You are on page 1of 75

...

aby znali Ciebie,


jedynego prawdziwego Boga,
oraz Tego, ktrego posae,
Jezusa Chrystusa
Redaktor naukowy serii
ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski
PRYMAS POLSKI
DIAMENTOWY FENIKS 2014
Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
za cao publikacji Prymasowskiej Serii Biblijnej
i za propagowanie twrczoci translatorskiej
ks. prof. zw. dr. hab. Remigiusza Popowskiego SDB
FENIKS 2000
Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
za publikacj Biblii
w przekadzie ksidza Jakuba Wujka
FENIKS 2006
Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
za Prymasowsk Seri Biblijn
interlinia-grecka-red 2 lipca 2014 19:30 Page 3

GRECKO-POLSKI
NOWY
TESTAMENT
Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym,
z kodami Stronga i Popowskiego
oraz pen transliteracj greckiego tekstu
tumaczenie:
ks. prof. zw. dr hab. Remigiusz Popowski SDB (KUL)
prof. zw. dr hab. Micha Wojciechowski (UWM)
Imprimatur
Ks. Arcybp prof. dr hab. Bolesaw Pylak
Skad i komputerowe przygotowanie tekstu
FIXPOINT Krzysztof Rudnik
Korekta
Rafa Paprocki
Tekst grecki bazuje na wydaniu:
Eberhard & Erwin Nestle B. & K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini,
B. M. Metzger (ed.),
Novum Testamentum Graece (Stuttgart
28
2012).
Copyright for the Greek text
1966, 1968, 1975, 2012 by German Bible Society, Stuttgart, Germany
Used by permission
Copyright for the grammatical analysis
from Analytical Greek New Testament 1981 by Baker Book House
Edited by Barbara Friberg and Timothy Friberg
Used by permission
Wydanie dziewite, gruntownie poprawione, przeredagowane i uzupenione.
Copyright 1993, 2014 by Ofcyna Wydawnicza VOCATIO.
All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzeone.
Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny
sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana
elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach
publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.
W sprawie zezwole naley zwraca si do
Ofcyny Wydawniczej VOCATIO 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1,
e-mail: vocatio@vocatio.com.pl
Redakcja: tel. (22) 648 54 50, Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78,
e-mail: handlowy@vocatio.com.pl
Ksigarnia Wysykowa 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54, tel. (603) 861 952
e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl
www.vocatio.com.pl
ISBN 978-83-7829-129-9
Napawa radoci fakt, e wierzcy coraz czciej i chtniej sigaj po Pismo wi-
te. Zawiera ono bowiem to, co Bg w swoim nieskoczonym miosierdziu zechcia
objawi o sobie i odkrywa najwaniejsze potrzeby i tsknoty czowieka. Czytanie
i rozwaanie ksig witych zapewnia wzrost ycia religijnego, odmienia na lep-
sze ludzkie postpowanie i ukazuje perspektywy wiecznoci. ywe bowiem jest
Sowo Boe, skuteczne i ostrzejsze ni wszelki miecz obosieczny, przenikajce a
do rozdzielenia duszy i ducha, staww i szpiku, zdolne osdzi pragnienia i myli
serca czytamy w Licie do Hebrajczykw (4, 12).
Koci okazuje pomoc w trudnym zadaniu poznawania i rozumienia Biblii tak-
e przez promowanie rezultatw bada uczonych. Studiuj oni Pismo wite, ob-
janiajc je jako Sowo Boe i ludzkie. W ostatnich latach zgodnie z zaleceniem
Soboru Watykaskiego II nastpi w tej dziedzinie w Polsce znaczny postp.
W nurt tych dokona wpisuje si Prymasowska Seria Biblijna, obejmujca naj-
bardziej fundamentalne pomoce niezbdne dla rzetelnych studiw biblijnych.
Mona ywi nadziej, e ksiki, ktre si w tej serii ukazuj, przyczyni si
do dalszego pogbiania i upowszechniania rzetelnych bada biblijnych, a przez
to do nowego oywienia duszpasterstwa i duchowoci biblijnej. W ten sposb
zwielokrotni w Kociele bogosawione owoce pragnienia poznawania i umio-
wania Trjjedynego Boga.
Warszawa, dnia 27 czerwca 1997 r.
Sowo wstpne
Jzef Kardyna Glemp
Prymas Polski
PRYMASOWSKA SERIA BIBLIJNA
Redaktor naukowy serii:
ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski
1. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Greckopolski Nowy
Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, Warszawa 1994, 1995,
1996, 1997, 2000, 2003, 2005, 2006, 2010.
2. James B. Pritchard (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. wyd. pol.),
Wielki atlas biblijny, Warszawa 1994, 1997, 2001, 2010.
3. Remigiusz Popowski SDB, Wielki sownik greckopolski Nowego Testamentu. Wyda-
nie z pen lokalizacj greckich hase, kluczem polskogreckim oraz indeksem form
czasownikowych, Warszawa 1994, 1995, 1997, 2006.
4. Jan Flis, Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiclecia, Warszawa
1991, 1997, 1999, 2004.
5. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult.
wyd. pol.), Sownik wiedzy biblijnej, Warszawa 1996, 1997, 1999, 2004.
6. Micha Wojciechowski (przek. i oprac.), Synopsa czterech Ewangelii, Warszawa 1997,
1999, 2004.
7. Remigiusz Popowski SDB, Sownik greckopolski Nowego Testamentu, Warszawa
1997, 1999, 2007.
8. Bruce Metzger, David Goldstein, John Ferguson (konsult. nauk.), Waldemar Chro-
stowski (konsult. wyd. pol.), Wielkie wydarzenia czasw biblijnych, Warszawa 1998.
9. Paul J. Achtemeier (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. 3. wyd. pol.),
Encyklopedia biblijna, Warszawa 1998, 1999, 2004.
10. Janusz Frankowski (red. nauk. i wstpy), Biblia w przekadzie ksidza Jakuba Wujka
z 1599 r. Transkrypcja typu B oryginalnego tekstu z XVI w. i wstpy, Warszawa
1999, 2000, 2004, 2009, 2013.
11. Dan Bahat, Waldemar Chrostowski (oprac. wyd. pol.), Atlas biblijnej Jerozolimy,
Warszawa 1999, 2004.
12. Piotr Briks, Podrczny sownik hebrajskopolski i aramejskopolski Starego Testamen-
tu, Warszawa 1999, 2000.
13. Ryszard Rubinkiewicz SDB (oprac. i wstpy), Apokryfy Starego Testamentu, Warsza-
wa 1999, 2000, 2001, 2007, 2010.
14. Anna Kumirek (przek. i oprac.), Hebrajskopolski Stary Testament Ksiga Ro-
dzaju. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, transkrypcj oraz indeksem
rdzeni, Warszawa 2000.
15. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Nowy Testament. Przekad
na Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa 2000.
16. Craig S. Keener, Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Komentarz historycznokulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2000, 2010.
17. Raymond E. Brown SS, Joseph A. Fitzmyer SJ, Roland E. Murphy OCarm (red. na-
uk. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Katolicki komentarz
biblijny, Warszawa 2001, 2004, 2010, 2013.
18. Fritz Rienecker, Gerhard Maier, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Lek-
sykon biblijny, Warszawa 2001, 2008.
19. Stanisaw Gdecki (przek. i oprac.), Greckoaciskopolska synopsa do 1 i 2 Ksigi
Machabejskiej, Warszawa 2002.
20. Leland Ryken, James C. Wilhoit, Tremper Longman III (red.), Waldemar Chrostow-
ski (red. nauk. wyd. pol.), Sownik symboliki biblijnej, Warszawa 2003, 2010.
21. Bogusaw Wida, Sownik antropologii Nowego Testamentu, Warszawa 2003.
22. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Picioksig.
Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem rdzeni,
Warszawa 2003, 2009.
23. David H. Stern, Komentarz ydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004.
24. John H. Walton, Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Waldemar Chrostow-
ski (red. nauk. wyd. pol.), Komentarz historycznokulturowy do Biblii Hebrajskiej,
Warszawa 2005. Drugie wydanie ukazao si pod tytuem Komentarz historyczno-
kulturowy do Starego Testamentu. Ksigi protokanoniczne, Warszawa 2014.
25. R.J. Coggins, J.L. Houlden (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd.
pol.), Sownik hermeneutyki biblijnej, Warszawa 2005.
26. J.I. Packer, M.C. Tenney (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Sownik ta Biblii, Warszawa 2007.
27. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajskopolski Stary Testament Prorocy. Prze-
kad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj i indeksem sw hebraj-
skich, Warszawa 2008.
28. Remigiusz Popowski SDB (przekad NT), Lyman Coleman (red. marginaliw i ko-
mentarzy), Nowy Testament dla moderatorw, Warszawa 2008, 2010.
29. Remigiusz Popowski SDB, Greckopolski sownik syntagmatyczny Nowego Testamen-
tu, Warszawa 2008.
30. Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann Jakob Stamm, Wielki sownik
hebrajskopolski Starego Testamentu z hasami aramejskimi, Warszawa 2008, 2013.
31. Micha Wojciechowski (przek. i wstp), Greckopolski Stary Testament Ksigi Grec-
kie. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi i indeksem form podstawowych,
Warszawa 2008.
32. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajsko-polski Stary Testament Pisma. Przekad
interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj i indeksem sw hebrajskich
i aramejskich, Warszawa 2009, 2014.
33. Krzysztof Sielicki, Onomastykon Biblii Hebrajskiej i Nowego Testamentu. Systema-
tyzacja zapisu biblijnych nazw wasnych, Warszawa 2009.
34. Gerald F. Hawthorne, Ralph P. Martin, Daniel G. Reid, Sownik teologii w. Pawa,
Warszawa 2010.
35. Walter C. Kaiser Jr., Peter H. Davids, F.F. Bruce, Manfred T. Brauch, Trudne
fragmenty Biblii, Warszawa 2011, 2012.
36. Anna Horodecka, Jurij Goowanow wraz z Zespoem Redakcyjnym NPD (przekad
i adaptacja dynamiczna), Ksiga Psalmw. Nowy Przekad Dynamiczny, Warszawa
2013.
37. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta czyli Biblia Sta-
rego Testamentu wraz z ksigami deuterokanonicznymi i apokryfami, Warszawa 2013,
2014.
38. Remigiusz Popowski SDB, Onomastykon Septuaginty, Warszawa 2013.
39. Ralph P. Martin, Peter H. Davids, Sownik pnych ksig Nowego Testamentu i pism
Ojcw Apostolskich, Warszawa 2014.
40. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Grecko-polski Nowy Te-
stament. Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym, kodami Stronga i Popo-
wskiego oraz pen transliteracj greckiego tekstu, Warszawa 2014.
41. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta czyli Grecka Bi-
blia Starego Testamentu z ksigami deuterokanonicznymi, apokryfami ydowskimi
oraz onomastykonem, Warszawa 2014.
Spis treci
Wstp Wydawcy do dziewitego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX
Wstp Wydawcy do pierwszego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
Przedmowa redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej . . . . . XII
Przedmowa do pierwszego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIV
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV
(Wedug Mateusza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
(Wedug Marka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
(Wedug ukasza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
(Wedug Jana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
(Dokonania wysannikw) . . . . . . . . . . . . . . . . 590
(Do Rzymian) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798
(Do Koryntian I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877
(Do Koryntian II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 950
(Do Galatw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1001
(Do Efezjan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1027
(Do Filipian) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1055
(Do Kolosan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1073
(Do Tesaloniczan I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1093
(Do Tesaloniczan II) . . . . . . . . . . . . . . . . . 1109
(Do Tymoteusza I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1118
(Do Tymoteusza II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1137
(Do Tytusa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1151
(Do Filemona) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1160
(Do Hebrajczykw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1164
(Jakuba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1220
(Piotra I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1239
(Piotra II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1259
(Jana I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1273
(Jana II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1293
(Jana III) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1296
(Judy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299
(Objawienie Jana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305
Autorem tumaczenia wszystkich Ewangelii i pism w. Jana jest prof. zw. dr
hab. Micha Wojciechowski, a pozostae ksigi tumaczy ks. prof. zw. dr hab.
Remigiusz Popowski SDB.
Wstp Wydawcy
do dziewitego wydania
gruntownie zmienionego, poprawionego i rozszerzonego
Ofcyna Wydawnicza VOCATIO obchodzi aktualnie dwudziest rocznic ist-
nienia Prymasowskiej Serii Biblijnej. witujemy j publikacj czterdziestego
tomu tej serii. Tom ten zajmuje szczeglne miejsce zarwno w samej serii, jak
i w caym dorobku VOCATIO. Idea publikacji interlinearnego przekadu grecko-
polskiego Nowego Testamentu leaa bowiem u rde powstania naszej Ofcyny,
a przekad interlinearny NT sta si faktycznie pierwszym tomem Prymasowskiej
Serii Biblijnej.
Wiele si zmienio w polskiej biblistyce od tamtego czasu. Nastpi jej ogromny
rozwj i wprost niespotykany wysyp publikacji biblijnych. Wzrosa take liczba
wietnie wyksztaconych biblistw. Niestety, odeszo od nas take wiele zasuo-
nych dla PSB postaci. Naley do nich sam patron serii, ks. kard. Jzef Glemp,
Prymas Polski, a take nasz wielki przyjaciel i wsppracownik, ks. prof. Remi-
giusz Popowski SDB, ktry u kresu swego ycia, zmagajc si przez wiele lat ze
mierteln chorob, dokona niezwykego dziea, jakim byo udostpnienie pol-
skiemu Czytelnikowi znakomitego przekadu Septuaginty. Ksidz Popowski by
przykadowym wrcz tytanem pracy, doskonale rozumiejcym wag czasu, a tak-
e zada, w ktre warto w czas angaowa. Nie rozmienia si na drobne. Cae
swoje ycie powici systematycznej pracy nad tym, aby Sowo Boe byo szeroko
dostpne polskiemu Czytelnikowi, i to w jak najprzystpniejszej formie. Dlatego
z wielkim smutkiem przyjlimy w VOCATIO informacj o tym, e 15 maja 2014
roku ks. prof. Remigiusz Popowski odszed do Pana. Ten wielki czowiek i znako-
mity naukowiec nie bdzie ju mia tu na ziemi okazji suy nam swoimi darami,
talentami i ogromn wiedz z zakresu greki, zarwno klasycznej, jak i koine.
A jednak pord ogromu zmian, ktre dokonay si na przestrzeni ostatnich
dwudziestu lat, jedno z ca pewnoci pozostao niezmienne: Sowo Boe, ktre
jest zdolne przenika i bada serca ludzkie (por. Hbr 4,12). Temu to Sowu, ktre
w Jezusie Chrystusie przyszo do nas na wiat jako wcielone Sowo Boe, suy-
my w VOCATIO i pragniemy suy dalej z caym oddaniem, dostarczajc Pa-
stwu najlepsze narzdzia do odczytywania i zrozumienia Pisma witego. Jestem
absolutnie przekonany, e tom, ktry trzymaj Pastwo w swoich rkach, jest
dzieem najlepszym z najlepszych. Jest to unikalne picioliniowe wydanie grecko-
polskiego tekstu Nowego Testamentu, jakiego w tej postaci prno by szuka
w innym jzyku. Nawet przodujcy w translatoryce biblijnej Anglosasi nie mog
si pochwali publikacj przekadu interlinearnego NT na takim poziomie redak-
cyjnym. Moliwo realizacji naszych skomplikowanych pomysw edytorskich za-
wdziczamy wsppracy z p. Krzysztofem Rudnikiem, niezrwnanym specjalist
w zagadnieniach skadu publikacji w systemie T
E
X, ktremu w tym miejscu chcia-
bym serdecznie podzikowa za owocn ponaddwudziestoletni wspprac.
To nasze najnowsze, a jednoczenie jubileuszowe dzieo powstao w oparciu
o pierwsze wydanie przekadu interlinearnego NT, opublikowanego w 1994 roku.
Wprowadzono w nim jednak znaczce zmiany zarwno w samym przekadzie,
jak i w aparacie naukowym. Publikacja zostaa wyposaona w kody numeryczne,
pozwalajce odnie kade sowo do tematycznych sownikw. I tak kody Popo-
wskiego wi ten tom z Wielkim sownikiem grecko-polskim Nowego Testamentu
ks. prof. Remigiusza Popowskiego SDB, a kody Stronga wi t publikacj z naj-
bardziej zaawansowanym angielskim systemem analizy sownictwa biblijnego au-
torstwa Jamesa Stronga. Jego sowniki, w swej najbardziej rozbudowanej formie,
bd (jeli tylko Bg na to pozwoli) udostpnione Pastwu w jzyku polskim
staraniem naszej Ofcyny. Ale ju teraz, razem z przekadem interlinearnym NT,
wydalimy Grecko-polski sownik Stronga, aby mogli Pastwo od samego pocztku
korzysta z dobrodziejstw niniejszej publikacji. Pene wersje sownikw Stronga
w wersji hebrajsko-polskiej i grecko-polskiej, zaktualizowane i rozbudowane przez
wspczesnych biblistw, powinny si ukaza za trzy, cztery lata. S to monu-
mentalne dziea, ktrych wartoci nie sposb przeceni.
Aktualne wydanie przekadu interlinearnego zostao take wzbogacone o pol-
sk transkrypcj fonetyczn podan w uproszczonym zapisie, dziki czemu atwiej-
sz w odbiorze dla osb mniej zaznajomionych z zawiociami jzykoznawczymi.
Mamy nadziej, e ta zmiana rwnie bdzie miaa wpyw na przyblienie sowa
Boego wspczesnemu Czytelnikowi.
A Krlowi Wiekw, Niemiertelnemu, Niewidzialnemu, Jedynemu Bogu niech
bdzie chwaa i cze na wieki wiekw. Amen (por. 1 Tm 1,17).
Piotr Wacawik
wydawca
Wstp Wydawcy
do pierwszego wydania
Z prawdziw radoci oddaj Pastwu do rk to jedyne w swoim rodzaju dzie-
o, dzikujc przede wszystkim Bogu, e prowadzi swoj rk ten projekt i po-
zwoli go ukoczy mimo wielu przeciwnoci. Praca nad przekadem trwaa wiele
lat i bya kontynuowana dziki wiernoci i oddaniu kilku osb, ktre wspieray
j modlitw, zacht i niezbdnymi rodkami finansowymi. Bez ich umiowania
Sowa Boego by moe nadal nie mielibymy tego niezwykego tumaczenia.
Byem w cigu tych wielu lat wiadkiem mudnej i wrcz tytanicznej pracy,
jak musieli wykona tumacze, programici i korektorzy, zmagajc si nie tyl-
ko z brzemieniem odpowiedzialnoci, ale te z oporem materii (szczeglnie tej
komputerowej). Jestem przekonany, e gdyby nie specjalne Boe prowadzenie, to
ludzkich si, cierpliwoci i wytrwaoci nie wystarczyoby.
Szczeglne podzikowanie skadam dr. Siegfriedowi Meurerowi z Deutsche
Bibelgesellschaft i Richardowi L. Bakerowi z Baker Book House za niebywa
przychylno i nieodpatne udostpnienie praw do uycia greckiego tekstu Nowe-
go Testamentu oraz kodw gramatycznych, a take recenzentowi o. Hugolinowi
Langkammerowi za cenne uwagi i sugestie dotyczce rozstrzygni problemw
merytorycznych, ktre pojawiy si w trakcie pracy. Dzikuj rwnie Komite-
towi Bada Naukowych za czciowe sfnansowanie kosztw druku niniejszego
wydania.
Mam nadziej, e dzieo, ktre trzymaj Pastwo przed sob, bdzie si przy-
czyniao do lepszego poznawania i zrozumienia woli Boej, a dla wielu bdzie
wrcz inspiracj do osobistego spotkania z Chrystusem.
Temu za, ktry moe nas ustrzec od upadku i stawi nienagannymi i rozra-
dowanymi wobec swojej chway, jedynemu Bogu, Zbawcy naszemu przez Jezusa
Chrystusa, Pana naszego, chwaa, majestat, moc i wadza przed wszystkimi wie-
kami i teraz, i na wszystkie wieki! (wg Jud 24-25)
Piotr Wacawik
wydawca
Przedmowa redaktora naukowego
Prymasowskiej Serii Biblijnej
Pierwsze wydanie interlinearnego Grecko-polskiego Nowego Testamentu uka-
zao si w 1994 r., czyli dwadziecia lat temu. Przyjte yczliwie i z wdzicznoci,
byo wielokrotnie wznawiane, trafajc zarwno do indywidualnych czytelnikw
i mionikw Biblii, jak rwnie do bardzo wielu bibliotek. Byo to pierwsze tego
typu przedsiwzicie translatorskie podjte i zrealizowane w Polsce. Jego wyjtko-
wo i znaczenie polegay rwnie na tym, e dao pocztek Prymasowskiej Serii
Biblijnej, ktra liczy obecnie ju 40 tomw. Wpisujc si trwale w dorobek bibli-
styki i teologii polskiej, ta monumentalna seria wydawnicza staa si kamieniem
wgielnym w jego modernizacji i wydatnym powikszeniu. W tym czasie wyroso
nowe pokolenie, ktrego start w naukach teologicznych i biblijnych odbywa si
z cakowicie nowych pozycji ni te, jakie istniay na pocztku lat 90. XX wieku.
Wieloletnia praca ks. prof. Remigiusza Popowskiego SDB i prof. Michaa Woj-
ciechowskiego nad dosownym przekadem oryginau Nowego Testamentu na j-
zyk polski wydaa prawdziwie bogosawione owoce. Wykorzystujc flologiczn
metod studiowania Biblii, obaj tumacze staraj si uchwyci i wiernie odda
znaczenie poszczeglnych wyrazw. Poniewa od pierwszego wydania upyno
duo czasu, za nauka wci czyni nowe postpy, dojrzewa wic rozeznanie i osd
tumaczy. Dlatego obecne wydanie zostao przez nich w wielu miejscach popra-
wione i zmienione, dziki czemu jeszcze bardziej zyskao na dokadnoci, a wic
i na wartoci. Zauwa to i doceni nie tylko ci, ktrzy znaj jzyk grecki na po-
ziomie podstawowym, lecz take wytrawni biblici, ktrzy bez trudu rozpoznaj
najistotniejsze kierunki i sens wprowadzonych zmian i poprawek. Nauka nigdy
nie oznacza stagnacji ani samozadowolenia, stale dc do wyznaczania sobie
i osigania nowych horyzontw.
Przekad interlinearny, jak podkreli o. prof. dr hab. Hugolin Langkammer
w przedmowie do pierwszego wydania, ma suy do wnikliwszej analizy wyra-
e, do samodzielnego odkrywania syntaktycznych zwizkw midzy wyrazami,
do wnikania w gb myli kadego zdania i sowa. Nie ulega wtpliwoci, e te
zadania zostay pomylnie podjte i urzeczywistnione. Na bazie Grecko-polskiego
Nowego Testamentu i z jego pomoc powstao mnstwo cennych studiw i przy-
czynkw do bada nad czterema Ewangeliami kanonicznymi, Dziejami Apostol-
skimi, Listami w. Pawa, Jakuba, Piotra i Jana oraz Apokalips w. Jana. Wyni-
kajce z zaoe tumaczenia (sowo w sowo) liczne naruszenia skadni polskiej
nadmieni o. prof. H. Langkammer zmuszaj czytelnika do zastanowienia si nad
kadym wyrazem, do szukania drg oryginalnej myli i do dostrzegania take tych
wartoci semantycznych, ktre z koniecznoci gin lub s uszczuplane w gadkim
przekadzie literackim. Trafno tego spostrzeenia potwierdza wzgld na bez-
precedensowo du liczb tumacze Nowego Testamentu, albo jego mniej czy
bardziej obszernych fragmentw, na jzyk polski, ktre pojawiy si w ostatnich
kilkunastu latach, oraz ich zestawienie i porwnanie ze sob.
Przekad interlinearny oddany niegdy do rk czytelnikw stanowi wany
wkad w poznawanie caoksztatu Ewangelii Jezusa Chrystusa goszonej staro-
ytnemu wiatu, a take w pogbianie i powikszanie dorobku kultury polskiej
wyrosej na gruncie Ewangelii i ni obfcie karmionej. Mia racj ks. prof. Ja-
nusz Frankowski, gdy twierdzi, e to dzieo jest najwaniejszym i najbardziej
zasadniczym przedsiwziciem, jakie zostao podjte na polskim gruncie w przy-
blianiu oryginalnego tekstu Nowego Testamentu moliwie najszerszym krgom.
Odegrao ono wiodc rol w biblijnej formacji wspczesnych wyznawcw Jezusa
Chrystusa, to jest chrzecijan rnych wyzna, ktrzy posuguj si jzykiem pol-
skim, albo go znaj. Wraz z upywem czasu coraz lepiej wida, e bdzie jeszcze
dugo wychodzio naprzeciw potrzebom wszystkich, ktrzy pragn samodzielnie
czyta i rozumie tekst wity. Wiele pastoralnych inicjatyw i wypowiedzi ostat-
nich papiey w. Jana Pawa II, Benedykta XVI i Franciszka uwiarygodnia
ten kierunek oraz usilnie go zaleca duchowiestwu i wiernym.
Ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski
Dyrektor Instytutu Nauk Biblijnych
Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego
Warszawa, 2 maja 2014 roku
Przedmowa do pierwszego wydania
Niniejszy przekad ksig Nowego Testamentu, dokonany w interlinii z jzyka
greckiego na polski, stara si przez zastosowanie metody flologicznej maksymal-
nie odda sens poszczeglnych wyrazw tekstu oryginalnego. Ten typ translacji
Biblii, upowszechniony ju w gwnych jzykach zachodnioeuropejskich, w Pol-
sce pierwszy, suy ma osobom nie znajcym jzyka greckiego do wnikliwszej
analizy wyrae, do samodzielnego odkrywania syntaktycznych zwizkw midzy
wyrazami, do wnikania w gb myli kadego zdania i sowa. Cenne jest w nim
liczenie si take z desygnacj morfemw sowotwrczych i feksyjnych. Wyni-
kajce z zaoe tumaczenia (sowo w sowo) liczne naruszenia skadni polskiej
zmuszaj czytelnika do zastanowienia si nad kadym wyrazem, do szukania drg
oryginalnej myli i do dostrzegania take tych wartoci semantycznych, ktre z ko-
niecznoci gin lub s uszczuplane w gadkim przekadzie literackim. Przekad
interlinearny uwraliwia si zwaszcza na pierwotny sens poszczeglnych sw,
usiuje przyjmowa je w takim znaczeniu, w jakim brali je kierowani przez Ducha
hagiografowie z ywej greckiej mowy i bogatej literatury, jeszcze nie zdefniowane
przez narastajc z biegiem wiekw wit Tradycj. Dziki temu przysuy si
moe do biblijnej formacji duchowiestwa i wiernych Kocioa w Polsce i tam,
gdzie jzyk polski jest znany. Nie znaczy to jednak, e przekad ten osiga idea
wiernoci. Jest w poszczeglnych wyrazach czsto bliszy oryginaowi greckiemu,
jest bardziej wiey, zwaszcza w zachowaniu metafor i obrazw, ale w niektrych
ksigach, szczeglnie w Dziejach Apostolskich i w niektrych listach, bywa zawi-
y, a to z powodu trudniejszej skadni oryginau. W miejscach niejasnych sign
trzeba do komentarzy teologicznych, autoryzowanych przez Koci. Wszelkie
Pismo od Boga natchnione [jest] i poyteczne do nauczania, do przekonywania,
do poprawiania, do ksztacenia w sprawiedliwoci aby czowiek Boy by do-
skonay, przysposobiony do kadego dobrego czynu (2 Tm 3,1617). Kady ma
prawo i powinien czerpa obfcie z ksig witych mdro objawion dla swe-
go duchowego poytku, lecz autentyczna interpretacja naley tylko do Kocioa,
zgodnie z wypowiedzi zanotowan w 2 P 1,20: To przede wszystkim miejcie na
uwadze, e adne proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjanienia.
O. Hugolin Langkammer
profesor zwyczajny KUL
ks. Remigiusz Popowski SDB
WPROWADZENIE
I. Cel i zasady przekadu interlinearnego
Na autentycznego nosiciela natchnionej myli Nowego Testamentu wybrany zosta
z woli Ducha witego jzyk tego narodu, ktrego kultura duchowa dominowaa od du-
giego czasu na kontynentach stykajcych si z Morzem rdziemnym. Jest to jzyk grecki.
Gdy zapisywany by tekst Nowego Testamentu, due czci Europy, Azji i Afryki na-
leay do imperium rzymskiego, w ktrym urzdowym jzykiem by jzyk aciski. Nic
dziwnego zatem, e wczenie zaczto przekada Bibli na ten jzyk. Prawdopodobnie
jakie czci Nowego Testamentu tumaczono na acin ju w drugiej poowie I wieku.
W II wieku przeoono wszystkie. Najwiksze znaczenie w Kociele zyskaa pniejsza
wersja aciska, zwana Wulgat, sporzdzona na bazie starszych, anonimowych przeka-
dw przez witego Hieronima (419). Kilkakrotnie poprawiana, Wulgata uznana zostaa
przez Koci rzymskokatolicki na Soborze Trydenckim (1546 r.) za wersj autentyczn
i obowizujc w publicznym nauczaniu.
Reformacja przyczynia si do wzrostu zainteresowania Bibli i do licznych tumacze
na jzyki narodowe. Z katolickich przekadw polskich najwikszy autorytet uzyskaa
Biblia ks. Jakuba Wujka, jezuity. Sam Nowy Testament w jego tumaczeniu wydany
zosta po raz pierwszy w 1593 r. Podstaw przekadu bya Wulgata i orygina grecki.
Wiek XX przynis liczne nowe przekady Nowego Testamentu, niektre oparte
tylko na oryginale greckim. W ostatnich latach pojawi si nowy typ tumaczenia Biblii,
zwany interlinearnym od tego, e podaje on w rwnolegych liniach tekst oryginalny
i przetumaczony. Gwne jzyki zachodnioeuropejskie taki przekad ju posiadaj,
w Polsce ten jest pierwszy.
Z pism witego Hieronima wynika, e ten pierwszy teoretyk przekadu Biblii widzia
konieczno spenienia przez tumacza trzech postulatw: dobre zrozumienie tekstu orygi-
nalnego, wierne oddanie sensu, dbao o poprawno i pikno jzyka przekadu. Przekad
interlinearny stara si przede wszystkim zbliy do myli oryginau przez moliwie mak-
symalne wydobycie znacze i oznacze kadego wyrazu, natomiast skadni i pikno
literackie stawia na dalszym miejscu. Naruszanie skadni jzyka przekadu nie posuwa si
jednak a do tego stopnia, by tekst stawa si niezrozumiay. W trudniejszych miejscach
tumacz umieszcza w przypisie wyjanienie, bd te dodaje jaki wyraz w tekcie, sy-
gnalizujc to nawiasami. Dzisiejsza teoria przekadu wyrnia cztery rodzaje tumacze:
1. Przekad literalny niewolniczo trzyma si morfologicznej i syntaktycznej struk-
tury oryginau.
2. Przekad flologiczny dba o wierne oddanie semantyki oryginau i uwzgldnia
take jego kontekst kulturowy.
3. Przekad artystyczny koncentruje si na artystycznych walorach tekstu i stara
si je ukaza take w tumaczeniu nawet z naruszeniem myli.
4. Parafraza literacka zachowuje myl przewodni i nastrj oryginau, nie dba jed-
nak o zachowanie treci poszczeglnych zda i motyww.
XVI
Przekad interlinearny jest przekadem literalnym, cho stara si take o osignicie ce-
lw przekadu flologicznego. Nie jest on przeznaczony do masowego korzystania. Wymaga
od swego czytelnika uwanego zastanowienia si nad kadym zdaniem i uporzdkowania
szyku wyrazw przez zrozumienie ich logicznych zwizkw. Poznawanie przekadu interli-
nearnego przypomina prac kogo, kto czyta obcojzyczny tekst, ale jeszcze nie zna tego
jzyka w takim stopniu, by bez zastanowienia si rozumie zdanie po zdaniu. Zatrzymuje
si, zastanawia, sprawdza znaczenie sw, robi analiz gramatyczn i logiczn.
W niniejszym przekadzie kadej linii greckiego tekstu towarzysz cztery inne. Naj-
wysza zawiera odniesienia do anglojzycznego Strongs Greek Dictionary of the New
Testament oraz polskiego Wielkiego sownika grecko - polskiego Nowego Testamentu mo-
jego autorstwa. Czytelnik, odnajdujc przy pomocy kodw dany wyraz grecki w sowniku,
moe poszerzy swoj wiedz lingwistyczn i zapozna si z rnymi obszarami znaczenio-
wymi konkretnego terminu. W przypadku, gdy wyrazy oznaczone kodami w sownikach
Stronga i moim rni si, do kodw numerycznych mojego sownika doczono nastpu-
jce oznaczenia:
a w przypadku drobnych rnic w akcentach bd zapisie,
b gdy sowo wystpuje w moim sowniku w innej formie, ale rdze jest ten sam (kod
odsya do rdzenia),
c gdy w moim sowniku czasownik wystpuje w II koniugacji, za u Stronga w I,
d gdy w moim sowniku czasownik wystpuje w formie zwrotno-pasywnej (verbum
deponens), a w sowniku Stronga w aktywnej.
Jeli po kodzie z mojego sownika pojawia si gwiazdka (*), oznacza to, e kod taki odsya
do drugiego, pobocznego znaczenia danego wyrazu, ktre jest omwione w sowniku po
znaczeniu podstawowym.
Poniej linii kodw sownikowych znajduje si linia kodw gramatycznych opisujcych
typ czci mowy, przypadek, rodzaj, liczb, tryb, stron, czas itp. danego wyrazu. Kody
wyjania doczony klucz gramatyczny. Pod tekstem greckim umieszczono jego zapis fo-
netyczny, dziki czemu nawet osoba pocztkujca moe pynnie czyta oryginalny tekst
Nowego Testamentu. Na samym dole znajduje si linia z dosownym polskim tumacze-
niem kadego wyrazu greckiego.
Naley zauway, e autorzy morfologicznego klucza uwzgldnili czciowo take funk-
cj wyrazw w zdaniu. Tak na przykad zaimkom z natury uywanym zamiast rzeczowni-
ka (osobowym, zwrotnym i wzajemnoci) nadali kwalifkacj rzeczownika (N), a okrela-
jcym rzeczownik, nawet wystpujcym bez tego rzeczownika kwalifkacj przymiotni-
ka (A). Podobnie, choby jakie imi podawane byo w sownikach jako rzeczownik, lecz
w tekcie uyte jest przymiotnikowo, nadali mu kwalifkacj przymiotnika.
Linia przekadu trzyma si zasady podawania znaczenia kadego wyrazu bezpored-
nio pod nim, lecz tak, by sens caego zdania by po zastanowieniu si zrozumiay. Jeli
jeden wyraz grecki musi by przetumaczony przez kilka wyrazw polskich, czy si je
znakiem _. Wyrazy semantycznie obojtne dla polskiej wersji nie s tumaczone, czego
znakiem jest mylnik pod nimi. Wyrazy dodane lub rozwinite w stosunku do oryginau
umieszczone s w nawiasie, a powd tego rozwinicia wyjania w trudniejszych miejscach
przypis. Te zmiany formalne su zawsze lepszemu zrozumieniu tekstu. Interpunkcja pol-
skiej wersji w koniecznych przypadkach rni si od oryginalnej, a normalnie zachowana
jest jak w oryginale, by przez zmian nie sugerowa czytelnikowi interpretacji.
Tumaczenie interlinearne stara si przekada wyrazy oryginau stale na te same wy-
razy polskie, cho stylistyka tekstu bywa przez to chropawa. Czasem jednak nie udaje si
to, gdy i w oryginale wyraz moe zmieni znaczenie wedug wyboru autora danej ksigi.
Bogactwo rnych desygnacji posiadaj zwaszcza przyimki, spjniki i partykuy. Forma
XVII
imion wasnych w przekadach tekstw greckich jest staym problemem flologw kla-
sycznych. W niniejszym wydaniu Nowego Testamentu podawane s w takiej formie, jak
przyja Biblia Tysiclecia. Odstpstwem od tej zasady s nazwy niektrych narodowoci,
np. jest Judejczycy nie ydzi, Hel lenowie nie Grecy.
Mimo denia do cisej dosownoci okazuje si, e przekad interlinearny nie wszdzie
jest niezgrabny. Trafaj si strony, zwaszcza w tekstach fabularnych, gdzie waciwie
nie ma odstpstw od regu dobrej polszczyzny. Wynika to std, e jzyk polski przejawia
podobiestwa morfologiczne, a zwaszcza syntaktyczne do greki. Przekady interlinearne
na jzyki zachodnioeuropejskie wychodz gorzej.
Przekad interlinearny ma przybliy oryginaln form objawionego Sowa tym, kt-
rzy nie znajc greki lub znajc j niedostatecznie, pragn poj sens kadego wyrazu
i nawet z najmniejszej wypowiedzi wydobywa skarby Mdroci Boej. Moe te pomc
w nauce jzyka greckiego, stanowic uatwienie dla lektury. Niesie on jednak take pewne
niebezpieczestwa. Moe demobilizowa pami i kusi atwizn analizy. Autorzy tego
przekadu chc przypomnie, e nie ma przekadw idealnych. Kady osiga tylko pe-
wien stopie wiernoci. Najlepsz metod poznania myli i pikna obcego tekstu jest
osignicie takiego stopnia znajomoci jzyka, by mc czyta bez gotowych objanie.
W niniejszym wydaniu, podobnie jak w wielu wspczesnych tumaczeniach, pomini-
to kilkanacie wersetw, ktre, biorc pod uwag cigo numeracji, powinny znale si
w tekcie. W staroytnoci nie dzielono Pisma witego na rozdziay i wersety. Znany
nam system pochodzi z poowy XVI w. i pierwotnie zosta zastosowany do aciskie-
go przekadu Biblii. Zaaplikowany do oryginalnych tekstw hebrajskich i greckich nie
zawsze waciwie spenia swoje zadanie. Ponadto przez ostatnich 450 lat odkryto wiele
cennych i staroytnych manuskryptw Biblii, ktrych tekst jest znacznie bliszy orygina-
owi spisanemu przez witych Autorw ni tekst aciskiej Wulgaty. Dlatego uznano je
za wzorcowe i ich podstawie usunito kilkanacie wersetw, ktre okazay si pniejszy-
mi dodatkami kopistw. Nie zmieniono jednak numeracji, w zwizku z czym powstay
luki. Niniejsze wydanie, w zgodzie ze wspczesnymi osigniciami krytyki tekstu, nie
zawiera nastpujcych wersetw: Mt 17,21; 18,11; Mk 7,16; 11,26; 15,28; k 17,36; J 5,4;
Dz 8,37; 15,34; 24,6b-8a; 28,29; Rz 16,24 oraz 1 J 5,7b-8a.
II. Jzyk grecki
1. Geneza jzyka greckiego biblijnego
Biblia od pocztku jest przekadem. Myl w niej zawarta ma pochodzenie Boskie, to
znaczy nadprzyrodzone, pozaczasowe i pozaprzestrzenne, a wciela si w gramatyk mowy
ludzkiej, zmiennej i uomnej, jak Sowo Ojca w czowieczestwo. Nad przekadem m-
droci wiecznej w dostpn konkretno powszedniego jzyka czuwa Duch, powoujc
do wsppracy czowieka. Tak powstay ksigi Starego i Nowego Testamentu. W Sta-
rym Testamencie Bg objawia si przez jzyk hebrajski, z wyjtkiem niektrych ksig
napisanych po grecku, w Nowym przez jzyk grecki, cho sam Jezus, Mesjasz, naucza,
mwic po aramejsku. Po zesaniu Ducha witego na Apostow przekazywanie ludziom
Ewangelii powierzone zostao przez Boga najpierw ustnej tradycji. Nauczano w jzykach
znanych suchaczom. Po roku 60. Ewangelia utrwalona zostaa w czterech ksigach zre-
dagowanych w jzyku greckim. W tym samym jzyku napisane zostay pozostae ksigi
Nowego Testamentu. T greck redakcj ksig chrzecijanie otrzymuj jako natchnion
przez Ducha witego. Stanowi ona wraz ze Starym Testamentem fundament ich wiary.
Grecki naley do wielkiej rodziny jzykw indoeuropejskich razem z jzykami sowia-
skimi, germaskimi, romaskimi (powstae z aciny), batyckimi, indoiraskimi, celtycki-
XVIII
mi, albaskim i ormiaskim. Wszystkie wywodz si z jednego prajzyka i dlatego, cho
dzi mao s do siebie podobne w fonetyce, ich struktura opiera si na tej samej wewntrz-
nej logice, posiadaj te same podstawy skadni, wspln feksj, niewiele zrnicowan
stopniem ewolucji, jednakow struktur semantycznomorfologiczn wyrazw. Wynika
z tego atwo wzajemnego rozumienia i przekadu.
Pierwotna siedziba Praindoeuropejczykw miecia si prawdopodobnie gdzie na roz-
legej rwninie midzy dzisiejsz Modawi a poudniowym Uralem. Na pocztku drugie-
go tysiclecia przed Chr. zrnicowane ju jzykowo i rozproszone plemiona indoeuropej-
skie zajmoway ogromne obszary od Indii po zachodnie krace Europy. Dzi jzykami
indoeuropejskimi mwi okoo 1 657 mln ludzi w Europie, w obu Amerykach, w Australii,
w duej czci Azji (1986 r.). Niektre z nich, zwaszcza angielski, s w stadium ekspansji
na strefy innych rodzin jzykowych.
Wybr jzyka greckiego na pierwszego i autentycznego nosiciela Ewangelii zapowiada
atwo jej przyjcia przez wszystkie ludy indoeuropejskie oraz szczeglne powoanie tych
ludw do ewangelizowania caego wiata.
Kiedy Abraham, protoplasta Izraelitw, na wezwanie Boe opuszcza midzyrzecze
Tygrysu i Eufratu i udawa si do Kanaanu (okoo XIX w. przed Chr.), pierwsze plemiona
greckie zajmoway poudniow cz Pwyspu Bakaskiego. Ostatnia ich fala, dorycka,
dotara tam w XII w. przed Chr.
Najwczeniejsze wiadectwa pisane po grecku pochodz z okoo 1200 roku przed Chr.
VIII wiek przed Chr. przekaza nam najwspanialsze poematy indoeuropejskie, greckie:
Iliad i Odysej. Te najstarsze pomniki literatury greckiej i dalszy jej wspaniay rozwj
dostarczaj obftego materiau do studiw nad histori greckiego jzyka. Inskrypcje i lite-
ratura epoki archaicznej ujawniaj bogate zrnicowanie dialektyczne. Dziki kulturowej
dominacji Aten oraz dziki ich rozwinitym stosunkom gospodarczopolitycznym z inny-
mi krajami najwiksze znaczenie i zasig osign w V i IV w. przed Chr. dialekt attycki.
W imperium Aleksandra Wielkiego (356323 przed Chr.) i w pniejszych krlestwach
diadochw grecki sta si urzdowym jzykiem administracji i kontaktw. Hellenizacji
poddawaa si nawet ludno nieindoeuropejska. Na skutek szerokiego uycia attycki dia-
lekt uleg zmianom w zakresie sownictwa i morfologii, a take z pewnoci w zakresie
fonetyki. Sownictwo szybko wzbogacao si, a morfologia ulegaa uproszczeniu. Ta nowa
posta greckiego, znana od Indii do Ilirii i zachodnich granic Dolnego Egiptu, a nawet
dalej na zachd w portach rdziemnomorskich, nosi nazw jzyka koine, to znaczy jzy-
ka wsplnego. Inne dialekty greckie wyszy z uycia. Nowy Testament napisany zosta
w jzyku koine.
Jzyk grecki osign zdolno precyzyjnego okrelania najbardziej abstrakcyjnych po-
j dziki atwoci tworzenia nowych wyrazw w procesie derywacji i zoenia oraz dziki
moliwoci substantywizacji rnych morfologicznych postaci czasownika, przymiotnika,
a nawet caych wyrae przyimkowych. Potraf on wyraa subtelne odcienie myli, woli
i uczu przez uycie licznych partyku i bogato rozbudowanej feksji sowa. Posiada gitk
skadni, dopuszczajc okrelanie tych samych treci rnymi formami. Zredukowana do
piciu przypadkw deklinacja zachowuje zdolno desygnowania wielorakich relacji nawet
w skomplikowanych strukturach skadniowych przez moliwo zastosowania przyimkw,
ktrych liczba w jzyku koine znacznie si powikszya.
Zanim Duch wity dopuci uycie greckiego do przekazywania nauki Boej, jzyk
ten zdawa egzamin najwyszej sprawnoci i pikna w eposach Homera, w liryce poetw
archaicznych, w tragediach Ajschylosa i Sofoklesa, w flozofcznych dialogach Sokratesa
i Platona, w traktatach Arystotelesa, w historycznych dzieach Herodota, Tukidydesa
i Ksenofonta, w politycznych mowach Demostenesa i w codziennej mowie etycznych ba-
jek Ezopa.
XIX
2. Pismo greckie
Ewolucja pisma w ogle ukazuje moliwo istnienia nastpujcych form:
1. Pismo piktografczne polega na przedstawianiu rzeczywistoci za pomoc ob-
razkw. Tego pisma nie czyta si, lecz si je interpretuje jak obrazkowy flm lub
rysunkowe opowiadanie.
2. Pismo ideografczne kady znak oznacza jak ide, a nie jej symbol fonetyczny.
Nieskoczona ilo idei postuluje nieskoczon ilo ideogramw, ale nie musz
one by odrbne dla poszczeglnych jzykw. Z tego powodu to pismo moe by
czytane w kadym jzyku.
3. Pismo fonografczne wyrazowe kady znak symbolizuje cay wyraz danego jzyka.
A zatem musi by tyle znakw, ile jest wyrazw.
4. Pismo fonografczne sylabiczne kady znak jest symbolem jednej sylaby. To pismo
moe by zredukowane do kilkudziesiciu znakw.
5. Pismo fonografczne goskowe kadej gosce odpowiada jeden znak, litera. Po-
niewa goski powstaj w wyniku ruchw narzdw mowy, ich symboliczne ska-
talogowanie mogoby by wsplne dla wszystkich jzykw. Komplet liter tworzy
alfabet.
Grecy przyjmowali pismo przynajmniej dwa razy: najpierw sylabiczne obcego pocho-
dzenia, nie dostosowane do potrzeb jzyka greckiego, potem goskowe zapoyczone od
Fenicjan w VIII w. (wedug najnowszych pogldw prawdopodobnie ju okoo 1100 r.
przed Chr.). Pierwsze pismo, odczytane, byo w uyciu w wiekach XVXIII przed Chr.
Nosi ono nazw pisma linearnego B. Drugie pismo, uywane do dzi, wprawdzie przyjte
zostao od Fenicjan, lecz na gruncie greckim dokonano w nim genialnej zmiany. W ko-
cowej mianowicie fazie rozwoju tamto pismo miao posta kwadratow i oznaczao tylko
spgoski. Na gruncie greckim uproszczono form jego liter i zastosowano znaki take do
samogosek. Dziki temu praktycznemu zabiegowi Grecy uzyskali moliwo jednoznacz-
nego utrwalenia na pimie wszystkich wyrazw swej mowy i ich rnych form, a tym
samym wszystkich wytworw jzyka, w tym take wielkich dzie literackich, przy uy-
ciu zaledwie 24 liter. Dla dialektu attyckiego ostateczna forma alfabetu przyjta zostaa
w 403 r. przed Chr. Pniej upowszechnia si ona w caej Helladzie i w krlestwach
powstaych z imperium Aleksandra Wielkiego. W tym alfabecie zapisany zosta Nowy
Testament.
Dzi przyjmuje si w Polsce nastpujce wartoci fonetyczne dla znakw owego staro-
greckiego alfabetu: , = a; , = b; , = g, a bezporednio przed , , lub = n;
, = d; , = e; , = dz; , = e; , = th; , = i, a w dyftongach j; , = k; ,
= l; , = m; , = n; , = ks; , = o; , = p; , = r; , , = s; , = t;
, = ; , = f; , = ch; Y, = ps; W, = o.
Znak pod samogosk nie wpywa na jej wymow, np. = o. Znaki , lub nad
samogosk oznaczaj miejsce akcentu w danym wyrazie, np. = d domi,
= dron, = kals. Wyrazy bez tych znakw naley wymawia cznie z wyrazem
ssiednim. Znak przydechu nad samogosk zaczynajc wyraz nie zmienia jej wartoci
fonetycznej, natomiast znak powoduje dodanie do niej goski h, np. = harmona.
Dyftong = u, inne dyftongi czyta si jako dyftongi, np. = ej, = oj.
Pismo greckie posiada nastpujce znaki pisarskie: . = kropka; , = przecinek;
= rednik lub dwukropek; ; = znak zapytania.
XX
3. Budowa wyrazw greckich
Wyrazy greckie wywodz si z pierwiastkw praindoeuropejskich, wsplnych dla
wszystkich indoeuropejskich jzykw. Ich rekonstrukcj zajmuje si gramatyka historycz-
na. Pierwiastki byy prawdopodobnie jednosylabowe. W procesie ewolucji przyjmoway
nowe morfemy w postaci rozszerze i przyrostkw. Ich najwczeniejsza forma w zakresie
kadego z wyodrbnionych ju jzykw, np. w zakresie jzyka greckiego, nosi nazw pnia
lub rdzenia. Pnie nadal ewoluoway przez przyjmowanie kolejnych afksw sowotwr-
czych i feksyjnych. Wskutek tego wyrazy greckie, tak jak i polskie, stanowi struktury
zoone w wymiarze morfologicznym i semantycznym. Dobra znajomo greki Nowego
Testamentu zakada rozumienie tych struktur.
W wyrazach greckich odmienianych przez przypadki lub osoby wyrnia si temat
i kocwk. Kocwka oznacza przypadek, liczb, osob, stron, tryb itd. Temat zawiera
zazwyczaj dwa elementy: semantem, ktry jest nosicielem czystej idei, pojcia, znaczenia,
oderwanego od kategorii czci mowy, od kategorii liczby, czasu, przypadka, trybu, rodza-
ju itd., oraz przyrostek, sufks, dziki ktremu owa idea kategoryzuje si morfologicznie
i semantycznie. Poniewa wyrazy polskie s podobnie zbudowane, moemy posuy si
rodzimym dla nas przykadem. Oto szereg wyrazw z semantemem dob: dobry, dobro,
dobrotliwy, dobrotliwo, przedobrzenie, przedobrzy, przedobrzy, przedobrzylibymy,
przedobrzyliby, przedobrzonymi, dobrze. Poszczeglne afksy dodane do tego semantemu
maj wasne oznaczanie. Oznaczaj na przykad, e to jest przymiotnik rodzaju mskiego,
liczby pojedynczej w mianowniku, albo e to jest bezokolicznik, e chodzi o dokonan
czynno nadmiernego czynienia dobrze, e podmiot mwicy negatywnie ocenia t nad-
mierno czynienia dobrze, e czynno t spenia trzecia osoba w czasie przeszym itd.
Przekad interlinearny stara si wiernie odda podstawow ide semantemu oraz moliwie
wszystkie desygnacje afksw wyrazu oryginalnego. Dzieje si to niejednokrotnie z naru-
szeniem regu skadni jzyka przekadu. A poniewa nie zawsze jeden wyraz przekadu
moe przekaza istotne elementy semantycznej struktury oryginau, trzeba niekiedy uciec
si do uycia nawet kilku wyrazw. W przypadku tekstw Biblii ta troska o wierno zro-
zumienia i przekadu wyraa postaw pietyzmu i posuszestwa wzgldem Boga.
4. Sowotwrstwo greckie
Jzyki indoeuropejskie odnawiaj i wzbogacaj swj zasb sw poprzez derywacj,
zoenia, poyczki, kalki i poprzez zmian znacze wyrazw ju istniejcych. Jzyk grecki
posiada nadto zdolno precyzowania nowych poj poprzez substantywizacj przymiot-
nikw, form czasownika i innych czci mowy, a nawet caych zwrotw. cile pojte so-
wotwrstwo zajmuje si tylko dwoma procesami: derywacj i kompozycj czyli zoeniami
dwch lub wicej wyrazw. Cho wic tekst Nowego Testamentu posiada poyczki, kalki
i transliteracje obcojzyczne oraz do liczne semityzmy, zwaszcza w zakresie skadni, tu
podane zostan elementarne informacje tylko o tych dwu procesach, jako o najczstszych.
Problem wystpowania w ksigach Nowego Testamentu wyrazw z nowym znaczeniem,
typowo biblijnym, czyli tak zwanych neosemantemw, by przedmiotem ju wielu stu-
diw, lecz nadal wywouje spory kwestia, czy Bibli naley tumaczy poprzez terminy
pniej usystematyzowanej teologii, czy zgodnie ze znaczeniami znanymi z pisemnej tra-
dycji greckiej, a nadto czy na znaczenia greckie nakada semickie tam, gdzie flologia
biblijna widzi wpyw jzyka hebrajskiego lub aramejskiego. Przykadem moe by wyraz
: w utrwalonej tradycji teologicznej ma on znaczenie Koci, wedug etymolo-
gii greckiej (spoeczno) wywoanych (bliej o budowie tego wyrazu zob. Dz 5,11

