Królestwo polskie w przededniu powstania
Przywódcy: Ignacy Chmieleński, Jarosław
1. Przyczyny i skutki wojny krymskiej (1853-1856).
Pretekstem do wszczęcia tej wojny był spór o opiekę nad świętymi miejscami: Jerozolimą i
Betlejem. W rzeczywistości Rosja chciała zapanować nad cieśninami czarnomorskimi. Była to
wojna pomiędzy Turcją, Wielką Brytanią, Francją, Królestwem Sardynii a Rosją. Najważniejsza
bitwa: oblężenie Sewastopola - wygrana aliantów. Skutki: kongres w Paryżu w roku 1856: zakaz
posiadania floty wojennej na Morzu czarnym, zwycięstwo dyplomacji Wlk. Brytanii, sukces
prestiżowy Francji, koniec Świętego Przymierza, demilitaryzacja Wysp Alandzkich, integralność
Turcji, autonomia Mołdawii i Serbii.
2. Czym była tzw. odwilż posewastopolska? Wymień reformy w Rosji i w Królestwie
Polskim.
Odwilż posewastopolska to określenie okresu w historii, który nastąpił po klęsce wojsk
rosyjskich w wojnie krymskiej.
Reformy w Rosji (1861) - reforma uwłaszczeniowa, zniesienie osobistego poddaństwa
chlopów, modernizacja armii, sądownictwa, utworzenie ziemstw, zwiększenie liczby
szkół.
Reformy w Królestwie Polskim - zniesienie stanu wojennego, ogłoszenie amnestii,
złagodzenie cenzury, otworzenie polskich szkół (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia
Medyko-Chirurgiczna), możliwość sprawowania urzędów przez Polaków, założenie
Towarzystwa Rolniczego.
3. Znaczenie manifestacji patriotycznych.
Manifestacje patriotyczne wzmacniały jedność narodową, a krwawe ich tłumienie przez
Rosjan tylko podsycało nastroje patriotyczne i powodowało więcej buntów.
4. Wskaż przejawy żałoby narodowej.
Polacy nosili czarne, skromne stroje, biżuterię narodową. Unikali rozrywek, przyjęć, a
przede wszystkim tych organizowanych przez cara
5. Kim był Aleksander Wielopolski? Jaką politykę prowadził? Jaki był jej odbiór
społeczny? Dokonaj oceny postaci
Aleksander Wielopolski - naczelnik rządu cywilnego mianowany przez namiestnika cara, księcia
Konstantego, aby uspokoić sytuację w Królestwie.
Uznawał walkę o niepodległość za poważny błąd. Uważał, ze tylko lojalność wobec cara
umożliwi Polakom uzyskanie autonomii.
Jego reformy: z administracji państwowej usunięto Rosjan zastępując Polakami; z jego
inicjatywy otwarto Szkołę Główną Warszawską; dążył do oczynszowania chłopów w doborach
państwowych, zrównania praw Żydów z pozostalymi mieszkańcami Królestwa oraz do
rozszerzenia uprawnień samorządów.
Jego polityka nie zyskała szerszego poparcia u Polaków, co było spowodowane jego
oscentacyjnym lojalizmem, nadmierną dumą, uwikłaniem się w spory personalne,
faworyzowanie rodziny i znajomych w dostępie do urzędów.
Wielopolski jedynie własną politykę uważał za słuszną i dlatego popadł w konflikt z oboma
ugrupowaniami niepodległościowymi.
6. Biali i czerwoni - dwa nurty polskiego ruchu narodowego. Przywódcy i program.
Biali - postulowali odłożenie walki zbrojnej na czas bardziej sprzyjający, gdy pomoc państw
Europy Zachodniej będzie realna. Namawiali do skupienia się na pracy organicznej i działalności
legalnej. Organ kierowniczy: Dyrekcja Krajowa. Przywódcy: hr. Andrzej Zamoyski, Leopold
Kronenberg, Edward Jurgens. Politykę białych popierały bogatsze warstwy społeczeństwa,
ziemianie.
Czerwoni - mieli na celu jak najszybsze wywołanie powstania narodowego, liczyli na poparcie
rewolucjonistów europejskich (Rosja, Włochy, Węgry). Uważali, że o zwycięstwie zadecyduje
masowy udział społeczeństwa, w tym chłopów. Organ kierowniczy: Komitet Miejski
przekształcony w Komitet Centralny Narodowy.
