Karakteristike Saobraajnog toka

Nadzor i regulisanje cestovnog

saobraaja
Fakultet za Saobraaj i Komunikacije
1
SARAJEVO 19.12.2013. god.
Profesor : Docent dr Ezgeta Drago, dipl. ing.
Vii ass. : Mr Nedim Osmi, dipl.el. ing.
Karakteristike Saobraajnog toka
Teorija saobraajnog toka
Teorija saobraajnog toka je nauna disciplina koja se bavi
izuavanjem uslova kretanja motornih vozila u saobraajnim
tokovima na mrei drumskih saobraajnica.
U ovladavanju sloenom problematikom uslova kretanja
motornih vozila u saobraajnim tokovima, teorija motornih vozila u saobraajnim tokovima, teorija
saobraajnog toka bavi se sljedeim znaajnim pitanjima:
Istraivanjem i definisanjem osnovnih pokazatelja,
mjerodavnih za opisivanje saobraajnih tokova, koji se
nazivaju parametri saobraajnog toka
Istraivanjem postupaka za mjerenje osnovnih parametara
saobraajnog toka u realnim putnim i saobraajnim
uslovima
2
Teorija saobraajnog toka
Istraivanjem zavisnosti izmeu osnovnih parametara
saobraajnog toka u idealnim putnim i saobraajnim uslovima
Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnosti
izmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u realnim izmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u realnim
uslovima puta i saobraaja
Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnosti
osnovnih parametara saobraajnog toka od tehniko-
eksplotacionih karakteristika puta
Istraivanjem karakteristika saobraajnih tokova u idealnim i
realnim uslovima
3
Teorija saobraajnog toka
Praktina namjena optih saznanja iz teorije saobraajnog
toka ogleda se u sljedeem :
Vrednovanje postojee mree ili njenih pojedinih dijelova,
sa gledita udovoljenja zahtjeva dostignutog i oekivanog sa gledita udovoljenja zahtjeva dostignutog i oekivanog
saobraaja, u cilju utvrivanja realnih potreba za
poboljanjem postojee mree ili njenih pojedinih dijelova u
dinamici vremena.
Na osnovu ovog vrednovanja vri se identifikacija nastanka
uskih grla, kao i kvalitativno definisanje adekvatnih mjera
koje treba poduzeti u cilju eliminisanja uskih grla
4
Teorija saobraajnog toka
Vrednovanju moguosti projektovane mree ili njenih
pojedinih dijelova
Stvaranju odgovarajueg alata potrebnog za definisanje
neophodne analitike osnove, o uslovima odvijanja
saobraaja na posmatranim mreama pri dostignutim i saobraaja na posmatranim mreama pri dostignutim i
oekivanim zahtjevima saobraaja, koja je potrebna za
planiranje i raspodjelu saobraajnih tokova, programiranje
transportnih zadataka na mrei i dr.
Problem mjerenja veliina koje opisuju saobraajni tok
predstavlja centralni i osnovni problem koji se javlja u svim
sektorima cestovnog saobraaja i transporta.
5
Teorija saobraajnog toka
Naini provoenja i kvaliteta ovih mjerenja mogu se
meusobno toliko razlikovati da njihovi rezultati esto nisu
odmah usporedivi, tako da mogu utjecati na analize i faze
planiranja koje eventualno slijede nakon obavljenih mjerenja
Uvoenje novih instrumenata za monitoring otvara pitanja
vezana za njihovu primjenu u direktnom utvrivanju
parametara saobraajnog toka. Kada se radi o direktnom
mjerenju, potrebno je provjeriti mogunost koritenja posebno
opremljenih vozila.
Mogunost ove metodologije jo uvijek nije potpuno ispitana i
ini se da ovisi o broju i prostornoj i vremenskoj distribuciji
opremljenih vozila u mrei.
6
Osnovni parametri saobraajnog toka
Pri definisanju osnovnih parametara saobraajnog toka, najprije
treba rei da se pod pojmom saobraajni tok podrazumijeva
istrovemeno kretanje vie vozila na putu u odreenom poretku.
Za opisivanje saobraajnih tokova i zakonitosti kretanja motornih
vozila u saobraajnim tokovima na drumskim saobraajnicama vozila u saobraajnim tokovima na drumskim saobraajnicama
neophodno je definisati adekvatne pokazatelje. Ti se pokazatelji, u
teoriji saobraajnog toka, nazivaju osnovni parametri
saobraajnog toka ili osnovne veliine saobraajnog toka.
Na dananjem stepenu razvijenosti teorije saobraajnog toka i
praktinih znanja, koja se koriste pri rjeavanju konkretnih
zadataka, u red relevantnih pokazatelja za opisivanje saobraajnih
tokova najee se svrstavaju:
7
Osnovni parametri saobraajnog toka
U red relevantnih pokazatelja za opisivanje saobraajnih tokova
najee se svrstavaju:
Protok vozila (brzina)
Gustina saobraajnog toka Gustina saobraajnog toka
Brzina saobraajnog toka
Vrijeme putovanja vozila u toku
Jedinino vrijeme putovanja vozila u toku
Vremenski interval slijeenja vozila u toku
Rastojanje slijeenja vozila u toku
8
Osnovni parametri saobraajnog toka
Pored nabrojanih parametara u osnovne parametara spadaju:
Rastojanje
Struktura toka
Sloenost toka
Mjerodavni protok
Karakter toka i dr.
Ovdje je prihvaena logika da se u red osnovnih parametara uvrste
pokazatelji koji omoguavaju uspostavljanje fundamentalnih
relacija u uslovima idealnog toka, a da se ostali parametri ukljue
kao karakteristini pokazatelji osnovnih osobenosti saobraajnog
toka iji je znaaj izuzetan u opisivanju odgovarajuih relacija u
realnim tokovima.
9
Protok (brzina) vozila
Brzina vozila na urbanim ulicama zavisi od tri glavna faktora:
okoline
interakcije izmeu vozila,
saobraajne kontrole. saobraajne kontrole.
Okolina puta ukljuuje :
geometrijske karakteristike izgradnje,
karakteristike ivinjaka
karakteristike susjedne korisnike teritorije
10
Protok (brzina) vozila
Okolina utjee na sljedee:
Broj i irinu linija
Vrstu medijana
Punu vonju,
Prostor izmeu raskrsnica, Prostor izmeu raskrsnica,
Parking,
Koliinu pjeakih zona i
Ogranienja brzine.
