Etnolog Na Rynku Pracy 2013

9 788362 490110 >
ETNOLOG
NA RYNKU PRACY
ETNOLOG
NA RYNKU PRACY
redakcja
Karolina Baraniak
Anna Weronika Brzeziska
Bartosz Winiewski
TIPI WIELICHOWO 2013
Copyright by Karolina Baraniak, Wiktoria Blacharska, Anna Weronika Brzeziska,
Micha Buchowski, Paulina Buszko, Justyna Gsiorek, Kamila Gillmeister,
Natalia Golik, Kamila Grzekowiak, Alicja Hawka, Barbara Jarysz, Karolina Jur,
Adrianna Koralewska, Katarzyna Linda, Alicja Michalak, Aleksandra Paprot,
Anna Przytomska, Agnieszka Skowron, Filip Springer, Bartosz Stada,
Dorota Szczepaniak, Dominika Szynkiewicz, Aleksandra Turowska,
Katarzyna Walczak, Bartosz Winiewski, Magdalena Zikowska-Kuiska
Copyright for the Polish edition by TIPI, 2013
Recenzenci
dr Elbieta Godziak, Georgetown University
dr Tarzycjusz Buliski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Projekt okadki
Paulina Rogalska
Korekta
Katarzyna Lechman
Redaktor techniczny
Marek Macioek
Wydanie I
ISBN 978-83-62490-11-0
TIPI, ul. kowa 3, 64-050 Wielichowo
tel. 61 44 33 058 tipi@tipi.pl www.tipi.pl
Druk i oprawa
M-DRUK Zakad Poligraczno-Wydawniczy, Wgrowiec
Spis treci
Wprowadzenie (Bartosz Winiewski) ............................................................... 7
Micha Buchowski
Antropolog pilnie potrzebny ..................................................................... 11
Anna Weronika Brzeziska
Jak zosta etnologiem? Oferta dydaktyczna wobec potrzeb rynku pracy 17
CZ I: KIM JESTEMY?
Dorota Szczepaniak, Katarzyna Walczak
Kim jestemy? ........................................................................................... 25
CZ II: ETNOLOGIA OTWORZYA PRZEDE MN WIAT
Bartosz Winiewski
Poszukiwanie pracy .................................................................................. 35
Karolina Baraniak
Wiedza i umiejtnoci ............................................................................... 43
Adrianna Koralewska, Kamila Grzekowiak, Natalia Golik
Wybr studiw z perspektywy pracy zawodowej ...................................... 51
CZ III: ETNOLOGI OTWORZYEM SOBIE WIAT
Agnieszka Skowron
Etnologia na sprzeda (obszar zawodowy: badania komercyjne) ........... 61
Adrianna Koralewska, Dominika Szynkiewicz, Alicja Hawka
Edukacja animacja czy reanimacja? (obszar zawodowy: edukacja
i animacja) ................................................................................................ 67
Aleksandra Turowska
Kultura de luxe (obszar zawodowy: instytucje kultury) ........................... 71
Karolina Baraniak, Bartosz Winiewski
Wyobrania etnologa wobec medialnej rzeczywistoci (obszar
zawodowy: media) .................................................................................... 77
Justyna Gsiorek, Aleksandra Paprot
Gabinet osobliwoci (obszar zawodowy: muzealnictwo) ......................... 81
Karolina Baraniak
Etnologia dla wiata, czy dla siebie? (obszar zawodowy: nauka) ........ 87
Karolina Jur, Dorota Szczepaniak
Naprawiamy wiat! (obszar zawodowy: organizacje pozarzdowe) ....... 91
Paulina Buszko, Barbara Jarysz, Alicja Michalak, Anna Przytomska
Ani swj, ani obcy (obszar zawodowy: turystyka) ................................... 97
Karolina Baraniak
Terra incognita (obszar zawodowy: dyplomacja) ................................... 103
CZ IV: CIEKAMI ABSOLWENTW ETNOLOGII
Wiktoria Blacharska
Etnologia moja pasja, moja praca, moje ycie ..................................... 105
Filip Springer
5 pitro ..................................................................................................... 107
Kamila Gillmeister
Specjalistka od edukacji regionalnej ........................................................ 111
Katarzyna Linda
Jak pewna etno/lingwisto/loka KEJ-owiank zostaa ............................ 113
Magdalena Zikowska-Kuiska
Historia z etnologi w tle ......................................................................... 117
Bartosz Stada
Dziennikarz do spraw lokalnych .............................................................. 119
Noty o autorach ................................................................................................ 121
Bibliograa ....................................................................................................... 127
Spis treci
WPROWADZENIE
Publikacja, prezentowana na dalszych stronach, powstaa w oparciu o materia,
ktry zosta zgromadzony podczas trwania zaj warsztatowych pt. Etnolog
na rynku pracy. Prowadzone byy one w roku akademickim 2011/2012, przez
doktor Ann Weronik Brzezisk, w Instytucie Etnologii i Antropologii Kul-
turowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do jej napisania
zaproszeni zostali uczestnicy warsztatw studenci I oraz II roku studiw II
stopnia (studia magisterskie) na kierunku etnologia
1
. Celem naszych bada byo
rozpoznanie rynku pracy pod ktem studiw etnologicznych jego specyki,
potrzeb pracodawcw, najbardziej przydatnych umiejtnoci, a take wiedzy,
niezbdnej w pniejszym rozwoju kariery zawodowej. Dziki przeprowa-
dzonej analizie udao nam si odpowiedzie nie tylko na pytania zadane przez
nas na pocztku, ale i znacznie wicej. Niniejsz ksik potraktowa mona
zarwno jak zbir informacji o stanie rynku pracy, w kontekcie antropologii
kulturowej, jak i poradnik dla studentw, chccych wiadomie zaplanowa
swoj ciek zawodow. Moe te ona peni rol informatora dla potencjal-
nych pracodawcw, majcych wtpliwoci odnonie kwalikacji zawodowych
humanistw. Czytelnik dowie si tak o sabych, jak i silnych stronach absol-
wentw etnologii. Przede wszystkim za o zmianach, jakie zaszy w procesie
dydaktycznym.
Nasze badania rozpoczy si od przeprowadzenia sondy ulicznej. Miaa ona
ukaza stan wiedzy o antropologii kulturowej i etnologii wrd przepytywa-
nych mieszkacw Poznania. Wyniki nie byy ani zaskakujce, ani pozytywne.
Dla wikszoci wizja naszej dyscypliny oscylowaa gdzie pomidzy nauk
o wsiach i dawnych ludach, a nauk medyczn o kociach. W zwizku z tym,
naleao odpowiedzie na pytanie: W jaki sposb urealni ten wizerunek?.
Zdajc sobie spraw z braku moliwoci zmiany tego stanu rzeczy bez analizy
podejcia samych antropologw i ich biograi zawodowych, przeszlimy do
1
W caej publikacji zamiennie bd stosowane okrelenia: etnologia, antropologia, antropologia
kulturowa.
8 Wprowadzenie
drugiego etapu bada. Polega on na wskazaniu przez uczestnikw warsztatw
cieki kariery zawodowej, ktr najchtniej podyliby w przyszoci. Skom-
ponowana w ten sposb lista przedstawia si nastpujco: badania komercyjne,
dyplomacja, edukacja i animacja, instytucje kultury, media, muzealnictwo,
nauka, NGO oraz turystyka. Informacje te poddane zostay dalszym analizom.
Polegay one na odnalezieniu przez studentw osb, ktre ukoczyy etnolo-
gi (pracujcych w jednej z 9 okrelonych bran), a take przeprowadzeniu
z nimi wywiadw, dotyczcych ich kariery zawodowej. W ramach warsztatw
nie wprowadzono adnych obostrze odnonie wieku, stopnia czy ukoczonej
przez rozmwcw uczelni.
Lista wyszczeglnionych w badaniu sektorw stanowi wypadkow dwch
czynnikw: z jednej strony priorytetw studentw oraz ich oczekiwa od przy-
szoci, z drugiej za faktycznej kondycji rynku pracy, wraz z zapotrzebowa-
niem pracodawcw na pracownikw o konkretnym prolu. cznie udao nam
si przeprowadzi 96 wywiadw, dziki ktrym dowiedzielimy si nie tylko
tego, w jaki sposb absolwenci etnologii poszukiwali pracy, ale rwnie tego,
jak w wykonywanym zawodzie mona wykorzysta wiedz antropologiczn.
Dodatkowo udao nam si uzyska informacje o spenieniu zawodowym
etnologw, a take proponowanych zmianach, ktre naleaoby wprowadzi
w programie nauczania, by lepiej wpasowa si w potrzeby rynku.
Prolog, do zawartych w niniejszej ksice informacji, stanowi opis oferty
dydaktycznej Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM. Mamy
nadziej, e, dziki takiemu wprowadzeniu, czytelnik bdzie mia moliwo
spojrzenia na nastpujce po nim rozdziay w sposb krytyczny. Dotyczy to
zwaszcza proponowanych przez naszych rozmwcw zmian, w zestawieniu
z aktualn ofert dydaktyczn IEiAK w Poznaniu.
W kolejnym kroku przedstawimy dane statystyczne, dotyczce naszych
rozmwcw. Cho jako antropolodzy przedkadamy metody jakociowe nad
ilociowe, to jednoczenie doceniamy znaczenie danych statystycznych, stano-
wicych to dla caego zebranego przez nas materiau. Wszystkie informacje,
takie jak wiek, wykonywany zawd, stopie naukowy, ukoczona uczelnia,
i inne, wpywaj znaczco zarwno na poszczeglne wypowiedzi, jak i na
wyniki i konkluzje.
W kolejnym rozdziale sprbujemy opisa trzy poziomy kariery zawodowej
absolwenta. Pierwszy z nich to etap poszukiwania pracy oraz zwizane z nim
indywidualne historie. Dowiemy si wic jak wyglda i jak dugo trwa ten
proces, jakie trudnoci spotkay naszych rozmwcw w trakcie poszukiwa
oraz jak bardzo si to wszystko zmienio wraz z upywem lat. Nastpnie sku-
pimy si nad rol stay i praktyk zawodowych podejmowanych jeszcze na
etapie studiw. W rozdziale tym uzyskamy te odpowied na zadane przez nas
pytanie o spenienie zawodowe i spenienie si w roli antropologa. Poprosili-
9 Wprowadzenie
my rozmwcw o spojrzenie na wybr studiw z perspektywy czasu, a take
o ocen wasnego zadowolenia z decyzji podjtych na linii nauka praca.
Zapytalimy te o rzecz niezwykle istotn dla przyszych studentw oraz pla-
cwek dydaktycznych, tj. o wskazwki dla skuteczniejszego (w rozumieniu
kariery zawodowej) planowania programu nauczania.
Nastpn cz ksiki powicilimy dokadnemu przeanalizowaniu roli
etnologa w wybranych przez nas obszarach zawodowych. Kady z nich zosta
opisany przez studentw, ktrzy przeprowadzali wywiady z przedstawicielami
odpowiednich sektorw rynku pracy. W ten sposb analiza rozmw pogbiona
zostaa przez wasne przemylenia badaczy, wynikajce z dowiadcze naby-
tych podczas przeprowadzania wywiadw. Autorzy opisuj, midzy innymi,
w jaki sposb dotarli do swoich respondentw oraz gdzie tak naprawd mona
znale absolwentw etnologii lub antropologii kulturowej. Naley tu zwrci
uwag na dwa wyjtki. Pierwszym z nich jest podrozdzia Media, ktrego
napisania podjli si, w zastpstwie za autorw wywiadw, redaktorzy niniej-
szej ksiki. Drugi wyjtek stanowi podrozdzia Dyplomacja. Wynika to
z faktu bardzo utrudnionego dostpu do osb badanych, przez co niemoliwym
byo pozyskanie odpowiedniej iloci materiau badawczego.
Integraln czci publikacji s take krtkie historie kariery zawodowej
absolwentw poznaskiej etnologii, pracujcych w rnych obszarach zawo-
dowych. Dziaanie takie wpisuje si w potrzeb obserwowania rozwoju kariery
absolwenta, w celu zwikszenia kompatybilnoci programu dydaktycznego
oraz potrzeb rynku.
Intencj niniejszej ksiki nie jest zachwalanie etnologii czy antropologii
kulturowej. Nie dy ona do wykazania bezuytecznoci wiedzy humanistycz-
nej, czy te jej glorykacji. Stanowi raczej zapis faktycznego stanu wszystkich
czynnikw, wpywajcych na karier zawodow absolwenta. Wnioski, jakie
mona wysnu na podstawie przeprowadzonych bada, przypuszczalnie maj
zastosowanie w szerszym krgu nauk humanistycznych. Chcielimy pomc
samym sobie w opracowaniu skutecznej strategii zawodowej, wiadomie
rozpocztej ju w trakcie studiw. Jednoczenie bardzo silnie staramy si
unika wikania si w tzw. wycig szczurw, a jako autorzy wierzymy, e
rozsdne studiowanie z pasj bez problemu da si poczy z dobrym startem
zawodowym. Opinia ta nie tworzy idealistycznego marzenia, a jedynie wyni-
ka z dowiadcze zdobytych podczas warsztatw Etnolog na rynku pracy,
ktrymi z chci dzielimy si w niniejszej ksice.
Bartosz Winiewski
MICHA BUCHOWSKI
Antropolog pilnie potrzebny
Przez polsk pras, w pierwszej poowie 2012 roku, przetoczya si dyskusja
o bezuytecznoci absolwentw polskich uczelni na rynku pracy. Zainicjowa j
na amach Gazety Wyborczej artyku Prezes PZU oskara polskie uczelnie:
to fabryki bezrobotnych (Pezda 2012). Andrzej Klesyk, prezes tej potnej
spki, stwierdzi, e uniwersytety nie przygotowuj ludzi do zawodu. Od razu
pomylaem sobie: kt to pana prezesa tak dobrze przygotowa do pracy, e
zaszed tak daleko? (z pewnoci w jego mniemaniu i wikszoci zwykych
ludzi zaszed wysoko!). Z tekstu dowiedzie si moemy, i ma stopie MBA
z Harvard Business School. Przedtem jednak musia skoczy chyba jak
polsk uczelni, wic raczej nie by a tak le wyedukowany. I, jak mona
przeczyta w Wikipedii, rzeczywicie ma za sob studia ekonomiczne na
KUL-u (Wikipedia 2012). Mniejsza z tym. Pan prezes twierdzi, i koczcy
szkoy Nie dostan pracy w swoim zawodzie. Maj dostp do informacji, ale
nie umiej ich analizowa, odrzuca mieci ani wynajdywa najwartociow-
szych danych. Mwi te, e szukamy zdolnych do nieschematycznego my-
lenia, ktrzy potra selekcjonowa wiedz, pracowa w zespole. Uczciwych
i odwanych. Takich nasze szkoy nie wypuszczaj.
By moe prezes PZU w jakim sensie ma racj. Jeli tak, to jednak jest
to racja tylko czstkowa i odnosi si gwnie do typu kierunkw, ktre sam
reprezentuje. Na podstawie mojego yciowego dowiadczenia, ktre teraz
poparte zostao prezentowanymi tu wynikami bada, przeprowadzonych przez
studentw Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mic-
kiewicza w Poznaniu, nie na wszystkich kierunkach ksztaci si tak wsko
mylce, niezdolne do selekcji i analizy danych osoby. Prol edukacyjny,
o ktrym mwi pan Klesyk, to efekt toczcego, niczym rak, wiele kierunkw
uniwersyteckich nastawienia na ksztacenie zawodowe, skupione na wskiej
specjalizacji. Nie namawiam do tego, by np. lekarze nie byli dobrze i profesjo-
nalnie przygotowani do leczenia ludzi lub przeprowadzania skomplikowanych
12 Micha Buchowski
operacji na ywym ciele, albo eby architekci nie musieli by biegli w pro-
jektowaniu mostw, budynkw czy dworcw, a informatycy nie byli w stanie
napisa programu komputerowego. Powinni by w tym rwnie albo nawet
i bardziej precyzyjni, co ludzie instalujcy gaz w naszych mieszkaniach bd
hydraulicy doprowadzajcy wod do naszych domw. Dobrze jednak jest, kiedy
osoby takie, obok fachowego przygotowania, maj te tzw. wiedz oglno-
humanistyczn, pozwalajc im si orientowa i porusza we wspczesnym
wiecie oraz dokonywa mdrych wyborw. Chodzi mi nade wszystko o to,
e w wielu dziedzinach ycia najwiksz warto maj takie studia, ktre ucz
krytycznego mylenia, otwieraj na rnorodno, przygotowuj do reakcji na
nieoczekiwane sytuacje, do rozwizywania nietypowych problemw. Krtko
mwic, wyrabiaj zdolno elastycznego reagowania na wiat, krytycznego,
podwaajcego oczywiste oczywistoci mylenia, rozpraszania stereotypw,
a take doszukiwania si drugiego dna, odsaniania mechanizmw kulturo-
wych, postrzeganych jako naturaln kolej rzeczy, ktra w istocie jest jedynie
arbitralnie narzuconym porzdkiem. Etnologia i antropologia kulturowa jest
takim kierunkiem i cho, rzecz jasna, nie jedynym tego rodzaju, to godnym
uwagi.
Wspczesny wiat, a dotyka to take nas, osb yjcych tu i teraz, stawia
pono na elastyczno, mobilno, innowacyjno, kreatywno. Sowa te s
na ustach wszystkich politykw i ludzi majcych najwikszy wpyw na to,
co si dzieje i robi, na kierunki rozwoju ekonomicznego i spoecznego. To
wrcz credo neoliberalizmu ekonomicznego. Paradoksalnie, uskuteczniana
dzi polityka, w rnych obszarach ycia, w szczeglnoci w edukacji, sprawia
wraenie, jakby miaa temu przeciwdziaa. Rzeczona wska specjalizacja jest
celem, ktry faktycznie si realizuje. Modzi ludzie nie maj uczy si umiejt-
noci, tylko zawodu. Musz zapozna si z zestawem technik i praktyk, ktre
s niezbdne do wyliczenia supkw lub policzenia gw. W obliczu natoku
informacji nie s w stanie sobie z nimi poradzi, albowiem jak zauwaa pan
Klesyk nie maj umiejtnoci ich selekcji, dostrzeenia hierarchii tych da-
nych, znaczenia szczegu dla caoci. W ministerialnych programach stawia
si na specjalnoci, obecnie tzw. kierunki zamawiane, ktre maj przynosi
postp naukowy i techniczny, lecz rzadko przygotowywa ludzi niezalenie
mylcych, otwartych na innowacje, gotowych i zdolnych proponowa nowe
pomysy. W tym, zasklepionym w szkieku i oku wiecie, nie wspiera si
ludzi mylcych niekonwencjonalnie, nie wspiera si kierunkw, ktre tak
oglnie pojt kreatywno pielgnuj i rozwijaj. Ani ci ludzie, ani tego typu
studia, nie pasuj do wszechobecnej kultury audytu i piramidalnej sprawozdaw-
czoci, wedug zasad ktrej wszystko ma by mierzalne i efektywne, a efekty
maj by wymierne. ycie ma si wyraa w cyfrach. Takiej kultury uczy si
na studiach, w tym take ekonomicznych, tak rozumiej postp politycy
13 ANTROPOLOG PILNIE POTRZEBNY
i szefowie wielkich korporacji, tak widz wiat urzdnicy od ministerialnych
poczwszy, przez uczelnianych po gminnych.
To polityka krtkowzroczna, ktra z pewnoci nie promuje ani elastyczno-
ci, ani kreatywnoci, natomiast prowadzi do zrogowacenia jednoczenie tkanek
mzgowych i struktur spoecznych. Droga postpu nie prowadzi przez krain
reguek i nauk prostych w sumie, nawet jeli wysoce matematycznych, czyn-
noci. adne studia nie przygotuj do rozwizywania wszystkich moliwych
sytuacji. Powinny uczy nie tyle cisych denicji, lecz ich rozumienia i tego,
jak si z nimi obchodzi oraz w jaki sposb z ich znajomoci podchodzi do
pojawiajcych si zada i problemw. Jak deklaruje pani Barbara Kudrycka,
obecna Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego, do teoretykw, pora na
praktyk! (Pawowska-Saliska, Pitkowska 2012). Po prostu si z tym nie
zgadzam, bo prowadzi to prosto w lepy zauek wskich specjalizacji. Studia
to nie tylko nauka rzemiosa, lecz take twrczoci. Inaczej mwic, potrze-
bujemy biegych w swej sztuce artystw. To nieprawda, e uczy si zbyt duo
teorii. Gdyby tak byo, prezesi w rodzaju pana Klesyka nie mieliby powodw
do narzeka. Problem sprowadza si raczej do pytania, jak uczy si teorii, cze-
mu ta nauka ma suy i czy uczenie si teorii polega na ich zapamitywaniu,
czy krytycznej interpretacji. Celem takiej nauki powinno by co, co Michael
Herzfeld (Herzfeld 2004) w swej charakterystyce antropologii nazywa teo-
retyczn praktyk w kulturze i spoeczestwie.
Przedstawione w niniejszej ksice materiay wiadcz o tym, e w duej
mierze tak si wanie dzieje z absolwentami etnologii. Wikszo z nich
podkrela, i wskazane powyej jako podane umiejtnoci studia antropolo-
giczne kultywuj i ucz. Otwarto na nowe idee i na inno, zaciekawienie,
dociekliwo, wrcz wcibsko, spostrzegawczo, krytyczne analizowanie
wiata i tego co si nam jawi, yczliwy stosunek do ludzi, umiejtno porozu-
miewania si i docierania do innych. Wszystko to s umiejtnoci, ktrych nie
da si atwo zmierzy, tak jak cisej wiedzy ujtej w formuki, testy, procedury
i schematy postpowania. Twierdz, e umiejtnoci, ktre moemy sobie robo-
czo nazwa zmysem antropologicznym s narzdziem przygotowujcym do
ycia i pracy w sposb bardziej elastyczny, ni wszystkie praktyczne kierunki
razem wzite. Chciaoby si w tym miejscu powiedzie, sprzeciwiajc si hasu
Barbary Kudryckiej, do praktyki, czas na teori, albo bardziej adekwatnie
i parafrazujc Herzfelda, czas na praktykowanie teorii w kulturze i spoecze-
stwie. Wprawione w radzeniu sobie w rnych sytuacjach osoby, twrcze
i plastyczne, szybko naucz si kolejnych technik, podejmujc si co raz to
nowych wyzwa i rozwizujc zadania. Droga odwrotna, do tego potraktowana
jako jedyna suszna, prowadzi na manowce rzekomego profesjonalizmu.
Obawiam si, e opinia ta nie przebije si atwo w czasach zdominowanych
przez technokratw. Zanurzeni jestemy w wiecie kultu konkretnej wiedzy.
14 Micha Buchowski
Tymczasem wanie najbardziej kreatywne brane i rmy, dostrzegaj to,
o czym pisz i o co apeluj. Nie chodzi przy tym o pojedyncze osoby, ktre
zrobiy kariery w rnorakich dziedzinach ycia, a wspomniane w rozdziale
Jak zosta etnologiem?, czy o przykady wielorakiego zastosowania zmysu
antropologicznego, ujawnione w trakcie zaprezentowanych bada, w dziedzi-
nach takich jak nauka, reklama, ruchy obywatelskie czy aktywizacja kulturalna .
Pozwol sobie przytoczy tylko kilka wybranych przykadw z prasy dostpnej
w internecie
*
. Zacznijmy od takich, w ktrych wykorzystuje si powszechnie
uznawan kompetencj antropologw, by nastpnie przechodzi do poziomu
coraz bardziej oddalonego od profesji.
I tak w tekcie Alicja w krainie reklam na portalu Psychotekst czytamy,
i Firmy reklamowe zatrudniaj w swoich szeregach osoby bystre, inteligen-
tne oraz doskonale wyszkolone. Korzystaj z usug antropologw, etnologw,
socjologw, psychologw i psychiatrw, a wszystko nie po to, abymy dostali
produkt jak najwyszej jakoci, lecz po to, eby obnay, odkry, przeanali-
zowa i wykorzysta wyranowane mechanizmy, ktre determinuj ludzkie
zachowanie (Rutkowski 2008).
Z kolei Jan Chipchase sam siebie nazywa user anthropologist (antropolo-
giem uytkownikw?). Celem jego pracy s badania nad yciem ludzi z rnych
kultur i rodowisk; gromadzenie jak najwikszej iloci danych na temat ich
dowiadcze, a nastpnie dostarczenie tych informacji ludziom zajmujcym
si dizajnem, technologi, marketingiem. Osoby zajmujce si wytwarzaniem
nowych produktw szczeglnie w rmach o zasigu globalnym raczej
nie maj okazji ku temu, aby przyjrze si z bliska yciu ich uytkownikw.
Chipchase jest swego rodzaju porednikiem pomidzy lokalnym kontekstem
uytkownikw a kosmopolitycznym rodowiskiem pracownikw, np. Nokia.
Okazuje si, e brak wiedzy o yciu lokalnych uytkownikw to nisza,
szczeglnie istotna dla rm zajmujcych si nowymi technologiami, gdzie
istnieje dua konkurencja. Takie rmy staraj si tworzy oprogramowania,
projektowa laptopy czy produkowa telefony w taki sposb, aby byy one
uyteczne dla konkretnych ludzi w ich codziennym yciu. Istotne jest tworzenie
produktw ju oswojonych takich, ktre nie wprowadzayby w zakopotanie
ich potencjalnych konsumentw (Wala 2010).
Agnieszka Niedek, w tekcie Antropolog bez namaczania (Niedak 2006)
dostarcza szeregu przykadw, jak wielkie rmy w rodzaju Motorola, Voda-
* Zazwyczaj nie zalecam internetu jako gwnego rda informacji. Tutaj czyni to ze wzgldu
na charakter szybko dostpnych rde ilustrujcych moje argumenty. Ironicznie powiedzie
mog, e pokazuj te, i antropolog umie korzysta z nowoczesnych technologii i nie musi
by cywilizacyjnie niekompetentny, jak to Piotr Sztompka okrela mieszkacw Europy
rodkowej w latach dziewidziesitych.
15 ANTROPOLOG PILNIE POTRZEBNY
fone, Miller, Xerox, Knorr czy Hewlett-Packard skorzystay na wsppracy
z antropologami.
Na portalu Computerworld czytamy: Czy osobom zajmujcym si in-
formatyk moe przyda si wiedza z zakresu teorii oraz historii antropologii
spoecznej i kulturowej?. Natychmiast znajdujemy te odpowied mwic, e
odkrycia antropologw mog okaza si poyteczne rwnie z praktycznego
powodu. Zrozumiaa to na przykad rma Intel, ktra w swojej centrali w USA
zatrudnia antropologw do prac zwizanych z ustalaniem moliwoci wyko-
rzystania w praktyce wynalazkw powstajcych w rmowych laboratoriach.
Czsto bowiem to co dla inyniera wydaje si wspaniaym odkryciem, moe
by w pewnych grupach spoecznych czy etnicznych niemoliwe do wdroe-
nia z przyczyn natury kulturowej, obyczajowej czy religijnej. Antropolodzy
badaj rwnie, jak nowe technologie przeksztacaj spoeczne, kulturowe
czy ekonomiczne determinanty codziennych, ludzkich zachowa, w jaki spo-
sb wpywaj na kontakty midzyludzkie i wyznawane hierarchie wartoci,
w jakim stopniu zmieniaj ludzkie nawyki i sposoby uczestniczenia w wiecie
(Barnard 2006).
Tomasz Rudolf i Magdalena Rudzka w tekcie Wiedza spoza rmy (Ru-
dolf 2007) cytuj taki oto przykad: Firma IDEO, synca na wiecie jako
lider w projektowaniu nowych produktw, takich jak PALM V czy myszka
Apple, zatrudnia w swoich szeregach wielu antropologw. Jak pisze w swojej
najnowszej ksice Tom Kelley, szef IDEO, antropolodzy wnosz do organi-
zacji nowe spojrzenie. Umiejtno wnikliwej obserwacji klientw w ich na-
turalnym rodowisku daje zrozumienie, jak naprawd wygldaj ich interakcje
i dowiadczenia z produktami i usugami rmy.
Na portalu forsal.pl: Gieda, waluty, nanse w tekcie Rewolucja na
rynku pracy pisarz cenniejszy ni inynier (Fura 2007) przeczyta moe-
my, e nie sztuk jest wyprodukowa jeszcze szybszy procesor, teraz trzeba
znale dla niego zastosowanie. Giganci brany hi-tech zatrudniaj w tym
celu antropologw kultury, a nawet futurologw. Zatrudniona w synnej
rmie komputerowej Apple Genevieve Bell mwi: Pewnie zastanawiacie
si, co antropolog robi w takim miejscu. Jestem po to, by opowiedzie wam,
co kochaj ludzie i jak wane jest, by kochali swoje urzdzenia. Aby tak byo,
musimy zrozumie ich potrzeby, a dopiero potem projektowa nowe rozwi-
zania i sprzty.
Przykady mona by przytacza dalej. Nie chodzi o to, by pokaza, i
antropolodzy su korporacjom. Zauwamy wszelako, e wszystkie mwi
o innowacyjnym spojrzeniu i nowej jakoci wnoszonej przez antropologw,
tych koneserw rnorodnoci. To oczywiste, e nie zastpi oni inynierw,
nie stan si chemikami lub nanotechnologami. Tacy zawodowcy s zaiste
potrzebni. Recz w tym, e te wskie specjalnoci wymagaj wsparcia ludzi w
16 Micha Buchowski
rodzaju antropologw, ktrzy dziki swemu spojrzeniu z zewntrz, jednocze-
nie z bliska i z oddali, nadaj nie tylko wiatu, lecz i pracy specjalistw, sens,
czyni j bardziej efektywn wanie w rozumieniu podanym przez ludzi
biznesu i polityki. Dowiadczeni profesjonalici z najbardziej kreatywnych,
przecierajcych szlaki nowoczesnoci rm to dostrzegaj. Z podejcia takie-
go pynie zatem rada lokalnych decydent w, ktrzy rwnie dla swojego
i wsplnego dobra powinni dostrzega rol takich jak antropolodzy dysy-
dent w. Im prdzej, tym lepiej. Dlatego, kiedy cytowany na wstpie Andrzej
Klesyk mwi, i szukamy zdolnych do nieschematycznego mylenia, ktrzy
potra selekcjonowa wiedz, pracowa w zespole. Uczciwych i odwa-
nych. Takich nasze szkoy nie wypuszczaj, to podsuwajc mu t ksik
odpowiadam: Takich nasze szkoy wypuszczaj, a naley ich szuka wrd
antropologw i etnologw.
ANNA WERONIKA BRZEZISKA
JAK ZOSTA ETNOLOGIEM?
OFERTA DYDAKTYCZNA WOBEC POTRZEB RYNKU PRACY
Z etnogra w yciorysie
Izabella Cywiska, Izabela Jaruga-Nowacka, Jerzy Skolimowski, Bronisaw
Cielak. Co czy reyserw, aktorw i politykw? S absolwentami etnograi,
a w swoim yciu wykonywali rne zawody. Pierwsza z wymienionych jest zna-
n reyserk teatraln i lmow, ktra daa si zapamita midzy innymi jako
twrczyni lmu demityzujcego polsk wito, jakim s Kresy Wschodnie.
Druga przez jaki czas pracowaa naukowo (zajmujc si obszarem Mongolii), ale
zapamitana zostaa jako posanka i wicepremier, a take jako osoba odwanie
poruszajca kwestie rwnouprawnienia kobiet. Trzeci, jako 23-letni student war-
szawskiej etnograi wsptworzy scenariusz do lmu N w wodzie (Szczerba
2009). A czwarty przyzna, e byo mu wszystko jedno, co bdzie studiowa,
byle by uciec przed wojskiem, ale studia wspomina dobrze (Zakrzewska 2009).
Etnograa stanowi take cz yciorysu Andrzeja Wajdy, ktry, jako student
krakowskiej ASP, wsppracowa z profesorem Romanem Reinffusem podczas
licznych wypraw terenowych. Do jego zada naleao midzy innymi rysowa-
nie detali architektonicznych, co pniej stanowio wany element zbieranej
przez Reinfussa dokumentacji terenowej. Miao to rwnie wpyw na pewne
artystyczne wybory reysera, najwyraniej widoczne w ekranizacji Wesela
(Pka, Ciuk 2010).
Etnografkami z wyksztacenia s take wokalistka Halina Mlynkova czy
znana z wystpw w Piwnicy pod Baranami Anna Szaapak pracujca w zawo-
dzie. Jest ni te Stana Buchowska, dziki ktrej powstaa La Strada Fundacja
Przeciwko Handlowi Ludmi i Niewolnictwu. Antropolok z wyksztacenia
(i przekonania) jest rwnie szefowa Wydawnictwa Czarne Monika Sznaj-
derman (Wjciska 2012).
18 Anna Weronika Brzeziska
Kto jeszcze? Amerykaska aktorka Ashley Judd, pisarz Kurt Vonnegut, Hugh
Laurie (znany nam jako Doktor House), Mario Vargas-Llosa, Tracy Chapman,
Raisa Gorbaczowa. Rwnie szef Banku wiatowego Jim Yong Kim, ktry
obroni na Harvardzie doktorat z antropologii, oraz Ursula Le Guin (ktra
swoje zamiowanie do antropologii zawdzicza, po czci na pewno, swemu
ojcu Alfredowi Kroeberowi)
*
.
Ale zostamy na naszym polskim podwrku, wszak gwnym przedmiotem
moich rozwaa ma by oferta dydaktyczna Instytutu Etnologii i Antropologii
Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i jej dostoso-
wanie do realiw polskiego rynku pracy.
Jak uczy o etnologii przyszego etnologa?
Pierwszy raz cykl spotka podejmujcych zagadnienie uytecznoci etnologii
i jej wykorzystania w yciu codziennym, przygotowany zosta przez zesp
skadajcy si z dr Agnieszki Chwieduk, dr Natalii Bloch, mgr Katarzyny
Lindy, mgr Olgi Stobieckiej-Rozmiarek oraz autorki tekstu. Realizowany by
on w ramach zaj fakultatywnych w roku akademickim 2008/2009. Celem
bya nauka praktycznego wykorzystania wiedzy dotyczcej etnologii oraz
umiejtno jej prezentowania i przekazywania przy uyciu rnych metod
(metoda warsztatowa, dziaanie w zespole, praca indywidualna, praca z teks-
tem). Zajcia podzielone byy na etapy, z ktrych kady dotyczy innej formy
i metody pracy, przydatnych m.in. w:
(1) samodzielnym planowaniu i prowadzeniu warsztatw (formy i metody
pracy zespoowej);
(2) projektowaniu materiaw promocyjnych i konferencyjnych (ulotka
i plakat);
(3) doskonaleniu wasnego warsztatu pisarskiego niezbdnego w pracy na-
ukowej (streszczenie, recenzja, artyku popularnonaukowy i naukowy);
(4) umiejtnym kreowaniu wasnego wizerunku i umiejtnoci reektowania
nad wasn tosamoci zawodow;
(5) projektowaniu dziaalnoci edukacyjnej (tworzenie duych i maych
projektw).
Wymiernym efektem zaj byo przygotowanie kilku wzorw ulotek promo-
cyjnych, z ktrych najciekawszy zosta wydrukowany i by wykorzystywany
m.in. podczas targw edukacyjnych.
*
W zebraniu informacji o znanych etnologach/antropologach pomogli mi: Elbieta M.
Godziak, Marcin Kopkowski, Jonatan Kurzwelly, Karolina Kuberska, Bartosz Stada, Ka-
mila Gillmeister, Dariusz Szada-Borzyszkowski, Magorzata Kunecka, Waldemar Kuligowski,
Klaudyna Bronowska, Krzysztofa Urbaska i Marcin Michalski, za co bardzo dzikuj.
19 JAK ZOSTA ETNOLOGIEM?
W roku akademickim 2011/2012, w semestrze zimowym, w wymiarze 30
godzin, realizowane byy zajcia pod nazw Warsztaty etnologiczne: etnolog
na rynku pracy. Propozycja t aki ch zaj bya odpowiedzi na przeprowadzo-
ny wczeniej wrd studentw krtki sonda, wymagajcy odpowiedzi na jedno
pytanie: Jakimi zajciami fakultatywnymi byaby/byby zainteresowany?.