Dąbrowski, Zygmunt Padlewski.
Powstanie Styczniowe
1. Kiedy i w jakich okolicznościach doszło do wybuchu powstania?
2. Aby nie dopuścić do wybuchu powstania, które było przygotowywane przez czerwonych,
Aleksander Wielopolski zorganizował w Królestwie nadzwyczajny pobór do wojska
rosyjskiego, zwany potocznie branką. Zaplanowano ją na styczeń 1863 r., aby uniknąć
ucieczek poborowych np. do lasów. Komitet Centralny, aby uniknąć branki, musiał
przyspieszyć powstanie, o czym zadecydował przywódca czerwonych, Zygmunt Padlewski.
Powstanie rozpoczęło się 22 stycznia 1863 roku wraz z wydaniem manifestu Rządu
Narodowego, w który przekształcił się Komitet Centralny.
3. Czego dotyczył manifest rządu narodowego z 22 stycznia 1863?
W manifeście tym wszystkich Polaków wezwano do walki, chłopom obiecano bezpłatnie
ziemię na własność, a szlachcie odszkodowania za ziemię ze skarbu państwa.
4. Jaki charakter miała walka i jakie tereny objęła?
Czerwoni tworzyli początkowo duże, kilkutysięczne oddziały, jednak były one łatwe do
wykrycia, więc powstańczy przechodzili do działań partyzanckich. Działalność Polaków
była przede wszystkim demonstracją zbrojną, pokazywała także determinację narodu
polskiego.
Powstanie objęło Królestwo Polskie, a poza nim także tereny zaboru rosyjskiego, najpierw
na obszarze Litwy, potem także Białorusi. Słabszy był ruch powstańczy na Ukrainie. W
pozostałych zaborach Polacy także poparli powstanie: w Wielkopolsce i Galicji utworzono
komitety, które dostarczały powstańcom broń, amunicję i żywność.
5. Organizacja władz powstańczych i państwa podziemnego.
Czerwoni na dyktatora powstania powołali Ludwika Mierosławskiego, jednak już pierwsze
klęski wpłynęły na jego decyzję o powtórnej emigracji. W marcu dyktatorem ogłosił sie
Marian Langiewicz, jednak został on aresztowany przez Austriaków podczas przekraczania
granicy z Galicją. W maju rozstrzelano Zygmunta Padlewskiego, a w kwietniu innego
przywódcę czerwonych, Stefana Bobrowskiego. Czerwoni byli bardzo osłabieni, ale
wówczas do działań włączyli się biali. Wspólnie utworzyli Rząd Narodowy w maju 1863 r.
Największym osiągnięciem powstania było zorganizowanie sprawnego państwa
podziemnego. W Warszawie działał zakonspirowany Rząd Narodowy z urzędami
centralnymi i rozwiniętą administracją terenową. Sprawnie funkcjonowała też prasa
powstańcza, wydawano masowo prasę, działały poziemne sądy i policja. Społeczeństwo
płaciło podatki, a za uzyskane fundusze kupowano za granicą broń i amunicję.
6. Rządy i ludy wobec powstania.
Polskie powstanie wywołało reakcje polityków i społeczeństw Europy. Kanclerz Niemiec
Otto von Bismarck uznał je za znakomity pretekst do okazania swojej sympatii Rosji.
Została zawarta konwencja Alvenslebena, która ustanawiała współpracę wojsk pruskich i
rosyjskich dotyczących strzeżenia granic.
Austria początkowo życzliwie traktowała polskich powstańców. Władze nie ingerowały w
przemyt broni ani szkolenie partyzantów w Galicji. Jednak aby nie zaostrzać stosunków z
Rosją, wzmocniła kontrole na granicy.
Władca Francji, Napoleon III, wystosował wiele not dyplomatycznych, żądając dla
powstańców amnestii i przywrócenia Królestwu Polskiemu autonomii. Jego działania
poparła Wielka Brytania.
Powstanie poparli rewolucjoniści z całej Europy, a także socjaliści, środowiska katolickie i
papież.
7. Dyktatura Romualda Traugutta.
Rosjanie wprowadzili terror policyjny. Niszczyli całe wsie i miasta podejrzane o udzielanie
pomocy powstańcom. W tej trudnej sytuacji stanowisko dyktatora objął Romuald Traugutt.
