliny, wskutek czego zwikszeniu ulega stenie ak-
tywnej formy hormonu (10,25). Z kolei posiek bogaty
w biaka rwnie skutkuje zahamowaniem sekrecji gre-
liny (21,26).
Oprcz tego wydzielanie greliny nie zaley od wieku
i pci (9,19). Jednak u kobiet w pnej fazie follikular-
nej obserwuje si jej wysze stenia (5,27). Interesujce
jest, e u noworodkw urodzonych o czasie wydziela-
nie greliny jest niezalene od ich masy i dugoci ciaa
oraz wydzielania innych hormonw (9,19,28). Korelacj
midzy mas urodzeniow i steniem greliny wykazay
natomiast badania przeprowadzone przez Ohkawa i wsp.
(29) w grupie noworodkw urodzonych przedwczenie.
Z kolei dzieci urodzone poprzez cicie cesarskie wyka-
zuj niszy poziom greliny ni te, ktre przyszy na wiat
siami natury (9,19).
Ponadto stwierdzono, e wydzielanie greliny jest
ujemnie skorelowane ze steniem glukozy oraz kontro-
lujcej poziom glikemii, insuliny. W stanie hiperglikemii
i hiperinsulinemii obserwuje si obnienie stenia greli-
ny, natomiast po doylnym podaniu greliny nastpuje zre-
dukowanie poziomu glukozy i insuliny (5,8,10,19,21,30).
Kolejnymi czynnikami, ktre maj udowodnio-
ny wpyw na regulacj wydzielania greliny, s leptyna
i oreksyny A i B. Zwizki te produkowane s w jdrach
podwzgrza i razem z grelin bior udzia w kontroli po-
bierania pokarmu, wzajemnie na siebie oddziaujc. Lep-
tyna jest hormonem bdcym antagonist greliny, powo-
duje ograniczenie apetytu wywierajc bezporedni wpyw
na orodkowy ukad nerwowy, ale rwnie porednio
hamujc syntez greliny (10,16,19). Z kolei oreksyny
uwaane s za neuropeptydy modulujce dziaanie greli-
ny, przyspieszajce jej dziaanie (19,31).
Sekrecja greliny zaley take od aktywnoci przy-
wspczulnego ukadu nerwowego. Agonici receptorw
muskarynowych zwikszaj, natomiast antagonici
zmniejszaj stenie greliny (5,10). Na sekrecj greliny
ma wpyw take prowadzony styl ycia. Zaobserwo-
wano bowiem, e u osb regularnie uprawiajcych sport
obnieniu ulega poziom omawianego hormonu (4,21),
natomiast osoby naraone na dym tytoniowy i spoywaj-
ce alkohol wykazyway podwyszone jego stenia (21).
Poza tym pozbawienie snu, bezsenno lub skrcenie
czasu snu skutkuje nadmiern syntez greliny i wzrostem
apetytu w cigu dnia (4). Cz naukowcw stwierdza
ponadto podwyszony poziom greliny u chorych cierpi-
cych na obturacyjny bezdech senny (32).
Poza tym badania Ronach i wsp. (wg 4) pokazay,
e wrd pacjentw poddanych stresowi w warunkach
laboratoryjnych, oprcz wzrostu stenia hormonu adre-
nokortykotropowego (ACTH) i kortyzolu, wzrasta take
poziom greliny (4). Analogi somatostatyny z kolei powo-
duj obnienie stenia hormonu w osoczu (10).
Sekrecja greliny jest rwnie uzaleniona od wska-
nika masy ciaa (BMI). Mianowicie spadek wartoci tego
wskanika koreluje z podwyszeniem ste osoczo-
wej greliny, za przyrost BMI skutkuje jej obnieniem
(4,10,19,30,33).
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
70
Ponadto w niektrych stanach klinicznych obserwu-
je si zaburzon regulacj wydzielania greliny (10,19-
21,30,33). Przykadowe jednostki chorobowe przedsta-
wiono w tabeli 1.