),
natomiast w wietle odpowiednika semickiego qahal zgromadzenie (liturgiczne), zwo-
XXI
anie (okrelenie gminy religijnej). Podobna trudno wie si take z innymi wyrazami.
Czy na przykad naley przekada na posaniec, zwiastun, czy na anio? Albo
na zanurzenie czy na chrzest, na Pomazaniec czy na Chrystus,
na wysannik czy na aposto? Niniejsze tumaczenie trzyma si bdzie
znacze rodzimie greckich, ale nie bez wyjtkw. Sygnaem wtpliwoci tumacza przy
jakim wyrazie bdzie przypis, zwaszcza przy pierwszym jego uyciu w ksidze.
4.1. Derywacja
Jzyk grecki posiada wyrazy pierwotne, bliskie pierwiastkowi, i pochodne, czyli de-
rywowane, utworzone przez dodanie sufksw sowotwrczych (formantw) do wczeniej-
szego tematu lub pnia. Nie tworzy si w greckim wyrazw przez dodanie przedrostkw
w cisym znaczeniu. Kady formant posiada wasne znaczenie. Wymienione tu zostan
te, ktre w Nowym Testamencie wystpuj najczciej.
4.1.1. Formanty tworzce rzeczowniki
1. Nazwy sprawcy (nomina agentis). Pochodz od czasownikw.
(gen. ), rzadziej lub , np. , sprawca, twrca; od , czyni,
tworzy.
(gen. ), np. , ywiciel, karmiciel; od , ywi. Te nazwy, jeli nie
s zoone, maj akcent na kocu.
, , np. , dowdca; od , przewodzi.
, , np. , przywdca; od , prowadzi.
, np. , rodziciel, rodzic; od , urodzi si.
2. Nazwy czynnoci (nomina actionis). Nazwy te atwo przechodziy w nazwy wytworu
danej czynnoci (nomina rei actae), a nawet w nazwy miejsca, w ktrym dana czynno
si odbywa (nomina loci). Pochodz od czasownikw.
Neutra (rodzaju nijakiego):
, na og oznacza czynno dokonan i czsto przechodzi w nazw wytworu, np.
, pierwotnie napisanie, pniej zapis, litera, pismo; od , pisa.
(gen. ), np. , pierwotnie zrodzenie, pniej rd, pokolenie; od ,
urodzi si.
Masculina (rodzaju mskiego):
(gen. ), np. , pierwotnie wypowiedzenie, pniej sowo, wypowied; od
, mwi. Te nazwy, w przeciwiestwie do sw z tworzcym nazwy sprawcy,
s barytonami, czyli wyrazami z akcentem na drugiej lub trzeciej sylabie od koca.
, np. , uwicenie; od , wici.
Femina (rodzaju eskiego):
lub , a take , , , np. , pierwotnie zapisanie, pniej pismo; od
, pisa. , pierwotnie zgromadzenie, pniej o miejscu zgromadzenia,
rynek; od , gromadzi.
XXII
lub , np. , rodzenie dzieci; od , dziecko, i , urodzi
si.
, np. , danie, pniej dar; od , dawa.
3. Nazwy jakoci, cech, przymiotw (nomina qualitatis). Pochodz od rzeczownikw
i przymiotnikw.
Neutra: (gen. ), np. , gbia; od , gboki.
Femina:
, , np. , mdro; od , mdry.
(gen. ), np. , wito; od , wity.
, np. , sprawiedliwo; od , sprawiedliwy.
4. Nazwy narzdzi, za pomoc ktrych co si wykonuje (nomina instrumenti).
i , np. , socha, pug; od , ora.
5. Nazwy miejsc (nomina loci).
, np. , sala posucha, sala wykadowa; od , sucha.
, np. , miejsce wite boka, witynia boka; od , posg boka.
, np. , o miejscu uprawiania winnej latoroli, winnica; od , wino-
rol.
6. Nazwy zdrobniae, spieszczone (nomina diminutiva). W Nowym Testamencie
wystpuj rzadko.
, , , , , np. , maa ryba, rybka; od , ryba.
, , np. , dzieweczka; suebna; od , dziewczyna.
4.1.2. Formanty tworzce przymiotniki
1. Przymiotniki odimienne
, oznacza przynaleno, np. , nalecy do nieba; niebiaski, niebieski;
od , niebo.
, , , desygnuj zwizek z przedmiotem oznaczanym przez dane imi, np.
, zwizany z panem, paski; od , pan.
, oznacza sposb ycia, jako albo materi danej rzeczy, albo czas, np.
, ludzki; od , czowiek. , kamienny; od , kamie.
, codzienny; od , na, i , dzie.
XXIII
2. Przymiotniki odczasownikowe
, w Nowym Testamencie wystpuje przy wielu zoeniach; moe oznacza to samo,
co imiesw bierny dokonany, bd, wielokrotnie, sta zdolno speniania albo dozna-
wania na sobie czynnoci, oznaczonej przez temat danego czasownika, np. ,
umiowany; od , miowa. , niezdolny do rozrniania, nierozr-
niajcy; od privativum, nie, , roz, i , odrnia. , niemoliwy do
wypowiedzenia, niewymowny; od priv., nie, i , mwi.
, w jzyku koine ten formant by czsto uywany zamiast formantu , jednak
w Nowym Testamencie pojawia si rzadko; desygnuje zdolno speniania czynnoci
oznaczonej przez czasownikowy temat, skonno do jej speniania, sta biego, np.
, zdolny do nauczania; od , uczy.
4.1.3. Formanty tworzce czasowniki
Sownik grecki posiada czasowniki pierwotne, proste. Jest ich jednak stosunkowo nie-
wiele. Ogromna wikszo to czasowniki pochodne: derywowane i zoone. Derywowane
czasowniki greckie tworzy si z zasady od tematw imiennych, lecz cz tych tematw ma
rwnie pochodzenie czasownikowe, np. pochodzi od przymiotnika ,
a ten z kolei od czasownika .
Formant moe oznacza posugiwanie si czym jako narzdziem, rodkiem; wy-
dawanie jakiego dwiku; chorowanie, chorobliw zachciank, wzburzenie; obftowanie
w co; powodowanie czego w odbiorcy czynnoci, np. , okazywa cze, czci;
, ora; , woa; , ulega chorobliwym zachciankom; ,
zapuszcza wosy; , zwodzi.
Formant nadaje derywatom znaczenie kauzatywne lub instrumentalne, to znaczy
ich struktur semantyczn mona okreli zdaniem: czyni kogo jakim lub czyni co za
pomoc czego, np. , czyni kogo niewolnikiem (, niewolnik), zniewala;
, krzyowa (, krzy).
Formant tworzy czasowniki o znaczeniu kauzatywnym, instrumentalnym, a w jzyku
koine bardzo czsto, zwaszcza czasowniki zoone, o znaczeniu by jakim, by kim
lub by czynicym co, np. , rodzi ywe istoty, przywraca do ycia; ,
wpisywa na czyj rachunek, zalicza; , by dobrej myli; , dos. by
walczcym o sowa, std krcej, lecz ze znaczc zmian, walczy o sowo.
Formant tworzy sowa o takim znaczeniu jak , a zwaszcza sowa desygnujce
stan, np. , by krlem, krlowa.
Formant zazwyczaj ma sens kauzatywny, np. , zdobywa zysk, zyskiwa.
Formant rzadko wystpuje, nadaje sowu sens kauzatywny, np. , czyni
twardym.
Formant tworzy czasowniki oznaczajce rne rodzaje postawy aktywnej, np.
, dziwi si, podziwia; , prbowa, bada.
Formant utworzy w jzyku koine bardzo duo nowych czasownikw, okrelajcych
pewien sposb zachowania si, mwienia, ale mog one rwnie mie sens kauzatywny,
a nawet instrumentalny, np. , y na sposb judejski; , gra na kitarze;
, gosi Ewangeli; , cina toporem; , wie do obrazy,
gorszy.
XXIV
4.1.4. Formanty tworzce przyswki
W jzyku koine tworzono przyswki z zakoczeniem nie tylko od przymiotnikw
stopnia rwnego, lecz take od stopnia wyszego, od imiesoww, a nawet od zaimkw. Za-
chowao si take przyswkowe uycie niektrych przypadkw gramatycznych, wyrae
przyimkowych i samych przyimkw. Nadto utrzymay si, rwnie w Nowym Testamen-
cie, do liczne przyswki miejsca na , , i in.
4.2. Zoenia
Jedn z waciwoci jzykw indoeuropejskich jest zdolno wzbogacania sownictwa
przez czenie dwch, trzech, a nawet wicej wyrazw w jeden z jednym gwnym akcen-
tem. T waciwo rozwin szczeglnie jzyk grecki, i to na wszystkich etapach znanej
nam ze wiadectw pisanych ewolucji. Zoenia su nie tylko do nazwania nowych poj,
zjawisk czy konkretnych rzeczy, lecz take do uzyskania zwizoci wypowiedzi, do od-
wieenia semantyki zetlaych przez codzienne uycie wyrazw i do bardziej precyzyjnego
wyraenia znanego ju pojcia. Semantyczna kondensacja greckiego zoenia rzadko da
si wyrazi po polsku jednym prostym lub zoonym wyrazem. Std w interlinearnym
przekadzie wielokrotnie znajdziemy zapis kilku sw polskich pod jednym greckim.
Komponentami zoe greckich mog by imiona, czyli rzeczowniki, przymiotniki, za-
imki i liczebniki oraz czasowniki, przyswki i przyimki. W zoeniach mog by take
uyte wyrazy, ktre ju dawno straciy zdolno samodzielnego wystpowania. W No-
wym Testamencie najczstszymi z nich s - priv., nie, bez, oraz , ktre zaprzecza
semantyce drugiego czonu, ogranicza j, wskazuje na niepowodzenie i trudno jej istnie-
nia i stawania si (jak w spolszczonym dysharmonia). Wyrazy zoone stanowi bogaty
splot znacze i desygnacji o rnych relacjach. Dzisiejszy stan wiedzy o strukturze zo-
e opiera si w duym stopniu na spostrzeeniach staroytnych gramatykw indyjskich,
zwaszcza Paniniego (IV w. przed Chr.), badajcych sanskryt. Ich nauka sprawdza si
w analizie zoe greckich.
4.2.1. Zoenia imienne
Do zoe imiennych nale zoone imiona (rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i li-
czebniki) oraz derywowane od nich czasowniki. S to zoenia w najbardziej waciwym
sensie. Czsto czon kocowy, zwaszcza rzeczowniki, przybiera w nich now kocwk.
Za gramatykami indyjskimi dzieli si je na zoenia kopulatywne i determinatywne.
4.2.1.1. Zoenia kopulatywne
W zoeniach kopulatywnych czony s zczone na zasadzie koordynacji wsprzdnej.
Tworz prost sum znacze. Nie wyrnia si w nich czonu okrelajcego i okrelanego.
S nieliczne. W Nowym Testamencie naley do nich na przykad = +
, noc (i) dzie, czyli doba.
4.2.1.2. Zoenia determinatywne
W kompozycjach determinatywnych komponenty tworz ukad subordynacji. Wyst-
puje w nich kumulacja lub redukcja semantyki czonu okrelanego. Dziel si na endo-
centryczne i egzocentryczne.
XXV
4.2.1.2.1. Zoenia endocentryczne
W zoeniach endocentrycznych wystpuj obydwa czony ukadu determinatywne-
go: okrelajcy i okrelany. Okrelajcy moe peni w stosunku do czonu okrelanego
funkcj przydawki, np. = , faszywy brat, bliszego lub dal-
szego dopenienia, np. = () , przez Boga nauczony, albo
okolicznika, np. = , chtnie dzielcy si z (innymi).
4.2.1.2.2. Zoenia egzocentryczne
Zoenia egzocentryczne to takie kompozycje, w ktrych brak czonu okrelanego. Nie
ma go take w kontekcie zdania. Pozostaje on w sferze domysu. Wyrni tu mona
zoenia rekcyjne, np. = (domylne ) , dos. (majcy) dwie du-
sze, std chwiejny lub obudny; oraz hipostazy, np. = (dom. )
, dos. (bdcy) nad morzem, std take polska hipostaza nadmorski.
4.2.2. Zoenia sowne
Pod nazw zoenia sowne rozumie si czasowniki zoone z przyimkami. Ten typ
kompozycji jest luny, gdy dodany do sowa przyimek atwo oddzielany jest, zwaszcza
w poezji, w procesie tak zwanego tmesis, a w odmianie przez augment , ktre oznacza
czas przeszy. Przyimki w zoeniach sownych odzyskuj swoje dawne znaczenie przy-
swkowe i speniaj funkcj okolicznikw miejsca, czasu, stopnia, sposobu itd. W Nowym
Testamencie najczciej w zoeniach pojawiaj si , , , , , , ,
i . Ich bardzo bogata semantyka wymaga czsto konsultacji dobrego sownika.
5. Czci mowy
Jzyk grecki posiada nastpujce czci mowy: rzeczownik, przymiotnik, zaimek, li-
czebnik, rodzajnik, czasownik, przyswek, przyimek, spjnik, partykua. Oglnie biorc
ich funkcja w mowie jest taka sama jak w jzyku polskim z wyjtkiem rodzajnika, kt-
rego jzyk polski nie ma. Czci mowy dzieli si na fexibilia i infexibilia, czyli na czci
odmienne w deklinacji lub koniugacji i nieodmienne.
5.1. Flexibilia
Flexibilia odmieniaj si bd to przez przypadki: rzeczownik, przymiotnik, zaimek,
liczebnik i rodzajnik, bd te przez osoby w zakresie liczb, trybw, czasw i stron: cza-
sownik. Praktycznie ujta gramatyka grecka wyrnia trzy deklinacje i dwie koniugacje.
5.1.1. Imiona
Wszystkie czci mowy odmieniajce si przez przypadki nosz miano imion. Oczywi-
cie nale do nich take imiona wasne. Wsplnymi kategoriami feksyjnymi imion, a do
nich dochodzi imiesw, s: przypadki, rodzaje i liczby. Kategoria liczby jest wsplna z cza-
sownikami. Przymiotniki posiadaj nadto kategori stopnia, wspln z przyswkami.
XXVI
RODZAJNIK grecki, , , , by pierwotnie zaimkiem wskazujcym i mg wystpo-
wa samodzielnie lub jako przydawka rzeczownika. Zachoway si do liczne pozostaoci
uycia zaimkowego. Rodzajnik ma znaczenie indywidualizujce: wyrnia dan osob lub
rzecz spord innych tego samego gatunku, albo uoglniajce: z danej osoby lub rzeczy
czyni reprezentanta caego gatunku. Zazwyczaj nie uywa si go przy imionach wasnych,
przy imionach pospolitych ju wystarczajco zindywidualizowanych, przy orzecznikach
i przy imionach jeszcze w wypowiedzi bliej nieznanych. Rodzajnik moe by uyty do sub-
stantywizacji innych czci mowy i ich rnych form, a nawet wielowyrazowych zwrotw.
Pozwala to wyraa bardzo subtelnie zrnicowane pojcia. Niejednokrotnie trudno jest
odda te odcienia semantyczne w przekadzie polskim. Na przykad mwca ma swj od-
powiednik grecki w rzeczowniku , lecz moe te by nazwany substantywizowanymi
imiesowami czasownika : , , , i jeszcze kilku innymi forma-
mi tego samego sowa. Nie s one jednak penymi synonimami. Pierwsza forma bowiem
oznacza tego, kto w tej chwili mwi, druga tego, ktry ma zamiar przemwi, a trzecia
tego, ktry ju skoczy swoj wypowied. Podobnie rzeczownik i substantywizo-
wany przymiotnik rodzaju nijakiego oznaczaj pikno, lecz ich desygnacja nie
jest synonimiczna. Pierwszy oznacza pikno jako cech czego i jako pojcie abstrakcyj-
ne, drugi pikno jako samodzielny byt: to, co pikne. Ponadto rodzajnik ma zdolno
zamieniania w przydawkowe okrelenie nawet nieodmiennych czci mowy. Mianowicie
okreleniem rzeczownika staje si kady wyraz, ktry wystpuje midzy tym rzeczowni-
kiem i jego rodzajnikiem lub ktry wystpuje po rzeczowniku z jego rodzajnikiem, np.
, dos. (ci) wtedy ludzie, std wczeni ludzie; ,
dos. (ci) ludzie (ci) wtedy, std tak samo wczeni ludzie; , dos.
sprawiedliwo (ta) z wiary, std sprawiedliwo oparta na wierze lub sprawiedliwo wy-
nikajca z wiary. Rodzajnika zazwyczaj nie przekada si na jzyk polski. Zachowuje si
go jednak tam, zwaszcza w przekadzie interlinearnym, gdzie ma on znaczenie zaimkowe
lub potrzebny jest do lepszego zrozumienia zwizkw syntaktycznych. Tumaczy si go
wtedy na ten, ta, to.
5.1.1.1. Przypadki
Pierwotne indoeuropejskie przypadki zredukowane zostay w jzyku greckim do pi-
ciu: nominativus (mianownik), genetivus (dopeniacz), dativus (celownik), accusativus
(biernik) i vocativus (woacz). Funkcje zaginionych trzech przypadkw przej genetivus
i dativus wraz z wyraeniami przyimkowymi. Przypadkami niezalenymi s nominativus
i vocativus, pozostae zalenymi. W koine uycie prostych przypadkw zalenych zacz-
to do czsto wzmacnia przez dodawanie do nich odpowiednich przyimkw. W Nowym
Testamencie nastpio to czciowo pod wpywem jzyka hebrajskiego i aramejskiego.
NOMINATIVUS. Jest przypadkiem podmiotu gramatycznego oraz, inaczej ni w j-
zyku polskim, przypadkiem orzecznika, np. , dos. nie jestem aposto,
tzn. nie jestem apostoem. Czasem nominativus moe wystpi take w funkcji vocativu.
VOCATIVUS. Uywa si go tak, jak w jzyku polskim. Przy vocativie moe wystpi
wykrzyknik , o.
ACCUSATIVUS. W zdaniu spenia funkcj dopenienia bliszego albo okolicznika. Ja-
ko dopenienie zaley od sw przechodnich. Polskie odpowiedniki niektrych greckich
sw przechodnich rzdz nie biernikiem, lecz innym przypadkiem lub wyraeniem przy-
imkowym, np. , pomagam komu; , uciekam przed kim. Zaprzeczone sowa
greckie nie zmieniaj swego rzdu, polskie natomiast zmieniaj, np. widz dom i nie
widz domu. Niektre sowa rzdz podwjnym accusativem, np.
XXVII
, dos. odstpstwo ucz kogo, a poprawnie po polsku: ucz kogo odstpstwa. T
sam skadni posiadaj odpowiedniki takich polskich wyrae, jak przypominam co
komu, dam czego od kogo, pozbawiam kogo czego, ubieram kogo w co, zdejmuj
co z kogo, zatajam co przed kim. Odpowiednikiem polskiej fgury retorycznej typu
miowa kogo mioci jest w greckim tzw. accusativus biernika wewntrznego:
.
Accusativus jako okolicznik moe oznacza rozcigo w czasie lub przestrzeni albo
zakres pojcia nadrzdnego, np. , pozostali niewiele dni;
, jest oddalony szedziesit stadiw; , wierny
co do (rzeczy) dotyczcych Boga. Imiona, w tym rwnie imiesowy, mog w accusativie
spenia funkcj przyswkw, np. () , w kocu, wreszcie; ,
w podobny sposb.
Istnieje take accusativus zaleny od przyimkw.
GENETIVUS. Genetivus spenia funkcj wasn oraz funkcj zaginionego ablativus,
ktrego nie posiada ju rwnie polska deklinacja. Dlatego odrnia si w analizie zdania
genetivus waciwy od genetivus ablativus. Najoglniej biorc, pierwszy odpowiada na
pytania: kogo? czego? czyj? czyja? czyje?, a drugi na pytania: od kogo? od czego? skd?
1. Genetivus waciwy. Zaley, jak polski dopeniacz, od czasownikw, od przymiotni-
kw i od rzeczownikw. Wiele greckich sw, inaczej ni ich odpowiedniki polskie, rzdzi
samym genetivem bez przyimka. Najczciej s to sowa ze znaczeniem je co, pi
co, bra z czego, uczestniczy w czym, litowa si nad kim, gniewa si na kogo,
troszczy si o co, przypomina sobie o czym, zapomina o czym, dowiadywa si
o czym, rzdzi kim, napenia czym, oskara o co, sprzedawa, kupowa za ile
i inne. Ich interlinearny przekad wymaga adaptacji do polskiej skadni m.in. przez doda-
wanie przyimkw. Bardziej charakterystyczne genetivy otrzymay w gramatyce wasne
nazwy. Oto niektre z nich: Genetivus possessoris oznacza posiadacza: po rzeczow-
nikach, jak w polskim, np. dom ojca, lecz inaczej po sowie , by, np. ,
dos. pana jestem, w sensie nale do pana. Genetivus miejsca i czasu, np. ,
zim, w zimie; , tamt (drog) przechodzi. Genetivus materiae
podaje materia, z ktrego zrobiona jest rzecz nazwana przez rzeczownik nadrzdny, np.
, wieniec z gwiazd. Genetivus partitivus desygnuje cao, kt-
rej cz oznacza rzeczownik nadrzdny; niekiedy, tak jak w polskim, po rzeczownikach
oznaczajcych ilo i miar, odmiennie natomiast po comparativach, superlativach, po
liczebnikach porzdkowych, np. , pierwsi z ludu.
2. Genetivus ablativus. Jako genetivus separationis oznacza rzecz, miejsce lub chwi-
l, od ktrej co si oddziela, oddala, odchodzi. Wystpuje po sowach ze znaczeniem od-
dziela si od czego, oddala si od czego, uwalnia si od czego, rni si od czego,
zaprzestawa czego, powstrzymywa si od czego i inne, np. ,
powstrzymywa si od pokarmw ofarowanych bokom; , prze-
szkadza w zamiarze, przeszkadza zamiarowi. Genetivus comparationis wystpuje po
comparativach oraz po czasownikach i przymiotnikach ze znaczeniem komparatywnym,
np. , miowa wicej ni kto, miowa bardziej ni kto; ,
wikszy z nich.
Genetivem rzdz take niektre przyimki.
XXVIII
DATIVUS. Dativus spenia pierwotn funkcj wasn oraz funkcj zaginionego narzd-
nika (instrumentalis) i miejscownika (locativus). Oglnie zatem odpowiada na pytania:
komu? czemu? dla kogo? kim? czym? w kim? w czym? gdzie?
1. Dativus waciwy. Tak jak w polskim wystpuje jako dopenienie dalsze po pewnych
czasownikach, a take po pewnych przymiotnikach, np. miy komu, yczliwy komu.
Polskie odpowiedniki niektrych spord tych sw rzdz innym przypadkiem. Nale
do nich czasowniki o takim m.in. znaczeniu, jak modli si do kogo, gniewa si na kogo,
stawia na czele czego; oraz przymiotniki, np. poyteczny dla kogo, podobny do kogo
i in., np. , gniewa si na brata; , podobny do dzieci.
Nadto charakterystyczne s dla jzyka greckiego nastpujce dativy: Dativus commodi
lub incommodi oznacza osob lub rzecz, na ktrej poytek lub szkod co si dzieje, np.
, wystawia komu wiadectwo; tu take , wychodzi za m
za kogo. Dativus auctoris oznacza sprawc czynnoci desygnowanej przez passivum
perfecti lub aoristi, np. , zrobione przez kogo. Dativus possessoris
(lub possessivus) po sowach by, stawa si, oznacza posiadacza tego, co oznacza
podmiot owego bycia, np. , dos. jest zwyczaj wam, co znaczy macie
zwyczaj. Dosowny interlinearny przekad tej skadni wymaga wyjanienia w przypisie.
2. Dativus instrumentalis oznacza poczenie bd te narzdzie lub rodek. Wyr-
nia si takie jego charakterystyczne rodzaje: Dativus sociativus oznacza osob lub
rzecz towarzyszc. Wystpuje zazwyczaj z przyimkiem , z, razem z, wraz z, moe
jednak by bez przyimka, zwaszcza po sowach oznaczajcych wsplno, poczenie,
obcowanie, walk, wspzawodniczenie, ktni z kim, np. , two-
rzy z niewierzcymi nierwny zaprzg; , rozprawia z nimi. Dativus
modi oznacza towarzyszc czynnoci okoliczno (moe by te z przyimkiem), np.
, uczestniczy z wdzicznoci, uczestniczy czynic dziki; , na
wszelki sposb. Dativus instrumentalis waciwy tak jak narzdnik w jzyku pol-
skim oznacza narzdzie lub rodek spenienia czynnoci; w Nowym Testamencie czsto
wzmacniany jest przez dodanie przyimka , np. , wod, lub w semityzmie ,
wod. Dativus causae jest odmian narzdnika waciwego, oznacza powd, przyczyn
czynnoci, np. , z powodu krzya Chrystusowego by
ciganym.
3. Dativus locativus oznacza miejsce w przestrzeni lub w czasie. Miejsce w przestrzeni
oznacza zazwyczaj z przyimkiem , bez przyimka rzadko, np. , wok; , po
prawicy. Oznaczajc czas, odpowiada na pytanie kiedy? lub jak dugo?, z przyimkiem
lub bez przyimka, np. , trzeciego dnia; , w ostatnim dniu.
Dativem rzdz te inne, poza wymienionymi, przyimki.
5.1.1.2. Rodzaj
Imiona greckie (w tym take imiesw) s trzech rodzajw: mskie, eskie i nija-
kie. Nazwy ludzi i zwierzt maj rodzaj naturalny: mski lub eski, rodzaj wszystkich
pozostaych imion (z pewnymi wyjtkami) zwizany jest z form ich zakoczenia w no-
minativie. Na og nie ma zgodnoci midzy rodzajem rzeczownikw greckich a rodzajem
ich semantycznych odpowiednikw polskich. Przymiotniki, zaimki, imiesowy i niektre
liczebniki posiadaj formy trzech rodzajw. Jako wyrazy okrelajce dostosowuj swj
rodzaj do rodzaju podmiotu wedug takich zasad, jak w jzyku polskim.
XXIX
5.1.1.3. Liczba
Kategoria liczby jest wsplna dla imion i dla czasownikw. Oprcz liczby pojedynczej
i mnogiej dugo utrzymywaa si w greckim liczba podwjna, dualis. Po wieku IV przed
Chr. dualis zacz wychodzi z uycia, nie ma go ju w ogle w Nowym Testamencie.
Forma liczby pojedynczej nie zawsze oznacza tylko jedn osob czy jedn rzecz. Moe
ona bowiem spenia funkcj reprezentatywn w stosunku do wszystkich jednostek przez
ni okrelanych. Nowsze badania greckiego pluralis wykazuj, e nie okrela ono jedynie
liczby wikszej ni jeden. Wyrnia si dwie desygnacje form liczby mnogiej: mnogo
policzaln, skadajc si z moliwych do wyodrbnienia jednostek, i mnogo zoon,
w ktrej nie mona lub nie chce si wyodrbnia jednostek. W Nowym Testamencie
dominuje uycie pluralis policzalnego. Oznacza to, e pouczenia i nakazy w nim zawarte
dotycz kadego czowieka osobno, a nie jakiej anonimowej masy ludzkiej, nawet jeli
s podawane w liczbie mnogiej.
5.1.1.4. Kategoria stopnia
Jest to kategoria waciwa przymiotnikom i przyswkom, cho w aspekcie semantycz-
nym mwi o niej mona take w odniesieniu do rzeczownikw i czasownikw, a mia-
nowicie do ich postaci deminutywnej lub augmentatywnej. Grecki, jak polski, posiada
trzy stopnie: rwny, wyszy i najwyszy. Stopnie tworzy si przez zmian sufksw, rza-
dziej opisowo lub przez zmian tematu. W stopniu wyszym singularis, a w najwyszym
pluralis przymiotnika rodzaju nijakiego spenia funkcj przyswka, cho moliwe jest
tu take stworzenie przyswka przez dodanie formantu . Stopie wyszy nie musi
oznacza porwnania stopnia danej cechy w jakim podmiocie z jej stopniem w innym
podmiocie. Moe on desygnowa wyszy stopie danej cechy w tym samym podmiocie.
Ilustruje to nastpujce zdanie: , co czynisz, czy szybciej. Nie
chodzi tu o czynienie szybsze, ni czyni kto inny, lecz o przyspieszenie wasnej czynno-
ci. Podobnie superlativus moe oznacza bardzo wysokie nasilenie cechy w tym samym
podmiocie, np. nie musi oznacza najwitszy (np. z ludzi), lecz bardzo wity,
kto o najwyszej witoci. Ten rodzaj semantycznego stopnia nazywa si gradus ela-
tivus. W Nowym Testamencie zdarza si zamienne uycie stopnia, na przykad stopie
rwny zamiast wyszego lub najwyszy zamiast wyszego.
5.1.2. Czasowniki
Wedug staroytnych greckich teoretykw jzyka tworzenie imion naley do
, czyli do kunsztu nazywania, a nie do kunsztu mowy. Nazywanie okrela
istnienie i natur rzeczy. Mowa natomiast powstaje przez uycie osobowych form czasow-
nika i jest przedmiotem , czyli kunsztu retorycznego. Czasownik orzeka
o istnieniu podmiotu i o tym, co podmiot czyni. Wraliwo na semantyk czasownikw
w Nowym Testamencie ma doniose znaczenie dla etyki i moralnoci chrzecijaskiej. Bg
stworzy czowieka nie dla samego istnienia, okrelanego w jzyku greckim sowem ,
by, lecz dla dziaania, a cilej dla wspdziaania z Nim. Sam Bg objawia siebie przez
czyn: stwarza, zbawia, uwica, naucza. Czyn jest dowodem Jego mioci.
Do feksji czasownika nale nastpujce kategorie: czas, osoba, strona, tryb, liczba.
XXX
5.1.2.1. Czas
Jzyk grecki posiada nastpujce czasy gramatyczne: praesens, futurum, imperfectum,
aoristum, perfectum i plusquamperfectum. Praesens, aoristum i perfectum wyrniaj
si paradygmatami wszystkich trybw oraz imiesowem i bezokolicznikiem, futurum na-
tomiast indicativem, optativem (optativus w Nowym Testamencie wystpuje bardzo
rzadko), imiesowem i bezokolicznikiem, imperfectum i plusquamperfectum tylko indi-
cativem. Formy czasu w indicativie oznaczaj stopie czasu i rodzaj czynnoci, w innych
trybach oraz w imiesowie i bezokoliczniku rodzaj czynnoci.
1. Tempus praesens, czas teraniejszy. Oznacza czynno teraniejsz, niedokonan.
W przysowiach i w oglnych sentencjach desygnuje stany i czynnoci nieokrelone w cza-
sie, pozaczasowe. Tak jak w polskim moe by uywany w opowiadaniach o minionych
wydarzeniach. Participium praesentis oznacza czynno rwnoczesn z czynnoci okre-
lon w zdaniu przez form osobow innego czasownika.
2. Tempus futurum, czas przyszy. Oznacza czynno przysz dokonan i niedokona-
n, a take wielokrotn. Rodzaj i aspekt czynnoci nie moe by odczytany z samej formy
czasownika, lecz tylko z kontekstu. Futurum utworzone od tematu aoristum, a zwaszcza
od perfectum medii et passivi moe czasem oznacza czynno wczeniejsz ni czynno
oznaczona przez futurum innego sowa w danym zdaniu. Futurum trybu orzekajcego
okrela czynno przysz realn. Jeli podmiot mwicy uwaa czynno przysz za nie-
pewn, uwarunkowan okolicznociami, za ewentualn, tylko moliw, oznacza j przez
coniunctivus praesentis lub aoristi w zalenoci od tego, czy chodzi mu o czynno niedo-
konan, czy o dokonan. Tak uyty coniunctivus nazywa si coniunctivus futuryczny.
Participium i infnitivus futuri odnosi si do przyszoci i zazwyczaj oznacza zamiar wy-
konania danej czynnoci. Optativus futuri w Nowym Testamencie nie wystpuje.
3. Tempus imperfectum, czas przeszy niedokonany. Podobnie jak w polskim oznacza
czynno przesz niedokonan. Niektrzy staroytni gramatycy uwaali, e imperfectum
nie okrela aspektu czynnoci, lecz stopie wypenienia czasu przez czynno. Imperfec-
tum, wedug nich, oznacza to, e czas dany na dokonanie czynnoci, nie zosta przez ni
w caoci wypeniony.
4. Tempus aoristum, aoryst. W indicativie oznacza czynno przesz dokonan, w po-
zostaych trybach i formach tylko czynno dokonan. Dokonano nie musi oznacza,
e czynno miaa charakter punktowy, momentalny. Ta czynno moga nawet nigdy
nie by ukoczona. Z semantycznego bowiem punktu widzenia wyrnia si trzy rodzaje
aorystu: ingresywny, semelfaktywny i terminatywny. Pierwszy oznacza, e dana czynno
zostaa zaczta, ale niekoniecznie musiaa by speniona; drugi e czynno raz w peni
zostaa wykonana, a spenienie mogo trwa przez moment lub przez dugi czas; trzeci
e kocowy etap czynnoci zosta wykonany. Na przykad nie musi znaczy
powiedzia, lecz moe zacz mwi. Aoryst mg by uyty w gnomach i spostrzee-
niach oglnych dla okrelenia czynnoci oglnych, ponadczasowych; jest to tzw. aoryst
gnomiczny. Participium aoristi oznacza, e jego czynno zostaa speniona wczeniej
ni czynno okrelona orzeczeniem danego zdania. W Nowym Testamencie jednak moe
oznacza take czynno rwnoczesn.
5. Tempus perfectum, czas teraniejszy dokonany. Oznacza czynno dokonan, kt-
rej skutki trwaj w teraniejszoci. Semantyk tego czasu dobrze ukazuje strona bierna,
np. (perf.) znaczy jestem wychowany, gdy tymczasem (praes.)
jestem wychowywany. To samo trwanie dokonanoci w czasie teraniejszym wyraa
XXXI
perfectum strony czynnej. Z rozwojem koine coraz czstsze si staje uycie perfectum
w funkcji aorystu. Wystpuje to take w Nowym Testamencie.
6. Tempus plusquamperfectum, czas zaprzeszy. Oznacza stan przeszy, ktry jest
wynikiem wczeniejszego dokonania danej czynnoci.
5.1.2.2. Osoba
Numeracja osb gramatycznych wprowadzona zostaa w staroytnoci greckiej wedug
stopnia udziau tych osb w mowie. Najwikszy udzia ma ta osoba, ktra mwi o sobie
i o innych, dlatego nazwana zostaa osob pierwsz. Drug jest ta, ktra sucha, jest
odbiorc mowy, midzy ni a osob pierwsz istnieje bezporedni kontakt. Ta osoba
moe ustosunkowywa si i reagowa na wypowied pierwszej. Trzecia osoba jest tylko
przedmiotowa, o niej si jedynie mwi, mwicy nie nawizuje z ni adnego kontaktu.
Pierwsza i druga osoba nie potrzebuje w zasadzie adnego imienia (w tym sensie Bg
nie potrzebuje imienia, gdy poza nim nie ma drugiego), osoby trzecie musz mie imi,
gdy bez niego ich czasownikowe formy pozostaj bezosobowe. Z tych gramatycznych
spostrzee moemy wysnu wniosek, e lepiej czyni ten, kto modli si do Boga, ni
ten, kto o Bogu mwi. Modlc si bowiem, wzywamy na odbiorc naszych sw samego
Boga, mwic natomiast o Bogu, nie utrzymujemy z Nim kontaktu (oczywicie w sensie
gramatycznej teorii osb). Jedn z tajemnic bliskoci Ewangelii jest to, e ona, mwic
o czowieku, zwraca si do tego czowieka w formie drugiej osoby. Wedug przemyle
staroytnych gramatykw godno pierwszej i drugiej osoby przysuguje tylko istotom ro-
zumnym. Wystpienie w ich funkcji rzeczy dokonywa si tylko poprzez metafor, alegori
lub personifkacj, np. w bajce.
Kategoria osoby naley take do zaimkw, zwaszcza do osobowych: , ja; , ty;
, my; , wy. Funkcj zaimka osobowego trzeciej osoby spenia zaimek wskazujcy
, on; , oni.
5.1.2.3. Strona
Pierwotnie jzyki indoeuropejskie posiaday tylko dwie strony: czynn i medialn
(zwrotn). Strona czynna oznaczaa, e czynno wychodzi poza sfer nalec do jej
sprawcy, medialna e w tej sferze pozostaje. Tak byo rwnie w jzyku greckim. Trzecia
strona, bierna, formalnie utrwalia si w nim dopiero w czasach historycznych. Ukszta-
towaa si zatem morfologiczna trychotomia stron: activum, medium i passivum, lecz
w zakresie semantyki passivum pozostaje do dzisiaj zjawiskiem obcym lub przynajmniej
niejasnym. Jzyk polski w ogle nie posiada kocwek biernych, lecz posuguje si pery-
fraz, np. jestem miowany, zosta pobity, greckie natomiast passivum przejo kocwki
medialne, a czciowo posuguje si nawet kocwkami aktywnymi (aoryst). Ten morfo-
logiczny kapta czyni greckie passivum tym bardziej niejasnym. W dziele o tak ogromnej
doniosoci, jakim jest Nowy Testament, desygnacyjna niejasno nawet jednej maej
kocwki moe dotyka powanych problemw teologicznych.