Wierzył on, że Francja poprze zbrojnie powstanie. Po objęciu władzy zreorganizował
władze powstania, podporządkowując naczelnikom wojskowym administrację cywilną.
Niektóre urzędy powierzył chłopom. Aby ich zmobilizować, nakazał dowódcom pełną
realizację dekretów uwłaszczeniowych. Dyscyplinował też powstańcze oddziały i
wprowadził określoną hierarchię.
8. Okoliczności reformy uwłaszczeniowej i upadek powstania.
Car w marcu 1864 r. wydał dekrety o uwałszczeniu chłopców w Królestwie Polskim.
Właściciele ziemscy mieli otrzymać rekompensaty z budżetu państwa, a chłopi uiszczać
podatek gruntowy. Chłopi otrzymali więc to, na czym im najbardziej zależało - ziemię. Nie
tylko przestali interesować się powstaniem, ale wręcz zaczęli działać na jego szkodę.
W kwietniu aresztowano Traugutta, a następnie powieszono. Taki sam los spotkał w
grudniu ostatniego powstańczego naczelnika Warszawy. Rozbito także ostatni partyzancki
oddział. Władze rosyjskie utworzyły kolejny -rząd narodowy-, licząc, że w ten sposób
skontaktują się z nimi przywódcy z emigracji lub konspiracji. Dzięki tej prowokacji
Rosjanie aresztowali ostatnich przywódców.
9. Znaczenie i bilans powstania styczniowego.
Powstanie styczniowe dowiodło patriotycznego zaangażowania narodu polskiego. Polacy
po raz kolejny udowodnili, że istnieje ponadzaborowa jedność narodowa. Skutki przegranej
batalii były jednak straszne: ok. 30 tys. osób zginęło, 40 tys. zesłano do Rosji.
Skonfiskowano też ponad 3 tys. majątków powstanczych. Represjom poddano ok. 250 tys.
osób. Korzyści odnieśli jedynie chłopi, ponieważ otrzymali ziemie na własność.
Zakończyła się tym samym epoka feudalizmu, a rozpoczeły przekształcenia
kapitalistyczne.
10. Depresja po powstaniu.
Klęska powstania styczniowego załamała naród - było to ostatnie polskie powstanie w XIX
w. Wraz z jego upadkiem zakończyła się na ziemiach polskich epoka romantyzmu.
 W 1870 wybuchła wojna między Francją a Prusami, co spowodowało, że oddziały
Francuskie broniące Wiecznego Miasta opuściły ten teren, co wykorzystali Włosi zajmując
Państwo Kościelne. Przeprowadzono tam plebiscyt, dzięki któremu przyłączono do Włoch
większość Wiecznego Miasta. W 1871 Rzym stał się oficjalnie stolicą państwa włoskiego.
Zjednoczenie Włoch i powstanie Austro-Węgier Papieżowi został Watykan i ogrody Pastel Gandorfo.
1. Sytuacja polityczna na półwyspie apenińskim po kongresie wiedeńskim 4. Okoliczności powstania Austro-Węgier
W ramach zasady restauracji panującej na kongresie wiedeńskim Królestwo Włoskie Cesarz Franciszek Józef oraz nowy kanclerz Aleksander Bach sądzili, że stabilność
zostało ponownie rozbite na małe państewka, po tym jak Napoleon je zjednoczył. W zapewni państwu pełna centralizacja władzy oraz powierzenie urzędów austriackim
Królestwie Sardynii, gdzie utrzymano liberalną konstytucję, idea zjednoczonego państwa Niemcom.
włoskiego była nadal żywa. Po wojnie krymskiej Sardynia i Francja zawarła sojusz, który Erę Bacha i jego polityki zakończyły klęski Austrii w wojnie z Francją w 1859r.
umocnił pozycję Sardynii. Na urząd ministra spraw wewnętrznych powołano polaka, Agenora Gołuchowskiego.
2. Rola w zjednoczeniu Włoch: Dzięki jego polityce w latach 1860-61 przywrócono niektórym grupom narodowościowym
a) Królestwa Sardynii (Piemont) pewną autonomię. W 1861 Gołuchowskiego odwołano a proces rozszerzania autonomii
Sardynia z pomocą Francji sprowokowała Austrię do wypowiedzenia wojny. Po został zahamowany.
zawarciu traktatu w Villafranca (potwierdzonego później pokojem w Zurychu) Ponownie przyspieszyły go w 1866 klęski Austrii.