Intrakcija izmeu vozila je determinisana:
Gustinom saobraaja
Koliinom tekih vozila i autobusa
Brzine kretanja
11
Protok (brzina) vozila
Razlikujemo:
Brzinu slobodnog toka - to je prosjena brzina saobraaja dovoljno
niska da na vozaa ne utjee prisustvo drugih vozila te kada saobraajni
znakovi i semafor na raskrsnicama nisu prisutni ili su dovoljno udaljeni da
nemaju utjecaj na izbor brzine.
Voza rijetko moe putovati ovom brzinom. Najee prisustvo drugih
vozila ograniava brzinu kretanja jer su razlike u brzinama uzrokovane
vozilima koja se nalaze ispred vozaa i koja ubrzavaju sa STOP-a i jo
nisu dostigla slobodnu brzinu.
Kao rezultat trend brzine vozila postaje sporiji tako da je slobodna
brzina ograniena uslovima visoke gustine saobraaja.
Brzina tranja - rijetko se moe voziti brzinom slobodnog toka. Veinu
vremena brzinu odreuje prisutnost ostalih vozila tako da se kao rezultat
dobije brzina koja je nia od brzine slobodnog toka.
12
Protok (brzina) vozila
Brzina putovanja - Prisustvo kontrole saobraaja na dijelovima ulice
nastoji da umanji brzinu vozila ispod prosjene brzine kretanja.
Karakteristika brzine koja obuhvata utjecaj kontrole saobraaja je
prosjena brzina putovanja.
Ova brzina se dobije tako to se duina segmenta dijeli sa prosjenim
vremenom putovanja. Vrijeme putovanja je vrijeme potrebno da se vremenom putovanja. Vrijeme putovanja je vrijeme potrebno da se
pree dio ulice ukljuujui sva zakanjenja uzrokovana STOP-om.
Pod pojmom protoka vozila podrazumijeva se broj vozila koji pree
posmatrani presjek saobraajnice u jedinici vremena u jednom smjeru
za jednosmjerne saobraajnice ili u oba smjera za dvosmjerne
saobraajnice. Sa gledita realnih tokova, zavisno od naina
posmatranja u odnosu na prostor razlikujemo:
Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta
Protok vozila na odsjeku puta
13
Protok (brzina) vozila
14
Protok vozila
Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta predstavlja
protok koji se ostvaruje na posmatranom presjeku (odsjeka ili
dionici puta)
N
Protok vozila na odsjeku ili dionici puta predstavlja
aritmetiku sredinu protoka na n presjeka na odsjeku ili
saobraajnoj dionici, gdje n
V
N
15
Protok vozila
Sva teorijska uoptavanja fundamentalnih relacija u teoriji
saobraajnog toka, kada je rije o protoku, odnose se na protok
na odsjeku u jednom pravcu u jednom nizu i u jednom smjeru.
Osnovna jedinica za iskazivanje protoka vozila je broj vozila na
jedan sat, odnosno [voz/h].
U praksi se koriste i vee vremenske jedinice od jednog sata, kao
to su jedan dan. Takoer, koriste se i manje vremenske jedinice
od jednog sata, kao to su jedna ili vie minuta.Osnovni simbol
za oznaavanje protoka je q. Jedinice koje se koriste su :
q [voz/h]
PGDS [voz/24h]
PDS [voz/24h]
DS [voz/24h]
16
Protok vozila
17
Gustina saobraajnog toka
Pod pojmom gustina saobraajnog toka podrazumijeva se broj vozila na
jedinicu duine saobraajnice, po saobraajnoj traci, po smjerovima za
jednosmjerne saobraajnice, odnosno u oba smjera za dvosmjerne
saobraajnice. Znai, pojam gustine vezan je prostorno za odsjek ili
saobraajnu dionicu, a vremenski za trenutno stanje.
U praksi, s obzirom na vremenski period u kome se posmatra, gustina
saobraajnog toka moe predstavljati:
a) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka (g) u
trenutku posmatranja odnosno :
gdje je:
N broj vozila u saobraajnom toku na posmatranom odsjeku
puta u odreenom trenutku
S duina odsjeka u kilometrima
S
N
g =
18
Gustina saobraajnog toka
b) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka kao
aritmetika sredina m - trenutnih posmatranja u nekom
vremenskom periodu T :

=
m
i
g
m
g
1
Sva teoretska uoptavanja fundamentalnih relacija u teoriji
saobraajnog toka, kada je rije o gustini, odnose se na gustinu
na odsjeku u jednom pravcu u jednom nizu u jednom smjeru.
Osnovna jedinica za iskazivanje gustine je broj vozila po jednom
kilometru, a osnovni simbol je g.

=
=
i
i
g
m
g
0
19
Brzina saobraajnog toka
S obzirom da se radi o brzini saobraajnog toka to se, za razliku od
opteg pojma brzine ili brzine kretanja pojedinanog vozila, pod
pojmom brzine toka eksplicitno misli na odreenu srednju vrijednost
brzina svih vozila koja uestvuju u posmatranom saobraajnom toku.
Zavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vrijeme, a Zavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vrijeme, a
s obzirom i na znaenja pojmova protoka vozila i gustine toka, u teoriji
saobraajnog toka se kao odgovarajue srednje brzine koriste razliiti
pojmovi za opis srednjih vrijednost brzina svih vozila koja sainjavaju
posmatrani saobraajni tok. Ovi pojmovi su sljedei:
Srednja prostorna brzina toka, koja je prostorno analogna gustini
vezana za odsjek puta ( S ), a vremenski za trenutak
Srednja vremenska brzina toka, koja je analogna prostornom protoku
vozila vezanih za presjek puta, a vremenski za period osmatranja (T)
20
Srednja brzina saobraajnog toka
Srednja prostorna brzina saobraajnog toka predstavlja aritmetiku
sredinu trenutnih brzina svih vozila u saobraajnom toku na
posmatranog odsjeku puta. Ova brzina se u strunoj literaturi naziva
i srednja trenutna brzina. Dakle, srednja prostorna brzina toka, sa
gledita prostornog posmatranja predstavlja brzinu na odsjeku puta,
a sa gledita vremeskog posmatranja predstavlja trenutnu brzinu
toka.