BUDOWA RECEPTORA
Receptor dla greliny (GHS-R), odkryty w 1996 roku
(11), kodowany jest przez pojedynczy gen znajdujcy
si na ramieniu dugim trzeciego chromosomu w pozy-
cji 3q26.2 (4,5,9-11). Zbudowany jest z dwch eksonw:
pierwszy koduje domeny przezbonowe (TM) od 1 do 5,
drugi domeny 6 i 7 (10). Wskutek alternatywnego splicin-
gu powstaj dwa rne receptory, mianowicie GHS-R1a
i 1b (1,2,4,5,9-11,15,16,19,34). Receptor GHS-R1a posia-
da siedem domen transbonowych, utworzony jest przez
366 aminokwasw, a jego masa czsteczkowa wynosi 41
kDa. Badania van der Lely i wsp. (35) udokumentoway
silny ewolucyjny konserwatyzm dotyczcy budowy tego
receptora. Ot okazao si, e ludzki receptor 1a wyka-
zuje a 96% homologi z receptorem u szczura i prawie
100% z receptorem u wini. Receptor GHS-R1b zbudo-
wany jest z 289 aminokwasw i pozbawiony jest 2 domen
(TM 6 i TM 7), co czyni go nieaktywnym biologicznie
(1,2,4,5,15,16). Wystpowanie GHS-R w organizmie jest
bardzo szerokie; mona go znale w obrbie podwzg-
rza, przysadki, trzustce, odku, jelitach, skrze, tkance
tuszczowej, tarczycy, sercu, nerkach i innych narzdach
(2,4,5,9-11,34).
TRANSDUKCJA SYGNAU
Grelina wie si tylko z receptorem GHS-R1a, a pe-
na jego aktywacja nastpuje po przyczeniu sekwencji
czterech lub piciu pierwszych aminokwasw od N-koca
acucha polipeptydowego (ryc. 4). Obecno grupy ok-
tanylowej w czsteczce seryny jest niezbdna do wywo-
ania pobudzenia (16). GHS-R1a jest receptorem sprz-
onym z biakiem G, nalecym do podgrupy receptorw
podobnych do rodopsyny (5). Po aktywacji biaka G we-
wntrzkomrkowa transdukcja sygnau nastpuje za po-
rednictwem fosfolipazy C (PLC). Nastpnie dochodzi do
hydrolizy fosfatydyloinozytolo-4,5-bisfosforanu (PIP2)
z wytworzeniem 1,2-diacyloglicerolu (DAG) i inozytolo-
-1,4,5-trifosforanu (IP3). Wzrost stenia tego ostatniego
skutkuje aktywacj kinazy C (PKC), czego efektem jest
Podwyszone stenie greliny Obnione stenie greliny
Jadostrt psychiczny
bulimia
kacheksja nowotworowa
cika niewydolno serca
zesp Pradera - Williego
przewleka niewydolno
wtroby
przewleka niewydolno
wtroby
celiaklia
otyo
cukrzyca typu 1 i 2
nadcinienie ttnicze
zesp policystycznych jaj-
nikw
infekajca H.pylori
niealkoholowe stuszczenie
wtroby
choroba reumatyczna
akromegalia
hipogonadyzm
zesp krtkiego jelita
Tabela 1. Stany kliniczne z towarzyszcymi zmianami
ste greliny
Ryc. 4. Mechanizm molekularnego dziaania greliny
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
71
uwalnianie jonw wapnia Ca2+ z magazynw wewntrz-
komrkowych, gwnie z siateczki rdplazmatycznej
gadkiej (SER) (10,16,19,36-39). Ponadto stymulacja
receptora GHS prowadzi do blokowania kanaw dla jo-
nw potasowych oraz otwarcia regulowanych napiciem
kanaw typu L i T transportujcych wap do komrki
(2,10,16,19,36-38). Mobilizacja w cytoplazmie komrki
efektorowej odpowiednio wysokiej iloci kationw Ca2+
owocuje pobudzeniem kolejnego biaka, mianowicie za-
lenej od wapnia kinazy kalmoduliny (CaMK). W wy-
niku aktywacji CaMK i/lub PKC dochodzi do uaktyw-
nienia czynnika transkrypcyjnego: biaka wicego si
z elementem odpowiedzi na cAMP CREB (ang. cAMP
responsive element binding protein) i odpowiednich mo-
dyfkacji acucha DNA w komrce (38).