GENUS ACTIVUM, strona czynna. Activum greckie na og spenia tak sam funk-
cj jak activum polskie. Jedne formy maj znaczenie przechodnie, inne nieprzechodnie.
Szczeglnego znaczenia nabiera w Biblii uycie tzw. activum causativum, zwaszcza
gdy jego podmiotem jest Bg. Podmiot bowiem takiego rodzaju activum nie jest fzycz-
nym sprawc oznaczonej czynnoci. On nakazuje jej spenienie, albo przyzwala, by ona
zostaa speniona, albo akceptuje, dopuszcza taki ukad okolicznoci, w ktrych ona mu-
si si dokona. Jeli na przykad aktywna forma czasownika okrela zamienienie
XXXII
w popi Sodomy i Gomory (2 P 2,6) i jako podmiot posiada Boga, nie naley tego rozu-
mie dosownie tak, e Bg przyszed i podpali miasto, lecz e dopuci, by wanie wtedy
speniy si jakie prawa natury, ktr sam stworzy. Podobnie gdy jest powiedziane, e
Bg strci do lochw Tartaru zbuntowanych aniow (2 P 2,4), trzeba to pojmowa tak,
e Bg, szanujc ich wolny i wiadomy wybr, pozostawi ich z dala od Siebie.
GENUS MEDIUM, strona medialna. Oglnie mwic, medium wskazuje na to, e
dana czynno w jaki sposb dotyka swego sprawc. Medium zwrotne oznacza, e
czynno wraca do swego sprawcy bezporednio albo porednio, np. , wicz
si, , bior (co) dla siebie. Medium wzajemnoci oznacza czynno, ktr dwa
podmioty kieruj wzajemnie na siebie, np. , walczymy midzy sob. Medium
dynamiczne oznacza zdynamizowany udzia podmiotu w czynnoci, np. act. ,
patrz, a medium , rozwaam. W Nowym Testamencie medium ma wielokrotnie
znaczenie activum, a activum z odpowiednim zaimkiem zwrotnym uywane jest zamiast
medium.
GENUS PASSIVUM, strona bierna. Przekadajc na polski greckie passivum naley
zawsze zastanowi si, czy nie jest to jednak jaki rodzaj medium. Tylko wtedy, gdy
podmiotem stanu biernego jest rzecz, a nie osoba, oraz gdy podany jest agens czynnoci
przez z genetivem mona raczej mie pewno, e jest to prawdziwe passivum. Teori
passivum dokadnie przemyleli w staroytnoci stoicy. Uznawali oni za Sokratesem, e
czowiek mdry, czyli dobrze uformowany, jest wewntrznie w peni wolny, jego dusza cie-
szy si przymiotem , to znaczy niedotykalnoci ze strony czynnoci z zewntrz.
W stanie wymuszonej biernoci moe si znale ciao czowieka, jego mienie, jego przy-
wileje i prawa spoeczne lub polityczne, dusza natomiast zawsze pozostaje niedotykalna.
Dusza moe przyj na siebie czynno z zewntrz, lecz wasnym aktem wolnego wyboru,
zgody, akceptacji, przyzwolenia. Naley to mie na uwadze w przekadzie passivum. Sto-
icka teoria passivum, z wyjtkiem koncepcji samej duszy, sprawdza si w semantycznej
analizie tekstw Nowego Testamentu. Na przykad pasywn form naley
przekada nie na zosta ochrzczonym ani na ochrzci si, lecz na da si ochrzci lub
przyj chrzest. Ten wanie ostatni przekad prawomylnie oddaje sens zdania z Ewan-
gelii: Kto uwierzy i przyjmie chrzest, bdzie zbawiony (Mk 16,16). Rwnie niewtpliwie
pasywne sowo (aor. pass. od , widzie) nie moe by oddane przez pol-
skie passivum, lecz przez day si widzie lub pokazay si. Tak wanie powiedziane jest
o jzykach ognia w Dziejach Apostolskich: Ukazay si im jzyki jakby ognia (Dz 2,3).
Wydanie Chrystusa na ukrzyowanie i mier okrelane jest formami pasywnymi, lecz
maj one znaczenie pozwoli si wyda, da si ukrzyowa. Z tej dobrowolnej akceptacji,
z Chrystusowego wolnego wyboru przyjcia na siebie wrogich czynnoci ludzi zrodzi si
owoc zbawienia, a nie z biernie i bezwolnie doznanych tortur i samej mierci.
DEPONENTIA to takie czasowniki, ktre posiadaj tylko formy medialne (deponentia
medialne) lub pasywne (deponentia pasywne), a znaczenie czynne.
5.1.2.4. Tryb
Tryb jako feksyjna forma czasownika suy do oznaczenia intencji mwicego oraz
jego stosunku do tego, co mwi. Wedug tego, czy chce orzeka, czy nakazywa, czy wy-
razi yczenie albo swoje wtpliwoci co do opisywanego faktu, uywa on odpowiedniego
trybu. W jzyku greckim zachoway si cztery tryby: indicativus, coniunctivus, optativus
i imperativus. Z nich optativus wystpuje w Nowym Testamencie bardzo rzadko. Take
uycie pozostaych trybw w Nowym Testamencie rni si nieco od ich uycia w tekstach
epoki klasycznej.
XXXIII
Do dzi jzykoznawcy ostatecznie nie rozstrzygnli, do jakiej kategorii gramatycznej za-
licza bezokoliczniki i imiesowy. Maj one bowiem pewne waciwoci imion, na przykad
imiesw odmienia si przez przypadki, a rwnoczenie zachowuj cechy czasownikw, np.
kategori czasu i strony. Niektrzy zaliczaj je w swoich gramatykach do trybw. Tak
rwnie w niniejszym wydaniu interlinearnego przekadu ich oznaczenia podawane bd
w miejscu przewidzianym dla oznacze trybw. Wedug tej samej konwencji omwione
zostan one tutaj.
MODUS INDICATIVUS, tryb orzekajcy. Wyraa intencj orzekania o czym, opi-
sywania czego, a rwnoczenie w zasadzie neutralny stosunek mwicego wzgldem wy-
powiadanej treci. Oglnie funkcja greckiego indicativus jest taka sama jak funkcja pol-
skiego trybu orzekajcego. S jednak pewne rnice. Indicativus czasu przeszego moe
wyraa yczenie, ktre mwicy uwaa za niemoliwe do spenienia (czasem z partyku
, ). Imperfectum moe nadto wyraa czynno nierzeczywist lub moliwo
w przeszoci (grecki klasyczny dodawa w tym wypadku do indicativu partyku ).
W zdaniach warunkowych uycie indicativu czasu przeszego moe oznacza, e podany
warunek jest niezgodny z rzeczywistoci. Indicativus futuri moe wyraa nakaz. Polski
przekad interlinearny musi w tych przypadkach trzyma si sensu, zgodnego z intencj
hagiografa, a nie formy.
MODUS CONIUNCTIVUS, tryb przypuszczajcy. Ze wzgldu na znaczne rnice
w uyciu polska nazwa tryb przypuszczajcy jest mao adekwatna w stosunku do modus
coniunctivus. Uyciem coniunctivu greckiego w zdaniach zalenych tylko w maym stop-
niu reguluj wymogi skadni. Rozstrzyga intencja mwicego i jego stosunek do tego, co
mwi. W zdaniach niezalenych mog wystpi takie rodzaje coniunctivu: Coniuncti-
vus hortativus wyraa wezwanie w pierwszej osobie pluralis, bardzo rzadko singularis,
np. , nie stawajmy si; , pozwl, niech usun drzazg.
Coniunctivus prohibitivus wyraa zakaz, wystpuje przewanie jako coniunctivus
aoristi z przeczeniem , np. , nie sdcie. Coniunctivus dubitativus (lub
deliberativus) wyraa powtpiewanie, niepewno, zastanawianie si; wystpuje naj-
czciej w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, np. , czy mamy
zebra? W Nowym Testamencie w funkcji waciwej dla coniunctivus prohibitivus wy-
stpuje niejednokrotnie futurum, np. , co mamy uczyni? Coniunctivus
futuryczny okrela tak czynno przysz, ktr mwicy uwaa za niepewn, tylko
ewentualn, za tak, ktra moe, ale nie musi si speni. Ten rodzaj coniunctivu wyst-
puje take w zdaniach pobocznych, np. w zdaniach wzgldnych, pytajnych, warunkowych,
np. , a jeli przybdzie Tymoteusz.
MODUS OPTATIVUS, tryb yczcy. Optativus rzadko pojawia si w tekcie Nowego
Testamentu, lecz nawet te nieliczne uycia reprezentuj wszystkie gwne funkcje, jakie
spenia on w greckim klasycznym. Optativus yczenia wyraa yczenie oceniane
przez mwicego za moliwe do spenienia, np. , niech
pienidze twoje bd ku zgubie. Optativus potentialis wystpuje zazwyczaj z party-
ku , wyraa moliwo teraniejsz lub przysz, np. , co mgby chcie.
W Nowym Testamencie funkcje optativu yczenia i moliwoci przejy na og inne
tryby. Optativus obliquus zastpuje indicativus lub coniunctivus w takich zdaniach
podrzdnych, ktre podporzdkowane s zdaniom z orzeczeniem w czasie przeszym, m.in.
w oratio obliqua, np. , rozmawiali midzy sob,
co maj uczyni.
MODUS IMPERATIVUS, tryb rozkazujcy. Formy trybu rozkazujcego wyraaj
postaw woli mwicego o bardzo szerokiej skali jej natenia: od przyzwolenia a do
XXXIV
najbardziej autorytatywnego rozkazu. Mieci si w tej skali proba, yczenie, rada, za-
rzdzenie, polecenie, nakaz, rozkaz. Na przykad moe oznacza tylko przyzwolenie,
zgod mwicego na czyj decyzj zrobienia czego lub na jak ju zaistnia sytuacj:
niech bdzie, lecz moe te wyraa stanowczy nakaz, np. w zwrocie , niech
bdzie przeklty. W Licie do Efezjan 4,26 wystpuj obok siebie dwa imperativy, z kt-
rych pierwszy ma wyranie sens koncesywny, ustpczy, a moe nawet ironiczny, drugi
wyraa stanowczy zakaz: , gniewajcie si, a nie grzeszcie.
Imperativus z wyraa zakaz. Na og imperativus praesentis wyraa czynno niedo-
konan, aoristi dokonan.
MODUS INFINITIVUS, bezokolicznik. Grecka i aciska nazwa bezokolicznika wska-
zuje na to, e on nie oznacza intencji mwicego. Uwaa si go za rzeczownik sowny, cho
zachowuje rzd i okrelany bywa przez przyswek tak jak formy osobowe. atwo jest sub-
stantywizowany przez dodanie rodzajnika . Substantywizacja infnitivu stwarza liczne
moliwoci precyzowania poj, np. , wychowywanie? , wycho-
wanie (czynno dokonana)? , wychowywanie dla siebie, wychowywanie
si lub bycie wychowywanym? , wychowanie o osignitym efekcie bycia
wychowywanym, sens bierny. Nadto podobnie jak w jzyku polskim infnitivus suy jako
dopenienie sw osobowych, nieosobowych i nieosobowych wyrae, np. -
, chc si bogaci; , naley wiedzie; () , dobrze jest
wzmacnia. Infnitivus celu oznacza cel po sowach majcych znaczenie daj, bior,
przychodz, posyam, jestem zdolny, jestem godny itp., np. , przyszedem
wypeni; , da je, da do zjedzenia. Infnitivus skutku oznacza
skutek pomylany, zamierzony. Wystpuje czsto z partyku wprowadzajc , ,
w dopenieniu innego sowa lub wyraenia nieosobowego bd te jako orzeczenie w zda-
niu skutkowym. Podmiot zdania skutkowego ma wtedy form biernika (accusativus cum
infnitivo). Na przykad , szatan
wypeni twe serce, tak e skamae. Kamstwo wymienione w tym zdaniu byo celem
dziaania szatana, za osignity skutek odpowiada waciciel serca. Infnitivus abso-
lutus zastpuje zdanie. W Nowym Testamencie pojawia si rzadko, np. ,
jeli mona si tak wyrazi. Infnitivus wystpuje take zamiast osobowego orzeczenia
w zdaniach czasowych ze spjnikiem , zanim. Jeli to zdanie posiada wasny pod-
miot, wtedy podmiot przybiera form biernika, np. , zanim oni
zeszli si razem. Accusativus cum infnitivo jest to skadnia stanowica rwno-
wanik zdania dopenieniowego. Podmiot tego zdania ma form accusativu, orzeczenie
infnitivu. Moe wystpi po sowach ze znaczeniem mwi, spostrzega, wiedzie, chcie,
pragn, nakazywa itp., a take po pewnych wyraeniach nieosobowych majcych zna-
czenie trzeba, naley, dobrze jest itp., np. , nie pozwala, eby one
mwiy. Poniewa w jzyku polskim ta skadnia nie istnieje, jej interlinearny przekad
moe wymaga komentarza. Analogiczn skadni jest nominativus cum infnitivo.
Moe ona wystpi po wymienionych wyej sowach rzdzcych skadni acc. cum inf.,
jeli s uyte w stronie biernej. Substantywizowane bezokoliczniki podlegaj feksji
przez to, e odmienia si dodany do nich rodzajnik. Przyjmujc dziki feksji rodzaj-
nika funkcj przypadkw, bezokoliczniki zachowuj zdolno oznaczania celu, skutku,
dopenienia. Wystpuj w wyraeniach przyimkowych. Otrzymuj te przydawki, ktre
jednak podporzdkowane s rekcji waciwej formie osobowej danego infnitivu. Infniti-
vy s w Nowym Testamencie do czstym rodkiem uzyskiwania zwizoci wypowiedzi.
Ich interlinearny przekad stanowi niejednokrotnie problem. Trzeba przy nich bd to
odstpowa od formalnej dosownoci, bd te dawa komentarz w przypisie. Oto kil-
ka charakterystycznych przykadw: , (to) nieumytymi rkami
XXXV
zjedzenie; , (to) jedni drugich miowanie;
, dos. wypenio si osiem dni (tego) obrzeza go, wedug sensu:
wypenio si osiem dni dla obrzezania go; , dos. z powodu (te-
go) sta si widocznym, opisowo: z powodu tego, e stao si widocznym; ,
dos. podczas (tego) mwi, wedug sensu: podczas przemawiania lub z uwzgldnieniem
kontekstu: kiedy mwi.
PARTICIPIUM, imiesw. Tak jak w polskim participium moe spenia funkcj przy-
dawki, okolicznika lub orzecznika. Participium attributivum imiesw przydawkowy,
np. , Jezus, nazywany Pomazacem (= Chrystusem). Parti-
cipium coniunctum formalnie dostosowuje si do podmiotu, logicznie okrela orze-
czenie. Jest to imiesw okolicznikowy. Zastpuje zdania okolicznikowe: czasu, przyczyny,
warunku, przyzwolenia, celu (to ostatnie tylko part. futuri), np. , , dos.
Jzef, sprawiedliwy bdc, sens: Jzef, poniewa by sprawiedliwy; , przy-
chodzi, aby wybawi. Genetivus absolutus jest to skadnia obca gramatyce polskiej,
dlatego jej przekad musi by komentowany lub opisowy. Skada si z imienia i z imie-
sowu w formie genetivu. Imiesw zachowuje w niej swe znaczenia kategorialne czasu,
strony i liczby. Razem z imieniem stanowi rwnowanik zdania okolicznikowego czasu,
przyczyny, warunku lub przyzwolenia. Zamieniajc w polskim przekadzie imiesw na
form osobow, dostosowuje si jej czas do czasu zdania nadrzdnego, np.
, dos. to jego mwicego im, std wedug polskiej skadni: kiedy to on
im mwi; , poniewa on nie mia (z czego) odda. Accusa-
tivus absolutus t skadni stanowi rodzaj nijaki imiesowu czasownikw osobowych
lub nieosobowych w accusativie. Zastpuje ona zdania przyczynowe, przyzwolone lub
warunkowe. W Nowym Testamencie wystpuje sporadycznie, np.
, u was, jeli los pozwoli, zatrzymam si, lepiej: u was moe zatrzymam si.
Participium praedicativum ten rodzaj participium dopenia orzeczenie, cho formal-
nie dostosowuje si do podmiotu lub do dopenienia bliszego. Czciowo przypomina
polski imiesw rwnoczesny, np. szed piewajc. W tym przykadzie imiesw piewa-
jc nie ma znaczenia okolicznika czasu, warunku, przyzwolenia, przyczyny czy celu, lecz
dopenia gwn czynno podmiotu. Jednak predykatywne uycie imiesowu greckiego
bywa na og bardziej skomplikowane i obce gramatyce polskiej, co powoduje pewne
trudnoci w zachowaniu zaoe interlinearnego przekadu. Participium praedicativum
dostosowuje si do podmiotu po czasownikach ze znaczeniem zdarzam si, przebywam,
okazuj si, wyprzedzam, zaczynam, przestaj, wytrzymuj, ciesz si, smuc si, wstydz
si itp., np. , dos. oczekujcy trwacie, std poprawnie: oczekujc
trwacie lub trwacie w oczekiwaniu; , dos. nie przestaa caujca,
std wedug sensu: nie przestaa caowa; , dos. pozostawali pytajcy,
utrzymywali si pytajcy, std wedug sensu: nadal pytali, w dalszym cigu pytali;
, dos. uszo (ich) uwagi ugociwszy (w grece forma odmienna) anio-
w, std sens: nie wiedzc ugocili aniow. Participium praedicativum dostosowuje si
do dopenienia bliszego po czasownikach z takim znaczeniem, jak widz, sysz, dowia-
duj si, pamitam, wiem, poznaj, pokazuj, przedstawiam, udowadniam itp., np. -
, dos. widzie miasto bdce pene wizerunkw (bstw),
std wedug sensu: widzie, e miasto pene jest wizerunkw (bstw);
, dos. poznaem si wychodzc (w oryginale czynno dokonana)
ode mnie, wedug sensu: poznaem, e sia wysza ze mnie.
XXXVI
5.1.2.5. Liczba
Kategoria liczby omwiona zostaa wyej przy imionach (zob. 5.1.1.3). Jest ona wspl-
na dla imion i dla sw, dlatego z jej zastosowaniem w zdaniu czy si problem zgodnoci
orzeczenia z podmiotem. Na og grecki przejawia w zakresie zgodnoci takie same zasady
jak jzyk polski. Jest jednak kilka rnic. Jzyk grecki mianowicie stosuje w orzeczeniu
sownym singularis, gdy podmiotem jest pluralis rodzaju nijakiego, np.
, duchy wszedszy mieszkaj (w oryginale mieszka). Constructio ad
sensum t acisk nazw okrela si dostosowanie liczby orzeczenia do sensu, a nie
do formalnej liczby podmiotu. Takie rzeczowniki, jak lud, pokolenie, wojsko, okrelajce
zbiorowo, czsto maj w orzeczeniu liczb mnog, np.
, zostaa zabita (w oryginale pluralis) trzecia cz ludzi. Od zasad skadni
zgody trafaj si w Nowym Testamencie wyjtki.
5.2. Infexibilia
Do nieodmiennych czci mowy nale: przyswek, przyimek, spjnik i partykua.
Ich bardzo wielorakie funkcje i desygnacje podaj wielkie sowniki i wnikliwe gramatyki
greckie. Trudno je przedstawi w tak krtkim kompendium, jakim jest niniejszy wstp.
Interlinearny przekad, ktrego jednym z podstawowych de jest przekadanie wyrazu
greckiego przy kadym jego uyciu na ten sam wyraz polski, w przypadku zwaszcza
przyimkw i partyku musi czsto te odpowiedniki polskie zmienia, dostosowujc je do
aktualnego znaczenia oryginau. Niektre partykuy nie maj wasnego znaczenia, lecz tyl-
ko moduluj wypowied lub s sygnaem jakiego syntaktycznego zjawiska, std przekad
interlinearny czsto nie tumaczy ich, cho liczy si z nimi przy wyrazach z kontekstu.
6. Skadnia
Dua cz podstawowych informacji o skadni mieci si wyej w paragrafach doty-
czcych czci mowy. Osobnym dziaem jest skadnia zda pobocznych. Tryby i czasy
w zdaniach pobocznych greckich s w zasadzie takie same jak w zdaniach gwnych.
Grecki nie kieruje si w tej dziedzinie tak rygorystycznymi zasadami jak jzyk aciski.
Coniunctivus musi wystpi tylko w zdaniach celowych waciwych, gdy z natury nie
oznaczaj one realnego faktu, lecz intencjonalny. W innych zdaniach pobocznych uywane
s tryby i czasy wedug tego, czy mwicy uwaa czynno za dokonan czy niedokonan,
za realn czy przypuszczaln, prawdopodobn, nierealn, ewentualn, niepewn, a take
wedug tego, czy chce wyrazi sw wol, czy te zachowuje neutralny stosunek do tego,
co mwi.
III. Klucz do morfologicznej klasyfkacji wyrazw
W niniejszym interlinearnym przekadzie polskim nad lini tekstu greckiego umiesz-
czona jest linia morfologicznej klasyfkacji wyrazw, oznaczonej symbolami. Jej autorem
jest Dr Timothy Friberg wraz z maonk Barbar. Dziki ich askawej zgodzie jak rw-
nie dziki zgodzie wydawcy wersji amerykaskiej, Baker Book House, owe morfologiczne
oznakowania bardzo uyteczny owoc gigantycznej pracy stay si dostpne take dla
polskiego Czytelnika.
Pierwsza litera w szeregu symboli nad kadym wyrazem okrela kategori gwn,
w pewnym stopniu zbien z czciami mowy: N rzeczownik, V czasownik, A okre-
lenie przymiotnikowe lub przyswkowe, D rodzajnik, P przyimek, C spjnik,
XXXVII
Q partykua. Nastpne symbole podawane s wedug pewnego staego porzdku ozna-
cze. Klucz okrela ten porzdek przez odlego danej grupy znakw od marginesu.
Oprcz symboli literowych i innych znakw grafcznych istotne znaczenie ma rwnie
mylnik. Jeli ostatnim symbolem nad jakim wyrazem miaby by mylnik, kod morfo-
logiczny nie zawiera go.
N nomen substantivum, rzeczownik lub wyraz z natury uywany zamiast rzeczownika
P pronomen, zaimek z natury uywany zamiast rzeczownika, tzn. osobowy,
zwrotny lub wzajemnoci
rzeczownik w sensie waciwym
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X okrela pierwsz osob
Y okrela drug osob
Z okrela trzeci osob
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
Przykad:
NNMS
: N rzeczownik,
rzeczownik w sensie waciwym,
N nominativus,
M masculinum,
bez kategorii osoby,
S singularis.
V verbum, czasownik
I indicativus, tryb orzekajcy
S subiunctivus czyli coniunctivus, tryb przypuszczajcy
O optativus, tryb yczcy
M imperativus, tryb rozkazujcy
N infnitivus, bezokolicznik
P participium, imiesw
R participium z sensem rozkazujcym
P praesens, czas teraniejszy niedokonany
I imperfectum, czas przeszy niedokonany
F futurum, czas przyszy
A aoristum, aoryst, czas przeszy dokonany
R perfectum, czas teraniejszy dokonany
L plusquamperfectum, czas zaprzeszy
A activum, strona czynna
XXXVIII
M medium, strona zwrotna
P passivum, strona bierna
E medium lub passivum
D deponens medialny, tzn. forma zwrotna, a znaczenie czynne
O deponens pasywny, tzn. forma bierna, a znaczenie czynne
N deponens medialny lub pasywny
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
bez kategorii przypadku
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X pierwsza osoba
Y druga osoba
Z trzecia osoba
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
bez kategorii liczby
Przykad:
VIAA XS
: V czasownik,
I indicativus,
A aoristum,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis.
A (adiectivum), okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe lub przyswkowe
P okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe bez wyrazu okrelanego
B przyswek lub inne przyswkowe okrelenie czasownika
przydawkowe lub orzecznikowe okrelenie podanego rzeczownika
C cardinale, liczebnik gwny
O ordinale, liczebnik porzdkowy
R relativum, zaimek lub przyswek wzgldny
I indefnitum, zaimek lub przyswek nieokrelny
T interrogativum, zaimek pytajny lub inne okrelenie pytajne
D demonstrativum, zaimek wskazujcy lub inny wyraz w funkcji
wskazujcej
M comparativus, stopie wyszy wedug formy lub tylko ze znaczenia
S superlativus, stopie najwyszy wedug formy lub ze znaczenia
wyraz nie kwalifkujcy si do wyej podanych kategorii; zazwy-
czaj jest to przymiotnik waciwy
XXXIX
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, woacz
bez kategorii przypadku
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
bez kategorii rodzaju
X okrela pierwsz osob
Y okrela drug osob
bez kategorii osoby
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
bez kategorii liczby
Przykad:
A DNS
: A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
okrelenie podanego rzeczownika,
przymiotnik waciwy,
D dativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
S singularis.
D rodzajnik (determinativus)
N nominativus, mianownik
G genetivus, dopeniacz
D dativus, celownik
A accusativus, biernik
V vocativus, w funkcji woacza
M masculinum, rodzaj mski
F femininum, rodzaj eski
N neutrum, rodzaj nijaki
S singularis, liczba pojedyncza
P pluralis, liczba mnoga
Przykad:
DGFS
: D rodzajnik,
G genetivus,
F femininum,
S singularis.
P przyimek
G czy si z genetivem (z dopeniaczem)
D czy si z dativem (z celownikiem)
A czy si z accusativem (z biernikiem)
XL
Przykad:
PD
: P przyimek,
D czy si z dativem.
C coniunctio, spjnik
S czcy podrzdnie
C czcy wsprzdnie
H czcy zdanie z sensem dominujcym, cho nie musi to by zdanie nadrzdne
Przykad:
CC
: C spjnik,
C czcy wsprzdnie.
Q partykua
S partykua zdaniowa
T partykua pytajna
V partykua przy czasowniku
Przykad:
QS
: Q partykua,
S partykua zdaniowa.
Inne symbole:
+ wskazuje na cisy zwizek danego wyrazu z wyrazem ssiednim lub, jeli to jest
zaimek wzgldny, z wystpujcym w dalszej czci zdania. Jeli znak + podany jest
jako pierwszy w szeregu symboli, wyraz odniesienia znajduje si przed analizowanym
sowem, jeli jako ostatni po analizowanym sowie.
& czy dwie klasyfkacje takiego wyrazu, ktry powsta na przykad w wyniku krasis
(zrost, lecz nie zoenie) lub spenia jeszcze jak inn funkcj.
oznacza uyte jako.
/ znaczy lub przy wyrazie trudnym do jednoznacznej klasyfkacji.
znaczy lub przy takich wyrazach, dla ktrych krytyka tekstu dopuszcza inny akcent
lub inn przy nich interpunkcj.
Przykady:
VPPAGMP+
:
V czasownik,
P participium,
P praesens,
A activum,
G genetivus,
M masculinum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
+ ma cisy zwizek syntaktyczny
z wyrazem nastpnym.
XLI
+VNPA
:
+ ma cisy zwizek syntaktyczny
z wyrazem poprzedzajcym,
V czasownik,
N infnitivus,
P praesens,
A activum;
brak symboli kolejnych stopni klasyfkacji morfologicznej w kategorii V (czasownik)
oznacza tu: brak kategorii przypadku, brak kategorii rodzaju, brak kategorii osoby,
brak kategorii liczby.
APRANP APDANP&APRANP
:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
R zaimek wzgldny,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
wyraz uyty jako:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
D wyraz uyty w funkcji wskazujcej,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis,
& a rwnoczenie jest to:
A okrelenie przymiotnikowoprzydawkowe
lub przyswkowe,
P okrelenie uyte bez okrelanego wyrazu,
R zaimek wzgldny,
A accusativus,
N neutrum,
bez kategorii osoby,
P pluralis.
VIFP ZS/VIPP ZS
[] :
V czasownik,
I indicativus,
F futurum,
P passivum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
Z trzecia osoba,
S singularis,
/ lub jest to (w wersji bez nawiasw kwadratowych):
XLII
V czasownik,
I indicativus,
P praesens,
P passivum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
Z trzecia osoba,
S singularis.
VIPA XSVIFA XS
:
V czasownik,
I indicativus,
P praesens,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis,
lub przy innym akcentowaniu () jest to:
V czasownik,
I indicativus,
F futurum,
A activum,
bez kategorii przypadku,
bez kategorii rodzaju,
X pierwsza osoba,
S singularis.
Podstawowa literatura przedmiotu
1. Sowniki
Arndt W. F., Gingrich F. W.: A GreekEnglish Lexicon of the New Testament
and Other Early Christian Literature. A translation and adaptation of W. Bauers
Griechischdeutsches Wrterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und der
brigen urchristlichen Literatur. Ed. 4. Chicago 1952 (przedruk 1959).
Bailly A.: Dictionnaire grecfranais. Redig avec concours de E. Egger. Ed. 16, revue
par L. Schan et P. Chantraine. Paris 1950.
Bauer W.: Griechischdeutsches Wrterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments
und der brigen urchristlichen Literatur. 5. Auf. Berlin 1959.
Carrez M., Morel F.: Dictionnaire grecfranais du Nouveau Testament. Neuchtel
Paris 1971.
Chantraine P.: Dictionnaire tymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris
1983.
Frisk H.: Griechisches etymologisches Wrterbuch. Lief. 122. Heidelberg 19541970.
Liddell H. G., Scott R.: A GreekEnglish Lexicon. Revised and augmented throughout
by H. S. Jones with the assistance of R. McKenzie. With a Supplement. Ed. 9. Oxford
1940 (przedruk 1973).
XLIII
Louw, J.P., Nida E.A.: New Greek-English Lexicon of the New Testament based on
Semantic Domains. T 1-2. New York 1988.
Moulton J. H., Milligan G.: The Vocabulary of the Greek Testament Il lustrated from
the Papyri and Other NonLitterary Sources. Ed. 4. London 1957.
Popowski R.: Wielki sownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pen lo-
kalizacj greckich hase, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych.
Warszawa 2006.
Sownik greckopolski. Pod redakcj Z. Abramowiczwny. T 14. Warszawa 1958
1965.
Theologisches Wrterbuch zum Neuen Testament. Begrndet von G. Kittel, hrsg.
von G. Friedrich. Bd. 110. Stuttgart 19331979.
Zorell F.: Novi Testamenti lexicon Graecum. Ed. 2. Paris 1931.
2. Opracowania
Abel P. F. M.: Grammaire du grec biblique suivie dun choix de papyrus. Paris 1927.
Benveniste E.: Noms dagent et noms daction en indoeuropen. Paris 1948.
Blass F.: Grammatik des neutestamentlichen Griechisch. Bearbeitet von A. Debrunner.
10. Auf. Gttingen 1959.
Chantraine P.: La formation des noms en grec ancien. Paris 1933.
Chantraine P.: Morphologie historique du grec. Ed. 2. Paris 1973.
Debrunner A.: Geschichte der griechischen Sprache. T. 2. Grundfragen und Grundzge
des nachklassischen Griechisch. Berlin 1954.
Debrunner A.: Griechische Wortbildungslehre. Heidelberg 1917.
Deissmann A.: Licht vom Osten. Das Neue Testament und die neuentdeckten Texte
der hel lenistischrmischen Welt. 4. Auf. Tbingen 1923.
Eichhorn F.: De Graecae linguae nominibus derivatione retrograda conformatis. Gt-
tingen 1912.
Frsen J.: Prolegomena to a Study of Greek Language in the First Centuries A. D. The
Problem of Koine and Atticism. Helsinki 1974.
Humbert J.: Histoire de la langue grecque. Paris 1972.
Humbert J.: Syntaxe grecque. Ed. 3. Paris 1972.
Jzyki indoeuropejskie. Pod redakcj L. Bednarczuka. T. 12. Warszawa 19861988.
Jurewicz O.: Gramatyka historyczna jzyka greckiego. Fonetyka, feksja. Warszawa 1992.
Meillet A.: Aperu dune histoire de la langue grecque. Ed. 7. Avec bibliographie mise
jour et complete par O. Masson. Paris 1965.
Naveh J.: The Greek Alphabet. New Evidence. Biblical Archeologist. Vol. 43:1980 n. 1,
s. 2225.
Neckel O.: Zur Zusammensetzung der Nomina im Griechischen. Friedland 1903.
O sztuce tumaczenia. Praca zbiorowa pod redakcj M. Rusinka. Wrocaw 1955.
Podrczna encyklopedia biblijna. Dzieo zbiorowe pod redakcj ks. E. Dbrowskiego.
T. 12. Pozna 1960.
Poeschel H.: Die griechische Sprache. Geschichte und Einfhrung. 3. Auf. Mnchen
1959.
XLIV
Popowski R.: Struktura semantyczna neologizmw w Listach witego Pawa z Tarsu.
Lublin 1978.
Przekad artystyczny. T. 1. Problemy teorii i krytyki. Pod redakcj P. Fasta. Katowice
1991.
Przekad artystyczny. O sztuce tumaczenia ksiga druga. Praca zbiorowa pod redakcj
S. Pollaka. Wrocaw 1975.
Rapaport A.: Novi Testamenti Graeci verba recipiantne praepositione praefxa vim
perfectivae actionis necne. Lww 1924.
Rienecker F.: Sprachlicher Schlssel zum griechischen Neuen Testament nach der Aus-
gabe von E. Nestle. 9. Auf. Giessen 1956.
Schwyzer E.: Griechische Grammatik. Auf der Grundlage von K. Brugmanns Griechi-
scher Grammatik. 1. Bd. Allgemeiner Teil, Leutlehre, Wortbildung, Flexion. 3. Auf.
Mnchen 1959. 2. Bd. Syntax und syntaktische Stilistik. Vervollstndigt und hrsg.
von A. Debrunner. 3. Auf. Mnchen 1966. 3. Bd. Register von D. J. Georgacas. 2.
Auf. Mnchen 1960.
Sommer F.: Zur Geschichte der griechischen Nominalkomposita. Mnchen 1948.
Theslef H.: Studies on Intensifcation in Early and Classical Greek. Helsingfors 1954.
Witkowski S.: Historyczna skadnia grecka na tle porwnawczym. Lww 1936.
Zerwick M.: Analysis philologica Novi Testamenti Graeci. Ed. 2. Romae 1960; wyd. ang.
(opr. M. Grosvernor): A Grammatical Analysis of the Greek New Testament. Ed. 2.
Rome 1981.
Zerwick M.: Graecitas biblica. Exemplis illustratur a []. Ed. 3. Romae 1955.
3. Podrczniki
Auerbach M., Golias M.: Gramatyka grecka. Wyd. 4. Warszawa 1985.
wikliski L.: Gramatyka jzyka greckiego szkolna. Wyd. 6. Krakw 1921.
Borowska M.: . Ksika do nauki jzyka starogreckiego. Warszawa 1996.
Fiderer E.: Gramatyka jzyka greckiego szkolna. Wyd. 5. Lww 1917.
Golias M.: Wstpna nauka jzyka greckiego. [T. 1.] Teksty. [T. 2.] Preparacje. Wyd. 8.
Warszawa 1973.
Korusowie A. i K.: Hel lenike glotta. Podrcznik do nauki jzyka greckiego. Warszawa
Krakw 1994.
Marinelli F., Paoli U. E.: Grammatica greca. Ed. 7. Firenze 1957.
NiemirskaPliszczyska J.: . Ecce homo. Pozna 1960.
Nowicki P.: Greczyzna biblijna. Wprowadzenie. Warszawa 1967.
Roson J. W. L.: Gramatyka jzyka greckiego oparta na tekstach Starego a zwaszcza
Nowego Testamentu dla studentw biblistyki i nauk pokrewnych. Warszawa 1990.
Ragon E.: Grammaire grecque. Ed. 13. Entirement refondue par A. Dain, J.-A. de
Foucault et P. Poulain. Paris 1973.
Winkowski J., Taborski J.: wiczenia greckie dla gimnazjw klasycznych. Wyd. 6.
Lww 1929.
S
K
R

