Spis treści

1/2007 (145)

Aktualności 6
Noworoczne postanowienia
Ho ho ho zaczęło wydobywać się z naszego redakcyjnego serwera. Wzbu-
dziło to w nas niejaką konsternację, ale nie do takich rzeczy jesteśmy przy-
Opis CD 12
zwyczajeni. Dochodzące nie wiadomo skąd dźwięki dzwoneczków też nie
dały nam specjalnie do myślenia. Przemykające to tu to tam grupki rado-
snych kolędników obudziły w nas lekkie podejrzenia. Ale pewności nabrali-
śmy dopiero kiedy jedna z koleżanek wpadła do redakcji z okrzykiem Świą-
Sprostowanie 23
teczne wyprzedaże!!!
No tak, to właśnie nadeszła TA pora. Trzeba sie sprężyć i wymyślić coś
ekstra. Komisja złożona z najszacowniejszych członków naszej małej społecz-
ności po spędzeniu nocy na selekcjonowaniu genialnych i megakreatywnych
Tam byliśmy 24
pomysłów stwierdziła co następuje:

l Primo – Z okazji Świat Bożego Narodzenia naszym czytelnikom wszyst-

Wywiad z Dave'em Chappelem 68
kiego co najlepsze! Howgh!
Secundo – Świątecznego bonusa w postaci 8 dodatkowych stron! Howgh!
72
l

l Tertio – Stały i niezwykle interesujący- brand new-dział Kasa dla Progra- Kasa dla programisty
misty, a w nim same smaczności. Możliwości jakie oferują polskie firmy
informatyczne swoim pracownikom. Doświadczenia programistów, którzy
przeszli od hobby do zawodowstwa. Odsłona pierwsza: wywiad z Marci-
nem Kuciębą – Software Developer Manager Centrum Rozwoju Oprogra-
mowania Sabre w Krakowie. Howgh!
Algorytmy: Licytacja 74
Żeby dopieścić Wasz zmysł estetyczny zmieniliśmy design płytek. Ponadto,
uroczyście przyrzekamy, i niech nas to i owo, jeśli zełgaliśmy, nadal ciężko
Felieton 86
pracować i oddać w Wasze ręce płytkę z czytelnym i łatwym w obsłudze
indeksem. Howgh!

DO SIEGO ROKU!!!
Księgozbiór 87
Magdalena Filip
sdj@software.com.pl Zapowiedzi 90
Miesięcznik Software Developer’s Journal (12 numerów w roku) Adres korespondencyjny:
Software-Wydawnictwo Sp. z o. o., ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa
jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o. o. www.sdjournal.org redakcja@software.com.pl tel. (22) 887 10 10
Dyrektor wydawniczy: Jarosław Szumski
Redaktor naczelny: Sylwia Pogroszewska sylwiap@software.com.pl
Redaktor: Magdalena Filip magdalena.filip@software.com.pl Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu nośnikach informacje
Asystent redaktora: Katarzyna Kober katarzyna.kober@software.com.pl i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich; nie gwarantuje
Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta@software.com.pl także poprawnego działania programów shareware, freeware i public domain. Uszkodzone podczas wysyłki
Opracowanie graficzne: Robert Zadrożny robert.zadrozny@software.com.pl płyty wymienia redakcja.
Skład i łamanie: Robert Zadrożny robz@software.com.pl
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka Wszelkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własnością odpowiednich firm i zostały użyte wyłącznie
Opracowanie CD: Aurox Core Team aurox@aurox.org w celach informacyjnych.
Opracowanie aktualności: Rafał Kocisz
Tłumaczenie: Rafał Kocisz Płyty CD dołączona do magazynu przetestowano programem AntiVirenKit firmy G DATA Software Sp. z o.o.
Korekta: Piotr Ozaist Redakcja używa systemu automatycznego składu
Stali współpracownicy: Stefan Turalski
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej cenie niż wydrukowana na okładce
Betatesterzy: K. Boguś, K. Kokosa, Ł. Lechert, Ł. Witczak, M. Cylke, M. Mucha, R. Zacharczyk
– bez zgody wydawcy – jest działaniem na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.
Dział reklamy: reklama@software.com.pl
Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl tel.: (22) 887 14 44
Nakład: 6 000 egz. Pismo ukazuje się w następujących wersjach językowych: polskiej , angielskiej .

4 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007

 Warsztaty
GWT – WEB 2.0 na maksa 50
David de Rosier
David roztoczy przed nami kuszące możliwości Google Web Toolkit. Opisze
prace z projektami GTW, pisanie własnych komponentów oraz transfer kodu
Java na JavaScript.

Bazy Danych
Rozszerzenia środowiska bazodanowego Kexi 60
Jarosław Staniek
Jarek przedstawi rozszerzenia środowiska Kexi, które to narzędzie przekłada
łatwość tworzenia i rozwijania aplikacji bazodanowych nad bogactwo zaawan-
sowanych opcji.

Kluby techniczne
Progress Software Progress Sonic ESB 78
– tworzenie usług w środowisku
Progress Sonic Workbench
Artykuł przybliży pojęcia związane z usługami ESB oraz zaprezentuje w jaki
sposób stworzyć nową klasę usług przy uzyciu Progress Sonic Workbench.

Magic eDeveloper 80
Biblioteka Miesiąca – zadaniowe podejście do programowania
Artykuł przybliży ideę stosowania zdarzeniowego podejścia do programowania.

Quartz – zarządzanie zadaniami w J2SE/J2EE 16

Piotr Anioła
Piotr przedstawi otwartą bibliotekę wspomagającą harmonogramowanie
zadań, którą można zintegrować z dowolną aplikacją J2EE lub J2SE. Pokaże
nam jak budować proste i złożone harmonogramy.

Aplikacje Biznesowe
e-Poltax 26
Janusz Ganczarski
Janusz przedstawi w artykule budowę i funkcjonowanie aplikacjii elekronicz-
nych na podstwie elektronicznych formularzy rozliczeń podatkowych (PIT)
systemu e-Poltax.

Business Process Execution Language 36

Piotr Skrobisz
Piotr zapozna nas z podstawami i najczęściej używanymi elementami języka
Oracle Business Process Execution Language.

Programowanie w Java
Aplikacje Java w telewizji interaktywnej 44
Tomasz Kuprowski
Tomasz przedstawi w artykule wykorzystanie Javy w telewizji interaktywnej.
Pokaże w jaki sposób napisać zananą wszystkim grę Snake.

Software Developer’s Journal 01/2007 www.sdjournal.org 5


Microsof t nawiązuje
współpracę z Zend Technologies
Microsoft zawarł porozumienie z Zend Technolo-
gies – firmą odpowiedzialną za rozwijanie języka
PHP. Współpraca między obydwoma firmami ma
opierać się przede wszystkim na podejmowaniu
działań mających na celu zwiększenie integra-
cji języka PHP z takimi platformami jak Win-
dows Server 2003 oraz Windows Server code-
name Longhorn. Owocem tego przedsięwzięcia
ma stać się również wzbogacenie funkcjonalno-
ści języka w odniesieniu do technologii Micro-
softu. Jak dotychczas Zend skupiał uwagę jedy-
nie na rozwiązaniach otwartych, przez co PHP
był dedykowany głównie do współpracy z ser-
werem Apache. W momencie zawarcia poro-
zumienia, firmy zadeklarowały zmodyfikować
i usprawnić swoje produkty w taki sposób, aby
jeszcze lepiej mogły one ze sobą współpra-
cować. Microsoft ma stworzyć między innymi
nowy składnik FastCGI dla wbudowanego
w Windows Server 2003 serwera IIS, który zin-
tegruje IIS i PHP. Składnik ten będzie dostępny
na stronie www.iis.net dla użytkowników Win-
dows XP, Windows Server 2003, Windows Vista
oraz Widnows Server codename Longhorn.
Zend będzie z kolei opracowywał w swoim labo-
ratorium nowe wersje PHP oraz przygotowy-
wał je do działania na platformie serwerowej
Microsoft. Planowane jest także dostosowanie
produktów Zend Technologies (między innymi
Zend Core) do współpracy z Windows Server,
aby zoptymalizować działanie aplikacji PHP
oraz przeprowadzać testy wydajnościowe. Jak
widać plany są bardzo ambitne, oraz co ważne
– korzystne dla obu stron: Microsoft zdobędzie
nowych odbiorców dla swoich produktów, zaś
Zend może liczyć na zwiększone zainteresowa-
nie językiem PHP w gronie użytkowników plat-
formy Windows Server System.
http://betanews.com/
OpenBSD 4.0
Pojawiła się kolejna stabilna wersja dystrybucji
typu UNIX z rodziny BSD: OpenBSD 4.0. System
ten powstał powstał w 1995 roku jako efekt roz-
łamu w zespole NetBSD. Nowe OpenBSD to
już 20 wydanie na płycie CD (21 udostępnio-
ne jest na serwerach FTP). Autorzy są bardzo
dumni z tej dystrybucji miedzy innymi dlatego,
że przez 10 lat istnienia systemu odnotowano
tylko jedną dziurę w standardowym instalatorze.
W wersji 4.0 znajdziemy pokaźną listę popra-
wek, aktualizacji i nowości, z którymi można
szerzej zapoznać się na przeznaczonej po temu
witrynie internetowej (http://www.openbsd.org/
plus40.html). Przedstawiona jest tam lista
wprowadzonych zmian w stosunku do ostatniej
stabilnej odsłony systemu oznaczonej numerem
3.9. Najnowszą wersję OpenBSD można pobrać
ze strony twórców.
http://www.openbsd.org/
Google Code
Jam 2006 zakończone
Zakończył się tegoroczny konkurs programi-
styczny Code Jam organizowany przez Google.
Zwyciężył dwudziestojednoletni Petr Mitrichev
z Rosji, drugie miejsce zdobył Ying Wang z USA,
trzeci był Andrey Stankevich, także z Rosji.
Nagroda za pierwsze miejsce wyniosła 10 tysię-
cy dolarów, osoby które zajęły miejsca od dru-
giego do dziesiątego dostały o połowę mniej.
Tegoroczna, czwarta edycja Code Jam zgroma-
dziła 21 tysięcy uczestników z ponad stu krajów.
Tysiąc osób zakwalifikowało się do dwuetapo-
wych rozgrywek, z czego setka przeszła do ści-
słego finału, który odbył się w siedzibie firmy
w Nowym Jorku. Uczestnicy w zależności od wła-
snych preferencji programowali w języku Java,
C++, C#, Python lub VB.NET.
http://www.google.com/
6 www.sdjournal.org
Aktualności
Firefox 2
P
o długim i burzliwym okresie
oczekiwania Mozilla wypuściła
stabilną wersję swojej sztandaro-
wej, otwartej przeglądarki Firefox, ozna-
czonej wersją 2.0. Nowy Lisek w porów-
naniu do poprzedniej wersji (1.5.0.7)
wnosi całkiem sporo nowości. Pierw-
sze, co rzuca się w oczy to odświeżony
interfejs użytkownika i nowa domyślna
skórka. Prócz tego mamy do dyspozy-
cji wbudowaną ochronę przed stronami
służącymi do kradzieży danych poprzez
podszywanie się pod inne witryny (na
przykład banków czy systemów aukcyj-
nych). Firefox może weryfikować strony
z wewnętrzną listą lub odpytywać Go-
ogle. Wbudowana wyszukiwarka posia-
da teraz funkcję podpowiedzi (działają-
cą obecnie tylko w przypadku Google,
Yahoo! i Answers.com), automatycznie
uzupełniającą wpisywane przez nas fra-
zy, uproszczono także dodawanie no-
wych wyszukiwarek. Poprawiono obsłu-
gę kart, każda karta posiada przycisk
zamykania, dostępna jest też wygodna
lista wszystkich otwartych kart. Z menu
Historia mamy także dostęp do ostat-
nio zamkniętych kart. Domyślnym za-
chowaniem przeglądarki jest otwiera-
nie stron w nowej karcie zamiast w no-
wym oknie. W przypadku awarii przeglą-
darki mamy możliwość przywrócenia se-
sji, czyli otwartych stron, tekstu wpisa-
nego w formularzach i aktualnie pobie-
ranych plików. Bezpośrednio z poziomu
przeglądarki możemy podglądać kana-
ły RSS i sprawdzać pisownię w polach
tekstowych (także po polsku). Mene-
dżer zakładek rozszerzony został o tak
zwane mikro-podsumowania, czyli za-
kładki w których zamiast tytułu wyświe-
tlają się na bieżąco aktualizowane dane
z treści strony. Nowy Firefox obsługuje
także język skryptowy JavaScript w wer-
sji 1.7. Jak można przeczytać na blo-
gu Mike'a Beltzner – dewelopera Fire-
foxa – wersja 2.0 przeglądarki w ciągu
pierwszych 24 godzin od wypuszczenia
w wersji stabilnej została pobrana po-
nad 2 miliony razy. Daje to średnią
przekraczającą 30 ściągnięć na sekun-
dę. Wynik ten jest bardzo dobry; dla
porównania największy konkurent Fi-
refox 2.0 – Internet Explorer 7 w cią-
gu pierwszych 4 dni od premiery odno-
tował trochę ponad 3 mln pobrań. Jest
to zapewne ciekawy materiał do analizy
i przemyśleń – więcej na ten temat moż-
Software Developer’s Journal 01/2007
www.sdjournal.org
na przeczytać w blogu Beltznera. Prze-
glądarka Mozilla Firefox 2.0 przebojowo
weszła na rynek, niestety, pojawiły się
też problemy rzucające cień na ten suk-
ces. Dla przykładu serwis listvine.com
wymienia powody, które mogą postawić
migrację z wersji 1.5 na 2.0 pod zna-
kiem zapytania. Wielu użytkownikom
nie spodobał się nowy interfejs, który
uznano za mało ergonomiczny. Funk-
cje antyphishingowe są dosyć proste
a ponadto mogą stanowić zagrożenie
dla prywatności. Często pojawiają się
problemy z kompatybilnością istnieją-
cymi dodatkami. Firefox 2.0 na skutek
wycieku pamięci potrafi zajmować du-
żą ilość RAMu. Problem ten był często
zgłaszany przed wydaniem wersji final-
nej. Występują problemy z obsługą CSS
co przeszkadza w wyświetlaniu niektó-
rych stron. Firefoksowi 2.0 zdarza się
zawiesić w losowych momentach. Użyt-
kownicy narzekają też na problemy z hi-
storią, a także, gorszą niż w wersji 1.5,
obsługą RSS. Z kolei SecurityFocus po-
daje, że krytyczna dziura wykryta przez
Michała “lcamtufa” Zalewskiego istnie-
je nadal w Firefoksie 2.0 mimo, że za-
łatano ją w Firefoksie 1.5.0.5. Przykła-
dy te, a także szybko wykrywane dziury
w Internet Explorerze pokazują, jak trud-
nym zadaniem jest obecnie tworzenie
przeglądarek. Nie wystarczy samo prze-
twarzanie kodu HTML; trzeba wspierać
wiele standardów, rozszerzeń a przy tym
cały czas pamiętać o bezpieczeństwie.
Wygląda na to, że chwilą wydania Fire-
Fox 2.0 i Internet Explorera 7.0 wojna
przeglądarek rozgorzeje na nowo, zaś
jej wyniki będą zależeć głównie od szyb-
kości wydawania łatek na dziury i błędy
zgłaszane przez użytkowników.
http://www.slashdot.org/
http://www.beltzner.ca/mike/
http://listvine.com
http://www.securityfocus.com

Ubuntu 6.10 Edgy Eft
Z
godnie z zapowiedziami ukazała
się kolejna wersja najpopularniej-
szej dystrybucji Linuksa – Ubun-
tu 6.10 Edgy Eft. Nowe Ubuntu to przede
wszystkim nowa wersja środowiska GNO-
ME (2.16), oba projekty są ściśle ze so-
bą związane, można pokusić się o stwier-
dzenie, że to właśnie w tym systemie GNO-
ME najlepiej prezentuje swoje możliwo-
ści. Pierwszą rzucającą się w oczy nowo-
ścią jest odświeżony wygląd ikon systemo-
wych, a także poprawa szybkości działania
środowiska i wchodzących w jego skład
narzędzi. Nowe GNOME lepiej zarządza
energią, co w laptopach pozwala na dłuż-
szą pracę na baterii, a dodatkowo w pane-
lu ustawień dostępny jest wykres, z które-
go łatwo można zorientować się na ile pra-
cy starczy prądu. Nowe narzędzie Baobab
pozwoli usprawnić kontrolę wolnego miej-
sca na dysku. Osoby niewidome z pewno-
ścią ucieszą się z nowego czytnika ekra-
nowego Orca używającego technologii AT-
SPI. Przeglądarka WWW Epiphany posia-
da funkcję sprawdzania pisowni w polach
tekstowych, a wbudowana nagrywarka płyt
CD ma już możliwość bezpośredniego na-
grywania DVD. Odnośnie kwestii specy-
ficznych dla Ubuntu to dla wydania Edgy
Eft przygotowano nowy schemat graficz-
ny, obejmujący wygląd środowiska, okna
logowania, tapetę, skórkę dla Firefoksa,
a także ekran pokazywany podczas star-
tu systemu. W nowym Ubuntu znajdziemy
domyślnie zainstalowany system notatek
Tomboy, program do zarządzania zdjęcia-
mi F-spot, nową wersję rozbudowanego
R E
klienta poczty Evolution (2.8.0), pakiet biu-
rowy OpenOffice 2.0.4 RC2 i betę komu-
nikatora Gaim 3.1. Do dyspozycji mamy
także najnowszą wersję przeglądarki Fire-
fox 2.0. Jedną z istotniejszych zmian w no-
wym Ubuntu jest Upstart. Jest to nowocze-
sny zamiennik procesu init, który mówiąc
w dużym uproszczeniu odpowiada za uru-
chamianie wszystkich innych procesów w
systemie. Init jest rozwiązaniem wywodzą-
cym się jeszcze z czasów początków Linuk-
sa i mimo wielu poprawek niezbyt dobrze
radzi sobie na przykład z dynamicznie pod-
łączanymi urządzeniami. Ubuntu jest pierw-
szym systemem w którym został wdrożony
Upstart. Najnowszą wersję Ubuntu Edgy
Eft 6.10 można pobrać ze strony twórców.
Kolejne Ubuntu (wersja 7.04) ma ukazać
się 19 kwietnia 2007, będzie nosiło nazwę
The Feisty Fawn.
http://www.ubuntu.com/
https://wiki.ubuntu.com/
EdgyReleaseNotes/
http://kubuntu.org/
http://www.edubuntu.org/
K L A M
www.sdjournal.org
Microsof t walczy
z piractwem na aukcjach
Firma Microsoft rozpoczęła akcję przeciwko
osobom sprzedającym nielegalne oprogramowa-
nie na internetowych aukcjach. Przygotowano już
50 pozwów, z czego 15 złożono w Stanach Zjed-
noczonych, 10 w Niemczech i Holandii, a po pięć
we Francji i Wielkiej Brytanii. Dodatkowe sprawy
zostały złożone także w Polsce, Argentynie,
Australii, Belgii i Korei. Akcja przeciwko aukcjom
jest kolejnym krokiem szeroko zakrojonej kampa-
nii przeciwko piratom. Według szacunków organi-
zacji Business Software Alliance, około jedna trze-
cia instalowanego oprogramowania jest nielegal-
na. Z przeprowadzonych przez Microsoft testów
wynika, że prawie połowa aukcji sprzedających
programy firmy Microsoft oferuje nielegalne opro-
gramowanie. Firma Microsoft ostrzega też, że
w wielu przypadkach sprzedawane produkty są
zarażane wirusami, trojanami i innymi szkodni-
kami. Od czerwca 2005 roku ponad 500 milio-
nów użytkowników uruchomiło na swoich kompu-
terach narzędzie do sprawdzania legalności (Win-
dows Genuine Advantage). Spośród nich, 21 pro-
cent systemów zostało zidentyfikowane jako nie-
legalne.
http://www.cnet.com/
Vista za droga dla
producentów komputerów
Gigant z Redmond wyraził sprzeciw wobec sprze-
dawania przedsiębiorstwom domowych wersji
systemów operacyjnych. Sprzedawcy sprzętu
komputerowego w celu minimalizacji kosztów
proponują klientom zakup tańszej, ale wystar-
czającej do prowadzenia małej firmy, domowej
wersji oprogramowania. Różnica cenowa między
domową i biurową wersją systemu operacyj-
nego Windows XP waha się od 25 do 50 USD.
W przypadku nowej Visty, różnica ta ma być dużo
wyższa, bo sięgająca aż 100 USD. W ofercie
firmy Microsoft znajdą się trzy wersje domowe
oraz dwie biurowe nowego systemu. Producent
oprogramowania zapowiedział, że będzie kładł
większy nacisk na odpowiednie dopasowanie
danej wersji do jego zastosowania. Microsoft
zamierza zlikwidować lukę rynkową, powodo-
waną przez próbujących obniżyć koszty sprzętu
sprzedawców i wymusić dostarczanie biurowych
wersji oprogramowania do firm, a wersji domo-
wych do prywatnych użytkowników.
http://www.4press.pl/
A
 Aktualności www.sdjournal.org

Więzienie i grzywny za torrenty IE7

Jak donosi serwis CDRInfo.pl, po raz pierwszy
w historii do więzienia trafiła osoba za prowa-
dzenie strony z plikami torrent. Mimo, iż strona
nie zawierała żadnych plików naruszających
prawa autorskie, a tylko pliki z informacją skąd
je pobrać sąd uznał administratora winnym.
Wyrok to 5 miesięcy więzienia plus 5 miesięcy
dozoru domowego i 3.000 grzywny dla 23-let-
niego Granta Stanleya z USA. Stanley przyznał
się do winy. Jest jednym z trzech oskarżonych
w wyniku akcji FBI i MPAA. Podobna sprawa ma
równolegle miejsce w Finlandii. W ciągu trzech
miesięcy roku 2004 za pomocą strony Finreac-
tor użytkownicy wymienili 29.625 terabajtów
danych. 16.000 gier, 136.000 filmów, 274.000
albumów z muzyką... Czterech administratorów
strony Finreactor przyznało się do winy. Zosta-
li ukarani grzywnami w wysokości 60.000 dola-
rów każdy. Kolejnych 21 administratorów zosta-
ło uznanych winnymi przez sąd w Finlandii. Będą
musieli zapłacić odszkodowania w wysokości
700.000 dolarów. Sprawy kolejnych osób nadal
się toczą – oskarżonych zostało łącznie 32
administratorów fińskiej strony.
http://cdrinfo.pl/
MTS 2006
Zakończył się Microsoft Technology Summit
2006 – największa tegoroczna konferencja tech-
niczna Microsoft w Polsce, kierowana do specja-
listów IT i programistów. Dla wszystkich, którzy
nie mieli okazji uczestniczyć w tym wydarzeniu
osobiście organizatorzy przygotowali transmisje
na żywo w Internecie, z wybranych sesji konfe-
rencji. Podczas tegorocznej, drugiej już edycji
konferencji Microsoft Technology Summit,
odbyło się 114 sesji technicznych i 9 bizneso-
wych pokrywających aż 9 obszarów tematycz-
nych, stanowiących przekrój przez wszystkie
technologie Microsoftu. Sesje były prowadzone
przez 86 najlepszych ekspertów z Polski i zagra-
nicy. Wśród prelegentów byli między innymi
Rafał Łukawiecki (ekspert w dziedzinie bezpie-
czeństwa IT, wybrany najlepszym wykładowcą
konferencji jak IT Forum i TechEd 2005), oraz
Fred Baumhardt – wybitny konsultant do spraw
bezpieczeństwa firmy zatrudniony w Microsof-
P
o długich pracach Microsoft
udostępnił do pobrania finalną
wersję swojej flagowej przeglą-
darki webowej: Internet Explorer 7. Naj-
nowsza wersja tej jak dotąd najpopular-
niejszej na świecie przeglądarki inter-
netowej przynosi wiele nowości. Naj-
ważniejszą z nich jest bardzo długo wy-
czekiwana i niezwykle przydatna możli-
wość przeglądania wielu witryn z pozio-
mu jednego okna aplikacji. Właściwość
ta zwana potocznie obsługą zakładek
od bardzo dawna dostępna była w pro-
duktach konkurencji. Kolejne uspraw-
nienia to zmieniony i uproszczony in-
terfejs zapewniający więcej powierzch-
ni na wyświetlanie witryn (szczególnie
w trybie pełnoekranowym, dostępnym
po wciśnięciu klawisza F11), zintegro-
wany czytnik wiadomości nadawanych
przy pomocy kanałów RSS, zintegro-
wane okienko wyszukiwarki, ulepszo-
ne drukowanie dzięki automatyczne-
mu dopasowywaniu wielkości tekstu,
funkcje anty-phishingowe zabezpiecza-
jące przed kradzieżą osobistych da-
nych i kradzieżą tożsamości, udosko-
nalona obsługa stylów CSS 2.1. No-
wa wersja przeglądarki obsługuje po-
nadto przezroczystość plików graficz-
Google Code Search
nych w formacie PNG. Najnowszego In-
ternet Expolrera 7 można pobrać z pol-
skiej witryny firmy Microsoft. Na stro-
nie tej można znaleźć również pełne in-
formacje o nowej przeglądarce, w tym
instrukcję instalacji. Na razie nie wia-
domo dokładnie kiedy zostanie wyda-
na wersja polskojęzyczna. Microsoft na
blogu IE7 ujawnił nieco statystyk doty-
czących pobrań nowej przeglądarki In-
ternet Explorer 7. Tylko w ciągu czte-
rech pierwszych dni nową przeglądar-
kę pobrało ponad trzy miliony użytkow-
ników! Wynik jest z pewnością imponu-
jący, a będzie prawdopodobnie jeszcze
większy gdy Internet Explorer 7 zacznie
być dystrybuowany wraz z bieżącymi
poprawkami systemowymi w ramach
automatycznych aktualizacji.
http://www.microsoft.com/poland/
http://blogs.msdn.com/ie/default.aspx

cie. W konferencji uczestniczyło ponad 2500
osób. Uczestnicy korzystali z laboratorium
wyposażonego w ponad 70 komputerów, sieci
WiFi, a także salonu multimedialnego Windows
Media Center. Patrząc na ogromne zaintereso-
wanie środowiska konferencją, którego efektem
jest ponad 2500 zarejestrowanych uczestni-
ków, można stwierdzić, że wydarzenie to ma już
ugruntowaną pozycję w kalendarzu imprez tech-
nologicznych odbywających się w Polsce.
http://wss.pl/
Wyniki finansowe Microsof tu
wyższe od spodziewanych
Microsoft opublikował swoje wyniki finansowe
za pierwszy kwartał roku fiskalnego 2007 (trzeci
kwartał roku kalendarzowego 2006). Korpora-
cja odnotowała 11-procentowy wzrost zarów-
no obrotów jak i zysków w stosunku do analo-
gicznego okresu w roku poprzednim. Przycho-
dy wyniosły 10,8 miliarda dolarów w stosunku
do prognozowanych 10,7 mld dolarów. Dochód
osiągnął poziom 3,48 mld dolarów. Na oprogra-
mowaniu klienckim, na które składa się głównie
system Windows, Microsoft zarobił 2,6 miliarda
dolarów. Oprogramowanie serwerowe przynio-
sło 827 milionów dolarów. Znaczący udział miał
tutaj SQL Server 2005. Dział usług online przy-
niósł 539 mln dolarów dochodu przy 136 milio-
nach dolarów straty. MS Office i oprogramowa-
nie biznesowe wygenerowały przychody rzędu
3,4 miliarda dolarów. Sprzedaż w dziale Enter-
tainment and Devices wzrosła o 70%, głównie
dzięki konsoli Xbox.
http://wss.pl/
F
irma Google uruchomiła no-
wą usługę Google Code Search
umożliwiającą przeszukiwanie
kodu źródłowego dostępnego w Inter-
necie. Serwis ten pozwala między in-
nymi na znalezienie fragmentów ko-
du, w których można precyzyjnie okre-
ślić rodzaj licencji i język programowa-
nia. Dodatkowo umożliwia stosowanie
wyrażeń regularnych (wspierana jest
rozszerzona składnia wyrażeń regular- wy kompleksowego zestawu serwisów
nych POSIX), ciągów znaków czy nazw dedykowanych dla tego właśnie środo-
paczek. Użytkownicy nowej usługi mo- wiska. Na dzień dzisiejszy trudno prze-
gą korzystać zarówno z uproszczone- widzieć powodzenie tego przedsięwzię-
go jak i zaawansowanego interfejsu wy- cia. Problem w tym, że rozwiązanie Go-
szukiwania. Ponieważ rezultaty poszu- ogle będzie musiało wytrzymać konku-
kiwań dostępne są w formatach GData rencję istniejących już na rynku podob-
oraz XML feed, można spodziewać się, nych, lub pokrewnych rozwiązań – cho-
że niedługo powstaną wtyczki do IDE ciażby Krugle czy Planet Source Code.
pozwalające korzystać z dobrodziejstw
Google Code Search z wewnątrz tych http://www.google.com/codesearch
aplikacji. Google Code Search jest http://www.google.com/codesearch/
kolejnym ukłonem ze strony Google w advanced_code_search
kierunku społeczności programistów, http://www.google.com/help/faq_code-
a jednocześnie świadczy o próbie budo- search.html

8 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007


Rewolucyjna współpraca Microsoft i Novell
F
irmy Microsoft Corporation i Novell
Inc. poinformowały o zawarciu sze-
regu umów dotyczących działalności
i współpracy technicznej. Umowy te przewi-
dują opracowanie serii nowych rozwiązań
usprawniających współdziałanie produk-
tów firm Novell i Microsoft, wprowadzenie
ich na rynek oraz oferowanie odpowiedniej
pomocy technicznej. Przedsiębiorstwa pod-
pisały również porozumienie, które gwaran-
tuje klientom prawo do korzystania z obję-
tych patentami elementów oprogramowa-
nia każdej z tych firm. Umowy będą obowią-
zywać przynajmniej do 2012 r. Nowy model
współpracy Microsoftu z Novellem zapew-
ni klientom niespotykane wcześniej możli-
wości wyboru i elastyczność dzięki lepszej
zgodności operacyjnej systemów Windows.
Dzięki porozumieniu z Microsoftem Novell
uzyska znaczną przewagę nad innymi pro-
ducentami systemu Linux i oprogramowa-
nia open source, w odniesieniu do zgod-
ności operacyjnej środowisk o mieszanym
dostępie do kodu źródłowego. Microsoft
będzie oficjalnie zalecać system SUSE Li-
nux Enterprise klientom wdrażającym roz-
wiązania oparte na systemach Windows
i Linux, oraz dystrybuować kupony na usłu-
gi utrzymania i pomocy technicznej do sys-
temu SUSE Linux Enterprise Server. Klienci
będą więc mogli odnosić korzyści zarówno
z używania zgodnej operacyjnie wersji sys-
temu Linux bez naruszania prawa patento-
wego, jak i z efektów wspólnej pracy obu
przedsiębiorstw. Microsoft i Novell wspól-
R E
nie opracują ofertę w dziedzinie wirtualizacji
systemów Windows i Linux. Usługi Web se-
rvices i architektura zorientowana na usługi
ciągle są podstawowym sposobem zapew-
niania korzyści klientom przez firmy z bran-
ży oprogramowania. W tym kontekście Mi-
crosoft i Novell podejmą prace nad ułatwie-
niem klientom zarządzania mieszanymi śro-
dowiskami systemów Windows i SUSE Li-
nux Enterprise oraz uproszczeniem łącze-
nia usług katalogowych Microsoft Active Di-
rectory z oprogramowaniem Novell eDirec-
tory. Obydwie firmy chcą się również skon-
centrować na poprawieniu zgodności mię-
dzy aplikacjami biurowymi współpracując
nad najlepszymi sposobami współużytko-
wania dokumentów przez użytkowników pa-
kietów OpenOffice i Microsoft Office. Ujaw-
niono również plany opracowania mechani-
zmów translacji mających poprawić zgod-
ność operacyjną między formatami Open
XML i OpenDocument. Proces integracyjny
obejmie również platformy deweloperskie
Mono i .NET. Microsoft i Novell urucho-
mią placówkę badawczą, w której specja-
liści obu firm będą projektować i testować
oprogramowanie. Specjaliści są zdania, że
nawiązanie współpracy Microsoftu z Novel-
lem to punkt zwrotny w procesie populary-
zacji systemu Linux, a jednocześnie krok
milowy w procesie eliminowania konfliktów
między producentem Okienek a społeczno-
ścią open source.
http://7thguard.net
K L A M
www.sdjournal.org
Konferencja Adobe MAX 2006
23-26 października w Las Vegas odbyła się pierw-
sza konferencja od czasu połączenia Adobe
z Macromedią. W spotkaniu wzięli udział specja-
liści i pasjonaci z całego świata. Głównym tema-
tem była technologia Apollo, będąca rozszerze-
niem technologii Flex, oraz nakreślenie przyszłości
i kierunku rozwoju Adobe. Apollo jest projektem,
który pozwoli uruchamiać Rich Internet Applica-
tions (RIA) na każdym komputerze bez pośrednika
jakim obecnie jest przeglądarka internetowa. Pre-
zenterzy poruszali także kwestię technologii Flash
Lite na urządzenia mobilne oraz inne nadchodzą-
ce produkty. Podczas imprezy zostały także rozda-
ne nagrody MAX 2006. W ciągu trzech dni odbyło
się aż 100 warsztatów i zajęć praktycznych.
http://www.adobe.com/
http://www.adobe.com/events/max/
Monachium pomyślnie
migruje na Linuksa
Stolica Bawarii jest w zaawansowanej fazie migra-
cji 80% komputerów administracji publicznej na
Linuksa. Proces ten rozpoczął się 3 lata temu,
zaś termin jego zakończenia planowany jest na
2008 rok. Burmistrz miasta, Christine Strobel,
powiedziała, że jest zadowolona z dotychczaso-
wych wyników. Podkreśliła dużą łatwość z jaką
odbywa się migracja. Do końca roku 2008 zdecy-
dowana większość komputerów będzie pracować
pod kontrolą klienta LiMux. Jeśli wszystko przebie-
gnie pomyślnie, w ciągu dwóch lat migrację przej-
dzie większość z 14 tysięcy komputerów. Migracja
pokazuje łatwość przejścia na Linuksa pod kątem
zastosowań biurowych. Okazuje się, że chociaż
użytkownicy musieli zmienić niektóre swoje przy-
zwyczajenia, to obyło się to bez większych proble-
mów. Nie trzeba było też wielu szkoleń, czego się
początkowo obawiano. Szkolenia obejmują 38%
z 35 milionów euro przeznaczonych na migrację.
Wykorzystywana jest dystrybucja Debian GNU/
Linux 3.1, środowisko graficzne KDE 3.5 oraz
pakiet biurowy OpenOffice 2.0. Wilhelm Hoegner,
szef miejskiego działu IT uważa, że jak dotąd
udana migracja na Linuksa nie stanie się prędko
wzorem dla innych miast. Choć Monachium ściśle
współpracuje na tym polu z Wiedniem i Paryżem,
to rządzący w innych miastach politycy wciąż zbyt
mało wiedzą o otwartym oprogramowaniu.
http://www.heise.de/
A
 Aktualności www.sdjournal.org