21
Srednja brzina saobraajnog toka
Srednja vremenska brzina saobraajnog toka predstavlja
aritmetiku sredinu brzina svih vozila saobraanog toka koja
prolaze posmatrani presjek puta, u odreenom periodu vremena.
odnosno po formuli:

=
=
N
i
t
V
N
V
1

= i
N
1
22
Srednja brzina saobraajnog toka
U zavisnosti od uslova kretanja vozila u saobraajnom toku s
obzirom na stepen interakcijskog utjecaja pri priblino idealnim
saobraajnim i putnim uslovima srednja prostorna i srednja
vremenska brzina saobraajnog toka dobijaju slijedee, za
praksu znaajne, specifine nazive:
Brzina slobodnog toka
Brzina normalnog toka
Brzina zasienog toka
Brzina forsiranog toka
23
Srednja brzina saobraajnog toka
Brzina slobodnog toka:
Pojam brzine slobodnog toka vezan je za slobodan tok i
podrazumijeva da se sva vozila u saobraajnom toku na
posmatranom odsjeku kreu u identinim ili bliskim uslovima
kretanja koja odgovaraju kretanju pojedinanih vozila na dotinom
odsjeku. S obzirom na predhodne definicije razlikujemo : odsjeku. S obzirom na predhodne definicije razlikujemo :
a) Srednja prostornu brzina slobodnog toka Vs,
b) Srednja vremensku brzina slobodnog toka Vt.
24
Srednja brzina saobraajnog toka
Brzina normalnog toka (stabilan, polustabilan i nestabilan):
Pojam brzine normalnog toka vezan je za stabilan,
polustabilan i nestabilan saobraajni tok u kome na uslove
kretanja vozila djeluje i interakcija izmeu vozila u toku.
Razlikujemo : Razlikujemo :
a) Srednju prostornu brzinu toka Vs,
b) Srednju vremensku brzinu toka Vt.
25
Srednja brzina saobraajnog toka
Brzina zasienog toka, tzv. brzina pri kapacitetu:
Pojam brzine zasienog toka vezan je za zasieni
saobraajni tok u kome se sva vozila kreu uz potpuno ili
priblino djelovanje interakcije izmeu vozila u toku. U
uslovima zasienog toka sva vozila se kreu priblino istom uslovima zasienog toka sva vozila se kreu priblino istom
brzinom (VZT) to znai da ne postoji gotovo nikakva
kvantitativna razlika izmeu srednje prostorne i srednje
vremenske brzine saobraajnog toka. Znai, pri uslovima
zasienog toka vai uslov da je:
t s ZT
V V V
26
Srednja brzina saobraajnog toka
Brzina forsiranog (prinudnog) toka:
Pojam brzine forsiranog toka vezan je za forsiran prinudni
tok. U uslovima forsiranog toka vozila se kreu priblino
istom brzinom koja, posmatrana u prostoru i vremenu,
oscilira izmeu vrijednosti VZT i O. Znai, pri zasienom oscilira izmeu vrijednosti VZT i O. Znai, pri zasienom
toku vai uslov da je Vf < VZT.
27
Srednja brzina saobraajnog toka
Veza izmeu brzine, koncetracije i protoka
28
Srednja brzina saobraajnog toka
29
Postupci utvrivanja SPB
Za praktino utvrivanje srednje prostorne brzine neophodno je
mjeriti trenutne brzine svih vozila u saobraajnom toku na
posmatranom odsjeku. Do konkretnih podataka o trenutnim
brzinama svih vozila u saobraajnom toku na posmatranom
odsjeku u odreenom vremenskom presjeku moe se doi
mjerenjima sa zemlje i iz vazduha uz pomo fototehnike i
savremene elektronske opreme. savremene elektronske opreme.
Mjerenja trenutnih brzina svih vozila u saobraajnom toku na
posmatranom odsjeku jo uvijek predstavlja sloen i skup
postupak, ali ipak ostvariv uz pomo savremenih elektronskih
pomagala.
U red jednostavnijih naina utvrivanja srednje prostorne brzine,
koji su znaajni za praktine potrebe, spadaju:
30
Postupci utvrivanja SPB
1. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na
bazi lokalnog mjerenja
gdje je:

=

=
N
i
I i
s
V
N
V
!
) 1 (
1
N - Broj vozila ija je brzina izmjerena na presjeku posmatranog
odsjeka u nekom vremenskom periodu posmatranja;
Vi - Brzine pojedinih vozila koje su utvrene na bazi lokalnih
posmatranja na presjeku posmatranog odsjeka puta
=

i
I i
V
!
) 1 (
31
Postupci utvrivanja SPB
2. Utvrivanje srednje prostorne brzine na osnovu srednje vremenske
brzine i standardnog odstupanja brzina vozila u saobraajnom toku
izmjerenih na presjeku
gdje je:
S
V
standardno odstupanje
T
v
t s
V
S
V V
2
=
3. Relacija izmeu srednje prostorne i sredje vremenske brzine prema
istraivanjima vrenim u Sovjetskom Savezu
gdje je:
k parametar stanja toka:
za normalan tok k=0,25
za normalan tok koji je blizak zasienom toku k=0,2
za zasien tok k=0
2
1 k
V
V
t
S
+
=
06 , 0 04 , 0
2
do k =
32
Postupci utvrivanja SPB
4. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazi
mjerenja pomou pokretnog posmatraa
gdje je :
tc - Vrijeme putovanja vozila pokretnog posmatraa u smjeru posmatranog toka
na posmatranom odsjeku
b a
t t
y x
q
+
+
=
q
y
t t
c
=
t
S
V
s
=
na posmatranom odsjeku
ta- Vrijeme putovanja vozila pokretnog posmatraa u suprotnom smjeru
posmatranog toka na tretiranom odsjeku
x - Broj vozila koja se sreu od strane vozila pokretnog posmatraa pri vonji
suprotnim smjerom u odnosu na posmatrni tok na tretiranom odsjeku
y - Razlika izmeu broja vozila koja su pretekla i koje je preteklo vozilo pokretnog
posmatraa vozei u smjeru posmatranog toka na tretiranom odsjeku
S - Duina posmatranog odsjeka
33
Postupci utvrivanja SPB
5. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazi
kvazi-lokalnog mjerenja
t
s
V

=
=
n
i
i
t
n
t
1
1
6. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazi
kvazi-trenutnog mjerenja
t
s
V
s

=
=
=
n
i
i
S
m
S
1
1
34
Vrijeme putovanja
Vrijeme putovanja, kao parametar saobraajnog toka, predstavlja
srednju vrijednost vremena putovanja svih vozila posmatranog
saobraajnog toka preko posmatranog odsjeka puta. Ovo se moe
iskazati kroz sljedeu relaciju:
gdje je:

=
=
q
i
i
t
q
t
1
(min)
1
- srednja vrijednost vremena putovanja svih vozila u odreenom
saobraajnom toku q preko posmatranog odsjeka puta
t
i
vrijeme putovanja pojedinih vozila u odreenom saobraajnom toku
q preko posmatranog odsjeka puta
q posmatrani saobraajni tok na posmatranom odsjeku puta
Osnovna jedinica za iskazivanje vremena putovanja saobraajnog toka
je minuta, a takoe se koriste sekunda i sat.