C
O
N
A
T
A
B
L
I
C
A
K
O
D

W
G
R
A
M
A
T
Y
C
Z
N
Y
C
H
N
r
z
e
c
z
o
w
n
i
k
P
z
a
i
m
e
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m

s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
G
d
o
p
e

n
i
a
c
z
F

s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
Z
t
r
z
e
c
i
a
o
s
o
b
a
A
b
i
e
r
n
i
k

V
w
o

a
c
z
V
c
z
a
s
o
w
n
i
k
I
o
r
z
e
k
a
j

c
y
P
t
e
r
a

n
i
e
j
s
z
y
A
c
z
y
n
n
a
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m

s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
S
p
r
z
y
p
u
s
z
c
z
a
j

c
y
n
i
e
d
o
k
o
n
a
n
y
M
z
w
r
o
t
n
a
G
d
o
p
e

n
i
a
c
z
F

s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
O

y
c
z

c
y
I
p
r
z
e
s
z

y
P
b
i
e
r
n
a
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
Z
t
r
z
e
c
i
a
o
s
o
b
a
M
r
o
z
k
a
z
u
j

c
y
n
i
e
d
o
k
o
n
a
n
y
E
z
w
r
o
t
n
a
A
b
i
e
r
n
i
k

N
b
e
z
o
k
o
l
i
c
z
n
i
k
F
p
r
z
y
s
z

y
l
u
b
b
i
e
r
n
a
V
w
o

a
c
z
P
i
m
i
e
s

w
A
p
r
z
e
s
z

y
D
d
e
p
o
n
e
n
s

R
p
a
r
t
i
c
i
p
i
u
m
d
o
k
o
n
a
n
y
m
e
d
i
a
l
n
y
(
z
s
e
n
s
e
m
R
t
e
r
a

n
i
e
j
s
z
y
O
d
e
p
o
n
e
n
s
r
o
z
k
a
z
u
j

c
y
m
)
d
o
k
o
n
a
n
y
p
a
s
y
w
n
y
L
z
a
p
r
z
e
s
z

y
N
d
e
p
o
n
e
n
s
m
e
d
i
a
l
n
y
l
u
b
p
a
s
y
w
n
y
A
p
r
z
y
m
i
o
t
n
i
k
P
s
a
m
a
p
r
z
y
d
a
w
k
a
C
l
i
c
z
e
b
n
i
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m

s
k
i
X
p
i
e
r
w
s
z
a
o
s
o
b
a
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
B
p
r
z
y
s

w
e
k
g

w
n
y
G
d
o
p
e

n
i
a
c
z
F

s
k
i
Y
d
r
u
g
a
o
s
o
b
a
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a

z
r
z
e
c
z
o
w
n
i
k
i
e
m
O
l
i
c
z
e
b
n
i
k
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i

p
o
r
z

d
k
o
w
y
A
b
i
e
r
n
i
k

R
z
a
i
m
e
k
V
w
o

a
c
z
w
z
g
l

d
n
y
I
n
i
e
o
k
r
e

l
o
n
y

T
p
y
t
a
j
n
y
D
w
s
k
a
z
u
j

c
y
M
s
t
o
p
i
e

w
y

s
z
y
S
s
t
o
p
i
e

n
a
j
w
y

s
z
y

D
r
o
d
z
a
j
n
i
k
N
m
i
a
n
o
w
n
i
k
M
m

s
k
i
S
l
i
c
z
b
a
p
o
j
e
d
y
n
c
z
a
G
d
o
p
e

n
i
a
c
z
F

s
k
i
P
l
i
c
z
b
a
m
n
o
g
a
+

c
z
n
i
k
m
i

d
z
y
w
y
r
a
z
o
w
y
&

c
z
n
i
k
z
r
o
s
t
u

y
t
e
j
a
k
o

l
u
b

l
u
b

p
r
z
y
i
n
n
y
c
h
w
a
r
i
a
n
t
a
c
h
k
r
y
t
y
c
z
n
y
c
h
D
c
e
l
o
w
n
i
k
N
n
i
j
a
k
i
A
b
i
e
r
n
i
k
V
w
o

a
c
z
P
p
r
z
y
i
m
e
k
G
z
d
o
p
e

n
i
a
c
z
e
m
P
e

n
y
o
p
i
s
k
o
d

w
g
r
a
m
a
t
y
c
z
n
y
c
h
o
r
a
z
i
c
h
i
n
t
e
r
p
r
e
t
a
c
j

m
o

n
a
o
d
n
a
l
e

w
e
w
s
t

p
i
e
j

z
y
k
o
w
y
m
.
D
z
c
e
l
o
w
n
i
k
i
e
m
A
z
b
i
e
r
n
i
k
i
e
m
C
s
p

j
n
i
k
S

c
z

c
y
p
o
d
r
z

d
n
i
e
C

c
z

c
y
w
s
p

r
z

d
n
i
e
H

c
z

c
y
d
o
m
i
n
u
j

c
o
Q
p
a
r
t
y
k
u

a
S
z
d
a
n
i
o
w
a
T
p
y
t
a
j
n
a
V
c
z
a
s
o
w
n
i
k
o
w
a
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 1


Wedug Mateusza
P968/G976
NNFS
1,1
Biblos
Ksiga
P1071/G1078
NGFS

geneseos
narodzenia
P2414/G2424
NGMS

Iesu
Jezusa

P5395/G5547
NGMS

Christu
Pomazaca

P5061/G5207
NGMS

hyiu
syna
P1153a/G1138
NGMS

Dauid
Dawida
P5061/G5207
NGMS

hyiu
syna
P10/G11
NGMS
.
Abraam
Abrahama.
P10/G11
NNMS
1,2
Abraam
Abraham
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2452/G2464
NAMS
,
Isaak
Izaaka,
P2452/G2464
NNMS

Isaak
Izaak
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2374/G2384
NAMS
,
Iakob
Jakuba,
P2374/G2384
NNMS

Iakob
Jakub
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2443/G2455
NAMS

Iudan
Jud
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMP

tus

P81/G80
NAMP

adelfus
braci
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P2443/G2455
NNMS
1,3
Iudas
Juda
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P5181a/G5329
NAMS

Fares
Faresa
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMS

ton

P2193/G2196
NAMS

Dzara
Zar
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGFS

tes

P2273/G2283
NGFS
,
Thamar
Tamar,
P5181a/G5329
NNMS

Fares
Fares
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2070/G2074
NAMS
,
Hesrom
Ezroma,
P2070/G2074
NNMS

Hesrom
Ezrom
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P681/G689
NAMS
,
Aram
Arama,
P681/G689
NNMS
1,4
Aram
Aram
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P282/G284
NAMS
,
Aminadab
Aminadaba,
P282/G284
NNMS

Aminadab
Aminadab
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P3349/G3476
NAMS
,
Naasson
Naassona,
P3349/G3476
NNMS

Naasson
Naasson
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P4398/G4533
NAMS
,
Salmon
Salmona,
P4398/G4533
NNMS
1,5
Salmon
Salmon
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P987/G1003
NAMS

Boes
Booza
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGFS

tes

P4345/G4477
NGFS
,
Hrachab
Rachab,
P987/G1003
NNMS

Boes
Booz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2480/G5601
NAMS

Iobed
Jobeda
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGFS

tes

1,1

Imiona wasne podaje si tu wedug formy przyjtej w Biblii Tysiclecia z pewnymi wyjtkami,
wymienionymi we wstpie.
1,1