Tort dla Firefoksa NetBeans 5.5

O
Twórcy Internet Explorera przysłali programistom
Firefoksa tort z okazji wydania przez nich wersji statnimi czasy na rynku IDE dla
2.0 otwartej przeglądarki. Programiści Firefoksa platformy Java liczą się tak na-
za prezent podziękowali i zdementowali pogłoski
mówiące o tym, jakoby tort był zatruty. prawdę tylko dwaj gracze. Mo-
http://fredericiana.com/2006/10/24/from-red- wa tu oczywiście o otwartych projek-
mond-with-love/
tach Eclipse i NetBeans. Obydwa przed-
Zniknie największy sięwzięcia mają zarówno swoich zwo-
bazar z piratami lenników jak i przeciwników, i można
Warszawski Stadion X-lecia zostanie zlikwidowa- powiedzieć, że wzajemnie się napędza-
ny, a w jego miejscu powstanie nowoczesny kom-
pleks sportowy. Oznacza to likwidację funkcjonu- ją. Dla programistów Javy jest to nie-
jącego na terenie Stadionu targowiska o dumnej wątpliwie komfortowa sytuacja – nie ma
nazwie "Jarmark Europa". Będzie to tym samym
koniec handlu pirackimi płytami prowadzonego nic lepszego niż zdrowa konkurencja.
w tym miejscu na olbrzymią skalę. Na funkcjonu- Po silnym natarciu ze strony Eclipse Ca-
jącym od 1989 roku, na terenie Stadionu X-lecia,
targowisku handluje około 5 tys. podmiotów
listo przyszła kolej na uderzenie ze stro-
gospodarczych. Większość sprzedawanych towa- ny NetBeans. I tak, po długim okresie
rów to odzież i obuwie, nie jest jednak tajemnicą, oczekiwania projekt NetBeans docze-
że można tam również bez większego problemu
kupić pirackie płyty z oprogramowaniem, grami, kał się wypuszczenia kolejnej stabilnej
filmami czy muzyką. Jak dotąd próby ukrócenia wersji oznaczonej numerem 5.5. Odsło- nych aplikacji webowych czy nawet apli-
tego procederu przypominały walkę z wiatraka-
mi. Choć Policja przeprowadziła na terenie Stadio- na ta oferuje szereg nowych możliwo- kacji J2SE. Dodatkowo NetBeans silnie
nu szereg nalotów, a ilość zarekwirowanych pirac- ści, przy czym główny nacisk położono wspiera technologię EJB 3.0, integruje
kich nagrań liczy się już w dziesiątkach milionów
sztuk, to handel nielegalnymi płytami trwa w naj-
na wsparcie technologii Java EE 5, Web się z API języka Java do obsługi serwi-
lepsze. Likwidacja targowiska choć z pewnością services oraz Ajax. Twórcy NetBeans sów webowych, a także udostępnia re-
nie rozwiąże definitywnie problemu nielegalnego nie ukrywają, że ich głównym celem by- wolucyjny zestaw narzędzi do budowa-
handlu nośnikami w stolicy, będzie jednak niewąt-
pliwie poważnym ciosem dla piratów działających ło odciążenie w pracy programistów nia aplikacji GUI w oparciu o bibliotekę
tam na wielką skalę. J2EE. Poniżej przedstawimy kilka udo- Swing. Dodatkowa, ukryta moc pakietu
http://www.msport.gov.pl/
godnień oferowanych przez to rozwiąza- leży w jego rozszerzeniach. Dla przykła-
Google: wirtualny potentat nie. Jeśli chodzi o podstawowe wspar- du rozszerzenie Mobility Pack uważane
Użytkownicy Internetu zdają sobie sprawę, że
cie dla J2EE 5, to warto wspomnieć in- jest za jedno z najlepszych środowisk
Google to potężna firma. Mało kto jednak w pełni
pojmuje prawdziwą skalę tej potęgi. Szacuje się, tegrację NetBeans z Sunowskim Serwe- do tworzenia aplikacji J2ME. Nowością
iż obecna wartość Google to ok. 147 mld USD. rem Aplikacji Glassfish, kompletowanie jest rozszerzenie Enterprise Pack – udo-
Tym samym ta 8-letnia firma przewyższa giganta
o niemal stuletniej tradycji: firmę IBM (139 mld). kodu oraz integrację z dokumentacją stępniana tam funkcjonalność wywo-
Inni giganci Internetu dalece odstają od Google: API oferowanych przez J2EE 5, wspar- dzi się z komercyjnego rozwiązania for-
eBay (45 mld), Yahoo (32 mld), Amazon (14 mld).
Na wyobraźnię działa jeszcze bardziej porówna- cie dla technologii Servlet 2.5, JavaSe- my Sun: Java Studio Enterprise. Kluczo-
nie Google z gigantami motoryzacyjnymi, których rver Pages 2.1, JavaServer Faces 1.2 wymi możliwościami oferowanymi przez
wartość na nowojorskiej giełdzie znacznie odbie-
oraz wbudowane przykłady J2EE. W ra- to rozszerzenie jest zaawansowana ob-
ga od wirtualnego potentata: DaimlerChrysler
(54 mld USD), General Motors (20 mld), Ford (15 mach wsparcia dla mechanizmów skła- sługa XML (włącznie z refaktoringiem)
mld). Oczywiście Google nie wytrzymuje jeszcze dowania NetBeans potrafi generować i UML. NetBeans 5.5 udostępnia jeszcze
konkurencji z największym potentatem IT; wartość
Microsoft na giełdzie sięga obecnie 279 mld USD. klasy Javy z istniejących schematów całe krocie innych udogodnień – szczegó-
http://www.pap.com.pl/ baz danych i odwrotnie – na bazie klas łowe informacje na ten temat można zna-
Współpraca Novella zbudowanych z poziomu IDE można ge- leźć na domowej witrynie projektu. Jedno
i British Telecommunications nerować warstwę DB (NetBeans wyko- jest pewne – programiści innych języków
Novell zawarł z gigantem świata telekomunikacji, rzystuje w tym przypadku technologię mogą zazdrościć deweloperom Javy jed-
firmą British Telecommunications porozumienie, DB-from-Java oferowaną przez Glass- nego – świetnych, darmowych rozwiązań
które dotyczy zarządzania profilami i cyfrową toż-
samością milionów klientów uruchamianej przez fish). Co ciekawe, silnik NetBeans od- typu IDE – czego NetBeans 5.5 jest ide-
BT sieci nowej generacji o nazwie 21CN. W ramach powiedzialny za składowanie potra- alnym przykładem.
porozumienia dwa strategiczne produkty Novella,
wieloplatformowe usługi katalogowe Novell eDirec- fi działać bez serwera aplikacji, dzięki
tory oraz zaawansowane rozwiązanie do zarządza- czemu można dołączać go do zwyczaj- http://www.netbeans.org/
nia tożsamością Novell Identity Manager, zapew-
nią obsługę oraz ochronę bazy profili i tożsamości
http://www.artima.com/forums/flat.jsp?
w sieci 21CN. Technologie Novella umożliwią zaofe- forum=276&thread=182775
rowanie klientom BT spersonalizowany sposób zin-
tegrowanego zarządzania transmisją głosu, danych
i usług szerokopasmowych, świadczonych na rzecz
komunikacji mobilnej, transmisji wideo na żąda-
nie i usług teleinformatycznych takich jak bezprze-
wodowy dostęp do sieci Wi-Fi czy obsługa wirtu-
alnych sieci prywatnych VPN. Według wypowiedzi
wysoko postawionych pracowników Novella, pro-
gram 21CN jest pierwszym etapem wprowadzania
nowatorskich rozwiązań firmy BT na całym świecie.
Pozwoli on udostępnić usługi telekomunikacyjne
nowej generacji klientom w Wielkiej Brytanii oraz
w wielu innych krajach.
http://www.novell.pl/

10 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007

 Zawartość
CD-ROM
Turbo Delphi for .NET oraz Turbo C#
W
poprzednim numerze Software Developer’s Jour-
nal (12/2006) przedstawiliśmy Turbo Delphi i Turbo
C++, dwa pierwsze z czterech nowych środowisk
programistycznych firmy Borland. Obecnie zajmiemy się śro-
dowiskami przeznaczonymi dla platformy .NET - Turbo Delphi
for .NET oraz Turbo C#.
Każde ze środowisk Turbo dostępne jest w dwóch wer-
sjach Explorer i Professional. Narzędzia w wersji Explorer są
bezpłatne, niezależnie od sposobu jego wykorzystania (edu-
kacyjnego, komercyjnego, domowego). Są one w pełni funk-
cjonalne, lecz nie można w nich zainstalować dodatkowych
komponentów.
Wersje Turbo nie do końca są nową linią produktów.
W rzeczywistości jest to uproszczona wersja bardziej zaawan-
sowanego pakietu Borland Developer Studio 2006. Jedną
z różnic jest liczba wbudowanych kompilatorów. BDS 2006 za-
wiera cztery języki programowania, Delphi, Delphi .NET, C++,
C#, a wersje Turbo zawierają tylko jeden z nich.
Turbo Delphi for .NET oraz Turbo C# służą do tworzenia
aplikacji typu desktop oraz aplikacji sieciowych dla platfor-
my .NET Framework w wersji 1.1. Pierwsze z nich pozwala na
wykorzystanie języka Delphi do tworzenia rozwiązań dla Win-
Forms, VCL.NET i ASP.NET, drugie służy do tworzenia apli-
kacji dla technologii WinForms i ASP.NET z wykorzystaniem
języka C#. Oba narzędzia pozwalają na tworzenie usług sie-
ciowych .NET, serwerów i klientów .NET Remoting oraz kom-
ponentów dla WinForms oraz ASP.NET (a w Turbo Delphi for
.NET także komponentów dla VCL.NET).
Środowiska Turbo skracają proces programowania dzię-
ki zastosowaniu wielu ułatwień dla programistów, w tym: dy-
namicznych szablonów, refaktoryzacji, uzupełnień kodu, ana-
liz kodu i uzupełnień bloków. Dostarczany zbiór komponentów
pozwala na tworzenie różnorodnych aplikacji oraz, co warto
podkreślić, aplikacji bazodanowych. Ponadto środowiska Tur-
bo w wersjach Professional można rozbudować o komponenty
własne, komponenty pochodzące od firm trzecich oraz dodatki
do środowiska IDE. Turbo Delphi for .NET oraz Turbo C# łączą
wydajne środowisko RAD, łatwość dostępu do danych i wydaj-
ne wzorce z ulubionym językiem programowania, zapewniając
wydajność oraz elastyczność w tworzeniu aplikacji klienckich
dla serwerów oraz aplikacji sieciowych. Zawarty w pakietach
Borland Data Provider (BDP) pozwala łączyć się z serwerami
baz danych InterBase, mySQL, Microsoft SQL Server i Access.
BDP zapewnia zarządzany dostęp do danych poprzez wpro-
wadzenie i abstrakcję interfejsów ADO.NET co oznacza, że dla
wielu baz danych wystarczy napisać jeden kod.
Turbo Delphi for .NET oraz Turbo C# umożliwiają popra-
wienie kodu przy wykorzystaniu kilkunastu automatycznych
funkcji refaktoryzacji, takich jak zadeklarowanie zmiennej, wy-
łączenie metody i wiele innych funkcji pomocnych w zarzą-
dzaniu hierarchiami klas. Rozszerzalne i adaptowalne „dyna-
miczne szablony” (Live Templates) ułatwiają tworzenie wspól-
nych części kodu, funkcja uzupełniania bloku (Block Comple-
tion) dba o prawidłowe uporządkowanie kodu, a zintegrowa-
ne środowisko IDE przyspiesza programowanie, uzupełniając
identyfikatory Użytkownika oraz znajdując dla nich odpowied-
nie metody, właściwości i funkcje. Narzędzia umożliwiają pro-
gramistom tworzącym aplikacje wykorzystanie podejścia opar-
12 www.sdjournal.org
Rysunek 1. Turbo Delphi for .NET oraz Turbo C#
w wydajnym środowisku RAD
tego o model UML (tzw. model driven development) dzięki śro-
dowisku ECO III. Możliwe jest tworzenie usług sieciowych, apli-
kacji ASP.NET oraz aplikacji webForms opartych na platformie
ECO. Wbudowana funkcja dwukierunkowego projektowania
pozwala wprowadzać zmiany do modelu UML i obserwować
efekty w kodzie źródłowym i na odwrót. Obiekty tworzone pod-
czas działania aplikacji opartej o platformę ECO można zapi-
sać w pliku XML dzięki wbudowanej funkcji mapowania mode-
lu obiektowego na strukturę relacyjną. W przyszłości aplikacja
taka może być dalej rozwijana w BDS 2006 (w wersji Enterpri-
se lub wyższej), gdzie istnieje możliwość składowania obiektów
w serwerach SQL. Zarówno Turbo Delphi for .NET jaki i Tur-
bo C# pozwalają na tworzenie kompletnych modeli klas UML,
a następnie konwertowanie ich na kod źródłowy. Wprowadze-
nie zmian do kodu źródłowego prowadzi do zaktualizowania
modelu. Przy okazji automatycznie powstaje dokumentacja
aplikacji w postaci diagramów UML.
Wykorzystanie technologii ASP.NET pozwala tworzyć
w pełni funkcjonalne dynamiczne witryny internetowe zawiera-
jące dane z serwerów SQL oraz powiązane z danymi elemen-
ty ASP.NET sterujące dostępem do tych informacji. Ponadto
dostępne jest alternatywne rozwiązanie nazwane IntraWeb for
.NET, w którym można tworzyć interaktywne serwisy WWW.
Właściwości Turbo Delphi for .NET
(wersje Explorer i Professional)
Język ikompilator
• Możliwość tworzenia aplikacji w wydajnym, nowoczesnym ję-
zyku obiektowym Delphi - pochodnej języka Object Pascal;
• Wysoko wydajny zarządzany kompilator kodu Delphi dla
Microsoft .NET Framework 1.1.
Szkielety i pakiety SDK
• VCL.NET do szybkiego rozwoju aplikacji Borland Develo-
per Studio dla Microsoft .NET Framework 1.1 – z pełnym
szybkim projektowaniem wizualnym;
• .NET Windows Forms 1.1 z pełną funkcjonalnością szyb-
kiego projektowania wizualnego;
Software Developer’s Journal 01/2007

• Możliwość tworzenia i instalacji nowych komponentów
open source i komercyjnych (tylko wersja Turbo Delphi for
.NET Professional);
• Microsoft .NET Framework SDK 1.1.
Zintegrowane środowisko rozwoju
• W pełni funkcjonalny Projektant formularzy bibliotek VCL.NET
z wizualnymi wskaźnikami położenia obiektów, pełną obsługą
techniki przeciągania i upuszczania i Inspektorem obiektów do
adaptacji komponentów i interfejsów użytkownika;
• Wydajny Edytor kodów przyspiesza programowanie dzięki
wykorzystaniu dynamicznych szablonów oraz funkcji pod-
świetlania elementów składni, uzupełniania klas, pomocy
i analizy błędów, uzupełniania kodu, adaptowalnego przy-
pisywania klawiszy i refaktoryzacji;
• Debugowanie kodu z dostępem do najniższego poziomu
w ramach zintegrowanego środowiska rozwoju;
• Wbudowane funkcje testowania w środowiskach DUnit i Nunit.
Rozwój i dostępność baz danych:
• Eksplorator baz danych z interfejsem dbExpress i obsługą
techniki przeciągania i upuszczania;
• InterBase 7.5.1 Developer Edition – maksymalnie 20 użyt-
kowników i 80 logicznych połączeń lokalnych;
• Sterownik dostępu do lokalnej bazy danych Borland Data
Provider (BDP) dla baz Borland InterBase 7.5 i MySQL.
Rozwój aplikacji internetowych/sieciowych
• Pełna obsługa ASP.NET 1.1 z projektantem formularzy,
edytorem etykiet i modelem kodu zakulisowego;
• Szybkie tworzenie witryn internetowych techniką WYSI-
WYG w narzędziu IntraWeb v8.0 (tylko wersja Turbo Del-
phi for .NET Professional);
• Komponenty Internet Direct (Indy) zapewniające do-
stęp do wszystkich głównych protokołów internetowych,
a w tym TCP/IP, HTTP, POP3, SMTP, UDP, FTP, Gopher,
Finger, MAP4, NNTP, Telnet oraz Whois dla serwerów
i klientów (tylko wersja Turbo Delphi for .NET Professional).
Modelowanie w środowisku Borland Together
• W pełni dwukierunkowe diagramy klas LiveSource;
• Modelowanie w języku UML;
• Tworzenie dokumentacji.
Aplikacje oparte o model UML:
• Wbudowane funkcje dwukierunkowego modelowania, mapo-
wania obiektowego i relacyjnego oraz automatycznego utrwa-
lania obiektów. Możliwość zapisania obiektów i danych w ba-
zie danych XML lub w korporacyjnych bazach danych.
Właściwości Turbo C# (wersje Explorer i Professional)
Język i kompilator: Microsoft Visual C#, wersja 1.1 – zarzą-
dzany kompilator kodu dla .NET
Software Developer’s Journal 01/2007 www.sdjournal.org
Zawartość
CD-ROM
Szkielety i pakiety SDK
• .NET Windows Forms 1.1 z pełną funkcjonalnością szyb-
kiego projektowania wizualnego
• Możliwość tworzenia i instalacji nowych komponentów
open source i komercyjnych (tylko wersja Turbo C# Pro-
fessional)
• Foundation Class Library (FCL) 1.1 – ponad 4500 klas ob-
fitujących w funkcjonalność: XML, dostęp do danych, po-
bieranie plików, regularne wyrażenia, tworzenie obrazów,
monitorowanie parametrów i logowanie, transakcje, kolej-
kowanie komunikatów, poczta SMTP, itd.
Zintegrowane środowisko programistyczne
• Wydajny Edytor kodów przyspiesza programowanie
dzięki wykorzystaniu dynamicznych szablonów oraz
funkcji podświetlania elementów składni, uzupełniania
klas, pomocy i analizy błędów, uzupełniania kodu, ada-
ptowalnego przypisywania klawiszy i refaktoryzacji;
• Debugowanie kodu z dostępem do najniższego poziomu
w ramach zintegrowanego środowiska rozwoju;
• Projektant oparty na języku UML i platformie modelowania
wizualnego Together;
• Wbudowane funkcje testowania w środowisku Nunit.
Rozwój i dostępność baz danych;
• Eksplorator baz danych ze źródłem Borland Data Provider
i obsługą techniki przeciągania i upuszczania;
• Pełna obsługa ADO.NET 1.1 z .NET Framework;
• InterBase 7.5.1 Developer Edition – maksymalnie 20 użyt-
kowników i 80 logicznych połączeń lokalnych;
• Sterownik dostępu do lokalnej bazy danych Borland Da-
ta Provider (BDP) dla baz Borland InterBase 7.5 i My-
SQL.
Rozwój aplikacji internetowych/sieciowych;
• Pełna obsługa ASP.NET 1.1 z projektantem formularzy,
edytorem etykiet i modelem kodu zakulisowego;
• Szybkie tworzenie witryn internetowych techniką WYSI-
WYG w narzędziu IntraWeb v8.0 (tylko wersja Turbo C#
Professional).
Modelowanie w środowisku Borland Together
• W pełni dwukierunkowe diagramy klas LiveSource;
• Modelowanie w języku UML;
• Tworzenie dokumentacji.
Aplikacje oparte o model UML
• Wbudowane funkcje dwukierunkowego modelowania,
mapowania obiektowego i relacyjnego oraz automatycz-
nego utrwalania obiektów pomocne w tworzeniu klas
i baz danych. Możliwość zapisania obiektów i danych
w bazie danych XML lub w korporacyjnych bazach danych.
13
 Zawartość
CD-ROM
TrustPort Internet Gateway 4.5
W
dzisiejszym świecie coraz więcej zależy od obie-
gu informacji w sieci. Wszystkie znaczące fir-
my mają dostęp do internetu i posiadają sieć w
swojej firmie – jest to ich główne źródło wymiany informa-
cji przechowywania danych itp. Jakiekolwiek niepożądane
oprogramowanie typu spyware, spam, wirusy, robaki inter-
netowe itd. może spowodować dotkliwe straty finansowe i
bezcenne straty w postaci utraty danych ważnych dla danej
korporacji. Oczywiście można założyć „Mnie ten problem
nie dotyczy, nie będę wydawał pieniędzy niepotrzebnie”.
Nic bardziej błędnego – rozprzestrzenianie się niepożąda-
nego oprogramowania w internecie jest na porządku dzien-
nym i prędzej czy później dotknie każdego. Przykładem tu
może być odbieranie codziennie spamu ze skrzynki poczto-
wej. Tutaj naprzeciw wychodzi Czeska firma AEC która ofe-
ruje swój najnowszy produkt TrustPort Internet Gateway i
TrustPort Servers – który miałem przyjemność testować.
Jest to kompletny pakiet do ochrony komputera przed wszel-
kim niepożądanym oprogramowaniem internetowym, spamem,
spyware i wirusami. Całość pakietu składa się z dwóch części:
TrustPort Internet Gateway – odpowiedzialnej za ochronę poczty
i internetu oraz TrustPort Server – dodatkowe narzędzia, w skład
których wchodzi antywirus i firewall (klucz do pobrania ze strony
http://www.sdjournal.org/pl/01_2007.php).
Po instalacji pakietu – która jest bardzo prosta i czytel-
na, musimy poświęcić chwilę na odpowiednie skonfiguro-
wanie oprogramowania. Pierwszą rzeczą, na którą zwróci-
łem uwagę, był skaner TrustPort Antivirus (otrzymał w paź-
dzierniku 2006 ocenę Virus Bulletin 100%), który poza pod-
stawowymi możliwościami skanowania dysków twardych i
napędów, posiada również możliwość skanowania rejestru.
Wielkim plusem jest możliwość obszernej konfiguracji ska-
nera i jego wszelkich opcji. Z czystej ciekawości i przeska-
nowałem swój dysk i byłem bardzo pozytywnie zaskoczo-
ny kiedy zobaczyłem rezultaty – zostały usunięte wszelkie
szkodliwe pliki, których inne skanery nawet nie pokazywa-
ły jako zagrożenie. Następnie przyszedł czas na TrustPort
Rysunek 1. Okno konfiguracyjne narzędzia TrustPort Internet
Gateway
14 www.sdjournal.org
Rysunek 2. Skaner antywirusowy podczas pracy
Internet Gateway. I tutaj również zostałem miło zaskoczony
obszernymi możliwościami tego narzędzia. Pierwsza rzecz
jaka rzuca się w oczy to bardzo czytelny interface w którym
widać trzy zakładki : E-mail, Web, Common.
Zakładka E-mail odpowiada za ochronę poczty. Pierw-
szą rzeczą jaką trzeba zrobić jest skonfigurowanie ustawień
poczty. Następnie można przejść do dostępnych opcji –
możliwości mamy bardzo wiele, między innymi: konfigurację
antywirusa dla poczty, konfigurację ustawień anty-spamo-
wych takich jak czarna, szara i biała lista adresów e-mail,
filtr Bayesa, który analizuje zawartość wiadomości i stwier-
dza czy dana wiadomość jest spamem czy nie. Inne to: Ima-
ge Checker – wykrywa spam, który ma postać obrazka, Re-
gular phrases filter – wyszukuje teksty typowe dla spamu,
Public RBL and DSBL lists – jest to publiczna czarna lista
z informacjami o spamerach. Oczywiście są też inne opcje,
ale nie sposób je tu wszystkie opisać.
Zakładka Web odpowiada za ochronę komunikacji inter-
netowej. Tutaj również najpierw trzeba skonfigurować usta-
wienia i następnie przejść do dostępnych opcji takich jak:
dodawanie zaufanych adresów URL oraz blokowaniedostę-
pu do niepożądanych adresów. Mamy również możliwość
ustawienia antywirusa dla internetu oraz inne narzędzia
do kontroli. Ostatnia zakładka to Common, w której mamy
możliwość ustawienia antywirusa i wszystkich innych usług.
Następnym dostępnym narzędziem jest TrustPort Servers,
który może pomóc w rozwiązaniu problemu wirusów i spy-
ware znajdujących się w różnych dokumentach i plikach roz-
syłanych za pomocą sieci. W skład TrustPort Server wcho-
dzą: Server Antivirus i Server Firewall.
Pakiet firmy AEC udostępnia nam bardzo szeroką możli-
wość konfigurowania skutecznego sposobu ochrony naszego
komputera i sieci przed wszelkim szkodliwym oprogramowa-
niem. W mojej ocenie pakiet sprawdził się bardzo dobrze. Jak
będzie u innych? Zapraszam do sprawdzenia.
Jacek Łapiński
TTS Company Sp. z o.o.
ul. Słowicza 53
02-170 Warszawa
tel. (022) 868-40-42
http://www.OprogramowanieKomputerowe.pl
Software Developer’s Journal 01/2007
II część multimedialnego kursu na Microsoft Certified System Administration – CD 2
Lekcja 1. Opisuje instalację Microsoft SQL Servera 2000. Oprócz Lekcja 3. Opisuje zarządzanie rolami i uprawnieniami z nimi związa-
tego pokazane są podstawowe narzędzia do administrowania bazą nymi. Nauczymy się też tworzyć skrypty przywracające dane i upraw-
danych takie jak: Enterprise Manager czy SQL Query Analyzer. nienia w bazie danych, a także urządzenia archiwizujące. Sprawdzi-
Lekcja 2. Opisuje zarządzanie bazą danych i jej właściwościa- my też spójność bazy danych czy stworzymy kopię różnicową.
mi. Nauczymy się tworzyć grupy plików, dodawać i usuwać pliki Lekcja 4. Opisuje tworzenie nowych tabel i zarządzanie prawa-
z danymi i logami, a także ustawiać grupę domyślną. Na koniec mi dostępu do nich. Nauczymy się także wykorzystywać na róż-
poznamy tajniki administracji hasłami i kontami użytkowników. ne sposoby polecenie select.
 Biblioteka
miesiąca
Quartz - zarządzanie
Piotr Anioła
zadaniami w J2SE / J2EE
Z
Materiały do artykułu biblioteką Quartz po raz pierwszy na poważ-
zamieszczone zostały
na płycie CD 1
nie spotkałem się w 2004 roku podczas pro-
jektowania modułu programu lojalnościowego
na platformie J2EE. Na zakończenie każdego miesiąca
podliczane były punkty i na tej podstawie system wy-
syłał żądania gratyfikacji do innego modułu. W uprosz-
czeniu problem sprowadzał się do tego, aby aplikacja
wykonała zadania w określonym czasie lub w określo-
nych odstępach czasu bez interakcji z użytkownikiem.
Oczywiście, jak zazwyczaj, problem można było
rozwiązać na kilka sposobów. Po pierwsze mogliśmy to
zaimplementować sami, na przykład korzystając z klas
java.util.Timer lub java.util.TimerTask dodanych w Ja-
va SDK 1.3. Jednak, klasy te są zaledwie zalążkiem te-
go co oczekiwałoby się od pełnej biblioteki do planowa-
nia zadań, a w dodatku wymagałoby to sporo czasu,
którego jak zwykle brakuje w napiętym harmonogramie
projektu. Na koniec implementacja takiej biblioteki nie
jest wcale trywialnym zadaniem i wymaga sporej wie-
dzy o programowaniu wątków w Java.
Dobrze, w takim razie najzwyczajniej można było
zakupić gotowy komercyjny produkt i problem z głowy.
Po co wyważać otwarte drzwi? Niestety budżet tego
nie przewidywał i w tym przypadku słusznie, ponieważ
doskonałą alternatywą okazała się być darmowa biblio-
teka Quartz, którą postaram się poniżej przybliżyć.
O bibliotece
Projekt Quartz został założony przez James House-
'a w 1988. W 2001 roku trafił na SourceForge jako pro-
jekt typu Open Source i od tamtej pory stopniowo za-
czął skupiać wokół siebie sporą grupę doświadczonych
programistów. Po pewnym czasie został przeniesiony
na witrynę http://www.opensymphony.com/quartz/ pro-
jektu OpenSymphony, skąd można ściągnąć jego naj-
nowsze wydanie (artykuł jest oparty na wersji numer
1.5.2). Tak wygląda w skrócie tło historyczne z burzli-
wych dziejów rozwoju biblioteki (bardziej dociekliwym
czytelnikom polecam Changelog projektu).
Quartz pozwala programistom korzystać z za-
let programowania zdarzeniowego i świetnie wypeł-
nia obszar jaki przez długi czas pozostawał zanie-
dbany w specyfikacjach J2SE i J2EE. Dopiero ostat-
nio w specyfikacji EJB 2.1 pojawiły się pierwsze ja-
skółki w postaci Timer Services. W szczególności
Autor tekstu pracuje obecnie w firmie BLStream na
stanowisku Techniczny Kierownik Projektu. Od ponad
10 lat zajmuje się zarządzaniem projektami, projektowa-
niem i implementacją systemów komputerowych.
Kontakt z autorem: piotr.aniola@blstream.com.
16 www.sdjournal.org
Zawartość katalogu /quartz-1.5.2/
• docs/api – Javadoc API dla Quartz;
• docs/dbTables – skrypty do założenia tabel Quartz
w bazie danych;
• docs/wikidocs – główna dokumentacja Quartz (za-
cznij od index.html);
• examples – przykłady użycia biblioteki;
• lib – biblioteki wykorzystywane przez Quartz;
• src – kod źródłowy.
Quartz pozwala aplikacji na zaplanowanie zdarzeń
(ang. events), które powinny pojawić się w określo-
nym punkcie (ang. trigger point) czasu. Wywołanie
zdarzenia oznacza w tym przypadku uruchomienie
mniejszego podprogramu (ang. job) w tle, bez inte-
rakcji z użytkownikiem, niezależnie od innych zadań
aktualnie przetwarzanych przez główną aplikację.
Stosowanie mechanizmu planowania zdarzeń
jest nieodzowne dla całej gamy przedsięwzięć in-
formatycznych, poczynając od dużych komercyj-
nych rozwiązań korporacyjnych (ang. enterprise),
a kończąc na małych samodzielnych (ang. stand-
alone) aplikacjach lub narzędziach do monitorowa-
nia i utrzymania systemów. Wśród typowych zasto-
sowań biblioteki Quartz można wymienić:
• Tworzenie różnego rodzaju raportów. Często wy-
generowanie skomplikowanego sprawozdania wy-
maga przeszukania wielu źródeł danych i naraża
użytkownika na długotrwałe oczekiwanie na wynik.
W takim przypadku lepszym podejściem może oka-
zać się uruchomienie w nocy zadania polegające-
go na wypełnieniu tymczasowego widoku raportu.
Dzięki temu część aplikacji odpowiedzialna za ra-
portowanie działa bardziej dynamicznie, co pozwa-
la uniknąć skarg sfrustrowanego użytkownika;
• Ciągłe testowanie i monitorowanie systemów
w celu utrzymania jakości świadczonych usług;
• Wysyłanie przypomnień lub ostrzeżeń na przykład
poprzez email lub SMS. Typowym przykładem
jest tutaj codzienne sprawdzanie czy ważność ha-
seł użytkowników wkrótce nie wygaśnie i powiado-
mienie ich o tym kilka dni przed unieważnieniem.
Do podstawowych zalet biblioteki należy możliwość:
• uruchamiania Quartz zarówno w ramach samo-
dzielnej aplikacji J2SE, jak i serwera aplikacji J2EE;
• uruchamiania Quartz jako samodzielnego progra-
mu wywoływanego poprzez RMI;
Software Developer’s Journal 1/2007

Wymagane/Opcjonalne biblioteki zewnętrzne
używane przez Quartz
• activation.jar – opcjonalna, głównie używana przez JavaMail;
• commons-beanutils.jar – wymagana;
• commons-collections-3.1.jar – wymagana;
• commons-dbcp-1.2.1.jar – wymagana, jeśli zadania przecho-
wujemy w bazie danych;
• commons-digester.jar – wymagana, jeśli używamy niektórych
wtyczek Quartz;
• commons-logging.jar – wymagana;
• commons-pool-1.2.jar – opcjonalna;
• jdbc2_0-stdext.jar – wymagana, jeśli zadania przechowujemy
w bazie danych;
• jta.jar – wymagana, jeśli zadania przechowujemy w bazie da-
nych;
• log4j.jar – opcjonalna, ale praktycznie domyślnie wykorzysty-
wana do zapisu logów.
Zwróćmy uwagę, że Quartz został zbudowany i przetestowany
w oparciu o określone wersje bibliotek zewnętrznych. Serwery apli-
kacji niejednokrotnie również są dostarczane z tymi samymi biblio-
tekami, ale niekoniecznie w tej samej wersji. Dlatego należy zacho-
wać ostrożność podczas instalowania aplikacji Quartz na serwerach
aplikacji i unikać duplikowania bibliotek.
• uruchamiania Quartz w architekturze klastrowej;
• wywoływania zadań w określonym punkcie czasu (z do-
kładnością do milisekund) lub z określoną częstotliwością
(wykorzystując podobną semantykę jak popularne narzę-
dzie UNIX Cron);
• przechowywania stanu zadań w relacyjnej bazie danych
pomiędzy kolejnymi uruchomieniami programu;
• rozszerzania funkcjonalności dzięki zastosowaniu me-
chanizmu wtyczek (plug-in) oraz interfejsów typu liste-
ners monitorujących lub kontrolujących działanie biblio-
teki;
• uruchamiania na wielu różnych platformach dzięki imple-
mentacji w języku Java.
Listing 1. Zadanie HelloWorldJob
package listing1;
import java.util.Date;
import org.apache.commons.logging.Log;
import org.apache.commons.logging.LogFactory;
import org.quartz.Job;
import org.quartz.JobDataMap;
import org.quartz.JobDetail;
import org.quartz.JobExecutionContext;
import org.quartz.JobExecutionException;
// Przykład Hello World.
public class HelloWorldJob implements Job {
private static final Log logger = LogFactory.getLog(
HelloWorldJob.class);
public void execute(JobExecutionContext context)
throws JobExecutionException {
// Szczegóły o zadaniu pobierz z klasy JobDetail
JobDetail jobDetail = context.getJobDetail();
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
Quartz
Oczywiście Quartz nie jest kryształem bez skazy. Jego zale-
ty i wady postaram się przybliżyć w kolejnych punktach niniej-
szego artykułu. Na początek spróbujmy uruchomić krótki pro-
gram typu Hello World aby zapoznać się z podstawowymi me-
chanizmami biblioteki.
Przygotowanie środowiska
Do uruchomienia naszego pierwszego przykładu potrzebna bę-
dzie oczywiście wirtualna maszyna Java w wersji 1.3 lub wyż-
szej. Zakładam, że czytelnik zna podstawowe technologie J2SE
/ J2EE i ograniczę do minimum wyjaśnienia odnośnie tej materii.
Link do ściągnięcia pakietu Quartz znajduje się na stronie domo-
wej biblioteki. W tym miejscu warto nadmienić, że wspomniany
adres można znaleźć w ramce "W sieci". Pobrany plik możemy
rozpakować, korzystając przykładowo z programu Java jar:
jar -xvf quartz-1.5.2.zip
Po rozpakowaniu archiwum w bieżącym katalogu powstanie
katalog /quartz-1.5.2, którego pełną ścieżkę dostępu oznaczy-
my nazwą QUARTZ_HOME. Podczas kompilacji naszych przy-
kładów będziemy potrzebowali przede wszystkim binarną wer-
sję biblioteki Quartz (quartz-1.5.2.jar) oraz zewnętrzne biblioteki
umieszczone w podkatalogach katalogu QUARTZ_HOME/lib.
Hello World
W pierwszym przykładzie zaimplementujemy proste zada-
nie, polegające na wpisywaniu tekstu „Hello World!” do logów.
Zgodnie z naszymi ustawieniami, Quartz będzie uruchamiał to
zadanie co minutę. Podczas implementacji przykładu będzie-
my korzystać z następujących kluczowych klas i interfejsów
biblioteki umieszczonych w pakiecie org.quartz :
• interfejs Job − reprezentuje zadanie, które chcemy urucho-
mić;
• klasa JobDetail − reprezentuje szczegółowe informacje
o właściwościach konkretnej instancji zadania (Job );
• klasa JobDataMap − przechowuje informacje o stanie in-
stancji zadania;
// Zapisz do logów, o której uruchomiono zadanie
logger.info(jobDetail.getName() +
" uruchomiony o " + new Date());
// Parametry zadania są przechowywane w JobDataMap
JobDataMap jobDataMap = context.getMergedJobDataMap();
String invitation = jobDataMap.getString("POWITANIE");
// Sprawdź wymagane parametry
if (invitation == null) {
throw new JobExecutionException(
"Parametr POWITANIE nie ustawiony" );
}
// Wykonaj właściwą część zadania, czyli zapisz powitanie
// do logów
logger.info(invitation);
}
}
17
 Biblioteka
miesiąca
• klasa abstrakcyjna Trigger − reprezentuje mechanizm,
który pozwala na planowanie zadań. Określa kiedy i z jaką
częstotliwością ma być uruchamiane zadanie;
• interfejs Scheduler − reprezentuje główny interfejs progra-
mu do planowania zadań Quartz. Program ten zarządza re-
jestrem instancji JobDetail i Trigger, a po rozpoczęciu dzia-
łania jest odpowiedzialny za wywoływanie zadań (Job ) zaini-
cjowanych w momencie określonym przez związane z nimi
obiekty typu Trigger.
Przykład zaczniemy od utworzenia klasy zadania HelloWorl-
dJob. Każde zadanie musi implementować interfejs org.qu-
artz.Job, co w praktyce sprowadza się do wypełnienia jednej
metody o nazwie execute():
public void execute(JobExecutionContext context)
throws JobExecutionException;
Kiedy Quartz Scheduler ustali, że nadszedł już czas na urucho-
mienie zadania, tworzy odpowiednią instancję typu Job i wywo-
łuje metodę execute(). Scheduler wywołując zadanie nie spodzie-
wa się żadnych informacji zwrotnych poza wyjątkiem JobExecu-
tionException w przypadku wystąpienia błędu. Na Listingu 1 po-
kazany jest kod źródłowy naszego przykładowego zadania. Pod-
czas wywołania metody execute() Quartz przesyła kontekst Jo-
bExecutionContext, który zawiera wiele cennych informacji o śro-
dowisku uruchomieniowym biblioteki, programie Scheduler, in-
stancji zadania oraz klasy rozpoczynającej zadanie (Trigger).
W szczególności JobExecutionContext udostępnia referencję do
klasy JobDetail.
Z klasy JobDetail można odczytać wiele cennych informacji
o zadaniu jak na przykład nazwę zadania lub nazwę grupy, do
której zadanie należy. JobExecutionContext zawiera również od-
wołanie do JobDataMap. Klasa JobDataMap przechowuje parame-
try zdefiniowane przez użytkownika, skonfigurowane dla danego
zadania. W naszym przykładzie z obiektu JobDataMap pobieramy
Listing 2. Uruchomienie przykładu Hello World
package listing1;
import java.util.Date;
import org.apache.commons.logging.Log;
import org.apache.commons.logging.LogFactory;
import org.quartz.*;
import org.quartz.impl.StdSchedulerFactory;
// Przykład Hello World.
public class Listing2 {
private static final Log logger = LogFactory.getLog(
Listing2.class);
public static void main(String[] args) {
Listing2 listing2 = new Listing2();
try {
// Utwórz i uruchom Scheduler
Scheduler scheduler =
StdSchedulerFactory.getDefaultScheduler();
listing2.scheduleJob(scheduler);
scheduler.start();
} catch (SchedulerException ex) {
logger.error(ex);
18 www.sdjournal.org
parametr przechowujący tekst powitania. Na zakończenie meto-
dy execute() pozostaje już tylko wypisanie tekstu powitania do
logów. Mamy już zadanie, więc zobaczmy jak można je urucho-
mić. Do tego celu wykorzystamy mechanizm Quartz Scheduler.
Listing 2 pokazuje podstawowe kroki potrzebne do utworzenia
i uruchomienia obiektu typu Scheduler. Zadania można planować
w sposób programowy lub deklaratywny. Listing 2 przedstawia
pierwszy ze sposobów. Obiekt Scheduler, po pobraniu z StdSche-
dulerFactory, jest przesyłany jako argument do metody schedule-
Job(), która odpowiada za powiązanie tego obiektu z zadaniem
HelloWorldJob. W następnym kroku tworzony jest obiekt JobDe-
tail dla zadania typu HelloWorldJob. W obiekcie tym rejestruje-
my obiekt JobDataMap służący do przesłania w parametrze "PO-
WITANIE" tekstu powitania. Do szczęścia potrzebny nam jest już
tylko obiekt Trigger, który poinformuje Scheduler o tym aby uru-
chamiał zadanie co minutę, od bieżącego czasu, bez określenia
czasu zakończenia. Do utworzenia obiektu Trigger wykorzysta-
na została klasa użytkowa TriggerUtils, która udostępnia wiele
przydatnych metod upraszczających tworzenie i konfigurowanie
obiektów Trigger. Na zakończenie pozostało tylko zarejestrowa-
nie obiektów typu Job i Trigger oraz uruchomienie instancji Sche-
duler. Zanim uruchomimy nasz przykład potrzebujemy jeszcze
dwóch plików konfiguracyjnych. Jeden z parametrami bibliote-
ki Quartz (Listing 3), drugi z parametrami biblioteki log4j do za-
pisu logów (Listing 4). Oba pliki powinny znajdować się w miej-
scu dostępnym podczas uruchomienia dla mechanizmu class lo-
ader'a Java (na przykład w katalogu WEB-INF/classes dla apli-
kacji WEB J2EE). Parametry biblioteki Quartz powinny być za-
pisane w pliku o nazwie quartz.properties. W pliku tym moż-
na skonfigurować wiele różnych aspektów Quartz. Domyślne
wartości wymaganych parametrów są ustawione w pliku qu-
artz.properties umieszczonym w pakiecie JAR biblioteki Qu-
artz. W przykładzie ustawione są następujące parametry:
• org.quartz.scheduler.instanceName − nazwa instancji
Scheduler. W naszym przykładzie jest „QuartzSchedu-
}
}
// Utwórz i zaplanuj HelloWorldJob
private void scheduleJob(Scheduler scheduler)
throws SchedulerException {
// Utwórz JobDetail dla zadania
JobDetail jobDetail = new JobDetail("HelloWorldJob",
Scheduler.DEFAULT_GROUP, HelloWorldJob.class);
// Ustaw tekst powitania
obDetail.getJobDataMap().put("POWITANIE",
"Hello World!");
// Utwórz trigger, który jest uruchamiany co minutę
Trigger trigger = TriggerUtils.makeMinutelyTrigger();
trigger.setName("helloWorldTrigger");
// Uruchom trigger od teraz
trigger.setStartTime(new Date());
// Połącz trigger z zadaniem w Scheduler
scheduler.scheduleJob(jobDetail, trigger);
}
}
Software Developer’s Journal 1/2007