Odpowiedzi udzielono sporo, jeszcze wicej pado propozycji fakultetw za-
krojonych szeroko i wsko, tematw klasycznie etnogracznych (budownictwo
ludowe), tradycyjnie egzotycznych (o plemionach afrykaskich), zaczepnie
wspczesnych (gender! gender!). Jednak pojawiy si te gosy, wskazujce
na potrzeb praktycznego podejcia w kwestii opracowywania propozycji dy-
daktycznych. Dotyczyy one przede wszystkim tego, w jaki sposb to, czego
nasi studenci ucz si na studiach, mona by wykorzysta w yciu codziennym,
jak rwnie w jaki sposb zaprezentowa si pracodawcom i jak z niszowych
studiw uczyni atut. I by wreszcie, na zadawane przez rodzin oraz bliszych
i dalszych znajomych pytanie: Co ty bdziesz miaa / mia po tej etnologii?,
nie musie odpowiada: Szerokie horyzonty.
Gwnym celem zaj byo zastanowienie si nad tym, kim my etnolodzy
waciwie jestemy? Komu i do czego przydaje si nasza wiedza oraz w jaki
sposb ona i zdobyte umiejtnoci mog by przydatne na wspczesnym rynku
pracy? Zajcia zostay podzielone na trzy bloki tematyczne. Pierwszy, zatytu-
owany Ja jako etnolog, dotyczy osobistych motywacji do podjcia studiw
na kierunku etnologia oczekiwa, wasnych reeksji na temat praktycznego
wykorzystania wiedzy, zdobytej podczas studiw, a take wizji dotyczcej tego,
gdzie chciaabym/chciabym pracowa? Drugi etap, zatytuowany Etnologia
kontra reszta wiata?, polega na starciu wyobrae wasnych (a take zbio-
rowych jako studentw etnologii i uczestnikw zaj), z potoczn wiedz,
dotyczc studiw etnologicznych. Opiera si on na przeprowadzeniu sondau
ulicznego, omwieniu jego wynikw podczas wsplnego spotkania i jedno-
czesnym zastanowieniu si nad sposobem upowszechnienia wiedzy odnonie
etnologii/antropologii kulturowej. Ostatnia cz, Etnolog w pracy, polegaa
na wyonieniu potencjalnych obszarw zawodowych, w ktrych najczciej
poszukuje zatrudnienia absolwent studiw etnologicznych. Wspln prac byo
przygotowanie narzdzi badawczych (kwestionariusza wywiadu) oraz ustalenie
zasad poszukiwania absolwentw, przeprowadzania z nimi wywiadw oraz
opracowanie materiau.
Wymiernym efektem wsplnej pracy uczestnikw zaj jest prezentowana
ksika. Co jest efektem niewymiernym? Na pewno wiksze zainteresowanie
wszelkiego rodzaju staami, praktykami i wolontariatami, ktre mona odby
w czasie studiw. Niezwykle wan jest te reeksja o potrzebie budowania
swojego dorobku zawodowego ju na studiach.
Oferta dydaktyczna jako wyzwanie
W ramach oglnych wytycznych, okrelonych dla kadego z kierunkw studiw
(Krajowe Ramy Kwalikacyjne), kady z orodkw naukowych tworzy wasny
program studiw. Przy jego kreowaniu bierze si pod uwag takie czynniki
jak specjalizacja danego orodka oraz dysponowanie kadr, specjalizujc si
w rnych tematach. Od pocztku istnienia poznaskiej etnologii, a wic od
1919 roku, program studiw kilkukrotnie ulega zmianom. Za kadym razem
jednak by on odzwierciedleniem tak moliwoci dydaktycznych pracownikw,
jak i czasw (i zwizanego z nimi np. upolitycznienia, co odznaczao si
realizowaniem w latach 1960-1990 takich przedmiotw jak: lozoa marksis-
towska, ekonomia polityczna, szkolenie wojskowe czy organizacja kultury
w PRL). Podczas ostatniej zmiany programowej (w roku 2009), wprowadzono
takie przedmioty jak antropologia wsi, antropologia miasta, czy antropologia
wspczesnoci. Wyzwaniem organizacyjnym jest take liczba studentw,
ktra w powojennej historii poznaskich studiw etnologicznych radykalnie
si zwikszya (Wykres 1):
Gwnym zaoeniem zespou opracowujcego nowy program studiw, byo
dostosowanie listy przedmiotw obowizkowych do potrzeb zmieniajcej si
rzeczywistoci. To z kolei poskutkowao zwikszeniem liczby godzin przezna-
czonych na ksztacenie praktyczne (np. warsztaty translatorskie, reporterskie,
Wykres 1. Liczba studentw etnograi/etnologii UAM w latach 1957-2012
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Bednarski 2012, s. 103.
21 JAK ZOSTA ETNOLOGIEM?
animacyjne, z zakresu pisania projektw oraz praktyki terenowe i muzealne),
a take zwikszeniem liczby przedmiotw dotyczcych metodyki i metodologii
pracy w terenie (wywiad etnograczny, obserwacja etnograczna). Natomiast
co do zaj fakultatywnych, ich wybr pozostaje w gestii studentw. Mog oni
skorzysta zarwno z oferty przygotowanej przez pracownikw IEiAK, jak
i oglnouniwersyteckiej.
Jedn z form dziaalnoci studenckiej jest, dziaajce przy Instytucie Etno-
logii i Antropologii Kulturowej UAM, Studenckie Koo Naukowe im. Broni-
sawa Pisudskiego. Podejmuje ono szereg dziaa na rzecz upowszechnienia
etnologii w rodowisku naukowym i poza nim. Przejawia si to midzy innymi
organizacj cyklicznych wystaw fotograi pt. Antropolog w terenie. SKNE
jest te pomysodawc Konkursu na etnoartyku (ju trzecia edycja w roku
rdo: frabz.com
akademickim 2012/2013), dziki ktremu modzi badacze maj moliwo
zaprezentowania wynikw swoich bada w najstarszym czasopimie etnolo-
gicznym w kraju.
Zamiast podsumowania etnolog w internecie
Ci z nas, ktrzy korzystaj z serwisw spoecznociowych, zapewne pamitaj
jedn z niedawnych rozrywek, ktra, wykorzystujc schemat internetowego
mema, poruszaa kwesti wizerunku oraz autowizerunku jakiej grupy zawo-
dowej (lub spoecznej). Mem skada si z 6 obrazkw (zdj), z ktrych kady
by odpowiedz na podobny zestaw pyta, z ktrych najczstsze brzmiay: Co
sdz o mnie: przyjaciele, moja mama, spoeczestwo, mj szef, oraz jak sam
siebie postrzegam i jaka jest rzeczywisto? (zazwyczaj drastycznie odbiega-
jca od wizerunku Innych). Ponisze przykady s dobr ilustracj podjtych
przez autorw niniejszego tomu bada terenowych.
CZ I
KIM JESTEMY?
DOROTA SZCZEPANIAK, KATARZYNA WALCZAK
KIM JESTEMY?
Pe i wiek respondentw
W badaniu na potrzeby niniejszego opracowania wzio udzia 96 rozmw-
cw absolwentw etnologii. Proporcja pci (por. Ryc. 1) wskazuje na fakt,
i wikszo wrd nich stanowi kobiety. Ich przewaga jest do wyrana
wynosi 59% (57 rozmwczy) wobec 41% mczyzn (39 rozmwcw).
Wraz ze wzrostem deklarowanego wieku, malaa liczba rozmwcw, co moe
odzwierciedla tendencj rozwojow etnologii jako kierunku studiw. Na
przestrzeni lat otwierano j na coraz to wikszej iloci uczelni i przyjmowa-
no coraz wicej kandydatw na studia. Z drugiej strony, warto zauway, i
znaczna cz rozmwcw zostaa odnaleziona drog internetow, a ten kana
komunikacji cigle pozostaje domen ludzi modych.
Ryc. 1. Wykres ilustrujcy rozkad pci wrd rozmwcw. N=96.
Przewaajca cz rozmwcw (46 osb, 47,92%) to osoby urodzone mi-
dzy 1980 a 1989 rokiem, tworzce jednoczenie najmodsz grup wiekow.
Drug pod wzgldem liczebnoci grup absolwentw reprezentuj urodzeni
dekad wczeniej, tj. midzy 1970 a 1979 rokiem (28 osb, 29,16%). Wraz
26 Dorota Szczepaniak, Katarzyna Walczak
ze wzrostem wieku wrd rozmwcw maleje ich procentowy udzia w caej
grupie. Urodzeni midzy 1960 a 1969 rokiem to 11,46% caoci (11 osb),
w la tach 50. przyszo na wiat 8 spord rozmwcw (8,33%), a w latach 40.
zaledwie 3 osoby (3,13%). W sposb graczny obrazuje te dane poniszy
wykres supkowy:
Miejsce zamieszkania respondentw
Rozmwcy mieszkaj w 30 miejscowociach, gwnie na terenie Polski. Zde-
cydowan wikszo stanowi osoby deklarujce jako miejsce zamieszkania
Pozna (29 respondentw, 30,2%). Drug pod wzgldem liczebnoci grup,
tworz mieszkacy Warszawy 13 osb (13,54%), a trzeci Wrocawia
(7 osb, 7,29%). 3 osoby badane to Polacy mieszkajcy obecnie za granic
po jednej osobie (1,04%) w Belgradzie (Serbia), Blankensee (Niemcy) oraz
Londynie (Wielka Brytania).
Rozmwcy, mieszkajcy w Polsce, skupieni s przede wszystkim wok
duych miast, gwnie Poznania, Warszawy oraz Wrocawia (por. Ryc. 3).
Ponadto, cz z nich zamieszkuje miejscowoci bezporednio graniczce
z metropoliami (np. Zielonka k. Warszawy, Koziegowy czy Komorniki k. Poz-
nania). Najwiksze skupiska rozmwcw zostay zaznaczone na mapce (por.
ryc. 3), za peen wykaz miejscowoci i przypadajcych na informatorw
przedstawia ponisza tabela:
Ryc. 2. Wykres ilustrujcy przedzia wiekowy wrd rozmwcw. N=96.
27 KIM JESTEMY?
Nazwa
miejscowoci
Kraj
Liczba in-
formatorw
Nazwa
miejscowoci
Kraj
Liczba in-
formatorw
Barcinek Polska 1 Porayn Polska 1
Belgrad Serbia 1 Pozna Polska 29
Blankensee Niemcy 1 Przemkw Polska 1
Bogdanowo
k. Obornik Wlkp.
Polska 1 Rabka Polska 1
Brzeg Polska 1 Sieradz Polska 1
Chorzw Polska 2 Starogard Gdaski Polska 1
Gdask Polska 2 Szczecin Polska 4
Gorzw Wlkp. Polska 2 Tenczynek Polska 1
Katowice Polska 1 Toru Polska 5
Komorniki Polska 2 Ustro Polska 1
Koziegowy Polska 4 Warszawa Polska 13
Kouchw Polska 1
Wielka Nieszaw ka
k. Torunia
Polska 1
Krakw Polska 2 Wolsztyn Polska 1
Londyn
Wielka
Brytania
1 Wrocaw Polska 7
d Polska 6
Zielonka
k. Warszawy
Polska 1
Tab. 1. Tabela ilustrujca rozmieszczenie rozmwcw pod wzgldem
miejsca zamieszkania. N=96.
Ryc. 3. Mapa Polski z zaznaczeniem najwikszych skupisk rozmwcw biorcych
udzia w badaniu (kolor niebieski).
Miejsce ukoczenia studiw
Najwiksz grup wrd rozmwcw stanowi absolwenci etnologii z Uni-
wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (52 osoby, 54%). Kolejne
grupy reprezentuj przedstawiciele Uniwersytetu Warszawskiego (10 osb,
11%), Uniwersytetu dzkiego (9 osb, 10%), Uniwersytetu Wrocawskiego
(7 osb, 7%) oraz Uniwersytetu im. Mikoaja Kopernika w Toruniu (6 osb,
6%). Najmniej rozmwcw, po jednej osobie (1%), ukoczyo etnologi na
Dolnolskiej Szkole Wyszej oraz Westminster University. Procentowy udzia
absolwentw UAM, wynoszcy a 54 % (por. Ryc. 4), nie jest zaskoczeniem.
Pokrywa si on z wynikami uzyskanymi dla miejsca zamieszkania. Poza tym,
badanie byo organizowane i przeprowadzane przez studentw UAM, zatem
naturalnym punktem wyjcia dla poszukiwa informatorw by wanie Pozna.
Procentowy udzia wszystkich uczelni, ktrych absolwenci wzili udzia
w badaniu, przedstawia poniszy wykres:
Rok ukoczenia studiw
Zaledwie jedenastu rozmwcw (11,46%) podao podczas rozmowy rok,
w ktrym ukoczyo studia, z czego najwicej (4 osoby, 36,36% wszystkich,
Ryc. 4. Wykres koowy ilustrujcy rozkad ukoczonych uczelni wrd rozmwcw.
N=96.
29 KIM JESTEMY?
ktrzy odpowiedzieli na to pytanie) wskazao na rok 2011. Na niewielk ilo
odpowiedzi uzyskanych na to pytanie wpyny zapewne rne czynniki.
Z jednej strony rozmwcy mogli po prostu nie pamita dokadnego roku
dotyczy to szczeglnie osb starszych. Z drugiej, przyczyna moe znajdo-
wa si po stronie samych badaczy, ktrzy zapomnieli o to dopyta. Trzecim
powodem moe by fakt, i ostatecznie w kwestionariuszu nie znalaza si
oddzielna rubryczka, w ktr naleao wpisa rok ukoczenia studiw, co
osobom wypeniajcym arkusz za porednictwem internetu nie sugerowao,
e powinni poda cho przyblion dat. Brak danych jest tutaj do znaczcy
i nie pozwala na wycignicie wnioskw w tym obszarze.
Wszystkie odpowiedzi udzielone na ten temat przedstawia ponisza tabela:
Stopnie i tytuy naukowe
Zdecydowan wikszo wszystkich rozmwcw stanowi absolwenci etno-
logii z tytuem magistra (60 osb, 62,5%). Zwaywszy na fakt, e etnologia
dopiero kilka lat temu staa si kierunkiem dwustopniowym, nie stanowi to
zaskoczenia. Na kolejnych miejscach plasuj si osoby, ktre zakoczyy edu-
kacj z tytuem licencjata (17 osb, 17,71%) oraz stopniem doktora (14 osb,
14,58%). Najmniej liczne kategorie to doktor habilitowany (2 osoby, 2,08%)
i profesor (1 osoba, 1,04%). Dwch rozmwcw ukoczyo studia etnologicz-
ne, nie zdobywajc przy tym adnego tytuu ani stopnia naukowego.
Reprezentowany obszar zawodowy
Wrd 96 rozmwcw znaleli si absolwenci etnologii zatrudnieni w dziewi-
ciu branach: badania komercyjne, dyplomacja, edukacja i animacja, instytucje
kultury, media, muzealnictwo, nauka, NGO oraz turystyka. Najliczniejsz grup
stanowi pracujcy w muzealnictwie (25 osb, 26,04%), a najmniej liczn
Rok ukoczenia studiw Liczba osb
2011 4
2009 2
2006 2
2005 1
2004 1
1986 1
Tab. 2. Tabela wskazujca na lata ukoczenia studiw przez rozmwcw. N=11.
w dyplomacji (2 osoby, 2,08%). Zestawienie liczebnoci rozmwcw w od-
niesieniu do konkretnych bran zarysowuje ponisza tabela:
Rozmwcy z poszczeglnych bran wskazywali miejsca, w ktrych obecnie
pracuj. W niektrych przypadkach (np. badania komercyjne) byo to kilka
placwek jednoczenie, ponadto cz z nich (np. w brany media) nie pre-
cyzowaa nazwy miejsca pracy, podajc tylko zajmowane w nim stanowisko.
Szczegowe informacje na temat instytucji zatrudniajcych absolwentw
etnologii prezentuje tabela 4:
Ryc. 5. Wykres supkowy ilustrujcy tytuy i stopnie naukowe rozmwcw. N=96.
Brana Liczba informatorw
Badania komercyjne 9
Dyplomacja 2
Edukacja i animacja 12
Instytucje kultury 6
Media 11
Muzealnictwo 25
Nauka 15
NGO 12
Turystyka 10
Tab. 3. Tabela prezentujca liczebno rozmwcw w poszczeglnych
grupach zawodowych. N=96.
31 KIM JESTEMY?
Brana Nazwa miejsca pracy
Badania
komercyjne
AC Nielsen, Agencja interaktywna In Hot Water Company, Agora, GfK Polonia,
Grupa IQS, Izmakowa Consulting, PBS DGA, PMR, Saatchi&Saatchi, TNS
Pentor, TVP, Quality Watch
Dyplomacja Ambasada RP w Astanie, Ambasada RP w Kuala Lumpur
Edukacja
i animacja
Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach, Gminny Orodek Kultury w Ko-
ziegowach, Gminny Orodek Kultury w Szamotuach, Laboratorium Inicjatyw
Midzykulturowych KEJ: KulturaEdukacjaJzyki, Lustan Sp. z o.o., dzki
Dom Kultury, Muzeum w Gliwicach, Muzeum Etnograczne im. Marii Znamie-
rowskiej-Prfferowej w Toruniu, Muzeum Techniki i Ko munikacji Zajezdnia Sztuki
w Szczecinie, Przedszkole poradnia, Stowarzyszenie Pracowania Etnograczna
im. Witolda Dynowskiego, Wronecki Orodek Kultury we Wronkach
Instytucje
kultury
Biblioteka Raczyskich, CK Zamek, Teatr Nowy w Poznaniu
Media
Centrum Myli Jana Pawa II Promocja, Midzynarodowy Instytut Studiw nad
Kultur i Edukacj
Muzeal-
nictwo
Muzeum Etnograczne im. Marii Znamierowskiej-Prfferowej w Toruniu, Past-
wowe Muzeum Etnograczne w Warszawie, Muzeum Narodowe Rolnictwa
i Prze mysu Rolno-Spoywczego w Szreniawie, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Do-
brzyskiej we Woc awku (Muzeum Etnograczne), Muzeum Narodowe Poz na,
oddzia: Muzeum Etnograczne, Muzeum Etnograczne im. S. Udzieli w Krako-
wie, Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdaskim, Muzeum Narodowe
w Gdasku Oddzia Etnograi w Gdasku Oliwie, Muzeum Archeologiczne
w Poz naniu, Muzeum Mynarstwa i Wodnych Urzdze Przemysu Wiejskiego
w Jaraczu, Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp., Muzeum Wi-
kliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomylu, Grnolski Park Etnograczny
w Chorzowie, Muzeum Regionalne w Wolsztynie, Muzeum Etnograczne, oddzia
Muzeum Narodowego we Wrocawiu
Nauka
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza,
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocawskiego, Katedra
Etnologii i Antropolo gii Kulturowej Uniwersytetu Szczeciskiego, Instytut Etnolo-
gii i Antro pologii Kulturowej Uniwersytetu dzkiego, Instytut Socjologii Uniwer-
sytetu im. Adama Mickiewicza, Instytut Socjologii Uniwersytetu Zielonogrskiego
NGO
Orodek Dziaa Ekologicznych rda, Fundacja Pomocy, Wzajemnej Barka,
Stowarzyszenie Transformator Kultury, Stowarzyszenie Antropologw Kul tury
Etnosfera, Stowarzyszenie Pracownia Etnograczna im. Witolda Dynowskie-
go, ZHP Chorgiew Wielkopolska huec Pozna Nowe Miasto, Polska Akcja
Humanitarna, Fundacja Wspierania Twrczoci, Kultury i Sztuki ARS, Barking &
Dagenham Council for Voluntary Service, Instytut im. Oskara Kolberga
Turystyka
Biuro podry Logos Travel, Biuro podry Ruta Tour, Biuro podry wytwrnia
wypraw, Grupa iTUR Sp. z.o.o.- Serwisy turystyczne, MDK nr 1 Pozna, Muzeum
Etnograczne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Serwis oto wakacje, Supertour
Lufthansa City Center
Tab. 4. Tabela prezentujca zestawienie miejsc pracy rozmwcw z uwzgldnieniem
podziau na poszczeglne brane.
Zatrudnienie najwikszej liczby osb w sektorze muzealnym pokrywa si
z pierwotnym ukierunkowaniem etnologii jako kierunku studiw. Niemniej,
na przestrzeni lat, program nauczania ulega zmianom, poszerzajc zakres
zdobywanej przez absolwentw wiedzy. To z kolei pozwala na znalezienie
zatrudnienia w innych branach od instytucji kultury, poprzez organizacje
pozarzdowe, a po turystyk, badania komercyjne czy media.
CZ II
ETNOLOGIA
OTWORZYA PRZEDE MN WIAT
RAPORT Z BADA JAKOCIOWYCH
Niniejsza cz powicona zostaa trzem aspektom zwizanym z prac zawo-
dow absolwentw etnologii. W pierwszej przygldamy si sposobom poszu-
kiwania pracy oraz zwizanymi z tym problemami. Zwracamy take uwag na
dowiadczenie zawodowe zdobyte w trakcie studiw (tj. rne formy wolon-
tariatw, stay, praktyk) oraz opisujemy start zawodowy naszych rozmwcw,
uwzgldniajc przy tym bran, tryb pracy oraz powizanie wykonywanej
profesji z etnologi w szerokim rozumieniu tego sowa. Nastpnie przechodzi-
my do kategorii wiedzy i umiejtnoci, gdzie pod lup bierzemy bezporednie
przeoenie modelu dydaktycznego studiw na rynek pracy. Sprawdzamy wic,
czy etnologia jako kierunek jest odpowiednio przystosowana do wymogw
pracodawcw, ale rwnie, czy sami pracownicy wykorzystuj wiedz i umie-
jtnoci zdobyte podczas studiw w codziennej praktyce zawodowej. Bdziemy
te zastanawia si nad tym, jakie dodatkowe kursy lub szkolenia okazuj si
najprzydatniejsze, stanowi najlepsze uzupenienie dla tego kierunku studiw.
Na koniec sprbujemy, poprzez pryzmat poszczeglnych bran zawodowych,
zrekonstruowa wszystkie zalety i wady studiw etnologicznych. Nasi rozmwcy
odpowiedz m.in. na niezwykle trudne pytanie o ich poczucie spenienia za-
wodowego, a korzystajc z dowiadczenia podpowiedz te, czego najbardziej
im brakowao (lub brakuje) w programie studiw z perspektywy wykonywanej
ju przez nich pracy.
Bartosz Winiewski
BARTOSZ WINIEWSKI
POSZUKIWANIE PRACY
Przed rokiem 1989 wyksztacenie wysze utosamiano z posiadaniem wy-
szego statusu spoecznego. Nowy model gospodarczy nis ze sob wysokie
zapotrzebowanie na wykwalikowanych i wyspecjalizowanych pracownikw,
a trud ksztacenia przyjy na siebie gwnie uczelnie publiczne. Nie jest to
zjawisko dotyczce tylko Polski. Oglna liczba studentw w cigu ostatnich
10 lat wzrosa, wedug bada Eurostatu
*
, o kilkadziesit procent we wszyst-
kich krajach Unii Europejskiej (2009). Udzia absolwentw na rynku pracy
systematycznie wic ronie, jednoczenie zapeniajc go. Doprowadzio to do
sytuacji, w ktrej absolwenci nie mog ju duej by cakowicie pewni, e,
po ukoczeniu studiw, znajd prac w wymarzonym zawodzie
**
. Dotyczy to
zwaszcza absolwentw studiw humanistycznych. Warto wic przyjrze si
procesowi poszukiwania pracy przez absolwentw studiw etnologicznych.
Przede wszystkim uwag zwraca rnica w sposobie zatrudnienia kiedy
i dzi. We wczeniejszych latach studia zasadniczo gwarantoway prac. Wi-
zao si to z jednej strony ze wspomnian ju wczeniej duo mniejsz liczb
studentw w ogle, a z drugiej z systemem pastwowym, ktry wymaga od
czonkw spoeczestwa uczestniczenia w rynku pracy. Dlatego te na pyta-
nie o trudnoci w poszukiwaniu pracy cz naszych rozmwcw reagowaa
w nastpujcy sposb:
miem podejrzewa, e wtedy nikt z moich kolegw i koleanek nie mia problemw
z podjciem pracy. (58, muzealnictwo
***
)
Czy wystarczyo wic po prostu skoczy studia i miao si prac? Nie do koca.
Pojawia si tu wczeniej wspomniana przeze mnie kwestia iloci studentw
*
Wydanie elektroniczne: http://bit.ly/54KPIg, dostp 28.12.2012
**
Wicej na ten temat w: Boni M. (red.) (2011). Modzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa
Rady, s. 109.
***
Wszystkie przywoywane w tekcie wypowiedzi naszych rozmwcw s anonimowe, opa-
trzone zostay jedynie kodem uwzgldniajcym wiek oraz reprezentowan bran wg przyjtych
przez nas zaoe badawczych i dokonanej na ich potrzeby typologii.
36 Bartosz Winiewski
kierunkw humanistycznych. Jedna z naszych rozmwczy zasugerowaa, e
istotna bya rwnie atmosfera, jaka wwczas panowaa na rnych katedrach
naukowych w Polsce:
Wwczas, pewnie przez to, e byo to tak mae rodowisko, na uczelni panoway
bardzo rodzinne stosunki. Dlatego te nasi profesorowie czsto znajdowali prac za
nas, wykorzystujc swoje kontakty. (64, muzealnictwo)
Zupenie inaczej przedstawia si dzisiejszy rynek pracy i problemy zwizane
z poszukiwaniem zatrudnienia. Istotna jest tu wic, na przykad, postawa
pracodawcw wobec absolwentw. Z jednej strony stawiaj oni niezwykle
wysokie wymagania wzgldem kandydatw do pracy, z drugiej jednoczenie
nie s zainteresowani doksztacaniem kadry oraz inwestowaniem w jej rozwj.
Problem nie polega jednak tylko na braku dowiadczenia, ale rwnie na braku
nowych miejsc pracy na rynku. Wedug danych zebranych przez Gazet Praw-
n pracodawcy, ktrzy mog swobodnie przebiera w pracownikach, wol
wzi osoby ju wyspecjalizowane (Klinger, 2010). Taka moliwo przekada
si bezporednio na wysoko pocztkowego wynagrodzenia kandydata.
Byam zaamana, kiedy dostaam swoj pierwsz pensj. Zwyczajnie si popakaam,
bo baam si, e nie wystarczy mi na wszystko. (51, muzealnictwo)
Wyglda rwnie na to, e humanici maj gorsz pozycj startow, jeli cho-
dzi o poszukiwanie pracy. Wrd spoeczestwa wci zdaje si pokutowa
wizerunek humanisty, jako kogo o szerokich horyzontach, lecz ograniczonych
umiejtnociach praktycznych. Trudnociami byy wic midzy innymi:
Ukoczone studia humanistyczne, brak odpowiednich ofert, niech pracodawcw do
zatrudniania osb z szerokim wyksztaceniem humanistycznym. Przez pracodawcw
raczej nie s cenione szerokie horyzonty mylowe, tylko konkretne umiejtnoci,
ktrych nie miaam. (26, NGO)
Ale te:
Brak miejsc pracy dla absolwentw, dla ludzi z wyksztaceniem humanistycznym.
To jest chyba najwaniejszy powd. I maa elastyczno pracodawcw, jeeli chodzi
o takie [studia], no i wymagaj czystej wiedzy teoretycznej z zakresu nie do koca
zawsze humanisty. Albo poszukuj kadry, specjalistw z dziedzin jaki tam humani-
stycznych, a nie wyrobnikw, gdzie w studiach cisych jest to duo atwiejsze. (29,
badania komercyjne)
Dla niektrych naszych rozmwcw zakoczenie studiw byo zderzeniem
z rzeczywistoci. Czasami przybierao ono wspomniany ju wymiar wyso-
koci wypaty, niejednokrotnie duo niszej, ni oczekiwana. Wedug czci
respondentw, znalezienie pracy w wymarzonym zawodzie, tj. zgodnym z za-
interesowaniami i wyksztaceniem, graniczy z niemoliwoci.
37 POSZUKIWANIE PRACY
Nielicznym udaje si pracowa tam, gdzie by chcieli, bo czsto jest tak, e z wyna-
grodzenia nie daoby si wyy. Mog na to pozwoli sobie osoby z dobrych, usytu-
owanych rodzin. (30, turystyka)
Jeli jednak holistycznie spojrze na kwesti trudnoci w poszukiwaniu pracy
przez absolwentw etnologii, wyania si zupenie inny obraz. Wikszo na-
szych rozmwcw nie miaa zbytnich trudnoci ze znalezieniem pracy. Liczne
ich grono zwracao uwag na ogln sytuacj na rynku pracy, a nie specyczne
problemy etnologw. Wskazywano wic na brak etatw, zatrudnianie w rmach
i instytucjach znajomych, wygrowane wymagania pracodawcw. Czasami
rozmwcy zwracali uwag na to, e studia etnologiczne nie byy ukierunko-
wane na wykonywanie jakiego konkretnego zawodu, co tumaczone byo
w nastpujcy sposb:
Studia miay poszerza wiedz, a nie dawa zawd. Nie mylaem konkretnie, co
chc robi, gdzie pracowa. Etnologia daje wyksztacenie oglne, a jedynie proluje
rzeczy zwizane z kultur. Wybr pracy wie si z naturalnymi predyspozycjami.
(44, instytucje kultury)
Zdziwienie w tym kontekcie budzi moe czas, po jakim udao si na-
szym rozmwcom znale prac. Znaczna cz z nich pracowaa ju
w trak cie studiw, niektrzy nawet przed ich rozpoczciem. Wskazywa-
no, e studia byy podejmowane w celu samorozwoju, poszerzenia hory-
zontw. Najczciej spotykany scenariusz zakada zakoczenie studiw
w okolicach czerwca lub lipca, a podjcie pracy ju na jesieni tego samego
roku. Pojawiay si jednak inne odpowiedzi, zupenie mijajce si z tymi
dominujcymi. Rekordzista prac w zawodzie zwizanym z etnologi,
znalaz po 20 latach. Niektrym udao si to po roku lub dwch. Rzadko
w opowieciach pojawiaj si przyczyny takich przeduonych poszukiwa:
Prac podjam 4 lata po skoczeniu etnologii, a 3 lata po skoczeniu pedagogiki.
Wczeniej przez rok pracowaam w domu kultury. A bezporednio po studiach 2 lata
spdziam w programach wolontariackich. (32, edukacja/animacja)
Oglna sytuacja rynku pracy nie napawa entuzjazmem. Zdaj sobie z tego
spraw zwaszcza ci absolwenci i studenci, ktrzy prac podjli jeszcze
w trakcie nauki. Studia traktowali jako instrument sucy do poszerzania
wasnych moliwoci. Biorc pod uwag fakt, e dua cz naszych rozmw-
cw kontynuowaa studia pomimo posiadania staego zatrudnienia (a czasami
nawet wasnej rmy), naley zauway, e antropologia kulturowa uznawana
jest za sprzyjajc karierze zawodowej lub rozwojowi osobistemu. Jak jednak
do tego ma si wniosek o kiepskim stanie rynku pracy?
Kilkukrotnie usyszelimy opini, wedug ktrej tylko bardzo wyspecja-
lizowane i wskie studia przygotowuj ludzi do bardzo konkretnego zawo-
du. Studia etnologiczne z pewnoci nie nale do wskich tematycznie.
Gwn myl, jaka towarzyszya tym wypowiedziom, stanowi koncepcja
wymylenia siebie. Wyglda na to, e faktycznie najlepszym sposobem
na znalezienie pracy jest stworzenie sobie samemu warunkw, ktre umo-
liwi jej pniejsze podjcie. Inaczej mwic adne studia humanistyczne
nie s w stanie przygotowa czowieka w stu procentach do zawodu bez
jego woli. Zwrmy uwag na to, e adnych trudnoci w poszukiwaniu
i podjciu pracy nie mieli ci, ktrzy ju w trakcie studiw, z reguy na IV lub
V roku, gotowi byli do podejmowania rnych form aktywnoci zawodowej.
Dokoczyli oni studia, po czym pynnie rozpoczli prac. Dotyczy to przede
wszystkim osb, ktre etnologi koczyy w latach dziewidziesitych
i wczesnych latach XXI wieku. Jak wskazano ju wczeniej, ci, ktrzy studia
ukoczyli w poprzednim systemie politycznym, prac znajdowali w zupenie
inny, bardziej bezporedni sposb. Obecnie, w zwizku z nasyceniem si
rynku pracy, modym ludziom moe by coraz trudniej o tak wygodne,
kolokwialnie rzecz ujmujc, rozwizanie.
Patrzc na dowiadczenia starszych absolwentw, warto przekrojowo
przyjrze si odpowiedziom na kolejne pytanie, ktre zadalimy naszym
rozmwcom, tj.: Czy podczas studiw odbywa/a pan/i stae, wolontariaty,
praktyki z myl o pniejszym poszukiwaniu pracy?.
Jak my si uczylimy, to wszystko wygldao inaczej. To byo tak, e gwnie stu-
diowalimy. Mielimy przewidziane praktyki przez nasze uczelnie. W zwizku
z tym musielimy zawsze wykona praktyk jedn zasadnicz i drug terenow. I te
praktyki musiay si odbywa i mielimy oczywicie taki wymg, eby to robi. (55,
muzealnictwa)
Napotkalimy tu pozorn dychotomi, w ktrej powyszy cytat jest przykadem
patrzenia na t kwesti przez starsze pokolenie absolwentw. Jedna z naszych
rozmwczy mwi:
[W roku 82] rynek pracy i wiat zawodowy, ktry nas otacza, troszeczk inaczej
wyglda. (54, muzealnictwo)
Praktyki i stae byy bardzo wyranym wymogiem stawianym studentom. Czy
jednak sytuacja ta si zmienia? Wydaje si, e nie. Rwnie obecnie studenci
antropologii kulturowej uczestnicz w obowizkowych praktykach (np. muze-
alnych, w skansenach, ale te w instytucjach kultury). Wiele orodkw nauko-
wych organizuje te praktyki terenowe, w ktrych studenci uczestnicz. Patrzc
przekrojowo na odpowiedzi jakie uzyskalimy, mona stwierdzi, e kiedy obo-
wizkowych praktyk byo wicej. Studenci niejednokrotnie co roku brali udzia
w wyjazdach i innych zajciach warsztatowych o charakterze obowizkowym.
Mymy mieli praktycznie przez te pi lat co roku stae. Stae takie zawodowe. Te
stae miay miejsce zarwno w Polsce, w instytucjach o podobnych charakterze.
W placwkach muzealnych, skansenach. Ale mielimy te takie praktyki zagranic.
Midzy innymi na Sowenii. To byy badania, na ktre bylimy wysyani przez naszych
opiekunw, profesorw, wykadowcw i co roku podczas wakacji by taki miesic,
do chyba okresu midzy 4 a 5 rokiem. Bo wtedy kady wybiera ju sobie miejsce,
czy instytucj, ktre pomagao mu w pisaniu pracy magisterskiej. (58, muzealnictwo)
Obecnie duo wikszy nacisk kadzie si na wolontariaty i stae organizo-
wane przez samych studentw. Ma to z pewnoci i zalety, i wady. Z jednej
strony daje to du dowolno w kontekcie zainteresowa. Modsi absol-
wenci etnologii lub antropologii kulturowej maj bardzo rne pasje, spek-
trum jest niesychanie szerokie. Dlatego te bez sensu byoby wszystkich
obowizkowo co roku wtacza w prac np. w skansenie. Konstytuowaoby
to jedynie wizerunek i rol etnologa jako etnografa-folklorysty, ktrego
miejsce jest w muzeum. Z drugiej jednak strony, brak obowizkowych
i czstych praktyk to dla czci studentw wyzwanie i problem. Nie potra
oni sami sprecyzowa czym chcieliby si zaj, co sprowadza si do tego,
e w ogle nie podejmuj oni takich dziaa.
Jeszcze bylimy, co tu duo mwi, za gupi i nie mylelimy na roku drugim, trzecim,
czwartym, e dobrze by byo si martwi i stara o prac. (64, muzealnictwo)
Samodzielny wybr wolontariatu wymaga nie tylko dojrzaoci, ale te sa-
mowiadomoci. By szybko i sprawnie zbudowa sobie podstawy kariery
zawodowej trzeba wiedzie jakie silne i jakie sabe cechy si posiada oraz
pracowa w takim kierunku, by wszystkie je najlepiej wykorzysta. Naley
si z pewnoci zastanowi nad tym, w jaki sposb wzbudzi w studentach
wiksze zaangaowanie w budowanie wasnej kariery zawodowej.