t
35
Jedinino vrijeme putovanja
Jedinino vrijeme putovanja predstavlja srednju vrijednost vremena,
svih vozila posmatranog saobraajnog toka, potrebnog da se pree
jedinica rastojanja tj. jedan kilometar posmatranog odsjeku puta. Ovo se
moe iskazati kroz slijedeu relaciju:
: odnosno
1
1
)
min
(

=
=
q
i
mi
m t
q
t
: je gdje
s
t
t
m
=
-srednja vrijednost jedininog vremena putovanja svih vozila u posmatranom
saobraajnom toku q preko posmatranog odsjeka puta;
t
mi
- jedinino vrijeme putovanja pojedinih vozila u posmatranom saobraajnom
toku q preko posmatranog odsjeka puta;
q - posmatrani saobraajni tok na posmatranog odsjeka puta;
- srednja vrijednost vremena putovanja toka q;
S - duina odsjeka u kilometrima;
1
) (

= i
km
mi
q
s
m
t
t
36
Interval slijeenja vozila
Interval slijeenja vozila u saobraajnom toku predstavlja vrijeme
izmeu prolaska ela dva uzastopna vozila kroz zamiljeni presjek
posmatranog odsjeka puta. Sa gledita realnih saobraajnih tokova,
zavisno od naina posmatranja toka u odnosu na prostor i vrijeme
razlikujemo:
Intervale slijeenja pojedinano za N vozila koja u periodu vremena T Intervale slijeenja pojedinano za N vozila koja u periodu vremena T
prou posmatrani presjek puta
Srednju vrijednost intervala slijeenja na posmatranom presjeku puta za
N vozila u vremenu T
Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta, kao aritmetiki prosjek
srednjih vrijednosti intervala slijeenja na m posmatranih presjeka puta u
vremenu T
37
Interval slijeenja vozila
Interval slijeenja vozila na presjeku puta predstavlja vrijeme prolaska
ela uzastopnih vozila preko posmatranog presjeka puta.
Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta predstavlja aritmetiku
sredinu intervala slijeenja na n presjeka odsjeka ili dionica puta za
posmatrani saobraajni tok.
Osnovna jedinica za iskazivanje intervala slijeenja vozila je sekunda.
Najei simbol za oznaavanje intervala slijeenja vozila je t
h
.
Interval slijeenja vozila ima veliki znaaj za opisivanje uslova odvijanja
saobraaja na putevima, ne samo kao osnovni pokazatelj za teorijska
uoptavanja meuzavisnosti u saobraajnom toku, ve i u ininjerskoj
praksi kao reperni indikator kvaliteta saobraajnog toka.
38
Rastojanje slijeenja vozila
Rastojanje slijeenja vozila predstavlja prostorni razmak izmeu ela dva
uzastopna vozila u saobraajnom toku i najee se oznaava sa S
h
, a
izraava se u metrima.
Sa gledita realnih saobraajnih tokova na odsjeku puta rastojanje
slijeenja predstavlja srednju vrijednost svih rastojanja slijeenja izmeu
uzastopnih vozila u odreenom toku na posmatranom odsjeku ili dionici
puta. Kod rastojanja slijeenja vozila razlikujemo: puta. Kod rastojanja slijeenja vozila razlikujemo:
Konkretna rastojanja izmeu pojedinih vozila u saobraajnom toku koja
su se nala u odreenom trenutku na posmatranom odsjeku ili dionici
puta, gdje je i=1,2,.., n
Srednja vrijednost trenutnih rastojanja izmeu svih vozila u
saobraajnom toku koja su se nala u odreenom trenutku na
posmatranom odsjeku ili dionici puta
Aritmetiki prosjek m srednjih trenutnih rastojanja utvrenih na
posmatranom odsjeku u periodu vremena T
39
Rastojanje
U strunoj tehnologiji za duinu odsjeka ili dionice esto se kratko kae
rastojanje, to treba razlikovati od rastojanja slijeenja vozila.
Preciznije, rastojanje u teoriji saobraajnog toka predstavlja duinu
odsjeka na kome se razmatraju uslovi kretanja vozila u saobraajnom
toku.
Odsjek je dio puta sa homogenim tehniko-eksploatacionim
karakteristikama. Odsjek je po pravilu manji od saobraajne dionice, ili je karakteristikama. Odsjek je po pravilu manji od saobraajne dionice, ili je
jednak sa saobraajnom dionicom. Odsjek puta moe biti za jednosmjerne
saobraajne tokove sa jednom ili vie saobraajnih traka, kao i za
dvosmjerni saobraaj sa dvije ili vie saobraajnoh traka. Odsjek pravog
puta bez uspona sa savremenom ravnom saobraajnicom dovoljne irine
za kretanje jednog niza vozila u jednom smjeru odgovara idealnim putnim
uslovima.
Osnovna jedinica za iskazivanje rastojanja u teoriji saobraajnog toka
jeste metar. Nije iskljuena i vea jedinica kao to je kilometar. Osnovni
simbol za obiljeavanje rastojanja jeste S, a esto se koriste i simboli l i d.
40
Znaajne osobenosti saobraajnog toka
Za to potpunije opisivanje saobraajnih tokova, i izuavanje zakonitosti i
kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na cestovnim
saobraajnicama, pored definisanja relevantnih pokazatelja saobraajnog
toka, neophodno je takoe definisati i znaajnije osobenosti saobraajnog
toka.
U red vanijih osobenosti saobraajnog toka, znaajnijih za opisivanje
zakonitosti kretanja vozila u saobraajnim tokovima na cestovnim zakonitosti kretanja vozila u saobraajnim tokovima na cestovnim
saobraajnicama i za sadrajnije opisivanje osnovnih parametara
saobraajnog toka, prije svega protoka vozila, spadaju:
Sloenost saobraajnog toka
Opti uslovi odvijanja saobraaja
Sastav i struktura saobraajnog toka
Vremenska neravnomjernost saobraajnog toka
41
Sloenost saobraajnog toka
Saobraajni tok sa gledita broja nizova i smjerova moe biti:
Prosti saobraajni tok- se sastoji od jednog niza vozila koja se kreu u
jednom pravcu i u jednom smjeru. Najmanji broj vozila koja, s obzirom na
interakcijsku meuzavisnost u kretanju, mogu initi prosti saobraajni tok,
iznosi 2 vozila.
Prosti saobraajni tok predstavlja osnovu, tj. ima znaenje baznog toka, za
definisanje fundamentalnih - teorijskih relacija izmeu osnovnih definisanje fundamentalnih - teorijskih relacija izmeu osnovnih
parametara saobraajnog toka.