Pomazaniec Boy = Chrystus = Mesjasz.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 2

1,513 2
P4369/G4503
NGFS
,
Hruth
Rut,
P2480/G5601
NNMS

Iobed
Jobed
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2411/G2421
NAMS
,
Iessai
Jessego,
P2411/G2421
NNMS
1,6
Iessai
Jesse
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P1153a/G1138
NAMS

Dauid
Dawida
P3460/G3588
DAMS

ton

P927/G935
NAMS
.
basilea
krla.
P1153a/G1138
NNMS

Dauid
Dawid
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P4533/G4672
NAMS

Solomona
Salomona
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGFS

tes
(tej co)
P3460/G3588
DGMS

tu

P3650/G3774
NGMS
,
Uriu
Uriasza,
P4533/G4672
NNMS
1,7
Solomon
Salomon
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P4363/G4497
NAMS
,
Hroboam
Roboama,
P4363/G4497
NNMS

Hroboam
Roboam
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P6/G7
NAMS
,
Abia
Abiasza,
P6/G7
NNMS

Abia
Abiasz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P/G760
NAMS
,
Asaf
Asafa,
P/G760
NNMS
1,8
Asaf
Asaf
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2487/G2498
NAMS
,
Iosafat
Jozafata,
P2487/G2498
NNMS

Iosafat
Jozafat
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2485/G2496
NAMS
,
Ioram
Jorama,
P2485/G2496
NNMS

Ioram
Joram
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P3476/G3604
NAMS
,
Odzian
Ozjasza,
P3476/G3604
NNMS
1,9
Odzias
Ozjasz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2475/G2488
NAMS
,
Ioatham
Joatama,
P2475/G2488
NNMS

Ioatham
Joatam
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P875/G881
NAMS
,
Achadz
Achaza,
P875/G881
NNMS

Achadz
Achaz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P1480/G1478
NAMS
,
Hedzekian
Ezechiasza,
P1480/G1478
NNMS
1,10
Hedzekias
Ezechiasz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P3121/G3128
NAMS
,
Manasse
Manassesa,
P3121/G3128
NNMS

Manasses
Manasses
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P301/G301
NAMS
,
Amos
Amosa,
P301/G301
NNMS

Amos
Amos
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2491/G2502
NAMS
,
Iosian
Jozjasza,
P2491/G2502
NNMS
1,11
Iosias
Jozjasz
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2413/G2423
NAMS

Iechonian
Jechoniasza
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMP

tus

P81/G80
NAMP

adelfus
braci
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P1909/G1909
PG

epi
za
P3460/G3588
DGFS

tes

P3235/G3350
NGFS

metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS
.
Babylonos
(do) Babilonu.
P3210/G3326
PA
1,12
Meta
Po
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DAFS

ten

P3235/G3350
NAFS

metoikesian
przesiedleniu
P891/G897
NGFS

Babylonos
(do) Babilonu
P2413/G2423
NNMS

Iechonias
Jechoniasz
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P4393/G4528
NAMS
,
Salathiel
Salatiela,
P4393/G4528
NNMS

Salathiel
Salatiel
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2212/G2216
NAMS
,
Dzorobabel
Zorobabela,
P2212/G2216
NNMS
1,13
Dzorobabel
Zorobabel
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P9/G10
NAMS
,
Abiud
Abiuda,
P9/G10
NNMS

Abiud
Abiud
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P1661a/G1662
NAMS
,
Eliakim
Eliakima,
P1661a/G1662
NNMS

Eliakim
Eliakim
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 3

3 Wedug Mateusza 1,1319


P3460/G3588
DAMS

ton

P108/G107
NAMS
,
Adzor
Azora,
P108/G107
NNMS
1,14
Adzor
Azor
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P4389/G4524
NAMS
,
Sadok
Sadoka,
P4389/G4524
NNMS

Sadok
Sadok
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAAZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P/G885
NAMS
,
Achim
Achima,
P/G885
NNMS

Achim
Achim
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P1663/G1664
NAMS
,
Eliud
Eliuda,
P1663/G1664
NNMS
1,15
Eliud
Eliud
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P1645/G1648
NAMS
,
Eleadzar
Eleazara,
P1645/G1648
NNMS

Eleadzar
Eleazar
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P3150/G3157
NAMS
,
Matthan
Mattana,
P3150/G3157
NNMS

Matthan
Mattan
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2374/G2384
NAMS
,
Iakob
Jakuba,
P2374/G2384
NNMS
1,16
Iakob
Jakub
P1154/G1161
CC

de
za
P1074/G1080
VIAA ZS

egennesen
zrodzi
P3460/G3588
DAMS

ton

P2489/G2501
NAMS

Iosef
Jzefa
P3460/G3588
DAMS

ton

P437/G435
NAMS

andra
ma
P3130/G3137
NGFS
,
Marias
Marii,
P1529/G1537
PG

eks
z
P3614/G3739
APRGFS

hes
ktrej
P1074/G1080
VIAP ZS

egennethe
zrodzony zosta
P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P2996/G3004
VPPPNMS

legomenos
zwany
P5395/G5547
NNMS
.
Christos
Pomazacem.
P3831/G3956
A NFP
1,17
Pasai
Wszystkich
P3643/G3767
CH

un
wic
P3460/G3588
DNFP

hai

P1067/G1074
NNFP

geneai
pokole
P570/G575
PG

apo
od
P10/G11
NGMS

Abraam
Abrahama
P2190/G2193
PG

heos
do
P1153a/G1138
NGMS

Dauid
Dawida
P1067/G1074
NNFP

geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
,
dekatessares
czternacie,
P2522/G2532
CC

kai
i
P570/G575
PG

apo
od
P1153a/G1138
NGMS

Dauid
Dawida
P2190/G2193
PG

heos
do
P3460/G3588
DGFS

tes

P3235/G3350
NGFS

metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS

Babylonos
(do) Babilonu
P1067/G1074
NNFP

geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
,
dekatessares
czternacie,
P2522/G2532
CC

kai
i
P570/G575
PG

apo
od
P3460/G3588
DGFS

tes

P3235/G3350
NGFS

metoikesias
przesiedlenia
P891/G897
NGFS

Babylonos
(do) Babilonu
P2190/G2193
PG

heos
do
P3460/G3588
DGMS

tu

P5395/G5547
NGMS

Christu
Pomazaca
P1067/G1074
NNFP

geneai
pokole
P1174/G1180
ACNFP
.
dekatessares
czternacie.
P3460/G3588
DGMS
1,18
Tu

P1154/G1161
CC

de
Za
P2414/G2424
NGMS

Iesu
Jezusa
P5395/G5547
NGMS

Christu
Pomazaca
P3460/G3588
DNFS

he

P1071/G1078
NNFS

genesis
narodzenie
P3655a/G3779
AB

hutos
takie
P1505b/G2258
VIIA ZS
.
en
byo:
P3299d/G3423
VPAPGFS

mnesteutheises
zostawszy zarczona
P3460/G3588
DGFS

tes

P3266/G3384
NGFS

metros
matka
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P3130/G3137
NGFS

Marias
Maria
P3460/G3588
DDMS

to

P2489/G2501
NDMS
,
Iosef
Jzefowi,
P4121/G4250
AB

prin
zanim
P2225/G2228
CS

P4765/G4905
VNAA

synelthein
(zeszli si)
P838/G846
NPAMZP

autus
oni,
P2144/G2147
VIAP ZS

heurethe
znalaza si
P1720/G1722
PD

en
w
P1057/G1064
NDFS

gastri
onie
P2189*/G2192
VPPANFS

echusa
majc

P1529/G1537
PG

ek
z
P4025/G4151
NGNS

pneumatos
Ducha
P41/G40
A GNS
.
hagiu
witego.
P2489/G2501
NNMS
1,19
Iosef
Jzef
P1154/G1161
CH

de
za,
P3460/G3588
DNMS

ho

P437/G435
NNMS

aner
m
P838/G846
NPGFZS
,
autes
jej,
P1337/G1342
A NMS

dikaios
sprawiedliwym
P1505b/G5607
VPPANMS

on
bdc
P2522/G2532
CC

kai
i
P3246/G3361
AB

me
nie
1,18

Zwrot znaczcy by w ciy.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 4

1,1924 4
P2299/G2309
VPPANMS

thelon
chcc
P838/G846
NPAFZS

auten
jej
P1158/G1165
VNAA
,
deigmatisai
wystawia na pokaz

,
P1006/G1014
VIAO ZS

ebulethe
postanowi
P2970/G2977
AB

lathra
skrycie
P624/G630
VNAA

apolysai
oddali
P838/G846
NPAFZS
.
auten
j.
P3654b/G5023
APDANP
1,20
tauta
To
P1154/G1161
CH

de
za
P838/G846
NPGMZS

autu
(gdy) on
P1762/G1760
VPAOGMS

enthymethentos
(wymyli),
P2389/G2400
QS

idu
oto
P33/G32
NNMS

angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P2582/G2596
PA

kat
we
P3554/G3677
NANS

onar
nie
P5168/G5316
VIAP ZS

efane
ukaza si
P838/G846
NPDMZS

auto
mu,
P2996/G3004
VPPANMS

legon
mwic:
P2489/G2501
NVMS

Iosef
Jzefe
P5061/G5207
NNMS NVMS

hyios
synu
P1153a/G1138
NGMS
,
Dauid
Dawida,
P3246/G3361
AB

me
nie
P5248d/G5399
VSAO YS VMAO YS

fobethes
bj si
P3753/G3880
VNAA

paralabein
przyj
P3130/G3137
NAFS

Marian
Marii,
P3460/G3588
DAFS

ten

P1128/G1135
NAFS

gynaika
ony
P4628b/G4675
NPGYS

su
twej,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
(co)
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1720/G1722
PD

en
w
P838/G846
NPDFZS

aute
niej
P1074/G1080
VPAPNNS

gennethen
zrodzone,
P1529/G1537
PG

ek
z
P4025/G4151
NGNS

pneumatos
Ducha
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P41/G40
A GNS
.
hagiu
witego.
P4949/G5088
VIFD ZS
1,21
teksetai
Urodzi
P1154/G1161
CC

de
za
P5061/G5207
NAMS
,
hyion
syna
P2522/G2532
CC

kai
i
P2553/G2564
VIFA YS VMAA YS

kaleseis
nazwiesz
P3460/G3588
DANS

to

P3563/G3686
NANS

onoma
imi
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2414/G2424
NAMS

Iesun
Jezus,
P838/G846
NPNMZS

autos
On
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P4843/G4982
VIFA ZS

sosei
uratuje
P3460/G3588
DAMS

ton

P2988/G2992
NAMS

laon
lud
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P570/G575
PG

apo
od
P3460/G3588
DGFP

ton

P264/G266
NGFP

hamartion
grzechw
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P3654b/G5124
APDNNS
1,22
tuto
To
P1154/G1161
CH

de
za
P3527/G3650
A NNS

holon
cae
P1089/G1096
VIRA ZS

gegonen
stao si,
P2432/G2443
CH

hina
aby
P4011/G4137
VSAP ZS

plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS

hrethen
powiedziane zostao
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P1216/G1223
PG

dia
poprzez
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS

legontos
mwicego:
P2389/G2400
QS
1,23
idu
Oto
P3460/G3588
DNFS

he

P3808/G3933
NNFS

parthenos
dziewica
P1720/G1722
PD

en
w
P1057/G1064
NDFS

gastri
onie
P2189*/G2192
VIFA ZS

heksei
mie bdzie

P2522/G2532
CC

kai
i
P4949/G5088
VIFD ZS

teksetai
urodzi
P5061/G5207
NAMS
,
hyion
syna,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2553/G2564
VIFA ZP

kalesusin
nazw
P3460/G3588
DANS

to

P3563/G3686
NANS

onoma
imi
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P1693/G1694
NAMS
,
Emmanuel
Emmanuel,
P3614/G3739
APRNNS

ho
co
P1505b/G2076
VIPA ZS+

estin
jest
P3165d/G3177
+VPPPNNS

methermeneuomenon
przetumaczane:
P3210/G3326
PG

meth
Z
P1475b/G2257
NPGXP

hemon
nami
P3460/G3588
DNMS

ho

P2306/G2316
NNMS
.
theos
Bg.
P1453/G1453
VPAPNMS
1,24
egertheis
Zbudziwszy si

P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P2489/G2501
NNMS

Iosef
Jzef
P570/G575
PG

apo
ze
P3460/G3588
DGMS

tu

P5110/G5258
NGMS

hypnu
snu,
P4034/G4160
VIAA ZS

epoiesen
uczyni
P5458/G5613
CC

hos
jak
P4237/G4367
VIAA ZS

prosetaksen
nakaza
P838/G846
NPDMZS

auto
mu
P3460/G3588
DNMS

ho

P33/G32
NNMS

angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P2522/G2532
CC

kai
i
1,19

Na niesaw.
1,23

Zwrot znaczcy by w ciy.


1,24

Podnisszy si.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 5

5 Wedug Mateusza 1,242,6


P3753/G3880
VIAA ZS

parelaben
przyj
P3460/G3588
DAFS

ten

P1128/G1135
NAFS

gynaika
on
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego.
P2522/G2532
CC
1,25
kai
I
P3630/G3756
AB

uk
nie
P1090/G1097
VIIA ZS

eginosken
poznawa

P838/G846
NPAFZS

auten
jej,
P2190/G2193
PG

heos
a
P3614/G3739
APRGMS APDGMS&APRDMS

hu

P4949/G5088
VIAA ZS

eteken
urodzia
P5061/G5207
NAMS

hyion
syna.
P2522/G2532
CC

kai
I
P2553/G2564
VIAA ZS

ekalesen
nazwa
P3460/G3588
DANS

to

P3563/G3686
NANS

onoma
imi
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2414/G2424
NAMS
.
Iesun
Jezus.
P3460/G3588
DGMS
2,1
Tu
(Kiedy)
P1154/G1161
CC

de
za
P2414/G2424
NGMS

Iesu
Jezus
P1074/G1080
VPAPGMS

gennethentos
(urodzi si)
P1720/G1722
PD

en
w
P957/G965
NDFS

Bethleem
Betlejem
P3460/G3588
DGFS

tes

P2437/G2449
NGFS

Iudaias
(w) Judei
P1720/G1722
PD

en
w
P2244/G2250
NDFP

hemerais
dniach
P2254/G2264
NGMS

Herodu
Heroda
P3460/G3588
DGMS

tu

P927/G935
NGMS
,
basileos
krla,
P2389/G2400
QS

idu
oto
P3088/G3097
NNMS

magoi
magowie
P570/G575
PG

apo
ze
P396/G395
NGFP

anatolon
wschodu

P3729/G3854
VIAD ZP

paregenonto
przybyli
P1513/G1519
PA

eis
do
P2404/G2414
NANP

Hierosolyma
Jerozolimy,
P2996/G3004
VPPANMP
2,2
legontes
mwic:
P4098/G4226
ABT

pu
Gdzie
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS

ho

P4949/G5088
VPAPNMS

techtheis
narodzony,
P927/G935
NNMS

basileus
krl
P3460/G3588
DGMP

ton

P2441/G2453
APGMP
;
Iudaion
Judejczykw?
P3584/G3708
VIAA XP

eidomen
Zobaczylimy
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P3460/G3588
DAMS

ton

P785/G792
NAMS

astera
gwiazd
P1720/G1722
PD

en
we
P3460/G3588
DDFS

te

P396/G395
NDFS

anatole
wschodzie

P2522/G2532
CC

kai
i
P2062/G2064
VIAA XP

elthomen
przyszlimy
P4222/G4352
VNAA

proskynesai
pokoni si
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P189/G191
VPAANMS
2,3
akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P927/G935
NNMS

basileus
krl
P2254/G2264
NNMS

Herodes
Herod
P4878/G5015
VIAP ZS

etarachthe
zosta poruszony
P2522/G2532
CC

kai
i
P3831/G3956
A NFS

pasa
caa
P2404/G2414
NNFS

Hierosolyma
Jerozolima
P3210/G3326
PG

met
z
P838/G846
NPGMZS
,
autu
nim.
P2522/G2532
CC
2,4
kai
I
P4724/G4863
VPPANMS

synagagon
zebrawszy
P3831/G3956
A AMP

pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP

tus

P743/G749
NAMP

archiereis
arcykapanw
P2522/G2532
CC

kai
i
P1115/G1122
NAMP

grammateis
uczonych w pimie
P3460/G3588
DGMS

tu

P2988/G2992
NGMS

lau
ludu
P4308/G4441
VIIN ZS

epynthaneto
dowiadywa si
P3719/G3844
PG

par
u
P838/G846
NPGMZP

auton
nich,
P4098/G4226
ABT

pu
gdzie
P3460/G3588
DNMS

ho

P5395/G5547
NNMS

Christos
Pomazaniec
P1074/G1080
VIPP ZS
.
gennatai
si rodzi.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
2,5
hoi
Oni
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIAA ZP

eipan
powiedzieli
P838/G846
NPDMZS

auto
mu:
P1720/G1722
PD

en
W
P957/G965
NDFS

Bethleem
Betlejem
P3460/G3588
DGFS

tes

P2437/G2449
NGFS

Iudaias
(w) Judei.
P3655a/G3779
AB

hutos
Tak
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1118/G1125
VIRP ZS

gegraptai
napisane jest
P1216/G1223
PG

dia
przez
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka:
P2522/G2532
CC
2,6
kai
I
P4628/G4771
NPNYS

sy
ty,
P957/G965
NVFS
,
Bethleem
Betlejem,
P1086/G1093
NVFS

ge
ziemio
P/G2448
NGMS
,
Iuda
Judy,
P3635/G3760
AB

udamos
wcale nie
1,25

Uyty tu czas przeszy niedokonany, imperfectum, oznacza sytuacj z przeszoci bez wyznaczonego
punktu kocowego.
2,1

Dosownie: ze wschodw.
2,2

Wschodzc!
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 6

2,611 6
P1644/G1646
ASNFS

elachiste
najmniejsze
P/G1488
VIPA YS

ei
jeste
P1720/G1722
PD

en
wrd
P3460/G3588
DDMP

tois

P2228/G2232
NDMP

hegemosin
dowdcw
P/G2448
NGMS

Iuda
Judy;
P1529/G1537
PG

ek
z
P4628b/G4675
NPGYS

su
ciebie
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1830/G1831
VIFD ZS

ekseleusetai
wyjdzie
P2229/G2233
VPPNNMS
,
hegumenos
dowodzcy,
P3622/G3748
APRNMS

hostis
ktry
P4039/G4165
VIFA ZS

poimanei
pas bdzie
P3460/G3588
DAMS

ton

P2988/G2992
NAMS

laon
lud
P1697b/G3450
NPGXS

mu
mj,
P3460/G3588
DAMS

ton

P2460/G2474
NAMS
.
Israel
Izraela.
P4980/G5119
AB
2,7
Tote
Wtedy
P2254/G2264
NNMS

Herodes
Herod
P2970/G2977
AB

lathra
skrycie
P2553/G2564
VPAANMS

kalesas
wezwawszy
P3460/G3588
DAMP

tus

P3088/G3097
NAMP

magus
magw
P195/G198
VIAA ZS

ekribosen
wywiedzia si
P3719/G3844
PG

par
u
P838/G846
NPGMZP

auton
nich
P3460/G3588
DAMS

ton

P5398/G5550
NAMS

chronon
(o) czas
P3460/G3588
DGMS APRNMS+

tu

P5168/G5316
VPPEGMS

fainomenu
ukazujcej si
P785/G792
NGMS
,
asteros
gwiazdy,
P2522/G2532
CC
2,8
kai
i
P3868/G3992
VPAANMS

pempsas
posawszy
P838/G846
NPAMZP

autus
ich
P1513/G1519
PA

eis
do
P957/G965
NAFS

Bethleem
Betlejem
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
powiedzia:
P4071/G4198
VRAONMYP

poreuthentes
Wyruszywszy
P1832/G1833
VMAA YP

eksetasate
wypytajcie
P196/G199
AB

akribos
dokadnie
P3888/G4012
PG

peri
co do
P3460/G3588
DGNS

tu

P3690/G3813
NGNS

paidiu
dziecka.
P1875/G1875
CS

epan
Kiedy
P1154/G1161
CC

de
za
P2144/G2147
VSAA YP
,
heurete
znalelibycie,
P516/G518
VMAA YP

apangeilate
oznajmijcie
P1697b/G3427
NPDXS
,
moi
mi,
P3580/G3704
CS

hopos
eby
P2493/G2504
AB&NPNXS

kago
i ja
P2062/G2064
VPAANMXS

elthon
przyszedszy
P4222/G4352
VSAA XS

proskyneso
pokoniem si
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
2,9
Hoi
Oni
P1154/G1161
CH

de
za
P189/G191
VPAANMP

akusantes
wysuchawszy
P3460/G3588
DGMS

tu

P927/G935
NGMS

basileos
krla
P4071/G4198
VIAO Z

eporeuthesan
wyruszyli,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2389/G2400
QS

idu
oto
P3460/G3588
DNMS

ho

P785/G792
NNMS
,
aster
gwiazda,
P3614/G3739
APRAMS

hon
ktr
P3584/G3708
VIAA ZP

eidon
zobaczyli
P1720/G1722
PD

en
we
P3460/G3588
DDFS

te

P396/G395
NDFS
,
anatole
wschodzie

,
P4125/G4254
VIIA ZS

proegen
poprzedzaa
P838/G846
NPAMZP
,
autus
ich,
P2190/G2193
CS

heos
a
P2062/G2064
VPAANMS

elthon
przyszedszy
P2463/G2476
VIAP ZS

estathe
stana
P1883/G1883
PG

epano
powyej,
P3632/G3757
ABR APDGMS&ABR

hu
gdzie
P1505b/G2258
VIIA ZS

en
byo
P3460/G3588
DNNS

to

P3690/G3813
NNNS
.
paidion
dziecko.
P3584/G3708
VPAANMP
2,10
idontes
Zobaczywszy
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DAMS

ton

P785/G792
NAMS

astera
gwiazd
P5312/G5463
VIAO ZP

echaresan
uradowali si
P5328/G5479
NAFS

charan
radoci
P3162/G3173
A AFS

megalen
wielk
P4831/G4970
AB
.
sfodra
bardzo.
P2522/G2532
CC
2,11
kai
I
P2062/G2064
VPAANMP

elthontes
przyszedszy
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P3488/G3614
NAFS

oikian
domu
P3584/G3708
VIAA ZP

eidon
zobaczyli
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecko
P3210/G3326
PG

meta
z
P3130/G3137
NGFS

Marias
Mari,
P3460/G3588
DGFS

tes

P3266/G3384
NGFS

metros
matk
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3975/G4098
VPAANMP

pesontes
upadszy
P4222/G4352
VIAA ZP

prosekynesan
pokonili si
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu
P2522/G2532
CC

kai
i
P455/G455
VPAANMP

anoiksantes
otworzywszy
P3460/G3588
DAMP

tus

P2334/G2344
NAMP

thesaurus
skarbce
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P4244/G4374
VIAA ZP

prosenenkan
ofarowali
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu
P1434/G1435
NANP
,
dora
dary,
P5404/G5557
NAMS

chryson
zoto
2,9

Wschodzc!
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 7

7 Wedug Mateusza 2,1116


P2522/G2532
CC

kai
i
P3023/G3030
NAMS

libanon
kadzido
P2522/G2532
CC

kai
i
P4529/G4666
NAFS
.
smyrnan
mirr.
P2522/G2532
CC
2,12
Kai
I
P5385/G5537
VPAPNMP

chrematisthentes
otrzymawszy wyroczni
P2582/G2596
PA

kat
we
P3554/G3677
NANS

onar
nie
P3246/G3361
AB

me
nie
P345/G344
VNAA

anakampsai
zawraca
P4184/G4314
PA

pros
do
P2254/G2264
NAMS
,
Heroden
Heroda,
P1216/G1223
PG

di
przez
P241/G243
A GFS

alles
inn
P3471/G3598
NGFS

hodu
drog
P403/G402
VIAA ZP

anechoresan
oddalili si
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P5409/G5561
NAFS

choran
kraju
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P403/G402
VPAAGMP
2,13
Anachoresanton
(Gdy oddalili si)
P1154/G1161
CC

de
za
P838/G846
NPGMZP

auton
(oni),
P2389/G2400
QS

idu
oto
P33/G32
NNMS

angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P5168/G5316
VIPE ZS

fainetai
ukazuje si
P2582/G2596
PA

kat
we
P3554/G3677
NANS

onar
nie
P3460/G3588
DDMS

to

P2489/G2501
NDMS

Iosef
Jzefowi
P2996/G3004
VPPANMS

legon
mwic:
P1453/G1453
VRAPNMYS

egertheis
Podnisszy si
P3753/G3880
VMAA YS

paralabe
we
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P3266/G3384
NAFS

metera
matk
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2522/G2532
CC

kai
i
P5194/G5343
VMPA YS

feuge
uciekaj
P1513/G1519
PA

eis
do
P127/G125
NAFS

Aigypton
Egiptu,
P2522/G2532
CC

kai
i
P1505b/G2468
VMPA YS

isthi
bd
P1558/G1563
AB

ekei
tam,
P2190/G2193
CS

heos
a
P302/G302
QV

an

P2996/G3004
VSAA XS

eipo
rzekbym
P4628b/G4671
NPDYS

soi
ci.
P3178/G3195
VIPA ZS+

mellei
Zamierza
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P2254/G2264
NNMS

Herodes
Herod
P2208/G2212
+VNPA

dzetein
szuka
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecka,
P3460/G3588
DGNS

tu
(eby)
P616/G622
VNAAG

apolesai
zgubi
P838/G846
NPANZS
.
auto
Je.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
2,14
ho
On
P1154/G1161
CH

de
za
P1453/G1453
VPAPNMS

egertheis
podnisszy si
P3753/G3880
VIAA ZS

parelaben
wzi
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P3266/G3384
NAFS

metera
matk
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P3443/G3571
NGFS

nyktos
noc
P2522/G2532
CC

kai
i
P403/G402
VIAA ZS

anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA

eis
do
P127/G125
NAFS
,
Aigypton
Egiptu.
P2522/G2532
CC
2,15
kai
I
P1505b/G2258
VIIA ZS

en
by
P1558/G1563
AB

ekei
tam
P2190/G2193
PG

heos
a do
P3460/G3588
DGFS

tes

P4910/G5054
NGFS

teleutes
mierci
P2254/G2264
NGMS

Herodu
Heroda;
P2432/G2443
CH

hina
aby
P4011/G4137
VSAP ZS

plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
co
P2996/G3004
VPAPNNS

hrethen
powiedziane zostao
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P1216/G1223
PG

dia
poprzez
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS

legontos
mwicego:
P1529/G1537
PG

eks
Z
P127/G125
NGFS

Aigyptu
Egiptu
P2553/G2564
VIAA XS

ekalesa
wezwaem
P3460/G3588
DAMS

ton

P5061/G5207
NAMS

hyion
Syna
P1697b/G3450
NPGXS
.
mu
mego.
P4980/G5119
AB
2,16
Tote
Wtedy
P2254/G2264
NNMS

Herodes
Herod
P3584/G3708
VPAANMS

idon
zobaczywszy,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P1700/G1702
VIAP ZS

enepaichthe
okpiony zosta
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P3460/G3588
DGMP

ton

P3088/G3097
NGMP

magon
magw,
P2362d/G2373
VIAP ZS

ethymothe
rozgniewa si
P3022/G3029
AB
,
lian
bardzo
P2522/G2532
CC

kai
i
P641/G649
VPAANMS

aposteilas
wysawszy
P338/G337
VIAA ZS

aneilen
zabi
P3831/G3956
A AMP

pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP

tus

P3693/G3816
NAMP

paidas
chopcw
P3460/G3588
DAMP

tus

P1720/G1722
PD

en
w
P957/G965
NDFS

Bethleem
Betlejem
P2522/G2532
CC

kai
i
P1720/G1722
PD

en
w
P3831/G3956
A DNP

pasi
caych
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 8

2,1622 8
P3460/G3588
DDNP

tois

P3610*b/G3725
NDNP

horiois
granicach
P838/G846
NPGFZS

autes
jego
P570/G575
PG

apo
od
P1327/G1332
APGMS

dietus
dwuletnich
P2522/G2532
CC

kai
i
P2723/G2736
ABM
,
katotero
poniej,
P2582/G2596
PA

kata
wedug
P3460/G3588
DAMS

ton

P5398/G5550
NAMS

chronon
czasu,
P3614/G3739
APRAMS

hon
ktrego
P195/G198
VIAA ZS

ekribosen
wywiedzia si
P3719/G3844
PG

para
u
P3460/G3588
DGMP

ton

P3088/G3097
NGMP
.
magon
magw.
P4980/G5119
AB
2,17
tote
Wtedy
P4011/G4137
VIAP ZS

eplerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS

hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG

dia
przez
P2397/G2408
NGMS

Ieremiu
Jeremiasza,
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka,
P2996/G3004
VPPAGMS

legontos
mwicego:
P5305/G5456
NNFS
2,18
fone
Gos
P1720/G1722
PD

en
w
P4339/G4471
NDFS

Hrama
Rama
P189/G191
VIAP ZS
,
ekusthe
zosta usyszany,
P2794/G2805
NNMS

klauthmos
pacz
P2522/G2532
CC

kai
i
P3475/G3602
NNMS

odyrmos
lament
P4057/G4183
A NMS

polys
wielki.
P4346/G4478
NNFS

Hrachel
Rachel
P2789/G2799
VPPANFS

klaiusa
opakuje
P3460/G3588
DANP

ta

P4899/G5043
NANP

tekna
dzieci
P838/G846
NPGFZS
,
autes
jej,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3630/G3756
AB

uk
nie
P2299/G2309
VIIA ZS

ethelen
chce
P3744/G3870
VNAP
,
paraklethenai
pocieszona zosta,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P3630/G3756
AB

uk
nie
P1505b/G1526
VIPA ZP
.
eisin
s

.
P4909/G5053
VPAAGMS
2,19
Teleutesantos
Gdy zmar
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DGMS

tu

P2254/G2264
NGMS

Herodu
Herod,
P2389/G2400
QS

idu
oto
P33/G32
NNMS

angelos
zwiastun
P2955/G2962
NGMS

kyriu
Pana
P5168/G5316
VIPE ZS

fainetai
zjawia si
P2582/G2596
PA

kat
we
P3554/G3677
NANS

onar
nie
P3460/G3588
DDMS

to

P2489/G2501
NDMS

Iosef
Jzefowi
P1720/G1722
PD

en
w
P127/G125
NDFS

Aigypto
Egipcie,
P2996/G3004
VPPANMS
2,20
legon
mwic:
P1453/G1453
VRAPNMYS

egertheis
Podnisszy si,
P3753/G3880
VMAA YS

paralabe
we
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P3266/G3384
NAFS

metera
matk
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2522/G2532
CC

kai
i
P4071/G4198
VMPN YS

poreuu
wyrusz
P1513/G1519
PA

eis
do
P1086/G1093
NAFS

gen
ziemi
P2460/G2474
NGMS

Israel
Izraela,
P2338/G2348
VIRA ZP

tethnekasin
umarli
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP

hoi

P2208/G2212
VPPANMP

dzetuntes
szukajcy
P3460/G3588
DAFS

ten

P5438/G5590
NAFS

psychen
ycia

P3460/G3588
DGNS

tu

P3690/G3813
NGNS
.
paidiu
Dziecka.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
2,21
ho
On
P1154/G1161
CH

de
za
P1453/G1453
VPAPNMS

egertheis
podnisszy si
P3753/G3880
VIAA ZS

parelaben
wzi
P3460/G3588
DANS

to

P3690/G3813
NANS

paidion
Dziecko
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P3266/G3384
NAFS

metera
matk
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2522/G2532
CC

kai
i
P1519/G1525
VIAA ZS

eiselthen
wszed
P1513/G1519
PA

eis
do
P1086/G1093
NAFS

gen
ziemi
P2460/G2474
NGMS
.
Israel
Izraela.
P189/G191
VPAANMS
2,22
Akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CC

de
za,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P739/G745
NNMS

Archelaos
Archelaos
P928/G936
VIPA ZS

basileuei
krluje
P3460/G3588
DGFS

tes

P2437/G2449
NGFS

Iudaias
Judei
P472/G473
PG

anti
zamiast
P3460/G3588
DGMS

tu

P3837/G3962
NGMS

patros
ojca
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P2254/G2264
NGMS

Herodu
Heroda,
P5248d/G5399
VIAO ZS

efobethe
zlk si
P1558/G1563
AB

ekei
tam
2,18

Nie ma ich ju.


2,20

Dosownie duszy (oddech = ycie).