Francja dostała Lombardię którą później oddała Sardynii otrzymując w zamian w 1867 monarchia Habsburgów przekształciła się w państwo dualistyczne – Austro-Węgry.
francuskojęzycze Sabadię i Niceę. Austria zatrzymała sobie Wenecję. Dzięki Oba państwa łączyła osoba monarchy. Wspólna pozostawała armia, polityka zagraniczna,
spiskowcom Cavour przejął władzę w Parmie, Modenie i Toskanii, następnie po system monetarny i budżet. Odrębne były konstytucje, parlamenty. Zliberalizowano
przeprowadzonym plebiscycie ziemie te zostały przyłączone do Sardynii. stosunki wewnętrzne, wprowadzono wolność słowa, druku i zrzeszeń.
b) Giuseppe Garibaldi – pod jego dowództwem utworzono w Sardynii uzbrojony i
wyszkolony oddział spiskowców. W maju 1860 wylądowali na Sycylii, a po jej
5. Przedstaw sytuację narodową i polityczną monarchii habsburskiej.
opanowaniu zajęli także Neapol (wyprawa tysiąca czerwonych koszul). Cesarstwo austriackie cechowało się wielonarodową ludnością.
c) Francji Po stłumieniu wiosny ludów przywrócono absolutystyczne rządy i system policyjny.
Sardynia z pomocą Francji sprowokowała Austrię do wypowiedzenia wojny. Po Anulowano też konstytucję.
zawarciu traktatu w Villafranca (potwierdzonego później pokojem w Zurychu)
Francja dostała Lombardię którą później oddała Sardynii otrzymując w zamian
francuskojęzycze Sabadię i Niceę.
1870 wybuchła wojna między Prusami a Francją. Francja broniąca Watykan
opuściła Wieczne Miasto co wykorzystały Włochy przejmując je. Do Włoch
przyłączono większość Wiecznego Miasta. w 1871 Rzym został stolicą Włoch.
Papież dostał Watykan i ogrody.
3. Kolejne kroki w powstaniu królestwa włoskiego
Dlaczego zjednoczenie Włoch określamy oddolnym?
Sardynia popierana przez Francję chciała sprowokować do ataku Austrię. Wiedeń w 1859r.
wypowiedział wojnę Piemontowi, któremu z pomocą przyszła Francja. Francja w bitwach
m.in. pod Magentą i Solferino została pobita, Napoleon II nie chciał jednak nadmiernie
osłabiać Austrii i w lipcu 1859r. doszło do zawarcia traktatu w Villafranca potwierdzonego
pokojem w Zurychu. Na jego mocy Austria utraciła Lombardię na rzecz Francji, która to
przekazała Lombardię Sardynii, otrzymując w zamian francuskojęzyczne Sabaudię i Niceę.
W rękach Austrii pozostała jednak Wenecja. Dzięki grupom spiskowców Cavour przejął
władzę w Parmie, Modenie i Toskanii, zmuszając lokalnych władców do ucieczki. Po
przeprowadzonych plebiscytach ludność tych terenów opowiedziała się za przyłączeniem
do Piemontu.
Pod dowództwem Garibaldiego utworzono w Sardynii uzbrojony i wyszkolony oddział
spiskowców. W maju 1860 wylądowali na Sycylii, a po jej opanowaniu zajęli także Neapol
(wyprawa tysiąca czerwonych koszul).
W marcu 1861 w Turynie zwołany został parlament, który proklamował powstanie
Królestwa Włoskiego.
1866 pojawiła się szansa przyłączenia Wenecji związana z wybuchem wojny między
Prusami a Austrią. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w Pradze Wenecja została
przyłączona do Włoch.
 cesarzem niemieckim Wilhelmem I na czele. Powstało niepodległe zjednoczone państwo
niemieckie.

5. Rola Otto von Bismarcka.

Dążąc do pełnej jedności narodu niemieckiego, której nie sprzyjało religijne zróżnicowanie,
Zjednoczenie Niemiec. poddał represjom Kościół katolicki. W latach 1872-78 pod pretekstem walki z szerzoną
przez Kościół katolicki ciemnotą i zabobonami prowadził akcję „walki o kulturę”.
1. Sytuacja polityczna w Niemczech po kongresie wiedeńskim Kulturkampf zakończył się ostatecznie niepowodzeniem.
Utworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii. Zwalczał także ruch socjalistyczny. Zdelegalizował Socjaldemokratyczną Partię Niemiec.