Sloeni saobraajni tok - se sastoji od dva ili vie prostih saobraajnih
tokova koji, s obzirom na meusobne odnose nizova i smjerova, moe biti:
Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova meusobno paralelnih u
istom ili suprotnom smjeru
Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno prepliu
Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno sijeku
42
Sloenost saobraajnog toka
Realni saobraajni tokovi najee pripadaju grupi sloenih. Zato, kada je
rije o realnom saobraajnom toku, pojam protoka vozila kao i pojmovi
ostalih osnovnih parametara moraju biti obogaeni objanjenjem o
kakvom se saobraajnom toku radi, s obzirom na prednju klasifikaciju, kao
i s obzirom na raspodjelu protoka po smjerovima, nizovima i pravcima.
Utjecaj stepena sloenosti, kao osobenost realnog saobraajnog toka, na
uslove odvijanja saobraaja na dananjem nivou razvijenosti teorije uslove odvijanja saobraaja na dananjem nivou razvijenosti teorije
saobraajnog toka je veoma malo izuen.
Uslovi odvijanja saobraaja - s obzirom na uslove odvijanja
saobraaja saobraajnim tokovi mogu biti:
Neprekinuti tokovi
Neprekinuti ali djelomino ometani tokovi
Povremeno prekinuti tokovi
43
Sloenost saobraajnog toka
Sastav ili struktura saobraajnog toka - s obzirom na sastav ili strukturu
saobraajni tok moe biti:
Homogeni tok;
Nehomogeni tok;
Uslovno homogeni tok;
Vremenska neravnomjernost protoka vozila - Posmatrano hronoloki
po jednakim vremenskim jedinicama na presjeku ili dionici puta u stvarnim
uslovima, protok vozila je promjenljiva veliina uslovljena brojnim
faktorima, koji su takoe po svom karakteru promjenljivi.
Znaaj ove karakteristike saobraajnog toka je naglaen i za mjere koje se
preduzimaju u regulisanju saobraajem na posmatranoj mrei. Ovo je
posebno u uslovima vieg nivoa razvijenosti motorizacije i putnikog
saobraaja. To je realno oekivati u budunosti kada e se znatno vie
nego danas, kroz mjere regulisanja i upravljanja, morati iznalaziti rezerve
kapaciteta u mrei, umjesto graenja novih saobraajnica.
44
Vremenska neravnomjernost protoka vozila
Sva dosadanja teorijska pojednostavljenja zakonitosti vremenske
neravnomjernosti protoka vozila vrena su polazei od dva stanovita:
Da se zakon dnevne neravnomjernosti u periodu zakonitosti vremenske
neravnomjernosti protoka vozila iskau po odreenim vremenskim
jedinicama i periodima preko kojih se te zakonitosti indirektno mogu
dovoditi u vezu sa uzronicima dovoditi u vezu sa uzronicima
Da se iznau odgovarajui matematiki modeli pomou raspodjele
vjerovatnoa sluajnih promjenljivih
Za potrebe prakse od posebnog znaaja su karakteristike vremenske
neravnomjernosti protoka vozila, koje su u odreenoj mjeri povezane sa
ciklinostima u nastojanju zahtjeva za prevozom ljudi i dobara. Za
uspjeno projektovanje sistema regulacije svjetlosnom signalizacijom sa
fiksnim duinama trajanja ciklusa neophodno je utvrditi ove zakonitosti.
45
Vremenska neravnomjernost protoka vozila
Zakonitosti vremenske neravnomjernosti protoka vozila sa ovog
aspekta iskazuju se kroz:
Neravnomjernost po satima u periodu jednog dana (24 sata)
Neravnomjernost po satima u periodu cijele godine (8760 sati) Neravnomjernost po satima u periodu cijele godine (8760 sati)
Dnevnu neravnomjernost u periodu sedmice (7 dana)
Dnevnu neravnomjernost u periodu mjeseca (30 ili 31 dan)
Dnevnu neravnomjernost u periodu cijele godine (365 dana)
Mjesenu neravnomjernost u peridu cijele godine (12 mjeseci)
Neravnomjernost protoka po manjim vremenskim jedinicama
od jednog sata u okviru vrnog sata
46
Matematiki model saobraajnog toka
Zakonitosti kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na
putevima zavise od brojnih faktora, radi ega i opisivanje tih
zakonitosti predstavlja vrlo sloen proces. U najznaajnije faktore
koji utiu na zakonitosti kretanja motornih vozila u saobraajnim
tokovima na putevima spadaju:
Uslovi puta
Veliina protoka
Karakteristike protoka
Vozno-dinamike karakteristike vozila
Psiho-fizike osobine vozaa
Motivisanost vozaa
Stanje i karakteristike sistema za regulisanje saobraajem
Ambijentalni uslovi
47
Matematiki model saobraajnog toka
Za opisivanje kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na
putevima, rjeenja su naena u metodama modeliranja.
Model predstavlja apstraktan opis stvarnog procesa. U konkretnom
sluaju, model treba to tanije da opie ponaanje realnog procesa
kretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima. Ovakav model nam
daje mogunost da na njemu isprobamo eljene metode regulacije bez daje mogunost da na njemu isprobamo eljene metode regulacije bez
velikih ulaganja u zamiljeni model. Kada je u pitanju opisivanje
saobraajnih tokova fiziko modeliranje praktino i nema primjenu.
Znai, praktino se radi o matematikim modelima kojima se opisuju uslovi
kretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima u funkciji
najznaajnih uticajnih faktora pomou odgovarajuih formula, relacija,
jednaina itd.
S obzirom na karakter promjenljivosti faktora uticajnih na zakonitosti
kretanja vozila u saobraajnim tokovima na kojima se baziraju matematiki
modeli, razlikujemo:
48
Deterministiki matematiki modeli
Deterministike matematike modele;
Stohastike matematike modele;
Deterministiki matematiki modeli koji se koriste u opisivanju zakonitosti
kretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima dijele se na:
Mikroskopske
Makroskopske
Ova podjela je u funkciji pristupa u posmatranju. Tako se pristup koji
polazi od posmatranja zakonitosti kretanja pojedinih elemenata toka
naziva mikroskopski. Nasuprot pomenutom prilazu, pristup koji u
izuavanju saobraajnog toka polazi od ukupnog toka kao kontinualne
cjeline naziva se makroskopski.
49
Mikroskopski matematiki modeli
Ovi modeli se zasnivaju na opisivanju rastojanja izmeu uzastopnih
vozila u koloni pomou brzine, ubrzanja, puta koenja i dr.