Listing 3. quartz.properties dla przykładu Hello World
#Konfiguracja parametrów głównego programu Scheduler
org.quartz.scheduler.instanceName = QuartzScheduler
org.quartz.scheduler.instanceId = AUTO
#Konfiguracja ThreadPool
org.quartz.threadPool.threadCount = 5
org.quartz.threadPool.class =
org.quartz.simpl.SimpleThreadPool
#Konfiguracja JobStore
org.quartz.jobStore.class = org.quartz.simpl.RAMJobStore
ler”. W konfiguracji klastrowej instancje powinny mięć
unikalną nazwę;
• org.quartz.scheduler.instanceId − identyfikator instancji
Scheduler. W konfiguracji klastrowej ta wartość powinna
być również unikalna;
• org.quartz.threadPool.threadCount − określa ile wątków
jest utworzonych i dostępnych do obsługi zadań;
• org.quartz.threadPool.class − określa klasę obsługującą
pulę wątków o stałym rozmiarze, implementującą interfejs
org.quartz.spi.ThreadPool. Dostarczona w bibliotece Quartz
klasa org.quartz.simpl.SimpleThreadPool powinna spełnić
potrzeby większości użytkowników. Jest możliwe, że w przy-
szłości dostarczona zostanie nowa implementacja puli wąt-
ków oparta na wprowadzonych niedawno koncepcjach w Ja-
va 1.5 w klasie java.util.concurrent.ThreadPoolExecutor;
• org.quartz.jobStore.class − określa jak obiekty typu Job
i Trigger są przechowywane podczas cyklu działania instan-
cji Scheduler. Wartość org.quartz.simpl.RAMJobStore ozna-
cza, że obiekty te będą przechowywane w pamięci RAM i in-
formacja o ich stanie jest tracona po zatrzymaniu działania
instancji Scheduler.
W drugim z plików konfiguracyjnych log4j.properties ustawio-
ne jest, że podczas działania programu logi będą zapisywa-
R E K L
Quartz
Listing 4. log4j.properties dla przykładu Hello World
log4j.rootLogger=error, stdout # Utwórz appender stdout
# Konfiguracja stdout
log4j.appender.stdout=org.apache.log4j.ConsoleAppender
log4j.appender.stdout.layout=org.apache.log4j.PatternLayout
log4j.appender.stdout.layout.ConversionPattern=%5p
[%t] (%F:%L) - %m%n
# Wypisz wiadomości poziomu INFO lub wyższego
# dla przykładu Hello World
log4j.logger.listing1=INFO
ne na konsolę. W logach pojawią się wiadomości z poziomu
ERROR , jedynie dla naszego przykładu w logach mogą pojawić
się wiadomości z poziomu INFO lub wyższego.
Po uruchomieniu przykładu na konsoli powinniśmy ujrzeć
zapis podobny do przedstawionego na Listingu 5.
Deklaratywne definiowanie zadań
Oprócz programowego podejścia, Quartz pozwala również na
deklaratywne zaplanowanie zadań w zewnętrznym pliku XML.
Jest to zalecane podejście, ponieważ zmiana ustawień w pli-
ku XML nie wymaga ponownej kompilacji kodu źródłowego. Qu-
artz, podobnie jak inne popularne biblioteki, udostępnia mecha-
nizm wtyczek, które pozwalają na rozszerzanie jego możliwości.
Do deklaratywnej konfiguracji zadań można użyć klasy org.qu-
artz.plugins.xml.JobInitializationPlugin. Domyślnie wyszuku-
je ona plik o nazwie quartz_jobs.xml w ścieżce classpath Java,
a następnie ładuje informacje o zadaniach i czasie ich urucho-
mienia z pliku XML. Wtyczki w Quartz rejestrujemy w pliku qu-
artz.properties używając następnującej konwencji:
org.quartz.plugin.<nazwa wtyczki>.class=
<pełna nazwa klasy wtyczki>
org.quartz.plugin.<nazwa wtyczki>.
<nazwa parametru wtyczki>=<wartość>
A M A
 Biblioteka
miesiąca
Listing 6 przedstawia przykład dla JobInitializationPlugin.
Podane parametry mają następujące znaczenie:
• overWriteExistingJobs − określa, czy zadania zdefiniowane
w XML mają nadpisać już istniejące o tej samej nazwie,
• failOnFileNotFound − określa, czy inicjalizacja wtyczki po-
winna zakończyć się wyjątkiem w przypadku nie znalezie-
nia pliku XML,
• validating − określa, czy struktura pliku XML powinna być
zweryfikowana.
Pozostało nam jeszcze zapoznanie się ze strukturą samego pli-
ku quartz_jobs.xml. Listing 7 przedstawia definicję zadań dla
przykładu Hello World. Element <job> reprezentuje zadanie, któ-
re chcemy zarejestrować w mechanizmie Scheduler Quartz. Za-
wartość tagów <job-detail> i <trigger> odpowiada parametrom
ustawionym programowo w przytoczonym powyżej przykładzie
Listing 2, w metodzie scheduleJob(). Oczywiście jest możliwe
zdefiniowanie wielu zadań w jednym pliku XML.
Trigger
W Quartz wyróżniamy trzy rodzaje Trigger'ów:
• org.quartz.SimpleTrigger;
• org.quartz.CronTrigger;
• org.quartz.NthIncludedDayTrigger.
Pierwszy z nich został zaprojektowany z myślą o zadaniach, któ-
re powinny być rozpoczęte w określonym momencie i powtarzać
się n razy w pewnych odstępach czasu. Poniższy fragment kodu
przedstawia Trigger, który rozpocznie pracę od razu, a następnie
będzie uruchamiany co minutę, aż do zakończenia programu:
Trigger trigger = new SimpleTrigger
("myTrigger", Scheduler.DEFAULT_GROUP, new Date(),
null, SimpleTrigger.
REPEAT_INDEFINITELY, 60000L);
CronTrigger pozwala na znacznie bardziej skomplikowane pla-
nowanie zadań. Format wyrażenia Quartz Cron jest bardzo
podobny do jego odpowiednika w Unix. Składa się z siedmiu
elementów:
<sekundy> <minuty> <godziny>
<dzień miesiąca> <miesiąc>
<dzień tygodnia> <rok opcjonalnie>
Listing 5. Przykładowy zapis logów na konsoli dla
zadania Hello World
INFO [QuartzScheduler_Worker-0] –
HelloWorldJob uruchomiony o Mon Sep 25 15:12:15 EDT 2006
INFO [QuartzScheduler_Worker-0] - HelloWorld!
INFO [QuartzScheduler_Worker-0] –
HelloWorldJob uruchomiony o Mon Sep 25 15:13:15 EDT 2006
INFO [QuartzScheduler_Worker-0] - HelloWorld!
INFO [QuartzScheduler_Worker-1] –
HelloWorldJob uruchomiony o Mon Sep 25 15:14:15 EDT 2006
INFO [QuartzScheduler_Worker-1] - HelloWorld!
20 www.sdjournal.org
Licencja
Biblioteka Quartz jest zupełnie darmowa, dostępna na licencji Apache Li-
cense 2.0. Jedyną rzeczą, o której w praktyce należy pamiętać jest dołą-
czenie jej kopii do naszego produktu. Pełny tekst licencji można przeczy-
tać pod adresem: http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0.
Szczegółowy opis formatu wyrażenia znajduje się w JavaDoc
API klasy org.quartz.CronExpression.
Przykładowo, skonfigurowanie Triggera, który będzie wy-
woływał zadanie co 10 minut, pomiędzy godzianami 9:00 i 16:
00 od poniedziałku do piątku, wygląda następująco :
CronTrigger cTrigger = new CronTrigger
("myTrigger", Scheduler.DEFAULT_GROUP,
"0 0/10 9-16 ? * MON-FRI");
Oczywiście tę samą konfigurację można zadeklarować w pliku
quartz_ jobs.xml w tagu <trigger>. Pokazuje to Listing 8.
Ostatni z listy − NthIncludedDayTrigger − został niedaw-
no dodany do biblioteki. Pozwala na wywołanie zadania n-te-
go dnia w zadanych interwałach czasu. Na przykład wywoła-
nie zadania każdego 10-tego dnia miesiąca wymaga zdefinio-
wania Triggera w następujący sposób:
NthIncludedDayTrigger nTrigger =
new NthIncludedDayTrigger
("MyTrigger", Scheduler.DEFAULT_GROUP);
nTrigger.setN(10);
nTrigger.setIntervalType
(NthIncludedDayTrigger.
INTERVAL_TYPE_MONTHLY);
Dodatkowym udogodnieniem w Quartz są klasy implemen-
tujące interfejs org.quartz.Calendar. Pozwalają one na zablo-
kowanie wywołania zadań w pewnych zadanych przedziałach
czasu, na przykład w dni wolne od pracy. Biblioteka dostarcza
kilka gotowych implementacji w pakiecie org.quartz.impl.ca-
lendar, na przykład HolidayCalendar. Listing 9 przedstawia
fragment kodu z wykorzystaniem tej klasy.
Użycie na platformie J2EE
Częstym problemem, z jakim spotykają się nowi użytkownicy bi-
blioteki, jest sposób umieszczania i uruchamiania Quartz na plat-
formie J2EE. Zasadniczo można wyróżnić dwie strategie. Pierw-
sza polega na wywołaniu Quartz jako standardowego klien-
ta J2SE poza kontenerem J2EE. Druga polega na umieszcze-
niu Quartz w aplikacji Web (w pliku WAR) i uruchomieniu w ra-
Listing 6. Parametry dla JobInitializationPlugin w pliku
quartz.properties
org.quartz.plugin.jobInitializer.class =
org.quartz.plugins.xml.JobInitializationPlugin
org.quartz.plugin.jobInitializer.overWriteExistingJobs =
true
org.quartz.plugin.jobInitializer.failOnFileNotFound = true
org.quartz.plugin.jobInitializer.validating=false
Software Developer’s Journal 1/2007

Produkty pokrewne
• Flux Scheduler
http://www.fluxcorp.com/;
• Enterprise Batching Queuing
http://www.argent.com/p/qe/qe.html;
• Vexus consulting Avatar Job Scheduling Suite
http://www.vexus.ca;
• Oracle Scheduler
http://www.oracle.com/technology/products/database/
scheduler/index.html;
• Przykładowy opis programu Cron pod Linux
http://www.linuxhelp.net/guides/cron/;
• Tutorial o Timer Services w EJB 3.0
http://java.sun.com/javaee/5/docs/tutorial/doc/Session4.html;
• JavaDoc klasy java.util.Timer
http://java.sun.com/j2se/1.5.0/docs/api/java/util/Timer.html;
• JavaDoc klasy java.util.concurrent.ThreadPoolExecutor
http://java.sun.com/j2se/1.5.0/docs/api/java/util/concurrent/
ThreadPoolExecutor.html;
• OSWorkflow
http://www.opensymphony.com/osworkflow/.
mach aplikacji J2EE na serwerze. Pierwsze podejście stosuje-
my najczęściej wtedy, gdy mamy już zdefiniowane komponen-
ty EJB i nie możemy wprowadzać zmian na serwerze. Pole-
ga ono na prostym wywołaniu serwisów EJB, poprzez ich in-
terfejsy Home i Remote, lub na utworzeniu i wstawieniu wiadomo-
ści JMS, która następnie jest przetwarzana przez odpowiedni
komponent MDB ( Message Driven Bean ). W przypadku wywoła-
nia komponentu EJB zalecane jest użycie klasy zadania org.qu-
artz.jobs.ee.ejb.EJBInvokerJob. Wymaga ona przekazania odpo-
wiednich parametrów w obiekcie JobDataMap, opisanych szcze-
gółowo w dokumentacji JavaDoc API biblioteki, np. nazwa JNDI
i nazwa metody komponentu EJB.
Drugie podejście ma przewagę nad pierwszym z kilku po-
wodów. Przede wszystkim występuje tu mniejsza liczba po-
tencjalnych punktów awarii, ponieważ zarządzamy tylko jed-
Listing 7. quartz_ jobs.xml dla przykładu Hello World
<quartz>
<job>
<job-detail>
<name>HelloWorldJob</name>
<group>DEFAULT</group>
<description>
Zadanie Hello World.
</description>
<job-class>
listing1.HelloWorldJob
</job-class>
<volatility>false</volatility>
<durability>false</durability>
<recover>false</recover>
<job-data-map allows-transient-data="true">
<entry>
<key>POWITANIE</key>
<value>Hello World!</value>
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
Quartz
ną aplikacją, a nie dwoma. Poza tym zainstalowanie Quartz
w aplikacji J2EE daje dostęp do zasobów oferowanych przez
serwer aplikacji, jak sesje z serwisem pocztowym, zdefiniowa-
ne źródła danych lub adaptery do innych zasobów.
Uruchomienie Quartz jako klienta J2EE jest trochę bardziej
skomplikowane, niż jako klienta J2SE. Wynika to częściowo
z bardziej złożonego procesu konfigurowania aplikacji, ale rów-
nież z faktu nałożenia pewnych ograniczeń w specyfikacji
J2EE na komponenty uruchamiane w ramach serwera aplikacji.
W szczególności to kontener odpowiada za zarządzanie zasoba-
mi serwera, w tym za tworzenie nowych wątków. Natomiast Qu-
artz sam zarządza pulą wątków Java. Dlatego ważne jest zacho-
wanie pewnych reguł, które zapewnią poprawne i stabilne dzia-
łanie aplikacji. Załóżmy, że już mamy aplikację EAR z zaim-
plementowanymi komponentami EJB. Najprostszym sposo-
bem jest zbudowanie oddzielnego pliku Web WAR, który bę-
dzie zawierał wszystkie potrzebne pliki do uruchomienia za-
dań Quartz, a następnie umieszczenie go w aplikacji EAR.
W standardowej strukturze katalogów aplikacji Web należy
zadbać, aby znalazły się następujące pliki:
• web.xml (w /WEB-INF);
• quartz.properties (w /WEB-INF/classes);
• quartz_ jobs.xml (w /WEB-INF/classes);
• pliki binarne Quartz (w /WEB-INF/lib);
• wymagane biblioteki zewnętrzne (w /WEB-INF/lib).
Listing 10 przedstawia deskryptor web.xml aplikacji Web.
Zawiera on konfigurację Listenera org.quartz.ee.servlet.Qu-
artzInitializerListener implementującego standardo-
wy interfejs javax.servlet.ServletContextListener. Jego
zadaniem jest inicjalizacja/zatrzymanie Quartz podczas
startu/zamykania kontekstu Servletów w kontenerze J2EE.
W web.xml można również podać wartości dla opcjonalnych
parametrów Listenera:
• − ścieżka i nazwa pliku z parametrami Quartz.
config-file
Domyślna wartość: quartz.properties;
</entry>
</job-data-map>
</job-detail>
<trigger>
<simple>
<name>helloWorldTrigger</name>
<group>DEFAULT</group>
<job-name>HelloWorldJob</job-name>
<job-group>DEFAULT</job-group>
<start-time>2006-10-10 7:10:00 PM</start-time>
<!-- uruchom Trigger co minutę -->
<repeat-count>-1</repeat-count>
<repeat-interval>60000</repeat-interval>
</simple>
</trigger>
</job>
</quartz>
21
 Biblioteka
miesiąca
Listing 8. Przykład konfiguracji Triggera w pliku quartz_
jobs.xml
<trigger>
<cron>
<name>myTrigger</name>
<group>DEFAULT</group>
<job-name>myJob</job-name>
<job-group>DEFAULT</job-group>
<cron-expression>0 0/10 9-16 ? * MON-FRI
</cron-expression>
</cron>
</trigger>
• start-scheduler-on-load − określa czy metoda schedu-
ler.start() ma być wywołana podczas startu kontenera.
Domyślna wartość: „true”
• shutdown-on-unload − określa, czy metoda scheduler.shut-
down() ma być wywołana podczas zatrzymania kontene-
ra. Domyślna wartość: „true”.
Reszta plików konfiguracyjnych (quartz.properties i quartz_
jobs.xml) nie wyróżnia się niczym specjalnym. Istnieje również al-
ternatywne podejście do zaprezentowanego rozwiązania, oparte
na klasie org.quartz.ee.servlet.QuartzInitializerServlet i stan-
dardowym mechanizmie ładowania Servletów przez kontener
J2EE. Jednak zastosowanie Listenera jest uważane za imple-
mentację bardziej przenośną i właściwą w tym przypadku.
JobStore
Quartz wykorzystuje JobStore do przechowywania informacji
o zadaniach Job, obiektach Trigger, Calendar oraz Scheduler.
W przykładzie Hello World użyta została implementacja org.qu-
artz.simpl.RAMJobStore oparta na pamięci RAM. To wyjaśnia dla-
czego po ponownym uruchomieniu instancji Scheduler jego stan
i informacja o zadaniach były ładowane całkowicie od nowa.
Quartz udostępnia dwie implementacje JobStore pozwala-
jące na zachowanie stanu zadań:
• org.quartz.impl.jdbcjobstore.JobStoreTX – zaprojektowana
z myślą o uruchomieniu w środowisku 'stand-alone', gdy
nie ma potrzeby integracji z serwisem transakcji w konte-
nerze J2EE;
Listing 9. Przykładowe użycie klasy HolidayCalendar
HolidayCalendar quartzCal = new HolidayCalendar();
// zablokuj 1 styczeń
Calendar gCal = GregorianCalendar.getInstance();
gCal.set(Calendar.MONTH, Calendar.JANUARY);
gCal.set(Calendar.DATE, 1);
quartzCal.addExcludedDate(gCal.getTime());
// Dodaj do scheduler, zastąp istniejący,
// uaktualnij Trigger'y
scheduler.addCalendar("holidaysCal", quartzCal, true, true);
Trigger trigger = TriggerUtils.makeImmediateTrigger(
"myTrigger", -1, 60000L);
trigger.setCalendarName("holidaysCal");
22 www.sdjournal.org
• – zaprojektowa-
org.quartz.impl.jdbcjobstore.JobStoreCMT
na dla zastosowań, gdy obsługa transakcji mechanizmu
JobStore powinna być zarządzana przez kontener J2EE.
Obie implementacje są oparte na protokole JDBC i pozwalają
na przechowywanie zadań w bazie danych. Skrypty SQL po-
trzebne do założenia struktury tabel Quartz znajdują się w ka-
talogu QUARTZ _ HOME/docs/dbTables.
Opis parametrów jakie należy ustawić dla poszczegól-
nych implementacji JobStore znajduje się na stronie: http://
wiki.opensymphony.com/display/QRTZ1/Configuration.
Praktyczne porady
Poniżej znajduje się kilka praktycznych porad dla użytkowni-
ków Quartz:
• Do pobrania obiektu JobDataMap w metodzie execute() za-
dania używaj metody getMergedJobDataMap() z argumen-
tu typu JobExecutionContext. Metoda ta zwraca obiekt po-
wstały z połączenia obiektów JobDataMap znajdujących się
zarówno w obiekcie JobDetail , jak i obiekcie Trigger;
• Scheduler tworzy nową instancję typu Job podczas każde-
go kolejnego wywołania zadania. Oznacza to, że wszel-
kie wartości przechowywane w instancji obiektu zadania
są tracone. Można to zmienić poprzez zamianę interfej-
su org.quartz.Job na org.quartz.StatefulJob w implemen-
tacji zadania. Powoduje to dwie główne zmiany. Po pierw-
sze obiekt JobDataMap zostaje zachowany w JobStore po
każdym wywołaniu zadania. Po drugie dwie instancje te-
go samego zadania StatefulJob nie mogą być uruchomio-
ne równocześnie;
Listing 10. Plik web.xml
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE web-app PUBLIC "-//Sun Microsystems,
Inc. //DTD Web Application 2.3//EN"
"http://java.sun.com/dtd/web-app_2_3.dtd">
<web-app>
<!-- Użyjemy domyślnej nazwy quartz.properties
<context-param>
<param-name>config-file</param-name>
<param-value>/path/my_quartz.properties</param-value>
</context-param>
-->
<context-param>
<param-name>shutdown-on-unload</param-name>
<param-value>true</param-value>
</context-param>
<context-param>
<param-name>start-scheduler-on-load</param-name>
<param-value>true</param-value>
</context-param>
<listener>
<listener-class>
org.quartz.ee.servlet.QuartzInitializerListener
</listener-class>
</listener>
</web-app>
Software Developer’s Journal 1/2007
 Quartz

• Liczba wątków w puli Quartz ma spory wpływ na wydaj-

ność aplikacji. Dlatego należy dobrać właściwą wartość
zależnie od potrzeb. Zazwyczaj domyślna wartość 5 wy-
starcza dla wiekszości zastosowań. Można ją zmniejszyć
nawet do 1, jeśli aplikacja uruchamia zaledwie kilka za-
dań parę razy w ciągu dnia. Wartości pomiędzy 50 a 100
stosuje się w przypadku planowania kilku tysięcy zadań,
z których wiele uruchamianych jest co kilka minut. Przy ta-
kich obciążeniach należy przeprowadzić odpowiednie te-
sty wydajnościowe;
• Duże znaczenie dla wydajności aplikacji ma wybór Job-
Store. RAMJobStore jest oczywiście o wiele szybszy od JDB-
CJobStore ;
• Quartz udostępnia mechanizm Listener. Pozwala on na
obsługę różnych zdarzeń związanych z realizacją zadań
(JobListener), obsługą obiektów typu Trigger (TriggerLi-
stener) czy działaniem samego obiektu Scheduler (Schedu-
lerListeners). Jednak użycie dużej liczby obiektów Liste-
ner może znacznie spowolnić działanie aplikacji. Należy
również unikać zbyt długiej obsługi monitorowanych zda-
rzeń;
• Quartz nie udostępnia bezpośrednio obsługi przepły-
wu zdarzeń, czyli możliwości zaplanowania wywołania
odpowiednich zadań w wyniku zakończenia innych. Po-
średnio można to wykonać poprzez użycie obiektów Li-
stener, które po zakończeniu danego zadania rejestrują
wykonanie kolejnego. Innym rozwiązaniem jest przesy-
łanie w JobDataMap nazwy obiektu typu Job, które ma być
uruchomione po zakończeniu działania aktualnego za-
dania. W bardziej zaawansowanych aplikacjach polecam
integrację Quartz z inną biblioteką dostępną w projekcie
OpenSymphony : OSWorkflow;
W Sieci
• Strona domowa
http://www.opensymphony.com/quartz/;
• Download
http://www.opensymphony.com/quartz/download.action;
• Forum użytkowników Quartz
http://forums.opensymphony.com/forum.jspa?forumID=6;
• Lista znaczących użytkowników Quartz
http://wiki.opensymphony.com/display/QRTZ1/Quartz+Users.
• Niewielu użytkowników wie, że w repozytorium CVS bi-
blioteki jest dostępna również aplikacja Web do zarządza-
nia konfiguracją Quartz z poziomu przeglądarki. Znajduje
się ona w katalogu /web i nie jest dostarczana w wersji bi-
narnej.
Podsumowanie
W ostatnim czasie w specyfikacjach J2SE i J2EE poja-
wiły się nowe mechanizmy, jak Timer Services w EJB
2.1/3.0 lub klasy w pakiecie java.util.concurrent. Jed-
nak rozwiązania te nie są wystarczające i każdy, kto mu-
si zaplanować zadania w języku Java, z pewnością powi-
nien zajrzeć do biblioteki Quartz. Zachęcam do zapozna-
nia się z innymi jej elementami. Jako kolejny krok proponu-
ję przejść do przykładów zawartych w katalogu /QUARTZ_
HOME/examples/. Natomiast tym, którzy wnikliwiej zain-
teresowali się rozwojem biblioteki, polecam stronę http://
wiki.opensymphony.com/display/QRTZ/Quartz oraz udział
w projektowaniu kolejnej wersji Quartz 2.0. n

S P R O S T O W A N I E

W numerze 11/2006 Software Developer’s Journal w artykule Obiektowe projektowanie relacyjnej bazy danych autorstwa
Damiana Dudka został błędnie przerysowany Rysunek 1. Diagram klas bazy danych Sklep (po lewej stronie). Po prawej stro-
nie zamieszczamy poprawny rysunek. Serdecznie przepraszamy autora za błąd. Dziękujemy za wyrozumiałość. Cały artykuł
w poprawionej wersji można znaleźć na naszej stronie www.sdjournal.org
Redakcja SDJ

������ ����������
�������������� ������
����������� ������ ���� �������������� �������
����� ��������� ������������������ �������
������� ��������� ���� ���������������� �������
����������� ��������� ��������������� ���������
������������� ���������
������������� ���������
������������� ���������
����
�������� ���������
������� ���������
��������� ��������� ����
����� ��������� �����������������
���������������������
�������������������

����
������������� ����� ����
���������� ��������� ������� ��������� �������
������ ��������� ������� ��������� ������������� ���������
������� ���������
����������� ���������
���� ����������� ��������
��������� ����������� ���������
���� ������ ���������
������������� �������� �������� ����������
���������������� ���������
������ ��������� ����
����
������������

Rysunek 1. Diagram klas bazy danych Sklep Rysunek 1. Diagram klas bazy danych Sklep
 Tam
byliśmy
Java Dev Days 2006
2
1 października 2006 w Krakowie w Centrum
Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha odbyła
się konferencja Java Dev Days zorganizowana
przez Fundację Proidea. Poświęcona była technologii
Java oraz praktykom projektowania oraz programo-
wania aplikacji na tę platformę. Gościem honorowym
był Bruce Eckhel, który promował swoją książkę Thin-
king in Java. Rozpoczął on konferencje wykładem The
World is Dynamic. Prelegentami byli również:
l Przemysław Pokrywka
l Janusz Marchewa
l Jan Mrzygłód
l Waldemar Kot
l Jan Pieczykolan
l Grzegorz Rdzany
l Jarosław Pałka
l Łukasz Grabski
l Marcin Kucięba
l Marcin Płonka
l Paweł Rzepa
Warsztaty przeprowadzili Łukasz Krawczyk, Michał
Majcher, Łukasz Szandecki oraz Mariusz Kaczor.
Są Państwo złotym sponsorem konfe-
rencji Java Dev Days 2006. Co skłoniło
Państwa do podjęcia takiej decyzji?
Powody tak naprawdę są dwa główne. Je-
den bardziej bieżący, lokalny, chcielibyśmy
w jakiś sposób zaistnieć na krakowskim
rynku jako pracodawca, który jest koja-
rzony nie tylko poprzez targi / konferencje
skierowane do swoich Klientów (a więc w
ramach których prezentowana jest komer-
cyjna oferta firmy, rozdawane są broszury
opisujące produkty firmy), ale także jako
firma, która potrafi sponsorować coś mniej
komercyjnego, nie mającego bezpośred-
niego przełożenia na działania handlowe
Łukasz Majek – DRQ Kraków (do Klientów), ale przeznaczone bardziej
dla środowiska deweloperów / programistów, dla ludzi, któ-
rzy swoją pracę traktują jako coś więcej niż tylko sposób na
zasilenie domowego budżetu. Chcemy się kojarzyć z firmą,
która w tym co robi też chce czegoś więcej, niż tylko zarabiać
pieniądze (co jest oczywistym celem każdej firmy). My nato-
miast chcemy robić to dodatkowo z użyciem ciekawych tech-
nologii, dając ludziom szansę realizacji pasji w ramach tego,
co robią, przy okazji promując pewne technologie. DRQ za
taką firmę się uważa i chcemy to pokazywać środowisku de-
weloperów (a więc środowisku naszych potencjalnych przy-
szłych pracowników). Drugi powód sponsorowania JDD, ten
bardziej strategiczny, to promowanie technologii Java. Pro-
24 www.sdjournal.org
Rysunek 1. Ekipa Software Mind z Brucem
Eckhelem (drugi od lewej)
PROIDEA została założona w 2004 roku. Powsta-
ła w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na
organizacje przekazujące w sposób kompetentny
wiedzę z zakresu teleinformatyki. Wypełnia swoje
cele statutowe wspierając edukację oraz promując
inicjatywy służące popularyzowaniu informatyki w
szkołach. Fundacja skupia wokół siebie grono spe-
cjalistów o rozległej wiedzy informatycznej.
Sponsorzy główni: DRQ oraz Software Mind
mując taką konferencję (a pamiętajmy, że o sponsorów dla
tego typu „mało komercyjnych” konferencji bywa ciężko i
nie są one popularne), napędzamy popularność tego języ-
ka. A ta popularność nie jest jeszcze aż taka oczywista. My-
śleliśmy do niedawna, że wszyscy programują w Javie, tym-
czasem ogromnie zdziwiło mnie, gdy niedawno w czasie roz-
mów ze studentami kierunków informatycznych wyszło, że
duży procent spośród nich nie doceniał tej technologii i nie
inwestowali w swoją wiedzę w tym zakresie. Dlatego mamy
nadzieję, że może dzięki takim konferencjom, młodzi dewe-
loperzy dużo chętniej skłonią się ku Javie. Oczywiście to nie
jest jedyny i właściwy język programowania, każdy język ma
swoje zastosowanie. Jednak Java – poprzez swoją popular-
ność na świecie (a co za tym idzie – mnogość bibliotek, na-
rzędzi wspierających etc.) – jest dziś „najrozsądniejszym
wyborem” przy tworzeniu aplikacji z jakimi mają do czynie-
nia firmy takie jak DRQ. Dlatego zależy nam na promowaniu
tej technologii. To napędza krakowskie zaplecze profesjonal-
nych deweloperów Javy, z którego za chwilę będziemy mogli
korzystać, dla dobra naszych Klientów.
Co z kolejnymi edycjami, czy będziecie Państwo kontynu-
ować tradycję sponsorowania tej imprezy?
Nie mogę tego dziś ostatecznie potwierdzić, ale na dziś
dzień już rozpoczęliśmy pewne rozmowy z fundacją Proidea
i wyrażamy wolę równie silnego zaangażowania w roku 2007.
Wszystko dlatego, że JDD 2006 okazało się dużym sukcesem
i cieszy się sporą popularnością (400 gości!), widzimy więc że
nasze działanie ma sens.
Software Developer’s Journal 01/2007
 Aplikacje
biznesowe
Janusz Ganczarski
e-POLTAX
W
Materiały do artykułu dniu 16 sierpnia 2006 roku Ministerstwo
zamieszczone zostały
Finansów (MF) ogłosiło, że grupa oko-
na płycie CD 1
ło 7.5 tysiąca największych podatników
o rocznych przychodach przekraczających 5 mln
euro, obsługiwanych przez tzw. wyspecjalizowa-
ne urzędy skarbowe (US), może składać deklara-
cje podatkowe drogą elektroniczną. Wykonaniem
i jednocześnie wdrożeniem systemu e-POLTAX,
obsługującego deklaracje elektroniczne zajęła się
Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych
(PWPW).
W niniejszym artykule, poza przedstawieniem
sposobu działania systemu e-POLTAX, skupimy
się głównie na opisie formatów deklaracji elektro-
nicznej. Wszystkie prezentowane przykłady po-
wstały wyłącznie w oparciu o opublikowane przez
MF schematy dokumentów. Poprawność składnio-
wą plików XML weryfikowano przy użyciu aplika-
cji off-line udostępnianej przez MF, natomiast do
testów poprawności strukturalnej użyto walidatora
dostępnego na stronie http://tools.decisionsoft.com/
schemaValidate/.
Budowa i zasady funkcjonowania
systemu e-POLTAX
System e-POLTAX umożliwia składanie deklaracji
podatkowych na trzy sposoby:
• bezpośrednio poprzez mechanizmy udostępnio-
ne na stronie WWW umieszczonej pod adresem
https://e-poltax.mf.gov.pl; do złożenia deklara-
cji wystarczy standardowa przeglądarka interne-
towa obsługująca protokół szyfrowania SSL v.3
(128 bitowy);
• przy pomocy aplikacji Off-Line, udostępnione na
stronach MF; niestety aktualna wersja 1.5 do-
stępna jest tylko dla systemów z rodziny Micro-
soft Windows;
• poprzez moduły wbudowane w aplikacje (np. sys-
temy finansowo-księgowe) dostarczone przez fir-
my trzecie i korzystające ze schematów doku-
mentów udostępnionych przez MF.
Każdy z powyższych sposobów wymaga posiada-
nia przez podatnika bezpiecznego podpisu elek-
tronicznego weryfikowanego za pomocą ważne-
go kwalifikowanego certyfikatu. System e-POLTAX
Autor jest matematykiem i informatykiem
Kontakt z autorem: JanuszG@enter.net.pl
Strona domowa: www.januszg.hg.pl
26 www.sdjournal.org
Podstawowe akty prawne związane
z deklaracjami elektronicznymi
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 sierp-
nia 2006 r. w sprawie określenia rodzajów dekla-
racji, które mogą być składane za pomocą środ-
ków komunikacji elektronicznej (Dz.U. Nr 146, poz.
1060);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 sierp-
nia 2006 r. w sprawie trybu składania i wzoru zawia-
domienia o zamiarze składania deklaracji w formie
elektronicznej (Dz.U. Nr 146, poz. 1061);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 sierp-
nia 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
zaświadczeń wydawanych przez organy podatkowe
(Dz.U. Nr 146, poz. 1062);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11
września 2006 r. w sprawie trybu składania oraz
struktury logicznej zgłoszenia upoważnienia po-
datnika lub osoby upoważnionej przez podatnika
do składania deklaracji w formie elektronicznej i
podpisywania deklaracji podpisem elektronicznym
(Dz.U. Nr 168, poz. 1196);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 wrze-
śnia 2006 r. w sprawie struktury logicznej deklara-
cji, sposobu ich przesyłania oraz rodzajów podpi-
su elektronicznego, którymi powinny być opatrzone
(Dz.U. Nr 168, poz. 1197);
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 paź-
dziernika 2006 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie struktury logicznej deklaracji, sposobu ich
przesyłania oraz rodzajów podpisu elektroniczne-
go, którymi powinny być opatrzone (Dz.U. Nr 179,
poz. 1323).
akceptuje wszystkie certyfikaty dostępne na pol-
skim rynku.
Zanim jednak prześlemy pierwszą deklarację
drogą elektroniczną trzeba złożyć w US zawia-
domienie o zamiarze składania deklaracji ZAW-
E1 (oczywiście w papierowej wersji – patrz Ry-
sunek 1), odrębnie dla każdej osoby upoważnio-
nej do składania deklaracji. Następnie osoba upo-
ważniona przesyła drogą elektroniczną zgłosze-
nie w formacie ZAW-E2, w którym potwierdza
wolę składania deklaracji drogą elektroniczną. Po
weryfikacji powyższych zawiadomień US wydaje
zaświadczenie ZAS-E potwierdzające zgodność
danych zawartych w zawiadomieniu ZAW-E1
z danymi w zgłoszeniu ZAW-E2 złożonym przez
osobę upoważnioną, a podatnik otrzymuje moż-
liwość składania deklaracji drogą elektroniczną.
Software Developer’s Journal 1/2007
 e-POLTAX

Rysunek 1. Zawiadomienie ZAW-E1

Warto zauważyć, że osobą upoważnioną nie musi być na-
wet pracownik firmy – może to być np. doradca podatkowy
prowadzący obsługę księgową firmy.
Niezależnie od wybranego sposobu złożenia deklara-
cji lub innego dokumentu, system e-POLTAX z założenia w
ciągu kilkudziesięciu minut generuje i przesyła potwierdze-
nie przyjęcia deklaracji na adres poczty elektronicznej oso-
by upoważnionej. Potwierdzenie ma postać pliku XML, któ-
ry zawiera następujące informacje:
• nazwa podmiotu przyjmującego dokument elektroniczny
(MF);
• identyfikator złożonego dokumentu nadany przez Central-
ną Bazę Danych (CBD);

�������� ������

����������
���������
������ ������
����������� ��� ����������
���������

�������������� �������� ��������

������������������
����������������������������
���������������������

��� ������� ��������

Rysunek 2. Schemat budowy działania systemu e-POLTAX (źródło MF)

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 27

 Aplikacje
biznesowe

• wartość funkcji skrótu złożonego dokumentu, która jest
identyczna z wartością użytą do podpisu składanego do-
kumentu;
• wartość funkcji skrótu dokumentu w postaci otrzyma-
nej przez system (łącznie z podpisem elektronicz-
nym);
• typ dokumentu, którego dotyczy potwierdzenie (deklara-
cja, wniosek lub zgłoszenie);
• data wpłynięcia dokumentu do systemu informatycznego
administracji podatkowej (data ze stempla czasu);
• treść stempla czasu w postaci zakodowanej algorytmem
Base64;
• numer NIP podmiotu głównego deklaracji, wniosku lub
zgłoszenia;
• informacja o przyjęciu lub odrzuceniu dokumentu oraz ko-
dy ewentualnych błędów.