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 9

9 Wedug Mateusza 2,223,4


P562/G565
VNAA

apelthein
wrci.
P5385/G5537
VPAPNMS

chrematistheis
Otrzymawszy wyroczni
P1154/G1161
CC

de
za
P2582/G2596
PA

kat
we
P3554/G3677
NANS

onar
nie
P403/G402
VIAA ZS

anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DANP

ta

P3197/G3313
NANP

mere
regionu
P3460/G3588
DGFS

tes

P1048/G1056
NGFS
,
Galilaias
Galilei.
P2522/G2532
CC
2,23
kai
I
P2062/G2064
VPAANMS

elthon
przyszedszy
P2717/G2730
VIAA ZS

katokesen
zamieszka
P1513/G1519
PA

eis
w
P4046/G4172
NAFS

polin
miecie
P2996/G3004
VPPPAFS

legomenen
zwanym
P3351/G3478
NAFS

Nadzaret
Nazaret,
P3580/G3704
CH

hopos
eby
P4011/G4137
VSAP ZS

plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS

hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG

dia
przez
P3460/G3588
DGMP

ton

P4264/G4396
NGMP

profeton
prorokw,
P3628/G3754
ABR

hoti
e
P3355/G3480
NNMS

Nadzoraios
Nazarejczykiem
P2553/G2564
VIFP ZS
.
klethesetai
nazwany bdzie.
P1720/G1722
PD
3,1
En
W
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DDFP

tais

P2244/G2250
NDFP

hemerais
dniach
P1560/G1565
ADDFP

ekeinais
owych
P3729/G3854
VIPN ZS

paraginetai
przybywa
P2478a/G2491
NNMS

Ioannes
Jan
P3460/G3588
DNMS

ho

P904/G910
NNMS

baptistes
Chrzciciel
P2774/G2784
VPPANMS

kerysson
goszcy
P1720/G1722
PD

en
na
P3460/G3588
DDFS

te

P2047/G2048
APDFS

eremo
pustkowiu
P3460/G3588
DGFS

tes

P2437/G2449
NGFS

Iudaias
Judei
P2522/G2532
CC
3,2 []
kai
[i]
P2996/G3004
VPPANMS

legon
mwicy:
P3224/G3340
VMPA YP

metanoeite
Zmieniajcie mylenie

,
P1449/G1448
VIRA ZS

engiken
zbliyo si
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DNFS

he

P925/G932
NNFS

basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3654/G3778
APDNMS
3,3
hutos
Ten
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS

ho

P2996/G3004
VPAPNMS

hretheis
nazwany

P1216/G1223
PG

dia
przez
P2258/G2268
NGMS

Esaiu
Izajasza
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS

legontos
mwicego:
P5305/G5456
NNFS

fone
Gos
P986/G994
VPPAGMS

boontos
woajcego
P1720/G1722
PD

en
na
P3460/G3588
DDFS

te

P2047/G2048
APDFS

eremo
pustkowiu:
P2084/G2090
VMAA YP

hetoimasate
Przygotujcie
P3460/G3588
DAFS

ten

P3471/G3598
NAFS

hodon
drog
P2955/G2962
NGMS
,
kyriu
Pana,
P2113/G2117
A AFP

eutheias
proste
P4034/G4160
VMPA YP

poieite
czycie
P3460/G3588
DAFP

tas

P5002/G5147
NAFP

tribus
cieki
P838/G846
NPGMZS
.
autu
Jego.
P838/G846
NPNMZS
3,4
autos
Sam
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P2478a/G2491
NNMS

Ioannes
Jan
P2189*/G2192
VIIA ZS

eichen
mia
P3460/G3588
DANS

to

P1740/G1742
NANS

endyma
ubranie
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P570/G575
PG

apo
z
P2349/G2359
NGFP

trichon
wosw
P2561/G2574
NGFS

kamelu
wielbda
P2522/G2532
CC

kai
i
P2220/G2223
NAFS

dzonen
pas
P1188/G1193
A AFS

dermatinen
skrzany
P3888/G4012
PA

peri
wok
P3460/G3588
DAFS

ten

P3625/G3751
NAFS

osfyn
biodra
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P3460/G3588
DNFS

he

P1154/G1161
CC

de
za
P5015/G5160
NNFS

trofe
pokarm
P1505b/G2258
VIIA ZS

en
by
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P197/G200
NNFP

akrides
szaracze
P2522/G2532
CC

kai
i
3,2

W Nowym Testamencie termin techniczny: nawrcie si.


3,3

O ktrym zostao powiedziane.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 10

3,411 10
P3176/G3192
NNNS

meli
mid
P67/G66
A NNS
.
agrion
dziki.
P4980/G5119
AB
3,5
Tote
Wtedy
P1605/G1607
VIIN ZS

ekseporeueto
wychodzia
P4184/G4314
PA

pros
do
P838/G846
NPAMZS

auton
niego
P2404/G2414
NNNP

Hierosolyma
Jerozolima
P2522/G2532
CC

kai
i
P3831/G3956
A NFS

pasa
caa
P3460/G3588
DNFS

he

P2437/G2449
NNFS

Iudaia
Judea
P2522/G2532
CC

kai
i
P3831/G3956
A NFS

pasa
caa
P3460/G3588
DNFS

he

P3942/G4066
APNFS

perichoros
okolica
P3460/G3588
DGMS

tu

P2435/G2446
NGMS
,
Iordanu
Jordanu,
P2522/G2532
CC
3,6
kai
i
P901/G907
VIIP ZP

ebaptidzonto
byli zanurzani

P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDMS

to

P2435/G2446
NDMS

Iordane
Jordanie
P4087/G4215
NDMS

potamo
rzece
P5111/G5259
PG

hyp
przez
P838/G846
NPGMZS

autu
niego,
P1842/G1843
VPPMNMP

eksomologumenoi
wyznajcy

P3460/G3588
DAFP

tas

P264/G266
NAFP

hamartias
grzechy
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P3584/G3708
VPAANMS
3,7
Idon
Zobaczywszy
P1154/G1161
CC

de
za
P4057/G4183
APAMP

pollus
licznych
P3460/G3588
DGMP

ton

P5182/G5330
NGMP

Farisaion
(z) faryzeuszw
P2522/G2532
CC

kai
i
P4388/G4523
NGMP

Saddukaion
saduceuszw
P2062/G2064
VPPNAMP

erchomenus
przychodzcych
P1909/G1909
PA

epi
do
P3460/G3588
DANS

to

P902/G908
NANS

baptisma
chrztu
P838/G846
NPGMZS

autu
jego,
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZP

autois
im:
P1075/G1081
NVNP

gennemata
Pody
P2188/G2191
NGFP
,
echidnon
mij,
P4962/G5101
APTNMS

tis
kto
P5115/G5263
VIAA ZS

hypedeiksen
pokaza
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P5194/G5343
VNAA

fygein
(jak) uciec
P570/G575
PG

apo
od
P3460/G3588
DGFS APRNFS+

tes

P3178/G3195
VPPAGFS

melluses
majcego przyj
P3585/G3709
NGFS
;
orges
gniewu?
P4034/G4160
VMAA YP
3,8
poiesate
Uczycie
P3643/G3767
CH

un
wic
P2576/G2590
NAMS

karpon
owoc
P512/G514
A AMS

aksion
godny
P3460/G3588
DGFS

tes

P3225/G3341
NGFS

metanoias
zmiany mylenia
P2522/G2532
CC
3,9
kai
i
P3246/G3361
AB

me
nie
P1377/G1380
VSAA YP VMAA YP

doksete
uznajcie za suszne
P2996/G3004
VNPA

legein
mwi
P1720/G1722
PD

en
w
P1438/G1438
NPDMYP

heautois
sobie:
P3837/G3962
NAMS

patera
Ojca
P2189*/G2192
VIPA XP

echomen
mamy
P3460/G3588
DAMS

ton

P10/G11
NAMS
.
Abraam
Abrahama,
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P1408/G1410
VIPN ZS

dynatai
moe
P3460/G3588
DNMS

ho

P2306/G2316
NNMS

theos
Bg
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGMP

ton

P3030/G3037
NGMP

lithon
kamieni
P3654b/G5130
ADGMP

tuton
tych
P1453/G1453
VNAA

egeirai
podnie

P4899/G5043
NANP

tekna
dzieci
P3460/G3588
DDMS

to

P10/G11
NDMS
.
Abraam
Abrahamowi.
P2231/G2235
AB
3,10
ede
Ju
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DNFS

he

P511/G513
NNFS

aksine
siekiera
P4184/G4314
PA

pros
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P4357/G4491
NAFS

hridzan
korzenia
P3460/G3588
DGNP

ton

P1180/G1186
NGNP

dendron
drzew
P2739/G2749
VIPN ZS

keitai
przylega.
P3831/G3956
A NNS

pan
Kade
P3643/G3767
CH

un
wic
P1180/G1186
NNNS

dendron
drzewo
P3246/G3361
AB

me
nie
P4034/G4160
VPPANNS

poiun
czynice
P2576/G2590
NAMS

karpon
owocu
P2557/G2570
A AMS

kalon
piknego
P1577/G1581
VIPP ZS

ekkoptetai
wycinane jest
P2522/G2532
CC

kai
i
P1513/G1519
PA

eis
w
P4309/G4442
NANS

pyr
ogie
P900/G906
VIPP ZS
.
balletai
rzucane jest.
P1475/G1473
NPNXS
3,11
Ego
Ja
P3185/G3303
CS

men

3,6

Zob. Mk 1,4nn.
3,6

i 3,7

Zob. Mk 1,5.
3,9

Wzbudzi.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 11

11 Wedug Mateusza 3,1116


P5063b/G5209
NPAYP

hymas
was
P901/G907
VIPA XS

baptidzo
zanurzam
P1720/G1722
PD

en
w
P5058/G5204
NDNS

hydati
wodzie
P1513/G1519
PA

eis
ku
P3225/G3341
NAFS
,
metanoian
zmianie mylenia.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS

ho

P1154/G1161
CH

de
Za
P3571/G3694
PG

opiso
za
P1697b/G3450
NPGXS

mu
mn
P2062/G2064
VPPNNMS

erchomenos
przychodzcy
P2465/G2478
AMNMS

ischyroteros
silniejszy
P1697b/G3450
NPGXS

mu
(ode) mnie
P1505b/G2076
VIPA ZS
,
estin
jest,
P3614/G3739
APRGMS

hu
ktrego
P3630/G3756
AB

uk
nie
P1505/G1510
VIPA XS

eimi
jestem
P2415/G2425
A NMS

hikanos
wart

P3460/G3588
DANP

ta

P5118/G5266
NANP

hypodemata
sanday
P933/G941
VNAA

bastasai
unie.
P838/G846
NPNMZS

autos
On
P5063b/G5209
NPA YP

hymas
was
P901/G907
VIFA ZS

baptisei
zanurzy
P1720/G1722
PD

en
w
P4025/G4151
NDNS

pneumati
Duchu
P41/G40
A DNS

hagio
witym
P2522/G2532
CC

kai
i
P4309/G4442
NDNS

pyri
ogniu.
P3614/G3739
APRGMS
3,12
hu
Ktrego
P3460/G3588
DNNS

to

P4292/G4425
NNNS

ptyon
wiejado
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P5344/G5495
NDFS

cheiri
rku
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2522/G2532
CC

kai
i
P1238/G1245
VIFA ZS

diakathariei
wyczyci
P3460/G3588
DAFS

ten

P255/G257
NAFS

halona
klepisko
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P2522/G2532
CC

kai
i
P4724/G4863
VIFA ZS

synaksei
zbierze
P3460/G3588
DAMS

ton

P4484/G4621
NAMS

siton
zboe
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P591/G596
NAFS
,
apotheken
skadu,
P3460/G3588
DANS

to

P1154/G1161
CC/ CH

de
za
P886/G892
NANS

achyron
plew
P2608/G2618
VIFA ZS

katakausei
spali
P4309/G4442
NDNS

pyri
ogniem
P755/G762
A DNS
.
asbesto
nieugaszonym.
P4980/G5119
AB
3,13
Tote
Wtedy
P3729/G3854
VIPN ZS

paraginetai
przybywa
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P570/G575
PG

apo
z
P3460/G3588
DGFS

tes

P1048/G1056
NGFS

Galilaias
Galilei
P1909/G1909
PA

epi
nad
P3460/G3588
DAMS

ton

P2435/G2446
NAMS

Iordanen
Jordan
P4184/G4314
PA

pros
do
P3460/G3588
DAMS

ton

P2478a/G2491
NAMS

Ioannen
Jana,
P3460/G3588
DGNS

tu

P901/G907
VNAPG

baptisthenai
(by) zosta zanurzonym
P5111/G5259
PG

hyp
przez
P838/G846
NPGMZS
.
autu
niego.
P3460/G3588
DNMS
3,14
ho

P1154/G1161
CH

de
Za
P2478a/G2491
NNMS

Ioannes
Jan
P1248/G1254
VIIA ZS

diekolyen
powstrzymywa
P838/G846
NPAMZS

auton
Go
P2996/G3004
VPPANMS

legon
mwic:
P1475/G1473
NPNXS

ego
Ja
P5380/G5532
NAFS

chreian
potrzeb
P2189*/G2192
VIPA XS

echo
mam
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P4628b/G4675
NPGYS

su
Ciebie
P901/G907
VNAP
,
baptisthenai
by zanurzonym
P2522/G2532
CC

kai
i
P4628/G4771
NPNYS

sy
Ty
P2062/G2064
VIPN YS

erche
przychodzisz
P4184/G4314
PA

pros
do
P/G3165
NPAXS
;
me
mnie?
P606/G611
VPAONMS
3,15
apokritheis
Odpowiadajc
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
rzek
P4184/G4314
PA

pros
do
P838/G846
NPAMZS

auton
niego:
P857/G863
VMAA YS

afes
Pozwl
P731/G737
AB
,
arti
teraz,
P3655a/G3779
AB

hutos
tak
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P4112/G4241
VPPANNS+

prepon
waciwie
P1505b/G2076
+VIPA ZS

estin
jest
P1475b/G2254
NPDXP

hemin
nam
P4011/G4137
VNAA

plerosai
wypeni
P3831/G3956
A AFS

pasan
ca
P1338/G1343
NAFS
.
dikaiosynen
sprawiedliwo.
P4980/G5119
AB

tote
Wtedy
P857/G863
VIPA ZS

aesin
pozwala
P838/G846
NPAMZS
.
auton
Mu.
P901/G907
VPAPNMS
3,16
baptistheis
Zostawszy zanurzonym
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P2113/G2117
APNMS AB

euthys
zaraz
P305/G305
VIAA ZS

anebe
wyszed
P570/G575
PG

apo
z
P3460/G3588
DGNS

tu

3,11

Zob. Mk 1,7.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 12

3,164,5 12
P5058/G5204
NGNS

hydatos
wody.
P2522/G2532
CC

kai
I
P2389/G2400
QS

idu
oto
P455/G455
VIAP ZP

eneochthesan
otwarte zostay
P838/G846
NPDMZS
[]
auto
[Mu]
P3460/G3588
DNMP

hoi

P3648/G3772
NNMP
,
uranoi
niebiosa
P2522/G2532
CC

kai
i
P3584/G3708
VIAA ZS

eiden
zobaczy
P3460/G3588
DANS
[]
to

P4025/G4151
NANS

pneuma
Ducha
P3460/G3588
DGMS
[]
tu

P2306/G2316
NGMS

theu
Boga
P2583/G2597
VPPAANS

katabainon
schodzcego
P5461/G5616
CS

hosei
jakby
P3934/G4058
NAFS

peristeran
gob
P2522/G2532
CC
[]
kai
[i]
P2062/G2064
VPPNANS

erchomenon
przychodzcego
P1909/G1909
PA

ep
na
P838/G846
NPAMZS

auton
Niego.
P2522/G2532
CC
3,17
kai
I
P2389/G2400
QS

idu
oto
P5305/G5456
NNFS

fone
gos
P1529/G1537
PG

ek
z
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP

uranon
niebios
P2996/G3004
VPPANFS

legusa
mwicy:
P3654/G3778
APDNMS

hutos
Ten
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNMS

ho

P5061/G5207
NNMS

hyios
Syn
P1697b/G3450
NPGXS

mu
mj
P3460/G3588
DNMS

ho

P27/G27
A NMS
,
agapetos
umiowany,
P1720/G1722
PD

en
w
P3614/G3739
APRDMS

ho
ktrym
P2100/G2106
VIAA XS
.
eudokesa
upodobaem.
P4980/G5119
AB
4,1
Tote
Wtedy
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P322/G321
VIAP ZS

anechthe
wyprowadzony zosta
P1513/G1519
PA

eis
na
P3460/G3588
DAFS

ten

P2047/G2048
APAFS

eremon
pustkowie
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P3460/G3588
DGNS

tu

P4025/G4151
NGNS

pneumatos
Ducha,
P3861/G3985
VNAP

peirasthenai
(by) zosta dowiadczonym
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P3460/G3588
DGMS

tu

P1221/G1228
APGMS
.
diabolu
przeciwnika.
P2522/G2532
CC
4,2
kai
I
P3396/G3522
VPAANMS

nesteusas
przepociwszy
P2244/G2250
NAFP

hemeras
dni
P4920a/G5062
ACAFP

tesserakonta
czterdzieci
P2522/G2532
CC

kai
i
P3443/G3571
NAFP

nyktas
nocy
P4920a/G5062
ACAFP
,
tesserakonta
czterdzieci,
P5158/G5305
APMANS ABM

hysteron
pniej
P3859/G3983
VIAA ZS
.
epeinasen
zgodnia.
P2522/G2532
CC
4,3
kai
I
P4203/G4334
VPAANMS

proselthon
podszedszy
P3460/G3588
DNMS NPNMZS&APRNMS

ho

P3861/G3985
VPPANMS

peiradzon
kuszcy
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu:
P1488/G1487
CS

ei
Jeli
P5061/G5207
NNMS

hyios
Syn
P/G1488
VIPA YS

ei
jeste
P3460/G3588
DGMS

tu

P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P2996/G3004
VMAA YS

eipe
powiedz,
P2432/G2443
CC

hina
by
P3460/G3588
DNMP

hoi

P3030/G3037
NNMP

lithoi
kamienie
P3654/G3778
ADNMP

hutoi
te
P734/G740
NNMP

artoi
chlebami
P1089/G1096
VSAD ZP
.
genontai
stay si.
P3460/G3588
DNMS NPNMZS
4,4
ho
On
P1154/G1161
CH

de
za
P606/G611
VPAONMS

apokritheis
odpowiadajc
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
rzek:
P1118/G1125
VIRP ZS

gegraptai
Napisane jest:
P3630/G3756
AB

uk
Nie
P1909/G1909
PD

ep
na
P734/G740
NDMS

arto
chlebie
P3316/G3441
A DMS

mono
samym
P/G2198
VIFM ZS VMPA ZS

dzesetai
y bdzie
P3460/G3588
DNMS

ho

P446/G444
NNMS
,
anthropos
czowiek,
P232/G235
CH

all
ale
P1909/G1909
PD

epi
na
P3831/G3956
A DNS

panti
kadym
P4353/G4487
NDNS

hremati
sowie
P1605/G1607
VPPNDNS

ekporeuomeno
wychodzcym
P1216/G1223
PG

dia
przez
P4608/G4750
NGNS

stomatos
usta
P2306/G2316
NGMS
.
theu
Boga.
P4980/G5119
AB
4,5
Tote
Wtedy
P3753/G3880
VIPA ZS

paralambanei
bierze
P838/G846
NPAMZS

auton
Go
P3460/G3588
DNMS

ho

P1221/G1228
APNMS

diabolos
przeciwnik
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P41/G40
A AFS

hagian
witego
P4046/G4172
NAFS

polin
miasta,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2463/G2476
VIAA ZS

estesen
postawi
P838/G846
NPAMZS

auton
Go
P1909/G1909
PA

epi
na
P3460/G3588
DANS

to

P4286/G4419
NANS

pterygion
szczycie
P3460/G3588
DGNS

tu

P2401/G2411
APGNS

hieru
wityni,
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 13

13 Wedug Mateusza 4,613


P2522/G2532
CC
4,6
kai
i
P2996/G3004
VIPA ZS

legei
mwi
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu:
P1488/G1487
CS

ei
Jeli
P5061/G5207
NNMS

hyios
Synem
P/G1488
VIPA YS

ei
jeste
P3460/G3588
DGMS

tu

P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P900/G906
VMAA YS

bale
rzu
P4433/G4572
NPAMYS

seauton
si
P2723/G2736
AB

kato
w d.
P1118/G1125
VIRP ZS

gegraptai
Napisane jest
P1056/G1063
CS

gar
bowiem,
P3628/G3754
CC

hoti
e:
P3460/G3588
DDMP

tois

P33/G32
NDMP

angelois
Zwiastunom
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P1781/G1781
VIFD ZS

enteleitai
przykae
P3888/G4012
PG

peri
o
P4628b/G4675
NPGYS

su
Tobie
P2522/G2532
CC

kai
i
P1909/G1909
PG

epi
na
P5344/G5495
NGFP

cheiron
rkach
P144/G142
VIFA ZP

arusin
podnios
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
Ci,
P3262/G3379
CS

mepote
coby nie
P4220/G4350
VSAA YS

proskopses
uderzye
P4184/G4314
PA

pros
o
P3030/G3037
NAMS

lithon
kamie
P3460/G3588
DAMS

ton

P4100/G4228
NAMS

poda
stop
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
Tw.
P5197/G5346
VIAA ZS/ VIIA ZS
4,7
efe
Rzek
P838/G846
NPDMZS

auto
mu
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus:
P3701/G3825
AB

palin
Znw
P1118/G1125
VIRP ZS

gegraptai
napisane jest:
P3630/G3756
AB

uk
Nie
P1594/G1598
VIFA YS VMAA YS

ekpeiraseis
bdziesz wystawia na prb
P2955/G2962
NAMS

kyrion
Pana
P3460/G3588
DAMS

ton

P2306/G2316
NAMS

theon
Boga
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twego.
P3701/G3825
AB
4,8
Palin
Znw
P3753/G3880
VIPA ZS

paralambanei
bierze
P838/G846
NPAMZS

auton
Go
P3460/G3588
DNMS

ho

P1221/G1228
APNMS

diabolos
przeciwnik
P1513/G1519
PA

eis
na
P3610/G3735
NANS

oros
gr
P5160/G5308
A ANS

hypselon
wysok
P3022/G3029
AB

lian
bardzo,
P2522/G2532
CC

kai
i
P1159c/G1166
VIPA ZS

deiknysin
pokazuje
P838/G846
NPDMZS

auto
mu
P3831/G3956
A AFP

pasas
wszystkie
P3460/G3588
DAFP

tas

P925/G932
NAFP

basileias
krlestwa
P3460/G3588
DGMS

tu

P2881/G2889
NGMS

kosmu
wiata
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P1389/G1391
NAFS

doksan
chwa

P838/G846
NPGFZP

auton
ich,
P2522/G2532
CC
4,9
kai
i
P2996/G3004
VIAA ZS

eipen
powiedzia
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu:
P3654b/G5023
APDANP

tauta
To
P4628b/G4671
NPDYS

soi
Ci
P3831/G3956
A ANP

panta
wszystko
P1319/G1325
VIFA XS
,
doso
dam,
P1436/G1437
CS

ean
jeli
P3975/G4098
VPAANMYS

peson
upadszy
P4222/G4352
VSAA YS

proskyneses
pokoniby si
P1697b/G3427
NPDXS
.
moi
mi.
P4980/G5119
AB
4,10
tote
Wtedy
P2996/G3004
VIPA ZS

legei
mwi
P838/G846
NPDMZS

auto
mu
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus:
P5068/G5217
VMPA YS
,
hypage
Odchod,
P4429a/G4567
NVMS

satana
szatanie,
P1118/G1125
VIRP ZS

gegraptai
napisane jest
P1056/G1063
CS

gar
bowiem:
P2955/G2962
NAMS

kyrion
Panu
P3460/G3588
DAMS

ton

P2306/G2316
NAMS

theon
Bogu
P4628b/G4675
NPGYS

su
Twemu
P4222/G4352
VIFA YS VMPA YS

proskyneseis
kania si bdziesz
P2522/G2532
CC

kai
i
P838/G846
NPDMZS

auto
Jemu
P3316/G3441
A DMS

mono
samemu
P2993/G3000
VIFA YS VMPA YS
.
latreuseis
suy bdziesz.
P4980/G5119
AB
4,11
Tote
Wtedy
P857/G863
VIPA ZS

aesin
opuszcza
P838/G846
NPAMZS

auton
Go
P3460/G3588
DNMS

ho

P1221/G1228
APNMS
,
diabolos
przeciwnik
P2522/G2532
CC

kai
i
P2389/G2400
QS

idu
oto
P33/G32
NNMP

angeloi
zwiastunowie
P4203/G4334
VIAA ZP

proselthon
podeszli
P2522/G2532
CC

kai
i
P1240/G1247
VIIA ZP

diekonun
suyli
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P189/G191
VPAANMS
4,12
Akusas
Usyszawszy
P1154/G1161
CC

de
za,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P2478a/G2491
NNMS

Ioannes
Jan
P3734/G3860
VIAP ZS

paredothe
zosta wydany,
P403/G402
VIAA ZS

anechoresen
oddali si
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P1048/G1056
NAFS
.
Galilaian
Galilei.
P2522/G2532
CC
4,13
kai
I
P2631/G2641
VPAANMS

katalipon
zostawiwszy
4,8

Wspaniao.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 14

4,1319 14
P3460/G3588
DAFS

ten

P3351/G3478
NAFS

Nadzara
Nazaret,
P2062/G2064
VPAANMS

elthon
przyszedszy
P2717/G2730
VIAA ZS

katokesen
osiedli si
P1513/G1519
PA

eis
w
P2736/G2584
NAFS

Kafarnaum
Kafarnaum
P3460/G3588
DAFS

ten

P3738/G3864
A AFS

parathalassian
nadmorskim
P1720/G1722
PD

en
w
P3610*b/G3725
NDNP

horiois
granicach
P2191/G2194
NGMS

Dzabulon
Zabulona
P2522/G2532
CC

kai
i
P3382/G3508
NGMS

Nefthalim
Neftalego.
P2432/G2443
CH
4,14
hina
Aby
P4011/G4137
VSAP ZS

plerothe
wypenio si,
P3460/G3588
DNNS NPNNZS&APRNNS

to
(co)
P2996/G3004
VPAPNNS

hrethen
powiedziane
P1216/G1223
PG

dia
przez
P2258/G2268
NGMS

Esaiu
Izajasza
P3460/G3588
DGMS

tu

P4264/G4396
NGMS

profetu
proroka
P2996/G3004
VPPAGMS

legontos
mwicego:
P1086/G1093
NNFS/ NVFS
4,15
ge
ziemia
P2191/G2194
NGMS

Dzabulon
Zabulona
P2522/G2532
CC

kai
i
P1086/G1093
NNFS/ NVFS

ge
ziemia
P3382/G3508
NGMS
,
Nefthalim
Neftalego,
P3471/G3598
NAFS

hodon
droga
P2271/G2281
NGFS
,
thalasses
morza,
P3884/G4008
PG

peran
za
P3460/G3588
DGMS

tu

P2435/G2446
NGMS
,
Iordanu
Jordanem,
P1048/G1056
NNFS/ NVFS

Galilaia
Galilea
P3460/G3588
DGNP

ton

P1486/G1484
NGNP
,
ethnon
narodw,
P3460/G3588
DNMS
4,16
ho

P2988/G2992
NNMS

laos
lud
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P2510/G2521
VPPNNMS

kathemenos
siedzcy
P1720/G1722
PD

en
w
P4519/G4655
NDNS

skotei
ciemnoci
P5306/G5457
NANS

fos
wiato
P3584/G3708
VIAA ZS

eiden
ujrza
P3162/G3173
A ANS
,
mega
wielkie,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DDMP APRNMP+

tois

P2510/G2521
VPPNDMP

kathemenois
siedzcym
P1720/G1722
PD

en
w
P5409/G5561
NDFS

chora
krainie
P2522/G2532
CC

kai
i
P4502/G4639
NDFS

skia
cieniu
P2278/G2288
NGMS

thanatu
mierci
P5306/G5457
NNNS

fos
wiato
P394/G393
VIAA ZS

aneteilen
wzeszo
P838/G846
NPDMZP
.
autois
im.
P570/G575
PG
4,17
Apo
Od
P4980/G5119
AB APGNS

tote
wtedy
P750b/G756
VIAM ZS

erksato
zacz
P3460/G3588
DNMS

ho

P2414/G2424
NNMS

Iesus
Jezus
P2774/G2784
VNPA

keryssein
gosi
P2522/G2532
CC

kai
i
P2996/G3004
VNPA

legein
mwi:
P3224/G3340
VMPA YP

metanoeite
Zmieniajcie mylenie,
P1449/G1448
VIRA ZS

engiken
zbliyo si
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DNFS

he

P925/G932
NNFS

basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3920/G4043
VPPANMS
4,18
Peripaton
Przechodzc
P1154/G1161
CC

de
za
P3719/G3844
PA

para
obok
P3460/G3588
DAFS

ten

P2271/G2281
NAFS

thalassan
morza
P3460/G3588
DGFS

tes

P1048/G1056
NGFS

Galilaias
Galilei,
P3584/G3708
VIAA ZS

eiden
zobaczy
P1415/G1417
ACAMP

dyo
dwch
P81/G80
NAMP
,
adelfus
braci,
P4474/G4613
NAMS

Simona
Szymona
P3460/G3588
DAMS APRNMS

ton

P2996/G3004
VPPPAMS

legomenon
zwanego
P3950/G4074
NAMS

Petron
Piotrem
P2522/G2532
CC

kai
i
P407/G406
NAMS

Andrean
Andrzeja
P3460/G3588
DAMS

ton

P81/G80
NAMS

adelfon
brata
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P900/G906
VPPAAMP

ballontas
rzucajcych
P292/G293
NANS

amblestron
okrg sie
P1513/G1519
PA

eis
w
P3460/G3588
DAFS

ten

P2271/G2281
NAFS

thalassan
morze.
P1505b/G2258
VIIA ZP

esan
Byli
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P228/G231
NNMP
.
halieis
rybakami.
P2522/G2532
CC
4,19
kai
I
P2996/G3004
VIPA ZS

legei
mwi
P838/G846
NPDMZP

autois
im:
P1199/G1205
AB VMAA YP

deute
Chodcie
P3571/G3694
PG

opiso
za
P1697b/G3450
NPGXS
,
mu
mn
P2522/G2532
CC

kai
i
P4034/G4160
VIFA XS

poieso
uczyni
P5063b/G5209
NPAYP

hymas
was
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 15

15 Wedug Mateusza 4,1924


P228/G231
NAMP

halieis
rybakami
P446/G444
NGMP
.
anthropon
ludzi.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
4,20
hoi
Oni
P1154/G1161
CH

de
za
P2106/G2112
AB

eutheos
zaraz
P857/G863
VPAANMP

afentes
opuciwszy
P3460/G3588
DANP

ta

P1345/G1350
NANP

diktya
sieci
P188/G190
VIAA ZP

ekoluthesan
zaczli towarzyszy
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P2522/G2532
CC
4,21
kai
I
P4131/G4260
VPAANMS

probas
przeszedszy dalej
P1559/G1564
AB

ekeithen
stamtd
P3584/G3708
VIAA ZS

eiden
zobaczy
P241/G243
A AMP

allus
innych
P1415/G1417
ACAMP

dyo
dwch
P81/G80
NAMP
,
adelfus
braci,
P2375/G2385
NAMS

Iakobon
Jakuba
P3460/G3588
DAMS

ton
(tego)
P3460/G3588
DGMS

tu

P2195/G2199
NGMS

Dzebedaiu
Zebedeusza
P2522/G2532
CC

kai
i
P2478a/G2491
NAMS

Ioannen
Jana
P3460/G3588
DAMS

ton

P81/G80
NAMS

adelfon
brata
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P4017/G4143
NDNS

ploio
odzi
P3210/G3326
PG

meta
z
P2195/G2199
NGMS

Dzebedaiu
Zebedeuszem
P3460/G3588
DGMS

tu

P3837/G3962
NGMS

patros
ojcem
P838/G846
NPGMZP

auton
ich,
P2662/G2675
VPPAAMP

katartidzontas
naprawiajcych

P3460/G3588
DANP

ta

P1345/G1350
NANP

diktya
sieci
P838/G846
NPGMZP
,
auton
ich;
P2522/G2532
CC

kai
i
P2553/G2564
VIAA ZS

ekalesen
powoa
P838/G846
NPAMZP
.
autus
ich.
P3460/G3588
DNMP NPNMZP
4,22
hoi
Oni
P1154/G1161
CH

de
za
P2106/G2112
AB

eutheos
zaraz
P857/G863
VPAANMP

afentes
opuciwszy
P3460/G3588
DANS

to

P4017/G4143
NANS

ploion
d
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMS

ton

P3837/G3962
NAMS

patera
ojca
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P188/G190
VIAA ZP

ekoluthesan
zaczli towarzyszy
P838/G846
NPDMZS
.
auto
Mu.
P2522/G2532
CC
4,23
Kai
I
P3889/G4013
VIIA ZS

periegen
obchodzi
P1720/G1722
PD

en

P3527/G3650
A DFS

hole
ca
P3460/G3588
DDFS

te

P1048/G1056
NDFS

Galilaia
Galile,
P1315/G1321
VPPANMS

didaskon
nauczajc
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFP

tais

P4725/G4864
NDFP

synagogais
synagogach
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P2522/G2532
CC

kai
i
P2774/G2784
VPPANMS

kerysson
goszc
P3460/G3588
DANS

to

P2092/G2098
NANS

euangelion
dobr nowin
P3460/G3588
DGFS

tes

P925/G932
NGFS

basileias
krlestwa,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2313/G2323
VPPANMS

therapeuon
uzdrawiajc
P3831/G3956
A AFS

pasan
kad
P3427/G3554
NAFS

noson
chorob
P2522/G2532
CC

kai
i
P3831/G3956
A AFS

pasan
kad
P3112/G3119
NAFS

malakian
niemoc
P1720/G1722
PD

en
wrd
P3460/G3588
DDMS

to

P2988/G2992
NDMS
.
lao
ludu.
P2522/G2532
CC
4,24
Kai
I
P562/G565
VIAA ZS

apelthen
poszed
P3460/G3588
DNFS

he

P187/G189
NNFS

akoe
such
P838/G846
NPGMZS

autu
(o Nim)
P1513/G1519
PA

eis
na
P3527/G3650
A AFS

holen
ca
P3460/G3588
DAFS

ten

P4809/G4947
NAFS

Syrian
Syri.
P2522/G2532
CC

kai
I
P4244/G4374
VIAA ZP

prosenenkan
zaczli przynosi
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu
P3831/G3956
APAMP

pantas
wszystkich
P3460/G3588
DAMP APRNMP

tus

P2549/G2560
AB

kakos
le
P2189*/G2192
VPPAAMP

echontas
si majcych,
P4038/G4164
A DFP

poikilais
rozmaitymi
P3427/G3554
NDFP

nosois
chorobami
P2522/G2532
CC

kai
i
P924/G931
NDFP

basanois
cierpieniami
P4772/G4912
VPPPAMP

synechomenus
objtych
P2522/G2532
CC
[]
kai
[i]
P1131/G1139
VPPNAMP

daimonidzomenus
optanych
P2522/G2532
CC

kai
i
P4444/G4583
VPPNAMP

seleniadzomenus
epileptykw

P2522/G2532
CC

kai
i
4,21

Zob. Mk 1,19.
4,24

Dosownie lunatykujcych uwaano, e padaczka ma co wsplnego z ksiycem.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 16