Pod panowaniem Prus znalazło się Wielkie Księstwo Poznańskie (składające się z Jednocześnie jednak kanclerz budował system opieki socjalnej, chcąc odciągnąć
departamentu toruńskiego, bydgoskiego i poznańskiego), Nadrenia, Westfalia, Pomorze robotników od działalności politycznej czy rewolucyjnej, poprawiając ich byt. Mimo
Szwedzkie, Gdańsk, Toruń, ziemia chełmińska, północna Saksonia i Rugia. represji ruch socjalistyczny w Niemczech nie wygasł.
Podpisano, w 1815 r., sojusz, tzw. Święte Przymierze. Przystąpiło do niego kilkanaście
większych państw (w tym najważniejsze to Rosja, Prusy i Austria) i znaczna liczba Głównym celem polityki zagranicznej Bismarcka było utrzymanie politycznej izolacji
państewek niemieckich. Inicjatorem przymierza był car Aleksander I Francji. Kanclerz starał się utrzymać dobre stosunki z innymi mocarstwami europejskimi.
2. Przyczyny i skutki wojen: W 1872 próbował doprowadzić do sojuszu trzech cesarzy (Niemcy, Austro-węgry, Rosja).
a) prusko-austriackiej (1866) Osiągnięcie porozumienia było jednak niemożliwe. Starając się utrzymać dobre kontakty z
konflikt na tle rywalizacji Austrii i Prus o hegemonię w Niemczech. Bezpośrednią większością mocarstw, zawierał układy dwustronne, niekiedy ze sobą sprzeczne. Subtelna
przyczyną wojny był spór o podział wpływów w Szlezwiku-Holsztynie oraz o polityka Bismarcka i misterne powiązania przez układy, niejednokrotnie tajne, zapewniały
przewodnictwo w Związku Niemieckim.Prusy zabezpieczone były politycznie przez bezpieczeństwo granic Rzeszy.
traktaty z Francją (październik 1865) i Włochami (kwiecień 1866), ponadto były doskonale
przygotowane militarnie (głównodowodzący generał H. von Moltke). Jedynymi Bismarck, dążąc do wojny z Francją, świadomie zmienił tekst depeszy emejskiej króla
sojusznikami Austrii były niektóre państwa Związku Niemieckiego. pruskiego i pozwolił go opublikować w prasie. Brzmienie zmienionego dokumentu było
Pokój zawarto w Pradze 23 lipca 1866. W myśl traktatu Związek Niemiecki został obraźliwe dla Francuzów – stało się w konsekwencji przyczyną wypowiedzenia przez
zastąpiony Związkiem Północnoniemieckim, a Austria zrzekła się praw do Szlezwiku i Francję wojny Prusom.
Holsztyna, a także musiała zapłacić kontrybucję w wysokości 40 mln talarów pruskich.
b) francusko-pruskiej(niemieckiej) (1870-1871)
Bismarck, dążąc do wojny z Francją, świadomie zmienił tekst depeszy emejskiej króla
pruskiego i pozwolił go opublikować w prasie. Brzmienie zmienionego dokumentu było
obraźliwe dla Francuzów – stało się w konsekwencji przyczyną wypowiedzenia przez
Francję wojny Prusom.
Do niewoli dostało się kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy francuskich, kilkunastu marszałków i
generałów, a także sam cesarz Napoleon III. W Paryżu ogłoszono detronizację dynastii
Bonapartych, powstała republika a władzę przejął rząd Obrony Narodowej. 28 stycznia,
rząd Obrony Narodowej podpisał w Wersalu zwieszenie broni. Zawaty we Frankfurcie nad
Manem pokój był upokarzający dla Francji. Francja oddała Niemcom Alzacje i ponad 1/3
Lotaryngii, zobowiązała się zapłacić 5mld franków w złocie, do czasu spłaty na terytorium
francuskim stacjonować miała armia niemiecka.

3. Dlaczego zjednoczenie Niemiec nazywamy odgórnym, dokonanym "krwią i zelazem"?

Ponieważ zjednoczenie Niemiec zostało narzucone „od góry”, decyzja zapadła wśród władz
a tereny zdobywano poprzez krwawe podboje, w przeciwieństwie do zjednoczenia Włoch,
gdzie decyzję podejmował lud w plebiscytach.