W obrbie samego pytania pojawia si te pewien rozdwik. Niektrzy
z naszych rozmwcw negatywnie odpowiadali na cae pytanie, skupiajc
si na drugiej jego czci. Inaczej mwic odbywali praktyki lub stae,
ale nie z myl o przyszej pracy, ale raczej z myl o chwilowym zarobku.
Sama koncepcja przyszej pracy jest wic w pewien sposb kopotliwa.
Niewielu respondentw potrao ju na studiach okreli, co w chcieliby
robi w przyszoci. Przyczyn tego stanu rzeczy naley z pewnoci szuka
w opisanych przed chwil zjawiskach.
Budujce w tym wszystkim jest z pewnoci to, o czym wspominaa
cz z naszych rozmwcw praktyki i wolontariaty bywaj pocztkiem
profesjonalnej kariery zawodowej. Podczas wywiadw kilkukrotnie usy-
szelimy historie, w ktrych zwyczajny sta skoczy si dugoterminow
i satysfakcjonujc prac.
Miaam praktyki studenckie w muzeum, ale wwczas nie mylaam o nim jak o miejscu
przyszej pracy. Niemniej, kiedy skoczyam studia, byo to pierwsze miejsce, ktre
odwiedziam. Okazao si, e nie tylko maj wolne miejsce, ale te pamitaj mnie
z praktyk. No i waciwie od razu zostaam przyjta. (51, muzealnictwo)
Istotny staje si wic te sam sposb poszukiwania pracy. Sukces w tej materii
zdaje si opiera na kilku larach. Pierwszym z nich jest co, co chyba mona
nazwa odwag, pewnoci siebie i determinacj. Okazuje si, e znakomit
metod na znalezienie zatrudnienia jest osobiste stawienie si w placwce,
w ktrej chciaoby si pracowa niezalenie od tego, czy znajduje si w niej
wolny etat czy nie. W niektrych sytuacjach, po rozmowie z kierownikiem
instytucji, wydzielana bya dodatkowa funkcja, dodatkowe miejsce pracy.
Czasami, jeli przed chwil opisana opcja nie bya moliwa, potencjalny
pracownik otrzymywa rekomendacj do innej placwki, gdzie zdobycie
pracy byo moliwe. Bywao, e na wymarzon posad trzeba byo poczeka,
jednak sytuacja, w ktrej ma si pewno staego zatrudnienia w niedalekiej
przyszoci jest zdecydowanie bardziej komfortowa ni ta, w ktrej nie posiada
si adnych perspektyw.
Wybraam muzeum najbliej mojego staego miejsca zamieszkania (25 km). Udaam
si do dyrektora, ale nie mia w muzeum etatu. Zaproponowa mi prac w oddziale
muzeum w jeszcze innym miecie, do ktrego miaam gorsze poczenie (mniej
autobusw i wiksza odlego). Pracownice muzeum poradziy mi udanie si do
dyrektorki Wydziau Kultury wczesnego Urzdu Wojewdzkiego, ktra miaa mi
pomc. Przyja mnie bardzo yczliwie i obiecaa pomoc. Faktycznie zosta utworzony
dla mnie etat od nastpnego roku. (52, muzealnictwo)
Przypuszcza mona, e wyksztacenie humanistyczne, jakie otrzymuj etno-
lodzy, uatwia autoprezentacj i pozwala zaimponowa pracodawcy szerokim
wachlarzem umiejtnoci. Du rol odgrywaj te znajomi poszukujcego
pracy. Rozbudowana siatka kontaktw pozwala na szybk wymian informacji
o wolnych posadach, o potencjalnych moliwociach. Dodatkowo, dochodzi
tutaj element znajomoci, zawieranych podczas wczeniej wykonywanych
wolontariatw czy stay. Osobiste dowiadczenie naszych rozmwcw wska-
zuje, e odpowiednie pielgnowanie kontaktw osobistych jest wielokrotnie
tosame z utrzymywaniem kontaktw zawodowych. Jest to jedna z kilku
cieek, ktrymi mona poda w poszukiwaniu pracy. Rwnie popularne
jest klasyczne rejestrowanie si w urzdzie pracy lub rozsyanie CV do miejsc,
ktre widzimy jako potencjalnie interesujce. Historie s tu bardzo rne.
Niektrym poszczcio si i prac znaleli po wysaniu 3 CV do najbardziej
interesujcych miejsc, inni przechodzili istne katusze i borykali si bezrobociem
przez duszy czas. Poniszy cytat obrazuje zarwno polski rynek pracy, jak
i olbrzymie trudnoci, z jakimi czasem trzeba si zmierzy.
Nie mogam znale pracy, poniewa nadal mam za mae dowiadczenie (pomimo, e
mam pokane CV to do najprostszych czynnoci czasami chc mie min. 2 lata), no
i nie umiem drugiego jzyka obcego. Niestety realia na rynku pracy w Polsce mamy
delikatnie mwic: beznadziejne. Uwaam jednak, e po studiach nie naley si oczy-
wicie spodziewa pensji 5000 tysicy, tego si nauczyam ju w yciu. Wane, eby
mie jakiekolwiek pienidze, eby si utrzyma, ewentualnie tylko korporacja moe
zapewni lepsz przyszo tak, jak u mojego narzeczonego. Akurat ja na szczcie
podczas praktyk z uczelni w dwch hotelach w miar moliwoci dawaam rad,
a te trzeba byo wszystkie dziay obskoczy. Gorzej jest w marketach i sklepach typu
abka itp. tam czowiek si przemcza i najczciej daje si wykorzystywa za marne
pienidze. Niestety jeli nie ma innej opcji, to trzeba zby zacisn i i do przodu,
a w midzyczasie szuka czego innego. (24, turystyka)
Niestety, zdarza si, e praca wymaga powice osobistych. Niemono jej
znalezienia ma dwie podstawowe konsekwencje. Po pierwsze zmieniaj si
indywidualne wymagania potencjalnego pracownika co do pozycji w pracy.
Jak ilustruje powyszy przykad kiedy nie ma za co y, trzeba pracowa
obojtnie gdzie, nawet jeli grozi to wyzyskiem. Gdy celem jest utrzymanie
si na podstawowym poziomie ycia, coraz mniejsze staj si te oczekiwania
nansowe. Psychologicznie ma to z pewnoci wielk si oddziaywania za-
nika poczucie wasnej wartoci i przydatnoci. Cho nasi rozmwcy o tym nie
wspominali, praca poniej kwalikacji doprowadza te z pewnoci do atroi
umiejtnoci. Po drugie, zmieni mog si geograczne preferencje dotyczce
pracy. Niektre wywiady wskazuj, e w poszukiwaniu pracy przemierzy
mona prawie ca Polsk.
Wysaam CV do wszystkich okolicznych muzew (teren aglomeracji lskiej i teren
Zagbia Dbrowskiego) i orodkw kultury jeszcze na ostatnim semestrze studiw.
Poniewa nic nie znalazam nikt si po prostu nie odezwa, a przez przypadek zna-
lazam ofert wolontariatu w zawodzie. Wyjechaam na Mazury we wrzeniu 2005
i wziam udzia w rocznym midzynarodowym wolontariacie w ochronie krajobrazu
kulturowego. Tam te szukaam pracy. (32, edukacja/animacja)
Z du doz pewnoci stwierdzi mona, e w kadym przypadku pierwsze
poszukiwania pracy, o ile w ogle miay miejsce, skupiay si na najbardziej
podanym przez danego absolwenta stanowisku. Jeli w trakcie pobierania
nauki student interesowa si przede wszystkim muzealnictwem, to pierwszym
wyborem potencjalnego miejsca pracy byy wszystkie placwki muzealne.
O ile, oczywicie, speniay one kryterium np. geograczne. Jeli gwnym
zainteresowaniem byy media, to naley si spodziewa, e wymarzon prac
pierwszego wyboru bdzie pozycja dziennikarza lub reportera. Rzeczywisto
szybko werykuje prywatne preferencje i zmusza do ustpstw.
Po studiach, szczeglnie takich, czowiek ma w gowie mnstwo konceptw. Byo
paru ludzi, ktrzy chcieli sobie zbudowa domek w lesie i tam mieszka i czyta. (44,
instytucje kultury)
Jak mona si domyli, pomys z domkiem w lesie nie wypali. Istotnym
elementem pomagajcym zniwelowa znaczenie kryterium nansowego jest
podjcie drugiej pracy. Relatywnie niewiele osb decyduje si na taki krok,
praktycznie nigdy nie jest to te posiadanie dwch rwnowanych prac w tym
samym czasie. Nie mona te traktowa tego zajcia jako cakowicie doryw-
czego. W wikszoci przypadkw dodatkowa praca w jaki sposb wie si
z etnologicznym wyksztaceniem. Niejednokrotnie jest wrcz gorzej patna,
ale pozwala na rozwj osobisty i zastosowanie wszystkiego tego, czego udao
si absolwentowi nauczy w trakcie pobierania nauki.
Szczerze mwic to wszystko. Teoretycznie jestem etnografem, wic jak pisz co,
to jest to zwizane z etnogra, jak szkol kogo albo wygaszam jaki referat, to
z etnograi. Mona powiedzie e wszystkie moje zajcia dodatkowe s z pola etno-
gracznego. (36, badania komercyjne)
Najbardziej przydatne umiejtnoci, ktre s najczciej wykorzystywane przez
absolwentw etnologii, to te praktyczne, zwizane z prowadzeniem wywia-
dw, ale rwnie bardziej oglne, jak znajomo rnych form folkloru, czy
rozumienie zjawisk zachodzcych w wiecie. Niemniej , drug prac traktuje
si czsto jako hobby, przyjemne zapenienie czasu.
Podsumowujc obecnie o prac trzeba walczy. Dla studentw kierun-
ku, ktry pracodawcy wci postrzegaj jako egzotyczny, sytuacja pozornie
wyglda dosy kiepsko. Okazuje si jednak, e absolwenci etnologii, dziki
kombinacji wyksztacenia i wiadomych decyzji, potra poradzi sobie z tymi
niedogodnociami. Kluczow kwesti wydaje si by tu aktywno zawodo-
wa lub przed-zawodowa ju na studiach oraz wybr odpowiednich instytucji,
w ktrych absolwent moe pokaza i rozwin swoje zdolnoci. Poza staraniami
o stae, wolontariaty, praktyki i inne, istotne jest rwnie podejcie do samego
poszukiwania pracy. Indywidualne historie wskazuj na wielk rnorodno
zarwno w zasigu poszukiwa pracy, jak i oczekiwa wzgldem niej.
Absolwenci etnologii posiadaj bardzo szerok gam umiejtnoci, ktre
mog wykorzysta na rynku pracy. Najwikszy problem stanowi odpowiednie
przystosowanie si do jego ksztatu tak studentw, jak i samych uczelni.
KAROLINA BARANIAK
WIEDZA I UMIEJTNOCI
Erasmus, MOST, stae w instytucjach kultury, wolontariaty w organizacjach
pozarzdowych, praktyki w ramach zaj jaki wpyw maj te, podejmowane
w trakcie studiw, inicjatywy na znalezienie zatrudnienia? Po trosze odpo-
wiedzielimy ju na to pytanie w poprzednim podrozdziale, ale aby uzyska
peniejszy obraz, warto zapozna si z punktami widzenia naszych rozmwcw,
wrd ktrych zaznacza si wyrany podzia na pi grup.
Pierwsza z nich nie braa udziau w adnych studenckich akcjach, maj-
cych pomc w zdobyciu pracy. Wynikao to z dwch powodw. Pierwszym
by ten, e, w momencie kiedy byli oni studentami, nikt takich przedsiwzi
nie organizowa:
Nie [odbywaam praktyk], aczkolwiek gdyby takowe byy organizowane w czasie
moich studiw, z pewnoci bym w nich uczestniczya. (39, nauka)
Drugim by ten, e w czasie studiw posiadali ju oni upragnione stanowisko
subowe:
Kiedy zaczam studia, pracowaam ju na cay etat w Muzeum Narodowym w Kra-
kowie. (39, instytucje kultury)
Nie odbyem adnych praktyk. Przy okazji udao mi si pracowa w turystyce. Nie
szedem na etnologi z myl znalezienia pracy. Automatycznie si udao. Po prostu
interesowaem si turystyk, wic zrobiem kursy na przewodnika. (38, turystyka)
Nastpna grupa (prawie 30% rozmwcw) realizowaa praktyki przygotowu-
jce do zawodu w ramach studiw, przy czym i tu mona dostrzec pewne roz-
bienoci. Niektrzy reprezentanci tego grona traktowali te czynnoci jedynie
jako jeden z wymaganych do zaliczenia przedmiotw:
Odbywaem praktyki, ale one wynikay jak gdyby z procesu edukacji (36, badania
komercyjne)
Mielimy obowizkowe praktyki latem, muzealne albo obozy. wiczebnie, owszem,
nabyam sporo umiejtnoci, ale wwczas adne z tych praktyk mnie nie interesoway.
(37, nauka)
44 Karolina Baraniak
To by obowizek, wielokrotne praktyki w muzeach i badania terenowe, dwa obozy
w cigu jednego roku studiw. (59, muzealnictwo)
Przedstawiciele trzeciej grupy wykorzystali czas studenckich treningw na
oswojenie si z charakterem i kultur potencjalnych miejsc pracy. Zawarli przy
tym nowe znajomoci, ktre zaprocentoway w pniejszym czasie:
Poszam na praktyki, po ktrych zostaam w rmie do dzi. Niedugo bdzie 10 lat
(32, badania komercyjne)
To byy praktyki obowizkowe podczas studiw. Kady z nas na wasn rk szuka
miejsca, w ktrym mgby je odby. (51, muzealnictwo)
Kolejna grupa rozmwcw (co pita osoba) odbywaa rozmaite praktyki, wy-
kraczajce poza program studiw, niemal wycznie z nastawieniem na ich
przydatno w przyszej pracy zawodowej. Dla innych przyczyn bya ch
samodoskonalenia.
Tak, du rol odgrywa tu PTL (Polskie Towarzystwo Ludoznawcze). () Poza tym
uczszczaem, jako wolny suchacz, na wykady do innych katedr naszego Uniwersy-
tetu, np. lozoi czy lologii (32, nauka)
Tak, odbywaam praktyki w Spdzielni Pracy Rkodziea Ludowego i Artystycznego,
gdy pniej chciaam w podobnej pracowa. (42, instytucje kultury)
Ja robiem co innego, a mianowicie ja sobie znalazem muzeum, na jednej z wysp na
Batyku. Tam si zameldowaem, to gdzie z 20 lat temu byo i od tamtej pory mam
bliski kontakt z tymi ludmi, tam zostaem przeszkolony w sposb profesjonalny do
pracy w muzeum jako przewodnik. [] Poza tym, e si nauczyem pokazywa, gdzie
i co jest w muzeum i jak to si w ich tradycji przedstawia, to przy okazji cay czas
wiczyem obcy jzyk. Musiaem si te porusza w innej kulturze, dlatego zyskaem
przy okazji wicej wiedzy na tle jzykowym, kulturowym itd. (43, nauka)
Im bardziej jest si aktywnym, tym lepiej takie przesanie zdaje si wypywa
z historii opowiadanych przez rozmwcw. Najlepszym podsumowaniem tej
czci rozwaa s sowa jednej z respondentek:
Wniosek jest taki, e w ramach studiw i nie tylko, trzeba realizowa swoje zaintereso-
wania, bo tylko im jestemy w stanie bezinteresownie powica si bez reszty a to
bezgraniczne pochonicie i zatopienie w temacie czyni nas specjalistami atrakcyjnymi
dla przyszego pracodawcy (31, muzealnictwo)
Praktyki, stae czy wolontariaty s jednak nie tylko sposobem na uatwienie
sobie zadania, jakim jest znalezienie pracy. Przede wszystkim s one metod
zdobywania nowych dowiadcze i podnoszenia wasnych kwalikacji, co
pomc moe w niejednej sytuacji.
Zaledwie 5% naszych rozmwcw uwaa, e przy wypenianiu subowych
obowizkw, w wikszoci przypadkw, korzysta z umiejtnoci nabytych
przed pjciem na studia:
45 WIEDZA I UMIEJTNOCI
Najbardziej przydatne do swojej pracy uwaam umiejtnoci nabyte w liceum, cho-
dziam do klasy matematyczno-zycznej. Precyzja, zdolno logicznego mylenia,
umiejtno szybkiego podejmowania decyzji, odpowiedniego wyboru materiau itd.
Niektrzy, przy realizacji obowizkw subowych, podkrelaj wiksze zna-
czenie innych, ukoczonych przez nich, kierunkw studiw:
Studia kulturoznawcze i podyplomowe w moim przypadku okazay si bardziej przy-
datne, jednak najwicej daa mi praca, w ktrej zdobyam konkretne umiejtnoci:
organizacji czasu pracy, pisanie wnioskw, wnioskw donansowania: ministerialne,
wojewdzkie. Wanym dowiadczeniem bya organizacja imprez. Tworzenie i archiwi-
zacja dokumentw urzdowych, praktyczne wykorzystanie prawa, to bardzo praktyczne
umiejtnoci, ktrych nie zdobyam ani na jednych ani na drugich studiach. (26, NGO)
W zdecydowanej przewadze wobec nich sytuuj si ci, ktrym etnologiczne
rzemioso uatwia funkcjonowanie w zawodzie i to na kilku paszczyznach.
Przede wszystkim umiejtno komunikacji z ludmi i to jest to, co si przydaje na
kadym stanowisku. Czy na przykad rozmowa z klientem, wyczucie tego, czego on
naprawd potrzebuje. Czy umiejtno kompromisw, to jest to, co si np. z wywiadw
wyciga. (24, instytucje kultury)
Umiejtno wsuchania si w interpretacje badanych oraz zauwaanie, jak pewne
dyskursy (i jakie) konstruuj wiedz potoczn. Ale te pewien oglny stan umysu,
ktry nazwaabym wraliwoci etnograczn. (29, badania komercyjne)
Cae studia uczono mnie krytycznego mylenia, czytania, szukania i dziwienia si.
Rozbieram wiat, troch jak Lvi-Strauss. Czsto doszukuj si dziury w caym,
szukam czego, czego nie ma. Poza tym patrzenia i suchania. Jedc na badania,
robic wywiady uczyem si suchania ludzi, rozmawiania i odczytywania kodw. To
zdecydowanie przydaje si w pracy fotografa. (42, instytucje kultury)
Kilku naszych respondentw zwrcio uwag rwnie na to, e studia etnolo-
giczne sprawiy, i obecnie yj oni z poczuciem misji do spenienia:
Mam tak misj, wiesz, przedstawienia tej kultury lokalnej nie w takim potocznym
znaczeniu, ale chc im to gbiej przedstawi. Czym ta kultura jest, jej skadniki.
Zaczynam od takiej denicji, czym jest w ogle ta kultura i wtedy dopiero staram si
przynajmniej na pocztku bo czuj motywacj i jak tak misj. Chciaam, eby
nie postrzegali tego jak jacy typowi turyci, eby to nie byo takie prawo koci,
lewo to, tu co zje, ale wanie, eby to gbiej jako ukaza. (24, turystyka)
Podczas badania pracownikw rnych bran zapytalimy rwnie o przeo-
enie studiw etnologicznych na zatrudnienie, a wic po prostu o przydatno
studiw. To, w jaki sposb oceniaj j sami respondenci, prezentuje poniszy
wykres:
Blisko poowa naszych rozmwcw stwierdzia, e to dziki ukoczonym
stu diom etnologicznym moe si obecnie realizowa w swoim zawodzie. Naj-
wicej zadowolonych w tym wzgldzie osb reprezentuje grono absolwentw
etnologii, dziaajcych w obszarze nauki oraz muzealnictwa. Zapewne wie
si to z posiadaniem pewnych konkretnych umiejtnoci i okrelonej wiedzy,
zdobytych w trakcie studiw etnologicznych, a niezbdnych do pracy w tych
branach. Przypuszczenia te potwierdza jedna z rozmwczy:
W skali od 1 do 5, z ca pewnoci 5. Studia etnologiczne bardzo mi pomogy, to
dziki nim tu [w Katedrze Etnologii na jednym z uniwersytetw] pracuj. (32, nauka)
Jednak nieprawdziwym byoby stwierdzenie, e na ukoczonych studiach
etnologicznych zyskuj jedynie naukowcy czy pracownicy muzeum.
Powiedziabym, e mocne
4
/5. Bo wstpne sito rekrutacyjne przej jest nietrudno.
Trudniej jest przebrn przez okres prbny i tutaj wanie przydaj si umiejtnoci
wyniesione ze studiw na etnologii przede wszystkim chodzi o praktyk terenow,
podejcie badawcze, umiejtno elastycznego dostosowania si do terenu. Ten drugi
kierunek to zarzdzanie na SGH mona powiedzie, e wiedza i umiejtnoci std
wyniesione przydaj si na etapie analizy danych, patrzenia na wyniki od strony
biznesowej. Generalnie wydaje mi si, e w byciu dobrym badaczem rynku pomc
mog studia spoeczne, szczeglnie etnologia, ktra ma mocn praktyczn stron,
w wikszym stopniu ni studia ekonomiczne. (26, badania komercyjne)
No w zasadzie tej konkretnej pracy nie robiabym bez studiw. I oczywicie znajomi,
przez ktrych tu traam, te s ze studiw. Chciaam i w tym kierunku. (28, NGO)
Grupa uznajca dostateczny wpyw ukoczonych studiw etnologicznych
na penion funkcj (10% rozmwcw) wskazuje na konieczno dalszego,
specjalistycznego ksztacenia si w kierunku wykonywanej profesji.
Zajmuj si badaniami rynku. Legitymizacja znania si na kulturze i umiejtnoci
prowadzenia bada etnogracznych bardzo, ale sama wiedza zdobyta w IEiAK nie
jest prolowana na badania rynkowe (i nie uwaam, e by powinna jako szczegl-
nie), wic pod tym wzgldem musiaam si sama wszystkiego nauczy. (29, badania
komercyjne)
Prawie jedna pita respondentw dosza do wniosku, e zdobycie przez nich
tytuu magistra etnologii, w bardzo maym zakresie, bd te wcale, nie przy-
czynio si do zdobycia zajmowanej obecnie pozycji zawodowej. Znaczn
cz spord nich stanowi absolwenci etnologii, zatrudnieni w mediach oraz
instytucjach kultury.
Niestety nie zawsze wiedza, jak wynosimy ze studiw, przydaje si w wy-
konywaniu subowych obowizkw. wiadcz o tym wypowiedzi ponad 22%
rozmwcw z rnych obszarw dziaalnoci, ktrzy na co dzie w pracy
posikuj si zdobytymi w trakcie nauki wiadomociami w bardzo maym lub
maym zakresie.
Wiesz, ja studiowaem na urawiej [w Warszawie] realizujc tzw. stary program (od
2008 jest tam troch zmian), wic pamitam mnstwo przedmiotw, co do ktrych
ju wtedy nie miaem wtpliwoci, e si nie przydadz nie tylko w pniejszej pracy
zawodowej, ale nawet w samej pracy na studiach np. Systematyka kultury tradycyjnej
(kult. duchowa, materialna), albo absurdalne Metody pracy archeologa. Poza takimi
zupenie od czapy bya te grupa przedmiotw, ktre byy potencjalnie przydatne, ale
osobom np. zorientowanym bardziej folklorystycznie i cakiem spora grupa rzeczy
bardzo ciekawych, rozwijajcych oglnie, ale znikomo przydatnych w pniejszej
pracy np. Historia spoeczna Polski, Etnologia Turcji. (26 lat, badania komercyjne)
W dostatecznym stopniu, z gruntownego wyksztacenia etnologicznego, ko-
rzysta w radzeniu sobie z zadaniami stawianymi przez pracodawc niemal co
pity rozmwca.
Ponad poowa naszych respondentw przyznaje, e penione funkcje su-
bowe nie wymagay od nich nadprogramowych kursw czy szkole.
Druga, nieco mniejsza, cz rozmwcw jest przekonana, e nie mogaby
sprawnie funkcjonowa w swojej brany bez zdobycia dodatkowego, niejed-
nokrotnie odbiegajcego od ich etnologicznego, wyksztacenia. By to wymg
tak rynku pracy, jak i rm, w ktrych znaleli zatrudnienie.
Nie na zasadzie wyrwnywania jakich brakw wynikajcych z wyksztacenia. Po
prostu zawd badacza sam w sobie wymaga cigego rozwoju, szkole, etc, zreszt
rozwj zawodowy i intelektualny w dowolnej dziedzinie pociga za sob studia, kursy,
szkolenia. (32, badania komercyjne)
W teorii tak, bo tak naprawd gdzie tam musiaem przej szkolenie, jak zostaem
ankieterem, jeli to tak mona nazwa, a kurs to odbywamy czsto, czy szkolenia
odbywamy przed poszczeglnymi badaniami, jak s nowe typy bada, to teoretycznie
kady ankieter powinien przej nowy kurs, albo przynajmniej ja teraz jako ta osoba,
ktra koordynuje to badanie musi przej takie szkolenie, eby by ankieterem. (29,
badania komercyjne)
Nacisk kadzie si tu gwnie na wszelkiego rodzaju studia podyplomowe,
m.in. Podyplomowe Studia w zakresie Marketingu i Strategii Marketingo-
wych, Podyplomowe Studia Pedagogiczne, Podyplomowe Studia Edukacji
Pocztkowej i Reedukacji, Podyplomowe Studia z Historii Filozoi XX w.
lub Podyplomowe Studia Muzealnictwo i Ochrona Zabytkw.
Dc do osignicia jak najwyszych kwalikacji zawodowych, przy wia-
domoci rosncej konkurencji w poszczeglnych sektorach, informatorzy sami
wykazuj inicjatyw (ponad 64% ogu absolwentw etnologii, z ktrymi udao
nam si porozmawia) i wyszukuj odpowiadajce im treningi czy instruktae.
Studia i szkolenia podjte zostay z mojej inicjatywy, ale pracodawca nie protestowa,
rozpoczam studia podyplomowe po 2 latach pracy w muzeum. (42, muzealnictwo)
Studia / kursy / szkolenia stricte zwizane z prac zawodow nansowa, o ile pa-
mitam, zawsze pracodawca. Prcz tego podejmowaam sporo dziaa rozwojowych
troch obok cisej tematyki mojej pracy zawodowej (m.in. studia podyplomowe
z lozoi, czy szkoa trenerw). I cho w szerszej perspektywie ich efekt przekada
si na jako mojej pracy, to jednak nansowaam je samodzielnie, bd nansoway
podmioty trzecie (np. Unia Europejska, Polskie Towarzystwo Badaczy Rynku i Opinii).
Rzadziej ich motywacje podyktowane s decyzjami podjtymi wsplnie z pra-
codawc, a tylko w sporadycznych przypadkach to szef decyduje o wysaniu
ich na konkretne szkolenie.
Co czwarty przeoony, doceniajc wysiki swoich pracownikw, rekompen-
suje im je przez cakowite pokrycie kosztw podjtych studiw bd kursw.
Co pity donansowuje budet pracownika, przeznaczony na ksztacenie. Oko-
o 30 % rozmwcw samodzielnie paci za podnoszenie swoich kwalikacji
w rmie i na rynku pracy. Coraz popularniejsze staj si te alternatywne
rda wsparcia nansowego, np. fundusze z Unii Europejskiej jeden z roz-
mwcw, absolwent etnologii, 31-letni waciciel rmy zajmujcej si grak
komputerow, uzyska nansow pomoc z Europejskiego Funduszu Spjnoci.
Przedstawione powyej informacje s tylko analiz danych statystycznych.
Pokazuje ona jednak, e, zdobywanie dodatkowego wyksztacenia, moe, acz
nie musi, sprawi, i absolwent etnologii bdzie jeszcze bardziej atrakcyjnym
obiektem na rynku pracy.
ADRIANNA KORALEWSKA
KAMILA GRZEKOWIAK, NATALIA GOLIK
WYBR STUDIW Z PERSPEKTYWY
PRACY ZAWODOWEJ
Wikszo naszych rozmwcw podkrelaa, e pytanie o poczucie spenienia
si jako etnolog, byo prawdopodobnie najwaniejszym, najbardziej wicym
i najbardziej skomplikowanym pytaniem. Poczucie spenienia zawodowego
ma tyle komponentw ilu naszych rozmwcw. Dlatego te udzielane na to
pytanie odpowiedzi byy bardzo rne.
Dla wszystkich jednak najistotniejsza jest wiadomo realizacji zawodowej.
Gdy takow posiadamy, inaczej podchodzimy do danych spraw i tego, jak je
opisujemy. W tych okolicznociach chodzi oczywicie o aspekty zwizane
bezporednio z prac i jej wykonywaniem im mamy wicej ochoty i mo-
tywacji, tym lepiej znosimy chwilowe niepowodzenia. Rzadko kiedy zdarza
si, by spenienie zawodowe byo zwizane z posiadan aktualnie prac. I nie
zaley to jedynie od tego, czy wykorzystujemy umiejtnoci zdobyte podczas
studiw, czy te nie. Czynnikw jest wiele. Ze wzgldu na istotny wpyw, jaki
ma dugotrwae przebywanie wewntrz brany, w ktrej si pracuje, na poczu-
cie spenienia si w pracy jako etnologa, niniejszy tekst bdzie, wyjtkowo,
rozpatrywa poruszony problem przez pryzmat poszczeglnych bran.
Muzealnictwo
Czy mona by spenionym, pracujc kilkanacie lub wicej lat w jednym
muzeum? Okazuje si, e tak. Jest to jedno z tych miejsc, o ktrych marz
etnolodzy, a przynajmniej etnografowie, ktrzy poszukuj staej posady. Na-
ley w tym miejscu wspomnie, i niegdy na uniwersytetach kierunek dzi
zwany etnologi i antropologi kulturow istnia pod nazw etnograi, a jak
wspomnia jeden z naszych respondentw:
52 Adrianna Koralewska, Kamila Grzekowiak, Natalia Golik
Wwczas bya to zupenie inna rzeczywisto. (60, edukacja /animacja)
Wraz z miejscem pracy mona byo otrzyma czsto i przydzia mieszkaniowy.
Kiedy okazao si, e nie dostan obiecanego mi mieszkania, napisaam do innych 13
muzew w Polsce (ktre miay dziay etnograczne). Jedynie Muzeum w Sieradzu
oferowao i prac, i mieszkanie. (60, edukacja i animacja)
A jak wyglda to dzi? Czy praca w muzeum nadal jest spenieniem marze?
Dla wielu tak, i to stuprocentowo, poniewa, jak twierdz nasi rozmwcy, tam
pracuj w zawodzie.
Jest to jest taki rodzaj pracy, ktry jak gdyby czy to, co byo na studiach [z tym co
teraz si wykonuje]. (57, muzealnictwo)
Przede wszystkim pozwala uprawia etnologi praktyczn i zaangaowan,
a nie jedynie teoretyczn. Muzeum stwarza wiele moliwo pracy, w rnych
przestrzeniach i na rnych paszczyznach. Spenienie zaley wic od upodo-
bania sobie tej wieloci, bd zakotwiczenia w jednym temacie:
Budowanie spektaklu teatralnego, ktry ma swoj scenogra i swoich bohaterw,
wreszcie ma swoj opowie, o ktrej si opowiada. Moe to by koncepcja wystawy
jako otwartej formuy... wcignicia widza do pewnego dialogu z przedmiotami, a nie
tylko wrzucenie przedmiotw w gabloty i pozostawienie go sam na sam z tym, niech so-
bie radzi. To takie dawne pojcie muzeum martwych przedmiotw. (57, muzealnictwo)
Zawodowe zainteresowania kieruj ku dokumentowaniu polskiej tradycyjnej kultury
ludowej, wspczesnego rkodziea oraz sztuki ludowej i naiwnej. Fascynuj ich
zabytki wiadectwa wiedzy, umiejtnoci i religijnoci dawnych mieszkacw wsi.
Ciekawi ich odkrywanie ich historii i pozamaterialnych treci. () Ogromn satysfak-
cje przynosz mi kontakty z twrcami rkodziea i artystami mdrymi, wraliwymi
ludmi, ktrzy mimo braku formalnego wyksztacenia potra w swoich dzieach,
w oryginalnej i waciwej tylko im formie, wypowiedzie swoje uczucia, emocje,
przekaza wiedz o wiecie i pokaza jego pikno. (55, muzealnictwo)
Czstokro, wraz z wielkoci muzeum pojawia si wiksze znaczenie interakcji
personalnych, czasami rzeczywisto midzyludzka trzeszczy, zmiany dyrek-
torw te nie zawsze wychodz na lepsze. Za atmosfera panujca w takich
instytucjach ma bardzo istotny wpyw na poczucie spenienia, a raczej niespe-
nienia i psychicznego poczucia dyskomfortu. Wikszo naszych rozmwcw
jednoznacznie wskazuje, i z racji ograniczonego budetu w muzeum badania
terenowe prowadzone s w niewielkim zakresie, bd ich nie ma, co te jest
elementem odczuwalnego braku peni szczcia. Niektrzy, nie odpowiadajc
na pytanie, ani twierdzco, ani przeczco, opisuj, co robi np.:
Prowadzc bibliotek PTL ustawiam prol zbiorw, popularyzuj tradycj na zajciach
edukacyjnych i aranuj wystaw. (51, muzealnictwo)
53 WYBR STUDIW Z PERSPEKTYWY PRACY ZAWODOWEJ
Znaczna cz rozmwcw przyznaje szczerze, e: nie, nie do koca, ab-
solutnie nie spenia si, a powody s rne. Obecne stanowisko pracy ma inny
charakter, ni byo to na pocztku, nasi rozmwcy ubolewaj, e:
Wikszo czasu pracy pochania praca w zakresie administracji, e z tego omio-
godzinnego dnia pracy, to jakie powiedzmy 6 godzin to jest praca z komputerem,
zwizana z prowadzeniem sprawozdawczoci, z planowaniem pracy na przyszo,
z prac merytoryczn, zwizan z dokumentacj naukow zbiorw. (52, muzealnictwo)
Mwic wprost: praca przy komputerze, nie w terenie. A co z pozostaym czasem?
Pozostay czas pracy, to jest praca organizacyjna, organizacja pracy pozostaym pra-
cownikom jako kierownik, prace, czynnoci, dziaania w ramach istniejcych wystaw,
jakie przenoszenie eksponatw, poprawianie ekspozycji, czy nawet tutaj pomoc
w pracach porzdkowych, gospodarczych na terenie muzeum dlatego, e jest nas tutaj
tak mao, e musimy sobie wzajemnie pomaga. (51, muzealnictwo)
Instytucje kultury
Pracujc w instytucjach kultury, takich jak teatr, Centrum Kultury Zamek, czy
te Centrum Sztuki Wspczesnej Zamek Ujazdowski, niekoniecznie pracuje
si w tzw. swoim zawodzie. Czy w instytucjach takich mona si spenia?
Pewnie i tak: bdc fotografem, kierownikiem promocji, czy te wykonujc
inn prac, jednake trudno tu mwi o spenieniu zawodowym jako etnolog.
Rzadko kiedy istnieje jakikolwiek zwizek wykonywanych w tych miejscach
prac z wtkiem antropologicznym.
Przyznam szczerze, e nie mylaam o tym w tych kategoriach. Zdecydowanie nie
jestem tutaj etnologiem (38, instytucje kultury)
Jak wspominaam, w moim miejscu pracy nie musz zanadto korzysta z etnologicz-
nego zaplecza (23, instytucje kultury)
Jestem troch jak Malinowski, wchodz w relacje z innymi, ale jestem z boku. Foto-
grafujc musz odnale kontekst i gbie. Speniam si jako etnolog, natomiast nim
nie jestem. Bywam (44, instytucje kultury)
Nauka
Trudno odmwi tej brany spenienia, cho czasem, po latach pracy, zaczy-
na ono zanika. Najczciej usyszan odpowiedzi jest: tak, uwaam, e si
speniam. Kt nie marzy, przynajmniej na pocztku, by tu po obronie pracy
magisterskiej sta si czci kadry naukowej.