GRELINA ACYLOWANA I NIEACYLOWANA
ROLA W USTROJU
W organizmie czowieka wystpuj, wspomniane ju
wczeniej, 4 formy greliny. Najlepiej poznane s funkcje
postaci acylowanej (ryc. 5), ktra zawiera
grup oktanylow i dziaa za porednictwem receptora
GHS-R1a. Badania przeprowadzone na modelach zwie-
rzcych, a take u ludzi pokazuj, e grelina acylowana
bierze udzia w fzjologicznej regulacji spoywania po-
karmu, kontroluje apetyt, wpywa na procesy trawienne
i motoryk przewodu pokarmowego. Ponadto modyf-
kuje wydzielanie innych hormonw (m.in. protaktyny,
kortyzolu, ACTH), ma take wpyw na gospodark w-
glowodanow, funkcj wydzielnicz trzustki oraz ukad
sercowo-naczyniowy. Jej rol dostrzeono
take w procesach kociotworzenia i pro-
liferacji komrek, wykazuje ponadto efekt
przeciwzapalny (4-11,16,19,21). Jednak-
e mimo tak szerokiej roli w organizmie
jej stenie we krwi jest o wiele nisze ni
greliny niepoddanej procesowi acetylacji
(40-45). Nieacylowana forma tego pepty-
du stanowi od 80 do 90% krcej greliny
cakowitej (41), przy czym stosunek st-
e greliny acylowanej do nieacylowanej
waha si w granicach 1:55 do 1:5 (wyniki
te zale od sposobu przetwarzania krwi
w danych badaniach oraz aktywnoci en-
dogennych esteraz) (43,44). Warto wspo-
mnie take o rnym czasie poowiczne-
go rozpadu tych czsteczek. Mianowicie
dla formy acylowanej wynosi on okoo
11min., z kolei pozbawiony rodnika acy-
lowego peptyd posiada przeduony czas
ptrwania a do 29min (1). Pocztkowo
posta nieacylowan uwaano za nieak-
tywn hormonalnie, poniewa nie wyka-
zuje zdolnoci pobudzenia receptora GHS-R (2,4,10,40).
Mimo to istniej przypuszczenia, e moe ona stymu-
lowa receptory GHS-R innego typu, dotd nieodkryte
(19), bd receptory nalece do innych rodzin i za ich
porednictwem wywiera efekt biologiczny (40). Z nie-
ktrych bada wynika, e desacylowana grelina powo-
duje ujemny bilans energetyczny, hamujc przyjmowanie
pokarmw oraz przeduajc czas pobytu pokarmu w o-
dku (4,10,40,41,44). Najnowsze dane pokazuj jednak,
e efekt biologiczny obydwu postaci greliny jest podob-
ny (46). Grelina nieacylowana w sposb nieendokrynny
wpywa na ukad sercowo-naczyniowy oraz wykazuje
efekty antyproliferacyjne na linie komrek nowotworo-
wych, np. raka piersi i raka prostaty (1,2,4,42). Dodatko-
wo, zarwno in vivo, jak i in vitro, nieacylowana forma
hormonu stymuluje odkadanie tuszczw w adipocytach
(1,4,44). Niezaprzeczalny jest fakt, e obydwie formy
greliny odgrywaj istotn rol w regulacji metabolizmu
ustroju.