Opisivanje saobraajnog toka, koje se bazira na posmatranju
kretanja njegovih elemenata naziva se u teoriji saobraajnog toka
mikroskopsko posmatranje, a matematiki modeli zasnovani na
takvim posmatranjima nazivaju se mikroskopski modeli. Bazirajui takvim posmatranjima nazivaju se mikroskopski modeli. Bazirajui
se na rastojanju slijeenja vozila u teoriji saobraajnog toka poznati
su slijedei modeli:
Model konstantnog rastojanja slijeenja
Modeli rastojanja slijeenja u funkciji brzine
Modeli promjenljivog rastojanja slijeenja, tzv. modeli " slijedi
vou "
Psihofiziki model rastojanja slijeenja
50
Makroskopska posmatranja
Ukoliko se saobraajni tok posmatra kao kontinualni proces proticanja vozila u
jednom smjeru saobraajnice apstrahujui injenicu da je svako vozilo
individualno kontrolisano od strane vozaa, odnosno potujui stav da se
svako pojedinano vozilo u posmatranom saobraajnom toku kree iskljuivo
po zakonitostima ukupnog toka, takvo posmatranje se naziva makroskopsko
posmatranje. Teorije koje se koriste za opisivanje saobraaja polazei od
makroskopskog posmatranja ukupnog saobraajnog toka na putu nazivaju se
i teorije kontinuma. i teorije kontinuma.
Pod utjecajem mnogobrojnih faktora koji imaju obiljeja sluajno promjenljivih
u prostoru i vremenu, takoe i osnovni parametri saobraajnog toka imaju
karakter sluajnih promjenljivih vrijednosti. To znai da se vrijednosti osnovnih
parametara saobraajnog toka posmatrane na odreenom presjeku puta
pojavljuju sa odreenom vjerovatnoom. Iz izloenog proizilazi da osnovni
parametri saobraajnog toka, koji definiu odreeni saobraajni tok, imaju
karakter diskretne ili neprekidne promjenljive-odnosno imaju stohastiki
karakter. Samim tim osnovni parametri saobraajnog toka koji predstavljaju
diskretne sluajne promjenljive podlijeu odreenom zakonu raspodjele
vjerovatnoa.
51
Stohastiki matematiki modeli
Ispitivanja su pokazala da osnovni parametri saobraajnog toka ne podlijeu uvijek
istim, ve razliitim zakonitostima raspodjele vjerovatnoa, kao to su " Poasonova
raspodjela ", " binomna raspodjela", " eksponencijalna raspodjela", " pomjerena
eksponencijalna raspodjela ", " normalna raspodjela " i druge. Naime, i isti osnovni
parametri ne podlijeu uvijek i na svakom mjestu istim zakonitostima raspodjele
vjerovatnoa.
Pogodnosti opisivanja nekog osnovnog parametra saobraajnog toka nekom od
pomenutih raspodjela predstavlja indikaciju, koja svojevrsnim jezikom govori o pomenutih raspodjela predstavlja indikaciju, koja svojevrsnim jezikom govori o
vladajuim uslovima u saobraajnom toku na posmatranom odsjeku puta.
Znaaj ovog opisa rezimiraemo kroz:
Potrebe za obuhvaenim sagledavanjem karakteristika osnovnih parametara
saobraajnog toka, prije svega, protoka vozila, intervala slijeenja i brzina;
Potreba za dubljim sagledavanjem odnosa izmeu osnovnih parametara
saobraajnog toka, prije svega, izmeu protoka vozila i intervala slijeenja.
Potreba za stvaranjem neophodne teorijske osnove za primjenu teorije
masovnog opsluivanja, u opisivanju saobraajnih tokova.
52
Teorije masovnog opsluivanja
ekanje koje nastaje kao rezultat nagomilavanja odreenih zahtjeva, javlja se u
mnogim saobraajnim problemima. Vozai ekaju pri ukljuivanju na autoput, pri
pojavi " uskih grla " na autoputu, pri skretanju lijevo na raskrsnicama i dr. Isto tako,
na primjer, pjeaci ekaju na pjeakim prelazima. Sigurno je da moramo da
teimo da dimenzioniemo takve kapacitete u saobraaju, odnosno da tako
reguliemo saobraaj da se ekanje, odnosno vremenski gubici uesnika u
saobraaju svedu na najmanju mjeru.
Jasno je da uz pomo teorije masovnog opsluivanja moemo odgovoriti na
pitanje koliko je vozila ispred raskrsnice ili koliko je, naprimjer, prosjeno ekanje
pjeaka pri prelaenju pjeakih prijelaza.
Teorija masovnog opsluivanja primjenjuje se ve due vremena pri analizi
karakteristika saobraajnog toka na putevima. Na primjer, mogue je izraunati
broj vozila u redu pri stvaranju uskog grla.
Ukoliko hoemo da se koristimo terminima koji su u upotrebi u teoriji masovnog
opsluivanja, tada se pod pojmom "usko grlo" moe podrazumjevati kanal opsluge,
dok vozila koja ekaju na red da prou uskim grlom predstavljaju klijente.
53
Simulacije saobraajnih tokova
Modeliranje saobraajnih tokova u raznim uslovima puta na raunaru dobija sve
vei znaaj, kako za teorijsko produbljavanje i uoptavanje odreenih zakonitosti,
tako i za rjeavanje praktinih zadataka u postupcima planiranja i projektovanja
mree cestovnih saobraajnica i u postupcima regulacije saobraajnim tokovima
na mrei.
Osnovne prednosti modeliranja saobraajnih tokova ogledaju se kroz:
Istraivanja pojava u saobraaju bez prirodnih eksperimenata Istraivanja pojava u saobraaju bez prirodnih eksperimenata
Brzo rjeavanje i najsloenijih zadataka
Omoguavanje rjeavanja zadataka, koji se ne bi mogli rjeavati analitikim
postupkom
Mogunost primanja veeg obima informacija
Istraivanje vjerovatnoe odreenih pojava u saobraajnom toku
Mogunost obnavljanja eljenih situacija, realno moguih i hipotetiih
Mogunost istraivanja kretanja saobraajnih tokova na putnoj mrei, koje je
u stvarnosti teko sresti
Mogunosti testiranja alternativnih sistema u fazi projektovanja sistema za
identine zahtjeve budueg saobraaja
54
Simulacije saobraajnih tokova
Navedene prednosti modeliranja saobraajnih tokova na raunarima
potenciraju se kroz aspekt rjeavanja ininjerskih zadataka u praksi, mogu
se rezimirati kroz:
Potrebe ispitivanja ponaanja zamiljenih novih sistema polazei od
varijantnih mrea, razliitih naina regulacije, alternativnih zahtjeva
saobraaja. saobraaja.