To grnolotnie zabrzmi, ale robi doktorat, bo chc zmienia wiat [miech]. (25, nauka)
Droga ta jest czasem duga i mudna, pena publikacji, spotka, konferencji,
artykuw, komentarzy, uwag. Nadal jednak:
Speniam si: na dwch poziomach. Tu mog si spenia tylko od strony dydaktycz-
nej, ale strona naukowa to jest jak gdyby moja wasna inicjatywa. () Speniam
si jako etnolog, bo pracuj w jednostce etnologicznej i zajmuj si przekazywaniem
i tworzeniem wiedzy etnologicznej. Myl, e tak...speniam si. Pracuj jako wy-
kadowca akademicki w katedrze etnologii, prowadz zajcia powicone tematyce
antropologicznej, staram si objania studentom nurtujce ich kwestie z naszej dy-
scypliny. Wsptworz i uczestnicz w rnych projektach badawczych, bior udzia
w konferencjach naukowych. Duo robi dla popularyzowania wiedzy etnologicz-
nej, no wic speniam si. (40, nauka)
lub inaczej:
To jest dua, dua sztuka, eby nie gldzi, potra zainteresowa wasnymi pasjami.
() Gdybym nie mg realizowa si, skupiabym si tylko na tym, e przychodz
tutaj, popijam kawk i prowadz wykady, wiczenia. (43, nauka)
Edukacja i animacja
Brana edukacji i animacji, najczciej przybierajca posta zorganizowanego
programu animacyjnego, jest obszarem o duym steniu zadowolenia i spe-
nienia. Owa satysfakcja niekoniecznie wie si z nieodcznym obcowaniem
z elementami antropologicznymi, jakkolwiek czsto one wystpuj. Mamy tu
midzy innymi projekty popularyzujce etnologi poprzez spotkania, warsztaty
i pokazy lmw, tworzenie cyklicznych programw dla dzieci i modziey
np. podre ze sztuk, ktrych celem jest zaznajomienie dzieci z etnogra
Polski. Bezsprzecznie wykorzystuje si tu wiedz etnograczn. Ponadto, do-
datkowe rdo spenienia stanowi tu bycie w kontakcie z ludmi, zajmujcymi
si rnymi obszarami kultury i moliwo prowadzenia biecych obserwacji,
ktre pomagaj w zrozumieniu zalenoci.
Poznawanie i rozumienie ma dla mnie najwiksz warto i co najwaniejsze cay
czas wok mnie pojawiaj si nowi ludzie, ktrzy stanowi niekoczce si rdo
inspiracji. (36, edukacja i animacja).
NGO
Pracujc w sektorze pozarzdowym trudno mwi o jakichkolwiek powiza-
niach wykonywanej pracy z wyksztaceniem etnologicznym, tak przynajmniej
twierdzi jeden z naszych rozmwcw. Std te trudno mwi o spenieniu
w tym wymiarze, cho zawodowo moe ono mie swoje miejsce tak, jak
w kadej innej brany. Przynajmniej dwie osoby twierdz, i inne ukoczone
przez nich studia okazay si bardziej przydatne.
Jednak najwicej daa mi praca, gdzie zdobyam konkretne umiejtnoci: organizacji
czasu pracy, pisanie wnioskw donansowania: ministerialne, wojewdzkie. Wanym
dowiadczeniem bya organizacja imprez. Tworzenie i archiwizacja dokumentw
urzdowych, praktyczne wykorzystanie prawa, to bardzo praktyczne umiejtnoci,
ktrych nie zdobyam ani na jednych ani na drugich studiach. (26, NGO)
Wnioskiem z naszych rozmw moe by to, e najwaniejsz, niezbdn
w tej pracy rzecz, ktr mona rozwin na studiach etnologicznych, tworz
umiejtnoci interpersonalne.
Media
Podobnie jak w NGO, tak i tu trudno jest powiza spenienie si jako etnolog
z wykonywanym zawodem, cakowicie odlegym od programu studiw. Jak
twierdzi jeden z rozmwcw:
Nie speniam si, bo to nie jest praca zwizana z moimi studiami, z kultur. (24, media)
Podobnie praca w brany reklamowej, np. zwizanej z reklam wizualn, czyli
budowaniem wszelkiego rodzaju billboardw, kasetonw wietlnych:
Jest prac uwarunkowan bardziej zmianami, jakie zachodz. I uwaam, e w tej re kla-
mie medialnej sprawdz si bardziej ni etnolodzy, osoby zwizane z marketingiem.
(29, media)
Z ust naszych rozmwcw paday i takie wypowiedzi:
Etnologia niesamowicie rozszerza sposb mylenia. (31, media)
Wbrew pozorom bycia grakiem, bardzo czsto myl jak etnolog. (31, media)
Udao nam si jednak spotka jedn osob pracujc w mediach, ktra zade-
klarowaa, e zdecydowanie si spenia:
Zdecydowanie tak, zajmuj si gwnie produkcj programw powiconych kul-
turze, wsptworz programy, ktre opowiadaj o wsplnych relacjach z Niemcami
(telewizja MDR Drezno), o relacjach z Czechami (telewizja Ostrava), a to i tak tylko
czubek gry lodowej. (38, media)
Badania komercyjne
Czy badania komercyjne mog mie co wsplnego z etnologicznym spe-
nieniem?
Badania marketingowe to troch inna bajka. W ogle nazywanie bada tego typu
etnogra to moim zdaniem lekkie naduycie. (26, badania komercyjne)
Wprawdzie badania te czerpi z metody etnogracznej i s dostosowane do
przedmiotu bada, maj jednake inne cele.
Praca ta nie jest dokadnym przedueniem tego, co robio si na studiach i mona by
nieco sfrustrowanym. (26, badania komercyjne)
Z pewnoci mona to potraktowa jak pewnego rodzaju poznawanie:
Pozwala rzetelnie zaspokoi ciekawo, z t rnic, e nie prowadzi si autorskiego
projektu, czyli nie bada si tego, co nas naprawd ciekawi, a dziaa bardziej pod dyk-
tando klienta. (26, badania komercyjne)
Wycznie jeden badany powiedzia, e spenia si w pracy jako etnolog:
Tak, realizuj badania jakociowe, czciowo wykorzystujc wiedz i dowiadczenie
zdobyte w czasie studiw. Przede wszystkim jednak korzystam z dorobku antropo-
logw z Danii i Norwegii oraz USA czego wyraz daje m.in. na blogu antropologia
zastosowana. (28, badania komercyjne)
Turystyka
W brany turystycznej mona, cho nie trzeba spenia si jako etnolog. Mo-
na, bo jest to praca zwizana z wyjazdami, pilotowaniem wycieczek, byciem
w staym kontakcie z ludmi z innych kultur. Trzeba wwczas posiada wiedz
o tych krajach, zna ich zwyczaje i z pewnoci studia etnologiczne s wietn
podpor tej wiedzy. Cho, jak twierdzi jeden z naszych rozmwcw, traktuje
si t prac tymczasowo.
Wykorzystuj umiejtnoci, ale nie czuj si speniona. Wykorzystuj tylko cz
tego w tej pracy, ale nie pozwala mi si rozwija jako etnolog typowo. Moe w ja-
kim stopniu mona si w tym spenia, bo jest to praca z ludmi, ale nie jest to praca
naukowa. (24, turystyka)
Niestety trzeba doda, e bardzo czsto praca w brany turystycznej zaczyna
i koczy si na obsudze klienta i sprzeday biletw.
Rozmawiam z klientami jedynie 10 minut, tylko w sprawach biznesowych. To nie jest
aden wywiad, czy inwentaryzacja. Otwarta byam zawsze na ludzi, wic etnologia
akurat niczego mnie tutaj nie nauczya. (24, turystyka)
Inny z naszych rozmwcw, pracujcy w brany turystycznej, a zajmujcy
si oprowadzaniem po wystawach staych w muzeum, dotyczcych kultury
ludowej, twierdzi, e realizuje si jako wsiolog, nie etnolog. Potwierdza, e
wiedza, zdobyta na takich przedmiotach, jak Kultura ludowa Polski i Sztuka
ludowa, cechuje si du przydatnoci:
Opowiadajc o wystawach, mona wplata w to take wiedz pozakursow, czyli np.
wanie zdobyt na zajciach, ktr mona przedstawi jako ciekawostki; znaczenie
rnych przedmiotw, obrzdy zwizane z dorocznymi witami itp. (25, turystyka)
Dyplomacja
Jak ju napisalimy wczeniej, nie udao nam si porozmawia bd te przepro-
wadzi pogbionych wywiadw z pracownikami placwek dyplomatycznych.
Byo to wynikiem gwnie dzielcej nas odlegoci. Std te ksika ta nie za -
wiera adnych potwierdzonych informacji na temat zawodowego speniania
si etnologa pracujcego na placwce dyplomatycznej.
CZ III
ETNOLOGI
OTWORZYEM SOBIE WIAT
RAPORT Z POSZCZEGLNYCH OBSZARW ZAWODOWYCH
Jak odnale si w wiecie bada komercyjnych czy mediw? Czy praca na-
ukowa moe dawa satysfakcj? Jakie umiejtnoci okazuj si najcenniejsze
w wypenianiu obowizkw pilota wycieczek/przewodnika? To tylko niektre
z pyta, jakie zadawalimy absolwentom etnologii, realizujcym si zawodowo
w takich branach, jak: badania komercyjne, edukacja i animacja, instytucje
kultury, media, muzealnictwo, nauka, organizacje pozarzdowe, turystyka i dy-
plomacja. Przemylenia reprezentantw poszczeglnych sektorw, stanowice
podstaw dla nastpujcych po sobie w tej czci publikacji podrozdziaw,
mona by przyrwna do swego rodzaju rachunku sumienia, dokonania bilan-
su zyskw i strat, wynikajcych z ukoczenia takiego, a nie innego kierunku
studiw. Statystyki, dane procentowe, diagramy i tabele trac w tym miejscu
znaczenie, liczy si wycznie czowiek i jego rozrachunek z przeszoci to,
czy w pewnym momencie swojego ycia nie auje trudu powiconego na
poszukiwanie pracy, czy nie wypomina sobie godzin spdzonych na wolonta-
riatach, praktykach czy kursach doszkalajcych. Jak czsto, budzc si rano,
zastanawia si, jakby to byo, gdyby by kim innym, ni jest teraz np. leka-
rzem bd prawnikiem. Czy, pomimo licznych trudnoci i przeciwnoci losu,
moe o sobie powiedzie, e czuje si speniony i szczliwy? Jak sobie radzi
z codziennym zdawaniem egzaminu z nabytych w trakcie studiw umiejtnoci
i wiedzy, niezbdnych do godnego wypeniania subowych obowizkw? Te
rozterki podzielaj przedstawiciele wszystkich zawodw. Jednake specy-
ka rodowiska pracy, w jakim si poruszaj, wymusza na nich stosowanie
odmiennych rozwiza dla przedstawionych tu problemw, co chcielibymy
przedstawi na amach kolejnych stron, wierzc, e osobiste historie naszych
rozmwcw i udzielane przez nich wskazwki bd wiatekiem w tunelu dla
osb pragncych poda ich ladem.
Karolina Baraniak
AGNIESZKA SKOWRON
ETNOLOGIA NA SPRZEDA
(OBSZAR ZAWODOWY: BADANIA KOMERCYJNE)
W dzisiejszym wiecie nie atwo dotrze do etnologa, ktry realizuje si
zawodowo w sektorze bada komercyjnych. Gwnym obszarem naszych
pocztkowych poszukiwa by internet oraz znalezione w nim informacje,
dotyczce rm zajmujcych si badaniami komercyjnymi. Nie bez znaczenia
dla naszych docieka okazao si take dotarcie do listy Polskiego Towarzystwa
Badaczy Rynku i Opinii, umoliwiajce znalezienie kolejnych potencjalnych
rozmwcw. Do kadej ze znalezionych przez nas w Sieci rm, wysalimy
zapytanie o to, czy zatrudniaj u siebie absolwentw etnologii. Lokalizacja
interesujcych nas respondentw wizaa si z kolejnymi przeszkodami, a jedn
z nich okaza si brak odpowiedzi na wysyane maile. Jeli udao si zapa
kontakt, rzadko spotykalimy w tych rmach zatrudnionych etnologw. Nasze
poszukiwania mechanizmem przypominay nien kul. Pierwszy prolowy
rozmwca podsun kolejnych, ktrzy z chci pomogli. Jednak tempo udziela-
nia wywiadw w duej mierze zaleao od moliwoci dysponowania czasem
wolnym przez naszych rozmwcw. Pomimo tych trudnoci udao nam si
przeprowadzi dziewi wywiadw (6 z kobietami i 3 z mczyznami) drog
mailow, telefoniczn, a take w wyniku bezporedniego spotkania.
Nasi rozmwcy s absolwentami Uniwersytetu Warszawskiego, Westminster
University, Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu im. A.
Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Wrocawskiego. Obecnie pracuj
w nastpujcych rmach:
TNS Pentor,
Grupa IQS,
TVP,
Izmakowa Consulting,
GfK Polonia,
Saatchi & Saatchi,
AC Nielsen,
62 Agnieszka Skowron
Quality Watch,
PBS,
DGA Sopot z oddziaem w Poznaniu.
Zajmuj tam stanowiska: badacza jakociowego, Consumer Managera,
Senior Researchera, gwnego specjalisty, Account Directora, Senior Research
Managera, ankietera. Skontaktowalimy si take z jednym niezalenym bada-
czem jakociowym, ktry wsppracuje z PMR, Agor i agencj interaktywn
In Hot Water Company.
Szeciu z dziewiciu naszych rozmwcw podjo prac ju w trakcie studiw:
Pracowaam od drugiego roku studiw. (37, badania komercyjne)
W czasie studiw. Potem miaam przerw na podre, urodzenie dziecka i urlop
macierzyski, a rok temu wrciam do bada marketingowych w innej agencji. (29)
W czerwcu po 3 roku etnologii odbywaam praktyki. Od padziernika(czyli od pocztku
4 roku) pracowaam na stae zlecenie w penym wymiarze czasowym. Po ptora
roku przeszam na umow o prac. (32, badania komercyjne)
Dwie osoby zaczy prac po zakoczeniu studiw:
Skoczyem studia w lipcu, w listopadzie musiaem i do pracy. W midzyczasie
wyjechaem na wakacje. (36, badania komercyjne)
Czyli po kolei: w czerwcu 2010 mam absolutorium na SGH, w trakcie wakacji troch si
rozgldam za prac, robi badania do magisterki, we wrzeniu zaaplikowaem do nich,
potem w padzierniku pisz mgr (i jednoczenie zaczynam trzeci rok na etnologii, ktr
kocz w czerwcu 2011). Tak to mniej wicej wygldao. (26, badania komercyjne)
Tylko jeden rozmwca stwierdzi, e mia problemy podczas poszukiwania pracy:
Jakie byy trudnoci podczas poszukiwania pracy, po pierwsze brak miejsc pracy dla
absolwentw, dla ludzi z wyksztaceniem humanistycznym. To jest chyba najwaniej-
szy powd. (29, badania komercyjne)
Duy wpyw na lepszy start w dorose ycie po studiach wywieraj rwnie
osignicia i zdobyte wczeniej dowiadczenie. Podczas studiw siedmiu
z naszych respondentw odbywao praktyki, stae lub wolontariaty. Dwie
z nich wanie w tym celu:
Tak, jeli chodzi o patne, nie szukaam jednak pod ktem etnologii, tylko raczej
pozyskania pracy w ciekawym i niele patnym miejscu. (37, badania komercyjne)
Odbywaam, ale nie z myl o wzbogacaniu CV, a dla zarobku oraz zbierania dowiad-
cze. (29, badania komercyjne)
Kolejnych dwoje rozmwcw uczestniczyo w praktykach z czystej ciekawoci,
nie kierujc si w swym wyborze pniejszymi protami:
Raz miaem przygod w Polskim Towarzystwie Badaczy Rynku i Opinii prowadzili
taki may projekt w zwizku z metodologi mystery shopper prezes organizacji by
63 ETNOLOGIA NA SPRZEDA
gociem na wykadzie z Zachowa konsumentw na rynku (SGH) i zachci mnie
do wzicia w nim udziau. Poza tym, pracowaem troch jako staysta w Ministerstwie
rodowiska, gdzie pomagaem przy kampaniach spoecznych miaem w ten sposb
moliwo przekonania si, e praca w sektorze publicznym nie jest dla mnie. Byem
te asystentem badawczym dwojga doktorantw z Cambridge University, ale to nie byo
z myl o poszukiwaniu pracy, raczej z czystej ciekawoci. (26, badania komercyjne)
Odbywaem praktyki, ale one wynikay jak gdyby z procesu edukacji. () Jakie
projekty badawcze, ale nie mylaem wtedy chyba o pracy. (36, badania komercyjne)
Z bada przeprowadzanych przez poszczeglne organizacje spoeczne wyni-
ka, e osoby, ktre pracuj nad swoj karier ju w trakcie studiw, atwiej
zdobywaj prac. Czsto zostaj zatrudnione tam, gdzie byy na praktykach
lub stau, co przytrao si prawie poowie naszych rozmwcw. W ich przy-
padku praktyki byy swoistym okresem prbnym, dziki ktremu otrzymali
stae zatrudnienie:
Zaczam pracowa ju na 3-4 roku studiw. Moja znajoma pracowaa w marketingo-
wych badaniach etnogracznych i mnie polecia. (29, badania komercyjne)
Po praktykach zostaam w mojej rmie. (32, badania komercyjne)
Zrobiam praktyki w Pentorze, gdzie od kolejnego roku zaproponowano mi prac. (30)
Poszam na praktyki, po ktrych zostaam w rmie do dzi (niedugo bdzie 10 lat).
Osoby, ktre nie miay tyle szczcia i musiay stara si o prac po ukocze-
niu studiw, szukay zatrudnienia w rnych sektorach. Jeden z rozmwcw
dokadnie wiedzia, gdzie widzi swoj przyszo:
W badaniach rynku. To bya jedyna rzecz ktr potraem robi. Wywiady. Tylko tam
szukaem, szczerze mwic. (36, badania komercyjne)
Jednak niewielu byo tak zdeterminowanych, wikszo nie miaa sprecyzo-
wanych planw dotyczcych drogi zawodowej:
Nie byo wielkich poszukiwa, raczej rozejrzenie si w temacie. Sama nie wiedzia-
am, co chc robi, byo mi w zasadzie wszystko jedno, wic nie wybrzydzaam (zreszt
praca, do ktrej traam, bardzo mi odpowiadaa). Pamitam, e rozgldaam si po
bardzo rnych moliwociach HR, PR, NGOs, turystyka. (32, badania komercyjne)
Mona by powiedzie, e szukaem w kierunkach humanistycznych. To byoby najbar-
dziej adekwatne, czyli takie wszystko i nic, jak mona powiedzie, e tak humanici
kocz, nic konkretnego. (29, badania komercyjne)
Znalezienie pracy to jedna strona medalu. Druga to postawienie sobie pytania,
czy zdobyta posada nas satysfakcjonuje, czy odnajdujemy w niej spenienie
jako wyksztaceni w pewnym kierunku ludzie. Wielu absolwentw realizuje si
zawodowo w sektorach, ktre nie maj nic wsplnego z uzyskanym w trakcie
studiw wyksztaceniem. W przypadku bada komercyjnych te dwie dziedziny
nie do koca si ze sob zazbiaj:
Badania marketingowe to troch inna bajka. W ogle nazywanie bada tego typu
etnogra to moim zdaniem lekkie naduycie i kwestia nazwania rzeczy w pobudzajcy
wyobrani sposb metodologia czerpie z metody etnogracznej, jest dostosowana
do przedmiotu bada, samo badanie ma inne cele. wic jeli myli si o tej pracy jako
dokadnym przedueniu tego, co robio si na studiach mona by nieco sfrustrowa-
nym ja byem w maym stopniu. (26, badania komercyjne)
W zwizku z tym a sze osb stwierdzio, i nie czuje, e spenia si jako
etnolog w tej brany i odpowiedziao negatywnie. Nie determinuje to jednak
cakowitego zaniechania podejcia etnologiczno-antropologicznego. Roz-
mwcy w pewien sposb wykorzystuj wiadomoci i umiejtnoci ze studiw,
i przekadaj je na warsztat bada komercyjnych:
Zawd, ktry wykonuj, daje mi poczucie spenienia. Nie wiem, czy jest to spenie-
nie jako etnolog, jednak perspektywa etnologiczna jest immanentn czci mnie,
silnie wdrukowan w mj wiatopogld, postawy yciowe, ale te i sposb patrzenia
na rzeczywisto przez specyczne badawcze okulary. Te okulary s moim codzien-
nym narzdziem pracy, lubi z nich korzysta i wiele im zawdziczam (32, badania
komercyjne)
Przy projektach midzynarodowych by moe bardziej odzywa si we mnie echo
etnologa (poniewa w takich projektach wida czarno na biaym rnice kulturowe),
ale zdarza si to bardzo rzadko (30, badania komercyjne)
Kolejny rozmwca stwierdzi, e jego spenienie wynika ze znajomoci me-
todologii wyniesionej z etnologicznych studiw:
Moe troch si speniam, z tym e mam duo wikszy kontakt ni 90% etnologw
z badaniami i wiem na czym one polegaj, a nie widz ich tylko w teorii i wiem, jak
s realizowane. (29, badania komercyjne)
Pytanie o spenienie zawodowe wie si z kolejnym, dotyczcym umiejtno-
ci nabytych w trakcie studiw. Jakie i w jaki sposb okazay si najbardziej
przydatne w sektorze bada komercyjnych? Przede wszystkim naleaoby tu
wspomnie o znajomoci metodologii, nabywanej podczas aktywnego udziau
w badaniach antropologicznych na studiach. Jak zauway jeden z interlokuto-
rw, przewag tego kierunku nad innymi jest nie wiedza teoretyczna, ale przede
wszystkim praktyczna. Wrd nich wymieni mona: umiejtno obserwacji,
stawiania sobie pyta, umiejtnoci analityczne czy kontakt z rozmwc.
Skoro rozmwcy w swojej pracy wykorzystuj tylko wiedz metodologicz-
n, jedyn pokrewn z badaniami komercyjnymi dziedzin, czy nie uwaa-
j, e ich wybr jest bdny? Jak si okazuje nie. Zdecydowana wikszo
(7 osb) z perspektywy czasu ocenia wybr etnologii jako dobr decyzj.
65 ETNOLOGIA NA SPRZEDA
Wybr oceniam bardzo dobrze. W momencie, kiedy wybieraem etnologi, potrze-
bowaem jakiego kierunku, ktry otworzy mi gow, pozwoli troch pogmera we
wspczesnej humanistyce, zada sobie kilka pyta. (26, badania komercyjne)
wietna przygoda, bardzo wzbogacajce (pod ktem rozwoju osobistego, ale
i towarzyskim) studia, po ktrych mnie akurat, udao si zdoby wietnie patn prac.
Z czego troje respondentw miao mogoby zrobi to jeszcze raz:
Jakbym mia jeszcze raz wybiera studia, poszedbym na etnologi. (36, badania
komercyjne)
Zadowolenie nie wyklucza oczywicie krytyki. Nasi rozmwcy twierdzili, e:
Program studiw kompletnie nie jest dostosowany do potrzeb rynku pracy. (28, ba-
dania komercyjne)
Co wicej, etnologia to, ich zdaniem, kierunek czsto abstrakcyjny, ktry warto
by poczy z innym, bardziej konkretnym, typu stosunki midzynarodowe,
prawo czy ekonomia. Te negatywne opinie cz si z kwesti znalezienia
zatrudnienia po etnologii. Wedug dwjki rozmwcw jest ona kierunkiem
nie majcym racji bytu na polskim rynku, przez co nie zdecydowaliby si na
ni jeszcze raz:
Jeli chodzi o rynek pracy, to zdecydowanie nie, bo nie ma, niepotrzebny jestem
w ogle, nie ma co si oszukiwa. (29, badania komercyjne)
Raczej nie, to znaczy, jeli ju, to pewnie to byby jaki drugi kierunek, ktry ewen-
tualnie miaby u mnie rozwija jakie tam zainteresowania, ale na pewno nie byby
gwnym kierunkiem, bo Bo nie ma wydaje mi si dla etnologa jakiego sensownego
miejsca w obecnych czasach. (28, badania komercyjne)
Jakie zatem rozwizania dla etnologii maj dowiadczeni absolwenci? Co
naley zmieni w prolu ksztacenia, aby modzi etnolodzy mieli atwiejszy
start na rynku pracy? Najczciej wymienian rzecz byo zwikszenie liczby
praktyk. Jest to w istocie zastanawiajce, poniewa jako gwn umiejtno
wyniesion ze studiw respondenci podawali wanie prowadzenie bada.
Jeden z interlokutorw wyjani, skd ta sprzeczno:
To znaczy oglnie powinno by nie tyle wicej takich wyjazdw terenowych gdzie
tam, takich jaki powiedzmy wasnych bada, ale oglnie takich miejsc, praktyk czy
stay w jaki placwkach, nie wiem, gdziekolwiek, eby po prostu jako nawietli
przyszemu etnologowi, co on rzeczywicie by mg i jak mgby to wykorzysta,
bo wydaje mi si, e nie ma czego takiego. Przynajmniej nie byo wczeniej. (28,
badania komercyjne)
Reszta pomysw cechowaa si du rnorodnoci i brakiem spjnoci.
Kady odbiera studia na swj sposb i oczekiwa od nich czego innego, co
przeoyo si na odpowiedzi. I tak, jeden z rozmwcw proponowa:
Wicej ksztatowania umiejtnoci, mniej specjalistycznej wiedzy (a raczej wiedza
niech bdzie materiaem do pracy nad umiejtnociami). (32, badania komercyjne)
Kolejny stwierdzi, e:
Jestemy za bardzo otwarci, a nie za bardzo szczegowi i tym tracimy na rynku pracy,
e nie jestemy () bo tak jestemy odbierani i tak bdziemy odbierani niestety
jako tacy hobbyci. (29, badania komercyjne)
Niektrzy podali nam z kolei konkretne propozycje, co naley zmieni lub
wprowadzi do toku studiw:
No wicej takich cieek pokazujcych moliwo komercyjnego wykorzystania
etnologii. (36, badania komercyjne)
Pierwszy rok to musi by na pewno prba zburzenia wiatopogldu, otwarcia gw,
zaskoczenie rnorodnoci pomysw na mylenie. Na drugim i trzecim roku obo-
wizkowo zajcia terenowe. W midzyczasie przydayby si takie wanie zalki
cieek zawodowych, eby nie straci zupenie kontaktu z rzeczywistoci. Pod koniec
studiw (czyli w obecnych warunkach nawet ju po 3 latach) czowiek taki powinien
by troch skoowany, zbity z tropu, ale nie pozostawiony samemu sobie. Powinien
umie chwyta abstrakcyjne teorie, ale zarazem nie traci kontaktu z rzeczywistoci.
Moe kursy z przedsibiorczoci i zakadania rmy, obsugi komputera, podstawy
marketingu, PR, zarzdzania. (37, badania komercyjne)
Dwch rozmwcw doszo do wniosku, e studia etnologiczne nie s w adnym
wypadku studiami zawodowymi. Dlatego:
Wybierajc je, nie naley oczekiwa, e otrzyma si po nich konkretny zawd. Susz-
no ma ten, kto twierdzi, e obecnie wszystko chce by konkurencyjne rynkowo (26,
badania komercyjne)
Reasumujc, etnolodzy dziki nabytej w trakcie studiw umiejtnoci pracy,
stosunkowo atwo znajduj zatrudnienie w sektorze bada komercyjnych. Nie-
jednokrotnie podejmuj dodatkowe kierunki studiw, odbywaj stae i praktyki
w czasie nauki, aby w pracy dawa od siebie jak najwicej i w jak najlepszej
jakoci. Mierz si z licznymi trudnociami, midzy innymi ze zdominowa-
niem sektora przez rmy z siedzib w Warszawie i sab pozycj rynkow rm
funkcjonujcych poza stolic. Jednake w wikszoci przypadkw nie auj
swojego wyboru studiw, cho cz z nich wybraaby etnologi jako drugi
kierunek dla czystej przyjemnoci intelektualnej.
ADRIANNA KORALEWSKA
DOMINIKA SZYNKIEWICZ, ALICJA HAWKA
EDUKACJA ANIMACJA CZY REANIMACJA?
(OBSZAR ZAWODOWY: EDUKACJA I ANIMACJA)
W naszych poszukiwaniach prbowalimy dotrze do osb pracujcych
w zawodzie animatora/edukatora, bdcych z wyksztacenia etnologiem/
/antropologiem. Nie byo to atwe zadanie. Na szczcie, udao nam si do-
trze do jedenastu interlokutorw, gwnie poprzez tzw. efekt nienej kuli,
oraz poprzez rozsyanie e-maili do placwek zwizanych z kultur, takich jak:
muzea, centra edukacji, pracownie kulturalne, szkoy, domy kultury itp. Poza
tym pomocny okaza si internet, gdzie moglimy wyszuka rne instytucje
kultury i informacje o pracownikach. Nieoceniony wkad wniosy rwnie
rozmowy ze znajomymi etnologami.
Nasi rozmwcy pracuj jako animatorzy lub edukatorzy w nastpujcych
instytucjach:
Wronecki Orodek Kultury we Wronkach,
Gminny Orodek Kultury w Krzykosach,
Miejsko-Gminny Orodkek Promocji Kultury w Koziegowach,
dzki Dom Kultury,
Muzeum Techniki i Komunikacji Zajezdnia Sztuki w Szczecinie,
Muzeum Etnograczne im. Marii Znamierowskiej-Prfferowej w Toruniu,
Muzeum w Gliwicach,
Stowarzyszenie Pracownia Etnograczna im. Witolda Dynowskiego,
Laboratorium Inicjatyw Midzykulturowych KEJ: KulturaEdukacja
Jzyk
Lustan Sp. z o.o. Przedstawiciel handlowy.
W obecnych czasach poszukiwanie pracy bardzo czsto ogranicza si do
wysyania maili, podobnie byo w przypadku naszych rozmwcw pisali do
muzew oraz innych instytucji zajmujcych si szeroko pojt kultur:
68 Adrianna Koralewska, Dominika Szynkiewicz, Alicja Hawka
Spdzielnia Pracy Rkodziea Ludowego i Artystycznego, domy kultury, stowarzy-
szenia, muzealnictwo, edukacja, przedszkola, urzdy, agencje reklamowe, handel
wszystko co byo w miar zblione, poza tym nie ma takich ogosze dla etnologw
(52, edukacja i animacja)
Czsto te byy to bezporednie rozmowy z pracodawcami. Co ciekawe, wielu
z naszych dyskutantw nawet nie musiao szuka pracy zdobyli j jeszcze
w czasie studiw, poprzez odbyte praktyki:
Praca mnie znalaza; po zaliczeniu taca ludowego na 6 zadzwonili do mnie z komisji
i zaproponowali prac w orodku we Wronkach. (52, edukacja i animacja)
Wikszo z tych, ktrzy jednak musieli szuka, potrzebowali od 2 tygodni
do roku, aby znale prac. Pozostaym, z wielu wzgldw, zajo to wicej
czasu. W poszukiwaniach napotykali takie problemy, jak: brak wakatw, brak
zapotrzebowania na tego rodzaju specjalistw, brak dowiadczenia i kwalika-
cji do pracy z dziemi lub mieli wysze wymagania co do pracy ni warunki,
ktre im proponowano.
Wanym elementem w karierze zawodowej respondentw byo to, e prawie
kady z nich dziaa jako wolontariusz w rnych stowarzyszeniach czy orga-
nizacjach pozarzdowych. W ten sposb uzyskiwa dowiadczenie, poszerza
wiedz i umiejtnoci oraz oczywicie poznawa nowych ludzi, w tym take
przyszych pracodawcw.
Wszyscy, wykonujcy prac animatora kultury, speniaj si na tym stano-
wisku jako etnolog lub antropolog, o czym moe wiadczy poniszy cytat:
Mam kontakt z ludmi zajmujcymi si rnymi obszarami kultury, mog prowadzi
biece obserwacje, ktre pomagaj mi w zrozumieniu zalenoci, rwnie udaje mi
si tumaczy pewne zachowania przyczynowo-skutkowe, takie tumaczenie, pozna-
wanie i rozumienie ma dla mnie najwiksz warto (oczywicie cay czas wok
mnie pojawiaj si nowi ludzie, ktrzy stanowi niekoczce si rdo inspiracji).
Ceni sobie prac z ludmi, codzienny kontakt z rnie pojmowan kultur oraz po
prostu robienie tego co si lubi. Mog spenia swoje ambicje i kreatywno. (36,
edukacja i animacja)
Etnolodzy w brany edukacja/animacja niejednokrotnie organizuj rne
warsztaty, festiwale, zajcia dla dzieci, modziey, dorosych czy seniorw.
Popularyzuj wiedz etnologiczn i sam antropologi kulturow. Tworz
projekty edukacyjne i spoeczne, scenariusze wystaw, czy aranuj pokazy
lmowe. Czsto zdarza si te, e w ramach edukacji i animacji etnolodzy
zajmuj si pedagogik i psychoterapi.
Studia rozwiny w naszych rozmwcach umiejtnoci interpersonalne, takie
jak otwarto na drugiego czowieka, umiejtno suchania ludzi i rozmowy
z nimi, tolerancja i akceptacja, empatia oraz komunikatywno. Take ch
69 EDUKACJA ANIMACJA CZY REANIMACJA?
do dalszego rozwoju i pogbiania wiedzy, kompetencje z zakresu etnologii
i antropologii kulturowej, oraz umiejtno przeprowadzania bada terenowych,
w tym skutecznych wywiadw i obserwacji. Przydatna okazaa si rwnie
wiedza, jak i gdzie poszukiwa odpowiednich rde naukowych i informacji
nas interesujcych.
W trakcie studiw lub ju po ich ukoczeniu, etnolodzy doksztacali si
na wielu kursach i szkoleniach (manager kultury, studium taca ludowego,
animacja spoeczna, pedagogika), ktre suyy poszerzeniu zainteresowa
i kompetencji oraz pomocy w pracy.
Etnologia okazaa si dla naszych rozmwcw picioma cudownymi latami,
ktrych nie auj, cho czasami zdecydowaliby si na inny, rwnolegy, bar-
dziej konkretny kierunek. Pomimo faktu, e same studia etnologiczne czsto nie
wystarczaj do podjcia pracy, to prawd jest, e daj modemu czowiekowi
szerokie moliwoci rozwoju.
Istotn kwesti, jak poruszalimy w wywiadach, byy zmiany w programie
studiw etnologicznych. Nie byo zaskoczeniem, e wikszo wyrazia po-
trzeb moliwoci wyboru jakiej specjalizacji, na przykad w trakcie studiw
magisterskich. Takimi specjalizacjami mogaby by pedagogiczna, muzealna
czy lingwistyczna. Nasuwaj si rwnie wnioski, e studia etnologiczne po-
winny zawiera bardziej praktyczne przedmioty, nastawione na dziaanie i prac
w terenie, a nie tylko teori. Etnolodzy, z ktrymi rozmawialimy, odnosili si
rwnie do szybko zmieniajcej si przestrzeni spoecznej wok nas i tego, e
etnologia te powinna by przystosowana do tej nowoczesnoci. Ciekawym
aspektem, wartym odnotowania, by pomys jednego dyskutanta polegajcy na
stworzeniu Akademii Menedera, gdzie odbywayby si warsztaty monogra-
czne dla humanistw, wzbogacajce o umiejtnoci twarde oraz warsztaty
monograczne dla inynierw wzbogacajce o umiejtnoci mikkie.
Podczas rozmw z etnologami pracujcymi w brany edukacja i animacja
odniosymy wraenie, e s to osoby ambitne, ich praca jest wartociowa i s
zaangaowani w to co robi. Studia etnologiczne byy dla nich istotnym roz-
dziaem w ksztatowaniu kariery zawodowej, a take day im wan podstaw
do dalszego rozwoju osobistego oraz kreowania cieki zawodowej.
ALEKSANDRA TUROWSKA
KULTURA DE LUXE
(OBSZAR ZAWODOWY: INSTYTUCJE KULTURY)
Podczas pierwszego roku studiw zapoznajemy si z istot dyscypliny, jak
przyjdzie nam zgbia przez kolejnych kilka lat. Dyscypliny, ktr ze swoimi
wyobraeniami, oczekiwaniami i marzeniami wybralimy wieo po maturze,
lub jako kolejny kierunek studiw. Na etnologii jednymi z zaj, wprowadzaj-
cych do uprawiania tej dziedziny nauki, s metody bada etnogracznych, ktre
przedstawiaj nam przedmiot naszych zainteresowa i naukowych docieka,
jakim jest szeroko rozumiana KULTURA.