PODSUMOWANIE
Grelina jest hormonem bdcym niezmiernie wanym
regulatorem procesw metabolicznych zachodzcych
w organizmie czowieka. Od czasu odkrycia tego peptydu
(ponad 14 lat) badania prowadzone w rnych dziedzi-
nach medycyny dostarczaj coraz to nowszych informacji
o jego budowie, miejscach wystpowania w organizmie,
wpywie rnych czynnikw na proces jego sekrecji, me-
chanizmie dziaania wewntrzkomrkowego, czy osta-
tecznie penionych przez niego funkcjach biologicznych.
Ryc. 5. Gwne kierunki dziaania greliny
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
72
Podsumowujc warto zaznaczy, e grelina, zarwno jej
posta acylowana, jak i nieposiadajca rodnika acylowe-
go, wykazuj szerokie, wielokierunkowe dziaanie w or-
ganizmie czowieka, ktre dokadnie opisane zostanie
w czci 2 tej publikacji.
PIMIENNICTWO:
1. Dembiski A, Warzecha Z: Grelina hormon arocz-
noci? Kosmos problemy nauk biologicznych. 2010;
288-289: 297-304.
2. Kdzia A, Przybyszewska W: Grelina nowy hormon za-
angaowany w regulacj wzrastania i homeostaz meta-
boliczn ustroju. Endokrynol. Ped. 2007; 20, 53-60.
3. Kojima M, Hosoda H, Date Y, i wsp.: Ghrelin is a gro-
wth-hormone-releasing acylated peptide from sto-
mach. Nature. 1999; 402, 656660.
4. Poliska B, Matowicka-Karna J, Kemona H: Rola
greliny w organizmie. Postpy Hig Med Dosw (onli-
ne). 2011; 65, 1-7.
5. Olszewski W, Guszek J: Antagonici greliny w terapii
cukrzycy typu 2 czy jest to bezpieczna droga? Prze-
gld Kardiodiabetologiczny. 2010; 5, 98105.
6. Sitkiewicz D, Sygitowicz G, Biaek S, i wsp.: Grelina
czyli przez odek do serca. In Vitro Explorer. Prze-
gld medycyny laboratoryjnej. 2010; 10, 9-14.
7. cka K, Czyyk A: Hormony a ukad sercowo-naczy-
niowy. Endokrynol Pol. 2008; 59, 420-432.
8. Otto-Buczkowska E, Chobot A: Role of ghrelin and
leptin in the regulation of carbohydrate metabolism.
Part I. Ghrelin. Postepy Hig Med Dosw (online).
2012; 66, 795-798.
9. Janas-Kozik M: Regulacyjna rola oreksyny A, oreksy-
ny B, greliny i leptyny u chorych z jadowstrtem psy-
chicznym leczonych psychoterapi w trakcie 6-mie-
sicznej obserwacji. Rozprawa habilitacyjna. lska
Akademia Medyczna, Katowice, 2007.
10. Gurgul E: Ekspresja ghreliny i obestatyny w rnych
stanach funkcjonalnych tarczycy. Rozprawa doktor-
ska. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkow-
skiego, Pozna, 2011.
11. Godziewicz T: Rola greliny i leptyny w etiopatoge-
nezie endometriozy. Rozprawa doktorska. Uniwersy-
tet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Pozna,
2013.
12. Gutierrez J.A, Willency J.A, Knierman M.D, i wsp.:
From ghrelin to ghrelins O-acyl transferase. Methods
Enzymol. 2012; 514, 129-46.
13. Sejm I, Jeffery P.L, de Amorim L, i wsp.: Ghrelin
O-acyltransferase (GOAT) is expressed in prostate
cancer tissues and cell lines and expression is diffe-
rentially regulated in vitro by ghrelin. Reprod Biol
Endocrinol. 2013; 11:70.
14. Lim C.T, Kola B, Grossman A, i wsp.: The expression
of ghrelin O-acyltransferase (GOAT) in human tissu-
es. Endocr J. 2011; 58, 707-10.