Potrebe ispitivanja ponaanja postojeih sistema mree za alternativne
naine koritenja, alternativne zahtjeve saobraaja.
Pod pojmom simuliranja se podrazumjeva eksperimentalna predstava
realnog sistema pomou vjetakog modela. Za simuliranje
saobraajnih tokova danas se primjenjuju relativno brzi raunarski
sitsemi koju u obzir uzimaju sve relevantne veliine koje opisuju
saobraajni tok.
55
Simulacije saobraajnih tokova
Simulacija se dijeli na slijedee korake:
Formulacija modela
Prevoenje modela na jezik raunara
Ispitivanje programa i unutranja verifikacija modela
Planiranje i projektovanje eksperimenta Planiranje i projektovanje eksperimenta
Projektovanje modela u cilju dobivanja eljene informacije
Odreivanje naina obavljanja svih testova u procesu koji se
sprovodi
Izvoenje eksperimenata
Kalibriranje modela
Simuliranje novih modela
Interpretacija rezultata
56
Relevantna mjerenja u saobraaju
Mjerenja saobraajnog toka mogu se podjeliti prema teritoriji na koju se odnose:
Odjeljak puta
Raskrsnica;
Luk
Mrea, podruje ili ruta,
Mjerenja na odjeljku puta
U okviru ovih mjerenja moemo izdvojiti osam fundamentalnih varijabli (druge
mogu biti iz njih izvedene). Tih osam varijabli mogu se podijeliti u dvije grupe i to:
Makroskopske
Mikroskopske
Mikroskopske opisuju karakteristike kretanja koja se odnose na pojedinana
vozila ili interakciju izmeu dva vozila, dok makroskopske se odnose na grupe
vozila, uprosjeene u vremenu i prostoru.
57
Relevantna mjerenja u saobraaju
Mjerenja na raskrsnicama
Mjerenja to se provode na raskrsnicama odnose se na
maksimalan broj vozila koja izau iz semaforizirane raskrsnice
(zasieni tok) ili iz nesemaforizirane raskrsnice. U sluaju
raskrsnice, od velike vanosti je da se razmotre karakteristike raskrsnice, od velike vanosti je da se razmotre karakteristike
dolazeih saobraajjih tokova na svim prilazima na raskrsnici.
Od interesa je, takoe, mjerenja izgubljenog vremena pri ekanju.
U set mjerenja na raskrsnici moe ui i mjerenje duine nakupljenih
vozila koja ekaju da budu "preraena" u raskrnici, izraena preko
duine "repa" ili preko broja vozila. Ova mjerenja su od interesa ne
samo zbog definisanja nivoa usluge promatrane raskrsnice nego i
zbog takozvanog spill-back fenomena, odnosno blokade predhodne
raskrsnice prouzroene velikim brojem vozila to ekaju ispred
naredne raskrsnice.
58
Sistemi za monitoring
Danas raspoloivi instrumenti za ova mjerenja mogu se klasificirati prema
sledeoj tipologiji:
Induktivne petlje
Video monitoring
Mikrovalni ureaji Mikrovalni ureaji
Ureaji koji koriste infracrvenu svijetlost
Magnetometri
Ultrazvuni ureaji
Pasivni akustini sistemi
Piezoelektrini ureaji
Pneumatski ureaji
Razlike u koritenju razliitih tipova instrumenata proizilaze iz
karakteristika toka kojeg je potrebno mjeriti.
59
Sistemi za monitoring
Tipologija Aplikacija
Induktivni senzori/petlje
Duina, brzina vozila, klase, broj osovina, i udaljenost
izmeu njih kao i druga koritenja
Laserska zraka, infracrvena
svjetlost, elektromagnetni
valovi i ultrazvuni senzori
Duina, brzina vozila
valovi i ultrazvuni senzori
Pneumatski senzori ( cijevi ) Brzina, druga koritenja s kalibracijom i softverom ( broj
osovina, klase, vie traka )
Telekamere Brzina, duina, klase, tablice
Kapativni senzori Teina, brzina
Piezoelektrini senzori Teina, brzina, klase
Tipologija karakteristika automatiziranih senzora za monitoring saobraaja
60
Sistemi za monitoring
Aplikacije Zadaci Tehnologije
Kontrola nad signaliziranim
raskrsnicama
Monitoring stojeih vozila
Dobri vremenski uslovi
Mikrovalovi,pasivna infracrvena
svjetlost, laserski senzori,
ultrazvuk video monitoring,
Kontrola nad signaliziranim
raskrsnicama
Monitoring stojeih vozila
Loi vremenski uslovi
Mikrivalovi,
Ultrazvuk,
Video Video
monitoring infracrvenih zraka
Fleksibilna kontrola u realnom
vremenu
Evaluacija induktivnih namotaja,
instalacija uz rub ceste
VIP (obrada video slike)
Brojanje vozila Monitoring pri brzini veoj od 10
km/h
Mikrovalovi, doppler,pasivna
infracrvena svjetlost, laser,
ultrazvuk, VIP
Monitoring brzine vozila Monitoring pri brzini veoj od 10
km/h
Mikrovalovi, doppler, laser, VIP
Klasifikacija vozila U duini i profilu Laser, VIP,
Aplikacije raznih tehnologija u upravljanju saobraajem
61
Sistemi za monitoring
Tehnologija Prednosti Nedostaci
Ultrazvuk Kompaktne dimenzije i jednostavna instalacija Performanse mogu oslabiti zbog
promjena temperature i zrane
turbulencije
Mikrovalni doppleri Dobre performanse pri loim vremenskim
uvjetima, direktna mjerenja brzine
Nemogunost monitoringa stojeih
vozila i vozila koja se kreu sporo,
potrebna antenakratkog dosega
Mikrovalovi Dobre performanse pri loim vremenskim
uvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi
Potrebna antena kratkog dosega
uvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi
na vie od jedne trake
Pasivna IC svjetlost Dobre performanse pri magli, direktna mjerenja
brzine
Loe performanse pri padanjukie i
snijega
VIP Jedna kamera se moe koristiti za vie traka, moe
snimiti velike koliine podataka
Vozila veih dimenzija blokiraju
vidljivost, sjene, refleksije, i
promjene dana i noi mogu dovesti
do lanog monitoringa
Magnetometri Monitoring manjih vozila ukluujui i bicikle,
korisni tamo gdje se mogu instalirati
Teko razdvajanje podataka ako se
vozila nalaze blizu jedno drugom
Induktivne petlje Visoka pouzdanost, dobro poznata tehnologija Teko instaliranje u prisustvu
visokih nivoa saobraajnog toka
Prednosti nedostaci raznih tehnologija za upravljanje saobraajem
62
Sistemi za monitoring
Tehnologija Prednosti Nedostaci
Ultrazvuk Kompaktne dimenzije i jednostavna instalacija Performanse mogu oslabiti zbog
promjena temperature i zrane
turbulencije
Mikrovalni doppleri Dobre performanse pri loim vremenskim
uvjetima, direktna mjerenja brzine
Nemogunost monitoringa stojeih
vozila i vozila koja se kreu sporo,
potrebna antenakratkog dosega
Mikrovalovi Dobre performanse pri loim vremenskim
uvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi
Potrebna antena kratkog dosega
uvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi
na vie od jedne trake
Pasivna IC svjetlost Dobre performanse pri magli, direktna mjerenja
brzine
Loe performanse pri padanjukie i
snijega
VIP Jedna kamera se moe koristiti za vie traka, moe
snimiti velike koliine podataka
Vozila veih dimenzija blokiraju
vidljivost, sjene, refleksije, i
promjene dana i noi mogu dovesti
do lanog monitoringa
Magnetometri Monitoring manjih vozila ukluujui i bicikle,
korisni tamo gdje se mogu instalirati
Teko razdvajanje podataka ako se
vozila nalaze blizu jedno drugom
Induktivne petlje Visoka pouzdanost, dobro poznata tehnologija Teko instaliranje u prisustvu
visokih nivoa saobraajnog toka
Prednosti nedostaci raznih tehnologija za upravljanje saobraajem
63
Scenarij za prikupljanje podataka
Scenarij u kojem se provode akcije monitoringa su ambijenti
autoputa na kojima elimo postii adekvatnu razinu usluge i
sigurnosti.