4,245,9 16
P3759/G3885
APAMP
,
paralytikus
paralitykw,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2313/G2323
VIAA ZS

etherapeusen
uzdrowi
P838/G846
NPAMZP
.
autus
ich.
P2522/G2532
CC
4,25
kai
I
P188/G190
VIAA ZP

ekoluthesan
zaczy towarzyszy
P838/G846
NPDMZS

auto
Mu
P3669/G3793
NNMP

ochloi
tumy
P4057/G4183
A NMP

polloi
liczne
P570/G575
PG

apo
z
P3460/G3588
DGFS

tes

P1048/G1056
NGFS

Galilaias
Galilei
P2522/G2532
CC

kai
i
P1173/G1179
NGFS

Dekapoleos
Dekapolu
P2522/G2532
CC

kai
i
P2404/G2414
NGNP

Hierosolymon
Jerozolimy
P2522/G2532
CC

kai
i
P2437/G2449
NGFS

Iudaias
Judei
P2522/G2532
CC

kai
i
P3884/G4008
PG

peran
zza
P3460/G3588
DGMS

tu

P2435/G2446
NGMS
.
Iordanu
Jordanu.
P3584/G3708
VPAANMS
5,1
Idon
Zobaczywszy
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DAMP

tus

P3669/G3793
NAMP

ochlus
tumy
P305/G305
VIAA ZS

anebe
wszed
P1513/G1519
PA

eis
na
P3460/G3588
DANS

to

P3610/G3735
NANS
,
oros
gr;
P2522/G2532
CC

kai
i
P2512/G2523
VPAAGMS

kathisantos
(gdy siad)
P838/G846
NPGMZS

autu
On
P4203/G4334
VIAA ZP

proselthan
podeszli ku
P838/G846
NPDMZS

auto
Niemu
P3460/G3588
DNMP

hoi

P3092/G3101
NNMS

mathetai
uczniowie
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego.
P2522/G2532
CC
5,2
kai
I
P455/G455
VPAANMS

anoiksas
otworzywszy
P3460/G3588
DANS

to

P4608/G4750
NANS

stoma
usta
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P1315/G1321
VIIA ZS

edidasken
naucza
P838/G846
NPAMZP

autus
ich
P2996/G3004
VPPANMS

legon
mwic:
P3100/G3107
A NMP
5,3
Makarioi
Szczliwi

P3460/G3588
DN

hoi

P4301/G4434
APNMP

ptochoi
biedni
P3460/G3588
DDNS

to

P4025/G4151
NDNS
,
pneumati
duchem,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNFS

he

P925/G932
NNFS

basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3100/G3107
A NMP
5,4
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP

hoi

P3872/G3996
VPPANMP
,
penthuntes
bolejcy

,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P3744/G3870
VIFP ZP
.
paraklethesontai
bd pocieszeni.
P3100/G3107
A NMP
5,5
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP

hoi

P4110/G4239
APNMP
,
praeis
agodni,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P2805/G2816
VIFA ZP

kleronomesusin
odziedzicz
P3460/G3588
DAFS

ten

P1086/G1093
NAFS
.
gen
ziemi.
P3100/G3107
A NMP
5,6
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP

hoi

P3859/G3983
VPPANMP

peinontes
akncy
P2522/G2532
CC

kai
i
P1369/G1372
VPPANMP

dipsontes
pragncy
P3460/G3588
DAFS

ten

P1338/G1343
NAFS
,
dikaiosynen
sprawiedliwoci,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P5374/G5526
VIFP ZP
.
chortasthesontai
bd nasyceni.
P3100/G3107
A NMP
5,7
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP

hoi

P1654/G1655
APNMP
,
eleemones
litociwi,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P1652/G1653
VIFP ZP
.
eleethesontai
litoci doznaj.
P3100/G3107
A NMP
5,8
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP

hoi

P2502/G2513
APNMP

katharoi
czyci
P3460/G3588
DDFS

te

P2574/G2588
NDFS
,
kardia
sercem,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P3460/G3588
DAMS

ton

P2306/G2316
NAMS

theon
Boga
P3576/G3700
VIFD ZP
.
opsontai
zobacz.
P3100/G3107
A NMP
5,9
makarioi
Szczliwi
5,3

Tradycyjnemu bogosawieni odpowiadaj inne greckie sowa ni .


5,4

Bdcy w aobie.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 17

17 Wedug Mateusza 5,915


P3460/G3588
DNMP

hoi

P1512/G1518
APNMP
,
eirenopoioi
pokj czynicy,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPNMZP

autoi
oni
P5061/G5207
NNMP

hyioi
synami
P2306/G2316
NGMS

theu
Boga
P2553/G2564
VIFP ZP
.
klethesontai
zostan nazwani.
P3100/G3107
A NMP
5,10
makarioi
Szczliwi
P3460/G3588
DNMP NPNMZP&APRNMP

hoi

P1374/G1377
VPRPNMP

dediogmenoi
przeladowani
P1750/G1752
PG

heneken
z powodu
P1338/G1343
NGFS
,
dikaiosynes
sprawiedliwoci,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNFS

he

P925/G932
NNFS

basileia
krlestwo
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P3100/G3107
A NMP
5,11
makarioi
Szczliwi
P1505b/G2075
VIPA YP

este
jestecie,
P3626/G3752
CS

hotan
kiedy
P3556/G3679
VSAA ZP

oneidisosin
lyliby
P5063b/G5209
NPAYP

hymas
was
P2522/G2532
CC

kai
i
P1374/G1377
VSAA ZP

dioksosin
przeladowaliby
P2522/G2532
CC

kai
i
P2996/G3004
VSAA ZP

eiposin
mwiliby
P3831/G3956
A ANS

pan
wszystko
P4064/G4190
APANS

poneron
zoliwe
P2582/G2596
PG

kath
przeciw
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wam,
P5422/G5574
VPPNNMP
[]
pseudomenoi
[kamicy]
P1750/G1752
PG

heneken
z powodu
P/G1700
NPGXS
.
emu
mnie.
P5312/G5463
VMPA YP
5,12
chairete
Radujcie si
P2522/G2532
CC

kai
i
P21/G21
VMPM YP
,
agalliasthe
weselcie si,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P3460/G3588
DNMS

ho

P3286/G3408
NNMS

misthos
zapata
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasza
P4057/G4183
A NMS

polys
wielka
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDMP

tois

P3648/G3772
NDMP

uranois
niebiosach.
P3655a/G3779
AB

hutos
Tak
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1374/G1377
VIAA ZP

edioksan
przeladowali
P3460/G3588
DAMP

tus

P4264/G4396
NAMP

profetas
prorokw
P3460/G3588
DAMP

tus

P4124/G4253
PG

pro
przed
P5063b/G5216
NPGYP
.
hymon
wami.
P5063/G5210
NPNYP
5,13
Hymeis
Wy
P1505b/G2075
VIPA YP

este
jestecie
P3460/G3588
DNNS

to

P214/G217
NNNS

halas
sl
P3460/G3588
DGFS

tes

P1086/G1093
NGFS

ges
ziemi.
P1436/G1437
CS

ean
Jeliby
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DNNS

to

P214/G217
NNNS

halas
sl
P3344/G3471
VSAP ZS
,
moranthe
smak stracia,
P1720/G1722
PD

en

P4962/G5101
APTDNS

tini
czym
P230/G233
VIFP ZS
;
halisthesetai
posolona bdzie?
P1513/G1519
PA

eis
Na
P3637/G3762
APCANS

uden
nic (nie)
P2467/G2480
VIPA ZS

ischyei
ma siy
P2083/G2089
AB

eti
ju,
P1488/G1487
CS

ei
jeli
P3246/G3361
AB

me
nie
P900/G906
VPAPNNS

blethen
wyrzucona
P1853/G1854
AB

ekso
na zewntrz
P2649/G2662
VNPP

katapateisthai
zdeptan by
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P3460/G3588
DGMP

ton

P446/G444
NGMP
.
anthropon
ludzi.
P5063/G5210
NPNYP
5,14
Hymeis
Wy
P1505b/G2075
VIPA YP

este
jestecie
P3460/G3588
DNNS

to

P5306/G5457
NNNS

fos
wiato
P3460/G3588
DGMS

tu

P2881/G2889
NGMS
.
kosmu
wiata.
P3630/G3756
AB

u
Nie
P1408/G1410
VIPN ZS

dynatai
moe
P4046/G4172
NNFS

polis
miasto
P2919/G2928
VNAP

krybenai
ukry si
P1883/G1883
PG

epano
na
P3610/G3735
NGNS

orus
grze
P2739/G2749
VPPNNFS

keimene
lece.
P3636/G3761
CC
5,15
ude
Ani
P2534/G2545
VIPA ZP

kaiusin
zapalaj
P3079/G3088
NAMS

lychnon
lampk
P2522/G2532
CC

kai
i
P4948/G5087
VIPA ZP

titheasin
kad
P838/G846
NPAMZS

auton
(j)
P5111/G5259
PA

hypo
pod
P3460/G3588
DAMS

ton

P3302/G3426
NAMS

modion
korzec,
P232/G235
CH

all
ale
P1909/G1909
PA

epi
na
P3460/G3588
DAFS

ten

P3078/G3087
NAFS
,
lychnian
wieczniku,
P2522/G2532
CC

kai
i
P2983/G2989
VIPA ZS

lampei
wieci
P3831/G3956
A DMP

pasin
wszystkim
P3460/G3588
DDMP

tois

P1720/G1722
PD

en
w
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 18

5,1520 18
P3460/G3588
DDFS

te

P3488/G3614
NDFS
.
oikia
domu.
P3655a/G3779
AB
5,16
hutos
Tak
P2983/G2989
VMAA ZS

lampsato
niech zawieci
P3460/G3588
DNNS

to

P5306/G5457
NNNS

fos
wiato
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasze
P1713/G1715
PG

emprosthen
wobec
P3460/G3588
DGMP

ton

P446/G444
NGMP
,
anthropon
ludzi,
P3580/G3704
CS

hopos
eby
P3584/G3708
VSAA ZP

idosin
zobaczyli
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasze
P3460/G3588
DANP

ta

P2557/G2570
A ANP

kala
dobre
P2041/G2041
NANP

erga
czyny
P2522/G2532
CC

kai
i
P1390/G1392
VSAA ZP

doksasosin
pochwalili
P3460/G3588
DAMS

ton

P3837/G3962
NAMS

patera
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszego,
P3460/G3588
DAMS

ton
(Tego)
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDMP

tois

P3648/G3772
NDMP
.
uranois
niebiosach.
P3246/G3361
AB
5,17
Me
Nie
P3416/G3543
VSAA YP VMAA YP

nomisete
uznajcie,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P2062/G2064
VIAA XS

elthon
przyszedem
P2637/G2647
VNAA

katalysai
obali
P3460/G3588
DAMS

ton

P3424/G3551
NAMS

nomon
Prawo
P2225/G2228
CC

e
lub
P3460/G3588
DAMP

tus

P4264/G4396
NAMP

profetas
Prorokw.
P3630/G3756
AB

uk
Nie
P2062/G2064
VIAA XS

elthon
przyszedem
P2637/G2647
VNAA

katalysai
obali,
P232/G235
CH

alla
ale
P4011/G4137
VNAA
.
plerosai
wypeni.
P279/G281
QS
5,18
amen
Amen
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYS

hymin
wam,
P2190/G2193
CS

heos
a
P302/G302
QV

an

P3803/G3928
VSAA ZS

parelthe
przeminie
P3460/G3588
DNMS

ho

P3648/G3772
NNMS

uranos
niebo
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DNFS

he

P1086/G1093
NNFS
,
ge
ziemia,
P2492/G2503
NNNS

iota
jota
P1514/G1520
ACNNS

hen
jedna
P2225/G2228
CC

e
lub
P1514/G1520
ACNFS

mia
jeden
P2752/G2762
NNFS

keraia
roek
P3630/G3756
AB

u
nie
P3246/G3361
AB

me

P3803/G3928
VSAA ZS

parelthe
przeminie
P570/G575
PG

apo
z
P3460/G3588
DGMS

tu

P3424/G3551
NGMS
,
nomu
Prawa,
P2190/G2193
CS

heos
a
P302/G302
QV

an

P3831/G3956
APNNP

panta
wszystko
P1089/G1096
VSAD ZS
.
genetai
stanie si.
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS
5,19
hos
Ktry
P1436/G1437
QV

ean
jeliby
P3643/G3767
CH

un
wic
P3080/G3089
VSAA ZS

lyse
rozwiza

P1514/G1520
APCAFS

mian
jedno
P3460/G3588
DGFP

ton

P1785/G1785
NGFP

entolon
(z) przykaza
P3654b/G5130
ADGFP

tuton
tych
P3460/G3588
DGFP

ton

P1644/G1646
ASGFP

elachiston
najmniejszych
P2522/G2532
CC

kai
i
P1315/G1321
VSAA ZS

didakse
nauczaby
P3655a/G3779
AB

hutos
tak
P3460/G3588
DAMP

tus

P446/G444
NAMP
,
anthropus
ludzi,
P1644/G1646
ASNMS

elachistos
najmniejszym
P2553/G2564
VIFP ZS

klethesetai
nazwany bdzie
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P925/G932
NDFS

basileia
krlestwie
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP

uranon
niebios.
P3614/G3739
APRNMS+

hos
Ktry
P1154/G1161
CC/ CH

d
za
P302/G302
QV

an

P4034/G4160
VSAA ZS

poiese
czyniby
P2522/G2532
CC

kai
i
P1315/G1321
VSAA ZS
,
didakse
nauczaby,
P3654/G3778
APDNMS

hutos
ten
P3162/G3173
A NMS

megas
wielkim
P2553/G2564
VIFP ZS

klethesetai
nazwany bdzie
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P925/G932
NDFS

basileia
krlestwie
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P2996/G3004
VIPA XS
5,20
Lego
Mwi
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P1436/G1437
CS

ean
jeli
P3246/G3361
AB

me
nie
P3929/G4052
VSAA ZS

perisseuse
obftowaaby

5,19

Uniewani.
5,20

Sens: bdzie obftowa () wejdziecie.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 19

19 Wedug Mateusza 5,2024


P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasza
P3460/G3588
DNFS

he

P1338/G1343
NNFS

dikaiosyne
sprawiedliwo
P3994**/G4119
APMANS ABM

pleion
bardziej
P3460/G3588
DGMP

ton

P1115/G1122
NGMP

grammateon
(ni) uczonych w pimie
P2522/G2532
CC

kai
i
P5182/G5330
NGMP
,
Farisaion
faryzeuszw,
P3630/G3756
AB

u
nie
P3246/G3361
AB

me

P1519/G1525
VSAA YP

eiselthete
weszlibycie
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P925/G932
NAFS

basileian
krlestwa
P3460/G3588
DGMP

ton

P3648/G3772
NGMP
.
uranon
niebios.
P189/G191
VIAA YP
5,21
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS

errethe
zostao powiedziane
P3460/G3588
DDMP

tois

P738/G744
APDMP

archaiois
dawnym:
P3630/G3756
AB

u
Nie
P5257/G5407
VIFA YS VMAA YS

foneuseis
bdziesz zabija;
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS

hos
ktry
P1154/G1161
CC

d
za
P302/G302
QV

an

P5257/G5407
VSAA ZS
,
foneuse
zabiby,
P1777/G1777
A NMS

enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie
P3460/G3588
DDFS

te

P2911/G2920
NDFS
.
krisei
sdowi.
P1475/G1473
NPNXS
5,22
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P3831/G3956
APNMS

pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P3586d/G3710
VPPNNMS

orgidzomenos
gniewajcy si
P3460/G3588
DDMS

to

P81/G80
NDMS

adelfo
(na) brata
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P1777/G1777
A NMS

enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie
P3460/G3588
DDFS

te

P2911/G2920
NDFS

krisei
sdowi.
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS

hos
Ktry
P1154/G1161
CC

d
za
P302/G302
QV

an

P2996/G3004
VSAA ZS

eipe
powiedziaby
P3460/G3588
DDMS

to

P81/G80
NDMS

adelfo
bratu
P838/G846
NPGMZS

autu
jego

:
P4337/G4469
NVMS
,
hraka
Raka

,
P1777/G1777
A NMS

enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie
P3460/G3588
DDNS

to

P4753/G4892
NDNS

synedrio
sanhedrynowi,
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS

hos
ktry
P1154/G1161
CC/ CH

d
za
P302/G302
QV

an

P2996/G3004
VSAA ZS

eipe
powiedziaby:
P3347/G3474
APVMS
,
more
Gupcze,
P1777/G1777
A NMS

enochos
podlegy
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie
P1513/G1519
PA

eis
w
P3460/G3588
DAFS

ten

P1060/G1067
NAFS

geennan
Gehenn
P3460/G3588
DGNS

tu

P4309/G4442
NGNS
.
pyros
ognia.
P1436/G1437
CS
5,23
Ean
Jeli
P3643/G3767
CH

un
wic
P4244/G4374
VSPA YS

prosferes
przynisby
P3460/G3588
DANS

to

P1434/G1435
NANS

doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
P1909/G1909
PA

epi
na
P3460/G3588
DANS

to

P2369/G2379
NANS

thysiasterion
otarz
P2535/G2546
CC&AB

kakei
i tam
P3291*/G3415
VSAO YS

mnesthes
przypomniaby sobie,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P3460/G3588
DNMS

ho

P81/G80
NNMS

adelfos
brat
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
P2189*/G2192
VIPA ZS

echei
ma
P4961/G5100
APIANS

ti
co
P2582/G2596
PG

kata
przeciw
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
tobie,
P857/G863
VMAA YS
5,24
afes
zostaw
P1558/G1563
AB

ekei
tam
P3460/G3588
DANS

to

P1434/G1435
NANS

doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
P1713/G1715
PG

emprosthen
przed
P3460/G3588
DGNS

tu

P2369/G2379
NGNS

thysiasteriu
otarzem
P2522/G2532
CC

kai
i
P5068/G5217
VMPAYS

hypage
odejd
P2/G4412
APOANS AB

proton
najpierw
P1253d/G1259
VMAP YS

diallagethi
pogd si z
P3460/G3588
DDMS

to

P81/G80
NDMS

adelfo
bratem
5,22

Wiele rkopisw dodaje tutaj sowa bez powodu ().


5,22

Sowo aramejskie raka znaczy prawdopodobnie pustak.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 20

5,2429 20
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twym,
P2522/G2532
CC

kai
i
P4980/G5119
AB

tote
wtedy
P2062/G2064
VRAANMYS

elthon
przyszedszy
P4244/G4374
VMPA YS

prosfere
przyno
P3460/G3588
DANS

to

P1434/G1435
NANS

doron
dar
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twj.
P1505b/G2468
VMPA YS+
5,25
Isthi
Sta si
P2128/G2132
+VPPANMYS

eunoon
yczliwy
P3460/G3588
DDMS

to

P475/G476
NDMS

antidiko
przeciwnikowi

P4628b/G4675
NPGYS

su
twemu
P4892b/G5035
APANS AB
,
tachy
szybko,
P2190/G2193
PG

heos
(dopki)
P3629/G3755
APRGMS APDGMS&APRDMS

hotu

P/G1488
VIPA YS

ei
jeste
P3210/G3326
PG

met
z
P838/G846
NPGMZS

autu
nim
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P3471/G3598
NDFS
,
hodo
drodze,
P3262/G3379
CS

mepote
aby nie
P4432*a/G4571
NPAYS

se
ci
P3734/G3860
VSAA ZS

parado
wyda
P3460/G3588
DNMS

ho

P475/G476
NNMS

antidikos
przeciwnik
P3460/G3588
DDMS

to

P2914/G2923
NDMS

krite
sdziemu
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DNMS

ho

P2914/G2923
NNMS

krites
sdzia
P3460/G3588
DDMS

to

P5109/G5257
NDMS

hyperete
stranikowi,
P2522/G2532
CC

kai
i
P1513/G1519
PA

eis
do
P5287/G5438
NAFS

fylaken
wizienia
P900/G906
VIFP YS

blethese
rzucony bdziesz.
P279/G281
QS
5,26
amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P4628b/G4671
NPDYS
,
soi
ci,
P3630/G3756
AB

u
nie
P3246/G3361
AB

me

P1830/G1831
VSAA YS

ekselthes
wyjdziesz
P1559/G1564
AB
,
ekeithen
stamtd,
P2190/G2193
CS

heos
a
P302/G302
QV

an

P586/G591
VSAA YS

apodos
oddasz
P3460/G3588
DAMS

ton

P2072/G2078
A AMS

eschaton
ostatnie
P2825/G2835
NAMS
.
kodranten
wier asa.
P189/G191
VIAA YP
5,27
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS

errethe
zostao powiedziane:
P3630/G3756
AB

u
Nie
P3306/G3431
VIFA YS VMAA YS
.
moicheuseis
bdziesz cudzooy.
P1475/G1473
NPNXS
5,28
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P3831/G3956
APNMS

pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P983/G991
VPPANMS

blepon
patrzcy na

P1128/G1135
NAFS

gynaika
kobiet
P4184/G4314
PA

pros
ku
P3460/G3588
DANS

to

P1936/G1937
VNAAA

epithymesai
podaniu
P838/G846
NPAFZS

auten
jej
P2231/G2235
AB

ede
ju
P3306/G3431
VIAA ZS

emoicheusen
popeni cudzostwo (z) ni
P838/G846
NPAFZS

auten
j
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P2574/G2588
NDFS

kardia
sercu
P838/G846
NPGMZS
.
autu
jego.
P1488/G1487
CS
5,29
Ei
Jeli
P1154/G1161
CC

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P3664/G3788
NNMS

ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P3460/G3588
DNMS

ho

P1182/G1188
A NMS

deksios
prawe
P4487/G4624
VIPA ZS

skandalidzei
wiedzie do grzechu
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
ci,
P1807/G1807
VMAA YS

eksele
wyrwij
P838/G846
NPAMZS

auton
je
P2522/G2532
CC

kai
i
P900/G906
VMAA YS

bale
rzu
P570/G575
PG

apo
od
P4628b/G4675
NPGYS

su
ciebie.
P4711/G4851
VIPA ZS

symferei
Poyteczne jest
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P4628b/G4671
NPDYS

soi
ci,
P2432/G2443
CC

hina
aby
P616/G622
VSAM ZS

apoletai
zgina
P1514/G1520
APCNNS

hen
jedna
P3460/G3588
DGNP

ton

P3179/G3196
NGNP

melon
(z) czci ciaa
P4628b/G4675
NPGYS

su
twych
P2522/G2532
CC

kai
a
5,25

Druga strona w procesie sdowym.


5,28

Ogldajcy.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 21

21 Wedug Mateusza 5,2934


P3246/G3361
AB

me
nie
P3527/G3650
A NNS

holon
cae
P3460/G3588
DNNS

to

P4844/G4983
NNNS

soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P900/G906
VSAP ZS

blethe
rzucone byo
P1513/G1519
PA

eis
do
P1060/G1067
NAFS
.
geennan
Gehenny.
P2522/G2532
CC
5,30
kai
I
P1488/G1487
CS

ei
jeli
P3460/G3588
DNFS

he

P1182/G1188
A NFS

deksia
prawa
P4628b/G4675
NPGYS

su
twa
P5344/G5495
NNFS

cheir
rka
P4487/G4624
VIPA ZS

skandalidzei
wiedzie do grzechu
P4432*a/G4571
NPAYS
,
se
ci,
P1577/G1581
VMAA YS

ekkopson
wytnij
P838/G846
NPAFZS

auten
j
P2522/G2532
CC

kai
i
P900/G906
VMAA YS

bale
rzu
P570/G575
PG

apo
od
P4628b/G4675
NPGYS

su
ciebie.
P4711/G4851
VIPA ZS

symferei
Poyteczne jest
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P4628b/G4671
NPDYS

soi
ci,
P2432/G2443
CC

hina
aby
P616/G622
VSAM ZS

apoletai
zgina
P1514/G1520
APCNNS

hen
jedna
P3460/G3588
DGNP

ton

P3179/G3196
NGNP

melon
(z) czci ciaa
P4628b/G4675
NPGYS

su
twych
P2522/G2532
CC

kai
i
P3246/G3361
AB

me
nie
P3527/G3650
A NNS

holon
cae
P3460/G3588
DNNS

to

P4844/G4983
NNNS

soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P1513/G1519
PA

eis
w
P1060/G1067
NAFS

geennan
Gehenn
P562/G565
VSAA ZS
.
apelthe
odeszo.
P2996/G3004
VIAP ZS
5,31
Errethe
Powiedziane zostao
P1154/G1161
CC

de
za:
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS

hos
Ktry
P302/G302
QV

an
by
P624/G630
VSAA ZS

apolyse
oddali
P3460/G3588
DAFS

ten

P1128/G1135
NAFS

gynaika
on
P838/G846
NPGMZS
,
autu
jego,
P1319/G1325
VMAA ZS

doto
niech da
P838/G846
NPDFZS

aute
jej
P639/G647
NANS
.
apostasion
dokument rozwodu.
P1475/G1473
NPNXS
5,32
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P3831/G3956
APNMS

pas
kady
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P624/G630
VPPANMS

apolyon
oddalajcy
P3460/G3588
DAFS

ten

P1128/G1135
NAFS

gynaika
on
P838/G846
NPGMZS

autu
jego,
P3798/G3924
PG

parektos
poza
P3049/G3056
NGMS

logu
spraw

P4075/G4202
NGFS

porneias
rozpusty,
P4034/G4160
VIPA ZS

poiei
czyni
P838/G846
NPAFZS

auten
j
P3306/G3431
VNAP
,
moicheuthenai
(popeniajc cudzostwo);
P2522/G2532
CC

kai
i
P3614/G3739
APRNMS APDNMS&APRNMS

hos
ktry
P1436/G1437
QV

ean

P624/G630
VPRPAFS

apolelymenen
oddalon
P1052/G1060
VSAA ZS
,
gamese
polubiby,
P3304d/G3429
VIPN ZS
.
moichatai
cudzooy.
P3701/G3825
AB
5,33
Palin
Znw
P189/G191
VIAA YP

ekusate
usyszelicie,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS

errethe
powiedziane zostao
P3460/G3588
DDMP

tois

P738/G744
APDMP

archaiois
dawnym:
P3630/G3756
AB

uk
Nie
P1965/G1964
VIFA YS VMPA YS
,
epiorkeseis
bdziesz krzywoprzysiga,
P586/G591
VIFA YS VMAA YS

apodoseis
oddasz
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DDMS

to

P2955/G2962
NDMS

kyrio
Panu
P3460/G3588
DAMP

tus

P3602/G3727
NAMP

horkus
przysigi
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twe.
P1475/G1473
NPNXS
5,34
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam
P3246/G3361
AB

me
nie
P3538/G3660
VNAA

omosai
przysiga
P3531/G3654
AB

holos
cakiem,
P3265/G3383
CC

mete
ani
P1720/G1722
PD

en
na
5,32

Ewentualnie przyczyn.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 22

5,3440 22
P3460/G3588
DDMS

to

P3648/G3772
NDMS
,
urano
niebo,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P2352/G2362
NNMS

thronos
tronem
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DGMS

tu

P2306/G2316
NGMS
,
theu
Boga,
P3265/G3383
CC
5,35
mete
ani
P1720/G1722
PD

en
na
P3460/G3588
DDFS

te

P1086/G1093
NDFS
,
ge
ziemi,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P5139/G5286
NNNS

hypopodion
podnkiem
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DGMP

ton

P4100/G4228
NGMP

podon
stp
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P3265/G3383
CC

mete
ani
P1513/G1519
PA

eis
na
P2404/G2414
NANP
,
Hierosolyma
Jerozolim,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P4046/G4172
NNFS

polis
miastem
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DGMS

tu

P3162/G3173
A GMS

megalu
wielkiego
P927/G935
NGMS
,
basileos
krla.
P3265/G3383
CC
5,36
mete
Ani
P1720/G1722
PD

en
na
P3460/G3588
DDFS

te

P2765/G2776
NDFS

kefale
gow
P4628b/G4675
NPGYS

su
tw
P3538/G3660
VSAA YS VMAA YS
,
omoses
przysigaby,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P3630/G3756
AB

u
nie
P1408/G1410
VIPN YS

dynasai
moesz
P1514/G1520
ACAFS

mian
jednego
P2349/G2359
NAFS

tricha
wosa
P3015/G3022
A AFS

leuken
biaym
P4034/G4160
VNAA

poiesai
uczyni
P2225/G2228
CC

e
lub
P3172/G3189
A AFS
.
melainan
czarnym.
P1505b/G2077
VMPA ZS
5,37
esto
Niech bdzie
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P3049/G3056
NNMS

logos
sowo
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasze
P3358/G3483
QS

nai
tak
P3358/G3483
QS
,
nai
tak,
P3630/G3756
QS

u
nie
P3630/G3756
QS

u
nie.
P3460/G3588
DNNS

to
Co
P1154/G1161
CS

de
za
P3930/G4053
APNNS

perisson
ponadto
P3654b/G5130
APDGMP/ APDGNP

tuton
tego,
P1529/G1537
PG

ek
ze
P3460/G3588
DGMS/ DGNS

tu

P4064/G4190
APGMS/ APGNS

poneru
zego
P1505b/G2076
VIPA ZS
.
estin
jest.
P189/G191
VIAA YP
5,38
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS

errethe
powiedziane zostao:
P3664/G3788
NAMS

ofthalmon
Oko
P472/G473
PG

anti
zamiast
P3664/G3788
NGMS

ofthalmu
oka
P2522/G2532
CC

kai
i
P3472/G3599
NAMS

odonta
zb
P472/G473
PG

anti
zamiast
P3472/G3599
NGMS
.
odontos
zba.
P1475/G1473
NPNXS
5,39
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3246/G3361
AB

me
nie
P438/G436
VNAA

antistenai
rewanowa si

P3460/G3588
DDMS/ DDNS

to

P4064/G4190
APDMS/ APDNS

ponero
zemu.
P232/G235
CH

all
Ale
P3622/G3748
APRNMS+

hostis
ktokolwiek
P4432*a/G4571
NPAYS

se
ci
P4342/G4474
VIPA ZS

hrapidzei
uderza
P1513/G1519
PA

eis
w
P3460/G3588
DAFS

ten

P1182/G1188
A AFS

deksian
prawy
P4461/G4600
NAFS

siagona
policzek
P4628b/G4675
NPGYS
[],
su
[twj],
P4619/G4762
VMAA YS

strepson
zwr
P838/G846
NPDMZS

auto
(ku) niemu
P2522/G2532
AB

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P241/G243
APAFS

allen
inny.
P2522/G2532
CC
5,40
kai
I
P3460/G3588
DDMS APRNMS+

to

P2299/G2309
VPPADMS

thelonti
chccemu
P4628b/G4671
NPDYS

soi
(z tob)
P2910/G2919
VNAP

krithenai
sdzi si
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMS

ton

P5359/G5509
NAMS

chitona
tunik
P4628b/G4675
NPGYS

su
tw
P2977/G2983
VNAA
,
labein
wzi,
P857/G863
VMAA YS

afes
pozostaw
P838/G846
NPDMZS

auto
mu
P2522/G2532
AB

kai
i
5,39

Przeciwstawia si (w sposb porwnywalny).