15. Gahete M.D, Rincon-Fernandez D, Villa-Osaba A,
i wsp.: Ghrelin gene products, receptors, and GOAT
enzyme: biological and pathophysiological insight. J
Endocrinol. 2013; 220, 1-24.
16. Pietrzak P, Komunia A, Godlewski M. M, i wsp.:
Wpyw greliny na przewd pokarmowy. Przegld Ga-
stroenterologiczny. 2007; 4, 185191.
17. Hosoda H, Kojima M, Mizushima T, i wsp.: Structural
divergence of human ghrelin. Identifcation of multi-
ple ghrelin-derived molecules produced by post trans-
lational processing. J Biol Chem. 2003; 278, 64-70.
18. Kojima M, Kangawa K: Ghrelin: more than endoge-
nous growth hormone secretagogue. Ann. N. Y. Acad.
Sci. 2010; 1200, 140148.
19. Janas-Kozik M, Krupka-Matuszczyk I, Tomasik-Krtki J:
Grelina stranik rwnowagi energetycznej. Psy-
chiatr Pol. 2006; 40, 119-128.
20. Korek E, Krauss H, Pitek J, i wsp.: Regulacja hor-
monalna aknienia. Med Og Nauk Zdr. 2013; 19,
211217.
21. Michalski B, Krzemiska-Pakua M, Kasprzak J.D.:
Przez odek do serca znaczenie greliny w patoge-
nezie schorze ukadu krenia. Kardiol Pol 2008; 66,
564-568.
22. Jakubczyk M, Kusza K, Dbrowiecki S, i wsp.: Rola
przewodu pokarmowego w regulacji stenia hormo-
nu godu greliny u pacjentw ywionych pozaje-
litowo i dojelitowo. Przegld Gastroenterologiczny
2011; 6, 323327.
23. Tsolakis A.V, Portela-Gomes G.M, Stridsberg M,
i wsp.: Malignant gastric ghrelinoma with hyperghre-
linemia. J Clin Endocrinol Metab. 2004; 89, 3739-44.
24. Corbetta S, Peracchi M, Cappiello V, i wsp.: Circula-
ting ghrelin levels in patients with pancreatic and ga-
strointestinal neuroendocrine tumors: identifcation of
one pancreatic ghrelinoma. J Clin Endocrinol Metab.
2003; 88, 3117-20.
25. Niski Y, Hiejima H, Hosoda H, i wsp.: Ingested Me-
dium-Chain Fatty Acids Are Directly Utilized for the
Acyl Modifcation of Ghrelin. Endocrinology. 2005;
146, 22552264.
26. Brennan I.M, Luscombe-Marsh N.D, Seimon R.V,
i wsp.: Effects of fat, protein, and carbohydrate and
protein load on appetite, plasma cholecystokinin,
peptide YY, and ghrelin, and energy intake in lean and
obese men. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol.
2012; 303, 129140.
27. Messini C.I, Dafopoulos K, Chalvatzas N, i wsp.: Ef-
fect of ghrelin on gonadotrophin secretion in women
during the menstrual cycle. Hum Reprod. 2009; 24,
976-81.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3
www.medycyna-metaboliczna.pl
73
28. Kulik-Rechberger B, Mora-Janiszewska O: Stenia
greliny i insuliny w surowicy krwi matek i krwi p-
powinowej a parametry urodzeniowe noworodkw.
Endokrynol. Ped. 2011; 34, 9-16.
29. Ohkawa N, Shoji H, Kitamura T, i wsp.: IGF-I, leptin
and active ghrelin levels in very low birth weight in-
fants during the frst 8 weeks of life. Acta Paediatr.
2010; 99, 37-41.
30. Dytfeld J, Pupek-Musialik D: Grelina i jej zwizek
z insulinemi i insulinoopornoci u osb otyych
z nadcinieniem ttniczym. Przegld Kardiodiabeto-
logiczny. 2007; 2, 2734.