Pojcie instytucji kultury obejmuje: muzea, biblioteki, teatry, instytucje
muzyczne (w tym lharmonie), galerie i centra sztuki, domy, orodki i centra
kultury, instytucje lmowe, uczelnie artystyczne, jednostki organizacyjne
majce na celu ochron zabytkw, orodki bada i dokumentacji, a take
wietlice i kluby, ogniska artystyczne oraz domy pracy twrczej. Na potrzeby
niniejszej pracy wyczylimy z tej kategorii muzea, ktrym zosta powicony
inny rozdzia. Nasi rozmwcy pracuj w rnych instytucjach kulturalnych,
od domw kultury po teatr.
Poszukiwania respondentw przeprowadzilimy na dwa sposoby. Pierwszy
polega na wykorzystywaniu znajomoci, majcym da efekt nienej kuli
niestety w ten sposb udao nam si odnale tylko dwie osoby pracujce
w tej brany. Moe to wiadczy o maej reprezentacji etnologw w rodowi-
sku dziaaczy kulturalnych. Pomocne okazao si polecenie nam kontaktw
przez pracownikw naszego Instytutu w ten sposb dotarlimy do trzech
pracownikw instytucji kultury. Drugi sposb, nazywany ocjalnym, polega
na kontaktowaniu si telefonicznym i mailowym z instytucjami kultury w Po-
znaniu, dalej w Wielkopolsce i caej Polsce. Odwiedzalimy je te osobicie.
I w tym przypadku okazao si, e etnolodzy w niewielkim stopniu zasilaj
kadry instytucji kultury (poza muzeami). Pracuj oni w:
Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu
Dziedzictwo kulturowe kultura ludowa,
72 Aleksandra Turowska
Modzieowym Domu Kultury nr 1 w Poznaniu,
Orodku Kultury w Pobiedziskach,
Fundacji Aktywnoci Lokalnej w Puszczykowie,
Centrum Kultury Zamek w Poznaniu,
Teatrze Nowym im. Tadeusza omnickiego w Poznaniu,
Bibliotece Raczyskich,
Fundacji Malta,
Samorzdowym Centrum Kultury w Mielcu,
Centrum Wystawienniczo-Regionalnym Dolnej Wisy
oraz w zakwalikowanej przez nas do tej kategorii dziaalnoci prywatnej,
jak jest:
Satja smaki wiata.
W ramach bada udao nam si przeprowadzi osiem wywiadw z pracowni-
kami instytucji kultury (5 kobiet i 3 mczyzn). Nasi rozmwcy to: pracownica
Fundacji Malta na stanowisku asystentki dyrektora, dyrektor Samorzdowego
Centrum Kultury w Mielcu, specjalistka ds. wystawienniczych i warsztatw
artystycznych w Centrum Wystawienniczo-Regionalnym Dolnej Wisy, pra-
cownica dziau promocji i fotograf CK Zamek w Poznaniu, starsza kustosz
w Bibliotece Raczyskich w Poznaniu oraz dwoje pracownikw Teatru Nowego
im. Tadeusza omnickiego w Poznaniu (na stanowiskach: bileter i kierownik
pracowni akustycznej).
Wszyscy respondenci, realizujcy si zawodowo w instytucjach kultury,
studiowali etnologi jako gwny kierunek. Siedmioro naszych rozmwcw
ukoczyo etnologi na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, jeden
uzyska tytu magistra etnograi na Uniwersytecie Jagielloskim. Wikszo
snalizowaa swoj edukacj w trybie dziennym, jedna osoba w trybie wieczo-
rowym. Szecioro zdobyo tytu magistra, jeden tytu licencjata, jeden skoczy
studia bez obrony tytuu. Jedna z rozmwczy poza etnologi studiowaa
jesz cze dziennikarstwo. Dodatkowe kursy i szkolenia, jakie podejmowali
nasi dyskutanci to: kurs pilota wycieczek, kurs pedagogiczny, podyplomowe
studia marketing kultury, podyplomowe studia wiedzy o sztuce, podyplomo-
we studium muzeologiczne, kurs sekretarski, Medyczne Studium Zawodowe
w Poznaniu na kierunku ortoptystka. Te dodatkowe szkolenia cz si z pe-
nieniem konkretnych funkcji, take na innych stanowiskach pracy (np. jako
nauczyciel we wczeniejszym etapie kariery zawodowej), samorozwojem
i poszerzaniem kwalikacji. Wszyscy wskazywali na konieczno cigego
rozwoju w przebiegu kariery zawodowej, wymaganego nie tylko w zawodzie
pracownika instytucji kultury.
W moim przypadku nie jest wymagane posiadanie dodatkowego wyksztacenia.
Aczkolwiek dla peni satysfakcji i asekuracji na przyszo warto pomyle o studium
73 KULTURA DE LUXE
muzealniczym. Kadego powinno si szkoli. Kursy opaca moja instytucja. Decyzj
o uczestnictwie podejmuj samodzielnie, zwierzchnik prezydent miasta, nigdy nie
kierowa mnie na adne kursy i szkolenia. (50, instytucje kultury)
Poszukiwanie pracy, u wikszoci naszych rozmwcw, polegao na roz-
noszeniu swoich poda i listw motywacyjnych do instytucji kulturalnych
(w tym muzew) w miejscu zamieszkania. Jeden z rozmwcw zacz prac
ju na studiach i w otrzymaniu obecnej pomogo mu bardziej dowiadczenie
ni wyksztacenie. Praktyka zdobywana w czasie studiw, wszelkie dowiad-
czenia zawodowe oraz nawizywane przez lata kontakty, okazuj si bardzo
pomocne w poszukiwaniu zatrudnienia i karierze zawodowej. Z przeprowadzo-
nych przez nas rozmw wynika jednoczenie, e zdobywanie dowiadczenia
zawodowego ju podczas studiw jest wzgldnie now tendencj, zwizan
z obecn sytuacj na rynku pracy.
Tak naprawd sympatycznie si zoyo i to praca mnie znalaza. Nie musiaam si
w tym wypadku jako specjalnie stara. Cho byam wczeniej wolontariuszk w te -
a trze. (23, instytucje kultury)
Przyday si lata aktywnoci spoecznej, pozazawodowej. Realia pokazuj , e cay
czas licz si wasne kontakty i przeoenie ich na inne krtko mwic przydaje si
umiejtno nawizywania znajomoci i korzystania z nich z poytkiem dla instytucji.
Interlokutorzy poszukiwali ogosze o pracy w Internecie, poprzez Urzd Pracy,
przede wszystkim jednak osobicie odwiedzajc wybrane placwki. O pracy
dowiadywali si rwnie od znajomych.
Jak ju wspomniaam, chciaam pracowa w kulturze. Nigdy nie byam typem
naukowca, wic pozostanie na uczelni w ogle nie wchodzio w gr, podobnie jak
praca w muzeum. Po takich studiach kultura wydawaa si czym oczywistym. (38,
instytucje kultury)
Trudnoci w poszukiwaniu pracy, na jakie wskazywali nasi rozmwcy, to
ukady osobiste panujce w instytucjach, decydujce o przyznaniu pracy, oraz
brak etatw. Dla jednego z nich problematyczna okazaa si formua pracy
korporacyjnej, na ktr znalaz sposb nienormowany czas pracy. Jedna
z rozmwczy wskazaa na nieznajomo jzykw obcych oraz brak dowiad-
czenia, jako najwiksze przeszkody w znalezieniu pracy. Przewaajcej czci
naszych respondentw udao si znale zatrudnienie niedugo po studiach,
pracowali te na innych stanowiskach, zmieniali prac i/lub awansowali, jednak
w wikszoci przypadkw praca zwizana bya z instytucjami kulturalnymi.
Tutaj, w CK Zamek, znalazam si zupenie przypadkiem. Szukali sekretarki, a ja
akurat byam po kursie. To nie by zwyky savoir-vivreowy kurs podawania kawy,
ale intensywna nauka niemieckiego i podstaw zarzdzania. Pniej traam do dziau
promocji, bo byam obyta w rodowisku dziennikarskim. (38, instytucje kultury)
Jeli chodzi o kompetencje zawodowe nabyte podczas studiw, to przekucie
wiedzy etnologicznej w dziaanie praktyczne, dostosowane do piastowanego
stanowiska, stanowi w kadym przypadku indywidualny proces, podejmowany
przez absolwentw.
Studia miay poszerza wiedz, a nie dawa zawd. Nie mylaem konkretnie, co
chc robi, gdzie pracowa. Etnologia daje wyksztacenie oglne, a jedynie proluje
rzeczy zwizane z kultur. Wybr pracy wie si z naturalnymi predyspozycjami.
Co ciekawe, aden z naszych rozmwcw, pracujcych w instytucjach kultury,
nie uwaa, e w swoim zawodzie spenia si jako etnolog, co odzwierciedlaj
udzielane nam odpowiedzi:
Nie do koca speniam si jako etnolog. Moja obecna praca jest bardzo absorbujca,
mam nieregularne godziny pracy, do tego dochodzi praca w weekendy i wita. Nie
zostaje mi duo czasu na inne rzeczy. Najbardziej auj, e w mojej pracy nie mam
moliwoci bada terenowych. Wszelakie nanse, ktre planuj na jakiekolwiek ba-
dania wyjazdy, jako pierwsze s cinane z budetu. Nie mog cay czas zajmowa
si tylko i wycznie etnologi. Prby wprowadzenia zaj etnogracznych, ktre nie
dotycz [regionu] kocz si askiem. Chocia w oglnym rozrachunkw nie jest
le. Od pocztku pracy przejam ca cze dotyczc regionalizmu, ktrym mia si
zajmowa drugi pracownik merytoryczny. Mam cakowicie woln rk, jeli chodzi
o tematy lekcji i warsztatw, ktre chc prowadzi. Speniona jako etnolog w mo-
jej pracy czuam si raz przez prawie 5 lat pracy: realizujc wystaw Rola chleba
w kul turze ludowej (otwarcie w padzierniku 2010 r.). (31, instytucje kultury)
Moja praca to przykad urzdnika zajtego czym zupenie innym, ni moe si to
wydawa przecitnemu odbiorcy. Pochaniaj nas stosy dokumentw, najzwyklejszych
papierw i problemw nansowych, Mimo, e zarzdzam rwnie Muzeum Regional-
nym nie mam praktycznie adnych szans na kontynuowanie pasji i realizowanie si
w zawodzie etnografa. Jeli ju, to poza prac. W projektach dziaa Domu Kultury
czy Muzeum rzadko przedstawiam wystawy etnograczne w formie edukacyjnej.
Przyczyn tego braku integralnoci pomidzy wyksztaceniem, a zawodem wy-
konywanym mona poszukiwa w problematyce dyscypliny oraz utosamianiu
pracy etnologa z prac badawcz. Recept na tego rodzaju problemy moe by
postulowane obecnie rozrnienie uczelni wyszych w Polsce na te, ktre maj
umoliwi obcowanie z nauk, i na szkoy zawodowe, ktre do zawodu stricte
przygotowuj. Potwierdzaj to wypowiedzi naszych rozmwcw, ktrzy na
pytanie o ponowny wybr kierunku studiw, w wikszoci odpowiadaj, e
zdecydowaliby si na niego jeszcze raz.
75 KULTURA DE LUXE
Oceniam jak najbardziej in plus. Mog wrcz powiedzie, e z czasem coraz bardziej
pozytywnie. Czuj si niemal dumna, mogc okreli siebie antropologiem. Uwaam,
e s to studia wszechstronne. Mnie podobao si m.in. to, e mogam uczy si cieka-
wych jzykw (japoski, baskijski), zwiedza i rysowa skanseny, czy bra udzia np.
w marszach rwnoci jako badacz. Dowiadczyam naprawd wielu rnoci, pozna-
am fantastycznych ludzi. Etnologia jest bez wtpienia ciekaw dyscyplin. Pomimo
tymczasowej przerwy w studiowaniu, nie mam zamiaru przesta czyta, uczy si,
poznawa kwestii zwizanych z t dziedzin. (23, instytucje kultury)
Uwaam, ze wybr studiw by strzaem w 10. Studiowaam to, co chciaam. Bez
wikszych problemw dostaam prac w szeroko pojtym zawodzie, z ktrej w ogl-
nym rozrachunku jestem zadowolona. (31, instytucje kultury)
Niepewno, co do wyboru kierunku studiw, wie si z problemami w po-
szukiwaniu zatrudnienia. Przejawiaj j szczeglnie ci rozmwcy, ktrzy nie
s do koca zadowoleni ze swojej pracy:
Cho bardzo mio wspominam okres studiowania na etnologii, to wydaje mi si, e
nie zdecydowaabym si na te studia jeszcze raz. Politologia bya lepszym, bardziej
przyszociowym wyborem, a etnologia no c studia wydaway si przyjem-
niejsze, no i ludzie wyjtkowo otwarci. (38, instytucje kultury)
auj nie auj. Nie auj jednego, bo spotkaam naprawd fajnych ludzi i z nie -
ktrymi utrzymuj do teraz kontakty. Nie auj, bo wielu rzeczy si nauczyam. Ale
nie do koca potem przydatnych w poszukiwaniu pracy. (34, instytucje kultury)
Absolwenci etnologii, pracujcy w instytucjach kulturalnych, wykorzystuj
wiedz zdobyt na studiach (tylko jeden z naszych rozmwcw uzna, e nie
wykorzystuje tej wiedzy w adnym stopniu). Do najbardziej cenionych przez
nich kwalikacji nale: konstruowanie narzdzia badawczego, i posugiwanie
si nim, oraz umiejtno tworzenia opisw eksponatw muzealnych i przy-
gotowanie raportu badawczego.
Ostatnio byam wolontariuszk Szlachetnej paczki. W zwizku z tym, musiaam
przeprowadzi wywiad rodowiskowy. Bez wtpienia przydao mi si tutaj etno-
-dowiadczenie. Byam pewniejsza, gdy wiedziaam, e tego typu wywiady ju
przeprowadzaam, wiedziaam, na co powinnam zwrci baczniejsz uwag. (23,
instytucje kultury)
Kontakt interpersonalny, znajomo jzyka obcego i umiejtno wypowiedzi. (50,
instytucje kultury)
Nasi dyskutanci akcentuj inne aspekty wyksztacenia etnologicznego: zdolno
krytycznego mylenia i analizy czy otwarto, rzutujce na wszystkie dziedziny
ycia, nie tylko zawodowego:
Jeeli etnolog dotyka jakiego problemu, to siga w gb, chce ten problem rozgry.
Nie podchodzi bezreeksyjnie, cigle jest kontekst, poszukiwanie. Albo si to czuje,
albo nie. () Cae studia uczono mnie krytycznego mylenia, czytania, szukania
i dziwienia si. Rozbieram wiat troch jak Lvi-Strauss. Czsto doszukuj si dziury
w caym, szukam czego, czego nie ma. Poza tym patrzenia i suchania. Jedc na
badania, robic wywiady uczyem si suchania ludzi, rozmawiania i odczytywania
kodw. To zdecydowanie przydaje si w pracy fotografa. (44, instytucje kultury)
Pytani o zmiany w prolu ksztacenia etnologa, majce mu pomc w znalezie-
niu przyszej pracy, interlokutorzy wymieniali potrzeb nauki jzyka obcego
oraz praktyki etnologicznej, co powinno przejawia si w zwikszeniu liczby
godzin bada terenowych. Uwydatniali rwnie potrzeb odpowiedzialnoci
i samorozwoju absolwenta, znalezienia przez niego pomysu na siebie i swoj
prac oraz realizowania go.
Koczc nasze rozwaania, chcielibymy przytoczy wypowied jednej
z rozmwczy, ilustrujcej problematyk wyksztacenia etnologicznego
w kontekcie pracy zawodowej:
Wiem, e w Stanach Zjednoczonych jest tak, e, ze wzgldu na tamtejsz wielo-
kulturowo, w wielu rmach pracuj antropolodzy. Ich zadaniem jest uczenie
porozumiewania si przedstawicieli rnych kultur, interpretowania ich zachowa,
etc. Uwaam, e rwnie u nas tego typu wykorzystanie etnologw powinno mie
miejsce. Na pocztek antropolog mgby prowadzi kursy dla rm, przedszkoli,
szk. Tam prezentowa rne zagadnienia, objania co, jak i dlaczego. Moe na
studiach powinni nas uczy przeprowadzania tego typu dziaa? Problemem jest te
to, e my nawet po skoczeniu studiw nie mamy za bardzo pojcia, gdzie moemy
si podzia. Na pytanie: gdzie moesz po tym pracowa? czstokro nie potramy
si okreli. Tymczasem uwaam, e dobry antropolog (z odpowiedni wiedz
i podejciem) jest czym wspaniaym, jest cudownoci. Antropolodzy s wszech-
stronni, otwarci, maj wiedz z rnych dziedzin. Niestety czsto nie potramy tego
jednak wykorzysta, wykaza. (23, instytucje kultury)
W wyniku rozmw z pracownikami instytucji kulturalnych, posiadajcymi
wyksztacenie etnologiczne, moemy stwierdzi, e etnolog jest dobrym kandy-
datem do pracy w tej dziedzinie, a jego umiejtnoci s przydatne w przypadku
animacji kulturowej. Okazuje si, e, poza samym wyksztaceniem, rwnie
du warto maj: dowiadczenie zawodowe, umiejtnoci interpersonalne,
samorozwj i konsekwentne realizowanie konkretnych celw zawodowych
w oparciu o zdobyt wiedz. Etnolodzy nielicznie pracuj w instytucjach
kulturalnych, a praktyka zawodowa czsto znacznie odbiega od treci zaj.
Wymaga rwnie kreatywnoci, dziaania, aktywnoci i uczenia si nowych
rzeczy. Studia etnologiczne wyposaaj nas w pewne cechy, ktre wykorzy-
stujemy w pracy na bardzo zrnicowanych stanowiskach. Gwny wniosek,
jaki nasuwa nam si w wyniku bada w grupie pracownikw instytucji kultury
brzmi: wyksztacenie wysze jest czsto tylko pocztkiem i punktem wyjcia,
a karier zawodow tworzy si ju w miejscu pracy.
KAROLINA BARANIAK, BARTOSZ WINIEWSKI
WYOBRANIA ETNOLOGA WOBEC
MEDIALNEJ RZECZYWISTOCI

(OBSZAR ZAWODOWY: MEDIA)
Media Co kryje si pod tym niezwykle popularnym obecnie terminem? Two-
rz je rodki masowego przekazu, takie jak prasa, radio, telewizja i internet,
ktre wchodz w skad kultury masowej. Nie dziwi wic, e stanowi przed-
miot zainteresowania etnologw. Coraz czciej staj si rwnie miejscem
ich pracy, co potwierdzaj przykady czworga naszych rozmwcw. Studiujc
lub bdc absolwentami Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
i Uniwersytetu Warszawskiego, realizuj si, prowadzc wasn dziaalno
gospodarcz, pracujc w rmach producenckich, czy zajmujcych si grak
komputerow, bd w agencjach reklamowych.
Rozwj nowych technologii wymusza na osobach dziaajcych w poszcze-
glnych branach, w tym mediach, konieczno cigego doskonalenia si.
Nasi rozmwcy, rozumiejc ten trend, rozwijali swoje umiejtnoci zawodowe
jeszcze w trakcie studiw:
Jestem samoukiem i w wolnym czasie uczyem si graki na wasn rk. (33, media)
W czasie studiw pracowaem, prowadzc z przyjacielem agencj reklamow. (38, media)
Nauka to jednak nie wszystko. Jak wskazuje nasz drugi rozmwca, naley
przede wszystkim szuka dowiadcze i moliwoci sprawdzenia si w prak-
tyce. Interesujcej posady niektrzy szukali, inni z kolei od razu zakadali
wasn rm.
Nie skoczyam jeszcze studiw, ale zaczam ju szuka pracy. Przez znajomego
zostaam zatrudniona w jego rmie. Szukaam pracy na pasujcych mnie zasadach,
pozwalajcych na jednoczesn kontynuacj studiw. (24, media)
78 Karolina Baraniak, Bartosz Winiewski
Ju na drugim roku zaczem uczy si graki komputerowej. Zrozumiaem wtedy,
e bez sensu jest zostawa etnologiem, kiedy powinienem by grakiem. Wczeniej
byem w klasie plastycznej w liceum, mam jak tam zdolno patrzenia, zawsze
robiem mas zdj, wczeniej malowaem itp. Etnologia bya takim skokiem w bok,
bardzo poszerzajcym horyzonty, ale zupenie z boku od moich zdolnoci i pasji
(poza wyjazdami, ktre to etnologia jeszcze pogbia). Dlatego pod koniec studiw
robiem ju sporo w grace a do tego stopnia, e gdy dostaem pienidze na wasn
rm z EFS. To z lenistwa nie obroniem pracy magisterskiej (mimo zrobionych bada
i 75% napisanej pracy). W sumie nigdzie jej do tej pory nie potrzebowaem, ale wiem
e dobrze byoby j mie (33, media)
Specyka rodowiska pracy naszych interlokutorw sprawia, e nie zawsze
czuj si oni spenieni jako etnolodzy. Peniona funkcja lub zajmowane stano-
wisko wymagao od nich nauki nowych, odlegych tematycznie od ukoczo-
nych studiw, rzeczy. Jest to bardzo mocny sygna pomidzy wyobraonym
wizerunkiem studiw etnologicznych, a jego realnym ksztatem i przydatnoci
praktyczn.
Nie ma szk, ktre przygotowuj do pracy w reklamie wizualnej. Czyli uczymy si
na zasadzie prb i bdw, wszystkiego musimy nauczy si sami. S maszyny, s
materiay i etnologia czy adne inne studia humanistyczne tutaj nie pomog. Kierunki
humanistyczne w tej brany reklamowej raczej odpadaj (31, media)
To nie jest praca zwizana z moimi studiami, z kultur. To jest studio reklamy, czyli
robienie reklamy, na przykad punktu wulkanizacyjnego. (24, media)
Nie oznacza to jednak, e studia etnologiczne nie pomagaj w wywizywa-
niu si z codziennych, subowych obowizkw. Jeden z naszych rozmwcw
w swojej karierze zawodowej zajmuje si zagadnieniami kulturowymi w jego
przypadku to wiedza teoretyczna okazuje si istotniejsza. Inny z kolei zwraca
uwag na walory studiw etnologicznych, ktre trudno jest w jakikolwiek
sposb zaklasykowa. Mona powiedzie, e to zestaw sposobw mylenia,
ktry przydaje si na poziomie kreacji i patrzenia perspektywicznego:
Zajmuj si gwnie produkcj programw powiconych kulturze, wsptworz programy,
ktre opowiadaj o wsplnych relacjach z Niemcami (telewizja MDR Drezno), o relacjach
z Czechami (telewizja Ostrava), a to i tak tylko czubek gry lodowej (38, media)
Etnologia niesamowicie rozszerza sposb mylenia i nigdy nie auj wyboru tych
studiw. Jestem grakiem, a bardzo czsto myl jak etnolog. Poza tym moj pasj
wci s podre i co roku wyjedam na 2 miesice do Azji czy Ameryki wasna
rma daje mi tak moliwo. Etnologia uczy patrzenia z wielu perspektyw to bardzo
przydatna cecha w biznesie, dyplomacji czy polityce dziedzinach, ktre w teorii nie
maj z etnologi nic wsplnego (33, media)
Idc dalej tropem niezbdnych umiejtnoci i tego, w jaki sposb etnologia
moe by przydatna dla osoby pracujcej w brany medialnej, warto zwrci
79 WYOBRANIA ETNOLOGA WOBEC MEDIALNEJ RZECZYWISTOCI
uwag na aspekt, ktry pojawia si w niniejszych tekstach wielokrotnie. Absol-
wenci antropologii kulturowej dysponuj zestawem narzdzi, ukierunkowanych
na kontakt i wspprac z drugim czowiekiem.
Przede wszystkim jest to umiejtno komunikacji z ludmi i jest to co, co przydaje
si na kadym stanowisku. Na przykad rozmowa z klientem i wyczucie jego potrzeb,
czy umiejtno kompromisw. (24, media)
Dowiadczenia w postaci bada terenowych, a wic nieustannego obcowania
z ludmi, rozwiny w naszych rozmwcach, tak cenione obecnie na rynku
pracy, zdolnoci interpersonalne i poszerzyy ich horyzonty mylowe, wzbo-
gaciy ich o takie cechy, jak:
Otwarto na inno, orientacja w przemianach kulturowych, oglna wiedza o ludach
i ich kulturach. (38, media)
Nasi rozmwcy nie auj piciu lat spdzonych na uczelniach i lekturze kolej-
nych tomw etnogracznych dzie, przygotowaniach do egzaminw, wyjazdw
badawczych czy poszerzaniu krgu znajomych. Nie chcieliby cofn czasu
i wybra innego kierunku.
Nie byo lepszego wyboru, jeszcze raz bym si zdecydowa, bo te studia s inwestycj
we mnie, rozwijaj mnie jako czowieka. (38, media)
Uwaam, e etnologia nie jest czasem straconym. adne studia nie s czasem stra-
conym. (31, media)
Nie zawahabym si ani przez chwil, gdybym raz jeszcze mia wybiera kierunek
studiw. (33, media)
Cho nasi respondenci nie mieli duych problemw ze znalezieniem pracy,
to jednak oni rwnie zdaj sobie spraw z faktu, e pozycja etnologa na
dzisiejszym rynku pracy nie naley do atwych. Dlatego te i oni postuluj
wprowadzenie zmian, ktre zapewniyby ich koleankom i kolegom posiadanie
lepszej karty przetargowej, zwikszajcej szanse zatrudnienia. Powtarzaj si
tutaj wtki z innych rozdziaw publikacji:
Przede wszystkim wicej praktyki, ale niekoniecznie terenowej. Poczmy etnologi
innymi dziedzinami tak, eby mc si ni inspirowa. Mam na myli to, co teraz
zostao wprowadzone na studiach pierwszego stopnia, czyli zajcia na przykad
z psychologii. (24, media)
Jednak najwicej, jak podkrelaj interlokutorzy, zaley od samego absol-
wenta etnologii, od jego oczekiwa i od tego, jak pokieruje swoim yciem
i karier tak naukow, jak i zawodow:
Ostatecznie decyduje osobowo i ch pracy. Kady, kto tylko prac chce pozorowa,
bdzie mia problem ze znalezieniem odpowiedniego stanowiska. Etnologia ju i tak
80 Karolina Baraniak, Bartosz Winiewski
jest elastycznym kierunkiem, tu nikt nie da w promocji do dyplomu uprawnie do
prowadzenia koparki (38, media)
Media odgrywaj istotn rol w, jak pisze S. Hall, dostarczaniu i wybirczym
konstruowaniu wiedzy spoecznej, obrazw, poprzez ktre postrzegamy
wiaty (Hall, 1977, s.170.). Zatem czy etnolodzy znajd dla siebie miejsce
w rodkach masowego przekazu, skoro ich rola jako porednikw i tumaczy,
midzy reprezentantami poszczeglnych spoecznoci, traci na znaczeniu
wobec atwego i przystpnego przekazu kultury za pomoc reklamy, telewizji
czy radia? Historie naszych rozmwcw pokazuj, e etnologiczne spojrzenie
na otaczajc nas rzeczywisto nadal jest w cenie. Otwarto na inno
i drugiego czowieka, empatia, pewnego rodzaju nadwraliwo czy zdol-
noci interpersonalne rozwijane w trakcie studiw, poczone ze smykak do
nowych technologii, ciesz si duym powodzeniem w kulturze popularnej
znaczeniach tworzonych przez ludzi i dla ludzi.
JUSTYNA GSIOREK, ALEKSANDRA PAPROT
GABINET OSOBLIWOCI
(OBSZAR ZAWODOWY: MUZEALNICTWO)
Etnologw pracujcych w zawodzie muzealnika poszukiwalimy rnymi
drogami. Pierwsz i najskuteczniejsz form nawizania kontaktu byy znajo-
moci zawarte w czasie praktyk muzealnych, jakie studenci odbywali w wy-
branych placwkach, a take w ramach zaj fakultatywnych z muzealnictwa.
Kolejn metod, jak zastosowalimy, byo przeledzenie stron internetowych
muzew, pod ktem znalezienia pracownikw posiadajcych wyksztacenie
w zakresie etnologii i antropologii kulturowej. Bardzo cenne okazay si rw-
nie prywatne znajomoci badaczy z osobami pracujcymi w muzeach. Dziki
nim pozyskalimy kolejnych rozmwcw.
Warto nadmieni, e nasi rozmwcy bardzo rnie reagowali na prob
o udzia w badaniu. Wielu muzealnikw z ochot udzielao nam wywiadw,
cho pojawili si i tacy, ktrzy niechtnie i lakonicznie odpowiadali na pytania.
Udao nam si przeprowadzi 24 wywiady (11 kobiet i 13 mczyzn
w wie ku od 29 do 63 lat), a nasi rozmwcy pracuj w nastpujcych placw-
kach muzealnych:
Muzeum Etnograczne Oddzia Muzeum Narodowego we Wrocawiu,
Muzeum Etnograczne im. M. Znamierowskiej-Prfferowej w Toruniu,
Pastwowe Muzeum Etnograczne w Warszawie,
Muzeum Narodowe w Gdasku Oddzia Etnograi w Gdasku Oliwie,
Muzeum Narodowe w Poznaniu Oddzia: Muzeum Etnograczne,
Muzeum Etnograczne im. S. Udzieli w Krakowie,
Grnolski Park Etnograczny w Chorzowie,
Muzeum Regionalne w Wolsztynie,
Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysu Rolno-Spoywczego w Szre-
niawie,
Muzeum Mynarstwa i Wodnych Urzdze Przemysu Wiejskiego w Ja-
82 Justyna Gsiorek, Aleksandra Paprot
raczu, Oddzia Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysu Rolno-
-Spoywczego w Szreniawie,
Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomylu Oddzia
Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysu Rolno-Spoywczego
w Szreniawie,
Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdaskim,
Muzeum Archeologiczne w Poznaniu,
Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim.
Stanowiska, jakie piastuj nasi rozmwcy to: kustosz dyplomowany, starszy
kustosz, kustosz, adiunkt, asystent muzealny, dyrektor, kierownik oddziau,
gwny inwentaryzator, konserwator. S zatrudnieni na umow o prac lub na
czas nieokrelony.
Jedn z najistotniejszych kwestii, jak poruszylimy, bya prba okrelenia
schematu dotyczcego poszukiwania pracy w brany muzealnej, po ukoczeniu
studiw etnologicznych. Modsi z naszych rozmwcw, najczciej poszuki-
wali pracy poprzez przegldanie ogosze w Internecie i w prasie, wiele osb
pytao o prac take swoich znajomych, niektrzy szukali zatrudnienia po-
przez Urzd Pracy, a kilka osb nie szukao pracy w ogle, bowiem, jak sami
to okrelili, to praca znalaza ich. Pozostali wysyali bd skadali osobicie
CV w wybranych przez siebie placwkach muzealnych. Respondenci, ktrzy
ukoczyli etnologi w latach 80. XX wieku, zgodnie stwierdzili, e z prac po
studiach nie byo adnych problemw, a w jej znalezieniu w znacznym stopniu
pomagaa uczelnia i profesorowie:
Wwczas, pewnie przez to, e byo to tak mae rodowisko, na uczelni panoway
bardzo rodzinne stosunki. Dlatego te nasi profesorowie czsto znajdowali prac za
nas, wykorzystujc swoje kontakty. (64, muzealnictwo)
Podczas bada dowiedzielimy si, e poszukiwano pracy nie tylko w brany
muzealniczej, ale take w jednostkach zajmujcych si szeroko pojt kultur
oraz w mediach i turystyce. Natomiast podjcie pracy miao miejsce w bardzo
szerokiej rozpitoci czasowej, od momentu ukoczenia studiw etnologicz-
nych. Najczciej pojawiajce si wypowiedzi mwiy o rozpoczciu pracy
tu po studiach lub obronie pracy magisterskiej. Niektrzy zaczli pracowa
w muzeum ju w trakcie nauki. Jeden z rozmwcw rozpocz prac dopiero po
dziesiciu latach od zdobycia dyplomu magistra. Wikszo jednak nie miaa
duych problemw ze znalezieniem pracy. redni czas poszukiwa zatrudnienia
to od p do ptora roku.
Pytajc o zadowolenie i satysfakcj z wykonywanej pracy w brany muze-
alniczej uzyskalimy zarwno pozytywne, jak i negatywne odpowiedzi. Jeden
z pracownikw muzew podkreli, e nie spenia si on w swojej pracy jako
etnolog, poniewa wikszo jego czasu pochania zarzdzanie placwk:
83 GABINET OSOBLIWOCI
Ze smutkiem musz powiedzie, e za mao mam czasu na prac naukow, badawcz.
Wikszo czasu pracy, jakie 90%, powicam na prac zwizan z administrowaniem
instytucj, kierowanie odpowiednimi subami itd. () Praca, ktr obecnie wykonuj,
nie satysfakcjonuje mnie jako etnologa. (58, muzealnictwo)
Pojawio si te wiele pozytywnych wypowiedzi, jak choby ta poniej:
Speniam si w 100%. Przede wszystkim dlatego, e uprawiam etnologi praktyczn
i zaangaowan, a nie jedynie teoretyczn. Muzeum daje mi moliwo pracy na
rnych przestrzeniach i horyzontach. I cho czasami rzeczywisto pracownicza
skrzeczy (ale to ma miejsce w kadej instytucji), to mam przyjemno na co dzie
wykorzystywa wiedz zdobyt podczas studiw (34, muzealnictwo)
Innym wanym zagadnieniem, ktre nas interesowao, by fakt wykorzystywa-
nia w pracy muzealnika umiejtnoci nabytych w trakcie studiw. Ciekawio
nas, czy zdobyta wiedza jest przydatna i uywana na co dzie. Praktycznie
kady z rozmwcw znalaz jedn lub kilka umiejtnoci szczeglnie wa-
nych w ich zawodzie. Najczciej dotyczyo to kontaktw midzyludzkich.
Rozmwcy podkrelali warto spotkania z drugim czowiekiem i wchodzenia
z nim w rnego rodzaju relacje.
Te liczne badania terenowe, wywiady, () rozwiny we mnie umiejtno zdobywania
interesujcych mnie, jako etnologa, informacji. (59, muzealnictwo)
Etnologia jest dyscyplin bliskiego kontaktu, praktycznego wykorzystywania swoich
umiejtnoci i prowadzenia rozmowy na zasadzie wiecznego zaciekawienia i zadawania
najprostszych pyta. (57, muzealnictwo)
Rozbudzenie ciekawoci na drugiego czowieka i to, co jest dookoa nas. Wiedza
o kulturze materialnej, o sztuce ludowej profesorowie nauczyli mnie w jaki sposb
patrze, by widzie. (52, muzealnictwo)
Umiejtnoci warsztatowe zwizane z szybkim gromadzeniem potrzebnego materiau
badawczego i jego analizowaniem, dziki praktykom terenowym dobry kontakt
z ludmi. (59, muzealnictwo)
Umiejtno prowadzenia bada terenowych, a take gromadzenia materiaw
oraz ich pniejszej analizy, docenili wszyscy ankietowani przez nas pracow-
nicy muzew.
Kolejnym pytaniem, jakie zadawalimy podczas wywiadw, bya ocena
wyboru kierunku studiw, jakim jest etnologia. Niemal wszyscy zgodnie stwier-
dzili, e gdyby drugi raz zdawali na studia, z pewnoci byaby to etnologia.
Kierunek ten otwiera czowieka na wiat i daje zupenie now, ale niezwykle
ciekaw perspektyw poznawcz.