4. 18 stycznia 1871 - utworzenie Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy)

Jeszcze w czasie oblężenia Paryża w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego zakończył się
proces jednoczenia Niemiec. Władcy poszczególnych państw niemieckich ofiarowali
królowi pruskiemu koronę cesarską. Powstała II Rzesza Niemiecka, z krolem pruskim jako

Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych (1861-65)
1. Rozwój terytorialny i gospodarczy USA
w 1803r. USA odkupiło od Francji resztę obszarów Luizjany.
w 1818r. uzyskały od UK tereny północnej Dakoty, a w roku następnym odkupiły od
Hiszpanów Florydę.
Koloniści osiedlali się także w Meksyku, który od 1821r. był państwem niepodległym,
m.in. na terenach dzisiejszego Teksasu. W 1845r. ogłosili jego przyłączenie do USA, co
doprowadziło do wojny meksykańsko-amerykańskiej. W jej wyniku Meksyk utracił m.in.
Kalifornię.
w 1846 otrzymały Oregon od UK, a w 1867 odkupiły od Rosji Alaskę.
USA w XIXw przyżywały gwałtowny rozwój gospodarczy. W państwie rządzonym według
zasad demokratycznych w większości stanów obowiązywało powszechne praw wyborcze
dla białych mężczyzn, istniały liczne wolności polityczne, a gospodarką kierowano według
zasad liberalnych.
Charakterystyczny dla amerykanów był silny etos pracy, wytrwałości i oszczędności.
Powszechnie też wprowadzano nowe urządzenia. m.in. maszyny do szycia, żniwiarki,
kombajny.
Stany były podzielone na dwie strefy gospodarcze – przemysłową Północ i rolnicze
Południe. Na północy postępowała rewolucja przemysłowa i urbanizacja, a rolnictwo
zdominowały farmy rodzinne. Gospodarka Południa opierała się natomiast na rolnictwie,
przy czym funkcjonowały tam głównie duże plantacje bawełny, tytoniu czy ryżu. Do pracy
na nich masowo wykorzystywano niewolników.
2. Doktryna Monroe’a
1832r. Zwykle streszcza się ją hasłem „Ameryka dla Amerykanów”. Nakreśliła ona
program polityki zagranicznej USA nazywany izolacjonizmem. Oznacza niemieszanie się
USA do polityki państw europejskich, uznając jednocześnie wszelkie europejskie próby
ingerowania w interesy amerykańskie za akt wrogości.
3. Problem niewolnictwa
problem ten zaistniał już podczas tworzenia państwa. Nie uwzględniono go jednak w
konstytucji, aby nie doprowadzić do rozłamu między jego zwolennikami i przeciwnikami.
Przyjęto natomiast, że istnienie niewolnictwa lub jego zakaz należy do spraw
wewnętrznych każdego stanu. Dbano o utrzymanie równowagi i jeżeli w jednym stanie
dopuszczano niewolnictwo, w drugim go zakazywano.
4. Przyczyny i skutki wojny. Dlaczego określono ją jako wojnę totalną?
w 1860 podczas kolejnych wyborów prezydenckich niewolnictwo stało się główną
przyczyną sporów między partiami. Po burzliwej kampanii wyborczej prezydentem został
republikanin Abraham Lincoln. Jedenaście stanów południowych uznało wybór Lincolna,
przeciwnika niewolnictwa, za zapowiedź likwidacji niewolnictwa i dokonało secesji, czyli
odłączyło się od Unii. Utworzyły one Skonfederowane Stany Ameryki Północnej z
prezydentem Jeffersonem Davisem na czele. Konfederaci powołali własną armię i
rozpoczęli rozbrajanie żołnierzy federalnych. Po pierwszym starciu 12 kwietnia 1861 pod
Fort Sumer Lincoln uznał secesję za nielegalną i zdecydował się siłą przywrócić jedność
kraju.
Palono lasy, wsie, miasta, zrywano tory kolejowe. Wojna dosięgnęła nie tylko żołnierzy na
froncie, ale i ludności cywilnej na tyłach. Dlatego nazwano ją wojną totalną.
Kapitulację Konfederacji podpisał gen. Lee 9 kwietnia 1865r w Appomatox.
zginęło około 600tys żołnierzy i tyle samo ludności cywilnej, a więc o wiele więcej niż w
wojnie o niepodległość.