Ovisno o eljenim performansama i nivou upravljanja, moemo
rei da danas postoji prilino dobra tehnoloka potpora za ove rei da danas postoji prilino dobra tehnoloka potpora za ove
akcije u pogledu instrumenata to smo ih opisali u predhodnim
predavanjima
U Evropi se sistemi za monitoring veoma iroko koriste, posebno
na autoputevima u Holandiji, Njemakoj, Francuskoj i Velikoj
Britaniji.
64
Razine servisa na saobraajnicama
Prosjena brzina putovanja za vozila na gradskoj ulici je odreena
razinom ispravnosti operacionog nivoa servisa.
Brzina putovanja du segmenta, sekcije ili cijele duine gradske ulice
zavisi od brzine kretanja izmeu raskrsnica koje sadre semafore i koliine
kontrole zakanjenja izloene raskrsnicama regulisana semaforima.
Razina servisa se bazira na prosjenim brzinama putovanja vozila za Razina servisa se bazira na prosjenim brzinama putovanja vozila za
segment gradske ulice.
Razina servisa gradske ulice se bazira na brzini putovanja vozila na dijelu
segmenta ili cijeloj urbanoj ulici na kojoj se odnosi. Karakteristike pojedinih
razina servisa su slijedee:
65
Razine servisa na saobraajnicama
Razina servisa A: Ova razina servisa opisuje primarni slobodan tok
kretanja na prosjenoj brzini putovanja obino oko 90% brzine slobodnog
toka za datu vrstu ulice. Vozila su u potpunosti nezavisna u svojoj
sposobnosti da manevriu du saobraajnog pravca. Kontrolisana
zakanjenja na raskrsnicama, regulsanim semaforima, je minimalno.
Razina servisa B: Opisuje razumno nezavisne operacije kretanja Razina servisa B: Opisuje razumno nezavisne operacije kretanja
prosjene brzine putovanja obino oko 70% slobodne brzine za odreenu
vrstu ulice. Sposobnost da se manevrie du saobraajnih pravaca je
djelomino ograniena i kontrolisana zakanjenja na raskrsnicama,
regulisanim semaforima, nisu znaajna.
Razina servisa C: Opisuje stabilna kretanja. Meutim sposobnost
manevrisanja i promjene pravca u meustambenim lokacijama moe biti
vie ograniena nego kod razine B, i due uzrokovana, suprotna signalna
kordinacija ili mogu oboje doprinjeti sporijoj prosjenoj brzini putovanja za
oko 50 % od brzine slobodnog toka za odreenu vrstu ulice.
66
Razine servisa na saobraajnicama
Razina servisa D: Ova razina moe potaknuti progresiju suprotne
signalizacije, neodgovarajui tajming signala veliku gustinu saobraaja ili
kombinaciju ovih faktora. Prosjena brzina putovanja je oko 40% brzine
slobodnog toka.
Razina servisa E: Karakteristina je po znaajnim zakanjenjima i
prosjenoj brzini putovanja oko 33% brzine slobodnog toka ili jo manje. prosjenoj brzini putovanja oko 33% brzine slobodnog toka ili jo manje.
Ovakve performanse su uzrokovane kombinacijom suprotne progresije,
gustinom saobraaja, produenim zakanjenjima na kritinim
raskrsnicama i neodgovarajuim signalnim tajmingom.
Razina servisa F: Karakteristina je za protok na gradskim ulicama po
veoma niskim brzinama (treinom ili etvrtinom brzine slobodnog toka).
Zapuenje raskrsnice je vjerovatnije na lokacijama sa kritinom
signalizacijom, sa velikim zakanjenjima velikom gustinom saobraaja.
67
Razine servisa na saobraajnicama
68
Pitanja
1. Definisati teoriju saobraajnog toka.
2. ime se bavi teorija saobraajnog toka
3. Nabrojati osnovne veliine saobraajnog toka.
4. Od ega zavisi brzina vozila u urbanim podrujima?
5. ime je determinisana interakcija izmeu vozilate ta je je brzina slobodnog
toka? toka?
6. ta je srednja prostorna brzina toka, a ta srednja vremenska brzina toka?
7. Pobrojati i opisati osnovne postupke za utvrivanje srednje brzine protoka.
8. Navesti znaajnije osobenosti saobraajnog toka, te ih ukratko objasniti?
9. Pojasniti znaaj vremenske neravnomjernosti vozila?
10. ta spada u faktore koji utiu na zakonitosti kretanja motornih vozila u
saobraajnim tokovima?
11. ta su osovne prednosti modeliranja saobraajnih tokova?
69
Pitanja
12. Opisati tok simuliranja saobraajnog toka.
13. ta spada u makroskopske a ta u mikroskopske varijable?
14. Koja se mjerenja izvode na raskrsnicama?
15. Koji se detektori koriste za potrebe mjerenja na raskrsnicama?
16. Definisati i opisati osnovne razine servisa na saobraajnicama?
70