Listing 1. Przykładowy plik z zawiadomieniem ZAW-E2

<?xml version="1.0" encoding="UvTF-8"?> <Faks>0221234567</Faks>

<Email>firmasa@firmasa.pl</Email>
<!-- Zgłoszenie osoby upoważnionej do składania </Kontakt>
i podpisywania deklaracji w formie elektronicznej </Podmiot1>
-->
<!-- Dane osoby fizycznej upoważnionej do podpisywania
<ZgloszenieRej xmlns:xsi= deklaracji
"http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" -->
xsi:noNamespaceSchemaLocation=
"http://e-poltax.mf.gov.pl/Repozytorium/Deklaracje/ <Podmiot2>
ZAW-E2(1)_v1-0.xsd"> <OsobaFizyczna>
<NIP>1112223344</NIP>
<!-- Nagłówek deklaracji <ImiePierwsze>Jan</ImiePierwsze>
--> <Nazwisko>Kowalski</Nazwisko>
<DataUrodzenia>1980-01-01</DataUrodzenia>
<Naglowek> <PESEL>80010199999</PESEL>
<KodFormularza kodSystemowy="ZAW-E2">ZAW-E2 </OsobaFizyczna>
</KodFormularza> <AdresZamieszkania rodzajAdresu="RAD">
<WariantFormularza>1</WariantFormularza> <AdresPol>
</Naglowek> <KodKraju>PL</KodKraju>
<Wojewodztwo>mazowieckie</Wojewodztwo>
<!-- Dane podatnika lub płatnika, którego deklaracje <Powiat>warszawski</Powiat>
składane w formie elektronicznej podpisuje osoba <Gmina>Centrum</Gmina>
upoważniona <Ulica>Aleje Jerozolimskie</Ulica>
--> <NrDomu>4321</NrDomu>
<NrLokalu>1</NrLokalu>
<Podmiot1> <Miejscowosc>Warszawa</Miejscowosc>
<OsobaNiefizyczna> <KodPocztowy>00-001</KodPocztowy>
<NIP>1234567890</NIP> <Poczta>Warszawa</Poczta>
<PelnaNazwa>Firma S.A.</PelnaNazwa> </AdresPol>
<REGON>123456789</REGON> </AdresZamieszkania>
</OsobaNiefizyczna> <Kontakt>
<AdresZamieszkaniaSiedziby rodzajAdresu="RAD"> <Telefon>0221234567</Telefon>
<AdresPol> <Faks>0221234567</Faks>
<KodKraju>PL</KodKraju> <Email>jankowalski@firmasa.pl</Email>
<Wojewodztwo>mazowieckie</Wojewodztwo> </Kontakt>
<Powiat>warszawski</Powiat> </Podmiot2>
<Gmina>Centrum</Gmina>
<Ulica>Aleje Jerozolimskie</Ulica> <!-- Zakres terminu uprawnień do podpisu dekl aracji
<NrDomu>1234</NrDomu> -->
<NrLokalu>1</NrLokalu>
<Miejscowosc>Warszawa</Miejscowosc> <ZakresTerminuUprawnien>
<KodPocztowy>00-001</KodPocztowy> <WaznyOd>2006-10-01</WaznyOd>
<Poczta>Warszawa</Poczta> <WaznyDo>2006-12-31</WaznyDo>
</AdresPol> </ZakresTerminuUprawnien>
</AdresZamieszkaniaSiedziby> </ZgloszenieRej>
<Kontakt>
<Telefon>0221234567</Telefon>

28 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007

 e-POLTAX

Z deklaracji aktualnie obsługiwanych przez system

e-POLTAX najpopularniejsze i zarazem najważniejsze są:

• PIT-4 – deklaracja na zaliczkę miesięczną na podatek do-

chodowy od łącznej kwoty dokonanych wypłat;
• PIT-8A – deklaracja o zryczałtowanym podatku dochodo-
wym;
• VAT-7 – deklaracja podatkowa dla podatku od towarów
i usług.

Przykładowo wg danych dostępnych na stronie Podlaskie-

go Urzędu Skarbowego w Białymstoku w 2005 roku do te-
go urzędu złożono 4388 deklaracji PIT-4 i 910 deklaracji
PIT-8A.

Repozytorium schematów dokumentów

Repozytorium schematów dokumentów (patrz Rysunek 3)
zostało podzielone na pięć części obejmujących: słowniki,
definicje, potwierdzenie, szablony i deklaracje. Słowniki
zawierają kody urzędów skarbowych (plik KodyUrzedow-
Rysunek 3. Repozytorium schematów dokumentów
Skarbowych_v1-0.xsd) i dwuliterowe kody krajów zgodne
Oczywiście system e-POLTAX nie weryfikuje poprawno- ze standardem ISO 3166 (plik KodyKrajow_v1-0.xsd).
ści merytorycznej deklaracji – tę może wykonać wyłącznie Aktualnie dostępne są tylko kody urzędów skarbowych
pracownik US. Cały schemat działania systemu e-POLTAX wyspecjalizowanych w obsłudze tzw. dużych podatników.
przedstawiono na Rysunku 2. W potwierdzeniach znajduje się jedynie schemat urzędo-
wego potwierdzenia odbioru dokumentu elektronicznego
Deklaracje elektroniczne (plik Potwierdzenie_v1-0.xsd), a definicje deklaracji i za-
Jako format danych na potrzeby deklaracji elektronicznych łączników do deklaracji umieszczono oczywiście w dekla-
wybrano XML, przy czym struktury poszczególnych doku- racjach.
mentów, typy danych oraz słowniki opisane zostały przy Aktualnie repozytorium nie zawiera żadnych szablonów
użyciu XML Schema. Ta stosunkowo nowa technologia dokumentów.
(specyfikacja pochodzi z 2001 roku) jest uważana za na-
stępcę DTD i posiada od tego ostatniego znacznie większe
możliwości.
Wszystkie dokumenty XSD (ang. XML Schema Defini-
tion) z definicjami dostępne są w repozytorium schema-
tów dokumentów umieszczonym na stronie WWW syste-
mu e-POLTAX (https://e-poltax.mf.gov.pl/ ). Schematy do-
kumentów elektronicznych są prawnie usankcjonowane
rozporządzeniami MF (patrz ramka).
Pierwsze akty prawne opisujące pliki XSD zostały
podpisane w dniu 11 września 2006r (od tego dnia rze-
czywiście można mówić o technicznej i prawnej możliwo-
ści składania deklaracji elektronicznych), a ostatnie do-
stępne w momencie powstawania niniejszego tekstu po-
chodzą z 2 października 2006 roku.
Także w drodze rozporządzenia MF określił termin
wprowadzania kolejnych wzorów deklaracji elektronicz-
nych (patrz ramka).
Rozporządzenia określają ponadto sposób opatrywa-
nia deklaracji i innych dokumentów bezpiecznym podpi-
sem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego
kwalifikowanego certyfikatu, algorytm bezpiecznego pod-
pisu elektronicznego, algorytm szyfrowania oraz funkcję
skrótu.
MF dopuściło opatrywanie dokumentów podpisem
elektronicznym przy użyciu jednego z dwóch formatów:
XAdES-BES (ETSI TS 101 903) oraz PKCS#7, przy czym ten
pierwszy wydaje się być znacznie lepiej przystosowany do Rysunek 4. Program e-Poltax Off-Line z wczytanym
potrzeb dokumentów w formacie XML. zawiadomieniem ZAW-E2

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 29

 Aplikacje
biznesowe
W budowie dokumentów XML zawierających deklara-
cje, bardzo ważne są dokumenty zawarte w definicjach
repozytorium. Zawierają one opis podstawowych typów
danych (plik ElementarneTypyDanych_v1-0.xsd) i struk-
tur (plik StrukturyDanych_v1-0.xsd) używanych w dekla-
racjach. Typy i struktury danych przedstawiamy bliżej
w ramce.
Na dokumenty, których schematy znajdują się w repo-
zytorium składają się nie tylko elektroniczne odpowiedniki
papierowych formularzy z deklaracjami. Znajdują się tam
także wybrane rodzaje załączników i wniosków, które nie
posiadają urzędowo określonego wzoru, a które mogą być
elementem składowym deklaracji obsługiwanych przez
system e-POLTAX. Typowym przykładem jest formularz
ORD-ZU, który zawiera uzasadnienie przyczyn składania
korekty deklaracji.
Pierwszym dokumentem elektronicznym, który przed-
stawimy nie będzie jednak żadna z deklaracji, ale omówione
wcześniej zawiadomienie ZAW-E2.
ZAW-E2 – Zgłoszenie osoby upoważnionej do składania
i podpisywania deklaracji w formie elektronicznej
Strukturę zawiadomienia ZAW-E2 zawiera plik ZAW-
E2(1)_v1-0.xsd. Dokument zawiera cztery główne elemen-
ty. Pierwszy to Nagłówek opisujący kod i wariant formu-
larza. Nagłówki stanowią standardowy element każdego
dokumentu elektronicznego w systemie e-POLTAX. Da-
lej formularz ZAW-E2 zawiera element Podmiot1 opisują-
cy dane podatnika, którego deklaracje będą składane dro-
gą elektroniczną oraz element Podmiot2 zawierający da-
ne osoby upoważnionej, która w imieniu podatnika będzie
składała deklaracje. W danych obu podmiotów elementy
składowe Kontakt są opcjonalne. Wartość atrybutu rodza-
jAdresu w elementach AdresZamieszkaniaSiedziby i Adre-
sZamieszkania oznacza, że są to adresy rejestracyjne obu
podmiotów. Na końcu formularz ZAW-E2 zawiera okres
w jakim osoba upoważniona może składać deklaracje dro-
gą elektroniczną.
Przykładowy dokument z zawiadomieniem ZAW-E2
zawiera listing 1. Ten sam dokument wczytany do pro-
Rysunek 5. Program e-Poltax Off-Line z gotowym do
podpisania zawiadomieniem ZAW-E2
30 www.sdjournal.org
gramu e-Poltax Off-Line oraz gotowy do podpisania
z wyliczoną funkcją skrótu przedstawiono na rysunkach
nr 4 i 5.
PIT-4 – deklaracja na zaliczkę miesięczną na podatek
dochodowy od łącznej kwoty dokonanych wypłat
Strukturę deklaracji PIT-4 opisuje plik PIT-4(17)_v1-0.xsd.
Dokument zawiera cztery elementy: Nagłówek, Podmiot1,
Struktury danych opisane w pliku
StrukturyDanych_v1-0.xsd:
• TAdres – dane adresowe, może to być adres polski (ele-
ment AdresPol) lub adres zagraniczny (element AdresZagr);
na adres polski składają się elementy: KodKraju, Wojewódz-
two, Powiat, Gmina, Ulica, NrDomu, NrLokalu, Miejscowosc,
KodPocztowy i Poczta; na adres zagraniczny składają się
elementy: KodKraju, KodPocztowy, Miejscowosc, Ulica,
NrDomu, NrLokalu, Pietro, NazwaRegionu i SkrzynkaPocz-
towa;
• TIdentyfikatorOsobyFizycznej – podstawowe dane identyfi-
kujące osobę fizyczną; są to następujące elementy: NIP, Imie-
Pierwsze, Nazwisko, DataUrodzenia i PESEL;
• TIdentyfikatorOsobyFizycznejPelny – pełne dane iden-
tyfikujące osobę fizyczną; są to elementy: NIP, ImiePierw-
sze, Nazwisko, DataUrodzenia, ImieOjca, ImieMatki i PE-
SEL;
• TIdentyfikatorOsobyNiefizycznej – podstawowe dane identyfi-
kujące podmioty nie będą osobami fizycznymi; składają się na
elementy: NIP, PelnaNazwa i REGON;
• TPodmiotDowolnyBezAdresu – podstawowe dane dowolne-
go podmiotu; może to być osoba fizyczna (element Osoba-
Fizyczna typu TIdentyfikatorOsobyFizycznej) lub pozostałe
podmioty (element OsobaNiefizyczna tylu TidentyfikatorO-
sobyNiefizycznej);
• TIdentyfikatorOsobyNiefizycznejPelny – pełne dane iden-
tyfikujące podmioty nie będące osobami fizycznymi; są to
następujące elementy: NIP, PelnaNazwa, SkroconaNazwa i
REGON;
• TOsobaFizyczna – podstawowe dane osoby fizycznej; są to
następujące elementy: OsobaFizyczna (typ TIdentyfikatorO-
sobyFizycznej) oraz AdresZamieszkania (typ TAdres + atrybut
rodzajAdresu);
• TOsobaNiefizyczna – podstawowe dane podmiotu nie będą-
cego osobą fizyczną; są to elementy: OsobaNiefizyczna (typ
TIdentyfikatorOsobyNiefizycznej) oraz AdresSiedziby (typ TA-
dres + atrybut rodzajAdresu);
• TPodmiotDowolny – podstawowe dane dowolnego podmio-
tu; typ jest rozszerzeniem typu TPodmiotDowolnyBezAdresu
i posiada dodatkowy element AdresZamieszkaniaSiedziby (typ
TAdres + atrybut rodzajAdresu);
• TOsobaFizycznaPelna – pełny zestaw danych o osobie fizycz-
nej; elementy: OsobaFizyczna (typ TidentyfikatorOsobyFi-
zycznejPelny) i Adres (typ Tadres);
• TOsobaNiefizycznaPelna – pełny zestaw danych o podmio-
cie nie będącym osobą fizyczną; elementy: OsobaNiefizycz-
na (typ TidentyfikatorOsobyNiefizycznejPelny) i Adres (typ
Tadres);
• TPodmiotDowolnyPelny – pełny zestaw danych o dowol-
nym podmiocie; element OsobaFizyczna (typ TIdentyfika-
torOsobyFizycznejPelny) lub OsobaNiefizyczna (typ TIden-
tyfikatorOsobyNiefizycznejPelny) oraz element Adres (typ
TAdres).
Software Developer’s Journal 1/2007
 e-POLTAX

Listing 2. Przykładowy plik z deklaracją PIT-4

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> <P_28>0</P_28>
<Deklaracja xmlns:xsi= <!-- Suma wypłat -->
"http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" <P_29>0</P_29>
xsi:noNamespaceSchemaLocation= <!-- Należne zaliczki -->
"http://e-poltax.mf.gov.pl/Repozytorium/ <P_30>0</P_30>
Deklaracje/PIT/PIT-4(17)_v1-0.xsd"> <!-- Liczba podatników -->
<Naglowek> <P_31>0</P_31>
<KodFormularza kodSystemowy="PIT-4 (17)" kodPodatku="PIT" <!-- Suma wypłat -->
rodzajZobowiazania="P">PIT-4</KodFormularza> <P_32>0</P_32>
<WariantFormularza>17</WariantFormularza> <!-- Należne zaliczki -->
<CelZlozenia>1</CelZlozenia> <P_33>0</P_33>
<Rok>2006</Rok> <!-- Liczba podatników -->
<Miesiac>10</Miesiac> <P_34>0</P_34>
<KodUrzedu>1472</KodUrzedu> <!-- Suma wypłat -->
</Naglowek> <P_35>0</P_35>
<Podmiot1 rola="Płatnik"> <!-- Należne zaliczki -->
<OsobaNiefizyczna> <P_36>0</P_36>
<NIP>1234567890</NIP> <!-- Liczba podatników -->
<PelnaNazwa>Firma S.A.</PelnaNazwa> <P_37>0</P_37>
<REGON>123456789</REGON> <!-- Suma wypłat -->
</OsobaNiefizyczna> <P_38>0</P_38>
<AdresZamieszkaniaSiedziby rodzajAdresu="RAD"> <!-- Należne zaliczki -->
<AdresPol> <P_39>0</P_39>
<KodKraju>PL</KodKraju> <!-- Liczba podatników - Inne przychody -->
<Wojewodztwo>mazowieckie</Wojewodztwo> <P_40>0</P_40>
<Powiat>warszawski</Powiat> <!-- Suma wypłat - Inne przychody -->
<Gmina>Centrum</Gmina> <P_41>0</P_41>
<Ulica>Aleje Jerozolimskie</Ulica> <!-- Należne zaliczki - Inne przychody -->
<NrDomu>1234</NrDomu> <P_42>0</P_42>
<NrLokalu>1</NrLokalu> <!-- Należne zaliczki - RAZEM -->
<Miejscowosc>Warszawa</Miejscowosc> <P_43>4000</P_43>
<KodPocztowy>00-001</KodPocztowy> <!-- Kwota zaliczek -->
<Poczta>Warszawa</Poczta> <P_44>0</P_44>
</AdresPol> <!-- Kwota przypadająca do pobrania -->
</AdresZamieszkaniaSiedziby> <P_45>0</P_45>
</Podmiot1> <P_46>0</P_46>
<!-- Dane wymiarowe deklaracji --> <P_47>0</P_47>
<PozycjeSzczegolowe> <P_48>0</P_48>
<!-- Liczba podatników --> <P_49>0</P_49>
<P_19>10</P_19> <P_50>0</P_50>
<!-- Suma wypłat --> <P_51>4000</P_51>
<P_20>20000</P_20> <P_52>0</P_52>
<!-- Należne zaliczki --> <P_53>4000</P_53>
<P_21>4000</P_21> <P_54> </P_54>
<!-- Liczba podatników --> </PozycjeSzczegolowe>
<P_22>0</P_22> <Pouczenie>W przypadku niewpłacenia w obowiązującym
<!-- Suma wypłat --> terminie kwoty z poz.53 lub wpłacenia jej
<P_23>0</P_23> w niepełnej wysokości, niniejsza deklaracja stanowi
<!-- Należne zaliczki --> podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego,
<P_24>0</P_24> zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 czerwca 1966
<!-- Liczba podatników --> r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
<P_25>0</P_25> (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz.1954, z późn.zm)
<!-- Suma wypłat --> </Pouczenie>
<P_26>0</P_26> <Oswiadczenie>Oświadczam, że są mi znane przepisy
<!-- Należne zaliczki --> Kodeksu karnego skarbowego o odpowiedzialności za
<P_27>0</P_27> uchybienie obowiązkom płatnika.</Oswiadczenie>
<!-- Liczba podatników --> </Deklaracja>

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 31

 Aplikacje
biznesowe

Listing 3. Przykładowy plik z korektą deklaracją VAT-7 oraz uzasadnieniem przyczyn korekty
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> <P_34>0</P_34>
<Deklaracja xmlns:xsi= <!-- Podatek należny - Import usług -->
"http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" <P_35>0</P_35>
xsi:noNamespaceSchemaLocation= <!-- Podstawa opodatkowania -->
"https://epoltax.mf.gov.pl/Repozytorium/Deklaracje/ <P_36>0</P_36>
VAT/VAT-7(9)_v1-0.xsd"> <P_37>0</P_37>
<Naglowek> <P_38>0</P_38>
<KodFormularza kodSystemowy="VAT-7 (9)" kodPodatku="VAT" <P_39>0</P_39>
rodzajZobowiazania="Z">VAT-7</KodFormularza> <P_40>1500000</P_40>
<WariantFormularza>9</WariantFormularza> <P_41>220000</P_41>
<CelZlozenia poz="P_7">2</CelZlozenia> <P_42>0</P_42>
<Rok>2006</Rok> <P_43>0</P_43>
<Miesiac>10</Miesiac> <P_44>0</P_44>
<KodUrzedu>1472</KodUrzedu> <P_45>0</P_45>
</Naglowek> <P_46>1500000</P_46>
<Podmiot1 rola="Podatnik"> <P_47>330000</P_47>
<OsobaNiefizyczna> <P_48>0</P_48>
<NIP>1234567890</NIP> <P_49>0</P_49>
<PelnaNazwa>Firma S.A.</PelnaNazwa> <P_50>330000</P_50>
<REGON>123456789</REGON> <P_51>0</P_51>
</OsobaNiefizyczna> <P_52>0</P_52>
<AdresZamieszkaniaSiedziby rodzajAdresu="RAD"> <P_53>0</P_53>
<AdresPol> <P_54>0</P_54>
<KodKraju>PL</KodKraju> <P_55>110000</P_55>
<Wojewodztwo>mazowieckie</Wojewodztwo> <P_56>110000</P_56>
<Powiat>warszawski</Powiat> <P_57>110000</P_57>
<Gmina>Centrum</Gmina> <P_58>0</P_58>
<Ulica>Aleje Jerozolimskie</Ulica> <P_59>0</P_59>
<NrDomu>1234</NrDomu> <P_64>2</P_64>
<NrLokalu>1</NrLokalu> <P_65>2</P_65>
<Miejscowosc>Warszawa</Miejscowosc> </PozycjeSzczegolowe>
<KodPocztowy>00-001</KodPocztowy> <Pouczenie>W wypadku niewpłacenia w obowiązującym
<Poczta>Warszawa</Poczta> terminie kwoty z poz.53 lub wpłacenia jej
</AdresPol> w niepełnej wysokości niniejsza deklaracja
</AdresZamieszkaniaSiedziby> stanowi podstawę do wystawienia tytułu
</Podmiot1> wykonawczego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia
<PozycjeSzczegolowe> 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
<P_20>0</P_20> w administracji (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz.1954,
<P_21>0</P_21> z późn.zm).</Pouczenie>
<P_22>0</P_22> <Oswiadczenie>Oświadczam, że są mi znane przepisy
<P_23>0</P_23> Kodeksu karnego skarbowego o odpowiedzialności
<P_24>0</P_24> za podanie danych niezgodnych z rzeczywistością.
<P_25>0</P_25> </Oswiadczenie>
<P_26>0</P_26> <Zalaczniki>
<P_27>0</P_27> <Zalacznik_ORD-ZU>
<P_28>1000000</P_28> <Naglowek>
<!-- Podatek należny --> <KodFormularza kodSystemowy=
<P_29>220000</P_29> "ORD-ZU (1)">ORD-ZU</KodFormularza>
<!-- Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów --> <WariantFormularza>1</WariantFormularza>
<P_30>500000</P_30> </Naglowek>
<!-- Eksport towarów --> <PozycjeSzczegolowe>
<P_31>0</P_31> <Tresc poz="P_10">Uzasadnienie korekty deklaracji
<!-- Podstawa opodatkowania --> za 10/2006</Tresc>
<P_32>0</P_32> </PozycjeSzczegolowe>
<!-- Podatek należny --> </Zalacznik_ORD-ZU>
<P_33>0</P_33> </Zalaczniki>
<!-- Podstawa opodatkowania - Import usług --> </Deklaracja>

32 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007

 e-POLTAX

Listing 4. Przykładowy plik z deklaracją VAT-7K wraz z wnioskiem i przyspieszenie zwrotu podatku
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> <P_39>0</P_39>
<Deklaracja xmlns:xsi= <P_40>1500000</P_40>
"http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" <P_41>220000</P_41>
xsi:noNamespaceSchemaLocation="http://e-poltax.mf.gov.pl/ <P_42>0</P_42>
Repozytorium/Deklaracje/VAT/VAT-7K(3)_v1-0.xsd"> <P_43>0</P_43>
<Naglowek> <P_44>0</P_44>
<KodFormularza kodSystemowy="VAT-7K (3)" kodPodatku="VAT" <P_45>0</P_45>
rodzajZobowiazania="Z">VAT-7K</KodFormularza> <P_46>1500000</P_46>
<WariantFormularza>3</WariantFormularza> <P_47>330000</P_47>
<CelZlozenia poz="P_7">1</CelZlozenia> <P_48>0</P_48>
<Rok>2006</Rok> <P_49>0</P_49>
<Kwartal>3</Kwartal> <P_50>330000</P_50>
<KodUrzedu>1472</KodUrzedu> <P_51>0</P_51>
</Naglowek> <P_52>0</P_52>
<Podmiot1 rola="Podatnik"> <P_53>0</P_53>
<OsobaFizyczna> <P_54>0</P_54>
<NIP>1112223344</NIP> <P_55>110000</P_55>
<ImiePierwsze>Jan</ImiePierwsze> <P_56>110000</P_56>
<Nazwisko>Kowalski</Nazwisko> <P_57>110000</P_57>
<DataUrodzenia>1980-01-01</DataUrodzenia> <P_58>0</P_58>
<PESEL>80010199999</PESEL> <!-- Kwota do przeniesienia na następny okres -->
</OsobaFizyczna> <P_59>0</P_59>
<AdresZamieszkaniaSiedziby rodzajAdresu="RAD"> <!-- Podatnik wykonywał w okresie rozliczeniowym -->
<AdresPol> <P_64>2</P_64>
<KodKraju>PL</KodKraju> <P_65>1</P_65>
<Wojewodztwo>mazowieckie</Wojewodztwo> </PozycjeSzczegolowe>
<Powiat>warszawski</Powiat> <Pouczenie>W wypadku niewpłacenia w obowiązującym
<Gmina>Centrum</Gmina> terminie kwoty z poz.53 lub wpłacenia jej
<Ulica>Aleje Jerozolimskie</Ulica> w niepełnej wysokości niniejsza deklaracja
<NrDomu>4321</NrDomu> stanowi podstawę do wystawienia tytułu
<NrLokalu>1</NrLokalu> wykonawczego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia
<Miejscowosc>Warszawa</Miejscowosc> 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
<KodPocztowy>00-001</KodPocztowy> w administracji (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz.1954,
<Poczta>Warszawa</Poczta> z późn.zm).</Pouczenie>
</AdresPol> <Oswiadczenie>Oświadczam, że są mi znane przepisy Kodeksu
</AdresZamieszkaniaSiedziby> karnego skarbowego o odpowiedzialności za
</Podmiot1> podanie danych niezgodnych z rzeczywistością.
<PozycjeSzczegolowe> </Oswiadczenie>
<P_20>0</P_20> <Zalaczniki>
<P_21>0</P_21> <Wniosek_VAT-ZT>
<P_22>0</P_22> <Naglowek>
<P_23>0</P_23> <KodFormularza kodSystemowy="VAT-ZT (3)">VAT-ZT
<P_24>0</P_24> </KodFormularza>
<P_25>0</P_25> <WariantFormularza>3</WariantFormularza>
<P_26>0</P_26> </Naglowek>
<P_27>0</P_27> <PozycjeSzczegolowe>
<P_28>1000000</P_28> <P_20>110000</P_20>
<P_29>220000</P_29> <!-- Kwota do zwrotu w terminie 60 dni -->
<P_30>500000</P_30> <P_25>0</P_25>
<P_31>0</P_31> <!-- Kwota do zwrotu w terminie 25 dni -->
<P_32>0</P_32> <P_27>110000</P_27>
<P_33>0</P_33> <Tresc poz="P_10">Uzasadnienie przyspieszonego zwrotu
<P_34>0</P_34> podatku VAT z deklaracji VAT-7 za 3 kw. 2006</Tresc>
<P_35>0</P_35> </PozycjeSzczegolowe>
<P_36>0</P_36> </Wniosek_VAT-ZT>
<P_37>0</P_37> </Zalaczniki>
<P_38>0</P_38> </Deklaracja>

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 33

 Aplikacje
biznesowe
PozycjeSzczegolowe, Pouczenie oraz Oświadczenie. Dwa
pierwsze elementy opisują deklarację i podmiot ją składa-
jący, element PozycjeSzczegolowe zawiera wszystkie wła-
ściwe dane deklaracji, a dwa ostatnie elementy to po-
uczenie o sankcjach grożących za brak terminowej wpłaty
i nierzetelność danych wykazanych w deklaracji.
Przykładowy dokument XML zawierający deklarację PIT-
4 przedstawiono na listingu nr 2. Warto zwrócić uwagę na in-
formacje zawarte w nagłówku dotyczące wersji deklaracji PIT-
4 (jest to już jak widzimy 17 wersja tego formularza) oraz atry-
but rola zawarty w elemencie Podmiot1 (deklaracja dotyczy
obowiązków płatnika).
PIT-8A – deklaracja na zaliczkę miesięczną na podatek
dochodowy od łącznej kwoty dokonanych wypłat
Drugą deklaracją, której obsługę w systemie e-POLTAX wpro-
wadzono razem z PIT-4, jest formularz PIT-8A opisany w pliku
PIT-8A(13)_v1-0.xsd. Deklaracja w formie elektronicznej nie
różni się w swojej budowie od PIT-4, poza oczywistymi różni-
cami w elementach Nagłówek i PozycjeSzczegolowe.
VAT-7 – miesięczna deklaracja
dla podatku od towarów i usług
Schemat formularza VAT-7 (plik VAT-7(9)_v1-0.xsd) został
udostępniony na początku października 2006 roku razem
z deklaracjami VAT-7K, VAT-8 i VAT-9. Nową wspólną cechą
tych deklaracji jest element Załączniki, który zawiera załącz-
niki składane opcjonalnie razem z deklaracją. Stąd razem
z powyższymi formularzami określone zostały schematy
trzech załączników:
• VAT-ZT (wniosek o przyspieszenie terminu zwrotu podatku);
• VAT-ZZ (wniosek o zwrot podatku VAT);
• ORD-ZU (uzasadnienie przyczyn korekty deklaracji).
Załączniki te w przeciwieństwie do deklaracji nie posiadają urzę-
dowo określonego papierowego formatu, ale ich charakter powo-
duje, że muszą zawierać kilka standardowych elementów repre-
zentowanych odpowiednio w wersji elektronicznej. Przykładowy
plik XML z korektą deklaracji VAT-7 wraz uzasadnieniem korek-
ty przedstawiono na listingu nr 3. Poza zawartym w treści doku-
mentu załącznikiem ORD-ZU warto zwrócić uwagę na wartość
atrybutu rola w elemencie Podmiot1, która w odróżnieniu od de-
klaracji PIT-4 i PIT-8A przyjmuje wartość „Podatnik ” oraz zmianę
wartości elementu CelZlozenia na 2 (korekta deklaracji).
VAT-7K – kwartalna deklaracja
dla podatku od towarów i usług
Deklaracja VAT-7K (schemat zawarty w pliku VAT-7(9)_v1-0.xsd)
jest składanym kwartalnie odpowiednikiem formularza VAT-7.
Stąd jedyną różnicą w elektronicznych wersjach obu tych dekla-
racji jest element Nagłówek, który zamiast numeru miesiąca (ele-
ment Miesiąc) zawiera numer kwartału (element Kwartał).
Na listingu nr 4 przedstawiono przykładową deklara-
cję VAT-7K, tym razem jednak składaną przez osobę fizycz-
ną, czyli przez podmiot, który aktualnie nie ma takiej praw-
nej możliwości. Deklaracja zawiera w sobie wniosek VAT-ZT o
przyspieszenie zwrotu podatku, stąd poza dodaniem elemen-
tów charakterystycznych dla tego załącznika, odpowiednio
została zmodyfikowana wartość elementu P_65.
34 www.sdjournal.org
Podstawowe typy i struktury danych
używane w deklaracjach
Elementarne typy danych opisane w pliku: ElementarneTypyDa-
nych_v1-0.xsd:
• TZnakowy – typ znakowy ograniczony do jednej linii do 240 zna-
ków;
• TTekstowy – typ znakowy ograniczony do 2000 znaków;
• TProcentowy – wartość procentowa z dokładnością do 2
miejsc po przecinku;
• TCalkowity – liczba całkowita;
• TNaturalny – liczba naturalna;
• TKwota2 – wartość kwotowa wykazana w złotych i groszach;
• TKwotaC – wartość kwotowa wykazana w złotych;
• TKwota2Nieujemna – wartość kwotowa nieujemna wykazana
w złotych i groszach;
• TKwotaCNieujemna – wartość kwotowa nieujemna wykazana
w złotych;
• TData – data w formacie RRRR-MM-DD;
• TDataCzas – data i godzina;
• TRok – rok;
• TMiesiac – numeracja miesiąca;
• TKwartal – numeracja kwartału;
• TAdresEmail – adres e-mail;
• TNrNIP – numer NIP;
• TNrPESEL – numer PESEL;
• TNrREGON – numer REGON;
• TImie – pierwsze imię;
• TNazwisko – nazwisko;
• TMiejscowosc – nazwa miejscowości;
• TJednAdmin – nazwa jednostki administracyjnej: wojewódz-
twa, powiatu lub gminy;
• TUlica – nazwa ulicy;
• TNrBudynku – numer budynku;
• TNrLokalu – numer lokalu;
• TKodPocztowy – kod pocztowy;
• TCelZlozenia – ceł złożenia deklaracji: złożenie deklaracji po
raz pierwszy (1) lub korekta (2);
• TNrDokumentu – numer dokumentu;
• TWybor1 – pojedyncze pole wyboru;
• TWybor1_2 – podwójne pole wyboru (1 lub 2);
• TWybor1_3 – potrójne pole wyboru (1, 2 lub 3);
• TSposobOpodatkowania – wybór sposobu opodatkowania (1,
2, 3 lub 4).
VAT-8 i VAT-9 – deklaracje dla podatku od towarów i usług
Dwie pozostałe deklaracje, wprowadzone razem z opisany-
mi wcześniej formularzami VAT-7 i VAT-7K, należą do grupy
deklaracji stosunkowo rzadko składanych przez podatników.
Ich budowa nie odbiega od przedstawionych już dokumen-
tów, przy czym jedynym dopuszczalnym rodzajem załącz-
nika, który może być składany razem z VAT-8 i VAT-9, jest
uzasadnienie przyczyn korekty deklaracji (ORD-ZU).
Projekt e-Deklaracje
Jak informuje MF na swojej stronie WWW jednym z celów
systemu e-POLTAX jest aktualizacja i weryfikacja wymagań
funkcjonalnych, prawnych i organizacyjnych, które posłużą
do wyboru docelowych rozwiązań w ramach prowadzone-
go projektu e-Deklaracje współfinansowanego z Europej-
Software Developer’s Journal 1/2007
 e-POLTAX

skiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działa-

nia 1.5 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Kon- ���������
���������������������������

kurencyjności Przedsiębiorstw. Projekt e-Deklaracje ma sta- ��������

nowić docelowy system bezpośredniej komunikacji elektro- �����������������������������
nicznej pomiędzy przedsiębiorcami, a administracją podat-
��� ��������� ��� ����� ����
kową, umożliwiający wymianę drogą elektroniczną wszyst-
������
kich dokumentów przewidzianych prawem. Obecne plany ���������
zakładają uruchomienie systemu e-Deklaracje na począt- ���������
��������� ����
��� ���� �����������
ku 2008 roku.
����
Schemat systemu e-Deklaracje przedstawiono na Ry-
��������������������
sunku 6. Podatnik korzystający z portalu e-Deklaracje, sta-
nowiącego jeden z elementów portalu e-PUAP (elektronicz-
���� ���� ���� ������ ���� �� ���
na Platforma Usług Administracji Publicznej), wybiera je-
den z formularzy elektronicznych zdefiniowanych w Repo- ������ ������ ������ ������ ������
��� ���
zytorium Wzorów Dokumentów (RWD). Po jego wypełnie- ��� ��� ��� ��� ���
niu i podpisaniu przy użyciu Infrastruktury Klucza Publicz- �����������������
nego (PKI) dokument otrzymuje aplikacja e-Podatki, któ-
rej zadaniem jest jego formalna weryfikacja, porównanie Rysunek 6. Schemat systemu e-Deklaracje (źródło MF)
z danymi podatnika zawartymi w Krajowej Ewidencji Podat- łą pewnością przedstawione w artykule mechanizmy opi-
ników (KEP), a docelowo w Centralnym Rejestrze Podmio- su dokumentów elektronicznych, korzystające ze standar-
tów (CRP) oraz zapisanie w Centralnym Rejestrze Doku- du XML, zostaną utrzymane. Jest to zresztą w ocenie au-
mentów (CRD). Jednocześnie podatnik otrzymuje informa- tora trafny wybór, korzystający z otwartych standardów
cję zwrotną zawierającą m.in. unikalny numer referencyjny projektowanych m.in. do takich zastosowań. Udostępnie-
dokumentu. nie schematów elektronicznych dokumentów czyni admi-
Właściwy dla podatnika US otrzymuje dokument za nistrację podatkową bardziej otwartą (nie powielono błę-
pośrednictwem Platformy Integracji (PI) i w zależności od dów ZUS) i umożliwia odpowiednie przygotowanie apli-
rodzaju sprawy dokument, po rejestracji w aplikacji Elek- kacji FK. Warto także zauważyć, że opracowane struktu-
troniczny Obieg Dokumentów (EOD), trafia albo do lokal- ry danych umożliwiają opracowanie schematu każdego ro-
nego systemu POLTAX w US albo do realizacji zgodnie dzaju formularza podatkowego, nie tylko tych składanych
z przyjętą w US instrukcją kancelaryjną. CRD udostępnia przez przedsiębiorców.
podatnikowi informacje na temat stanu załatwiania spra- Zastosowanie bezpiecznego podpisu elektronicznego na
wy w US. Ponadto podatnik za pośrednictwem Centralnej obecnym etapie dostępności systemu tylko dla grupy naj-
Bazy Danych Operacyjnych (CBDO) będzie miał dostęp większych przedsiębiorców nie jest oczywiście żadnym pro-
m.in. do informacji o stanie swojego salda. blemem, ale już małego przedsiębiorcy lub osobę nie pro-
W systemie e-Deklaracje bazy CBDO, CRD i CRP bę- wadzącą działalności gospodarczej, konieczność zakupu
dą stanowiły podstawowe źródło informacji zarówno dla po- odpowiedniego urządzenia i opłacania abonamentu raczej
datników jak i organów podatkowych. Ułatwi to i znacz- nie zachęci do elektronicznego rozliczania się z fiskusem.
nie przyspieszy wymianę informacji pomiędzy urzędami Niewykluczone jednak, że w tematyce podpisu elektronicz-
i izbami skarbowymi oraz urzędami kontroli skarbowej. nego będą zmiany, ale to już jest temat na odrębny arty-
Z bazami tymi będą współpracować inne działające obecnie kuł. W każdym razie MF w ramach projektu e-Deklaracje nie
systemy centralne np. VIES (ang. VAT Information Exchange przewiduje udostępniania własnych certyfikatów.
System). System e-POLTAX niestety nie jest pozbawiony wad. Za-
uważyli to m.in. doradcy podatkowi, którzy spotkali się na
Podsumowanie przedstawicielami MF na początku października 2006 roku.
System e-POLTAX nie jest rozwiązaniem docelowym dla Oto postulaty wysuwane przez doradców, z którymi zgadza
polskich podatników i administracji skarbowej, ale z ca- sie także autor:

• udostępnienie systemu w wersji testowej;

Terminy wprowadzenia
deklaracji elektronicznych
• 16 sierpnia 2006: PIT-4, PIT-8A;
• 1 października 2006: VAT-7, VAT-7K, VAT-8, VAT-9;
• 1 grudnia 2006: CIT-2, CIT-2/O, CIT-8, CIT-8/O, CIT-6, CIT-D,
VAT-23, VAT-24;
• 1 lutego 2007: VAT-10, VAT-11, VAT-12, VAT-Z, VAT-R, VAT-
R/UE, VAT-UE, VAT-UE/A, VAT-UE/B, VAT-UEK, WZS-1K,
WZS-1M, WZS-1R, WZP-1K, WZP-1R, WZP-1M, ORD-U,
ORD-TK, ORD-W1, POG-3A, IFT-1/IFT-1R, IFT-2/IFT-2R, IFT-
3/IFT-3R, IFT/A.
• możliwości podpisania i wysłania wielu deklaracji w pacz-
kach, przy czym system przesyłałby potwierdzenie dla
każdej deklaracji;
• znakowania czasem w momencie wysłania deklaracji,
a nie w momencie otrzymania deklaracji przez system.
W czasie, gdy ukaże się niniejszy tekst dostępne już będą ko-
lejne schematy deklaracji podatkowych. Pozostaje mieć na-
dzieję, że cały system e-Deklaracje zostanie uruchomiony
w terminie, a w dalszej perspektywie wszyscy podatnicy będą
mieli możliwość odwiedzenia swojego US bez konieczności wy-
chodzenia z własnego domu. n

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 35

 Aplikacje
biznesowe
Business Process
Piotr Skrobisz
Execution Language
N
Materiały do artykułu ieustannie zmieniające się warunki rynkowe
zamieszczone zostały
na płycie CD 1
i wymagania klientów, wymuszają na przed-
siębiorstwach ciągłe udoskonalanie i zmia-
nę procesów biznesowych. Powoduje to dodawanie
coraz to nowszych aplikacji i rozbudowę istniejących
systemów. W firmach o niskiej komputeryzacji budo-
wa nowych systemów wspierających jej działalność,
jak CRM (Customer Relationship Management), czy
ERP (Enterprise Resource Planning), przynosi duży
zwrot z inwestycji. Jednak przy dużej liczbie wdro-
żonych aplikacji, zwrot z coraz to nowszych projek-
tów maleje. Szefowie działów IT muszą borykać się
z napiętymi planami, ograniczonymi budżetami, ro-
snącą złożonością systemów informatycznych, ryzy-
kiem ich rozbudowy i coraz trudniejszą replikacją da-
nych pomiędzy niekompatybilnymi systemami.
Odpowiedzią na te problemy jest architektura zo-
rientowana na serwisy (ang. Service Oriented Archi-
tecture), w skrócie SOA. Dzięki niej możliwe jest bu-
dowanie nowych wielofunkcyjnych aplikacji poprzez
agregację funkcjonalności już istniejących systemów.
Odbywa się to w sposób 2-fazowy. Najpierw udostęp-
niane są serwisy, które eksponują usługi już istnieją-
cych systemów. Następnie wiele serwisów jest łączo-
nych i komponowanych w jeden proces biznesowy.
SOA i BPEL
SOA było rozwiązaniem znanym już w ubiegłym dzie-
sięcioleciu. Jednakże rynek cierpiał na brak ustanda-
ryzowanego sposobu integracji systemów. Obecnie
coraz większą popularnością cieszy się Business Pro-
cess Execution Language for Web Services (BPEL lub
BPEL4WS). Jest to język, który służy do definiowania
i wykonywania procesów biznesowych z wykorzysta-
niem web serwisów, za pomocą których wyekspono-
wane są serwisy podsystemów. Budowa procesu biz-
nesowego polega na łączeniu i koordynowaniu wielu
web serwisów w jednym przepływie.
BPEL łączy cechy dwóch starszych języków
służących do opisu przepływów pracy (ang. work-
flow). Pierwszym z nich jest WSFL (Web Service
Flow Language), stworzony przez IBM i oparty na
teorii grafów skierowanych. Drugim jest dziecko Mi-
crosoftu, XLANG, który wykorzystywał ideę sche-
matów blokowych.
Autor pracuje w firmie Oracle Corporation w dziale Mobi-
le, Wireless and Voice Solutions, gdzie zajmuje się pro-
jektowaniem systemów informatycznych. Jest również
doktorantem w Instytucie Badań Systemowych PAN.
Kontakt z autorem: piotr.skrobisz@oracle.com
36 www.sdjournal.org
Przykłady zastosowań
Oracle BPEL Process Manager’a
• State Children’s Health Insurance Program (SCHIP).
Amerykańska firma Policy Studies, Inc. wykorzystała
technologię BPEL do budowy systemu typu workflow,
wspierającego przetwarzania wniosków rejestracji do
amerykańskiego programu ubezpieczeń SCHIP;
• Dostawca elektryczności – integracja aplikacji w od-
działach. Firma WIPRO użyła technologii BPEL do
usprawnienia komunikacji pomiędzy oddziałami jed-
nego z dużych dostawców elektryczności. Każdy z lo-
kalnych oddziałów posiadał swoją własną aplikację do
obsługi procesów biznesowych. Tak duża heteroge-
niczność wymusiła zastosowanie architektury SOA;
• Corrections Corporation Of America (CCA) – inte-
gracja aplikacji dla systemu więziennictwa. BPEL
został wykorzystany przez firmę BIAS do zaimple-
mentowania wymiany danych pomiędzy systemami
dwóch amerykańskich firm z sektora więziennictwa
– CCA i Hamilton County Jail Systems (CJIS);
• Health Canada – kontrola wydawania i niszcze-
nia leków. W Kanadzie BPEL znalazł zastosowa-
nie przy automatyzacji procesu kontroli wydawania
i niszczenia leków. Budowa systemu wymagała in-
tegracji z wieloma państwowymi wydziałami i agen-
cjami oraz instytucjami międzynarodowymi;
• Lufthansa Flight Training (LFT) – system CRM.
Spółka LFT, należąca do Lufthansa AG, wykorzy-
stała BPEL do budowy łatwo modyfikowalnego sys-
temu CRM zintegrowanego z SAP Financials i inny-
mi wykorzystywanymi w firmie aplikacjami;
• Washington Group International (WGI) – system
ERP. WGI dostarcza usług z najróżniejszych sek-
torów przemysłu, jak budownictwo, górnictwo,
transport, czy energetyka. Działalność takiej firmy
wspierana jest przez ogromną liczbę najróżniejsze-
go oprogramowania i serwerów. Przy tak heteroge-
nicznym środowisku BPEL okazał się idealną tech-
nologią do budowy systemu ERP.
Pierwsza wersja BPEL-a pojawiła się w sierpniu
2002 roku. Przyciągnęła ona uwagę wielu firm, któ-
re przyłączyły się do współpracy. Zaowocowało to
w marcu 2003 roku stworzeniem wersji 1.1, któ-
ra miesiąc później została przekazana do organiza-
cji standaryzacyjnej OASIS (Organization for the Ad-
vancement of Structured Information Standards).
Podstawy języka
Definicja procesu biznesowego w języku BPEL pole-
ga na określeniu porządku wywoływanych web ser-
wisów. Czy mają być one wywoływane sekwencyj-
Software Developer’s Journal 1/2007
 Business Process Execution Language
nie, czy też równolegle. Możliwe jest określenie operacji warun-
kowych, pętli, czy też obsługa wyjątków. Język pozwala na de-
finiowanie zmiennych, kopiowanie i przypisywanie ich wartości.
Dzięki temu możliwe jest przekazywanie danych pomiędzy web
serwisami i gromadzenie ich w trakcie realizacji procesu.
Składnia języka opiera się na XML-u, a z racji tego, że pro-
ces operuje na web serwisach, wykorzystywane są lub mogą
być między innymi takie standardy, jak SOAP, WSDL, UDDI,
WS-Addressing, WS-ReliableMessaging, WS-Security, WS-
Coordination, WS-Transaction. Należy zauważyć, że proces
BPEL-owy sam w sobie jest web serwisem i może być wyko-
rzystywany przez inne procesy, jako podproces. Proces biz-
nesowy składa się z czynności. Do podstawowych należą na-
stępujące elementy:
• <invoke> - wywołanie web serwisu;
• <receive> - oczekiwanie na wywołanie procesu przez
klienta i odebranie od niego wiadomości;
• <reply> - zwrócenie odpowiedzi w przypadku synchronicz-
nego wywołania procesu;
• <assign> - operacje na wartościach zmiennych;
• <wait> - uśpienie procesu, na określony czas;
• <throw> - wyrzucenie wyjątku, analogicznie jak w Javie;
• <terminate> - zakończenie procesu na przykład w wyniku
błędu lub awarii;
• <compensete> - wywołanie czynności rekompensujących
(ang. compansation) w przypadku potrzeby wycofania
transakcji.
Analogicznie, jak w tradycyjnych językach programowania,
tak również w BPEL-u nie obyłoby się bez elementów od-
powiedzialnych za kontrolę przepływu. Do dyspozycji mamy
między innymi:
• <switch> - definiuje instrukcje warunkowe;
• <while> - pętla;
• <sequence> - oznacza, że zawarty w niej zbiór czynności
ma być wykonany sekwencyjnie;
• <flow> - pozwala na wykonywanie czynności równolegle;
�����������������������������������
��������
������
�������
������������
���������������
�������������
��������
����������
�����
���������
�����
�������
������������
�������������
Rysunek 1. Schemat procesu do obsługi zamówień książek
Software Developer’s Journal 1/2007
• <pick> - umożliwia wybór jednej z wielu alternatywnych
ścieżek na podstawie zdefiniowanych zdarzeń;
• <catch> i <catchAll> - pozwalają na przechwytywanie i ob-
sługę wyjątków podobnie, jak w Javie w przypadku kon-
strukcji try-catch.
Do bardzo ważnych elementów języka należą dodatkowo:
• <scope> - pozwala na wyodrębnianie logicznych bloków
w całym procesie. Taki blok może posiadać lokalne zmien-
ne niewidoczne poza nim, obsługę wyjątków dla czynno-
ści w nim zawartych oraz obsługę rekompensacji w przy-
padku wycofywania transakcji;
• <partnerLink> - wskaźnik na wykorzystywane web serwisy;
• <variable> - definicja zmiennej.
Budowa przykładowego
procesu biznesowego
Najlepszym sposobem nauki jest praktyka, dlatego w niniejszym
artykule zbudujemy prosty proces BPEL-owy do obsługi zamó-
wień książek. Aplikacja klienta (dalej dla uproszczenia nazywana
klientem) przy wywołaniu procesu będzie przekazywać informa-
cje takie jak: tytuł książki, autorzy, ilość egzemplarzy, numer kar-
ty kredytowej, datę jej ważności, imię i nazwisko zamawiające-
go oraz adres, dokąd książka ma być wysłana. Zadaniem nasze-
go systemu, będzie weryfikacja podanej karty kredytowej, odpy-
tanie równolegle dwóch księgarni o cenę danej książki, wybra-
nie księgarni, gdzie cena książki jest najniższa, a następnie jej
zakup. Na końcu proces przekaże żądanie dostarczenia pacz-
ki do podsystemu, zajmującego się dostawą. Będzie go symulo-
wał inny proces BPEL-owy. Do budowy naszego systemu wyko-
rzystamy wcześniej przygotowane web serwisy, symulujące sys-
temy zewnętrzne, z którymi się zintegrujemy (operator kart kre-
dytowych oraz dwie księgarnie). Rysunek 1 przedstawia sche-
mat procesu, którego budową się zajmiemy. Do konstrukcji na-
szego procesu wykorzystamy Oracle JDeveloper 10g w wersji
10.1.3.1.0, a do jego uruchomienia Oracle BPEL Process Mana-
ger 10.1.3.1.0. Oba programy można ściągnąć za darmo z nastę-
pującej strony: http://www.oracle.com/technology/software/tech/
��������� ������
����������� ����������
��������� ���������
����� ������
���
�������
�������������
������� �������
������
����������� ������
���������
���� ���������
������
���
�������
�������������
www.sdjournal.org 37
 Aplikacje
biznesowe
Rysunek 2. Nowy asynchroniczny proces BPEL-owy
webservices/index.html. Instalacja nie powinna nastręczyć więk-
szych trudności. W przypadku JDeveloper’a sprowadza się do
jego rozpakowania. BPEL PM instaluje się przez uruchomienie
programu setup.exe. Do naszych celów wystarczy wybranie opcji
deweloperskiej. W dalszej części artykułu założymy, że został on
zainstalowany na domyślnym porcie 9700. W pierwszej kolejno-
ści przystąpimy do zainstalowania wyżej wspomnianych web
serwisów, a następnie zbudujemy cały proces.
Przygotowanie web serwisów
Zgodnie z wcześniejszą deklaracją przy budowie naszego
procesu biznesowego skorzystamy z trzech web serwisów.
Do celów edukacyjnych wystarczy by były to jedynie proste
klasy Javy symulujące systemy zewnętrzne. Będą one udo-
stępniały następujące funkcjonalności:
• CreditCardCheckWS – posiada tylko jedną metodę do
weryfikacji karty kredytowej. Jako parametry wejściowe
przyjmuje numer karty, datę jej ważności oraz imię i na-
Listing 1. Nowy asynchroniczny proces BPEL-owy
<?xml version = "1.0" encoding = "UTF-8" ?>
<process name="OrderBook"
targetNamespace="http://xmlns.oracle.com/OrderBook"
xmlns="http://schemas.xmlsoap.org/ws/2003/03/
business-process/"
xmlns:client="http://xmlns.oracle.com/OrderBook"
xmlns:ora="http://schemas.oracle.com/xpath/extension"
xmlns:orcl="http://www.oracle.com/XSL/Transform/java/
oracle.tip.pc.services.functions.ExtFunc"
xmlns:xp20="http://www.oracle.com/XSL/Transform/java/
oracle.tip.pc.services.functions.Xpath20"
xmlns:ldap="http://schemas.oracle.com/xpath/
extension/ldap"
xmlns:bpelx="http://schemas.oracle.com/bpel/extension"
xmlns:bpws="http://schemas.xmlsoap.org/ws/
2003/03/business-process/">
<partnerLinks>
<partnerLink name="client"
partnerLinkType="client:OrderBook"
myRole="OrderBookProvider"
partnerRole="OrderBookRequester"/>
38 www.sdjournal.org
zwisko właściciela. W przypadku problemów z kartą wy-
rzucany jest wyjątek:
void checkCreditCard(String cardNo, Date validTo,
String name)
throws CreditCardException
• BookStore1WS – usługa pierwszej księgarni. Posiada dwie
metody. Pierwsza zwraca cenę książki. Jako parametry
wejściowe przyjmowany jest tytuł i autorzy. Druga metoda
służy do zakupu książki. Na wejściu przyjmuje tytuł, auto-
rów, numer karty, datę jej ważności, imię i nazwisko zama-
wiającego oraz ilość egzemplarzy:
double requestForQuote(String title, String authors)
int orderBook(String title, String authors,
String creditCard,
Date validTo,String name, int quantity)
• BookStore2WS – usługa drugiej księgarni. Posiada analo-
giczne metody. Różnią się one jedynie nazwami dla zróż-
nicowania naszego przypadku:
double RFQ(String title, String authors)
int buyBook(String title, String authors, String creditCard,
Date validTo, String name, int quantity)
Opis tworzenia web serwisów wykracza poza ten artykuł,
dlatego wymagana jest podstawowa znajomość tej techno-
logii. Czytelnik może również skorzystać z gotowych źródeł
umieszczonych na płycie dołączonej do magazynu.
Jednym ze sposobów umieszczenia web serwisów w konte-
nerze J2EE (wykorzystamy kontener OC4J dostarczany z Orac-
le BPEL PM) jest wykorzystanie JDevelopera. W tym celu wybie-
ramy z File->New->General->Applications->Application. Po po-
daniu nazwy i katalogu w oknie dialogowym klikamy na przycisk
Ok. W następnym oknie rezygnujemy ze stworzenia nowego pro-
jektu. Do wybranego katalogu kopiujemy z płyty cały projekt za-
wierający web serwisy – katalog ExternalWS. Dodajemy go ko-
rzystając z menu File->Open i wybierając plik ExternalWS.jpr.
</partnerLinks>
<variables>
<variable name="inputVariable"
messageType="client:OrderBookRequestMessage"/>
<variable name="outputVariable"
messageType="client:OrderBookResponseMessage"/>
</variables>
<sequence name="main">
<receive name="receiveInput"
partnerLink="client"
portType="client:OrderBook"
operation="initiate"
variable="inputVariable"
createInstance="yes"/>
<invoke name="callbackClient"
partnerLink="client"
portType="client:OrderBookCallback"
operation="onResult"
inputVariable="outputVariable"/>
</sequence>
</process>
Software Developer’s Journal 1/2007
 Business Process Execution Language
W kolejnym kroku tworzymy połączenie z kontenerem
J2EE. Klikamy prawym klawiszem myszy w zakładce Connec-
tions na folderze Application Server i wybieramy New Appli-
cation Server Connection. Jako typ serwera aplikacji pozosta-
wiamy opcję Autonomiczny OC4J 10g 10.1.3.
W celu umieszczenia web serwisów należy w zakład-
ce Applications Navigator kliknąć prawym klawiszem myszy
na pliku WebServices.deploy i wybrać Deploy To oraz nazwę
wcześniej zdefiniowanego połączenia. Jeśli wszystko się po-
wiodło, to web serwisy powinny być dostępne z poziomu prze-
glądarki, a w szczególności ich opisy WSDL:
• http://localhost:9700/external/CreditCardCheckWSSoapHt-
tpPort?wsdl;
• http://localhost:9700/external/BookStore1WSSoapHttpPort
?wsdl;
• http://localhost:9700/external/BookStore2WSSoapHttpPor-
t?wsdl.
Oczywiście możliwe jest umieszczenie ich na dowolnym ser-
werze aplikacyjnym, jak również stworzenie własnych web
serwisów, niekoniecznie zaimplementowanych w Javie, do
czego serdecznie zachęcam.
Stworzenie nowego projektu BPEL
Mając już gotowe web serwisy możemy przystąpić do ich inte-
gracji budując asynchroniczny proces. Do tego celu użyjemy kre-
atora, który wygeneruje cały szkielet projektu BPEL-owego: plik
źródłowy procesu, interfejs WSDL, deskryptor oraz skrypt Ant-
owy do kompilacji i umieszczania procesu na serwerze. Z menu
Listing 2. Definicja parametrów wejściowych i
wyjściowych procesu
<schema attributeFormDefault="unqualified"
elementFormDefault="qualified"
targetNamespace="http://xmlns.oracle.com/OrderBook"
xmlns="http://www.w3.org/2001/XMLSchema">
<element name="OrderBookProcessRequest">
<complexType>
<sequence>
<element name="title" type="string"/>
<element name="authors" type="string"/>
<element name="quantity" type="int"/>
<element name="creditCardNo" type="string"/>
<element name="validTo" type="dateTime"/>
<element name="name" type="string"/>
<element name="address" type="string"/>
</sequence>
</complexType>
</element>
<element name="OrderBookProcessResponse">
<complexType>
<sequence>
<element name="result" type="string"/>
</sequence>
</complexType>
</element>
</schema>
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
Rysunek 3. Wywołanie web serwisu z obsługą wyjątku
wybieramy File->New->General->Projects->BPEL Process Pro-
ject. Podajemy nazwę procesu, np. OrderBook i jako typ proce-
su pozostawiamy Asynchronous BPEL Process. Zatwierdzamy
wszystko naciskając przycisk Finish. Generator stworzył nowy
proces, który w zakładce Diagram powinien wyglądać tak, jak na
Rysunku 2. Zwróćmy uwagę na pliki, jakie wygenerował kreator:
• OrderBook.bpel – źródło procesu;
• OrderBook.wsdl – opis interfejsu procesu, parametry wej-
ściowe i wyjściowe. Dzięki temu możliwe jest wywoływa-
nie procesu z poziomu innych procesów i aplikacji;
• OrderBook.xsd – plik XML Schema, który definiuje dane
wejściowe i wyjściowe dla procesu. Jest on importowany
w OrderBook.wsdl;
• build.xml i build.properties – pliki Ant-owe do kompilacji
i umieszczania procesu na serwerze.
Jeśli wybierzemy plik OrderBook.bpel i przejdziemy do zakład-
ki Source, będziemy mieli możliwość zobaczenia źródła procesu.
Powinien być podobny do tego z Listingu 1. Na razie proces nic
nie robi, poza odebraniem danych wejściowych od klienta (<rece-
ive>), który go wywołuje, oraz wywołaniem klienta i przekazaniu
mu odpowiedzi (<invoke>). Te dwa wywołania są korelowane auto-
matycznie dzięki wykorzystaniu standardu WS-Addressing. Klient
zdefiniowany jest w elemencie <partnerLink> w sekcji <partner-
Links>. Tu też będą pojawiać się połączenia do wykorzystywa-
nych web serwisów. W elemencie <variables> umieszczone są
dwie zmienne, przechowujące odpowiednio dane wejściowe i wyj-
ściowe. Przed przystąpieniem do komponowania procesu musi-
my określić jakie dane będzie on otrzymywał i zwracał. Dla nasze-
go prostego przykładu, jako parametry wejściowe wystarczą: tytuł,
autorzy, ilość egzemplarzy, numer karty kredytowej, data jej waż-
ności, imię i nazwisko, adres. Po zakończeniu proces będzie zwra-
cał string z informacją, że książka została wysłana. Informacje te
definiuje się w pliku XML Schema, w naszym przypadku w Order-
Book.xsd. Należy go zmienić tak, jak pokazano to na Listingu 2.
Wywołanie web serwisu
Zgodnie z Rysunkiem 1 pierwszym krokiem w naszym procesie
jest weryfikacja karty kredytowej. Sprowadza się on do wywoła-
39
 Aplikacje
biznesowe
Rysunek 4. Test procesu BPEL-owego w konsoli
administracyjnej
nia web serwisu CreditCardCheckWS. Całe wywołanie umieści-
my w nowym elemencie <scope>, co pozwoli na logiczne wyod-
rębnienie tego kroku, jak również późniejszą obsługę wyjątków.
W tym celu z zakładki Component Palette przeciągamy kompo-
nent Scope i umieszczamy go pomiędzy już istniejącymi czynno-
ściami receiveInput i callbackClient. Rozwijamy komponent Sco-
pe naciskając znaczek plusa. Teraz możemy w nim umieszczać
inne elementy. Przed definiowaniem wywołania web serwisu mu-
simy stworzyć dla niego wskaźnik. Robi się to przez przeciągnię-
cie komponentu PartnerLink na pole Services. W oknie dialogo-
wym podajemy lokalizację opisu WSDL web serwisu (np. http://
localhost:9700/external/CreditCardCheckWSSoapHttpPort?ws
dl) i naciskamy ikonkę Parse WSDL File. Zatwierdzamy próbę
stworzenia pliku WSDL z opisem typu Partner Link’a. Jako Part-
ner Role wybieramy z listy jedyną opcję, CreditCardCheckWS_
Role. Zamykamy okno naciskając przycisk Ok.
Teraz jesteśmy gotowi do zdefiniowania wywołania web ser-
wisu. W tym celu przeciągamy komponent Invoke i umieszczamy
go w elemencie Scope. Następnie przeciągamy ikonkę strzałki
do uprzednio stworzonego ParnterLink’a. W oknie dialogowym
zmieniamy nazwę i upewniamy się, że wybraną operacją web
serwisu jest ta, która służy do weryfikacji karty. Następnie two-
rzymy zmienną wejściową i wyjściową, klikając na ikonki Auto-
matically Create Input Variable. Możemy zaznaczyć opcje Local
Variable, aby zmienne były widoczne jedynie w zakresie elemen-
tu Scope. Zatwierdzamy zmiany, naciskając przycisk Ok. Do tak
zdefiniowanego wywołania musimy jeszcze przekazać wartości
– numer karty kredytowej, datę jej ważności oraz imię i nazwi-
sko. Przekopiujemy je ze zmiennej wejściowej procesu do zmien-
nej wejściowej elementu Invoke. Dokonuje się tego poprzez uży-
cie komponentu Assign. Umieszczamy go przed elementem In-
voke. Klikamy na niego dwa razy. W oknie dialogowym wybiera-
my opcję Create->Copy operation. W części From wybieramy ze
zmiennej wejściowej procesu numer karty. Powinniśmy uzyskać
wyrażenie XPath (wyświetlane na dole okna) podobne do tego:
/client:OrderBookProcessRequest/client:creditCardNo
Analogicznie w sekcji To konstruujemy wyrażenie dla zmien-
nej wejściowej dla elementu Invoke:
/ns2:checkCreditCardElement/ns2:cardNo
40 www.sdjournal.org
Te same kroki powtarzamy dla daty ważności oraz imienia
i nazwiska. W ten sposób zdefiniowaliśmy wywołanie web ser-
wisu weryfikującego kartę kredytową, a tym samym skonstru-
owaliśmy pierwszy krok naszego procesu biznesowego. Efekt
powinien być zbliżony do przedstawionego na Listingu 3.
Obsługa wyjątków
Wywoływany web serwis może wyrzucać wyjątki. Podob-
nie do języków programowania takich jak Java, BPEL umoż-
liwia ich obsługę. W naszym przypadku metoda checkCre-
ditCard, może wyrzucić wyjątek CreditCardException przy
braku pomyślnej weryfikacji karty. Gdy taka sytuacja na-
stąpi zakończymy cały proces biznesowy. Obsługę wyjąt-
ków można dodawać dla elementów Scope. W tym celu wy-
bieramy w nim ikonkę Add Catch Branch. Powoduje to poja-
wienie się elementu <faultHandlers>. Klikamy na jego repre-
zentację graficzną i w oknie dialogowym naciskamy ikonkę
Browse Faults. Wybieramy Partner Links->CreditCardChec-
kWS->Imported WSDL->CreditCardCheckWSSoapHttpPort-
>CreditCardException.
Do zakończenia procesu służy komponent Terminate. Wy-
starczy go przeciągnąć na obszar elementu <faultHandlers>.
Po tych operacjach nasz proces powinien przypominać ten
przedstawiony na Rysunku 3.
Listing 3. Wywołanie web serwisu CreditCardCheckWS
<scope name="checkingCreditCard"><variables>
<variable name="checkCreditCard_Input"
messageType="ns1:CreditCardCheckWS_checkCreditCard"/>
<variable name="checkCreditCard_Output"
messageType=
"ns1:CreditCardCheckWS_checkCreditCardResponse"/>
</variables><sequence name="Sequence_1">
<assign name="Assign_CardNo"><copy>
<from variable="inputVariable" part="payload"
query="/client:OrderBookProcessRequest/
client:creditCardNo"/>
<to variable="checkCreditCard_Input" part="parameters"
query="/ns2:checkCreditCardElement/ns2:cardNo"/>
</copy><copy>
<from variable="inputVariable" part="payload"
query="/client:OrderBookProcessRequest/client:validTo"/>
<to variable="checkCreditCard_Input" part="parameters"
query="/ns2:checkCreditCardElement/ns2:validTo"/>
</copy><copy>
<from variable="inputVariable" part="payload"
query="/client:OrderBookProcessRequest/client:name"/>
<to variable="checkCreditCard_Input" part="parameters"
query="/ns2:checkCreditCardElement/ns2:name"/>
</copy></assign>
<invoke name="checkCreditCard"
partnerLink="CreditCardCheckWS"
portType="ns1:CreditCardCheckWS"
operation="checkCreditCard"
inputVariable="checkCreditCard_Input"
outputVariable="checkCreditCard_Output"/>
</sequence>
</scope>
Software Developer’s Journal 1/2007
 Business Process Execution Language

Kompilacja i uruchomienie procesu

Pomimo, że nasz proces nie jest jeszcze skończony, warto
go skompilować i przetestować. Upewnimy się, że web ser-
wis CreditCardCheckWS jest w rzeczywistości wywoływany.
Zakładając, że Oracle BPEL PM jest uruchomiony, tworzymy
w JDeveloperze połączenie do niego. Postępujemy podobnie,
jak to miało miejsce w przypadku połączenia do kontenera
J2EE, z tym, że nie wybieramy opcji Application Server, a Inte-
gration Server. Należy pamiętać, że domyślnie serwer pracuje
na porcie 9700. Po pomyślnym skonfigurowaniu połączenia,
umieszczamy aplikację na serwerze, klikając prawym klawi-
szem myszy na projekcie BPEL-owym i wybierając Deploy To-
>Nazwa naszego połączenia->Deploy to default domain. Apli-
kacja zostanie skompilowana i umieszczona na serwerze.
Teraz możemy przejść do konsoli administracyjnej Orac-
le BPEL Process Manager’a i przetestować naszą aplikację.
Rysunek 5. Graf czynności dla naszego procesu BPEL-owego
W tym celu otwieramy przeglądarkę i przechodzimy do http://
localhost:9700/BPELConsole. Logujemy się jako bpeladmin sny opis WSDL). Wypełniamy formularz z danymi wejściowymi
(domyślne hasło: welcome1). Jeśli wszystko się powiodło, to po- i naciskamy przycisk Post XML Message (patrz Rysunek 4).
winniśmy zobaczyć w konsoli administracyjnej w zakładce Da- Proces zostaje uruchomiony. Klikając na ikonkę Visual
shboard nasz proces OrderBook. Po kliknięciu na nim przecho- Flow możemy zobaczyć, jakie kolejne kroki zostały wykona-
dzimy do panelu Initiate, który pozwala na przetestowanie na- ne. Możliwe jest też podejrzenie przesyłanych danych i we-
szego procesu. Jest to wygenerowany dynamicznie klient, któ- ryfikację, czy cały proces przebieg tak, jak zakładaliśmy. Je-
ry wywołuje naszą aplikację, jak zwykły web serwis (jak zosta- śli web serwis CreditCardCheckWS został wywołany bez błę-
ło to wcześniej wspomniane, proces posiada również swój wła- dów, graf czynności powinien być taki, jak na Rysunku 5.