31. Jawiarczyk A, Bolanowski M: Oreksyny neuropepty-
dy o dziaaniu plejotropowym. Endocrinology, Obesi-
ty and Metabolic Disorders. 2010; 6, 147153.
32. Kumiska M, Marcinowska-Suchowierska E: Oty-
o a obturacyjny bezdech senny. Borgis - Postpy
Nauk Medycznych. 2013; 5b, 9-13.
33. Stpie M, Wlaz R.N, Paradowski M, i wsp.: Serum
concentrations of adiponectin, leptin, resistin, ghrelin
and insulin and their association with obesity indices
in obese normo- and hypertensive patients pilot stu-
dy. Arch Med Sci. 2012; 8, 431-436.
34. Krzyanowska-winiarska B, Kempa A, Robaczyk M:
Gen preprogreliny i receptor greliny a zesp meta-
boliczny. Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Prze-
miany Materii. 2005; 1, 1823.
35. van der Lely A.J, Tschop M, Heiman M.L, i wsp.: Bio-
logical, physiological, pathophysiological, and phar-
macological aspects of ghrelin. Endocr. Rev. 2004; 25,
426-457.
36. Sivertsen B, Lang M, Frimurer T.M, i wsp.: Unique
interaction pattern for a functionally biased ghrelin
receptor agonist. J. Biol. Chem. 2011; 286, 20845-
20860.
37. Mokrosiski J, Frimurer T.M, Sivertsen B, i wsp.: Mo-
dulation of constitutive activity and signaling bias of
the ghrelin receptor by conformational constraint in
the second extracellular loop. J Biol Chem. 2012; 287,
33488-502.
38. Mear Y, Enjalbert A, Sylvie Thirion S: GHS-R1a con-
stitutive activity and its physiological relevance. Front
Neurosci. 2013; 7, 87.
39. Szumio M, Rahden-Staro I: Fosfolipaza C zalena
od fosfatydyloinozytolu w komrkach ssakw bu-
dowa, waciwoci i funkcja. Postepy Hig Med Dosw.
(online). 2008; 62, 47-54.
40. Bellone S, Prodam F, Savastio S, i wsp.: Acylated/una-
cylated ghrelin ratio in cord blood: correlation with
anthropometric and metabolic parameters and pedia-
tric lifespan comparison. Eur J Endocrinol. 2012; 166,
115120.
41. Pacifco L, Poggiogalle E, Costantino F, i wsp.: Acy-
lated and nonacylated ghrelin levels and their asso-
ciations with insulin resistance in obese and normal
weight children with metabolic syndrome. Eur J En-
docrinol. 2009; 161, 861870.
42. Kiewiet R.M, van Aken M.O, van der Weerd K, i wsp.:
Effects of acute administration of acylated and unacy-
lated ghrelin on glucose and insulin concentrations in
morbidly obese subjects without overt diabetes. Eur J
Endocrinol. 2009; 161, 567573.
43. Stengel A, Tach Y: Gastric Peptides and their Regu-
lation of Hunger and Satiety. Curr Gastroenterol Rep.
2012; 14, 480488.
44. Stengel A, Wanga L, Tach Y: Stress-related alterations
of acyl and desacyl ghrelin circulating levels: mecha-
nisms and functional implications. Peptides. 2011; 32,
22082217.
45. Spiegel K, Tasali E, Leproult R, i wsp.: Twenty-Four-
-Hour Profles of Acylated and Total Ghrelin: Rela-
tionship with Glucose Levels and Impact of Time of
Day and Sleep. J Clin Endocrinol Metab. 2011; 96,
486493.
46. Perboni S, Inui A: Appetite and gastrointestinal moti-
lity: role of ghrelin-family peptides. Clin Nutr. 2010;
29, 227-34.
Adres do korespondencji:
Jonczyk Pawe
Katedra i Zakad Anatomii Opisowej i Topografcznej, lski Uniwersy-
tet Medyczny w Zabrzu,
ul. Jordana 19, 41-808 Zabrze,
e-mail: pawel_jonczyk@o2.pl