To dar i przeklestwo. Cay czas jest si w pracy. Chciaem pozna czowieka to
poznaem. Jakbym nie wiedzia co w yciu robi, to ponownie wybrabym etno. (36,
muzealnictwo)
84 Justyna Gsiorek, Aleksandra Paprot
Tylko jeden z naszych interlokutorw wypowiada si negatywnie na temat
studiw etnologicznych, podkrelajc, i s to studia niezapewniajce zawodu
odpowiadajcego na zapotrzebowanie rynku pracy:
Etnologia poszerza horyzonty, ale w niewielkim stopniu pozwala na materialne utrzy-
manie rodziny. (41, muzealnictwo)
Kolejne pytanie, jakie zadalimy rozmwcom, dotyczyo zmian w prolu
ksztacenia etnologa, ktre pozwoliyby zwikszy szanse absolwentw na zna-
lezienie pracy. Przewaajca cz stwierdzia, e konieczne jest zwikszenie
obowizkowych praktyk i stay, odbywajcych si nie tylko w muzeach, ale
take w innych instytucjach kultury. Wedug nich, dobrym rozwizaniem by-
oby take wprowadzenie specjalizacji oraz dostosowanie programu nauczania
do obecnych potrzeb rynku pracy. Kilka osb uznao, e ograniczenie liczby
studentw etnologii rwnie byoby dobrym rozwizaniem. Wielu rozmw-
cw podkrelio take konieczno zwikszenia iloci godzin nauki jzykw
obcych oraz pogbienia umiejtnoci zwizanych z nowymi technologiami,
co znacznie uatwioby odnalezienie si w innych subdyscyplinach, cieszcych
si wikszym zainteresowaniem:
Wicej praktyk w trakcie studiw. Nauka praktycznych umiejtnoci zwizanych
z nowoczesnymi technologiami cyfrowymi. Takie umiejtnoci czsto okazuj si
bardzo duym atutem podczas poszukiwania pracy i przydaj si w bardzo rnych
sytuacjach zawodowych (37, muzealnictwo)
Prowadzc wywiady wrd etnologw pracujcych w brany muzealnej,
zauwaylimy znaczne rnice pomidzy absolwentami z lat 70. czy 80. XX
w., a tymi, ktrzy ukoczyli studia stosunkowo niedawno. Wyranie mona
dostrzec, i dawniej atwiej byo o prac w zawodzie muzealnika. Etnolodzy
nie mieli praktycznie adnych problemw ze znalezieniem etatu. Czsto pro-
motor lub kto z pracownikw uczelni pomaga absolwentom w znalezieniu
zatrudnienia. Na uczelnianej tablicy ogosze pojawiay si oferty pracy,
a pracodawcy czsto sami przychodzili na uczelni lub dzwonili z zapytaniem
o moliwo polecenia jakiego studenta. Zupenie inny obraz ukazuj modsi
rozmwcy, ktrzy wielokrotnie podkrelali konieczno dugotrwaych, samo-
dzielnych poszukiwa pracy.
Natomiast wiedza, uzyskana podczas studiw, moe okaza si niewy-
starczajca, by etnolog mg pracowa jako muzealnik. Chcc zwikszy
swoje szanse na znalezienie pracy w tej brany, warto dodatkowo ukoczy
studia podyplomowe z zakresu zabytkoznawstwa, konserwatorstwa i oglnej
problematyki muzealniczej, obejmujcej m.in. zagadnienia wystawiennictwa,
zarzdzania muzeami, komputeryzacji pracy muzealnej czy prawodawstwa
muzealnego. Praca w muzeum to take przygotowywanie lekcji muzealnych
85 GABINET OSOBLIWOCI
oraz warsztatw dla dzieci. Aby mc je prowadzi niezbdne jest uzupenienie
swojego wyksztacenia o studia podyplomowe z zakresu pedagogiki.
Tym, na co szczeglnie zwrcili uwag nasi informatorzy, to konieczno
aktywnej dziaalnoci studenckiej w trakcie nauki. Mamy tu na myli nie
tylko odbywanie praktyk, zdobywanie dowiadczenia podczas nich, ale take
indywidualn wspprac z placwkami muzealnymi poprzez wolontariat,
np. podczas Nocy Muzew, czy uczestnictwo w projektach realizowanych
w ramach grantw ministerialnych lub unijnych. Taka forma aktywnoci
przyszego muzealnika wydaje si obecnie jedn z najcenniejszych w trakcie
podejmowania pracy.
KAROLINA BARANIAK
ETNOLOGIA DLA WIATA CZY DLA SIEBIE?
(OBSZAR ZAWODOWY: NAUKA)
Bezporednia znajomo, umoliwiajca przeprowadzenie swobodnej rozmo-
wy, sie kontaktw, e-maile oto najczciej stosowane przez nas sposoby
dotarcia do wyznaczonej grupy rozmwcw absolwentw etnologii, reali-
zujcych si zawodowo w dziedzinie nauki. Swoim czasem i przemyleniami
zwizanymi z wymogami rynku pracy stawianym wieo upieczonym antro-
pologom kultury, pragncym dziaa w dydaktyce, podzielio si z nami 15
pracownikw naukowych (7 kobiet i 8 mczyzn). Reprezentowali oni takie
placwki uczelniane, jak:
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu,
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocawskiego,
Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczeciskiego,
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu dzkiego,
Instytut Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Instytut Socjologii Uniwersytetu Zielonogrskiego.
Cho przewaajca cz dyskutantw (11 osb) ukoczya zarwno studia
magisterskie, jak i doktoranckie w IEiAK Uniwersytetu im. Adama Mickie-
wicza w Poznaniu, to udao nam si rwnie porozmawia z absolwentami
katedr oraz instytutw etnologicznych Uniwersytetu Warszawskiego (1 osoba),
Wrocawskiego (3 osoby) i dzkiego (1 osoba).
Jak wygldaj pierwsze kroki etnologa-naukowca na drodze ku osigniciu
kariery zawodowej ? Co prawda nie ma tu jednej, powszechnie obowizujcej
reguy, ale rozmwcy przyznaj, e niemal od pocztku wiedzieli, czym chc
si w yciu zajmowa:
Ja wiedziaam, co chc robi. Teraz, jeli ju, poszukuj w Internecie ogosze na
nabr na konkursy na projekty, na donansowanie projektw. (25, nauka)
Chciaam pracowa w nauce i tam pracy poszukiwaam. [poszukiwaam pracy przyp.
autorki]. (33, nauka)
Cho nie kady z naszych respondentw znalaz prac zaraz po studiach, to
jednak trwanie w niepewnoci co do dnia jutrzejszego zazwyczaj nie trwao
dugo.
Jeden semestr od momentu obrony pracy doktorskiej. (39, nauka)
W cigu roku po ukoczeniu studiw. (37, nauka)
Zaraz po obronie doktoratu, ale w etnologii dwa lata od obrony. (36, nauka)
Co ciekawe, przed objciem uczelnianego stanowiska, respondenci raczej nie
robili adnych praktyk z myl o zawodzie, cho mona zauway wyjtki od
tej tezy:
Ja od osiemnastego roku ycia wolontariaty robi. () wolontariat w tej formie,
w jakiej ja go robi, daje ogromne umiejtnoci, wanie, wiedz te, wiedz o mo-
dziey, tak. I te wszystkie kursy, ktre robiam, ktre byy wymienione wczeniej, byy
zrobione dziki wolontariatowi. Ich byo wicej, tych kursw, nie? Na przykad w ten
weekend byam na kursie, gdzie po tylu latach pracy, po tym wszystkim wszystkie
rzeczy byy dla mnie nowe, byy wow i ekstra, i w ogle. (25, nauka)
Na og, w trakcie studiw, rozwijali si oni dla siebie, nie wybiegali zanadto
w przyszo, uczestniczyli jedynie w badaniach terenowych, przeprowadza-
nych w ramach zaj.
Odbywaem praktyki, ale nie pod ktem poszukiwania pracy. (57, nauka)
Nie, wtedy si jeszcze o tym, o praktykach zwizanych z prac, nie mylao. (40, nauka)
Znalezienie zatrudnienia i wice si z tym nowe obowizki zachciy naszych
rozmwcw do podejmowania kursw doszkalajcych, m.in. z jzykw obcych
czy przygotowania pedagogicznego.
Czy podjty wysiek si opaci? Czy nasi dyskutanci realizuj si jako
etnolodzy w obszarze nauki? Trudno jednoznacznie odpowiedzie na to pyta-
nie, bowiem wrd rozmwcw zarysowuje si w tej kwestii wyrany podzia
na dwie grupy. Pierwsz z nich stanowi absolwenci antropologii kultury,
funkcjonujcy w ramach uczelnianych murw, ktrzy odczuwaj satysfakcj
z nieograniczonej moliwoci samorealizacji w obranym przez siebie kierunku:
Tak. A dlaczego? Bo jako etnolog pracuj w jednostce etnologicznej i zajmuj si
przekazywaniem i tworzeniem wiedzy etnologicznej. Ale te duo staram si robi
dla popularyzowania wiedzy etnologicznej. Tak wic speniam si. (40, nauka)
Tak. Bo jestem wykadowc etnologii, bo zabieram swoich studentw na badania
terenowe. Sama zreszt te jed, na przykad do Buriacji. (33, nauka)
Tak, dlatego, e w Instytucie Socjologii pracuj jako nazwijmy to specjalista od
antropologii kulturowej. Zatrudniajc mnie tutaj oczekiwano ode mnie takich kwa-
likacji, a nie innych. Wic jest to jakby strza w dziesitk. (37, nauka).
89 ETNOLOGIA DLA WIATA, CZY DLA SIEBIE?
Druga, mniejsza, grupa postrzega siebie bardziej jako dydaktykw, szkolcych
nastpne pokolenia i wykorzystujcych umiejtnoci nabyte w trakcie studiw,
do radzenia sobie z subowymi sprawami:
Raczej speniam si jako dydaktyk. (39, nauka)
Nie, uwaam, e nie dlatego, e w pracy, w zakresie etnologii, wykonuj tylko
dydaktyk, Owszem, mogam stworzy nowy przedmiot antropologi stosowan
i tutaj rzeczywicie si wyywam. (43, nauka)
Zadowoleniu z lat oddanych nauce, wydawanych publikacji czy osigania
kolejnych tytuw akademickich nie sprzyja rwnie otrzymywane za to wy-
nagrodzenie. Wikszo rozmwcw (6 osb) jest w dostatecznym stopniu
zadowolona z wysokoci wpywajcej na ich konto co miesic wypaty, przy
czym jedna z nich zauwaya:
Tylko rednio, bowiem bardzo wiele rzeczy wykonuje si po prostu spoecznie, cha-
rytatywnie, bez nakadu nansowego. (39, nauka)
Dwie osoby oceniy wysoko swojej pensji jako niezadowalajc, co argu-
mentowali m.in. tak:
Nauczyciele ksztaceni przeze mnie zarabiaj 30 % wicej ni ja. (49, nauka)
Wycznie troje spord pitnaciorga przyznao, e gdyby mogli cofn czas,
to zmieniliby prol swojego wyksztacenia. Oto, jak uzasadniali swoje wybory:
Teraz wybrabym inny kierunek, ze wzgldu na zmian zainteresowa, do ktrych
obecnie pasowayby inne kierunki. (50 lat, nauka)
To jest trudne pytanie. Z jednej strony jestem zadowolona, e si realizuj w zawodzie.
Prawda jest te taka, e pracuj tutaj tylko dlatego, e skoczyam takie studia. Ale
z drugiej strony patrzc obiektywnie na rynek pracy i biorc pod uwag to, e teraz
wiem wicej (z perspektywy czasu inaczej to oceniam) to raczej bym nie wybraa tego
kierunku z maym, ale bardzo maym ale bardzo bym chciaa t wiedz, ktr na
studiach zdobyam i tak posiada. (37, nauka)
Pozostali rozmwcy zgodnie, podkrelaj, e nie auj wyboru etnologii jako
yciowej drogi:
Wybraabym jeszcze raz. To byo moje marzenie. Ju w szkole chciaam zajmowa
si etnologi, dlatego jestem zadowolona i szczliwa, e mog pracowa w tym
zawodzie. (33, nauka)
No c, no nie zaskocz Pana i powiem, e oceniam swj wybr pozytywnie. Cigle
mi sprawia rado i satysfakcj to, co robi. I perspektywa czasu tego nie zmienia.
(40, nauka)
Studia z zakresu antropologii kulturowej wzbogaciy naszych respondentw
nie tylko o wiedz teoretyczn, ale i o praktyk. Zmieniy ich dotychczasowy
wiatopogld, otworzyy na drugiego czowieka, szeroko rozumian Inno,
uwolniy od konwenansw obowizujcych w kulturze Zachodu.
Po pierwsze: umiejtno krytycznego mylenia. Po drugie: otwarto wiatopogldo-
w. Po trzecie: oglny spryt w kontaktach z ludmi, umiejtno rozmawiania niemal
ze wszystkimi. (40, nauka)
Wiedza merytoryczna (bez tego ani rusz), otwarto (otwarty umys), umiejtno
czenia ze sob faktw z rozmaitych obszarw i kluczowa rzecz relatywizm to
jest szczeglnie istotne. (37, nauka)
Ten powszechny entuzjazm nie oznacza jednak braku koniecznoci wprowa-
dzenia zmian. Jak przyznaj sami zainteresowani, w studiach etnologicznych
naley przeprowadzi reformy, odnoszce si zarwno do celu nauki, zmiany
wagi przykadanej do poszczeglnych przedmiotw, jak i wzbogacania wiedzy
o jzyki obce i zagadnienia z innych dyscyplin. Oto niektre z propozycji:
Powinnimy si jeszcze bardziej nastawia na internacjonalizacj tych studiw, bo
po pierwsze daje to umiejtnoci jzykowe, to oczywiste, a po drugie konfrontuje
te z innymi sposobami uprawiania nauki, z innymi sposobami patrzenia na wiat.
(40, nauka)
Reformy wymaga oglny cel studiw, trzeba by ograniczy wiedz podrcznikow
o najoglniej pojtej kulturze, na rzecz informacji praktycznych, dotyczcych obec-
noci etnologa w przestrzeni publicznej. Wicej zaj o charakterze praktycznym w
celu wykreowania etnologa jako eksperta na przykad w sferze polityki edukacji,
polityki wielokulturowoci, zarzdzania, bada rynku, animacji kultury etc. (32, nauka)
Niezalenie od ukoczonej Alma Mater, nasi rozmwcy swoimi przykadami
powiadczaj, e sama obrona pracy dyplomowej i wice si z ni uzyskanie
odpowiedniego stopnia naukowego nie wystarcz, aby by dobrym dydakty-
kiem i badaczem. Niezbdne wydaj si tu lata praktyki, cige samodoskona-
lenie si, mnstwo dodatkowych, ukoczonych kursw, ale przede wszystkim
pasja i umiejtno dzielenia si ni z innymi, oraz czerpanie radoci i satys-
fakcji z kadego spdzonego w uczelnianych murach dnia.
KAROLINA JUR, DOROTA SZCZEPANIAK
NAPRAWIAMY WIAT!
(OBSZAR ZAWODOWY: ORGANIZACJE POZARZDOWE)
Do absolwentw etnologii, pracujcych obecnie w organizacjach pozarzdo-
wych, udao nam si dotrze dziki sieci znajomych oraz kontaktom nawi-
zanym z podmiotami trzeciego sektora drog mailow. Przeprowadziymy
dwanacie wywiadw (10 z kobietami i 2 z mczyznami). Niektre odbyy
si podczas bezporedniego spotkania, lecz w wikszoci przypadkw, uzasad-
nionych wzgldami logistycznymi, rozmowy toczyy si przy uyciu telefonu
lub komunikatorw internetowych.
Nasi rozmwcy pracuj w takich organizacjach, jak:
Orodek Dziaa Ekologicznych rda,
Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka,
Stowarzyszenie InnerArt, Stowarzyszenie Transformator Kultury,
Stowarzyszenie Antropologw Kultury Etnosfera,
Stowarzyszenie Pracownia Etnograczna im. Witolda Dynowskiego,
ZHP Chorgiew Wielkopolska huec Pozna Nowe Miasto,
Polska Akcja Humanitarna,
Fundacja Wspierania Twrczoci, Kultury i Sztuki ARS,
Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu,
Barking & Dagenham Council for Voluntary Service.
Trzon rozmwcw stanowili absolwenci Uniwersytetu im. Adama Mickie-
wicza, cho nie brakowao rwnie byych studentw Uniwersytetu dzkie-
go, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu im. Mikoaja Kopernika
w Toruniu. Przewaajca cz respondentw zakoczya swoj edukacj
z tytuem magistra, zdobytym w cigu ostatnich dziesiciu lat. Nieliczni posta-
nowili kontynuowa nauk i posiadaj stopie doktora. Niektrzy przyznali,
e studiowali take na drugim kierunku o prolu humanistycznym (wscho-
doznawstwo, kulturoznawstwo, politologia). Du popularnoci cieszyy si
92 Karolina Jur, Dorota Szczepaniak
rwnie rnego rodzaju warsztaty i kursy, m.in. kurs kierownikw placwek
wypoczynkowych, kurs pierwszej pomocy, kurs liderw NGO, kurs trenerski
PAH (Polskiej Akcji Humanitarnej), kurs z podstaw z ksigowoci, zarzdza-
nia pienidzmi, szkolenia z motywowania zespou i pisania projektw, szkoa
jzykowa (angielski, serbski) oraz szkoa trenerw NGO.
Wedug powszechnej opinii, po studiach etnologicznych ciko jest znale
zatrudnienie. Obecnie niemal kady student tego kierunku niejednokrotnie
musi odpowiada na pytanie: A co po tej etnologii bdziesz robi?. Nasi roz-
mwcy udowadniaj jednak, e moliwoci jest sporo, a panujce przekonanie
o nieprzydatnoci studiw etnologicznych to mit. W kontekcie poszukiwania
pracy mona ich podzieli na trzy grupy.
Pierwsza z nich nie miaa kopotw ze znalezieniem zatrudnienia po stu-
diach, poniewa propozycj pracy dostaa jeszcze w trakcie nauki. Byo to
wynikiem angaowania si w rne typy dziaalnoci spoecznej. Wytrwao,
sumienne wywizywanie si z powierzonych zada oraz ch i zapa do pracy
zaowocoway otrzymaniem staej posady i wynagrodzenia. Innymi sowy,
wolontariat peni funkcj nieformalnego okresu prbnego.
W Barce udzielaam si jako wolontariuszka od drugiego roku studiw. Gdy byam
na czwartym zostaam zatrudniona. (25, NGO)
Druga grupa osb to absolwenci etnologii, do ktrych pracodawcy zgosili
si sami:
Zaraz po ukoczeniu studiw zostaam zaproszona przez jedn z polskich fundacji do
wsppracy. W konwencjonalnym sensie, miaam szczcie nie szuka pracy. (31, NGO)
Dostaam prac od razu po obronie pracy magisterskiej od mojego promotora, profe-
sora Burszty. (50, NGO)
Trzeci grup wrd naszych interlokutorw stanowi ci, ktrzy nie majc
tyle szczcia, musieli boryka si z uciliwym szukaniem pracy. Po studiach
rozsyali swoje zawodowe yciorysy wszdzie: do domw kultury, orodkw
kulturalnych, muzew, organizacji pozarzdowych, instytucji zajmujcych si
animacj kultury lub edukacj nieformaln, a nawet do supermarketw, rm
zwizanych z usugami turystycznymi, mediami czy reklam. Napotykali na
rozmaite trudnoci, takie jak brak odpowiedzi na maile, brak ofert dla etnolo-
gw, brak dowiadczenia czy siy przebicia. W kocowym rozrachunku udao
im si jednak pokona wszystkie bariery i w okresie od kilku do kilkunastu
miesicy od ukoczenia studiw, znale co dla siebie:
Szukaam pracy przez internet. Najpierw wyszukiwaam organizacj, w ktrej chcia-
abym pracowa, potem kontaktowaam si z nimi telefonicznie. Poskutkowao. (28,
NGO)
93 NAPRAWIAMY WIAT!
Wiedziaam, e chc pracowa w kulturze, moe troch z pisaniem. Wysyaam sporo
CV i stano na tym, e traam do bardzo duej organizacji pozarzdowej, zajmujcej
si kultur i histori (30, NGO)
Znalezienie pracy to poowa sukcesu. Jego dopenieniem jest czerpanie sa-
tysfakcji z osiganych wynikw i poczucie wasnej realizacji. Wedug kilku
rozmwcw, praca w organizacji pozarzdowej rwnie moe spenia etno-
logiczne aspiracje:
Czuj, e to, co robi jest pokazywaniem wiatu, czym jest antropologiczna waci-
wo. Etnolog jest ni przesiknity, specycznie postrzega wiat. Nie jest po prostu
badaczem (30, NGO)
Tak, speniam si, gdy jako czonkini zespou Dziau Edukacji, w ktrym znajduj
si politolodzy, pedagodzy, socjologowie, fotogracy etc, mog doda do naszego
rozumienia edukacji globalnej optyk etnologiczn, ktra zawsze bdzie zwraca
uwag na kwestie kulturowe (32, NGO)
Nie wszyscy jednak podzielaj ten optymizm i na temat bycia etnologiem
w organizacji pozarzdowej wypowiadaj si bardziej krytycznie:
Tak speniam si, chocia wiedza stricte etnologiczna jest wykorzystywana tylko
czciowo. (29, NGO)
Jest to praca w zawodzie, ale jednak z pogranicza etnologii. Bardziej zbliona jest do
folklorystyki, do nurtu lologii, nie etnograi. ()Wic czy speniam si jako etnolog?
Chyba wol pracowa tak jak pracuj. Folklorystyka to jest to, co lubi (31, NGO)
Warto jednak zaznaczy, e mao kto podway przydatno wiedzy etnolo-
gicznej. To, co w niej najcenniejsze, to nie wiedza merytoryczna, ale:
Mylenie krytyczne. (25, NGO)
Mylenie i wiatopogld oraz pewna otwarto na wiat i na innych ludzi. (30, NGO)
Wszystkie te cechy s przydatne w pracy na rnych stanowiskach, poczwszy
od koordynatora projektu, poprzez asystentk koordynatora projektu, prze-
wodniczcego zespou nadzorczego jednostki, czonka zwyczajnego, redak-
tora, a skoczywszy na funkcji dyrektora. Wiedza etnologiczna przydaje si
w szczeglnoci przy pisaniu i realizowaniu projektw oraz opracowywaniu
programw szkole. Rozmwcy przyznaj, e praca w organizacjach poza-
rzdowych nie jest prac wysokodochodow, a wysoko pensji nie znajduje
czsto odzwierciedlenia w iloci powiconego czasu i zaangaowania. Dlatego
wielu podejmuje si te dodatkowych krtkich zlece:
Pracowaam na umow zlecenie, za mae pienidze, ale due dowiadczenie, w Orodku
Bada nad Migracjami. Braam udzia w trzech etapach. () Robiam to na umow
zlecenie. (25, NGO)
Czasem wykonuj dodatkowe prace dla stowarzyszenia na umowy zlecenia. (31, NGO)
Praca w organizacji pozarzdowej niesie ze sob sporo powice, ale przy-
nosi niemao korzyci. I chocia nie zawsze obowizki zawodowe wynikaj
z wyksztacenia etnologicznego, to jednak interlokutorzy zgodnie przyznaj,
e z pracy s raczej zadowoleni.
Na pytanie o umiejtnoci nabyte w trakcie studiw i ich przydatno
w obecnym miejscu pracy, rozmwcy udzielali rnych odpowiedzi. Wymienia-
li m.in. zdolnoci interpersonalne, ogln wiedz o zrnicowaniu regionalnym
Polski i krajw ssiednich, umiejtno korzystania ze rde pisanych, a take
znajomo nurtw lozocznych oraz rnych mechanizmw kulturowych
i spoecznych. Szczegln warto rozmwcy przypisywali specycznemu
patrzeniu na wiat i innych ludzi, cechujcemu si szeroko pojt otwartoci
i relatywizmem:
Naszym zasobem jest sposb postrzegania wiata przez pryzmat rnych koncepcji
antropologicznych. Umiejtno kontaktu z innym czowiekiem, z innej rzeczywistoci
kulturowej. (30, NGO)
Otwarty umys. Postawa bardzo relatywistyczna. Zdolno dopuszczania do siebie
rnych gosw, rwnie ludzi o skrajnych pogldach. (27, NGO)
Specyczne spojrzenie, otwarto na rne tematy, umiejtno dostrzegania rnych
zjawisk kulturowych. (28, NGO)
W wypowiedziach pojawia si sprzeczno, zwizana z zagadnieniem przygo-
towania metodologicznego. Podczas gdy niektrzy wskazywali na umiejtno
przeprowadzania wywiadw i obserwacji jako zasb, inni zaznaczali, e tego
nie potra. Ta rnica, wedug samych rozmwcw, wynika z odmiennych
proli nauczania, panujcych na poszczeglnych uniwersytetach:
Brakuje mi troch umiejtnoci badawczych narzdzi do bada etc., gdy niestety,
u nas na studiach, nie przywizywano do tego wagi. (31, NGO)
Poszczeglni rozmwcy zwracali uwag na fakt, i potrzebne w obecnej pracy
umiejtnoci zawdziczaj aktywnoci podejmowanej w trakcie studiw:
Duo nauczya mnie dziaalno w kole naukowym, organizacja wydarze lmowych
mogam sprawdzi si w roli koordynatorki. (31, NGO)
Tylko dwie osoby, zatrudnione w organizacjach pozarzdowych, odniosy
si sceptycznie do perspektywy ponownego wyboru etnologii jako kierunku
studiw. Swoje stanowisko uargumentoway rozczarowaniem w zwizku
z pniejszymi moliwociami znalezienia pracy:
Jako kierunek uniwersytecki etnologia daje bardzo mao (cho to moe by kwestia
konkretnego uniwersytetu), nie przygotowuje w zasadzie do adnej formy kariery
i nie daje tzw. transferable skills, ktre na przykad daje prawo, rachunkowo czy inne
95 NAPRAWIAMY WIAT!
kierunki. One ucz ludzi pewnych umiejtnoci, ktre mog by atwo przeniesione
na inne pola dziaalnoci ludzkiej. (31, NGO)
Teraz wybrabym raczej kierunek techniczny. (67, NGO)
Wikszo jednak, z perspektywy czasu i dowiadcze, ocenia etnologi bardzo
dobrze i ponownie wybraaby j jako kierunek studiw:
Jeli kto daby mi szans powtrnego wyboru kierunku studiw, to wybrabym tak
samo. A dlaczego? Daje to jakie poczucie wyszej wiadomoci, bycia jednookim
w krlestwie lepcw. (34, NGO)
Od zawsze wiedziaam, e bd etnografk, wic nie mogam robi nic innego. Jak
miaam 10 lat postanowiam, e bd pracowa w skansenie. Poza tym, urodziam si
w dniu, w ktrym urodzi si Clifford Geertz. (30, NGO)
Interlokutorzy podkrelali rozmaite atuty studiw etnologicznych, w tym uwra-
liwienie na drugiego czowieka i przyjcie szerszej perspektywy postrzegania
otoczenia. To natomiast znalazo odzwierciedlenie w odpowiedziach na pytanie
o umiejtnoci przydatne w pracy w NGO. Ponadto, akcentowali znaczenie
interesujcych przedmiotw oraz pync z ich studiowania przyjemno.
Nasi rozmwcy zgodnie postulowali konieczno wprowadzenia zmian tak,
aby etnologia jako kierunek studiw dawaa wiksze szanse na znalezienie
zatrudnienia:
Potrzebne s zmiany, ktre po studiach etnologicznych pozwol uczy w szkole
WOK-u i WOS-u. (25, NGO)
Wicej wiedzy praktycznej z wszystkich prawie czynnoci: biurowej, bibliotecznej,
edytorskiej, muzealnej itp. (67, NGO)
Myl, e potrzeba wicej zaj rozwijajcych umiejtnoci takie, jak zarzdzanie,
koord ynacja, prowadzenie bada, etc. Na pewno pomogyby te specjalizacje ba-
dawcza, animacji kultury, muzealna czy inne. (31, NGO)
Nieodzowne wydawao si take respondentom uwiadomienie sobie atutw
i pozycji etnologa na rynku pracy:
Oprcz tego potrzebne s zajcia, ktre pomog podsumowa wiedz i umiejtnoci
zdobyte na studiach, ktre poka, e etnolog moe znale prac, tylko musi umie
si zareklamowa. (25, NGO)
Moe przydayby si jakie zajcia z aktywnego poszukiwania pracy i umiejtnoci
wykorzystania zdobytej na studiach wiedzy w innych dziedzinach. (30, NGO)
Mwienie studentom e to, czego si ucz jest wartociowe tego brakuje. (30, NGO)
Niemniej, studia etnologiczne oferuj stosunkowo szeroki zakres zaj i po-
magaj w nabyciu umiejtnoci, ktre s dobr podstaw do pracy w organiza-
cjach pozarzdowych. Aby bya ona bardziej osigalna dla absolwentw, warto
wprowadzi do programu nauczania wicej przedmiotw ukierunkowanych na
spoecznoci lokalne i rozwijajcych umiejtnoci zarzdzania, organizowania,
koordynacji oraz prowadzenia bada.
Jak wynika z wypowiedzi rozmwcw zatrudnionych w NGO, aby dosta
prac w trzecim sektorze warto jeszcze podczas studiw aktywnie udziela si
na polu spoecznym. Tak zdobyte dowiadczenie stanowi ogromny kapita na
przyszo, bowiem bardzo czsto odbyty wolontariat stanowi podstaw do
pniejszego zatrudnienia w ramach tej samej organizacji. Nie bez znacze-
nia s tu take znajomoci, cho naley si spodziewa, e zatrudnianie osb
z polecenia bd rozpoczynanie dziaalnoci wsplnie ze znanymi sobie
ludmi, to zjawisko spotykane w wielu branach, nie tylko w NGO.
Za najwiksz wad etnologii, jako kierunku studiw, uznali brak rwno-
wagi pomidzy zajciami teoretycznymi i praktycznymi. Studenci maj nie-
wiele okazji do wykorzystania nabytej wiedzy, koczc edukacj ze wietnym
przygotowaniem merytorycznym z jednej strony i brakiem dowiadczenia
praktycznego z drugiej. Ten problem dotyka obecnie wikszo kierunkw,
szczeglnie tych o prolu humanistycznym, co automatycznie obnia szanse
kandydata na zdobycie upragnionej posady. Obszary dziaalnoci NGO s na
tyle zrnicowane, e wyuczona teoria nie wszdzie przydaje si w jednakowym
stopniu. Natomiast w kadej organizacji pozarzdowej niezbdna jest znajo-
mo elementw ekonomii (z naciskiem na zarzdzanie i rachunkowo) oraz
umiejtno waciwego konstruowania wnioskw. Wprowadzenie tego typu
zaj do programu nauczania etnologii z pewnoci podniosoby atrakcyjno
i konkurencyjno jej absolwentw na rynku pracy.
Warto te zauway, e, pomimo pewnych sabych stron, etnologia oferu-
je swoim studentom atut w postaci zestawu unikalnych umiejtnoci, wrd
ktrych za najwaniejsz, z perspektywy rozmwcw zatrudnionych w NGO,
postrzega si szeroko pojt otwarto, zarwno na ludzi, jak i otoczenie,
w poczeniu ze znajomoci warsztatu badawczego. Sprawia to, e obecno
etnologa w zespole pracownikw wprowadza szczeglny rodzaj perspektywy,
pomagajcy zaprojektowa najbardziej adekwatne w danej sytuacji dziaania.
Ponadto, niemal wszyscy rozmwcy zadeklarowali, e podjliby studia
o tym prolu ponownie. Wikszo z nich jasno zaznaczya, e etnologia
to ciekawy kierunek dla najwikszych pasjonatw tego, co okrelamy jako
inno czy odmienno. Podobne cechy posiada praca w organizacjach
pozarzdowych, gdzie kady kolejny dzie wyglda inaczej od poprzedniego
i przynosi nowe wyzwania, a najwaniejszym celem jest zawsze dziaalno
na rzecz innych. Z tego punktu widzenia, wybr etnologii jako kierunku
studiw wydaje si by naturaln drog wiodc nie tylko do zdobycia wy-
szego wyksztacenia, ale te czerpania satysfakcji z realizowania si zarwno
w trakcie edukacji, jak i w yciu zawodowym.
PAULINA BUSZKO, BARBARA JARYSZ
ALICJA MICHALAK, ANNA PRZYTOMSKA
ANI SWJ, ANI OBCY
(OBSZAR ZAWODOWY: TURYSTYKA)
Znalezienie absolwentw etnologii, realizujcych si w brany turystycznej,
zajo nam sporo czasu. Pytaymy o nich w poznaskich biurach podr y,
szukaymy za porednictwem internetu i wykorzystywaymy prywatne zna-
jomoci. W su mie przeprowadziymy dziesi wywiadw (7 kobiet i 3 m-
czyzn). Wikszo rozmw odbya si na drodze bezporedniego kontaktu,
natomiast reszta poprzez komunikatory internetowe i poczt elektroniczn.
Cho przewaajca cz rozmwcw uzyskaa tytu magistra na Uniwersy-
tecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, to udao nam si rwnie zasign
opinii absolwentw Uniwersytetu dzkiego, Uniwersytetu Jagielloskiego
w Krakowie czy Uniwersytetu im. Mikoaja Kopernika w Toruniu. Wszyscy
oni naleeli do modego pokolenia, najstarsza osoba urodzia si w 1970 r., naj-
modsza w 1988 r.
Wikszo naszych rozmwcw nie poprzestaa na samym dyplomie. Wie-
lu z skorzystao (bd korzysta aktualnie) z kursw m.in. na przewodnikw
(miejskich, muzealnych), pilotw wycieczek, szkole jzykowych, pierwszej
pomocy, czy pedagogicznych.
Nasi rozmwcy pracuj w takich miejscach jak biura podry:
Wytwrnia Wypraw,
Logos Travel,
Ruta Tour Supertour Lufthansa City Center;
instytucje kultury:
Modzieowy Dom Kultury nr 1 w Poznaniu,
Muzeum Etnograczne im. Seweryna Udzieli w Krakowie,
Hostel Przystanek Toru;
serwisy turystyczne:
grupa iTUR sp.z.o.o.,
serwis Otowakacje.
98 Paulina Buszko, Barbara Jarysz, Alicja Michalak, Anna Przytomska
Zajmuj tam stanowiska m.in.: pilota wycieczek, przewodnika wycieczek,
instruktora turystyki, kasjera lotniczego, recepcjonistki, eksperta ds. rozwoju
serwisu Otowakacje oraz account managera.
Wprowadzeniem dla podjtych rozwaa byo uzyskanie od rozmwcw
informacji na temat sposobw poszukiwania pracy po zakoczeniu studiw
etnologicznych. Informatorzy wykazywali si tu du kreatywnoci i ela-
stycznoci poczwszy od rozeznania si w sprawie wolnych etatw wrd
znajomych i rodziny, przegldania ogosze w gazetach i portali internetowych
z ofertami pracy, po roznoszenie swoich CV w galeriach handlowych i wszdzie
tam, gdzie poszukiwano pracownika, bez wzgldu na bran. Niektrzy pod-
krelali fakt, e znaleli zatrudnienie w tym samym miejscu, gdzie pocztkowo
odbywali sta, natomiast dla innych istotn kwesti byo podjcie pracy ju
podczas studiw, tak wic nie musieli na ni dugo czeka:
Skoczyam studia i od razu poszam do pracy. Praca mnie znalaza sama. Nie byo
takiego momentu, e koczysz co i wpadasz w nico. (28, turystyka)
Nasi rozmwcy poszukiwali zatrudnienia w takich branach, jak: turystyka,
hotelarstwo, muzealnictwo, edukacja i szkolnictwo, ale take handel, teleko-
munikacja czy praca biurowa.
Zaczo si od bycia przewodnikiem, potem doszo narciarstwo. Kiedy wyszam za
m, weszam w spk z teciow i mamy rm fotograczn. Poza tym duo pu-
blikuj. Na stae pisz do Gazety Grskiej. (29, turystyka)
Kilkoro rozmwcw nie miao adnych problemw w poszukiwaniu pracy,
jednak u niektrych pojawiy si pewne trudnoci i przeszkody, m.in. brak
dowiadczenia w danej brany i potrzebnych na rynku pracy kwalikacji
zawodowych, np. znajomoci zaawansowanych programw komputerowych.