Listing 4. Zrównoleglenie procesu BPEL-owego

<scope name="checkPrices"> outputVariable="checkBookStore2_Output"/>

<variables> </sequence>
<variable name="checkBookStore1_Input" <sequence name="Sequence_2">
messageType="ns1:BookStore1WS_requestForQuote"/> <assign name="setBookDetails1">
<variable name="checkBookStore2_Input" <copy>
messageType="ns1:BookStore2WS_RFQ"/> <from variable="inputVariable" part="payload"
</variables> query="/client:OrderBookProcessRequest/
<flow name="Flow_1"> client:title"/>
<sequence name="Sequence_2"> <to variable="checkBookStore1_Input"
<assign name="setBookDetails2"> part="parameters"
<copy> query="/ns2:requestForQuoteElement/ns2:title"/>
<from variable="inputVariable" part="payload" </copy>
query="/client:OrderBookProcessRequest/ <copy>
client:title"/> <from variable="inputVariable" part="payload"
<to variable="checkBookStore2_Input" query="/client:OrderBookProcessRequest/
part="parameters" client:authors"/>
query="/ns2:RFQElement/ns2:title"/> <to variable="checkBookStore1_Input"
</copy> part="parameters"
<copy> query="/ns2:requestForQuoteElement/ns2:authors"/>
<from variable="inputVariable" part="payload" </copy>
query="/client:OrderBookProcessRequest/ </assign>
client:authors"/> <invoke name="checkBookStore1"
<to variable="checkBookStore2_Input" partnerLink="BookStore1WS"
part="parameters" portType="ns1:BookStore1WS"
query="/ns2:RFQElement/ns2:authors"/> operation="requestForQuote"
</copy> inputVariable="checkBookStore1_Input"
</assign> outputVariable="checkBookStore1_Output"/>
<invoke name="checkBookStore2" </sequence>
partnerLink="BookStore2WS" </flow>
portType="ns1:BookStore2WS" operation="RFQ" </scope>
inputVariable="checkBookStore2_Input"

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 41

 Aplikacje
biznesowe
Rysunek 6. Zrównoleglenie procesu BPEL-owego
Zachęcam do testu dla przypadku, gdy web serwis Credit-
CardCheckWS wyrzuca wyjątek (jeśli została użyta dostarczo-
na implementacja, należy podać numer karty 123456789). Wów-
czas powinien on być obsłużony, poprzez zatrzymanie procesu.
Wywołania równoległe
Przystąpmy teraz do dalszej budowy naszego procesu. Zgod-
nie z Rysunkiem 1 mamy odpytać dwie księgarnie o cenę książ-
ki. Oba te wywołania nie są ze sobą powiązane, dlatego najle-
piej wykonać obie czynności równolegle. Do rozdzielania proce-
su na dwie ścieżki służy komponent Flow. Możemy go umieścić
w nowym elemencie Scope dla logicznego wyodrębnienia te-
go kroku. W ten sposób proces został rozdzielony na dwie rów-
noległe ścieżki. BPEL gwarantuje nam, że wszystkie operacje
z obu ścieżek zostaną wykonane, zanim proces przystąpi do ko-
lejnych czynności. W pierwszej ścieżce musimy wywołać web
serwis księgarni 1, BookStore1WS, a konkretnie metodę odpytu-
jącą o cenę książki. W drugiej ścieżce wywołujemy web serwis
BookStore2WS. Obie operacje konstruujemy w podobny spo-
sób, jak miało to miejsce w przypadku CrediCardCheckWS. Two-
rzymy PartnerLink’i, konfigurujemy komponenty Invoke, za pomo-
cą Assign kopiujemy wartości do parametrów wejściowych (tytuł,
autorzy oraz imię i nazwisko). Jeśli całe zrównoleglenie umieści-
liśmy w odrębnym elemencie Scope, to zmienne wyjściowe kom-
ponentów Invoke pozostawmy, jako zmienne globalne. Posłużą
one przy operacji warunkowej, do porównania cen książki.
Listing 5. Operacja warunkowa Switch
<switch name="LowerPrice">
<case condition="bpws:getVariableData(
'checkBookStore1_Output','parameters','/ns2:
requestForQuoteResponseElement/ns2:result')
<=bpws:getVariableData('checkBookStore2_Output','
parameters','/ns2:RFQResponseElement/ns2:result')">
<sequence name="Sequence_3">
<assign name="setOrderDetails1">
<!--Tutaj kopiujemy ze zmiennej wejściowej procesu
do zmiennej buyBook1Input składowe: title, authors,
quantity, creditCardNo, validTo, name. -->
</assign>
<invoke name="buyBook1" partnerLink="BookStore1WS"
portType="ns1:BookStore1WS"
operation="orderBook"
inputVariable="buyBook1Input"
outputVariable="buyBook1_Output"/>
42 www.sdjournal.org
Rysunek 7. Wywołanie asynchroniczne
Po zakończeniu wymienionych kroków powinniśmy uzy-
skać wynik przedstawiony na Listingu 4 i Rysunku 6.
Warunki
BPEL umożliwia również operacje warunkowe, co pozwala na
wybór odpowiedniej ścieżki w zależności od wyników uzyska-
nych w poprzedzających operacjach. W naszym przypadku
chcemy porównać ceny książki w obu księgarniach i dokonać
zakupu tam, gdzie jest ona tańsza. Do tego celu posłuży nam
komponent Switch. Przypomina operację switch znaną z tra-
dycyjnych języków programowania. Może posiadać wiele ele-
mentów <case>, do których przypisane są warunki oraz jeden
blok <otherwise>, który jest wykonywany, jeśli żaden z warun-
ków nie zostanie spełniony. Z racji tego, że musimy porównać
dwie ceny, wystarczy nam jeden element <case> i <otherwise>.
Warunki dodajemy po kliknięciu ikonki View Condition Expres-
sion. Możemy wpisać sami odpowiednie wyrażenie XPath
lub skorzystać z pomocy kreatora, klikając na ikonkę XPath
Expression Builder. W naszym przypadku musimy porównać
</sequence>
</case>
<otherwise>
<sequence name="Sequence_4">
<assign name="setOrderDetails2">
<!--Tutaj kopiujemy ze zmiennej wejściowej procesu
do zmiennej buyBook2_Input składowe: title, authors,
quantity, creditCardNo, validTo, name. -->
</assign>
<invoke name="buyBook2" partnerLink="BookStore2WS"
portType="ns1:BookStore2WS" operation="buyBook"
inputVariable="buyBook2_Input"
outputVariable="buyBook2_Output"/>
</sequence>
</otherwise>
</switch>
Software Developer’s Journal 1/2007
 Business Process Execution Language
wartości zmiennych zwróconych przez web serwisy księgarni.
Odpowiada temu poniższe wyrażenie:
bpws:getVariableData('checkBookStore1_Output',
'parameters',
'/ns2:requestForQuoteResponseElement/ns2:result')
<= bpws:getVariableData
('checkBookStore2_Output','parameters','/ns2:
RFQResponseElement/ns2:result')
W następnym kroku odpowiednio w blokach <case> i <otherwi-
se> umieszczamy wywołania web serwisów księgarni, a kon-
kretnie ich metod do zakupu książki. Gotowy fragment proce-
su przedstawia Listing 5.
Podprocesy
Ostatnim krokiem w naszym procesie jest przekazanie żąda-
nia przesłania paczki do podsystemu, który zajmuje się ich ob-
sługą. Odbędzie się to w sposób asynchroniczny. Nasz pro-
ces wywoła odpowiedni web serwis, a następnie zatrzyma się
w oczekiwaniu na odpowiedź. Nic nie stoi na przeszkodzie by
był to inny proces BPEL-owy, ponieważ na zewnątrz widoczne
są one jako zwykłe web serwisy. Zbudujemy prosty proces Ful-
FillOrder, który będzie symulował przetwarzanie wysłania pacz-
ki. Z tego powodu użyjemy komponentu Wait, który będzie usy-
piał instancję procesu na 3 sekundy. Jako parametry wejścio-
we będzie przyjmował id zamówienia, adres oraz imię i nazwi-
sko. Do głównego procesu, który jest klientem dla podprocesu,
będzie zwracany string „Book sent”. Użycie tutaj procesu asyn-
chronicznego ma swoje uzasadnienie. W rzeczywistym syste-
Listing 6. Kod procesu do obsługi żądań wysłania paczki
<partnerLinks>
<partnerLink name="client"
partnerLinkType="client:FulfillOrder"
myRole="FulfillOrderProvider"
partnerRole="FulfillOrderRequester"/>
</partnerLinks><variables>
<variable name="inputVariable"
messageType="client:FulfillOrderRequestMessage"/>
<variable name="outputVariable"
messageType="client:FulfillOrderResponseMessage"/>
</variables><sequence name="main">
<receive name="receiveInput" partnerLink="client"
portType="client:FulfillOrder" operation="initiate"
variable="inputVariable" createInstance="yes"/>
<assign name="setResult"><copy>
<from expression="string('Book sent')"/>
<to variable="outputVariable" part="payload"
query="/client:FulfillOrderProcessResponse/
client:result"/>
</copy></assign>
<wait name="Wait_1" for="'PT3S'"/>
<invoke name="callbackClient" partnerLink="client"
portType="client:FulfillOrderCallback"
operation="onResult"
inputVariable="outputVariable"/>
</sequence>
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
W Sieci
• artykuły, tutoriale, dokumentacje, porady na temat technologii
BPEL oraz serwera Oracle BPEL PM
http://www.oracle.com/technology/products/ias/bpel/index.html
• strona domowa organizacji standaryzacyjnej OASIS
www.oasis-open.org
• informacje na temat standardu WSIF
http://ws.apache.org/wsif/
mie obsługa żądania wysłania paczki może wymagać manu-
alnej pracy człowieka i może zająć kilka godzin lub dni. Z tego
powodu użycie wywołania synchronicznego, byłoby bardzo nie-
efektywne i odbijałoby się na wydajności całej aplikacji. W przy-
padku wywołania asynchronicznego cały proces jest usypiany
i budzony, dopiero gdy zostanie przysłana wiadomość zwrotna.
Podejście takie znacznie oszczędza zasoby serwera, gdy in-
stancji takiego procesu są setki, czy tysiące.
Listing 6 przedstawia przykładowy proces FulFillOrder.
Po umieszczeniu procesu na serwerze, możemy przystą-
pić do stworzenia dla niego PartnerLink’a w procesie głów-
nym. Adres opisu WSDL możemy znaleźć w konsoli admini-
stracyjnej, po kliknięciu na nazwie FulFillOrder, w zakładce
WSDL. Ponieważ proces będzie uruchamiany asynchronicz-
nie, to z listy Partner Role wybieramy opcję FulFillOrderProvi-
der, a z My Role FulFillOrderRequester.
Proces wywołujemy za pomocą komponentu Invoke, podob-
nie, jak robiliśmy to dla wcześniejszych web serwisów. Do ode-
brania wiadomości zwrotnej korzystamy z elementu Receive.
Po przekompilowaniu procesu i umieszczeniu go na ser-
werze, możemy przetestować skończony proces BPEL-owy.
Warto zwrócić uwagę, że po wywołaniu procesu FullFillOrder,
główny proces jest usypiany w oczekiwaniu na odpowiedź.
Przedstawia to Rysunek 7.
Podsumowanie
Niniejszy artykuł zapoznał czytelnika jedynie z podstawowymi
i najczęściej używanymi elementami języka BPEL. Stanowi to
jednak dobry początek do budowy własnych bardziej skompli-
kowanych procesów biznesowych.
Warto zaznaczyć, że Oracle BPEL Process Manager nie
skazuje deweloperów jedynie na web serwisy. W celu umożliwie-
nia bardziej elastycznej integracji, wykorzystywany jest standard
Web Service Invocation Framework (WSIF). Pozwala on na pod-
pinanie do procesu BPEL-owego zwykłych klas Javy, komponen-
tów EJB, kolejek JMS, adapterów Java Connector Architecture
(JCA), baz danych, itp. Poza elastycznością przy integracji moż-
liwe jest znaczne zwiększenie wydajność, z racji wyeliminowania
narzutu, jaki niosą ze sobą web serwisy i SOAP.
Innym z ciekawych udogodnień, jakie oferuje Oracle BPEL
PM, jest wsparcie dla procesów wymagających udziału manual-
nej pracy ludzi, jak na przykład zatwierdzanie wniosków. Dzięki
komponentowi Human Task, możliwe jest budowanie tzw. work-
flow’ów, co znacznie zwiększa możliwości opisywanej technologii.
BPEL jest coraz bardziej cenionym i popularnym standar-
dem na rynku. Stanowi kolejny krok naprzód w świecie aplika-
cji biznesowych. Dowodem na to jest szybko rosnąca liczba
jego zastosowań w systemach CRM, ERP, przetwarzania i re-
alizacji zamówień, czy integracji danych. n
43
Programowanie

Java

Aplikacje Java
Tomasz Kuprowski
w telewizji interaktywnej
N
Materiały do artykułu ie zapomnę, gdy pewnego razu mój szef
zamieszczone zostały
na płycie CD 1
na jednej z burz mózgu rzucił „Przecież
Java będzie za niedługo wszędzie, będzie-
my ją mieć nawet w naszej lodówce!”. To stwierdze-
nie wywołało na mej twarzy bardzo dyplomatyczny
uśmiech. Wyobrażałem sobie upgrade firmware-u
w lodówce za pomocą parówki drobiowej i zimową
wersję Pacman-a na zawołanie. Jednak szef jak to
szef, zawszę ma rację. Java swoją krucjatę prze-
prowadziła przez serwery, komputery stacjonarne,
telefony komórkowe i PDA. Nie wszyscy wiedzą, że
zagościła też na dobre w świecie telewizji interak-
tywnej.
Czym w zasadzie jest telewizja interaktyw-
na? Można powiedzieć… w Polsce przyszłością,
a w krajach wyżej rozwiniętych codziennością. To
telewizja, która zapewnia użytkownikowi pewien
poziom interakcji, to coś więcej niż bierne ogląda-
nie. Wyobraź sobie, że Twój telewizor potrafi śle-
dzić Twoje aukcje internetowe, że umożliwia Ci
udział w czasie rzeczywistym w ulubionym telewi-
zyjnym quizie i głosowanie w programie „Decyzja Rysunek 1. Eclipse – kreator nowej klasy
należy do Ciebie”; oglądając wieczorne wiadomo-
ści możesz na ekranie swojego telewizora odebrać Generalnie aplikacje interaktywne dzielimy na
pocztę, a nawet zapłacić rachunek za prąd. Nic nie DVB-HTML i DVB-J. Te pierwsze nie są zbyt popularne
stoi na przeszkodzie by zamówić sobie film z inte- ze względu na uciążliwą implementację. Stanowią ze-
raktywnej wypożyczalni. Nie dość, że nie będziesz stawy stron HTML opartych na standardzie HTML 1.1,
musiał po niego wychodzić z domu to obejrzysz go CSS 2.0, DOM 2.0 oraz ECMAScript i są stosowane ja-
w zasadzie natychmiast. To wszystko za pomocą ko podkomponenty. Wszyscy znamy z pewnością mi-
pilota w ręku. dlety, applety, servlety więc nadszedł czas poznać Xlet
– tym mianem określamy wspomniane aplikacje DVB-
Java na pokładzie J. Xlet jest zasadniczo podobny do appletu (programu-
Na początku lat 90-tych powstało konsorcjum jący w Javie zaraz wyłapią te podobieństwa). Ma okre-
DVB (Digital Video Broadcasting) zrzeszające ślony cykl życia i docelowo działa na najwyższym po-
nadawców telewizyjnych. Za jeden z celów obrało ziomie middlewaru w tzw. set-top boxie (w skrócie STB
sobie standaryzacje i normalizacje w obrębie tele- - nazywanym też terminalem MHP) czyli urządzeniu
wizji cyfrowej, czego efektem dziś jest obecność podobnym do dekodera cyfrowego. Każdy Xlet mo-
języka Java w aplikacjach interaktywnych. Pod- że przyjąć jeden z czterech stanów: załadowany (Lo-
stawowym API do tworzenia ich jest JavaTV firmy aded), wstrzymany (Paused), uruchomiony (Active)
Sun [TABELA1]. Definiuje ono podstawowy mo- oraz zniszczony (Destroyed). Kolejne etapy cyklu życia
del aplikacji oraz wprowadza szereg niezbędnych Xlet-a są następujące:
funkcjonalności do innych pakietów. Inne, stoso-
wane na co dzień API, z którymi warto się zapo- • Menedżer aplikacji ładuje klasę główną Xlet-u,
znać to HAVI i DAVIC, jednak tutaj nie będą one tworzy jedną instancję przez odwołanie do kon-
opisywane. struktora;
• Gdy użytkownik lub inny Xlet zażąda urucho-
Autor od lat pracuje na etacie programisty. Podobno
mienia Xlet-u, menedżer aplikacji wykonu-
nieźle zna się także na sieciach i systemach IT. W wol- je metodę initXlet(). Xlet może równie do-
nym czasie uczy się oraz chodzi po górach i robi im brze zainicjować się sam, np. by pobrać nowe
zdjęcia. Nie gardzi również sportami zimowymi. ustawienia czy też przeładować zasoby gra-
Kontakt z autorem: tomaszkuprowski@simplusnet.pl ficzne. Po takiej akcji Xlet znajduje się w stanie
„wstrzymany”;

44 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007

 Aplikacje Java w telwizji interaktywnej

Listing 1. Game.java
package org.sdj.kuprowski.snake; tracker.waitForID(1);
import org.dvb.ui.DVBAlphaComposite; tracker.waitForID(2);
import org.dvb.ui.DVBGraphics; } catch (InterruptedException e) {
import org.havi.ui.*; e.printStackTrace();
import org.havi.ui.event.HKeyEvent; }
import org.havi.ui.event.HKeyListener; }
import javax.tv.xlet.*;
... /** Funkcja obslugi : start Xlet-u */
public void startXlet() throws XletStateChangeException {
/** Glowna klasa Xletu @author Tomasz Kuprowski / Software validate();
Developers Guide 2006 */ monit_obj = new Monitor(this);
public class Game extends Component implements HKeyListener, monit_obj.start();
Xlet { scene.setVisible(true);
/** kontext aplikacji */ scene.requestFocus();
private XletContext context; }
/** uchwyt sceny */
private HScene scene; /** Funkcja obslugi : pauza Xlet-u */
... public void pauseXlet() {
/** obrazy uzywane w aplikacji */ scene.setVisible(false);
public Image image_body, image_apple, image_background; game_state = Cons.GAME_PAUSED;
/** obiekt monitorujacy ladowanie obrazkow */ }
public MediaTracker tracker;
/** Funkcja obslugi : zatrzymanie Xlet-u, zatrzymanie
/** Initializacja Xlet-u, zapamietanie kontekstu, watku Monitor, usuniecie Listenerow */
utworzenie sceny, zaladowanie grafiki */ public void destroyXlet(boolean unconditional)
public void initXlet(XletContext ctx) throws throws javax.tv.xlet.XletStateChangeException {
XletStateChangeException { monit_obj.interrupt();
setName("SDJsnake");
this.context = ctx; if (unconditional) {
if (scene != null) {
HSceneFactory factory = HSceneFactory.getInstance(); removeKeyListener(this);
HSceneTemplate hst = new HSceneTemplate(); scene.setVisible(false);
hst.setPreference(HSceneTemplate.SCENE_SCREEN_DIMENSION, scene.remove(this);
new org.havi.ui.HScreenDimension(1, 1), HsceneFactory.getInstance().dispose(scene)
HSceneTemplate.REQUIRED); scene = null;
hst.setPreference(HSceneTemplate.SCENE_SCREEN_LOCATION, }
new org.havi.ui.HScreenPoint(0, 0),
HSceneTemplate.REQUIRED); context.notifyDestroyed();
} else {
scene = factory.getBestScene(hst); throw new XletStateChangeException(
scene.setBounds(0, 0, 720, 576); "Please don't let me die!");
scene.setLayout(null); }
scene.setBackgroundMode(HScene.NO_BACKGROUND_FILL); }
scene.add(this);
scene.addKeyListener((KeyListener) this); /** Funkcja obslugi klawiszy pilota @param key */
setSize(scene.getSize()); public void keyPressed(KeyEvent key) {
if (VK_ready) {
image_body = getToolkit().getImage("body.jpg"); switch (key.getKeyCode()) {
image_apple = getToolkit().getImage("apple.jpg"); case HKeyEvent.VK_UP: if (course != Cons.DOWN) course =
image_background = getToolkit().getImage("back.jpg"); Cons.UP; break;
case HKeyEvent.VK_LEFT: if (course != Cons.RIGHT)
tracker = new MediaTracker(this); course = Cons.LEFT; break;
tracker.addImage(image_body, 0); ...
tracker.addImage(image_apple, 1); }
tracker.addImage(image_background, 2); VK_ready = false;
try { }
tracker.waitForID(0); }

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 45

Programowanie
Java
Rysunek 2. Eclipse – konfiguracja środowiska startowego
• Wywołanie metody startXlet() powoduje zmianę stanu
Xlet-u na „uruchomiony”. Xlet wówczas wyświetla się na
ekranie i zaczyna interakcję z użytkownikiem;
• W każdej chwili Xlet może zostać wstrzymany po wywo-
łaniu metody pauseXlet() i wznowiony poprzez metodę
startXlet(). Może się to dziać wielokrotnie podczas pra-
cy Xlet-u bowiem STB i maszyna wirtualna nie zakładają
multitaskingu z prawdziwego zdarzenia, a naraz tylko je-
Rysunek 3. Eclipse – konfiguracja środowiska startowego
46 www.sdjournal.org
Rysunek 4. Eclipse – argumenty VM i aplikacji
den Xlet może być aktywny i widoczny – z tego powodu
aplikacje w tle muszą być wstrzymane;
• Po wywołaniu metody destroyXlet() Xlet przechodzi
w stan ‘zniszczony’ zwalniając wszystkie swoje zasoby.
Aplikacje interaktywne mogą oferować jeden z trzech pozio-
mów interakcji:
• Rozgłoszeniowy, gdzie tylko odbieramy dane od operatora
(ślepa interakcja);
• Jednokierunkowy, gdy możemy coś wysłać poprzez za-
pewniony kanał zwrotny w postaci np. łącza ADSL (głoso-
wanie w quizach);
• Dwukierunkowy, gdy aplikacja komunikuje się w obie stro-
ny (email, web services, gry online).
Ograniczenia
Zanim przystąpimy do pisania naszej pierwszej aplikacji, warto
dowiedzieć się, jakie czekają nas ograniczenia w maszynie wir-
tualnej STB. Dla przykładu… pisząc applet napotkamy ograni-
czenia wynikające z zabezpieczeń, takie jak np. brak dostępu do
dysku użytkownika i możliwość komunikacji wyłącznie z ip ho-
sta, z którego applet został pobrany. W midletach natomiast, nie
skorzystamy z operacji na liczbach zmiennoprzecinkowych.
Maszyna wirtualna w STB po pierwsze ma okrojone API.
Szereg pakietów jest niedostępnych ze względu na oszczęd-
ność pamięci i fakt, że są po prostu zbędne. Odchudzono nawet
tak kluczowe pakiety jak java.lang, java.util, java.io i java.net, a to
dlatego, że STB nie zawsze mają kanał zwrotny (w postaci łącza
internetowego) czy też system plików. Nie możemy także korzy-
stać z funkcji macierzystych. Występuje również specyficzny in-
terfejs użytkownika zgodny z wymogami środowiska TV (np. ste-
rowanie aplikacji pilotem) oraz szereg zasad związanych z do-
stępem do zasobów, komunikację między Xletami i cyklem życia
aplikacji. Nie wspominając o ograniczonej liczbie obsługiwanych
formatów plików audio i video.
Dla początkujących bardzo ważne jest zrozumienie ogra-
niczeń i różnic w warstwie prezentacji. Otóż wiele klas i obiek-
tów z, nazwijmy to, „pure Java” ma swoje zastępniki i tak oto
dla przykładu, komponenty z pakietu java.awt (takie jak kla-
Software Developer’s Journal 1/2007
 Aplikacje Java w telwizji interaktywnej
Słownik pojęć
• STB – Set-top Box, elektroniczne urządzenie podłączane do
telewizora. Umożliwia odtwarzanie video, dźwięku, przeglą-
danie stron internetowych czy granie w gry komputerowe itp.
STB wykorzystuje w tym celu łącze ethernetowe, antenę sa-
telitarną, łącze telewizji kablowej, linię telefoniczną (włącza-
jąc w to DSL) albo nawet zwykłą antenę UHF/VHF;
• EPG - Electronic Program Guide, elektroniczny przewodnik po
kanałach, grupuje wybrane kanały według ich tematyki, pozwala
szybko znaleźć interesujący nas program, prezentuje szczegóło-
we informacje o kanale, wspiera system zamówień programów
Near Video On Demand i system kontroli rodzicielskiej;
• DVB - Digital Video Broadcast, standard cyfrowej telewizji.
Charakteryzuje się jakością obrazu i dźwięku porównywalną
do zapisu DVD (500i), pozwala na interaktywny odbiór, tj. włą-
czenie napisów w różnych językach oraz przełączenia języka
ścieżki audio. W standardzie DVB obraz i dźwięk kodowane
są przy pomocy enkodera MPEG, tak jak w DVD;
• MHP – Multimedia Home Platform, Otwarty standard opro-
gramowania w telewizji cyfrowej zdefiniowany przez konsor-
cjum DVB. Umożliwia uruchomienie aplikacji pisanych przez
niezależnych dostawców na różnych urządzeniach do odbio-
ru telewizji cyfrowej. MHP umożliwia użytkownikowi korzysta-
nie z aplikacji nadawanych razem z programem telewizyjnym
w trakcie oglądania telewizji;
• Middleware – inaczej oprogramowanie / warstwa pośredniczą-
ca pomiędzy hardware-em a aplikacją.
wisze, listy rozwijane, checkboxy, itp.) są dla nas niedostępne.
W zamian używa się ich odpowiedników z API HAVI, które
udostępnia okna dialogowe, pola tekstowe, własne klawisze,
czy etykiety tekstowe oraz nawet tak podstawowe komponen-
ty jak HContainer i HComponent. STB posiadają również specy-
ficzny menedżer okien, różniący się znacznie od stosowane-
go w aplikacjach na PC. Zamiast obiektów Frame używa się
Hscene, który m.in. kontroluje pozycje focusa na ekranie i to jak
dana aplikacja „leży” i czy jest aktualnie widoczna.
Pierwszy Xlet
Telewizja interaktywna jest dosyć hermetyczną dziedziną, gdzie
uzyskanie darmowego wsparcia technicznego, znalezienie w sie-
ci kodu źródłowego przykładowych aplikacji od A do Z lub po-
Rysunek 5. OpenMHP – ścieżki do bibliotek
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
Rysunek 6. OpenMHP – konfiguracja Xletu w emulatorze
branie dobrych, darmowych narzędzi do authoringu nie jest zbyt
oczywiste. Dla przykładu, zakup komercyjnego środowiska pro-
gramowego takiego jak np. MIT - xperts iDesigner to koszt rzę-
du 5.000 Euro za 1 licencję (dla jednostek edukacyjnych). Na-
tomiast, jeżeli chcielibyśmy testować nasze aplikacje bezpośred-
nio na STB, to Starter Kit, który generuje sygnał cyfrowy audio/
video wraz z pakietem informacyjnym kosztuje tyle, co… średniej
klasy, nowy samochód. Sporo, prawda? Jednak nam, początku-
jącym zapaleńcom, w zupełności wystarczy darmowy emulator
OpenMHP lub XletView oraz dowolne środowisko do programowa-
nia w Javie dla Linuxa lub Windows. Należy jednak mocno pod-
kreślić, że te darmowe narzędzia nie pozwolą nam poznać bar-
dziej zaawansowanych możliwości MHP ze względu na to, że
implementują one jedynie część tego standardu. W OpenMHP, któ-
rego będziemy używać w dalszej części artykułu, nie ma moż-
liwości odtwarzania klipów MPEG4, nie zaimplementowano ko-
munikacji między Xlet-ami, pobierania danych z kanału informa-
cyjnego, nie wszystkie komponenty HAVI są zaimplementowane
i przetestowane, a podpięcie zewnętrznego debugera wydaje się
być niemożliwe.
Nadszedł czas na praktyczny przykład. Napiszemy znaną
wszystkim, prostą grę Snake (niech nikogo nie przerazi jej ubo-
ga implementacja – program powstał po prostu pewnego wie-
czoru). Klawisze strzałek naszego pilota TV posłużą do ste-
rowania ruchem węża, klawisze Volume Up i Volume Down będą
zmieniać prędkość gry, a klawiszami czerwony i zielony będzie-
my odpowiednio wstrzymywać i wznawiać grę. W tym projekcie
skorzystamy ze środowiska Eclipse i emulatora OpenMHP. Musi-
Rysunek 7. Snake w emulatorze
47
Programowanie
Java

my jeszcze pobrać i zainstalować pakiety JavaTV oraz JMF (Ja-

va Media Framework). Zaczynamy… tworzymy nowy projekt
i podpinamy pod niego pakiety javatv.jar oraz jmf.jar. Na-
stępnie cały folder org z folderu głównego OpenMHP paku-
jemy do pliku jar i tak przygotowane archiwum również podpi-
namy do projektu (unikniemy w ten sposób bałaganu w widoku
Package Explorer). Powinniśmy także skopiować katalog sta-
tic (również z OpenMHP) do folderu głównego naszego projek-
tu. Przygotowujemy klasę główną naszego pierwszego Xlet-u.
[Rysunek 1] Rozszerzy ona klasę java.awt.Component i zaim-
plementuje interfejsy org.havi.ui.event.HkeyListener oraz ja-
vax.tv.xlet.Xlet. Automatycznie środowisko zaimplementuje
nam następujące metody:
public void initXlet(XletContext arg0) throws
XletStateChangeException {}
public void startXlet() throws XletStateChange
Exception {}
public void pauseXlet() {}
public void destroyXlet(boolean arg0) throws
XletStateChangeException {}
public void keyTyped(KeyEvent arg0) {}
public void keyPressed(KeyEvent arg0) {}
public void keyReleased(KeyEvent arg0) {}.
Obsługę pilota zaszyjemy w funkcje keyPressed . Metoda get-
KeyCode() klasy KeyEvent zwraca kod wciśniętego na pilocie kla-
wisza. Odpowiednich kodów należy szukać w klasie org.ha-
vi.ui.event.HKeyEvent. Dla przykładu kod czerwonego klawisza
występuje jako wartość statyczna VK _ COLORED _ KEY _ 0 kla-
sy HKeyEvent, a z kolei klawisz zwiększania głośności to VK _ VO-
LUME _ UP. Badaniem kolizji węża, przeliczaniem współrzędnych,
naliczaniem punktów itp. czyli ogółem logiką ruchu zajmie się
osobny wątek. Tego komentować nie musimy, natomiast bliżej
przyjrzymy się utworzeniu sceny i przerysowaniu ekranu, a tak-
że funkcjonowaniu Xlet-u.
Na pierwszy ogień pójdzie metoda initXlet. Zapamiętamy
w niej kontekst aplikacji XletContext (posłużymy się nim później
zamykając aplikację), pobierzemy fabrykę, która posłuży nam do
utworzenia sceny (jedna aplikacja może mieć tylko jedną scenę).
Funkcja getBestScene(…) klasy HSceneFactory zwraca więc obiekt
Hscene, dla którego określimy rozmiary sceny, jej układ, tryb prze-
����������
����������
����������
����������� �����������
����������
�������������
����������
Rysunek 8. Cykl życia Xletu
rysowania tła i dodamy słuchacza HKeyListener. Załadujemy
również grafikę w postaci plików JPEG. Wykorzystamy przy tym
obiekt MediaTracker, aby dopilnować by obrazki zostały załado-
wane do końca, nim aplikacja spróbuje je już wyświetlać.
Kolejna metoda obsługi startXlet uruchomi nam osobny wą-
tek na bazie klasy Monitor, ustawia widoczność sceny i nadaje
jej focus. Z kolei w metodzie destroyXlet przerwiemy wątek uru-
chomiony w poprzedniej metodzie, usuniemy słuchacza HkeyLi-
stener, zamkniemy scenę i za pomocą zapamiętanego wcze-
śniej kontekstu powiadomimy menedżera aplikacji, że Xlet koń-
czy swoje działanie. Metoda paint, którą odziedziczyliśmy po ja-
va.awt.Component, przerysowuje scenę. W metodzie initXlet
ustawiliśmy rozmiary sceny zgodnie ze standardem PAL na
720x576 pixeli. Z kolei obszar roboczy gry to 640x480 pixeli, ze
względu na wygodne podzielenie ekranu na 32x24 pola. Do wy-
świetlania prostych komunikatów na ekranie użyliśmy czcionkę
Tiresias, która jest czcionką podstawową w standardzie MHP.
I to w zasadzie wszystko, co należało wspomnieć o metodzie pa-
int. Wypada jeszcze wspomnieć o samej logice gry. Otóż, osob-
ny wątek na podstawie aktualnego kierunku poruszania się węża
ustala jego pozycję, weryfikując czy jego głowa nie znajduje się
na tej samej pozycji co jabłko lub jego ogon. Wszystkie elemen-
ty ogona są przechowywane w LinkedList. Losowanie nowej po-
zycji jabłka odbywa się bez blokowania, tzn. po pierwszym loso-
wym wyznaczeniu nowej pozycji, jeśli jest ona zajęta przez ogon
to jest przesuwana pod kątem 45 stopni po planszy aż do skutku.
Test
Otwieramy menedżer aplikacji OpenMHP. Podczas pierwszego
uruchomienia musimy dokonać wstępnej konfiguracji, poda-

Tabela 1. Specyfikacja JavaTV

Pakiet Opis
javax.tv.xlet Definiuje Xlet, cykl życia, klasy pomocnicze
javax.tv.locator Mechanizmy dostępu do usług rozgłoszeniowych i zasobów multimedialnych za pomocą URL-i
javax.tv.net Mechanizmy transmisji datagramów IP
javax.tv.graphics Rozszerzenie pakietu java.awt o specyficzne dla platformy TV funkcje, np. przeźroczystość
javax.tv.util Klasy narzędziowe, zarządzanie zegarami i wątkami zegarowymi
javax.tv.media Rozszerzenie Java Media Framework o specyficzne dla platformy TV funkcje
javax.tv.media.protocol Rozszerzenie JMF o protokoły transportu strumieni danych
javax.tv.service Definicja usług TV (kanały informacyjne) i mechanizmów wymiany informacji
javax.tv.service.guide Obsługa systemu EPG
javax.tv.service.navigation Nawigacja pomiędzy usługami, ich typy, zarządzanie usługami w tym np. Listy ulubionych usług
javax.tv.service.transport Mechanizmy transportu strumieni danych, informacji rozgłoszeniowych
javax.tv.service.selection Warstwa prezentacji usług (np. picture-in-picture), wyboru nowych usług

48 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007

 Aplikacje Java w telwizji interaktywnej
W Sieci
• http://java.sun.com/products/javatv/index.jsp
Strona domowa JavaTV;
• http://www.interactivetvweb.org/
Serwis InteractiveTvWeb czyli bogate źródło wiedzy na temat
programowania aplikacji interaktywnych;
• http://www.mhp-knowledgebase.org/
Baza wiedzy o MHP;
• http://www.openmhp.org/
Strona projektu OpenMHP;
• http://java.sun.com/products/java-media/jmf/
Strona domowa Java Media Framework;
• http://www.dvb.org/
Witryna Digital Video Broadcasting;
• http://www.davic.org/
Witryna API DAVIC;
• http://www.havi.org/
Witryna API HAVI;
jąc ścieżki do bibliotek JavaTV oraz JMF. [Rysunek 5] Konfi-
gurację możemy również zmienić ręcznie edytując pliki con-
stants.properties i openmhp.properties z folderu static . Na-
stępnie dodajemy nowy projekt / aplikację.
Wybieramy opcję Add z menu prawego klawisza myszki
i na nowo otworzonej formatce podajemy nazwę projektu,
ścieżkę bazową do projektu Eclipse’a , pełną nazwę klasy
naszego Xlet -u; wprowadzamy również identyfikatory apli-
kacji i organizacji. [Rysunek 6] Po zapisaniu ustawień mo-
żemy uruchomić nasz Xlet , wybierając opcję Start ze zna-
nego nam już menu.
Otworzy się okno podglądu TVScreen for MHP, następnie
okno pilota RemoteControl oraz najważniejsze okienko Output,
na którym widać wszystkie komunikaty emulatora. Jeśli nasza
aplikacja spowoduje jakiś wyjątek to jego treść pojawi się rów-
nież w tym oknie. Co ważne, zamiast za każdym razem mo-
zolnie klikać w Start, możemy uruchomić nasz Xlet bezpo-
średnio z poziomu środowiska Eclipse.
Musimy tylko odpowiednio przygotować środowisko
startowe. OpenMHP pozwala uruchomić dowolny Xlet z linii
poleceń korzystając z klasy org.openmhp.system.RunXlet .
Podajemy wówczas jako parametry folder roboczy, na-
zwę klasy Xlet-u oraz identyfikatory aplikacji i organizacji
R E K L
nie zapominając oczywiście o classpath. Przykładowe po-
lecenie to:
java -classpath .;.;\javatv_fcs\javatv.jar; \JMF\lib\jmf.jar;
org.openmhp. system.RunXlet . HelloWorld 32 1.
Z poziomu Eclipse’a w menu Run wybieramy opcję
Run… i w zakładce Main w polu Main class wpisujemy
org.openmhp.system.RunXlet . Następnie przechodzimy do
zakładki Arguments i w polu Program arguments podaje-
my rozdzieloną spacjami nazwę katalogu roboczego, iden-
tyfikatory aplikacji i organizacji i na końcu ponownie nazwę
katalogu roboczego. Teraz w polu VM arguments podaje-
my parametr maszyny wirtualnej –classpath oraz ścieżkę do
plików javatv.jar oraz jmf.jar. [Rysunek 3, 4] Teraz pozo-
staje już tylko wpisać w polu Working directory nazwę folde-
ru bazowego OpenMHP i umieszczać w nim przy każdej kom-
pilacji pliki class naszego Xlet-u, co łatwo wykonać stosu-
jąc Ant-a lub linki symboliczne w Linuxie. [Rysunek 2] Jeśli
w oknie Output zobaczymy komunikat Class java.awt.X is not
allowed in MHP Thread oznacza to, że classloader nie zała-
dował wskazanej klasy z pakietu AWT uznając, że nie wy-
stępuje ona w MHP. Niuans ten można ominąć dopisując
nazwę wskazanej klasy w pliku allowedClasses.txt w katalo-
gu static . Jeżeli po uruchomieniu naszego Xlet-u nie poja-
wi się nic w oknie podglądu, a w oknie Output nie raportowa-
no żadnego błędu, wówczas musimy poeksperymentować
ze ścieżką classpath, bo jak sami przyznają autorzy OpenMHP
– „Classpaths are a bit tricky…”.
Zakończenie
Ten artykuł z założenia miał mieć charakter CIG (Comple-
te Idiot’s Guide). Nie sposób opisać w krótkim artykule na-
wet podstaw programowania aplikacji MHP. Ogrom zagad-
nień dotyczących telewizji interaktywnej - dziedziny, w którą
jest zaangażowanych ponad 270 nadawców telewizyjnych
z 35 krajów – sprawia, że możnaby z powodzeniem wyda-
wać miesięcznik, a może i nawet tygodnik zatytułowany
„Multimedia Home Platform Developer’s Guide”. W Polsce
jest już kilka firm, które tworzą software dla odbiorców z Azji
i Europy Zachodniej, a wraz z rozwojem telewizji interaktyw-
nej w Polsce na pewno część z nas znajdzie sobie finanso-
wo atrakcyjną pracę. n
A M A
 Warsztat
GWT – WEB 2.0
David de Rosier
GWT – WEB 2.0 na maksa
M
Materiały do artykułu iałem sen... w którym aplikacje webowe
zamieszczone zostały
na płycie CD 1
zaczęły przypominać normalne programy.
Zawierały bogaty i funkcjonalny interfejs,
a użytkownik nie był zmuszany do czekania po każ-
dym kliknięciu na przeładowanie strony. Programi-
ści przestali rwać sobie włosy z głowy, nie musząc
się więcej martwić o utrzymanie zgodnego zacho-
wania i wyglądu swych programów pomiędzy róż-
nymi przeglądarkami internetowymi. Co więcej –
ich praca przestała w końcu być nieustannym mie-
szaniem HTMLa, JavaScriptu i Javy. Wreszcie mo-
gli odetchnąć z ulgą, programując zwarte aplikacje
– w jednym języku, w jeden sposób, w jednym stan-
dardzie dla klienta i serwera. Bez tagów, scriptletów
i javascriptowych trików. Aplikacje internetowe za-
częły działać szybciej, wymieniając w trakcie pracy
z serwerem tylko niezbędne dane (i to asynchronicz-
nie), zamiast setek kilobajtów HTMLa. Miałem sen,
w którym założenia WEB 2.0 i możliwości oferowa-
ne przez technologię AJAX stały się proste w użyciu,
z wykorzystaniem zwartego, solidnego narzędzia.
Wiosną tego roku Google spełniło marzenia, prze-
kazało programistom dar – zestaw narzędzi i biblio-
tek programistycznych do tworzenia stron zgodnych
z WEB 2.0. Z ich użyciem pisanie aplikacji działających
na takich zasadach jak Google Mail czy Google Maps,
stało się zdecydowanie prostsze. Google po raz kolejny
udowodniło, że jego produkty cechuje przede wszyst-
kim nowatorstwo i wysoka jakość. Również w podej-
ściu do biznesu – podobnie jak inne kluczowe produk-
ty firmy, GWT jest dystrybuowane za darmo, bez ogra-
niczeń w używaniu. A przecież nie można określić Go-
ogle mianem organizacji charytatywnej...
Google Web Toolkit
– Jak to działa?
Domyślam się, że część Czytelników po wstępie do
artykułu może sobie pomyśleć, że GWT to po prostu
YEWF (Yet Another Web Framework) i zanegować je-
go ideę, nie chcąc zmieniać swych przyzwyczajeń,
nie widząc w tym znaczących korzyści. Przy zalewie
rozmaitych rozwiązań, takie podejście ma swoje uza-
sadnienie. Zachęcam jednak do zapoznania się z tre-
Autor od wielu lat pasjonuje się językami programowania.
Centrum jego zainteresowań zawodowych stanowi techno-
logia Java, głównie w kontekście wytwarzania aplikacji we-
bowych oraz obsługi baz danych. W wolnych chwilach autor
zajmuje się implementacją zaawansowanych algorytmów
szachowych w różnych dziwnych językach programowania.
Kontakt z autorem: ddrosier@gmail.com
50 www.sdjournal.org
ścią artykułu, by zobaczyć, że GWT jest poniekąd in-
ne – wierzę, że wyznacza nowy standard programo-
wania aplikacji webowych, a JSP i ciągła komunikacja
HttpRequest-HttpResponse przechodzą do lamusa.
Główną cechą GWT jest możliwość pisania części
klienckiej aplikacji internetowej w języku Java, w spo-
sób przypominający w dużym stopniu programowa-
nie aplikacji SWING. Tak napisany program zostaje
przetłumaczony przez GWT do JavaScriptu i pozwala
na uruchomienie po stronie przeglądarki internetowej.
Komunikacja aplikacji klienta z serwerem odbywa sie
asynchronicznie z użyciem technologii AJAX. GWT
dostarcza szeroki zbiór komponentów graficznych
(ang. widgets) z bardzo wygodną obsługą zdarzeń.
Rozbudowanie bibliotek GWT o własne komponenty
nie jest trudne i wprowadza dużą dowolność rozwią-
zań. Ponadto aplikacje GWT można łatwo i szybko te-
stować w trakcie programowania, z użyciem środowi-
ska uruchomieniowego Google Web Browser. Co bar-
dzo ważne – GWT nie wymaga dedykowanych środo-
wisk programistycznych, programiści nie muszą zmie-
niać więc swoich przyzwyczajeń.
Zastanówmy się głębiej nad główną ideą GWT
– transformacji Javy do JavaScriptu. Zważywszy na
ogromną odmienność tych języków, można powie-
dzieć że Google dokonało niemal cudu (choć wca-
le nie było pierwsze – patrz np. projekt XML11). Jakie
są najważniejsze zalety takiego rozwiązania? Przede
wszystkim łatwość programowania i debugowania
aplikacji. Pewnie większość programistów używa śro-
dowisk z podpowiadaniem składni i uzupełnianiem ko-
du Javy, co zdecydowanie przyspiesza proces pro-
gramowania. Mocna kontrola typów języka Java czy-
ni aplikacje mniej podatnymi na błędy. Rozbudowane
debuggery (jak np. w środowisku Eclipse) pozwalają
precyzyjnie śledzić zachowanie aplikacji. I co chyba
najważniejsze – aplikacja staje się bardzo jednorodna,
poprzez implementacyjne zbliżenie do siebie warstw
serwera i klienta.
W razie konieczności, nie stanowi żadne-
go problemu łączenie aplikacji GWT z JSP, PHP
czy innymi technologiami. Tym nie mniej, może-
my stworzyć w pełni działającą aplikację interne-
tową, której część kliencka będzie reprezentowa-
na przez „czyste” pliki HTML. Programista nie mu-
si (wreszcie!) mieszać kodu HTMLa ze skrypta-
mi innych języków. Cała statyczna część aplikacji
może zostać napisana w HTMLu i odizolowana od
reszty, natomiast części dynamiczne (interakcja
z użytkownikiem) zostaną stworzone w Javie. Pro-
gramista może więc skupić się wyłącznie na logi-
ce aplikacji, oddając pracę nad wyglądem webma-
Software Developer’s Journal 1/2007