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 23

23 Wedug Mateusza 5,4047


P3460/G3588
DANS

to

P2430/G2440
NANS

himation
paszcz.
P2522/G2532
CC
5,41
kai
I
P3622/G3748
APRNMS+

hostis
ktokolwiek
P4432*a/G4571
NPAYS

se
ci
P29/G29
VIFA ZS

angareusei
przymusi i

P3277/G3400
NANS

milion
mil

P1514/G1520
ACANS
,
hen
jedn,
P5068/G5217
VMPAYS

hypage
odchod
P3210/G3326
PG

met
z
P838/G846
NPGMZS

autu
nim
P1415/G1417
APCANP
.
dyo
dwie.
P3460/G3588
DDMS NPDMZS&APRNMS
5,42
to

P155/G154
VPPADMS

aitunti
Proszcemu
P4432*a/G4571
NPAYS

se
ci
P1319/G1325
VMAA YS
,
dos
daj,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAMS NPAMZS&APRNMS

ton

P2299/G2309
VPPAAMS

thelonta
(od) chccego
P570/G575
PG

apo
od
P4628b/G4675
NPGYS

su
ciebie
P1146**/G1155
VNAM

danisasthai
poyczy
P3246/G3361
AB

me
nie
P646/G654
VSAP YS VMAP YS
.
apostrafes
odwracaby si.
P189/G191
VIAA YP
5,43
Ekusate
Usyszelicie,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P2996/G3004
VIAP ZS

errethe
powiedziane zostao:
P25/G25
VIFA YS VMPA YS

agapeseis
Miowa bdziesz
P3460/G3588
DAMS

ton

P4013/G4139
AB APAMS

plesion
bliniego
P4628b/G4675
NPGYS

su
twego
P2522/G2532
CC

kai
i
P3281/G3404
VIFA YS VMPA YS

miseseis
nienawidzi bdziesz
P3460/G3588
DAMS

ton

P2187/G2190
APAMS

echthron
wroga
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twego.
P1475/G1473
NPNXS
5,44
ego
Ja
P1154/G1161
CH

de
za
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam:
P25/G25
VMPA YP

agapate
miujcie
P3460/G3588
DAMP

tus

P2187/G2190
APAMP

echthrus
wrogw
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszych
P2522/G2532
CC

kai
i
P4205/G4336
VMPN YP

proseuchesthe
mdlcie si
P5078/G5228
PG

hyper
za
P3460/G3588
DGMP NPGMZP&APRNMP

ton

P1374/G1377
VPPAGMP

diokonton
przeladujcych
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P3580/G3704
CS
5,45
hopos
eby
P1089/G1096
VSAD YP

genesthe
stalicie si
P5061/G5207
NNMP

hyioi
synami
P3460/G3588
DGMS

tu

P3837/G3962
NGMS

patros
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszego
P3460/G3588
DGMS

tu

P1720/G1722
PD

en
w
P3648/G3772
NDMP
,
uranois
niebiosach,
P3628/G3754
CS

hoti
bo
P3460/G3588
DAMS

ton

P2241/G2246
NAMS

helion
soca
P838/G846
NPGMZS

autu
Jego
P394/G393
VIPA ZS

anatellei
wschd sprawia
P1909/G1909
PA

epi
na
P4064/G4190
APAMP

ponerus
zych
P2522/G2532
CC

kai
i
P17/G18
APAMP

agathus
dobrych,
P2522/G2532
CC

kai
i
P1018/G1026
VIPA ZS

brechei
pada deszcz
P1909/G1909
PA

epi
na
P1337/G1342
APAMP

dikaius
sprawiedliwych
P2522/G2532
CC

kai
i
P94/G94
APAMP
.
adikus
niesprawiedliwych.
P1436/G1437
CS
5,46
ean
Jeli
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P25/G25
VSAA YP

agapesete
miowalibycie
P3460/G3588
DAMP NPAMZP&APRNMP

tus

P25/G25
VPPAAMP

agapontas
miujcych
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P4962/G5101
ATAMS

tina
jak
P3286/G3408
NAMS

misthon
zapat
P2189*/G2192
VIPA YP
;
echete
macie?
P3656/G3780
QT

uchi
Czy nie
P2522/G2532
AB

kai
i
P3460/G3588
DNMP

hoi

P4913/G5057
NNMP

telonai
poborcy
P3460/G3588
DANS

to

P838/G846
APANS

auto
to
P4034/G4160
VIPA ZP
;
poiusin
czyni?
P2522/G2532
CC
5,47
kai
I
P1436/G1437
CS

ean
jeli
P775/G782
VSAD YP

aspasesthe
pozdrawialibycie
P3460/G3588
DAMP

tus

P81/G80
NAMP

adelfus
braci
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszych
P3316b/G3440
APANS AB
,
monon
jedynie,
5,41

Idea pracy przymusowej.


5,41

Tzn. tysic krokw (tzw. podwjnych).


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 24

5,476,4 24
P4962/G5101
ATANS

ti
co
P3930/G4053
APANS

perisson
ponad
P4034/G4160
VIPA YP
;
poieite
czynicie?
P3656/G3780
QT

uchi
Czy nie
P2522/G2532
AB

kai
i
P3460/G3588
DNMP

hoi

P1484/G1482
APNMP

ethnikoi
poganie
P3460/G3588
DANS

to

P838/G846
APANS

auto
to
P4034/G4160
VIPA ZP
;
poiusin
czyni?
P1505b/G2071
VIFD YP VMPA YP
5,48
esesthe
Bdziecie
P3643/G3767
CH

un
wic
P5063/G5210
NPNYP

hymeis
wy
P4902/G5046
A NMP

teleioi
doskonali
P5458/G5613
CS

hos
jak
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS

ho

P3646/G3770
A NMS

uranios
niebieski
P4902/G5046
A NMS

teleios
doskonay
P1505b/G2076
VIPA ZS
.
estin
jest.
P4206/G4337
VMPA YP
6,1
Prosechete
Uwaajcie
P1154/G1161
CC
[]
de
[za], (by)
P3460/G3588
DAFS

ten

P1338/G1343
NAFS

dikaiosynen
sprawiedliwoci
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszej
P3246/G3361
AB

me
nie
P4034/G4160
VNPA

poiein
czyni
P1713/G1715
PG

emprosthen
wobec
P3460/G3588
DGMP

ton

P446/G444
NGMP

anthropon
ludzi
P4184/G4314
PA

pros
w celu
P3460/G3588
DANS

to

P2290/G2300
VNAPA

theathenai
(bycia ogldanym)
P838/G846
NPDMZP

autois
(przez) nich.
P1488/G1487
CS

ei
Jeli
P1154/G1161
CS

de
za
P3246/G3361
AB

me
nie
P1058a/G1065
QS
,
ge
,
P3286/G3408
NAMS

misthon
zapaty
P3630/G3756
AB

uk
nie
P2189*/G2192
VIPA YP

echete
macie
P3719/G3844
PD

para
u
P3460/G3588
DDMS

to

P3837/G3962
NDMS

patri
Ojca
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszego
P3460/G3588
DDMS

to
(tego)
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDMP

tois

P3648/G3772
NDMP
.
uranois
niebie.
P3626/G3752
CS
6,2
Hotan
Kiedy
P3643/G3767
CH

un
wic
P4034/G4160
VSPA YS

poies
czyniby
P1653/G1654
NAFS
,
eleemosynen
jamun,
P3246/G3361
AB

me
nie
P4402/G4537
VSAA YS VMAA YS

salpises
trbiby
P1713/G1715
PG

emprosthen
przed
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
tob,
P5463/G5618
CS

hosper
jak
P3460/G3588
DNMP

hoi

P5125/G5273
NNMP

hypokritai
obudnicy
P4034/G4160
VIPA ZP

poiusin
czyni
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFP

tais

P4725/G4864
NDFP

synagogais
synagogach
P2522/G2532
CC

kai
i
P1720/G1722
PD

en
na
P3460/G3588
DDFP

tais

P4371/G4505
NDFP
,
hrymais
ulicach,
P3580/G3704
CS

hopos
eby
P1390/G1392
VSAP ZP

doksasthosin
chwaleni byli
P5111/G5259
PG

hypo
przez
P3460/G3588
DGMP

ton

P446/G444
NGMP

anthropon
ludzi.
P279/G281
QS

amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP

apechusin
otrzymuj

P3460/G3588
DAMS

ton

P3286/G3408
NAMS

misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628b/G4675
NPGYS
6,3
su
(Gdy ty)
P1154/G1161
CH

de
za
P4034/G4160
VPPAGMYS

poiuntos
(czynisz)
P1653/G1654
NAFS

eleemosynen
jamun,
P3246/G3361
AB

me
nie
P1090/G1097
VMAA ZS

gnoto
niech wie
P3460/G3588
DNFS

he

P704/G710
APNFS

aristera
lewica
P4628b/G4675
NPGYS

su
twa,
P4962/G5101
APTANS

ti
co
P4034/G4160
VIPA ZS

poiei
czyni
P3460/G3588
DNFS

he

P1182/G1188
APNFS

deksia
prawica
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twa,
P3580/G3704
CS
6,4
hopos
eby
P5446/G5600
VSPA ZS

e
bya
P4628b/G4675
NPGYS

su
twa
P3460/G3588
DNFS

he

P1653/G1654
NNFS

eleemosyne
jamuna
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

krypto
ukryciu.
P2522/G2532
CC

kai
I
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
6,2

Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 25

25 Wedug Mateusza 6,49


P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P983/G991
VPPANMS

blepon
widzcy
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

krypto
ukryciu
P586/G591
VIFA ZS

apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P2522/G2532
CC
6,5
Kai
I
P3626/G3752
CS

hotan
kiedy
P4205/G4336
VSPN YP
,
proseuchesthe
modlicie si,
P3630/G3756
AB

uk
nie
P1505b/G2071
VIFD YP VMPA YP

esesthe
bdziecie
P5458/G5613
CS

hos
jak
P3460/G3588
DNMP

hoi

P5125/G5273
NNMP
,
hypokritai
obudnicy.
P3628/G3754
CS

hoti
Bo
P5219/G5368
VIPA ZP

lusin
kochaj
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFP

tais

P4725/G4864
NDFP

synagogais
synagogach
P2522/G2532
CC

kai
i
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFP

tais

P1130/G1137
NDFP

goniais
rogach
P3460/G3588
DGFP

ton

P3990/G4113
APGFP

plateion
placw
P2463/G2476
VPRANMP

hestotes
stanwszy
P4205/G4336
VNPN
,
proseuchesthai
modli si,
P3580/G3704
CS

hopos
eby
P5168/G5316
VSAP ZP

fanosin
pokazali si
P3460/G3588
DDMP

tois

P446/G444
NDMP

anthropois
ludziom.
P279/G281
QS

amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP

apechusin
otrzymuj

P3460/G3588
DAMS

ton

P3286/G3408
NAMS

misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628/G4771
NPNYS
6,6
sy
Ty
P1154/G1161
CH

de
za,
P3626/G3752
CS

hotan
kiedy
P4205/G4336
VSPN YS
,
proseuche
modlisz si,
P1519/G1525
VMAA YS

eiselthe
wejd
P1513/G1519
PA

eis
do
P3460/G3588
DANS

to

P4871/G5009
NANS

tameion
pokoju
P4628b/G4675
NPGYS

su
twego
P2522/G2532
CC

kai
i
P2797/G2808
VRAANMYS

kleisas
zamknwszy
P3460/G3588
DAFS

ten

P2364/G2374
NAFS

thyran
drzwi
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P4205/G4336
VMAD YS

proseuksai
mdl si
P3460/G3588
DDMS

to

P3837/G3962
NDMS

patri
(do) Ojca
P4628b/G4675
NPGYS

su
twego,
P3460/G3588
DDMS

to
Tego
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

krypto
ukryciu.
P2522/G2532
CC

kai
I
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P983/G991
VPPANMS

blepon
widzcy
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

krypto
ukryciu
P586/G591
VIFA ZS

apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P4205/G4336
VPPNNMYP
6,7
Proseuchomenoi
Modlc si
P1154/G1161
CC

de
za
P3246/G3361
AB

me
nie
P937/G945
VSAA YP VMAA YP

battalogesete
paplajcie
P5463/G5618
CS

hosper
jak
P3460/G3588
DNMP

hoi

P1484/G1482
APNMP
,
ethnikoi
poganie,
P1377/G1380
VIPA ZP

dokusin
zdaje si (im)
P1056/G1063
CS

gar
bowiem,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDFS

te

P4054/G4180
NDFS

polylogia
wielomwstwie
P838/G846
NPGMZP

auton
ich
P1516/G1522
VIFP ZP
.
eisakusthesontai
wysuchani zostan.
P3246/G3361
AB
6,8
me
Nie
P3643/G3767
CH

un
wic
P3543/G3666
VSAP YP VMAP YP

homoiothete
zostalibycie upodobnieni
P838/G846
NPDMZP

autois
(do) nich,
P3481/G1492
VIRA ZS

oiden
wie
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz,
P3614/G3739
APRGNP APDANP&APRGNP

hon
czego
P5380/G5532
NAFS

chreian
potrzeb
P2189*/G2192
VIPA YP

echete
macie,
P4124/G4253
PG

pro
zanim
P3460/G3588
DGNS

tu

P5063b/G5209
NPAYP

hymas
wy
P155/G154
VNAAG

aitesai
(poprosicie)
P838/G846
NPAMZS
.
auton
Go.
P3655a/G3779
AB
6,9
Hutos
Tak
P3643/G3767
CH

un
wic
P4205/G4336
VMPN YP

proseuchesthe
mdlcie si
P5063/G5210
NPNYP

hymeis
wy:
P3837/G3962
NVMS

Pater
Ojcze
P1475b/G2257
NPGXP

hemon
nasz
P3460/G3588
DVMS

ho

P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDMP

tois

6,5

Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 26

6,916 26
P3648/G3772
NDMP

uranois
niebiosach,
P39/G37
VMAP ZS

hagiastheto
niech zostanie uwicone
P3460/G3588
DNNS

to

P3563/G3686
NNNS

onoma
imi
P4628b/G4675
NPGYS

su
Twe,
P2062/G2064
VMAA ZS
6,10
eltheto
niech przyjdzie
P3460/G3588
DNFS

he

P925/G932
NNFS

basileia
krlestwo
P4628b/G4675
NPGYS

su
Twe,
P1089/G1096
VMAO ZS

genetheto
niech si stanie
P3460/G3588
DNNS

to

P2297/G2307
NNNS

thelema
wola
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
Twa,
P5458/G5613
CS

hos
jak
P1720/G1722
PD

en
w
P3648/G3772
NDMS

urano
niebie
P2522/G2532
AB

kai
i
P1909/G1909
PG

epi
na
P1086/G1093
NGFS

ges
ziemi.
P3460/G3588
DAMS
6,11
ton

P734/G740
NAMS

arton
Chleb
P1475b/G2257
NPGXP

hemon
nasz
P3460/G3588
DAMS

ton

P1967/G1967
A AMS

epiusion
powszedni

P1319/G1325
VMAA YS

dos
daj
P1475b/G2254
NPDXP

hemin
nam
P4456/G4594
AB

semeron
dzisiaj.
P2522/G2532
CC
6,12
kai
I
P857/G863
VMAA YS

afes
(odpu)
P1475b/G2254
NPDXP

hemin
nam
P3460/G3588
DANP

ta

P3659/G3783
NANP

ofeilemata
dugi
P1475b/G2257
NPGXP
,
hemon
nasze,
P5458/G5613
CS

hos
jak
P2522/G2532
AB

kai
i
P2243/G2249
NPNXP

hemeis
my
P857/G863
VIAA XP

afekamen
uwolnilimy
P3460/G3588
DDMP

tois

P3657/G3781
NDMP

ofeiletais
dunikw
P1475b/G2257
NPGXP

hemon
naszych.
P2522/G2532
CC
6,13
kai
I
P3246/G3361
AB

me
nie
P1525/G1533
VSAA YS VMAA YS

eisenenkes
wprowad
P2243b/G2248
NPAXP

hemas
nas
P1513/G1519
PA

eis
w
P3863/G3986
NAMS
,
peirasmon
dowiadczenie

,
P232/G235
CH

alla
ale
P4372/G4506
VMAD YS

hrysai
wycignij

P2243b/G2248
NPAXP

hemas
nas
P570/G575
PG

apo
ze
P3460/G3588
DGMS/ DGNS

tu

P4064/G4190
APGMS/ APGNS
.
poneru
zego.
P1436/G1437
CS
6,14
Ean
Jeli
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P857/G863
VSAA YP

afete
uwolnilibycie
P3460/G3588
DDMP

tois

P446/G444
NDMP

anthropois
ludzi
P3460/G3588
DANP

ta

P3773/G3900
NANP

paraptomata
(od) wystpkw
P838/G846
NPGMZP
,
auton
ich,
P857/G863
VIFA ZS

afesei
uwolni
P2522/G2532
AB

kai
i
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
was
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS

ho

P3646/G3770
A NMS

uranios
niebieski.
P1436/G1437
CS
6,15
ean
Jeli
P1154/G1161
CC

de
za
P3246/G3361
AB

me
nie
P857/G863
VSAA YP

afete
uwolnilibycie
P3460/G3588
DDMP

tois

P446/G444
NDMP
,
anthropois
ludzi,
P3636/G3761
AB

ude
ani
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz
P857/G863
VIFA ZS

afesei
uwolni
P3460/G3588
DANP

ta

P3773/G3900
NANP

paraptomata
(od) wystpkw
P5063b/G5216
NPGYP
.
hymon
waszych.
P3626/G3752
CS
6,16
Hotan
Kiedy
P1154/G1161
CC

de
za
P3396/G3522
VSPA YP
,
nesteuete
pocilibycie,
P3246/G3361
AB

me
nie
P1089/G1096
VMPN YP

ginesthe
stawajcie si
P5458/G5613
CS

hos
jak
P3460/G3588
DNMP

hoi

P5125/G5273
NNMP

hypokritai
obudnicy
P4522/G4659
A NMP
,
skythropoi
ponurzy,
P846/G853
VIPA ZP

afanidzusin
wyniszczaj

P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DANP

ta

P4253/G4383
NANP

prosopa
twarze
P838/G846
NPGMZP

auton
ich,
P3580/G3704
CS

hopos
eby
P5168/G5316
VSAP ZP

fanosin
pokazali si
P3460/G3588
DDMP

tois

6,11

Znaczenie niepewne: powszedni = codzienny? obecny? niezbdny?


6,13

Pokus.
6,13

Ocal.
6,16

Albo zmieniaj nie do poznania, albo zakrywaj.


interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 27

27 Wedug Mateusza 6,1622


P446/G444
NDMP

anthropois
ludziom
P3396/G3522
VPPANMP

nesteuontes
poszczcy.
P279/G281
QS

amen
Amen
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP
,
hymin
wam,
P563/G568
VIPA ZP

apechusin
otrzymuj

P3460/G3588
DAMS

ton

P3286/G3408
NAMS

misthon
zapat
P838/G846
NPGMZP
.
auton
ich.
P4628/G4771
NPNYS
6,17
sy
Ty
P1154/G1161
CH

de
za
P3396/G3522
VPPANMYS

nesteuon
poszczc
P215/G218
VMAMYS

aleipsai
nama sobie
P4628b/G4675
NPGYS

su
tw
P3460/G3588
DAFS

ten

P2765/G2776
NAFS

kefalen
gow
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DANS

to

P4253/G4383
NANS

prosopon
twarz
P4628b/G4675
NPGYS

su
tw
P3411/G3538
VMAM YS
,
nipsai
umyj,
P3580/G3704
CS
6,18
hopos
eby
P3246/G3361
AB

me
nie
P5168/G5316
VSAP YS

fanes
pokazae si
P3460/G3588
DDMP

tois

P446/G444
NDMP

anthropois
ludziom
P3396/G3522
VPPANMYS

nesteuon
poszczcy,
P232/G235
CH

alla
ale
P3460/G3588
DDMS

to

P3837/G3962
NDMS

patri
Ojcu
P4628b/G4675
NPGYS

su
twemu,
P3460/G3588
DDMS

to
(temu)
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

kryfaio
skrytoci.
P2522/G2532
CC

kai
I
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P4628b/G4675
NPGYS

su
twj
P3460/G3588
DNMS APRNMS

ho

P983/G991
VPPANMS

blepon
widzcy
P1720/G1722
PD

en
w
P3460/G3588
DDNS

to

P2918/G2927
APDNS

kryfaio
skrytoci
P586/G591
VIFA ZS

apodosei
odda
P4628b/G4671
NPDYS
.
soi
ci.
P3246/G3361
AB
6,19
Me
Nie
P2333/G2343
VMPA YP

thesauridzete
gromadcie
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam
P2334/G2344
NAMP

thesaurus
skarbw
P1909/G1909
PG

epi
na
P3460/G3588
DGFS

tes

P1086/G1093
NGFS
,
ges
ziemi,
P3575/G3699
ABR

hopu
gdzie
P4458/G4597
NNMS

ses
ml
P2522/G2532
CC

kai
i
P1027/G1035
NNFS

brosis
rdza
P846/G853
VIPA ZS

afanidzei
niszczy
P2522/G2532
CC

kai
i
P3575/G3699
ABR

hopu
gdzie
P2801/G2812
NNMP

kleptai
kradncy
P1354/G1358
VIPA ZP

dioryssusin
wamuj si
P2522/G2532
CC

kai
i
P2802/G2813
VIPA ZP

kleptusin
kradn.
P2333/G2343
VMPA YP
6,20
thesauridzete
Gromadcie
P1154/G1161
CH

de
za
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam
P2334/G2344
NAMP

thesaurus
skarby
P1720/G1722
PD

en
w
P3648/G3772
NDMS
,
urano
niebie,
P3575/G3699
ABR

hopu
gdzie
P3653/G3777
CC

ute
ani
P4458/G4597
NNMS

ses
ml
P3653/G3777
CC

ute
ani
P1027/G1035
NNFS

brosis
rdza
P846/G853
VIPA ZS

afanidzei
niszczy,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3575/G3699
ABR

hopu
gdzie
P2801/G2812
NNMP

kleptai
kradncy
P3630/G3756
AB

u
nie
P1354/G1358
VIPA ZP

dioryssusin
wamuj si
P3636/G3761
CC

ude
ani
P2802/G2813
VIPA ZP

kleptusin
kradn.
P3575/G3699
CS
6,21
hopu
Gdzie
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNMS

ho

P2334/G2344
NNMS

thesauros
skarb
P4628b/G4675
NPGYS
,
su
twj,
P1558/G1563
AB

ekei
tam
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie
P2522/G2532
AB

kai
i
P3460/G3588
DNFS

he

P2574/G2588
NNFS

kardia
serce
P4628b/G4675
NPGYS
.
su
twe.
P3460/G3588
DNMS
6,22
Ho

P3079/G3088
NNMS

lychnos
Lampk
P3460/G3588
DGNS

tu

P4844/G4983
NGNS

somatos
ciaa
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DNMS

ho

P3664/G3788
NNMS
.
ofthalmos
oko.
P1436/G1437
CS

ean
Jeli
P3643/G3767
CH

un
wic
P5446/G5600
VSPA ZS

e
byoby
P3460/G3588
DNMS

ho

P3664/G3788
NNMS

ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P568/G573
A NMS
,
haplus
proste,
P3527/G3650
A NNS

holon
cae
P3460/G3588
DNNS

to

P4844/G4983
NNNS

soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
6,16

Maj w caoci.
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 28

6,2227 28
P5309/G5460
A NNS

foteinon
wietliste
P1505b/G2071
VIFD ZS

estai
bdzie.
P1436/G1437
CS
6,23
ean
Jeli
P1154/G1161
CC/ CH

de
za
P3460/G3588
DNMS

ho

P3664/G3788
NNMS

ofthalmos
oko
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P4064/G4190
A NMS

poneros
ze
P5446/G5600
VSPA ZS
,
e
byoby,
P3527/G3650
A NNS

holon
cae
P3460/G3588
DNNS

to

P4844/G4983
NNNS

soma
ciao
P4628b/G4675
NPGYS

su
twe
P4515/G4652
A NNS

skoteinon
ciemne
P1505b/G2071
VIFD ZS
.
estai
bdzie.
P1488/G1487
CS

ei
Jeli
P3643/G3767
CH

un
wic
P3460/G3588
DNNS

to

P5306/G5457
NNNS

fos
wiato
P3460/G3588
DNNS

to

P1720/G1722
PD

en
w
P4628b/G4671
NPDYS

soi
tobie
P4519/G4655
NNNS

skotos
ciemnoci
P1505b/G2076
VIPA ZS
,
estin
jest,
P3460/G3588
DNNS

to

P4519/G4655
NNNS

skotos
ciemno
P4086/G4214
ATNNS
.
poson
jaka!
P3637/G3762
APCNMS
6,24
Udeis
Nikt (nie)
P1408/G1410
VIPN ZS

dynatai
moe
P1415/G1417
ACDMP

dysi
dwm
P2955/G2962
NDMP

kyriois
panom
P1396/G1398
VNPA

duleuein
suy.
P2225/G2228
CC

e
Albo
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DAMS

ton

P1514/G1520
APCAMS

hena
jednego
P3281/G3404
VIFA ZS

misesei
znienawidzi,
P2522/G2532
CC

kai
a
P3460/G3588
DAMS

ton

P2081/G2087
APAMS

heteron
innego
P25/G25
VIFA ZS
,
agapesei
pokocha,
P2225/G2228
CC

e
albo
P1514/G1520
APCGMS

henos
jednego
P471/G472
VIFM ZS

antheksetai
trzyma si bdzie,
P2522/G2532
CC

kai
a
P3460/G3588
DGMS

tu

P2081/G2087
APGMS

heteru
innego
P2692/G2706
VIFA ZS
.
katafronesei
zlekceway.
P3630/G3756
AB

u
Nie
P1408/G1410
VIPN YP

dynasthe
moecie
P2306/G2316
NDMS

theo
Bogu
P1396/G1398
VNPA

duleuein
suy
P2522/G2532
CC

kai
i
P3119/G3126
NDMS
.
mamona
mamonie.
P1216/G1223
PA
6,25
Dia
Dla
P3654b/G5124
APDANS

tuto
tego
P2996/G3004
VIPA XS

lego
mwi
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3246/G3361
AB

me
nie
P3193/G3309
VMPA YP

merimnate
martwcie si
P3460/G3588
DDFS

te

P5438/G5590
NDFS

psyche
yciem
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszym,
P4962/G5101
APTANS

ti
co
P2066/G5315
VSAA YP

fagete
zjedlibycie
P3460/G3588
CC
[
e
[lub
P4962/G5101
APTANS

ti
co
P3972/G4095
VSAA YP
],
piete
pilibycie],
P3249/G3366
CC

mede
ani
P3460/G3588
DDNS

to

P4844/G4983
NDNS

somati
ciaem
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
waszym,
P4962/G5101
APTANS

ti
co
P1744/G1746
VSAM YP
.
endysesthe
woylibycie na siebie.
P3656/G3780
QT

uchi
Czy nie
P3460/G3588
DNFS

he

P5438/G5590
NNFS

psyche
ycie
P3994**/G4119
AMNNS

pleion
wicej
P1505b/G2076
VIPA ZS

estin
jest
P3460/G3588
DGFS

tes

P5015/G5160
NGFS

trofes
(od) pokarmu
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DNNS

to

P4844/G4983
NNNS

soma
ciao
P3460/G3588
DGNS

tu

P1740/G1742
NGNS
;
endymatos
(od) ubrania?
P1689/G1689
VMAA YP
6,26
emblepsate
Przypatrzcie si
P1513/G1519
PA

eis

P3460/G3588
DANP

ta

P3947/G4071
APANP

peteina
ptakom
P3460/G3588
DGMS

tu

P3648/G3772
NGMS

uranu
nieba,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P3630/G3756
AB

u
nie
P4547/G4687
VIPA ZP

speirusin
siej
P3636/G3761
CC

ude
ani
P2315/G2325
VIPA ZP

theridzusin
n
P3636/G3761
CC

ude
ani
P4724/G4863
VIPA ZP

synagusin
zbieraj
P1513/G1519
PA

eis
do
P591/G596
NAFP
,
apothekas
skadw,
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS

ho

P3646/G3770
A NMS

uranios
niebieski
P4995/G5142
VIPA ZS

trefei
karmi
P838/G846
NPANZP

auta
je.
P3630/G3756
QT

uch
Czy nie
P5063/G5210
NPNYP

hymeis
wy
P3116/G3123
ABM

mallon
wicej
P1301/G1308
VIPA YP

diaferete
przewyszacie
P838/G846
NPGNZP
;
auton
je?
P4962/G5101
APTNMS
6,27
tis
Kto
P1154/G1161
CC

de
za
P1529/G1537
PG

eks
z
interlinia-grecka 15 wrzenia 2014 11:27 Page 29

29 Wedug Mateusza 6,2733


P5063b/G5216
NPGYP

hymon
was
P3193/G3309
VPPANMS

merimnon
martwic si
P1408/G1410
VIPN ZS

dynatai
moe
P4239/G4369
VNAA

prostheinai
dooy
P1909/G1909
PA

epi
do
P3460/G3588
DAFS

ten

P2239/G2244
NAFS

helikian
wzrostu

P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P3959/G4083
NAMS

pechyn
okie
P1514/G1520
ACAMS
;
hena
jeden?
P2522/G2532
CC
6,28
Kai
I
P3888/G4012
PG

peri
o
P1740/G1742
NGNS

endymatos
ubranie
P4962/G5101
APTANS ABT

ti
dlaczego
P3193/G3309
VIPA YP
;
merimnate
martwicie si?
P2638/G2648
VMAA YP

katamathete
Nauczcie si od
P3460/G3588
DANP

ta

P2909/G2918
NANP

krina
lilii
P3460/G3588
DGMS

tu

P69/G68
NGMS

agru
pola,
P4326/G4459
ABT

pos
jak
P829/G837
VIPA ZP

auksanusin
wzrastaj.
P3630/G3756
AB

u
Nie
P2862/G2872
VIPA ZP

kopiosin
trudz si
P3636/G3761
CC

ude
ani
P3388/G3514
VIPA ZP

nethusin
przd.
P2996/G3004
VIPA XS
6,29
lego
Mwi
P1154/G1161
CH

de
za
P5063b/G5213
NPDYP

hymin
wam,
P3628/G3754
CH

hoti
e
P3636/G3761
AB

ude
nawet
P4533/G4672
NNMS

Solomon
Salomon
P1720/G1722
PD

en
w
P3831/G3956
A DFS

pase
caej
P3460/G3588
DDFS

te

P1389/G1391
NDFS

dokse
chwale
P838/G846
NPGMZS

autu
jego
P3893/G4016
VIAM ZS

periebaleto
(nie) ubra si
P5458/G5613
CS

hos
jak
P1514/G1520
APCNNS

hen
jedna
P3654b/G5130
APDGNP
.
tuton
(z) tych.
P1488/G1487
CS
6,30
ei
Jeli
P1154/G1161
CH

de
za
P3460/G3588
DAMS

ton

P5376/G5528
NAMS

chorton
traw
P3460/G3588
DGMS

tu

P69/G68
NGMS

agru
pola
P4456/G4594
AB

semeron
dzisiaj
P1505b/G5607
VPPAAMS

onta
bdc
P2522/G2532
CC

kai
i
P831/G839
AB

aurion
jutro
P1513/G1519
PA

eis
w
P2812/G2823
NAMS

klibanon
piec
P900/G906
VPPPAS

ballomenon
rzucan
P3460/G3588
DNMS

ho

P2306/G2316
NNMS

theos
Bg
P3655a/G3779
AB

hutos
tak
P294/G294
VIPA ZS
,
amennysin
przyodziewa,
P3630/G3756
QT

u
nie
P4057/G4183
APDNS

pollo
wiele
P3116/G3123
ABM

mallon
bardziej
P5063b/G5209
NPAYP
,
hymas
was,
P3516/G3640
APVMP
;
oligopistoi
maej wiary?
P3246/G3361
AB
6,31
Me
Nie
P3643/G3767
CH

un
wic
P3193/G3309
VSAA YP VMAA YP

merimnesete
martwcie si
P2996/G3004
VPPANMYP

legontes
mwic:
P4962/G5101
APTANS

ti
Co
P2066/G5315
VSAA XP
;
fagomen
jedlibymy?
P2225/G2228
CC

e
Lub:
P4962/G5101
APTANS

ti
Co
P3972/G4095
VSAA XP
;
piomen
pilibymy?
P2225/G2228
CC

e
Lub:
P4962/G5101
APTANS

ti
W co
P3893/G4016
VSAM XP
;
peribalometha
ubralibymy si?
P3831/G3956
A ANP
6,32
panta
Wszystkiego
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3654b/G5023
APDANP

tauta
tego
P3460/G3588
DNNP

ta

P1486/G1484
NNNP

ethne
narody

P1933/G1934
VIPA ZP

epidzetusin
poszukuj.
P3481/G1492
VIRA ZS

oiden
Wie
P1056/G1063
CS

gar
bowiem
P3460/G3588
DNMS

ho

P3837/G3962
NNMS

pater
Ojciec
P5063b/G5216
NPGYP

hymon
wasz
P3460/G3588
DNMS

ho

P3646/G3770
A NMS

uranios
niebieski,
P3628/G3754
CC

hoti
e
P5383/G5535
VIPA YP

chredzete
potrzebujecie
P3654b/G5130
APDGNP

tuton
tych
P534/G537
A GNP
.
hapanton
wszystkich.
P2208/G2212
VMPA YP
6,33
dzeteite
Szukajcie
P1154/G1161
CH

de
za
P2/G4412
APOANS AB

proton
najpierw
P3460/G3588
DAFS

ten

P925/G932
NAFS

basileian
krlestwa
P3460/G3588
DGMS
[
tu
[
P2306/G2316
NGMS
]
theu
Boga]
P2522/G2532
CC

kai
i
P3460/G3588
DAFS

ten

P1338/G1343
NAFS

dikaiosynen
sprawiedliwoci
P838/G846
NPGMZS
,
autu
Jego,
P2522/G2532
CC

kai
a
P3654b/G5023
APDNNP

tauta
to
P3831/G3956
A NNP

panta
wszystko
P4239/G4369
VIFP ZS

prostethesetai
dooone bdzie
P5063b/G5213
NPDYP
.
hymin
wam.
6,27

Ewentualnie wieku.
6,32

Pogaskie.

You might also like