Nie mogam znale pracy, poniewa nadal mam za mae dowiadczenie (pomimo, e
mam pokane CV to do najprostszych czynnoci czasami chc mie min 2 lata), no
i nie umiem drugiego jzyka obcego. Niestety realia rynku pracy w Polsce s delikatnie
mwic: beznadziejne. (24, turystyka)
Osoby nieco starsze, w tym respondentka z rocznika lat 70., czasy poszukiwania
pracy po studiach okrela jako cikie i podkrela fakt, e pracy po prostu nie byo:
Najwiksz trudnoci byo to, e nie byo pracy. Byo bardzo ciko znale odpo-
wiedni prac to znaczy tak, z jakiej mona byo wyy. Byy oczywicie te takie
stanowiska, na ktrych po prostu nie opacao si pracowa (42, turystyka)
Wikszo absolwentw, z ktrymi rozmawiaymy, wskazuje na przydatno
studiw etnologicznych w brany turystycznej. Wiedza i umiejtnoci uzyskane
w trakcie nauki w zakresie etnologii daj, ich zdaniem, due wsparcie mery-
99 ANI SWJ, ANI OBCY
toryczne i s pomocne w podjciu pracy jako przewodnik turystyczny, pilot
wycieczek, czy instruktor turystyki. Studia etnologiczne umoliwiaj zdobycie
wiedzy na temat szeroko rozumianej kultury w ujciu regionalnym i global-
nym, w kontekcie historii i wspczesnych przemian spoeczno-kulturowych.
Wane s take koncepcje teoretyczne oraz lozoa antropologiczna, obejmu-
jca m.in. relatywizm kulturowy czy kwesti upodmiotowienia tubylca. Takie
przygotowanie pozwala na wiee spojrzenie i wykorzystanie tych umiejtnoci
w brany. Ponadto, zmienia punkt widzenia otaczajcej rzeczywistoci.
Do hostelu przyjedaj ludzie zarwno z Polski, jak i Europy. Dziki kierunkowi
studiw jestem bardziej otwarta. Zdecydowanie lepiej nawizuj kontakty z gomi.
Studia nauczyy mnie rozumienia odmiennych kultur, co take jest istotne w mojej
pracy. (25, turystyka)
Rozmwcy przyznaj, e dziki wybranym studiom nauczyli si wikszej ot-
wartoci i tolerancji. Te cechy umoliwiaj atwiejsze nawizywanie kontaktw
z ludmi, a take zrozumienie odmiennych kultur i obyczajw.
Po etnologii wiem, jak z rozmawia z ludmi i jak z nimi by. Ten kierunek na pewno
da mi pewn wiedz o wiecie. Etnologia, myl, uczy bardzo duej otwartoci. (28,
turystyka).
Etnologia zapewnia nieszablonowe podejcie do wielu aspektw, zwizanych
z wszechobecn wielokulturowoci, korzystajc z wyksztaconej podczas
studiw umiejtnoci krytycznego mylenia. Znajomo pewnych elementw
kulturowych danego obszaru moe by wykorzystywana w kwestii marketin-
gowej, przykadem jest zachcenie turystw do zwiedzania caego regionu na
podstawie znajdujcych si w nim charakterystycznych zabytkw.
Na pewno praca z ludmi i analiza kultury lokalnej. atwiej mi o tej kulturze, o tym
wszystkim mwi. Staram si przekazywa rne ciekawostki, sprawi by wspomnie-
nia z wycieczki nie ograniczay si tylko do zdj zabytkw. (24, turystyka).
Na pytanie Jak z perspektywy czasu ocenia Pan(i) wybr etnologii jako kie-
runku studiw i dlaczego? absolwenci odpowiadali jednomylnie. Wszyscy
wybraliby ten kierunek ponownie, cho akcentowali rne pobudki wiedza
zdobywana na studiach, oryginalne dowiadczenia i wietna zabawa czy roz-
wj osobisty.
Wybr bardzo dobry, najlepsze 5 lat w moim yciu. Moim zdaniem ten kierunek daje
duo, mimo, e jest nieyciowy. Uczy innego spojrzenia na wiat, na ycie, na innych
ludzi. (30, turystyka).
Nie auj tej decyzji. Lepiej poznaem kultur swojego regionu oraz inne kultury.
Nauczyem si nie wartociowa innych kultur z punktu widzenia swojej wasnej.
Cz umiejtnoci i wiedzy teoretycznej, tak jak mwiem, przydaje mi si podczas
100 Paulina Buszko, Barbara Jarysz, Alicja Michalak, Anna Przytomska
oprowadzania wycieczek. Wreszcie, pod ktem towarzyskim, poznaem mnstwo
sympatycznych i otwartych ludzi. Na etnologii znamy si praktycznie wszyscy, ze
wszystkich lat. Z prawie kadym da si ciekawie porozmawia cz z tych znajo-
moci na pewno przetrwa dugie lata. (25, turystyka).
Z punktu widzenia kariery zawodowej wybr najgorszy z moliwych. Etnolog
ma bardzo mao przydatne na rynku pracy kwalikacje. Z punktu widzenia rozwoju
osobistego trudno o lepsze studia. Cakowicie zmieniaj perspektyw patrzenia na
wiat. (37, turystyka).
Rozmwcy, zapytani o to czy speniaj si w swojej obecnej pracy jako etno-
lodzy, prezentowali odmienne pogldy. Poowa z nich zaprzeczya, jako po-
wd podajc bycie zatrudnionym na stanowisku, ktre nie wymaga od nich
wsppracy z ludmi:
Nie speniam si, niestety, jako etnolog w pracy. Rozmawiam z klientami jedynie 10
minut, tylko w sprawach biznesowych. To nie jest aden wywiad, czy inwentaryzacja.
Otwarta byam zawsze na ludzi, wic etnologia akurat niczego mnie tutaj nie nauczya.
(24, turystyka)
Druga poowa stwierdzia, e spenia si cakowicie bd w pewnym tylko
stopniu, gdy praca na ich stanowiskach wymaga kontaktw z innymi:
Tak ucz innych. (29, turystyka)
Czciowo, poniewa mam moliwo obcowania z ludmi z rnych krajw i czci
Polski. A kontakt z drugim czowiekiem zawsze by dla mnie wany. (24, turystyka)
A rozmwcw przyznao, e w swojej pracy, w duym stopniu wykorzystuje
nabyt podczas studiw etnologicznych wiedz, a zaledwie stwierdzia, e nie
korzysta z niej w ogle. Od 6 rozmwcw usyszaymy, e ich praca w obecnym
zawodzie wymagaa dodatkowych kursw i szkole. Odbyway si one gwnie
z ich wasnej inicjatywy. W 3 przypadkach nasi rozmwcy sami musieli snan-
sowa te szkolenia, dwm osobom zapacili za nie pracodawcy, a jedna z osb
otrzymaa stypendium, ktre pokryo koszty kursw, w ktrych wzia udzia.
Respondenci zauwayli te kilka powanych luk w prolu ksztacenia
etnologa. Ich zdaniem uniwersytet powinien m.in. zapewnia lub oferowa
zniki dla studentw na rozmaite kursy:
Wedug mnie Instytut powinien zapewnia licencj pilota i przewodnika. () Rw-
nie rnego rodzaju uprawnienia pedagogiczne byyby przydatne podczas studiw
etnologicznych (42, turystyka)
Myl, e mona by szkoli ludzi, ktrzy mogliby by w szkoach specjalistami od
edukacji regionalnej. (26, turystyka)
Kilkoro rozmwcw stwierdzio, e sam kierunek powinien oferowa edukacj
na konkretnych specjalnociach:
101 ANI SWJ, ANI OBCY
Rozumiem, e na pocztku oglne rzeczy, ale od 3 roku powinna by moliwo
wyboru, eby by w czym specjalist. To jest niedobre, eby by od wszystkiego
i od niczego. Co z tego, e napiszesz licencjat lub magisterk z danej dziedziny, nikt
ci w pracy nie zapyta, z czego pisaa prac (24, turystyka)
Chcc odnie sukces w turystyce, warto rwnie zwrci uwag na
takie kursy lub praktyki jak:
stae w biurach podry s to zazwyczaj bezpatne stae bd prak-
tyki skierowane do studentw ostatnich lat. Takie dowiadczenie po-
zwoli zdoby ogln orientacj w brany, bdzie rwnie uatwieniem
w poszukiwaniu pracy po zakoczeniu studiw.
kursy jzykowe, certykaty jzykowe znajomo jzykw obcych
potwierdzona certykatami jest niezbdna w pracy np. zagraniczne-
go pilota wycieczek, dlatego te warto zacz doksztaca si ju na
studiach.
kurs przewodnika / kurs pilota wycieczek kursy doszkalajce dostpne
s w caej Polsce, organizowane s przez uczelnie, biura podry i pry-
watne rmy szkoleniowe. Zazwyczaj kursy te, cznie z egzaminami,
trwaj kilka miesicy, wic warto je zacz pod koniec studiw.
Pomimo pewnych wad, ktre wymieniali nasi rozmwcy, wszyscy zgodnie
przyznali, e gdyby mieli jeszcze raz decydowa o kierunku studiw, to po-
nownie wybraliby etnologi. Argumentowali to m.in. tym, i wiedza zdobyta
podczas studiw przydaje si im w pracy w brany turystycznej. Wskazywali
jednoczenie, e taka wanie bya ich motywacja do podjcia pracy w tej bran-
y poszukiwali zawodu, w ktrym mogliby, choby i w niewielkim stopniu,
wykorzysta wiedz etnologiczn.
KAROLINA BARANIAK
TERRA INCOGNITA
(OBSZAR ZAWODOWY: DYPLOMACJA)
Dyplomacja to og zasad oraz sposobw utrzymywania stosunkw midzy
pastwami i prowadzenia negocjacji w kontaktach dwu- i wielostronnych,
w celu realizacji polityki zagranicznej pastwa (Sutor, Warszawa 2010, s.
20). Utrzymywanie stosunkw midzy pastwami to, przede wszystkim,
podtrzymywanie relacji midzy ludmi i rnymi kulturami, budujcymi po-
szczeglne kraje. To rwnie penienie funkcji cznika i tumacza w gronie
danych spoecznoci, przekadajce si na podejmowanie decyzji politycznych
i ekonomicznych na najwyszym szczeblu. Zadanie to wydaje si by wy-
marzonym dla etnologw i antropologw kultury. Potwierdzaj to przykady
osb dziaajcych zawodowo w tym rodowisku, do ktrych prbowalimy
dotrze. Niestety, wikszo z nich, z racji penienia funkcji dyplomatycznych
w rnych zaktkach wiata i wicym si z tym brakiem czasu, nie moga
podzieli si z nami swoimi dowiadczeniami. Jedynie profesor Marek Gawc-
ki, absolwent etnologii, pracownik naukowy Instytutu Wschodniego UAM,
Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Kazachstanie i Kirgistanie w latach
1994-2000, powici nam chwil uwagi, a rozmow z nim zamieszczamy
poniej, jako aneks do publikacji.
Studentka: Czy podczas studiw odbywa Pan praktyki/stae/wolontariaty
z myl o pniejszym poszukiwaniu pracy?
Profesor Gawcki: Nie, tylko praktyki obowizujce wwczas.
Jak wygldao poszukiwanie przez Pana pracy po zakoczeniu studiw?
Muzealnictwo pamitam, na pitym roku to bya taka gorczka. I pamitam,
e znalazem ogoszenie, e Muzeum Regionalne w Szczecinku poszukuje
kierownika. A ja chyba si dowiedziaem, bo moj poprzedniczk bya pani
Dobrochna Jankowska, ktra przechodzia do Wydziau Archeologii, no
i miejsce si zwolnio i ja od tamtego roku byem tam. Nie pamitam czy do-
wiedziaem si bezporednio od koleanki Jankowskiej, czy te z ogoszenia.
Dyplomacja: Zaproponowano mi rozmow, poniewa na rynku pracy funk-
cjonowaem jako pewnego rodzaju specjalista od rodka, od Azji rodkowej.
Na takiej zasadzie kto mi zaproponowa rozmow, ja na ni pojechaem do
Warszawy i w ten sposb.
Jak wyglda Paski dzie pracy?
Obecnie opiera si na prowadzeniu zaj na uczelni i pracy naukowej. Jako
dyplomata musiaem rozmawia z wieloma osobami, zaatwia wiele formal-
noci, jedzi. Prowadziem badania terenowe. Potem te znajomoci z bada
zaczy mi ciy, poniewa ludzie zaczli mnie postrzega jako osob, ktra
moe co zaatwi. Nawet musiaem przesta chodzi na msz do polskiego
kocioa, bo wiadomo byo, e pan Marek pomoe, albo zaatwi i ludzie cay
czas o co mnie prosili. Musiaem utrzymywa dystans, eby np. udzieli
odpowiedzi negatywnej, nawet osobom, ktre znaem.
Czy wykonujc obecn prac uwaa Pan, e si spenia jako etnolog? Dlaczego?
Midzy innymi jako etnolog, bo musiaem kierowa muzeum i etnologia te
bya wana. Po dwch latach rozpoczem prac w Katedrze Etnologii i pra-
cowaem do roku 1994, czyli 25 lat, jako nauczyciel akademicki, etnolog, no
wic oczywicie.
Jakie umiejtnoci, nabyte w trakcie studiw, uwaa Pan za najbardziej przy-
datne w swoim miejscu pracy?
Chyba jednak umiejtno poruszania si po rdach i po literaturze. Umie-
jtno rozmowy z ludmi. To chyba najwaniejsze.
Jak z perspektywy czasu ocenia Pan wybr etnologii jako kierunku studiw
i dlaczego? Czy poszedby Pan jeszcze raz na etnologi?
Prawdopodobnie tak. Ale prawdopodobnie by mnie nie przyjli. Trafny wybr.
Co wedug Pana powinno zosta zmienione w prolu ksztacenia etnologa, by
ten mia atwiejszy start na rynku pracy?
Mao jestem w kursie, bo tylko z drugiej rki, przez on si dowiaduj, ale
wydaje mi si, e to chyba wicej zaj terenowych. Brakuje corocznych
praktyk terenowych. Kiedy byy coroczne terenowe i w tym jedna miesiczna
muzealna. W antropologii stosowanej, praktycznej ju si praktykuje umie-
jtno sprzedania si jako etnologa w rnych organizacjach, NGOsach.
Przygotowanie do takiej przydatnoci zawodowej. Wiadomo, e psycholog
i socjolog jest wany, ale antropolog jeszcze nie ma tej marki.
CZ IV
CIEKAMI ABSOLWENTW
ETNOLOGII
Cz ta powicona jest krtkim historiom absolwentw etnologii. Osoby
poproszone przez nas o napisanie krtkiej historii swojej kariery zawodowej
i rozwoju w kontekcie etnologii reprezentuj obecnie rne stanowiska. czy
ich jednak wsplna przeszo wybranego kierunku akademickiego. Zbliajc
si do koca tej ksiki, warto spojrze na te wypowiedzi choby po to, by
porwna je z poprzednimi, zamieszczonymi przez nas rozmowami.
Bartosz Winiewski
WIKTORIA BLACHARSKA
Oddzia Etnograi, Muzeum Narodowe w Gdasku
ETNOLOGIA
MOJA PASJA, MOJA PRACA, MOJE YCIE
Nic nie przesadzam. W tych trzech sowach koncentruje si sens wszystkiego,
czym dla mnie jest etnologia. Nale do szczliwych ludzi, ktrzy wybrali
zawd bdcy ich pasj i dziki temu moje ycie nierozerwalnie zwizane jest
z etnologi. Mog nawet powiedzie, e nigdy nie przestaj by etnologiem,
nawet na wakacjach. Wyjedajc gdziekolwiek zawsze stykam si z jak
spoecznoci, ktrej jestem ciekawa, i ktr chc pozna. Kontakty z innymi
ludmi, poznawanie ich ycia i obyczajw jest dla mnie inspirujce i daje mi
wiele radoci. Kada etnograczna wystawa, ktr organizuj w muzeum, jest
take podr w jaki nowy wiat, prb jego rozpoznania i pokazania innym.
Gdy sigam pamici wstecz, widz, e moje zainteresowania zarwno
zbieraniem przedmiotw, jak i innymi kulturami rozbudziy si ju bardzo
wczenie. Zaczyna am od zbierania szkieek i potuczonych talerzy, ktre
znale mona byo na polach, potem znaczkw, pocztwek a przyszed czas
na czytanie podrniczych czasopism: Kontynentw i Poznaj wiat. Ju
w os tatnich klasach szkoy podstawowej mwiam, e zostan etnografem,
bd podrowa po wiecie i opisywa inne kultury. W liceum systematyzo-
waam swoj wiedz, czytaam ju B. Malinowskiego i prbowaam rozgryza
C. Lvi-Straussa, robiam dla siebie szki na temat innych ludw, poykaam
ksiki opisujce rne etnicznoci.
Mj wybr studiw nie by wic przypadkowy, cho ogromny miaam
dylemat, czy powinnam skada papiery na etnogra. Wyobraaam sobie,
e moja wiedza bdzie pewnie za maa, a jest przecie okoo 4 kandydatw na
jedno miejsce. Liceum ukoczyam z bardzo dobrymi ocenami i w wyniku tego
mogam dosta si np. na farmacj bez egzaminu. Nie mogam jednak zrezyg-
nowa z mojego najwikszego marzenia, tote zoyam papiery na poznask
etnogra. I udao si. Zostaam przyjta i mogam dalej pogbia wiedz
w swojej ukochanej dziedzinie. Okres studiw wspominam bardzo dobrze. By
108 Wiktoria Blacharska
to bogaty w wydarzenia, niezwykle rozwijajcy i ksztatujcy mnie czas. Na mj
rozwj w tym czasie mieli wpyw nie tylko profesorowie, ale take otoczenie
i koledzy. Niektrzy z nich sami s teraz profesorami na uczelni, ksztacc nowe
pokolenia etnologw. Zarwno lektury, jak i nasze rozmowy, wykady, odbyte
badania terenowe, ksztatoway mnie jako etnografa. Zderzenie z terenem nie
dla kadego z nas byo pozytywne. Teren najczciej werykowa tych, ktrzy
trali na etnogra bez przekonania. Etnograf bowiem nie moe si ba ludzi.
Musi znajdowa przyjemno w przebywaniu z innymi, w szukaniu kodw,
kluczy, porozumienia z drugim czowiekiem, nawet jeli jest ono pozawerbal-
ne. Myl, e moje studia wyposayy mnie w t umiejtno, otwarto na
drugiego, postrzeganie wiata bez wartociowania, bez zdziwienia.
Studia skoczyam w 1981 roku. By to rok wyjtkowy i przeomowy
dla Polski rok wielkich wydarze i zmian. Traam do Gdaska miejsca,
w kt rym te zmiany si zaczy. Znalazam tam prac w Muzeum Etnogra-
cznym Oddziale Muzeum Narodowego w Gdasku. Prac rozpoczam
w sierpniu, p roku pniej nasta stan wojenny. Mieszkaam wwczas
w Gdasku, a dojedaam do Paacu Opatw w Oliwie, gdzie byo moje
miejsce pracy. Codziennie mijaam bram stoczni. Byam wic wiadkiem
czogw na ulicach, wielkiej energii ludzi i pacykacji. To wrzucenie w sam
rodek dziejcych si wydarze historycznych take miao ogromny wpyw
na mod etnografk i ksztatowanie wiadomoci obywatelskiej i politycznej.
Pocztkowo praca w muzeum nie speniaa moich oczekiwa, wydawaa mi
si nudna i nieciekawa. Dopiero po paru latach zacza nabiera rumiecw
i tempa, zaczam si w niej odnajdywa. Wiedz nabyt na studiach trzeba
byo zderzy z nowym, nieznanym mi regionem pomorskim, rozszerzy
o zagadnienia zwizane z przedmiotami i obyczajowoci tego obszaru, zapo-
zna si z miejscow ludnoci, dziaaczami, twrcami. To take bya ciekawa
podr w nowy wiat.
W 1997 roku zaproponowano mi stanowisko kierownika Muzeum Etnogra-
cznego w Oliwie, ktrym jestem w dalszym cigu. W 2011 miaam jubileusz
30-lecia pracy w tym muzeum, a w 2012 roku przypada 15-lecie kierowania
Oddziaem Etnograi MNG. Od czasu objcia stanowiska moja praca podwj-
nie si zintensykowaa. Oprcz starych obowizkw zajmowania si moimi
dziaami, organizacj wystaw, edukacj, robieniem bada, wystpowaniem na
konferencjach i publikowaniem, doszy mi nowe obowizki jak: planowanie
pracy, nadzr nad obiektem i pracownikami, pisanie projektw, zawieranie
umw i podejmowanie decyzji co do funkcjonowania muzeum oraz reprezen-
towanie muzeum na zewntrz, wsppraca z rnego typu podmiotami.
Moj ide jest muzeum otwarte. Chc stworzy miejsce przyjazne ludziom,
std zarwno propozycje wystawiennicze jak i dziaania edukacyjne nasta-
wione s na interakcje i duy kontakt ze zwiedzajcymi, co przekada si na
109 ETNOLOGIA MOJA PASJA, MOJA PRACA, MOJE YCIE
szerok ofert muzeum. Nasza dziaalno muzealnicza jest wszechstronna
i wieloaspektowa. W polu naszych zainteresowa i bada znajduje si gw-
nie region Pomorza Gdaskiego, ale zajmujemy si take zagadnieniami
zwizanymi z kultur narodow, jak i kulturami pozaeuropejskimi. Jestem
autork wielu wystaw powiconych Kresom II Rzeczypospolitej. Znalazy
one uznanie i szerok publiczno w Gdasku, ktrego ludno w
1
/3 ma ko-
rzenie pochodzce z Kresw. W muzeum pokazujemy take inne etnicznoci,
ktre wspegzystoway kiedy, czy dotd s obecne naszym kraju. Std wy-
stawy na temat Tatarw, Cyganw, Karaimw, emkw, Hucuw w cyklu
Bogactwo w rnorodnoci. Muzeum stara si pokaza kultur czowieka
z rnych szerokoci geogracznych i krgw, rozbudzi ciekawo wiata,
uczc spojrzenia na innych. Poprzez szerok ofert warsztatow pragniemy
take da chtnym moliwo nauczenia si i poznania starych zanikajcych
technik i rzemios. We wsppracy z twrcami uczymy tkania, plecionkarstwa,
malarstwa na szkle, haftu, wykonywania tradycyjnych ozdb witecznych.
Na lekcjach dla modziey szkolnej omawiamy pomorskie i polskie tradycje.
Przez lata pracy w muzeum etnogracznym przekonaam si, e muzeum daje
szerokie spektrum moliwoci, moe by niezwykle inspirujcym miejscem,
zarwno dla osb pracujcych w nim jak i dla osb zwiedzajcych.
Takie szerokie moliwoci daje bowiem etnologia. Wszake wszystko, co
jest zwizane z czowiekiem, zarwno jego przeszoci jak i teraniejszo-
ci, trwaniem i przemian, kultur wsi czy kultur miasta, spoecznociami,
subkulturami jest w zasigu zainteresowa naszej nauki. Etnologia bowiem
nie zna granic. Ciesz si, e dane mi byo w yciu znale swoje powoanie
i mc je powiza z moj prac. Reasumujc mog powiedzie, e jestem
spenionym etnografem. Moja historia jest jak w powieci podaniem za
wasn legend, za wasnym marzeniem, a to niewtpliwie jest nieodcznym
warunkiem szczcia w yciu.
FILIP SPRINGER
reporter, fotograf
5 PITRO
Nazywa si Irena Siuta. Wszyscy mwi, e to przez ni, e miasteczka nie
ma, bo taki miaa kaprys, albo raczej prikaz z Rosji. W kocu miaa matk
Rosjank. Sama bya komunistk. Bya obca. Jest jedn z bohaterek mojej
ksiki o Miedziance. Przez dwa lata syszaem o niej takie rzeczy, e wosy
na gowie dba staj. Jeszcze gorsze historie syszaem o Romach. To oni
mieli zarzyna konie na chrzecijaskim otarzu, kra, niszczy budynki
i doprowadzi do tego, e miasteczko po prostu zapado si pod ziemi. Nikt
nie mwi Romowie wszyscy mwili Cyganie. Oni i Irena Siuta mieli by
przyczyn wszelkiego za, ktre nawiedzio Miedziank.
Tak mi mwiono, ale ja nie uwierzyem w nic, cho moja prba bya na tyle
reprezentatywna bym uwierzy mg waciwie we wszystko. Nie umiaem
uwierzy. Musiaem sprawdzi.
By moe to wszystko przez 5 pitro to tam mieci si Instytut Etnologii
i Antropologii UAM w Poznaniu. Nie skoczyem tych studiw, ale czas sp-
dzony tam wystarczy, bym to, co usyszaem kilka lat pniej o Miedziance,
potraktowa z naleytym dystansem. To bowiem na tym 5 pitrze kto kiedy
opowiedzia mi o instytucji koza oarnego, zbiorowej pamici, o konstruo-
waniu wyobrae, radzeniu sobie z historycznymi traumami. Przyznaj nie
suchaem wtedy zbyt uwanie. Ale wystarczyo. Wiedziaem gdzie szuka,
gdy przyszo mi si z tym wszystkim zmierzy.
Zastanawiam si czasami dlaczego wszedem na 5 pitro. Od pocztku
studiw pracowaem jako dziennikarz i chyba nigdy powanie nie mylaem
o sobie jako o kim innym. Nie chciaem by naukowcem, ale nie miaem
te dziennikarskiego poczucia misji. W gruncie rzeczy to, co dzi robi, jest
prac na wasny uytek. Gdy czego nie rozumiem chc sobie to opowiedzie,
reporta mi w tym pomaga daje narzdzia. W ten sposb radz sobie z nie-
pokojem i niewiedz, fotografujc staram si upora z towarzyszcymi im
emocjami. Chyba intuicyjnie przeczuwaem, e studia etnologiczne mog mi
112 Filip Springer
w tym pomc. Szukajc odpowiedzi na pytanie dlaczego mae dolnolskie
miasteczko znikno z powierzchni ziemi, chciaem si po prostu uspokoi. Bo
niepokj jaki czuem stojc na pastwisku, ktre byo kiedy piknym rynkiem,
by zbyt uciliwy.
Nie chciaem ustala prawdy. Chciaem tylko zrozumie.
Powiedzie, e wiat jest skomplikowany to zatrwaajcy bana. Ale nie
na I roku studiw, kiedy ten sam wiat wydaje si szalenie prosty. Rok p-
niej, liznwszy ju troch akademickiej wiedzy wydaje si nam, e wiemy
ju wszystko. 5 pitro nie prawic banaw i kaza nauczyo mnie jak si z t
komplikacj zmierzy, jak unikn puapek, jakiego klucza uy. Nauczyo
mnie te, e w wielu kwestiach po prostu ponios porak, bo jakkolwiek bym
si stara, pewnych rzeczy najzwyczajniej w wiecie nie zrozumiem. I nic si
z tym nie da zrobi. To bya chyba najwaniejsza lekcja, jak tam odebraem.
Nie wyobraam sobie lepszych studiw dla reportera ni studia etnologicz-
ne. W gruncie rzeczy robimy to samo, stosujemy podobne metody i narzdzia.
Etnolog, chccy sprbowa swoich si w reportau, ma opanowane cae instru-
mentarium, umie rozmawia i syntetyzowa. By moe musi tylko przekroczy
t barier i czciej zada pytanie: Co pan/pani wtedy czua?. Czy bolao?
A jeli tak, to jak bardzo?. Ale to przychodzi atwiej ni mogoby si wydawa.
Nie ta rnica jest jednak najwaniejsza.
Na spotkaniu ze studentami poznaskiej etnologii, zapytano mnie o aspekt
moralny mojej pracy, o to jak si czuj z tym moim wtykaniem nosa w cudze
problemy. I to jest chyba najwiksza rnica ja jad, pytam, stawiam trudne
pytania i oczekuj szczerej, czsto poraajcej opowieci. Tylko dlatego, e
chc co zrozumie i adne inne motywy mn nie kieruj. Pytanie jak si
z tym czuj? jest jak najbardziej na miejscu. Ot czuj si z tym le, gdy
kieruje mn czysta ciekawo i potrzeba jej zaspokojenia. A do tego, za t moj
ciekawo, kto mi zapaci.
Tymczasem etnolog pcha wzek nauki pomalutku do przodu. Reporter
niczego nie pcha, choby nawet myla, e zbawia wiat. Ja po prostu chc
wyjani sobie kawaek wiata. Gdy wydaje mi si, e zrozumiaem, id dalej.
Czy zrozumiaem naprawd? Z pewnoci nie.
KAMILA GILLMEISTER
Fabryka Sztuk w Tczewie
SPECJALISTKA OD EDUKACJI REGIONALNEJ
O studiowaniu etnologii mylaam ju na pocztku liceum. Kiedy musiaam
usysze nieznan mi, dziwn nazw, sprawdziam co to jest i stwierdziam,
e jak nie mog zosta astronomem (niestety mj umys nie obejmuje zagad-
nie z nauk cisych i przyrodniczych), to zostan etnologiem. Na pewno na
decyzj o studiowaniu takiego, a nie innego kierunku, poredni wpyw miaa
moja babcia Eugenia. Babcia (rocznik 1919) bardzo czsto wspominaa swoje
dziecistwo i modo, ktre spdzia na Podkarpaciu i dzisiejszej Ukrainie.
Niezwykle interesujce s take opowieci Babci ju po przeprowadzeniu si
w latach 50. XX wieku wraz z ca rodzin na Pomorze Gdaskie. Wspom-
nienia zbudoway fantastyczny obraz polskiej wsi lat 30-50. XX wieku, z jej
przemianami, dostosowaniem si do cakowicie innych warunkw ycia na
Pomorzu, walk o przetrwanie podczas II wojny wiatowej. Pokazyway take
relacje spoeczne w maych miejscowociach, zamieszkiwanych przez Polakw,
ydw, Ukraicw, Niemcw.
Cae studia wspominam bardzo mile, nawet mniejsze i wiksze poraki. Jest
mi niezwykle trudno zadecydowa, co byo w studiowaniu najfajniejsze. Ale
jeli ju mam wybiera, to chyba wyjazd na 10-dniowe badania terenowe, ktre
prowadzilimy w Lesznie i okolicach, a ktrych tematyka dotyczya krzyy
i kapliczek przydronych oraz pielgrzymw. Do moich faworytw naleay
take zajcia muzealne w Muzeum Etnogracznym w Poznaniu oraz w Mu-
zeum Bambrw Poznaskich. Bardzo wany by dla mnie take wolontariat
w Muzeum Kaszubskim Parku Etnogracznym.
Etnologi ukoczyam w 2005 r., a ukoczony kierunek bardzo mocno
zdeterminowa rodzaj pracy, ktr chciaam podj, jako wieo upieczony
magister etnologii. Po skoczeniu studiw wrciam do Tczewa, szukaam
pracy w instytucjach muzealnych w Gdasku, Tczewie i Starogardzie Gda-
skim. Niestety adna z placwek nie dysponowaa wolnymi etatami. Za to
udao mi si dosta na 5,5 miesiczny sta do Oddziau Etnograi Muzeum
114 Kamila Gillmeister
Narodowego w Gdasku. Pniej, przez 11 miesicy, pracowaam na zastpstwo
w Starostwie Powiatowym w Tczewie. Nie bya mi pisana kariera urzdnicza
i w myl zasady gupi ma zawsze szczcie, w Tczewie otworzono now
placwk Fabryk Sztuk (wczeniej Centrum Wystawienniczo-Regionalne
Dolnej Wisy w Tczewie). Zostay ogoszone nabory na dwa stanowiska mery-
toryczne, na ktre aplikowaam: specjalisty ds. regionalizmu i historii Tczewa
oraz specjalisty ds. wystawienniczych i warsztatw artystycznych. Ostatecznie
zostaam przyjta na stanowisko specjalisty ds. wystawienniczych i warsztatw
artystycznych. Do moich najwaniejszych obowizkw naley koordynacja
oferty edukacyjnej, prowadzenie lekcji i warsztatw z zakresu etnograi oraz
warsztatw plastycznych, a take organizacja wystaw etnogracznych i koor-
dynacja wystaw zewntrznych (gwnie z zakresu sztuki i fotograi). Zajmuj
si take organizacj innych imprez np. Nocy Muzew, Pchlego Targu, promocji
ksiek, czy te spotka. Oprcz tego kupuj, inwentaryzuj i opisuj eksponaty
etnograczne, oprowadzam po wystawach w Fabryce Sztuk i po Tczewie, wy-
jedam na wszelkiego rodzaju imprezy plenerowe z warsztatami. Fotografuj,
pisz teksty na temat Kociewia i wystaw. Prowadz strony Fabryki Sztuk na
portalach spoecznociowych. Od dwch lat w zakresie obowizkw mam take
sprawowanie nadzoru nad pracownikami zajmujcymi stanowiska ds. plastyki,
edukacji i wystaw oraz specjalisty-rzemielnika. Prol mojej pracy pozwala
mi na zajmowanie si rzeczami, ktrymi si interesuj i ktre studiowaam.
KATARZYNA LINDA
Laboratorium Inicjatyw Midzykulturowych KEJ
JAK PEWNA ETNO/LINGWISTO/LOKA
KEJ-OWIANK ZOSTAA
Moja przygoda ze studiowaniem rozpocza si w niepozornym, w starobiu-
rowym budynku z zabawnym, niebieskim cznikiem, pooonym przy ul.
Midzychodzkiej w Poznaniu. Tam wanie zdaam egzamin wstpny na studia
wysze i przez kilka kolejnych lat uczszczaam na zajcia z etnolingwis-
tyki. Kierunek ten, wedug moich post-maturalnych planw, mia stanowi
poczenie przyjemnego (wiedza o egzotycznych kulturach) z poytecznym
(dobra znajomo kilku jzykw obcych), prowadzc mnie ku ciekawej, penej
przygd przyszej pracy. Jak pokazaa rzeczywisto, moja wizja wybranych
studiw nie do koca si sprawdzia. Etnolingwistyka oferowaa wiele zaj
zorientowanych na praktyczn nauk jzyka, natomiast tylko nieliczne z nich
obejmoway aspekty kulturowe. Podejmowaam wic rne prby, by doku-
czajc mi coraz mocniej etno-luk w wiedzy stopniowo wypenia.
Duo satysfakcji oraz szerszych horyzontw poznawczych dostarczya
mi przygoda z wolontariatem midzynarodowym. Przez kilka lat dziaaam
w Stowarzyszeniu Jeden wiat, polskim oddziale SCI Service Civil
International, gdzie m.in. miaam okazj uczestniczy, a nastpnie wsp-
koordynowa midzynarodowe workcampy o rnorodnej tematyce, od
archeologiczno-dziennikarskich poszukiwa ladw oar wojny domowej
w Hiszpanii, poprzez przebudowywanie rezydencji Goeringa na zielon
szko w Niemczech, a po wakacyjn prac z osobami bezdomnymi w Pol-
sce. Wolontariat da mi take okazj do poznania tajnikw prowadzenia zaj
metodami aktywizujcymi. Kolejnym krokiem w moich etno-poszukiwaniach
by wyjazd na stypendium do Barcelony. Podczas pobytu tam wielokrotnie
miaam okazj przekona si na wasnej skrze, i na studia przyjechaam
NIE do Hiszpanii, lecz do KATALONII. Etno-luka w zakresie zagadnie kul-
turowych, ktr wczeniej odczuwaam, przeobrazia si w prawdziw czarn
dziur nowych etno-pyta. Pojawi si wwczas pomys, e skutecznym roz-
wizaniem tego problemu moe by zmierzenie si z etno-, jakeby inaczej,
116 Katarzyna Linda
-logi. Po powrocie do Poznania, nie zwlekajc, to wanie uczyniam, od tej
pory kursujc midzy Midzychodzk a witym Marcinem.
Etnologia bya wic dla mnie uniwersyteck kontynuacj jednak nie
byam w tej sytuacji sama. Zebraa si nas kilkuosobowa grupa drugokierun-
kowcw, ktrzy przyszli na etnologi, chcc w peni wiadomie powalczy
o zapenienie swoich wasnych etno-luk. Stawiajc pierwsze kroki w wiecie
Kolbergowskim i Lvi-Straussowskim, wspieralimy si swoimi mateczni-
kowymi kierunkami. Pocztkowo lolodzy mieli trudnoci w przestawieniu
si na notowanie i pisanie prac po polsku, bylimy take zdziwieni, e nikt
z wykadowcw nie robi wejciwek.