Szybki start
Pracę z GWT najłatwiej rozpocząć od analizy istniejących przykła-
dów. Po rozpakowaniu archiwum z GWT znajdziemy wewnątrz ka-
talog samples z kilkoma aplikacjami. Polecam uruchomić przykład
KitchenSink, ukazujący pełne spektrum możliwości GWT. Aby zo-
baczyć aplikację w oknie środowiska uruchomieniowego GWT, wy-
starczy wykonać plik KitchenSink-shell. Jeśli chcemy obejrzeć apli-
kację w oknie preferowanej przeglądarki internetowej, musimy naj-
pierw uruchomić plik KitchenSink-compile, celem skompilowania
aplikacji, a następnie otworzyć przykładową stronę – plik Kitchen-
Sink.html z katalogu www/com.google.gwt.sample.kitchensink.
KitchenSink.
sterom i grafikom. GWT składa się z czterech podstawo-
wych komponentów:
• kompilatora kodu Java do JavaScriptu (GWT Java-to-Ja-
vaScript Compiler),
• środowiska testowego, umożliwiającego uruchamianie i de-
bugowanie aplikacji (GWT Hosted Web Browser),
• zbioru klas JavaScript emulujących standardowe klasy ję-
zyka Java (JRE Emulation Library),
• biblioteki elementów interfejsu użytkownika (GWT Web UI).
Dochodzi do tego jeszcze zestaw narzędzi dodatkowych,
np. automatyzujących tworzenie projektów GWT, czy budowę
aplikacji wpierającej wiele języków.
Gdzie leży kruczek? Właściwie go nie ma – tworzenie apli-
kacji webowych staje się zdecydowanie szybsze i mniej podat-
ne na błędy, a powstałe aplikacje są pozbawione problemu nie-
kompatybilności i bardziej skalowalne. Szukając minusów moż-
na wspomnieć o dodatkowych stu kilobajtach (plik JavaScript,
będący jądrem GWT), które przeglądarka musi załadować przy
starcie aplikacji (tylko jednokrotnie, później plik przechowywany
jest przez cache przeglądarki). W rzeczywistości jednak trud-
no tu mówić o ograniczeniu lub nadmiernym obciążaniu inter-
netu, bowiem przy używaniu AJAXa, aplikacja w trakcie działa-
nia wymienia z serwerem znacznie mniej danych w porównaniu
z rozwiązaniem klasycznym (każdorazowe przeładowywanie
stron). Puryści JavaScriptu z pewnością zwrócą uwagę na to,
że generowany JavaScript jest niezbyt czytelny dla człowieka.
To prawda ale czy musi być? GWT zakłada, że programowanie
i debugowanie odbywa się na poziome Javy, nie JavaScriptu.
Kompilator C++ może budować niezbyt optymalny kod assem-
blera ale póki wszystko działa sprawnie i bezbłędnie – komu fi-
nalnie to przeszkadza?
Hello GWT World!
Jeśli mówimy o jakiejś nowości w świecie programowania
nie może się obyć bez aplikacji typu Hello world, która po-
zwoli rzucić okiem na składnię i strukturę kodu. Zacznijmy
od utworzenia nowego projektu – nazwijmy go po prostu
GWTTest. W katalogu głównym GWT znajdziemy dwa na-
rzędzia automatyzujące ten proces. Pierwsze z nich tworzy
nowy projekt:
projectCreator -ant GWTTest
eclipse GWTTest -out c:\projects\gwttest
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
GWT – WEB 2.0 na maksa
Po wykonaniu tej instrukcji zostanie utworzony katalog (c:\
projects\gwttest) z podkatalogami src i test, oraz, co bardzo
przydatne, skrypt ANTa pozwalający skompilować projekt. Użyt-
kownicy środowiska Eclipse mogą skorzystać z dodatkowego
parametru -eclipse, który wygeneruje plik .project. Tak powsta-
ły projekt można łatwo zaimportować do Eclipsa wybierając
z menu File opcję import, a potem Existing projects in workspa-
ce. GWT dostarcza narzędzie pozwalające wygenerować testo-
wą aplikację – naszą aplikację Hello World:
applicationCreator -out c:\projects\
gwttest org.sdjournal.gwt.client.Main
Polecenie to utworzy klasę Java w zadanym pakiecie oraz kil-
ka dodatkowych plików. Zacznijmy od nazwy pakietu – appli-
cationCreator wymusza, by nasza klasa została umieszczona
w pakiecie client. Jest to konwencja GWT pozwalająca w łatwy
sposób odróżnić część kliencką od serwerowej. Omówione zo-
stanie to szerzej w dalszej części artykułu. Przyjrzyjmy się do-
kładnie wygenerowanej klasie (patrz Listing 1). Nazwijmy ją kla-
są startową, bowiem implementuje ona interfejs EntryPoint – co
jest obowiązkowe dla przynajmniej jednej klasy w obrębie modu-
łu webowego. Kiedy moduł zostaje po raz pierwszy ładowany,
wszystkie klasy startowe zostają automatycznie zainicjalizowane
poprzez wykonanie metody onModuleLoad(). Możemy tę operację
określić mianem zdarzenia typu start aplikacji (ściślej – modułu).
Dalsza część kodu musi wydawać się bardzo znajoma Czytelni-
kom znającym bibliotekę SWING. Utworzony zostaje tam przy-
cisk oraz nieedycyjne pole tekstowe (etykietka). Następnie za-
implementowana zostaje obsługa zdarzenia – kliknięcie przyci-
sku. W tym przypadku w postaci anonimowej klasy wewnętrz-
nej. Czytelnicy mniej biegli w Javie mogą początkowo mieć kło-
poty z takimi konstrukcjami, jednak jest to zapis bardzo praktycz-
ny i szybko można się przyzwyczaić do takiej notacji. W tym wy-
padku kod zdarzenia sprawdza, czy etykieta jest pustym ciągiem
znaków, jeśli nie, ustawia ją na wartość Hello World, w przeciw-
nym wypadku – kasuje ją. Dwie ostatnie linie kodu są bardzo
ważne – łączą one kod z plikiem HTML. Nasza aplikacja w Javie
nie generuje bowiem całego wyjścia HTML, a jedynie dwa ele-
menty – przycisk i etykietę. Cała reszta znajduje się w statycz-
nym pliku HTML – możemy go znaleźć w pakiecie org.sdjour-
nal.gwt.public. Zachęcam do zapoznania się z jego budową –
nie znajdziemy tam żadnych osadzonych skryptów innych języ-
ków. Jedyną niestandardową konstrukcją wewnątrz jest znacznik
meta, który definiuje nazwę modułu GWT użytego na tej stronie:
<meta name='gwt:module' content= 'pl.com.sdj.gwt.Main'>
W jaki sposób łączymy więc kod Javy i HTML? Można
w uproszczeniu powiedzieć, że kierunek jest tutaj odwrotny niż
w przypadku np. JSP – to kod Javy informuje aplikację, w jakim
miejscu HTMLa zostanie osadzony. Oczywiście fizycznie bę-
dzie to JavaScript, wygenerowany z naszej klasy. Powróćmy do
ostatnich linii kodu Java. Konstrukcja typu:
RootPanel.get("slot1").add(button);
odwołuje się do elementu strony HTML, którego atrybut id jest
ustawiony na wartość slot1. Może to być na przykład komórka
tabeli, element DIV, itp. Prawda, że proste?
51
 Warsztat
GWT – WEB 2.0
Każda aplikacja (podobnie jak aplikacja SWING) musi zawie-
rać (przynajmniej jeden) RootPanel, na którym będziemy osa-
dzali inne elementy graficzne. RootPanel jest więc łącznikiem
między naszą aplikacją powstałą w Javie, a plikiem HTML. Jeśli
nie określimy parametru w metodzie get tej klasy, domyślnie Ro-
otPanel odniesie się do elementu BODY pliku HTML.
Czas uruchomić nasz przykład. Kiedy stworzyliśmy projekt
z użyciem narzędzi GWT, w głównym katalogu projektu pojawi-
ły się dwa wykonywalne pliki – Main-compile i Main-shell. Pierw-
szy z nich pozwala na przetransformowanie klas Java do plików
JavaScript. Wynik zostanie zapisany w (automatycznie utwo-
rzonym) katalogu web. W katalogu tym znajdzie się też plik Ma-
in.html, który możemy otworzyć z użyciem przeglądarki interne-
towej i zacząć podziwiać efekty swojej pracy. Jeszcze łatwiej
można zobaczyć wygenerowaną stronę, uruchamiając plik Ma-
in-shell. Wystartuje on testowe środowisko GWT, które zawiera
konsolę oraz przeglądarkę. Jest również niezastąpione przy te-
stowaniu komunikacji klient-serwer, zawiera bowiem wbudowa-
ną, uproszczoną wersję serwera Tomcat (działającą domyślnie
na porcie 8888).
Praca z projektami GWT
W poprzednim punkcie omówiłem pokrótce pewne aspekty
związane z budową projektu GWT, spróbujmy jednak teraz tę
wiedzę usystematyzować.
Struktura katalogów
Pojedynczy projekt GWT może łączyć ze sobą kod aplikacji
klienta i serwera. Mimo wszystko logicznym błędem byłoby
zbytnie mieszanie takiego kodu. Google zaleca podział aplika-
cji na przynajmniej trzy pakiety różniące się nazwą ostatniego
członu w ścieżce pakietów: Pakiet client – zawierający cały
kod przeznaczony do transformacji do JavaScriptu. Będą się
tu znajdowały klasy odpowiedzialne za wygląd i logikę aplika-
cji po stronie klienta, własne komponenty, a także interfejsy
serwisów odpowiedzialnych za komunikację z serwerem. Na-
leży pamiętać, że niektóre mechanizmy języka Java nie mo-
gą być używane wewnątrz tego pakietu, bowiem nie zawsze
możliwa jest transformacja do JavaScript (więcej szczegółów
w punkcie dedykowanym kompatybilności).
Pakiet server – to przede wszystkim miejsce dla servletów
obsługujących komunikację z klientem. Może się tu znajdo-
wać też cała niekliencka logika aplikacji, jak na przykład klasy
odpowiedzialne za komunikację z bazą danych.
Pakiet public – tutaj będziemy umieszczać wszystkie pliki
nie będące plikami Java, jak dodatkowe skrypty JavaScript, pli-
ki HTML, CSS oraz pliki graficzne. Nie wszystkim może przy-
paść do gustu koncepcja mieszania tych plików ze źródłami Ja-
va – zapewne część Czytelników przyzwyczajona jest do od-
dzielania warstwy webowej i Javowej od siebie. W GWT podział
ten jednak nie jest aż tak oczywisty i to raczej kwestia przyzwy-
czajenia się do nowej koncepcji. W trakcie kompilacji projektu
GWT, pliki z pakietu client zostaną przetransformowane na Ja-
vaScript i skopiowane do katalogu web, natomiast pliki z katalo-
gu public zostaną tam po prostu skopiowane.
Koncepcja modułów GWT
Aplikacja GWT może zostać podzielona na zbiory logicznych
komponentów i funkcjonalności, tzn. modułów. Każdy moduł po-
winien odpowiadać pewnej niezależnej części aplikacji, dzięki te-
52 www.sdjournal.org
mu łatwo jest uczynić go przenośnym i budować biblioteki kom-
ponentów na potrzeby różnych aplikacji. Moduły mogą dziedzi-
czyć po sobie, łatwo uzupełniając możliwości już istniejących.
Każdy moduł zdefiniowany jest w pliku nazwa _ modu-
łu.gwt.xml i powinien zostać umieszczony w głównym pakie-
cie, tzn. na tym samym poziomie, na którym znajdują się pa-
kiety client, server i public.
Podstawowym modułem pochodzącym ze zbioru standar-
dowych klas GWT jest com.google.gwt.user.User i to po nim
będą dziedziczyć wszystkie nasze aplikacje. Ponadto moduł
powinien zawierać tzw. entry point, czyli nazwę klasy inicjali-
zującej interfejs użytkownika. Przykładowo plik modułu (o na-
zwie Main.gwt.xml) z opisanej wcześniej aplikacji Hello World,
wygląda następująco:
<module>
<inherits name='com.google.gwt.user.User'/>
<entry-point class='org.sdjournal.gwt.client.Main'/>
</module>
Poniżej opisano znaczenie poszczególnych elementów (ta-
gów), które mogą znaleźć się w pliku definicji modułu:
• inherits-name – nazwa modułu po którym dziedziczy
bieżący moduł; możliwe jest dziedziczenie po wielu mo-
dułach;
• entry-point – klasa inicjalizująca interfejs użytkownika
w obrębie modułu; jej metoda onModuleLoad zostanie wy-
konana w trakcie ładowania modułu;
• source – tag pozwalający zdefiniować pakiety z plikami Ja-
va, które zostaną w trakcie kompilacji przetransformowane
do JavaScriptu (nie jesteśmy więc ograniczeni wyłącznie
do pakietu client);
• public – definiuje katalogi których zawartość (zwykle pliki
graficzne i HTML) zostanie skopiowana do katalogu web
w trakcie kompilacji projektu;
• servlet – definiuje klasę i ścieżkę servletów do komunikacji
klient-serwer; wartość ta używana jest tylko na potrzeby śro-
dowiska uruchomieniowego GWT – w środowisku produkcyj-
nym wszystkie servlety będą musiały być zdefiniowane w de-
skryptorze aplikacji internetowej (pliku web.xml);
• script – pozwala na umieszczenie zewnętrznego skryptu
JavaScript w module;
• stylesheet – umieszcza zewnętrzny plik CSS na potrzeby
modułu;
• extend-property – pozwala na zdefiniowanie dodatkowych
parametrów konfiguracyjnych; zwykle używane do określe-
nia obsługiwanych przez aplikację wersji językowych.
Hosted-mode
W poprzednich punktach wspominałem już o środowisku uru-
chomieniowym GWT, przyjrzyjmy się jednak zważniej jakie ko-
rzyści płyną z jego używania. Standardowo, by przetestować
webaplikację musimy ją opublikować na serwerze aplikacji i wte-
dy uruchomić. Często czyni to debugowanie aplikacji dość uciąż-
liwym. W przypadku GWT również nie jest to proste – po stro-
nie klienta operujemy bowiem na wygenerowanych plikach Ja-
vaScript. w przypadku błędu nie zawsze łatwo będzie odnaleźć
który fragment kodu Java odpowiada za nieprawidłowe działa-
nie JavaScriptu. Tryb hosted-mode pozwala ominąć te problemy.
Software Developer’s Journal 1/2007

To środowisko z wbudowaną przeglądarką internetową oraz ser-
werem aplikacji, który w trakcie pracy korzysta z klas Javy, a nie
z generowanego JavaScriptu. Dzięki temu możemy debugować
naszą aplikację tak jak klasyczną aplikację Java. Również sa-
mo uruchamianie aplikacji do testów staje się znacznie szybsze
i prostsze niż w przypadku pracy z serwerem aplikacji.
Gdy tworzymy nową aplikację z użyciem narzędzia ap-
plicationCreator, zostaje automatycznie wygenerowany plik
(o nazwie nazwa_aplikacja-shell), który uruchamia nasz mo-
duł w środowisku GWT. W przypadku środowiska Eclipse, ist-
nieje możliwość takiego skonfigurowania go, by aplikacja uru-
chamiała się w trybie Hosted-mode automatycznie po wybra-
niu przycisku Run z poziomu Eclipse.
Z Javy do JavaScriptu
– rozprawka o kompatybilności
Programując moduł webowy aplikacji musimy mieć świadomość,
że kod źródłowy zostanie finalnie przetłumaczony przez kompi-
lator GWT na JavaScript. Zastanówmy się głębiej nad ideą ta-
kiej transformacji. W części klienckiej aplikacji używać będziemy
nie tylko elementów graficznych dostarczonych przez GWT ale
także standardowych klas Javy, jak choćby kolekcji. Czy rzeczy-
wiście możemy to robić i czy programiści Google podjęli próbę
przeportowania Javy do JavaScriptu? W znacznej części – tak!
Są jednak pewne różnice, o których należy pamiętać. Rozwa-
żymy poniżej cechy i elementy języka Java, które nie występują
w JavaScripcie, jednak zostały zasymulowane przez GWT. Po-
wiemy też o mechanizmach, które mogą sprawiać trudności lub
w ogóle nie powinny występować w części aplikacji klienta.
Zacznijmy od typów danych – wszystkie podstawowe typy
(np. int oraz klasa Integer) mogą być z powodzeniem używane
(czyt. konwertowane do JavaScriptu). Dotyczy to również ca-
łych klas, których składowymi są proste typy danych lub klasy
dziedziczące po nich. Jedynym wyjątkiem jest typ long, który
nie ma swojego bezpośredniego odpowiednika w JavaScrip-
cie. Będzie on reprezentowany poprzez typ zmiennoprzecin-
kowy (double-precision).
Java i JavaScript to języki o bardzo odmiennej naturze,
fizycznie nie jest więc możliwe, by zezwolić na używanie
wszystkich cech języka Java w implementacji części klienc-
kiej. Przykładowo JavaScript nie ma wbudowanej koncepcji
wielowątkowości i raczej nie byłaby ona łatwa do zasymulo-
wania. Takie konstrukcje języka Java jak Object.wait() czy
Object.notify() nie powinny być wiec stosowane w modu-
le webowym aplikacji. Kompilator GWT nie zgłosi co praw-
da błędu, jednak zignoruje taki kod.
Również Reflection jest mechanizmem, którego nie da się
przenieść bezpośrednio na JavaScript. Kompilator GWT gene-
ruje raczej statyczny skrypt, więc dynamiczne ładowanie klas nie
jest możliwe do zrealizowania. GWT wprowadza co prawda pew-
ne klasy pomocnicze pozwalające częściowo zrekompensować
ten brak, jednak w tym wypadku będziemy musieli używać dedy-
kowanych rozwiązań, zamiast standardowych. Przykładowo po-
branie nazwy klasy obiektu jest możliwe z użyciem statycznej
metody GWT.getTypeName(Object).
Rozbudowany mechanizm serializacji obiektów Javy nie jest
możliwy do zaimplementowania po stronie JavaScriptu, dlatego
też GWT, na potrzeby komunikacji aplikacji klienckiej z serwe-
rem, dostarcza własny mechanizm serializacji. Inną, raczej nie-
możliwą do zaimplementowania po stronie JavaScriptu techni-
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
GWT – WEB 2.0 na maksa
ką jest destrukcja (finalizacja) obiektów. Klasy aplikacji klienta nie
powinny więc używać słowa kluczowego finalize.
Ostatnim elementem wartym omówienia są wyrażenia regu-
larne. Oba języki umożliwiają ich używanie, jednak składnia wy-
rażeń regularnych nieznacznie różni się pomiędzy Javą a Java-
Scriptem, a kompilator GWT nie jest w stanie dokonać transfor-
macji. Należy więc zachować tu pewną ostrożność i najlepiej ko-
rzystać z wyrażeń interpretowanych identycznie przez oba języki.
Interfejs użytkownika à la GWT
Z punktu widzenia programisty, Google Web Toolkt to
przede wszystkim biblioteka klas interfejsu użytkownika,
tylko że dedykowana na potrzeby internetu. Jak już było to
wspomniane, programowanie przypomina używanie biblio-
tek AWT albo SWING. Przyjrzyjmy się jakie możliwości da-
je nam GWT w świecie aplikacji webowych, ograniczonym
przecież w porównaniu do rozwiązań okienkowych.
Praca z panelami
Panele służą do wygodnego rozmieszczania elementów interfej-
su użytkownika (np. przycisków czy pól edycyjnych) w zdefiniowa-
nym przez programistę układzie. Głównym panelem aplikacji po-
winien zawsze być RootPanel, który definiuje w jakim miejscu stro-
ny HTML powinien zostać osadzony (poprzez zadany parametr
ID elementu HTML). Do panelu RootPanel możemy dodać bez-
pośrednio elementy GUI, ale lepiej jest umiejscowić tutaj najpierw
któryś z paneli, definiujących kolejność rozłożenia elementów
w swoim obrębie. Do wyboru mamy niemały zbiór możliwości:
• HorizontalPanel – rozmieszcza elementy w poziomie, od
lewej do prawej strony;
• VerticalPanel – rozmieszcza elementy w pionie;
• FlowPanel – działa podobnie jak HorizontalPanel, jed-
nak jeśli sumaryczna szerokość wszystkich elemen-
tów w rzędzie przekracza rozmiar okna przeglądarki,
zaczyna wyświetlanie kolejnych elementów w nowym
wierszu;
• DockPanel – wyróżnia centralny, duży obszar na główny ele-
ment panelu oraz miejsce na dodatkowe elementy po bo-
kach oraz ponad i poniżej obszaru centralnego. Dla przy-
kładu zobaczmy kod dodający przycisk u dołu panelu: new
DockPanel().add(new Button(), DockPanel.SOUTH);
• HTMLPanel – praktyczny panel, którego zwartość jest po
prostu kodem HTML; możliwe jest jednak wstawianie do
wnętrza tego panelu elementów interfejsu GWT. Zobacz-
my to na przykładzie:
HTMLPanel p = new HTMLPanel
("<div width='250'>Komentarz:<span id='txt'></span></div>");
p.add(new Label("Test"),"txt");
• ScrollPanel – panel do wykorzystania raczej wewnątrz in-
nych paneli; ma zdefiniowaną stałą wielkość – jeśli jego
zawartość przekroczy rozmiar panelu, zostaną wyświetlo-
ne paski przewijania;
• TabPanel – umożliwia łatwe tworzenie zakładek; przykła-
dowo poniżej utworzymy panel z dwiema zakładkami,
gdzie jedna wyświetla przycisk, a druga tekst:
TabPanel p = new TabPanel();
p.add( new Button("Tab1"), "TAB 1");
p.add( new Label("Tab2"), "TAB 2");
• FormPanel – tworzy formularz HTML.
53
 Warsztat
GWT – WEB 2.0
Elementy interfejsu użytkownika
Google Web Toolkit dostarcza zestaw podstawowych kontrolek,
będących bezpośrednimi odpowiednikami elementów formularzy
HTML oraz kilka rozbudowanych komponentów, na bazie których
można budować złożone interfejsy użytkownika. Do podstawo-
wych elementów należeć będą: pole tekstowe (klasa TextBox), li-
sta (ListBox), przycisk (Button ), pole wyboru (CheckBox) i duże po-
le tekstowe (TextArea). Ponadto znajdziemy klasę reprezentującą
link (Hyperlink), element graficzny (Image ) oraz dowolny fragment
kodu HTML (HTML). Używanie podstawowych elementów inter-
fejsu użytkownika jest raczej intuicyjne. Skupmy się więc bardziej
na złożonych kontrolkach, których bezpośrednia implementacja
w HTMLu i JavaScripcie byłaby zapewne niemałym wyzwaniem.
Jedną z takich kontrolek jest niewątpliwie DialogBox. Wyświe-
tlanie okienek dialogowych spędza sen z powiek niejedne-
mu programiście aplikacji webowych – nikt nie lubi wyskaku-
jących okienek, przeglądarki starają się je blokować, a w rze-
czywistości i tak nie możemy zasymulować pełnej funkcjonal-
ności okna dialogowego, bowiem takie okienko nie może być
modalne. Okno dialogowe z GWT to jedynie warstwa w obrę-
bie okna głównego, ale zachowująca się jak niezależne, mo-
dalne okienko. Możemy je nawet przesuwać w obrębie okna
przeglądarki! Zobaczmy przykład takiego okna, zawierające-
go listwę tytułową, komunikat i przycisk Close:
DialogBox db = new DialogBox();
db.setText("Dialog Box");
DockPanel panel=new DockPanel();
panel.add( new Button("Close"), DockPanel.SOUTH);
HTML msg = new HTML("To jest DialogBox");
panel.add(msg,DockPanel.CENTER);
db.setWidget(panel);
db.show();
Przykład okna dialogowego z aplikacji KitchenSink został zapre-
zentowany na Rysunku 1. Innym bardzo ciekawym i dość nie-
Listing 1. Aplikacja Hello world wygenerowana przez
narzędzie applicationCreator
package org.sdjournal.gwttest.client;
import com.google.gwt.core.client.EntryPoint;
import com.google.gwt.user.client.ui.*;
public class Main implements EntryPoint {
public void onModuleLoad() {
final Button button = new Button("Click me");
final Label label = new Label();
button.addClickListener(new ClickListener() {
public void onClick(Widget sender) {
if (label.getText().equals(""))
label.setText("Hello World!");
else
label.setText("");
} Każdemu zdarzeniu może towarzyszyć więcej niż jeden li-
});
RootPanel.get("slot1").add(button);
RootPanel.get("slot2").add(label);
} za pomocą metody removeNazwaListenera, np.
}
54 www.sdjournal.org
standardowym w webaplikacjach komponentem graficznym jest
drzewo – reprezentowane tu przez obiekt klasy Tree. Pojedynczy
element drzewa, reprezentowany jest przez obiekt TreeItem. Zo-
baczmy przykład tworzący dwupoziomowe, rozwijalne drzewo:
TreeItem t1 = new TreeItem("Poziom 1");
TreeItem t2 = new TreeItem("Poziom 2");
t1.addItem( t2 );
Tree tree = new Tree();
tree.addItem( t1 );
Pisząc o rozbudowanych komponentach GWT nie sposób nie
wspomnieć o możliwości tworzenia wielopoziomowego me-
nu aplikacji internetowej, przypominającego standardowe menu
okienkowych programów. Podobnie jak w poprzednich przykła-
dach – programista nie ma zbyt wiele pracy, by utworzyć dzia-
łającą kontrolkę – wystarczy zainicjować obiekt typu MenuBar
i umieścić go w jakimś panelu. Elementy menu dodajemy za po-
mocą metody addItem.
Obsługa zdarzeń
Aby umożliwić operowanie na elementach interfejsu użytkow-
nika należy zaimplementować mechanizm obsługi zdarzeń.
Są to proste interfejsy, których implementację często zawie-
rać będziemy bezpośrednio w wywołaniu metody:
Button b = new Button( "Alert" );
b.addClickListener(new ClickListener() {
public void onClick(Widget sender) {
Window.alert( "Alarm!" );
}
});
Pisanie osobnych klas obsługi zdarzenia może mieć uzasad-
nienie w przypadku, kiedy więcej niż jedna kontrolka wykonu-
je dokładnie tę samą operację. Przykładowo element menu
i przycisk mogą mieć identyczną obsługę zdarzenia. W nie-
których przypadkach można też napisać jedną metodę obsłu-
gi zdarzenia dla wielu kontrolek i rozpoznawać wewnątrz, któ-
ra z nich metodę wywołała:
public class EventTest implements ClickListener {
Button a = new Button("A");
Button b = new Button("B");
public EventTest() {
a.addClickListener ( this );
b.addClickListener ( this );
}
public void onClick(Widget sender) {
if( sender == a ) { /* obsluga zdarzenia */ }
}
}
stener je obsługujący. W takich sytuacjach funkcje obsługi
zdarzeń zostaną uruchomione w kolejności ich dodania do
kontrolki. Można również usunąć dodany uprzednio obiekt
myButton.removeClickListener( listener );
Software Developer’s Journal 1/2007