Zniszczone zostały wsie i miasta, szczególnie na Południu.
uchwalono XIII poprawkę do konstytucji, znoszącą niewolnictwo w całych Stanach
Zjednoczonych.
5. Okoliczności zniesienia niewolnictwa w USA
patrz pkt. 6.
6. Rola Abrahama Lincolna
kiedy zabrakło ochotników w armiach obu stron, ogłosiły one pobór przymusowy. Lincoln
by uzyskać przewagę w przedłużającej się wojnie, nakłonił kongres do wydania ustaw o
osadnictwie, gwarantującej każdemu obywatelowi 60ha ziemi za bezcen, co zachęciło ludzi
do wyemigrowania z Europy do USA. Gdy dotarli okazało się, że w stanach jest obowiązek
służby wojskowej, którą musieli odbyć.
Lincoln wydał też akt prezydencki znoszący niewolnictwo we wszystkich zbuntowanych
stanach z początkiem 1863r. Oczekiwał, że zbuntują się niewolnicy na Południu. Do buntu
wprawdzie nie doszło, jednakże prawie 200tys Murzynów, byłych niewolników, wstąpiło
ochotniczo do armii Unii. Drugim celem zniesienia niewolnictwa było ukazanie opinii
publicznej świata jak najbardziej pozytywnego wizerunku Lincolna i Unii.
7. Wyjaśnij pojęcia:
a) konfederaci
Mieszkańcy południa (które oddzieliło się i stworzyło Skonfederowane Stany Ameryki
Północnej), chcieli niewolnictwa.
b) abolicjonizm
ruch na rzecz zniesienia niewolnictwa.
c) jankesi
Mieszkańcy północy, przeciwstawiali się niewolnictwu. Dzisiaj – pogardliwe określenie
Amerykanina.
d) Ku-Klux-Klan
Organizacja, która powstała po wojnie secesyjnej. Niosła pomoc wdowom i sierotom po
zabitych żołnierzach Konfederacji. Jej członkowie zakładali białe ubrania, symbolizujące
dusze poległych. Później Ku-Klux-Klan przekształcił się w organizację rasistowską
 głoszącą wyższość białego człowieka, zwłaszcza anglojęzycznego protestanta. Metodami
terrorystycznymi zwalczał równouprawnienie Murzynów. W 1958 został formalnie
rozwiązany, nadal jednak działa nielegalnie.
Przemiany gospodarczo –społeczne i polityka kolonialna w II połowie XIX w.
1. Wskaż przykłady postępu w rolnictwie i rozwoju przemysłu
zmechanizowano niektóre prace rolnicze. Nowe rodzaje maszyn, pługów. Pod koniec
stulacie w USA zaczęto używać pierwszych traktorów z silnikami spalinowymi. Zaczęto
produkować nawozy sztuczne oraz środki owadobójcze.
W przemyśle nastąpiły bardzo duże zmiany, dlatego XIXw nazywa się „wiekiem węgla i
stali”. Rozwijał się przemysł ciężki, włókienniczy, transport.
Poziomem uprzemysłowienia stała się ilość produkcji stali i żelaza. Potrafił się on
zwiększyć 60-krotnie ciągu zaledwie 30 lat.
Wynaleziono skuteczniejsze metody wytwarzania stali. Zbudowano pierwszy piec
elektryczny. Odkryta została metoda otrzymywania aluminium.
Otrzymano aspirynę.
Wynaleziono turbinę parową, a następnie silnik spalinowy. Pojawiły się pierwsze,
trójkołowe samochody. Odbył się pierwszy lot samolotem z silnikiem benzynowym.
Rozwój przemysłu motoryzacyjnego i lotniczego przyczynił się do rozwoju przemysłu
naftowego.
2. Wymień najważniejsze odkrycia i wynalazki zastosowane w gospodarce
zmechanizowano niektóre prace rolnicze. Nowe rodzaje maszyn, pługów. Pod koniec
stulacie w USA zaczęto używać pierwszych traktorów z silnikami spalinowymi. Zaczęto
produkować nawozy sztuczne oraz środki owadobójcze.
3. Wymień najbardziej rozwinięte państwa świata
USA, Niemcy, UK, Francja
4. Jakie były przyczyny zintensyfikowania polityki kolonialnej w XIX w.
Korzyści ekonomiczne – kolonie były dla metropolii rynkami zbytu, źródłem surowców
Korzyści militarne – na ich terenie zakładano bazy wojskowe, które kontrolowały
najważniejsze szlaki handlowa.