Niezapomnianym, bardzo integrujcym wydarzeniem z tego okresu studiw
byy z pewnoci pierwsze badania terenowe. W wyludnionym Bornym Suli-
nowie, przez dwa tygodnie trwaa nieustajca walka o informatorw, ktrych
byo jak na lekarstwo (w przeciwiestwie do licznych studentw etnologii,
przez miejscowych nazywanych: ci od motyli).
Etnologia okazaa si ciekaw skarbnic rnorodnej wiedzy o wiecie,
wiatach bliskich i dalekich oraz bliskich acz dalekich. Zaciekawienie wia-
tem, cige poczucie bycia jego obserwatorem uczestniczcym, nawet (a moe
w szczeglnoci?) w czasie teoretycznie wolnym od zawodowego etnolo-
gizowania to chyba najwaniejsze, co day mi te studia. Pocigny te za
sob ch przeduenia etno-przygody, std jej kontynuacja w formie studiw
doktoranckich, a take zaoenie organizacji pozarzdowej, umoliwiajcej
realizacj rnego rodzaju etno-dziaa, obejmujcych, zgodnie z rozwiniciem
skrtu nazwy fundacji Laboratorium Inicjatyw Midzykulturowych KEJ, do
szeroki obszar: kultury, jzyka i edukacji.
W KEJ-u dziaam na rnorodnych frontach, od penienia roli czonka za-
rzdu do spraw projektw badawczych oraz trenera warsztatw jzykowych
i midzykulturowych, po wypisywanie rachunkw, czy kupowanie zszywek do
zszywacza. Niejednokrotnie, podczas warsztatw integracyjnych. przyszo mi
przekonywa zapakan Turczynk czy Hiszpank, e mimo tego, i szczerze
znienawidzia bigos i polskie zupy, a cze! w jej wykonaniu brzmi bardziej
jak: sheshsh!, nie umrze w Polsce z godu ani samotnoci; co wicej rado-
nie wspomina bdzie semestr studiw na Erasmusie w Polsce, a mie maile
od uczestnikw warsztatw zdaj si to potwierdza.
Praca w fundacji jest pena wyzwa, wymaga czasu i chci doszkalania
si, szczeglnie w kwestiach formalno-prawnych dziaania organizacji po-
zarzdowych, a take wyszukiwania coraz to nowych opcji na nansowanie
planw i dziaa, na ktre pki co pomysw na szczcie nie brakuje. Daje
szans na cigy rozwj oraz etnologizowanie na bardzo wielu frontach, a tym
samym stanowi moliwoci szukania odpowiedzi na pojawiajce si w yciu
etno-pytania i etno-wyzwania.
MAGDALENA ZIKOWSKAKUFLISKA
Instytut Socjologii, UAM w Poznaniu
HISTORIA Z ETNOLOGI W TLE
Moe to si wydawa cokolwiek kuriozalne, a nawet nieprawdopodobne, ale
do osiemnastki nie miaam pojcia, e istnieje co takiego jak etnologia. To
byy czasy mylenia o maturze i o tym, co po tej maturze czowiek bdzie ro-
bi. Plany miaam sprecyzowane od dawna mj wybr pad na psychologi.
Nie targay mn adne wtpliwoci. Obok tego interesowao mnie mnstwo
innych rzeczy, na przykad astronomia, ale poniewa zyk traktowaam
w szkole bardzo niesprawiedliwie, to nawet nie marzyam o studiowaniu nieba.
Ale teraz nie pamitam w jakich okolicznociach odkryam dla siebie
Ameryk acisk. Kultura Indian andyjskich, ich historia, zafascynoway
mnie z tak si, e w krtkim przedmaturalnym czasie przeczytaam wszystkie
ksiki z biblioteki na ten temat. (Bez przesady duo tego nie byo). Wszyscy
oczywicie wiedzi eli o mojej pasji, cznie z nauczycielem jzyka angielskiego
panem Zbigniewem wiatkowskim, ktry podsyca moje zainteresowania,
poyczajc mi kasety z muzyk andyjsk.
Pewnego razu zapyta nas, maturzystw, jakie te mamy plany na przy-
szo. Ja oczywicie potwierdziam wybranie psychologii. I mj nauczyciel
zdziwiony zapyta wwczas: Dlaczego nie etnologi? Skoro tak ci pasjonuje
Ameryka aciska?
Moja reakcja bya do przewidzenia. Nastpio drugie wielkie odkrycie
w moim yciu: TO mona studiowa? Mona zawodowo zaj si czym,
co si uwielbia? Pierwsza informacja o tym, czym jest etnologia pochodzia
z wysuonej encyklopedii powszechnej, do ktrej zajrzaam natychmiast po
owej pamitnej lekcji angielskiego. Nie miaam adnych wtpliwoci, psycho-
logia zostaa strcona z piedestau, a jej miejsce zaja etnologia.
Obecnie pracuj w Instytucie Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickie-
wicza w Poznaniu. Realizuj si w peni zawodowo, szczeglnie, e zostaam
zatrudniona ze wzgldu na wyksztacenie antropologiczne. Prowadz dla stu-
dentw zajcia wice si z antropologi kulturow oraz kulturami szeroko
pojtych obszarw pozaeuropejskich.
118 Magdalena ZikowskaKuiska
Prawdziwym wyzwaniem w pracy byo dla mnie, i nadal jest, czenie
siostrzanych nauk, jakimi s socjologia i antropologia. Wbrew pozorom obie
nauki maj wiele wsplnego, natomiast to, co je rni, powoduje, e podej-
mowanie interdyscyplinarnych bada naukowych ma zupenie nowy wymiar.
W mojej obecnej pracy nauczyam si, e kade zagadnienie moe by in-
terpretowane w rnych ujciach. Analizowanie zjawisk spoecznych z punktu
widzenia antropologii kulturowej moe wzbogaca i uszczegawia wszelkie
koncepcje. Wszak, nie ma spoeczestwa pozbawionego kultury, a kultura
z kolei nie jest samodzielnym bytem, mogcym istnie bez spoeczestwa.
Dziki pracy z socjologami wzbogaciam swoj wiedz przede wszystkim
(cho nie tylko) dotyczc prowadzenia bada terenowych oraz zagadnie
zwizanych z etycznymi problemami obydwu zawodw. Zarwno na socjo-
logach, jak i antropologach spoczywa szczeglna odpowiedzialno wobec
spoeczestwa. Wynika ona z podstawowego faktu, jakim jest praca z ludmi.
Podsumowujc mog przyzna, e praca w zawodzie antropologa kulturo-
wego sprawia mi prawdziw przyjemno. Natomiast to, e zdaj sobie spra-
w z tego, i pracuj na gruncie interdyscyplinarnym, potguje zadowolenie
i poczucie spenienia zawodowego.
BARTOSZ STADA
dziennikarz w portalu epoznan.pl
DZIENNIKARZ DO SPRAW LOKALNYCH
Studia na poznaskiej etnologii rozpoczem waciwie przez przypadek.
Moja edukacja licealna trwaa o kilka lat za duo, ale w kocu, w styczniu
2005 roku zdaem matur i zaczem myle o wyborze kierunku studiw.
W rce wpad mi informator o kierunkach studiw poznaskiego Uniwersytetu
i przy kolejnym jego wertowaniu znalazem etnologi. Nie pamitam jakie
miaem wwczas skojarzenia z nazw etnologia, ale z ca pewnoci nie byo
ich wiele. Natomiast spodoba mi si opis w informatorze, wynikao z niego,
e jest to kierunek czcy w sobie geogra, histori oraz WOS, czyli moje
ulubione przedmioty szkolne. W lipcu wziem udzia w egzaminie wstpnym,
a w padzierniku rozpoczem studia, ktre po p roku zostay przerwane ze
wzgldu na niezaliczenie jednego z przedmiotw. Ale mimo to wiedziaem,
e chc kontynuowa swoj edukacj na tym kierunku.
Przez te p roku etnologia urzeka mnie przede wszystkim ludmi, ktrych
spotkaem. Zarwno jeli chodzi o studentw, jak i kadr instytutu etnologii.
Wszyscy byli bardzo otwarci, chtni do rozmowy, realizowania najdz iwniej-
szych pomysw. To byo pierwsze zachynicie si etnologi, a to bardziej
naukowe pojawio si na drugim roku studiw. Wtedy przygotowywalimy si do
bada obowizkowych, a take do bada na uawach. I tu dochodzimy do tego,
co uwaam za najwaniejsze, najfajniejsze w tych studiach. Badania terenowe.
Wyruszaem w teren dziewi razy, badaem Wielkopolsk, uawy, a na
zakoczenie swojej studenckiej przygody rumusk Bukowin. Oczywicie
doceniam program studiw, a zwaszcza zajcia prowadzone na pierwszych
trzech latach. Uwaam, e wikszo zaj obowizkowych i fakultatywnych
na poziomie licencjackim bya ciekawa i staa si dobr podstaw do zawodu
etnologa. Nie chodzi nawet o tward wiedz, bo dzi nie potra powiedzie
wiele o rodzinie jzykowej buszmesko hotentockiej, ale o pewn wizj wia-
ta, ktr zyskaem, umiejtno dostrzegania szczegw, rnorodnoci itd.
Obraz nieco psuj studia magisterskie, ktre pod wzgldem programu uwaam
za nie do koca trafne, ale wtedy yem ju swoimi rzeczami i zajmowaem
120 Bartosz Stada
si terenem, a zajcia obowizkowe po prostu byy, ani mi nie pomagay, ani
specjalnie nie przeszkadzay.
Badania terenowe uwaam za rzecz, ktra w najwikszym stopniu wpyna
na to, czym zajmuj si dzi. Z pierwszego roku studiw utkwia mi w gowie
informacja, e badania terenowe maj w duej mierze charakter autoterapii,
pomagaj nam zrozumie i zmieni siebie. Wwczas nie do koca to rozumia-
em, dzi mog podpisa si pod tak tez. Badania terenowe i wszystko co
z nimi zwizane zmieniy mnie w sposb niewiarygodny. W czasach szkolnych
byem osob bardzo niemia, oczywicie to z wiekiem nieco si zmieniao,
ale prawdziw zmian byy wanie badania terenowe, w trakcie ktrych stan-
em na rodku obcej wsi i nagle musiaem zacz chodzi od domu do domu,
szuka informatorw, namawia ludzi do rozmw i czsto wyciga od ludzi
trudne historie, o ktrych dawno ju nie myleli. Badania to te opracowywa-
nie materiau, pisanie artykuw, wystpienia na konferencjach. To wszystko
nauczyo mnie analizowania danych, informacji, ale te po prostu sprawnego
pisania i przekazywania informacji.
Studia ukoczyem w 2011 roku (cho przede mn jeszcze obrona pracy
magisterskiej), wwczas te zdeniowaem trzy obszary moich zawodowych
zainteresowa takie jak badania spoeczne, muzealnictwo i dziennikarstwo.
Dzi jestem dziennikarzem lokalnego portalu internetowego epoznan.pl. Histo-
ria zatoczya pewnego rodzaju koo, gdy ju we wczesnych czasach licealnych
jednym z moich pomysw na ycie byo dziennikarstwo, a pomc miao mi
w tym studiowanie politologii. Studiw na politologii nigdy nie podjem, ale
uwaam, e to wanie etnologia (badania terenowe!) doskonale przygotowaa
mnie do tego zawodu. Dziki umiejtnociom, o ktrych pisaem wyej, udao
mi si przej procedur kwalikacyjn i pokona kilkunastu konkurentw,
ktrzy przysali swoje CV.
W tej chwili jestem jednym z redaktorw prowadzcych, a do moich
obowizkw naley prowadzenie portalu w trakcie dyuru redakcyjnego.
Odpowiadam za wyszukiwanie tematw, docieranie do informacji i poten-
cjalnych informatorw, a efektem kocowym s publikowane artykuy. Pro-
cedura jest nieco podobna do bada terenowych, cho zdecydowanie mniej
czasochonna, bo praca nad jednym tematem to maksymalnie jedna godzina.
W chwi li obecnej jestem wzgldnie zadowolony z wykonywanej pracy, staa
si dla mnie kolejnym ciekawym dowiadczeniem, ale chciabym podj studia
podyplomowe zwizane z muzealnictwem, a nastpnie znale zatrudnienie
w dobrym muzeum etnogracznym lub skansenie.
Istnieje takie czsto powtarzane zdanie, e etnolog to nie zawd tylko
styl ycia. Myl, e jest w tym wiele prawdy. Oczywicie mona pracowa
w zawodzie etnologa, cho tak moliwo otrzymuj nieliczni, ale etnologiem
mona by te w wielu innych branach.
NOTY O AUTORACH
Baraniak Karolina, studentka dwch kierunkw etnologii i stosunkw midzynarodo-
wych (II rok studiw magisterskich) na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Od niedawna suchaczka Europejskiej Akademii Dyplomacji w Warszawie i Podyplomo-
wych Studiw Bezpieczestwa Wewntrznego i Midzynarodowego UAM. Niespokojny
duch, bdcy zagadk dla samej siebie, pochonity sytuacj ludnoci tubylczej Ameryki
aciskiej, bliskowschodnim i poudniowoazjatyckim krgiem kulturowym, tematyk
uchodcw i praw czowieka oraz komunikacj midzykulturow. Pasjonatka podry,
jzykw obcych, kryminaw i literatury iberoamerykaskiej, w peni realizujca acisk
maksym Carpe diem.
Blacharska Wiktoria, absolwentka poznaskiej etnologii (1981), kierownik Muzeum
Etnogracznego w Gdasku Oliwie. Czonkini Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
penica w minionych kadencjach zarwno funkcj sekretarza, jak i prezesa w Zarzdzie
Oddziau Gdaskiego PTL. Autorka wystaw dotyczcych Kresw II Rzeczypospolitej
oraz kultur pozaeuropejskich. Animatorka wielu wydarze kulturalnych i edukacyjnych.
Etnograf nie tylko z zawodu, ale i z pasji. Hobby to trekking grski, podre gwnie
na wschd od polskiej granicy, ostatnio szczeglnie do Gruzji.
Brzeziska Anna Weronika, dr, absolwentka poznaskiej etnologii (2002), adiunkt
w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu. Instruktorka rkodziea
artystycznego, ukoczya Maopolski Uniwersytet Ludowy we Wzdowie (2002). Czon-
kini Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Interesuje si zagadnieniami zwizanymi
z aktywizacj spoecznoci lokalnych i dziedzictwem kulturowym regionu. Jest wspau-
tork ksiek powiconych edukacji regionalnej i kulturowej. W swojej pracy najbardziej
lubi zajcia ze studentami i wsplne z nimi wyjazdy na badania terenowe. Kiedy miaa
6 lat dostaa w prezencie strj krakowski od tego czasu pasjonuje j wszystko, co jest
zwizane ze strojami ludowymi.
Buchowski Micha, prof. dr hab., absolwent poznaskiej etnologii (1979), dyrektor In-
stytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej i kierownik Centrum Badan Migracyjnych na
Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Kierownik Katedry Porwnawczych
Studiw rodkowoeuropejskich, Uniwersytet Europejski Viadrina (Frankfurt nad Odr);
Prezes Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego; Prezydent Europejskiego Stowarzyszenia
Antropologw Spoecznych; Czonek Doradczej Rady Naukowej Instytutu Maksa Plancka
ds. Bada Etnologicznych w Halle (2010-2016); Czonek Rady Stowarzysze Naukowych
przy Prezesie PAN; Vice-Przewodniczcy World Council of Anthropological Associations
(wiatowa Rada Towarzystw Antropologicznych). Zainteresowania badawcze: antropologia
122 Noty o autorach
postsocjalizmu, migracje i heterogeniczno kulturowa, teoria i metodologia antropologii
oraz antropologia religii.
Buszko Paulina, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
(II rok studiw magisterskich). Optymizm i pogod ducha zawsze stawia na pierwszym
miejscu. Jej pasj s podre, a najwikszym marzeniem jest wyprawa do Afryki i Azji
Poudniowo-Wschodniej. Ma bzika na punkcie biuterii etnicznej, szczeglnie afrykaskiej.
Propagatorka idei Sprawiedliwego Handlu i Polskiej Akcji Humanitarnej. Wnikliwa ob-
serwatorka otaczajcej rzeczywistoci, a do gwnych zainteresowa zalicza antropologi
miasta i subkultur modzieowych. Wierna fanka Indianera.
Gsiorek Justyna, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Po-
znaniu (II rok studiw magisterskich). W tym roku podja take nauk zawodu orysta.
Interesuje si obrzdowoci rodzinn i doroczn oraz tosamoci regionaln. Kad
woln chwil, a nie ma ich zbyt wiele, powica na podre, blisze i dalsze.
Gillmeister Kamila, mgr, absolwentka poznaskiej etnologii (2005), ukoczya take
Podyplomowe Studium Muzeologiczne na Uniwersytecie Jagielloskim (2009), Podyplo-
mowe Studia Marketing Kultury na Uniwersytecie Warszawskim (2010) oraz Podyplomowe
Studia Wiedza o Sztuce na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2011).
Pracuje jako specjalista ds. wystawienniczych i warsztatw artystycznych w Fabryce Sztuk
w Tczewie. Interesuje si muzealnictwem, edukacj regionaln, sztuk i religijnoci ludo-
w oraz przemianami na polskiej wsi. W swojej pracy najbardziej lubi prowadzi zajcia
z dziemi i modzie oraz organizowa wystawy, dziki ktrym nie tylko pogbia swoj
wiedz, ale przede wszystkim poznaje wspaniaych ludzi. Kocha gry, kapliczki i krzye
przydrone, podre wszelakie, czyta, pstryka i oglda zdjcia.
Golik Natalia, studentka etnologii (II rok studiw magisterskich) oraz lologii polskiej,
specjalizujca si w zakresie dziennikarstwa oraz pracy wydawniczej na Uniwersytecie
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wci poszukujca swej yciowej drogi (poniewa
ycie niestety nie moe polega jedynie na czytaniu ksiek i wpatrywaniu si w oboki).
W kulturze ludowej zafascynowana tym, co dziwne i odbiegajce od normy, marzy o pisaniu
folkowych horrorw. Kocha deszcz, namitnie przygarnia bezpaskie zwierzta, w dzieci-
stwie chciaa zosta prawnikiem i zaoy schronisko (drugie marzenie poniekd zostao
spenione). Jedyne, czego obecnie pragnie, to kartka papieru, owek, mawka i szum morza.
Grzekowiak Kamila, absolwentka poznaskiej hebraistyki (lic. 2011), studentka etnologii
na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (II rok studiw magisterskich).
Obecnie prowadzi badania w ramach midzynarodowego projektu Football Research for
an Enlarged Europe (FREE). Jej zainteresowania badawcze skupiaj si wok zagadnie
tosamociowych. Naogowy terenowiec.
Hawka Alicja, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
(II rok studiw magisterskich). Interesuje si wieloma aspektami ycia na wiecie, prawdo-
123 Noty o autorach
podobnie ta wielobranowo wynika z faktu, i jest ona spod znaku blinit i cigle lubi
robi co nowego! Od kiedy poznaa antropologi, jej perspektywa na wiat cakowicie
ulega zmianie i bardzo si z tego cieszy. Fascynuje si relacjami czowiek zwierzta,
ksztaci si na kynoterapeut. Dziaa w Akademii Przyszoci w Poznaniu, interesuje si
animacj i edukacj kulturow. Na co dzie nurtuje j etyka dziaa ludzkich.
Jarysz Barbara, studentka etnologii (II rok studiw magisterskich) i bakanistyki na
Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zadowolona, e moga poczy obie
te dyscypliny. Znawczyni wielu przypiewek ludowych, przez 13 lat taczya w zespole
folklorystycznym. Zakochana w Bakanach, uczy si macedoskiego i albaskiego. Gdyby
tylko moga kad woln chwil spdzaaby w Kosowie, Albanii albo Macedonii. Marzy
o wasnym domku w Ochrydzie. Wielbicielka Jurko Bohuna.
Jur Karolina, mgr, absolwentka poznaskiej etnologii (2012), obecnie studentka III roku
ekonomii na Uniwersytecie Przyrodniczym. Na etnologi chciaa i od liceum i w tej
dziedzinie chciaaby si realizowa zawodowo. Interesuje si zagadnieniami zwizanymi
z migracj, spoeczestwem wielokulturowym, a take aktywizacj spoeczn, stosujc
wiedz i narzdzia oparte na etnograi Polski. Od duszego czasu przyglda si te ro-
dowisku organizacji pozarzdowych.
Koralewska Adrianna (www.adawerc.com) studentka etnologii, pedagog teatralny
i performing arts, instruktor taca i jogi. Ukoczya Theatre Training & Research Program-
me w PPAS w Singapurze. Obecnie uczestniczy w pilotaowym programie badawczym
The New Face of Acting Teachers. Theatre Training Methods for innovative pedagogical
practice pod kierunkiem dr Jurija Alschitz na UNAM w Meksyku. Jest rwnie studentk
etnologii. Od 2002 prowadzi interdyscyplinarne zajcia teatralne dla dzieci, modziey
i dorosych. W latach 2006-2010 tworzya i prowadzia programy (PYP, IB) teatralne,
taneczne i performing arts w midzynarodowych szkoach (SSIS, BISS, SAS, JZ School)
w Szanghaju. W pracy wykorzystuje elementy Kinezjologii Edukacyjnej (Edu-K), ktra
jest metod terapii i twrczej pracy z dziemi opartej na znajomoci wpywu wzorcw
ruchu na obszary mzgu odpowiedzialne za pami i zdolno uczenia si.
Lechman Katarzyna, mgr, absolwentka poznaskiej polonistyki (2011), antropoloka
z zamiowania, niekoniecznie jednak lubica szkolne awy. W yciu najbardziej ceni
moliwo czytania, a czyta wszystko, co wpadnie jej w rce.
Linda Katarzyna, mgr, absolwentka poznaskiej etnolingwistyki (2007) i etnologii (2008).
Doktorantka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM. Zaoycielka Fundacji
Laboratorium Inicjatyw Midzykulturowych KEJ: Kultura Edukacja Jzyki. Dowiad-
czona wolontariuszka (m.in. SCI International, Stowarzyszenie CREO), uczestniczka
i organizatorka midzynarodowych projektw kulturalnych i badawczych w Polsce, Europie
Zachodniej oraz Indiach. Projektuje scenariusze i prowadzi warsztaty z zakresu edukacji
midzykulturowej i regionalnej, dziedzictwa kulturowego, praw czowieka, aktywizacji
liderw spoecznoci lokalnych, umiejtnoci pisania. Pracowaa jako dziennikarz prasowy
124 Noty o autorach
oraz lektor jzyka angielskiego i hiszpaskiego, wada rwnie jzykami: kataloskim,
niemieckim oraz woskim.
Michalak Alicja, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poz-
naniu (II rok studiw magisterskich). Nadal nie moe si zdecydowa, co chciaaby robi
w yciu, dlatego studiuje obecnie 3 rne kierunki, w nadziei, e wiedza na nich zdobyta
kiedy si jej przyda. Ewentualny czas wolny powica na prac w studenckim radiu
Meteor, gdzie wspprowadzi Iluzjon audycj z muzyk lmow. Nie wyobraa sobie
wiata bez kawy i mlecznej czekolady.
Paprot Aleksandra, mgr, absolwentka gdaskiego kulturoznawstwa (2011), doktorantka
w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu. uawianka i autorka
ksiki o swojej rodzinnej miejscowoci Stara Kocielnica. Dzieje uawskiej wsi. Intere-
suje si problematyk ksztatowania nowych tosamoci na terenach o przerwanej cigoci
kulturowej oraz wpywem dziaalnoci instytucji kultury i organizacji pozarzdowych na
ksztatowanie wizerunku neoregionw. Od kilku lat zajmuje si tematyk protestanckich
nekropolii na uawach, a od niedawna rwnie strojami ludowymi. Uwielbia by
w terenie i rozmawia z ludmi, dlatego te uwaa, e wakacje bez bada terenowych,
to wakacje stracone.
Przytomska Anna, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Po-
znaniu (II rok studiw magisterskich). Od 2009 roku aktywnie dziaa w Studenckim
Kole Naukowym Etnologw im. Bronisawa Pisudskiego. Zajmuje si sytuacj ludnoci
tubylczej w Ameryce aciskiej (walka ludnoci indiaskiej z koncernami naftowymi
w Amazonii; status prawny ludnoci tubylczej na obszarze Amazonii i Andw), antropologi
religii (szamanizm; teoria magii), antropologi historyczn oraz antropologi medyczn
(etnomedycyna; wspczesna sytuacja, instytucjonalizacja i globalizacja tubylczych praktyk
medycznych). Od 2010 roku prowadzi badania terenowe wrd Indian Kiczua z Andw
Ekwadorskich. Wsppracuje z czasopismem Dialog Midzykulturowy.
Rogalska Paulina, mgr in., absolwentka Wydziau Ogrodnictwa i Architektury Krajo-
brazu warszawskiej SGGW. Projektuje ogrody i tereny zieleni publicznej. Zajmuje si
te projektowaniem wntrz, grak reklamow, ilustracj oraz malarstwem. Ma w swoim
dorobku kilka wystaw indywidualnych i zbiorowych. Jej obrazy znajduj si w kolekcjach
Galerii MDK w Misku Mazowieckim i Muzeum Ziemi Miskiej. Sekretarz Zarzdu
Stowarzyszenia Mionikw Sztuki w Misku Maz. Koniara, z dwudziestoletnim staem.
Nie potra y bez zwierzt, dlatego w domu ma dwa psy i trzy koty.
Skowron Agnieszka, absolwentka poznaskiej etnologii (2012). W chwili obecnej pisze
prac magistersk dotyczc etnodesignu. Tematyka pracy cile wie si z jej zaintere-
sowaniami z obszaru sztuki nowoczesnej, designu i hand-madeu. W ten sposb prbuje
poczy pikno z funkcjonalnoci i tradycje ludowe z nowoczesnymi technologiami.
Springer Filip, reporter, fotograf, autor ksiek Miedzianka. Historia znikania (Czar-
ne 2011) i le Urodzone. Reportae o architekturze PRL (Karakter 2012). W latach
125 Noty o autorach
20012006 student etnologii oraz archeologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu (w ramach Midzydziaowych Indywidualnych Studiw Humanistycznych).
Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2010) i programu stypendialnego
Moda Polska Narodowego Centrum Kultury (2012).
Stada Bartosz, absolwent poznaskiej etnologii (2011), pracowa w wielu zawodach,
zaczyna jako serwisant na poznaskiej giedzie komputerowej, a dzi jest dziennikarzem
portalu internetowego epoznan.pl. Od urodzenia zwizany z Poznaniem, ale jako dziecko
wiele czasu spdza na wielkopolskiej wsi. Jako poznaniak realizuje si w portalu regio-
nalnym, jako pasjonat wsi w badaniach etnologicznych. Prowadzi badania na uawach
Wilanych, w Wielkopolsce oraz na rumuskiej Bukowinie, a efektem bada byy publi-
kacje w ksikach i prasie. W tej chwili prowadzi badania wsi wielkopolskiej dla Muzeum
Rolnictwa i Przemysu Rolno-Spoywczego w Szreniawie.
Szczepaniak Dorota, absolwentka poznaskiej psychologii (2006), obecnie studentka
etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (II rok studiw magister-
skich). Od lat szkolnych zwizana z prac spoeczn, obecnie zatrudniona w III sektorze.
Jej zainteresowania badawcze obejmuj organizacje pozarzdowe, migracje, Japoni
i Skandynawi, a take psychologi midzykulturow oraz psychologi zachowa konsu-
menckich. Uwielbia podre, interesuje si take fotogra. Kobieta gracz, w wolnych
chwilach zaczytuje si w fantastyce.
Szynkiewicz Dominika, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu (II rok studiw magisterskich). Interesuje j animacja kultury i praca z dziemi,
w tym take rozwj zyczny i artystyczny. Sama od wielu lat trenuje capoeira i chciaaby
w ten sposb pokazywa innym wielokolorowo wiata.
Turowska Aleksandra, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu (II rok studiw magisterskich). Rodowita Pomorzanka ze wschodni domiesz-
k i terenowym zaciciem, samozwacza krlowa lumpeksw. Za wyrany znak od losu
uznaa fakt, e studiuje w byym budynku PZPR, a mieszka w dawnej placwce Stazi, by
zainteresowa si postsocjalistycznym dziedzictwem w przestrzeni kulturowej. Obecnie
w Berlinie poznaje empiryczn stron teorii postkolonialnej. piewa biaym gosem. Lubi
taczy i czyta ksiki.
Walczak Katarzyna, studentka etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu (II rok studiw magisterskich).
Winiewski Bartosz, absolwent poznaskiej hebraistyki (lic. 2011), student etnologii
na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (II rok studiw magisterskich).
Obecnie pracownik Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, gdzie zajmuje si wspprac
midzysektorow oraz koordynacj programu rezydencji artystycznych. Asystent mi-
dzynarodowego projektu badawczego Football Research for an Enlarged Europe (FREE).
Jego zainteresowania badawcze rozcigaj si od tradycyjnych antropologicznych tematw
nacji i tosamoci, przez wykluczenia po rol nowych mediw we wspczesnym spo-
126 Noty o autorach
eczestwie. Zapalony gracz i mionik horrorw klasy B. Poow swojego ycia spdzi
w internecie.
Zikowska-Kuiska Magdalena, dr, absolwentka poznaskiej etnologii (2000). Po-
chodzi z regionu warmisko-mazurskiego. Pracuje jako adiunkt w Instytucie Socjologii
UAM. Na studiach licencjackich i magisterskich zajmowaa si Indianami Amazoskimi
z Boliwii. W czasie studiw doktoranckich rozszerzya swoje zainteresowania o sytuacj
spoeczno-kulturow kobiet tamtego regionu. Aktualnie zajmuje si dyskursem spoecz-
nym wok hiszpaskiej corridy de toros. W yciu prywatnym etnologia towarzyszy jej
na kadym kroku wysza za m za... etnologa.
BIBLIOGRAFIA
Bednarski J. (2012). Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu. Etnologia Europae Centralis, nr 10, s. 98-105.
Bednarski J., Fabi P. (red.) (2009). Etnologia uniwersytecka w Poznaniu 1919-2009. Pozna:
Wydawnictwo NEWS Witold Nowak.
Besnard P. (1988). Problematyka animacji spoeczno-kulturalnej. W: Debesse M., Mialaret G.
(red.), Rozprawy o wychowaniu. Warszawa: PWN.
Boni M. (red.) (2011). Modzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady.
Brzeziska A. W. (2011). Edukacja regionalna jako wyzwanie pedagogiczne dla etnologa.
W: Z. Kodnicki, A. Murzyn, A. Drod, G. Bahut (red.), Pedagogika a etnologia i antro-
pologia kulturowa. Wsplne obszary bada (s. 146-156). Cieszyn Katowice: Uniwersytet
lski w Katowicach.
Eurostat. Youth in Europe. A statistical portrait (2009). Luxembourg: Publications Ofce of the
European Union, wydanie elektroniczne: http://bit.ly/54KPIg, dostp 28.12.2012.
Fura M. (2011). Rewolucja na rynku pracy pisarz cenniejszy ni inynier. Forsal.pl, Gieda,
Waluty, Finanse, http://forsal.pl/artykuly/541781,rewolucja_na_rynku_pracy_pisarz_cen-
niejszy_niz_inzynier.html (dostp: 11.02.2012).
Hall S. (1977). Culture, the Media and the Ideological Effect. W: Curran J., Gurevitch M.,
Woollacott J. (red.), Mass Communication and Society. London: Edward Arnold.
Hammersley M., Atkinson P. (2001). Metody bada terenowych. Pozna: Wydawnictwo Zysk
i S-ka.
Herzfeld M. (2004). Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i spoeczestwie, tum.
A. Piechaczek, Krakw: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloskiego.
Jasiewicz Z. (1997). Kilka uwag o przeszoci i teraniejszoci etnologii polskiej. W stulecie
Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. LUD, t. 80, s. 21-30.
Jasiewicz Z. (2000). Konferencja Przeszo etnologii polskiej w jej teraniejszoci. Postacie,
idee, problematyka, orodki, Toru, 22-23 IX 2000. LUD, t. 84, s. 181-182.
Jasiewicz Z., Posern-Zieliski A. (1996). Komitet Nauk Etnologicznych PAN: Stan i potrzeby
nauk etnologicznych w Polsce. W: Nauka w Polsce. W ocenie komitetw naukowych PAN.
Nauki spoeczne i humanistyczne, t. IV. Warszawa: PAN-KBN, s. 39-52.
Klinger K. (2010). Absolwenci zaczynaj od bezrobocia, Gazeta Prawna, wydanie elektronicz-
ne: http://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/416976,absolwenci_zaczynaja_od_bezrobocia.
html,2 dostp: 28.12.2012.
Konecki K. T. (2000). Studia z metodologii bada jakociowych. Teoria ugruntowana. War-
szawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kopczyska M. (1993). Animacja spoeczno-kulturalna. Warszawa: Centrum Animacji Kul-
turalnej.
Niedek A. (2006). Antropolog bez namaczania, Wprost, wydanie elektroniczne: http://www.
wprost.pl/ar/92655/Antropolog-bez-namaczania/?pg=1 (dostp: 11.02.2012).
Pawowska-Saliska, K., Pitkowska M. (2012). Jak uzdrowi polskie uczelnie? Wicej prak-
tyki, mniej krytyki, Gazeta Wyborcza, wydanie elektroniczne: http://wyborcza.pl/1,75398,
11737116,Jak_uzdrowic_polskie_uczelnie__Wiecej_praktyki__mniej.html#ixzz2KcnCEgkO
(dostp: 11.02.2012).
128 Bibliograa
Pezda A. (2012), Prezes PZU oskara polskie uczelnie: To fabryki bezrobotnych. Gazeta Wybor-
cza, wydanie elektroniczne: http://wyborcza.pl/1,75478,11593118,Prezes_PZU_oskarza_pol-
skie_uczelnie__To_fabryki_bezrobotnych.html#ixzz2KcmnRnbb (dostp: 12.04.2012).
Posern-Zieliski A. (red.) (1995). Etnologia polska midzy ludoznawstwem a antropologi.
Pozna: Wydawnictwo DRAWA.
Pka J., Ciuk A. (2010). Andrzej Wajda. Etnograczny remanent. W: http://kultura.wp.pl/
title,Andrzej-Wajda-Etnograczny-remanent,wid,12402505,wiadomosc.html?ticaid=1f8f7
(dostp: 17.11.2012).
Rudolf T., Rudzka M. (2007). Wiedza spoza rmy: jak wcza klientw, partnerw i dostawcw
w proces innowacji, e-menotr. Dwumiesicznik Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie,
2 (19), wydanie elektroniczne: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/19/id/419
(dostp: 11.02.2012).
Rutkowki . (2008). Alicja w krainie reklam. http://psychotekst.com/artykuly.php?nr=227
(dostp: 11.02.2012).
Sutor J. (2010). Prawo dyplomatyczne i konsularne. Warszawa: LexisNexis.
Szczerba J. (2009). Spieprzaj do Hollywood! Gazeta Wyborcza, wydanie elektroniczne: http://
wyborcza.pl/1,102030,7114095,Spieprzaj_do_Hollywood_.html#ixzz2Cbzrkp8E (dostp:
17.11.2012).
Wala, K. (2010). Antropologia zastosowana antropologia uytkownikw, http://stosowana.
wordpress.com/2010/05/08/antropologia-uzytkownikow-antropologia-uzytkowa/ (dostp:
8.05.2010).
Wikipedia, Wolna Encyklopedia, haso: Andrzej Klesyk (dostp: 16.05.2012).
Wjciska A. (2012). Mam gdzie myli rozbuja. Rozmowa z Monik Sznajderman. Wysokie
obcasy, wydanie elektroniczne: http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127380,12143755,M
am_gdzie_mysli_rozbujac.html (dostp: 17.11.2012).
Zakrzewska A. (2009). Bronisaw Cielak 07 znowu si zgasza. Tygodnik Gala, wydanie
elektroniczne: http://www.gala.pl/gwiazdy/aktualnosci/zobacz/artykul/bronislaw-cieslak-07-
-znowu-sie-zglasza.html (dostp: 17.11.2012).
ebrowski J. (1987). Zawd i osobowo animatorw kultury. Gdask: Wojewdzki Orodek
Kultury.
9 788362 490110 >

Etnolog Na Rynku Pracy 2013

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Etnolog Na Rynku Pracy 2013

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9 788362 490110 >

You might also like