Prestiż – świadczyły o mocarstwowości
Zakładano je także pod wpływem haseł religijnych – teoria o misji cywilizacyjnej białego
człowieka.
Wyższy poziom cywilizacyjny Europejczyków – leki na groźne choroby, lepsze środki
komunikacji i transportu, lepsze uzbrojenie.
5. Wymień największe potęgi kolonialne i zajęte przez nie tereny
UK – Egipt, Unia południowej Afryki, Kompania Wschodnioindyjska, wpływy w Chinach,
Półwysep Malajski, Singapur, Persja,
Francja – Algieria, Indochiny(dzisiejszy Wietnam, Laos i Kambodża), Francuska Afryka
Zachodnia i Równikowa, Madagaskar.
Belgia - Kongo
Portugalia – Mozambik Angola
Hiszpania – Niewielkie tereny w Afryce
Holandia – Indie Holenderskie (dzisiejsza Indonezja),
Włochy – Erytea i część Somalii.
Niemcy – Togo, Kamerun, wyspy na Pacyfiku, strefa wpływów w Chinach.
USA – zdominowały basen Morza Karaibskiego, bazy na Pacyfiku, Kuba, Filipiny, Peurto
Rico, Hawaje, Guam, strefa wpływów w Chinach, tereny kanału panamskiego.
6. Porównaj sytuację Chin i Japonii
Chiny, długo izolowane od wpływów Europejskich, zostały w końcu podzielone na strefy
wpływów, musiały otworzyć się na Europę przez układy zwane kagańcowymi. Panował
feudalizm. Wsparcie ze strony Europy podczas powstania tejpingów jeszcze bardziej
uzależnił Chiny. Wybuchło powstanie „bokserów” przeciw europejczykom (1899-1901).
Zostało jednak stłumione przez bardziej rozwinięte mocarstwa Europy. W 1911 wybuchła
rewolucja w Chinach. W 1912 zmuszono do abdykacji cesarza, Chiny stały się republiką,
szybko doszło do krwawych wojen między dowódcami wojskowymi, państwo pogrążyło
się w chaosie.
Poziom cywilizacyjny Japonii w połowie XIXw. Można porównać ze średniowieczną
Europą. Kraj był podzielony na ok. 300 księstw, toczących ze sobą wyniszczające wojny.
Japonia całkowicie izolowała się od wpływów z zewnątrz. Na początku XVII za sprawą
szogunów z rodu Tokugawa zerwane zostały kontakty handlowe z Hiszpanią, Portugalią i
Anglią. Wymordowano chrześcijańskich misjonarzy oraz Japończyków którzy przyjęli
nową religię.
w 1853 flota amerykańska dopłynęła do Wysp Japońskich. Ogromna flota zmusiła Japonię
do otwarcia swoich portów. Japończycy nie stawiali oporu, ale przystąpili do
modernizowania swojego państwa. Rozpoczęto epokę Meiji. Zlikwidowano urząd szoguna.
Rząd zniósł przywileje feudalne i wprowadził równe prawa oraz swobodę wyboru zawodu.
Unowocześniono gospodarkę. Wprowadzono w Japonii gruntowne zmiany, utrzymując
jednak typowe cechy społeczeństwa japońskiego, takie jak pilność, pracowitość, ofiarność.
Już pod koniec XIXw. Stała się ona państwem całkowicie suwerennym i uznawanym przez
mocarstwa za równorzędnego partnera.
7. Wyjaśnij pojęcia
a) urbanizacja - zespół przemian ekonomicznych, przestrzennych, społecznych i
kulturowych prowadzących do powiększenia się obszarów miejskich oraz do
rozprzestrzeniania się zabudowy miejskiej, a także do wzrostu liczby ludności żyjącej w
miastach lub przejmującej miejski styl życia.
b) kolonializm
polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności
politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów
ludzkich i surowcowych.
c) protektorat
Na jego czele stoi lokalny władca, dysponujący własną armią i administracją, ale
rzeczywistą władzę polityczną sprawuje przedstawiciel metropolii.
d) dominium
kolonie, które licznie zamieszkiwała biała ludność, z szeroką autonomią, z własnym rządem
i parlamentem. Stopniowo przekształcały się w niezależne państwa. Kanada, Australia,
Nowa Zelandia i Unia Południowej Afryki.