Rysunek 1. Zbudowane na warstwie HTML modalne okno
dialogowe, które można swobodnie przesuwać w obrębie okna
przeglądarki. Implementacja takiego rozwiązania to zaledwie
kilka linii kodu
Niektóre interfejsy obsługi zdarzeń deklarują kilka metod. Je-
śli nie chcemy każdorazowo implementować wszystkich me-
tod, możemy skorzystać z wygodnego mechanizmu adapte-
rów. Adapter to prosta klasa implementująca dany interfejs,
zawierająca puste metody (nie wykonujące żadnych akcji).
Przykładowo interfejs KeyboardListener zawiera kilka metod.
Chcąc zaimplementować tylko jedną z nich ( onKeyPress ), mo-
żemy łatwo skorzystać z adaptera:
KeyboardListener list = new KeyboardListenerAdapter() {
public void onKeyPress(Widget sender, char keyCode,
int modifiers) {
// implementacja metody
} nem client proxy:
}
Komunikacja z serwerem
Dotychczas skupialiśmy się na części klienckiej aplikacji, czas
opisać sposób użycia GWT po stronie serwera oraz komunika-
cję pomiędzy obiema stronami. Mechanizm komunikacji określa-
ny jest mianem RPC (Remote Procedure Calling).
Stwórzmy przykładową aplikację, by zobaczyć w jaki sposób
dynamicznie podmienić zwartość listy rozwijanej danymi pocho-
dzącymi z serwera. Niech interfejs użytkownika zawiera dwie li-
sty rozwijane – pierwsza z nazwami kontynentów, druga – z na-
zwami państw. Kiedy użytkownik wybierze wartość z pierwszej
listy (kontynent), aplikacja pobierze z serwera powiązaną kolek-
cję nazw państw i wyświetli ją na drugiej liście.
Proces komunikacji z serwerem początkowo może wydawać
się nieco zawiły, musimy bowiem w tym celu stworzyć dwa in-
terfejsy i jedną klasę. Pierwszy z interfejsów reprezentuje żąda-
nie do serwera, a drugi – odpowiedź. Konieczność posiadania
dwóch różnych interfejsów bierze się z asynchronicznej natury
komunikacji z serwerem. Wspomniane interfejsy znajdują się po
stronie klienta, natomiast klasa, będąca defacto servletem, zo-
stanie umieszczone po części serwera. Zacznijmy od interfej-
su żądania – musi on dziedziczyć po interfejsie RemoteService
i w naszej przykładowej aplikacji będzie wyglądał następująco:
public inteface CountryService extends RemoteService {
public Collection getCountries(String continent);
} } };
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
GWT – WEB 2.0 na maksa
Metoda getCountries to nasze faktyczne żądanie. Klasa ob-
sługująca je po stronie serwera musi implementować ten in-
terfejs oraz dziedziczyć po klasie RemoteServiceServlet :
public class CountryServiceImpl
extends RemoteServiceServlet implements CountryService {
public Collection getCountries(String continent) {
return /* kolekcja państw */;
}
}
Pozostało jeszcze utworzyć interfejs reprezentujący odpo-
wiedź ze strony serwera. Musi on mieć taką samą nazwę
jak interfejs żądania ale z końcówką Async. Interfejs również
musi zawierać metodę o tej samej nazwie co interfejs żąda-
nia, ale z jednym dodatkowym parametrem na końcu – Async-
Callback wskazuje on na klasę aplikacji klienta, która obsłuży
odpowiedź.
W tym układzie nie ma więc uzasadnienia, by metoda in-
terfejsu zwracała jakąś wartość (jak w interfejsie żądania) –
typ zwracanego przez metodę parametru musi więc być usta-
wiony na void:
public inteface CountryServiceAsynch {
public void getCountries(String continent,
AsyncCallback callback); }
Na koniec pozostało połączyć wszystko w całość. Zobaczmy
jak wysłać żądanie i obsłużyć je ze strony klienta. W pierw-
sze kolejności należy utworzyć obiekt reprezentujący inter-
fejs – obiekt ten w nomenklaturze GWT określany jest mia-
CountryServiceAsynch hservice =
(CountryServiceAsynch)GWT.create(CountryService.class);
Uważny Czytelnik może odnieść wrażenie, że w kodzie powy-
żej jest błąd – metodzie create przekazujemy bowiem interfejs
żądania, jednak otrzymujemy instancję interfejsu odpowiedzi.
To jednak jak najbardziej poprawny zapis.
W kolejnym kroku musimy określić adres URL, pod którym
znajduje się servlet, z którym zamierzamy się komunikować.
Należy pamiętać, iż adres może wskazywać wyłącznie na tę
samą domenę i port z których uruchomiliśmy stronę.
ServiceDefTarget endpoint = (ServiceDefTarget)hservice;
endpoint.setServiceEntryPoint("/country.srv");
Przed nami najważniejsze zadanie – musimy utworzyć klasę,
która otrzyma odpowiedź od serwera i zinterpretuje ją. Klasa
ta musi implementować interfejs AsyncCallback . Dobrym roz-
wiązaniem jest jej bezpośrednia implementacja, np tak:
AsyncCallback callback = new AsyncCallback() {
public void onFailure(Throwable caught) {
Window.alert( "Error: " + caught.getMessage() );
}
public void onSuccess(Object result) {
// obsługa odpowiedzi
55
 Warsztat
GWT – WEB 2.0
Klasa implementuje dwie metody – onFailure, która jest urucha-
miana w przypadku błędu i standardowo będzie wyświetlać ko-
munikat o niepowodzeniu operacji, oraz metodę onSuccess, która
obsłuży odpowiedź serwera. Parametr tej drugiej metoda (obiekt
typu Object), to rzeczywista odpowiedź od serwera, a jej typ jest
zgodny z typem zwracanym przez metodę interfejsu żądania
(w naszym przypadku będzie to Collection ). Wewnątrz me-
tody należy więc dokonać odpowiedniego rzutowania typów.
W naszej przykładowej aplikacji metoda onSuccess powinna zaktu-
alizować dane w liście rozwijanej z państwami, np. w taki sposób:
Collection c = (Collection)result;
countries.clear();
for( Iterator i=c.iterator(); i.hasNext(); )
countries.addItem( (String)i.next() );
Utworzyliśmy powyżej wszystkie niezbędne obiekty, pozostało
już tylko wykonać żądanie. W naszym przykładzie interfejs żą-
dania oczekuje parametru typu String, wskazującego na nazwę
kontynentu – pobierzemy go z listy rozwijanej o nazwie htype:
String selectedType = htype.getValue
( htype.getSelectedIndex() );
hservice.getCountry( selectedType, callback );
Finalnie wywołaliśmy metodę asynchronicznego interfejsu.
Aplikacja nie będzie więc czekać na odpowiedź serwera, tylko
będziemy mogli kontynuować pracę. Aby uruchomić i przete-
stować nasz kod na serwerze aplikacji, musimy jeszcze zmo-
dyfikować plik web.xml, deklarując w nim utworzony servlet:
<servlet><servlet-name>countryService</servlet-name>
<servlet-class>org.sdjournal.gwt.server.
CountryServiceImpl</servlet-class></servlet>
<servlet-mapping><servlet-name>countryService</servlet-name>
<url-pattern>/country.srv</url-pattern>
</servlet-mapping>
Pozostaje jeszcze omówić jedną kwestię, którą dla uproszcze-
nia pominąłem. Obiekty, na których operujemy podczas komu-
nikacji klient-serwer, muszą być serializowalne. Wszystkie ty-
py proste i ich tablice spełniają ten warunek. Klasy utworzone
przez programistę powinny w tym celu implementować interfejs
com.google.gwt.user.client.rpc.IsSerializable (jak wspomnie-
liśmy w rozdziale o kompatybilności – nie możemy tu używać
java.io.Serializable ). Problemem pozostają kolekcje, które do-
myślnie operują na niezserlializowanych obiektach typu Object.
Aby umożliwić przesyłanie kolekcji między serwerem i klientem
(jak w naszej przykładowej aplikacji), musimy poinformować apli-
kację kliencką, jakiego typu są elementy kolekcji. Siłą rzeczy ko-
lekcja będzie musiała być monolityczna i zawierać obiekty seria-
lizowalne. Przekazanie informacji o typie elementów kolekcji od-
bywa się z użyciem odpowiedniego przypisu w komentarzu inter-
fejsu żądania. W naszym przypadku finalna wersja interfejsu po-
winna więc wyglądać następująco:
public inteface CountryService extends RemoteService {
/** @gwt.typeArgs <java.lang.String> */
public Collection getCountries(String continent);
} ponentu. Przyjmuje on w konstruktorze dwa parametry –
56 www.sdjournal.org
Gdybyśmy przekazywali kolekcję jako parametr wejściowy
metody interfejsu, w komentarzu musielibyśmy jeszcze podać
nazwę parametru, np. tak:
@gwt.typeArgs mojParametr <java.lang.Integer>
Implementacja własnych komponentów
Jedną z największych zalet GWT jest łatwość pisania własnych
komponentów. To właśnie ten mechanizm pozwala na upodob-
nienie naszej strony internetowej do normalnej, okienkowej apli-
kacji. Wyobraźmy sobie formularz, który w zależności od wpro-
wadzanych danych ukrywa lub wyświetla niektóre pola, zmienia
ich typ, albo doładowuje dynamicznie zawartości list. Wszystko
to możliwe jest do zaprogramowania z poziomu JavaScriptu, jed-
nak nie jest to operacja łatwa, a na dodatek troszczyć się będzie-
my musieli o kompatybilność kodu między przeglądarkami. Napi-
sanie podobnego rozwiązania z użyciem GWT nie powinno być
zbyt czasochłonne. Nietrywialne poruszanie się po obiektach
drzewa DOM, zachowanie zgodności kodu itp, zostało bowiem w
GWT obudowane przez wygodne w użyciu obiekty Javy. Ponad-
to możliwość tworzenia własnych komponentów tworzy bardziej
czytelny, a przede wszystkim przenośny, kod.
Zwykle nowe komponenty pisane przez programistów bę-
dą kombinacjami lub rozszerzeniami komponentów podstawo-
wych. Klasycznym przykładem prostego komponentu może
być panel z kilkoma powiązanymi logicznie elementami, trak-
towany jako całość. Niestandardowe rozwiązania będą jed-
nak wymagały większego nakładu pracy oraz częściowej im-
plementacji bezpośrednio w JavaScripcie. Jednak i tutaj GWT
przychodzi z pomocą udostępniając nam mechanizm JSNI
(JavaScript Native Interface ).
Stwórzmy dla przykładu prosty komponent. Wyobraźmy so-
bie sytuację, w której użytkownik ma możliwość wyboru w formu-
larzu wartości z listy rozwijanej (combo box), jednak w przypadku
braku poszukiwanej wartości powinien mieć możliwość wpisania
własnej. W tym celu na końcu listy umieścimy wartość specjal-
ną, np. o nazwie „>> zdefiniuj <<”. Kiedy użytkownik wybierze ta-
ką wartość, wyświetlone zostanie normalne pole edycyjne. Jeśli
całość zamkniemy w jednym komponencie, będziemy mogli zde-
finiować dla niego metodę getValue(), która, w zależności od sy-
tuacji, zwróci wartość z listy rozwijanej lub pola edycyjnego. Taki
komponent możemy stworzyć na bazie standardowych obiektów
GWT. Będziemy tu potrzebowali listę (komponent ListBox), po-
le tekstowe (TextBox) oraz panel, na którym umieścimy oba ele-
menty (w tym przypadku użyjemy HorizontalPanel). Prostym roz-
wiązaniem byłoby stworzenie klasy rozszerzającej klasę repre-
zentująca panel i dodanie do niej elementów formularza. Takie
rozwiązanie ma jednak istotną wadę – nasz komponent będzie
udostępniał wszystkie metody panelu, jak np. możliwość usunię-
cia elementu, a na to nie chcielibyśmy pozwolić. Rozwiązaniem
jest stworzenie własnej klasy, która zawiera wewnątrz kompo-
nenty GWT i deleguje na zewnątrz tylko te metody, które chcemy
udostępnić. Pojawia się jednak tutaj jeden specyficzny dla GWT
problem – nasz komponent do poprawnego działania po stronie
klienta musi wywołać w konstruktorze metodę initWidget(). Aby
mięć taką możliwość, będziemy musieli odziedziczyć naszą kla-
sę po klasie com.google.gwt.user.client.ui.Composite, która de-
dykowana jest tworzeniu komponentów użytkownika.
Na Listingu 2 zamieszczony został kod opisanego kom-
Software Developer’s Journal 1/2007
 Warsztat
GWT – WEB 2.0
etykietę i wartość elementu specjalnego, odpowiedzialne-
go za wyświetlenie pola tekstowego. Klasa deleguje meto-
dę addItem z klasy ListBox , byśmy mogli dodawać nowe ele-
menty do listy. Wartym uwagi fragmentem kodu jest meto-
da onChange, wykonywana w przypadku zmiany wartości na
liście rozwijanej. To właśnie tutaj znajduje się kod odpowie-
dzialny za wyświetlenie lub ukrycie pola tekstowego. Nale-
ży zwrócić uwagę, że metoda onChange pochodzi z interfejsu
ChangeListener, który nasz komponent implementuje. Aby
zdarzenie zmiany wartości na liście mogło być obsłużone,
musimy zarejestrować nasz komponent, jako listener listy
rozwijanej (patrz konstruktor): combo.addChangeListener( this );
Pozostaje przetestować utworzony komponent, np tak:
EditableComboBox ecb = new EditableComboBox
(">>zdefiniuj<<","-1");
ecb.addItem("Wartosc 1", "1");
ecb.addItem("Wartosc 2", "2");
JavaScript Native Interface
Transformacja kodu Javy do JavaScriptu może być w nie-
których przypadkach niewystarczająca – czasem przydat-
nym może okazać się bezpośrednia implementacja fragmen-
tów kodu w JavaScripcie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by do-
łączyć do aplikacji zewnętrzne pliki JavaScript, jednak w ta-
kiej sytuacji zostaniemy pozbawieni możliwości odwoływania
się do struktur zawartych w takim pliku z poziomu aplikacji Ja-
va. GWT rozwiązuje tę kwestię poprzez JSNI (JavaScript Na-
tive Interface), oparty koncepcyjnie na standardowym mecha-
nizmie Javy – JNI (Java Native Interface). Mechanizm ten po-
zwala na łączenie kodu Java z funkcjami napisanymi bezpo-
średnio w JavaScripcie. Zobaczmy przykład:
public static native void jsalert(String msg) /*-{
$wnd.alert(msg);
}-*/;
Różnica między klasycznym JNI a JSNI polega na tym, że
w przypadku tego ostatniego możemy zawrzeć implementa-
cję metody bezpośrednio w klasie Java. Musi ona jednak zo-
stać otoczona komentarzem. Google wprowadziło następują-
cą notację dla oznaczenia osadzonego JavaScriptu: deklarac-
ja metody(parametry) /*-{ treść metody JavaScript }-*/; przy czym
deklaracja metody musi zawierać słowo kluczowe native. Me-
chanizm JSNI pozwala na pełną interakcję kodu JavaScriptu
z kodem Javy i vice versa. Oczywiście faktycznie będzie miało
to miejsce po stronie wygenerowanego JavaScriptu. Uruchamia-
nie metod Javy po stronie JavaScriptu wymaga użycia dość nie-
wygodnej składni. Na przykładzie poniżej przedstawiono sposób
wywołania metody void test(String str) z klasy org.sdjournal.
gwt.Example:
this.@org.sdjournal.gwt.Example:
:test(Ljava/lang/String;)("test");
Zamiast this możemy w powyższej konstrukcji używać nazwy
zmiennej wskazującej na obiekt klasy Example. Natomiast me-
todę statyczną będziemy uruchamiać bez wskazania na żaden
obiekt, rozpoczynając zapis od znaku @ . Dostęp do pól klas Javy
jest nieco prostszy: var val=obj.@org.sdjournal.gwt.Example::field.
58 www.sdjournal.org
Środowisko programistyczne IntelliJ Idea daje pełne wsparcie dla
programistów JSNI, udostępniając funkcję podkreślania składni,
a nawet uzupełniania kodu wewnątrz osadzonego JavaScriptu.
i18n
W obecnych czasach raczej trudno wyobrazić sobie poprawnie
zbudowaną aplikację internetową nie wspierającą wielu wersji
językowych. Na szczęście GWT dostarcza wygodne narzędzia
ułatwiające zarządzanie wersjami językowymi i tworzenie tłuma-
czeń. Początkowo cały proces może wydawać się nieco pokręt-
ny, jednak GWT pozwala go w znacznej części zautomatyzować
z użyciem własnych narzędzi. Z punktu widzenia kodu Java, tłu-
maczenia będą reprezentowane przez dedykowane ku temu in-
terfejsy. W przykładzie poniżej przedstawiono taki interfejs tłu-
maczący nazwy dwóch podstawowych przycisków – Ok i Anuluj:
public interface Translations extends Constants {
String ok();
String cancel(); }
Listing 2. Implementacja własnego komponentu – lista
rozwijana, która w przypadku wybrania (zdefiniowanej
w konstruktorze) wartości specjalnej, wyświetla pole
edycyjne, w którym użytkownik może wprowadzić własną
wartość (spoza listy)
public class EditableComboBox extends Composite implements
ChangeListener {
protected ListBox combo;
protected TextBox newElement;
protected String newElementValue;
public EditableComboBox(String newElementLabel, String
newElementValue) {
this.newElementValue = newElementValue;
combo = new ListBox();
combo.setVisibleItemCount( 1 );
combo.addItem(newElementLabel, newElementValue);
combo.addChangeListener( this );
newElement = new TextBox();
newElement.setVisible( true );
HorizontalPanel panel = new HorizontalPanel();
panel.add( combo );
panel.add( newElement );
initWidget( panel );
}
public void onChange(Widget sender) {
if( sender == combo && combo.getSelectedIndex() >= 0 ) {
newElement.setVisible( combo.getValue(combo.getSelectedI
ndex()).equals(newElementValue) );
}
}
public String getValue() {
String val = combo.getValue(combo.getSelectedIndex());
return val.equals( newElementValue ) ?
newElement.getText() : val;
}
public void addItem(String item, String value) {
combo.addItem( item, value );
}
}
Software Developer’s Journal 1/2007

W Sieci
• główna strona projektu GWT – http://code.google.com/webtoolkit/
• forum programistów GWT
http://groups.google.com/group/Google-Web-Toolkit
• strona domowa wtyczki Googlipse, usprawniającej pracę
z GWT w środowisku Ecipse – http://www.googlipse.com/
• strona konkurencyjnego narzędzia – XML11, które również
umożliwia transformację kodu Javy do JavaScriptu
http://www.xml11.org/
Aby móc używać takiego interfejsu w naszej klasie, musimy go
zainstancjonować za pomocą metody GWT.create(). Tak powsta-
ły obiekt będzie reprezentował aktualnie wybrany język. Oczywi-
ście można mieć wiele różnych interfejsów dla jednego języka,
np. jeden będzie reprezentował elementy interfejsu, drugi komu-
nikaty. Zobaczmy przykład utworzenia przycisku Anuluj:
Translations trans=(Translations)GWT.
create(Translations .class);
Button cancel=new Button(trans .cancel());
Pozostaje jeszcze rozwiązać zagadkę, gdzie znajdują się
faktyczne tłumaczenia? Oczywiście w pliku .properties.
Prawdopodobnie większość Czytelników ma obecnie wra-
żenie, że jest zbyt dużo do oprogramowania, aby uzyskać fi-
nalny efekt – pliki .properties oraz konieczność implemen-
tacji interfejsu. Na szczęście ten ostatni może zostać wy-
generowany automatycznie na bazie pliku z tłumaczenia-
mi. Prześledźmy cały proces. W pierwszej kolejności wyge-
nerujmy plik .properties z naszymi tłumaczeniami za pomo-
cą narzędzia GWT:
i18nCreator -out c:\projects\gwttest org.
sdjournal.gwt.client.Translator
Pierwszy parametr komendy wskazuje na lokalizację na-
szego projektu a drugi określa nazwę interfejsu z tłumacze-
niami (wraz z pakietem). Narzędzie wygeneruje dwa pliki –
Translator.properties (w zadanym pakiecie) oraz Translator-
i18n.cmd – w katalogu głównym projektu. Możemy teraz wy-
edytować plik z tłumaczeniami, dodając tam nasze przyci-
ski, np:
ok = Ok
cancel = Anuluj
Następnie uruchommy narzędzie Translator-i18n – wygene-
ruje ono automatycznie interfejs z niezbędnymi metodami.
I to wszystko! W niektórych środowiskach programistycz-
nych (np. Eclipse lub IntelliJ IDEA) łatwo można dodać plik
generatora do procesu kompilacji projektu, by zautomatyzo-
wać cały proces. To samo można zrobić z użyciem skryp-
tu ANTa. Jeśli chcemy by nasza aplikacja obsługiwała wie-
le języków, musimy zdefiniować osobny plik .properties dla
każdego z nich (ale tylko jeden interfejs!). Przykładowo plik
Translations _ fr.properties będzie zawierał tłumaczenia na
język francuski a Translations _ en _ US.properties – tłuma-
czenia na amerykańską odmianę angielskiego. Lista obsłu-
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
GWT – WEB 2.0 na maksa
giwanych przez naszą aplikację języków powinna zostać za-
deklarowana w pliku definicji modułu:
<extend-property name="locale" values="fr"/>
<extend-property name="locale" values="en_US"/>
Ponadto nasz moduł musi dziedziczyć po dostarczanym przez
Google module I18N: <inherits name="com.google.gwt.i18n.I18N"/>.
Na koniec powinniśmy jeszcze zdefiniować wybrany język na stro-
nie HTML. Możemy to zrobić w dwojaki sposób – używając dedy-
kowanego meta taga w nagłówku HTMLa: <meta name="gwt:proper-
ty" content="locale=en_NZ"> albo poprzez parametr w adresie URL
strony, np: http://sdjournal.org/przyklad.htm?locale=en_NZ. To dru-
gie rozwiązanie pozwala na łatwe przełączanie się między wer-
sjami językowymi. Opisany powyżej sposób tłumaczenia tekstów
może okazać się niewystarczający w przypadku bardziej złożo-
nych fraz, jak na przykład komunikaty o błędach. Nierzadko bę-
dziemy bowiem musieli zamieszczać tam informacje dynamiczne,
jak np. kod błędu, nazwę użytkownika itd. W tym celu mamy do
dyspozycji mechanizm sparametryzowanych tłumaczeń, obsługi-
wany przez interfejs Message. Przypomina on mocno opisany wy-
żej mechanizm statycznego tłumaczenia (interfejs Constants), z tą
różnicą, iż metody interfejsu mogą posiadać parametry. Z pozio-
mu plików .properties będziemy odwoływać się do parametrów
poprzez znaczniki {nr_parametru}, przy czym numeracja para-
metrów rozpoczyna się od zera, np: Błąd nr {0}, użytkownik {1} nie
jest zdefiniowany w systemie. Chcąc utworzyć plik ze sparametry-
zowanymi tłumaczeniami należy uruchomić opisane wcześniej na-
rzędzie i18nCreator z dodatkową opcją -createMessages.
Podsumowanie
Tak jak przeminęła era assemblera, wyparta przez języki wyż-
szego poziomu, tak samo nadejdzie kres czystego HTMLa. Apli-
kacje internetowe w epoce Web 2.0, mogą przypominać klasycz-
ne programy i tego właśnie będą oczekiwać użytkownicy. Z tech-
nicznego punktu widzenia, kod takich aplikacji będzie składał się
w większości z JavaScriptu – nie z HTMLa. GWT, będąc defac-
to generatorem JavaScriptu, idzie dokładnie z tym postępem,
a może bardziej – tworzy go. Użytkownicy Lynxa i Internet Explo-
rera 4.0 będą musieli dać za wygraną... Na koniec warto za-
dać sobie pytanie czy należy unikać JavaScriptu? Oczywiście,
że nie! JavaScript to piękny i pełen możliwości język, a niechęć
do niego bierze się raczej z pobieżnej znajomości, niż rzeczy-
wistych wad języka. Niewątpliwym minusem jest niekompatybil-
ność podstawowego JavaScriptu miedzy przeglądarkami. W in-
ternecie nie brak jednak rozwiązań obudowujących niskopozio-
mowe operacje na drzewie DOM i dających przenośny interfejs.
Niektóre z bibliotek javascriptowych, jak np. DOJO lub Prototype,
pozwalają na uzyskanie takich samych efektów, jakie daje nam
GWT, a kod ich kod będzie zdecydowanie czytelniejszy i krótszy,
niż ten generowany. GWT, jak każde inne rozwiązanie, nie jest
idealne dla wszystkich. Po prostu - każdemu według potrzeb.
Z pewnością webmasterzy, czujący się swobodnie w świecie Ja-
vaScriptu, lecz niekoniecznie w Javie – wybiorą rozwiązanie opar-
te na bezpośrednim kodowaniu skryptów. Programiści Java zaś
postąpią na odwrót, a zwolennicy Ruby on Rails pójdą jeszcze in-
ną ścieżką. Ta programistyczna wieża Babel tylko pozornie sieje
zamęt i chaos. W rzeczywistości umiejscawia nas w najbardziej
demokratycznym ze światów, w którym zawsze możemy wybrać,
a jeśli nie mamy z czego – możemy zbudować coś od podstaw... n
59
 Bazy
danych
Rozszerzenia środowiska
Jarosław Staniek
bazodanowego Kexi
K
exi jest środowiskiem dla tzw. desktopowych
baz danych (ang. desktop/workgroup databa-
ses), to jest narzędziem przedkładającym ła-
twość tworzenia i rozwijania aplikacji bazodanowych,
nad bogactwo zaawansowanych opcji. Ciężar prze-
twarzania danych jest przeniesiony na serwer SQL,
którym obecnie może być MySQL, PostgreSQL lub
SQLite. Korzystanie z tego ostatniego – wbudowa-
nego w Kexi – umożliwia zredukowanie konieczności
konfiguracji serwera baz danych praktycznie do ze-
ra. Naturalną konkurencją dla Kexi jest Microsoft Ac-
cess oraz FileMaker.
Program Kexi, rozwijany na zasadach Open So-
urce, jest obecnie dostępny w postaci kodu źródło-
wego oraz binariów dla większości popularnych dys-
trybucji Linuksa, dla BSD oraz Solarisa. Jest też do-
stępny w wersji dla MS Windows. W produkcji pro-
gramu uczestniczą profesjonalni programiści, użyt-
kownicy oraz firmy a całość jest zarządzana pod
skrzydłami organizacji KDE.
Z uwagi na mnogość popularnych silników baz
danych oraz języków skryptowych, aplikacja Ke-
xi jest w dużej mierze zbudowana z wtyczek (ang.
plugins), dzięki czemu użytkownicy nie są zmuszani
do spełniania zbyt wielu zależności w czasie insta-
lacji programu. W szczególności, do uzyskania peł-
nej funkcjonalności nie jest wymagane instalowanie
bibliotek klienckich MySQL lub PostreSQL, czy też
konfigurowanie serwerów tychże silników – w więk-
szości przypadków wystarcza efektywna baza pli-
kowa SQLite.
Rozszerzenia aplikacji
Dzięki modularyzacji z użyciem wtyczek zyskuje się
jeszcze dwie rzeczy. Aplikacja nie ładuje do pamię-
ci nieużywanych komponentów, przez co jej start jest
o wiele szybszy niż programu o architekturze mono-
litycznej. Drugą korzyścią jest łatwość rozszerzania
aplikacji – wykorzystując ściśle zdefiniowane API,
programista może dodać niestandardową funkcjonal-
ność bez ingerencji w samo jądro programu. O tym
ostatnim aspekcie mówi niniejszy artykuł.
Głównymi czynnościami wykonywanymi w aplika-
cjach bazodanowych jest wprowadzanie danych oraz
ich przetwarzanie i wyprowadzanie do systemów ze-
Jarosław Staniek jest z wykształcenia informatykiem,
pracuje w firmie OpenOffice Polska w Warszawie. Jest
założycielem projektu KDElibs for Windows oraz zarzą-
dza projektem Kexi w ramach organizacji KDE.
Kontakt z autorem: js@iidea.pl
60 www.sdjournal.org
Rysunek 1. Dane tabeli pomiary
wnętrznych. W niniejszym artykule będą przedsta-
wione dwa rozszerzenia:
• narzędzie służące do eksportowania tabel da-
nych do nieobsługiwanego przez Kexi formatu
Fixed-Width Text;
• dodanie nowego elementu interfejsu użytkownika na
przykładzie widżetu suwaka (ang. slider), pozwalają-
cego na nowy sposób wprowadzania danych.
Potrzebne narzędzia i składniki
Do zbudowania planowanych rozszerzeń będzie po-
trzebne środowisko umożliwiające kompilowanie apli-
kacji Kexi. Dla uproszczenia, założenie jest takie, że
korzysta się z gcc 3.x lub 4.x na Linuksie. Zwykle nie
byłoby konieczne posiadanie kodu źródłowego całe-
go program, a jedynie plików nagłówkowych dla API
rozszerzeń. W tym przypadku konieczne jest jednak
korzystanie z (w momencie pisanie tego artykułu)
jeszcze nie wydanej publicznie Kexi w wersji 1.1. Jest
to część KOffice 1.6, planowanego na październik
2006 – czytelnik może nie być w stanie zdobyć nie-
zbędnych pakietów deweloperskich Kexi dla swojej
dystrybucji. Należy wykonać następujące czynności:
• Upewnić się co do posiadania zainstalowanych pa-
kietów z bibliotekami Qt oraz KDE, jak też pakietów
z nagłówkami dla tych bibliotek; zwykle nazywają-
cych się, odpowiednio: qt3-devel oraz kdelibs3-de-
vel. Nie jest konieczne korzystanie ze środowiska
KDE – potrzebne funkcje będą uruchamiane w tle
niezależnie od uruchomionego pulpitu;
• Pobrać kod źródłowy Kexi. Znajduje się on na stro-
nie poświęconej artykułowi (link podany na koń-
cu artykułu). Aktualną wersję można też pobrać
z repozytorium Subversion KDE – sposób pobrania
oraz instrukcje kompilacji znajdują się na http://kexi-
project.org/w/?UsingSubversion (zalecana wer-
sja zawsze aktualnego kodu) lub pobrać paczkę
z kodem źródłowym (dla naszych potrzeb wymaga-
Software Developer’s Journal 1/2007
 Rozszerzenia środowiska bazodanowego Kexi
na jest wersja co najmniej 1.6 rc1) – http://download.kde.org/
download.php?url=unstable/koffice-1.6-rc1/ ;
• Skompilować Kexi. Wystarczy przeprowadzić kompilację
w katalogach koffice/lib/ oraz koffice/kexi/, omijając inne
programy pakietu KOffice. Dokonuje się tego poleceniami:
cd koffice; ./configure –prefix=`kde-config –prefix`
cd lib; make; make install; cd ../
kexi; make; make install
(w przypadku pobierania źródeł w postaci archiwum) oraz:
cd koffice/; make -f Makefile.cvs; ./
configure –prefix=`kde-config –prefix`
cd lib; make; make install; cd ../
kexi; make; make install
• Potrzebne będą autoconf oraz automake, ten ostat-
ni można zastąpić szybszym unsermake. Po kompila-
cji nie należy usuwać katalogu ze skompilowanym ko-
Listing 1. Główny program eksportu do formatu Fixed-Width Text (main.cpp)
#include <stdio.h>
#include <qfile.h>
#include <kdebug.h>
#include <kcmdlineargs.h>
#include <kapplication.h>
#include <kinstance.h>
#include <kaboutdata.h>
#include <kexidb/connection.h>
#include <kexidb/tableschema.h>
#include <kexidb/queryschema.h>
#include <kexidb/cursor.h>
#include <kexidb/simplecommandlineapp.h>
static KCmdLineOptions options[] = {
{ "+db_name", I18N_NOOP("Database name"), 0},
{ "+table_or_query", I18N_NOOP("Table or query name
(as data source)"), 0}, { "+output_file",
I18N_NOOP("Output filename in Fixed-Width Text format\n"
"(use \"-\" for standard output)"), 0},
KCmdLineLastOption
};
int main(int argc, char** argv) {
KexiDB::SimpleCommandLineApp app(
argc, argv, options, "ExportToFixedWidth",
"0.1", "", KAboutData::License_LGPL,
"(C) 2006, Jaroslaw Staniek\n", "",
"http://www.koffice.org/kexi");
KCmdLineArgs *args = KCmdLineArgs::parsedArgs();
if (args->count()<3) {
KCmdLineArgs::usage();
return 1;
} app.closeDatabase();
const QString dbName( args->arg(0) ),
dataSourceName( args->arg(1) ),
outputFName( args->arg(2) );
if (!app.connectionData()->fileName().isEmpty()
&& dbName==outputFName) {
kdWarning() << "Output filename cannot be the same
as database filename" << endl;
return 1;
} }
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
dem źródłowym, gdyż uniemożliwiłoby to ewentualne
testy.
• Sprawdzić poprawność zbudowania i zainstalowania Kexi, na
przykład przez uruchomienie programu i otwarcie przykłado-
wej bazy danych Simple_Database.kexi znajdującej się w ka-
talogu koffice/kexi/examples/ – należy ją wygenerować uru-
chamiając znajdujący się tam skrypt build_kexi_files.sh;
• Szczegółowa wiedza na temat kompilacji wykracza po-
za zakres niniejszego artykułu. W razie problemów moż-
na skorzystać z pomocy oferowanej na stronie http://kexi-
project.org/w/?Support. W dalszej lekturze artykułu przy-
da się znajomość biblioteki Qt, jednak przykłady będą
dość zrozumiałe dla każdego znającego język C++.
Pliki z omawianym kodem źródłowym znajdują się na stronie
dedykowanej niniejszemu artykułowi. Na końcu artykułu znaj-
if (!app.openDatabase( dbName )) {
app.debugError();
return 1;
}
KexiDB::Connection *conn = app.connection();
KexiDB::TableSchema *table = conn->tableSchema(
dataSourceName );
KexiDB::QuerySchema *query = table ? table->query()
: conn->querySchema( dataSourceName );
if (!query) {
kdWarning() << "Data source '" << dataSourceName <<
"' not found" << endl;
return 1;
}
QFile outputFile(outputFName);
bool ok;
if (outputFName=="-")
ok = outputFile.open(IO_WriteOnly, stderr);
else
ok = outputFile.open(IO_WriteOnly);
if (!ok) {
kdWarning() << "Could not open '" << outputFName <<
"' output file: "
<< outputFile.errorString() << endl;
return 1;
}
QTextStream outputStream(&outputFile);
if (!exportToFixedWidthText(query, outputStream)) {
kdWarning() << "Error exporting '" << dataSourceName
<< "' to '" << outputFName << "'" << endl;
return 1;
}
outputFile.close();
if (!app.closeDatabase()) {
app.debugError();
return 1;
}
return 0;
61
 Bazy
danych

duje się opis kompilacji obu rozszerzeń przy wykorzystaniu
tych plików.
Narzędzie eksportu
do formatu Fixed-Width Text
Mając przygotowane środowisko z potrzebnymi funkcjami
API, najpierw napiszemy program służący do eksportowania
tabel danych do formatu Fixed-Width Text. Pomoże to przy
okazji poznać API dostępu do baz danych używane w Kexi –
warstwę abstrakcji zaimplementowaną w bibliotece KexiDB.
W czasie pisania programów korzystających z tej biblio-
teki przydatna może być dokumentacja http://www.kexi-
project.org/docs/svn-api/html/namespaceKexiDB.html.
Narzędzie eksportu będzie dla uproszczenia stanowić osob-
ny program wywoływany z linii poleceń. Programy tego typu są
przydatne w integracji różnych systemów przetwarzania informa-
cji. Przy okazji uniknie się nieistotnych dla poruszanego tematu
spraw związanych np. z integracją w interfejsie użytkownika.
Pierwszą rzeczą do napisania jest łączenie się z bazą da-
nych według parametrów podanych przez użytkownika. Na Li-
stingu 1 znajduje kod programu głównego. Nie korzystamy z
okien startowych Kexi, więc są przyda się klasa KCmdLineArgs
z biblioteki kdecore i argumenty opisane strukturą KCmdLineOp-
tions. Obiekt klasy KexiDB::SimpleCommandLineApp obsłuży in-
stancję programu bez GUI, dodając obsługę argumentów –
driver <nazwa _ sterownika _ baz _ danych> (lub - drv, domyśl-

Listing 2. Funkcja eksportująca dane (pozostała część main.cpp)

bool exportToFixedWidthText(KexiDB::QuerySchema // wyjsciowego

*query, QTextStream& outputStream) { KexiDB::Cursor *cursor = conn->executeQuery( *query );
KexiDB::Connection *conn = query->connection(); if (!cursor) {
KexiDB::Driver *drv = conn->driver(); conn->debugError();
// policz szerokosci kolumn (zaleznie od typu danych) return false;
KexiDB::QueryColumnInfo::Vector vector = }
query->fieldsExpanded(); cursor->moveFirst();
QValueVector<uint> columnSizes(vector.size()); if (cursor->error()) {
for (uint i = 0; i<vector.count(); i++) { cursor->debugError();
KexiDB::QueryColumnInfo *info = vector[i]; conn->deleteCursor(cursor);
switch (info->field->type()) { return false;
case KexiDB::Field::Text: }
case KexiDB::Field::LongText: { bool printColumnNames = true;
QString len; while (!cursor->eof()) {
if ( true != conn->querySingleString( const uint fields = QMIN(cursor->fieldCount(),
QString("SELECT MAX(LENGTH(%1)) FROM %2") vector.count());
.arg(drv->escapeIdentifier(info->aliasOrName())) for (uint i = 0; i<fields; i++) {
.arg(drv->escapeIdentifier(info->field->table()->name())), KexiDB::QueryColumnInfo *info = vector[i];
len) ) { QString str( printColumnNames ?
conn->debugError(); info->captionOrAliasOrName()
return false; : cursor->value(i).toString() );
} if (info->field->isNumericType()) {
columnSizes[i] = len.isEmpty() ? 5 : len.toInt(); outputStream << str.rightJustify( columnSizes[i] );
break; outputStream << " ";
} }
case KexiDB::Field::Byte: columnSizes[i]=4; break; else
case KexiDB::Field::ShortInteger: columnSizes[i]=6;break; outputStream << str.leftJustify( columnSizes[i] );
case KexiDB::Field::Integer: columnSizes[i]=12; break; }
case KexiDB::Field::BigInteger: columnSizes[i]=21; break; outputStream << "\n";
case KexiDB::Field::Boolean: columnSizes[i]=2; break; // nazwy kolumn pokazane, teraz pokaz pierwszy wiersz
case KexiDB::Field::Date: columnSizes[i]=11; break; if (printColumnNames) {
case KexiDB::Field::DateTime: columnSizes[i]=20; break; printColumnNames = false;
case KexiDB::Field::Time: columnSizes[i]=8; break; continue;
case KexiDB::Field::Float: columnSizes[i]=16; break; }
case KexiDB::Field::Double: columnSizes[i]=20; break; if (!cursor->moveNext() && cursor->error()) {
case KexiDB::Field::BLOB: columnSizes[i]=5; break; cursor->debugError();
default: columnSizes[i]=2; break; conn->deleteCursor(cursor);
} return false;
columnSizes[i] = QMAX( columnSizes[i], }
info->captionOrAliasOrName().length() ); }
columnSizes[i]++; query->connection()->deleteCursor( cursor );
} return true;
// otworz kursor bazodanowy i wypisz dane do strumienia }

62 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007

 Rozszerzenia środowiska bazodanowego Kexi

Listing 3. Klasa widżetu suwaka obsługującego dane z bazy

// kexidbslider.h protected:
#include <plugins/forms/kexiformdataiteminterface.h> // reakcja na otrzymane dane z bazy
#include <knuminput.h> virtual void setValueInternal(const QVariant& add,
class KexiDBSlider : public KIntNumInput, bool removeOld);
public KexiFormDataItemInterface { Q_OBJECT private:
// wlasciwosci potrzebne w trybie projektowania bool m_invalidState : 1;
// formularza bool m_valueIsNull : 1;
Q_PROPERTY(QString dataSource READ dataSource };
WRITE setDataSource DESIGNABLE true) // kexidbslider.cpp
Q_PROPERTY(QCString dataSourceMimeType #include <qlineedit.h>
READ dataSourceMimeType WRITE #include "kexidbslider.h"
setDataSourceMimeType DESIGNABLE true) public: #include <kexiutils/utils.h>
KexiDBSlider(QWidget *parent, const char *name=0); #include <kexidb/queryschema.h>
virtual ~KexiDBSlider(); KexiDBSlider::KexiDBSlider(QWidget *parent, const char
// nazwa zrodla danych *name)
inline QString dataSource() const { : KIntNumInput(parent, name), KexiFormDataItemInterface()
return KexiFormDataItemInterface::dataSource(); } , m_invalidState(false), m_valueIsNull(true)
// typ zrodla danych (obecnie kexi/table lub kexi/query) {
// - potrzebne do rozroznienia tabeli od zapytania, gdy setRange(0, 100, 1/*step*/, true/*slider*/);
// nie roznia sie nazwa setFocusPolicy(QWidget::StrongFocus);
inline QCString dataSourceMimeType() const // we want to react on text changes, not only on clicking
{return KexiFormDataItemInterface::dataSourceMimeType();} QLineEdit *editor = KexiUtils::findFirstChild<QLineEdit>(
// biezaca wartosc widzetu m_spin, "QLineEdit");
virtual QVariant value(); if (editor)
// uzywane, gdy zrodlo danych jest niepoprawne connect( editor, SIGNAL(textChanged(const QString&)),
virtual void setInvalidState(const QString& displayText); SLOT(slotValueChanged()) );
// zwraca true jesli wartosc edytora jest NULL - musi byc }
// ona trzymana w osobnej zmiennej, bo oryginalny widzet KexiDBSlider::~KexiDBSlider() {}
// przechowuje tylko wartosci typu int void KexiDBSlider::setInvalidState(
virtual bool valueIsNull() { return m_valueIsNull; } const QString& displayText ) {
// zwraca true jesli wartosc edytora jest pusta setEnabled(false);
virtual bool valueIsEmpty() { return valueIsNull(); } KexiFormDataItemInterface::setValue(minValue());
// zwraca wartosc flagi 'tylko do odczytu' m_invalidState = true;
virtual bool isReadOnly() const { return !isEnabled(); } if (focusPolicy() & TabFocus)
// wskazuje na wlasciwy widzet, ktory powinien otrzymac setFocusPolicy(QWidget::ClickFocus); }
// focus (tutaj jest nim ten sam widzet) void KexiDBSlider::setEnabled(bool enabled) {
virtual QWidget* widget() { return this; } if(enabled && m_invalidState)
// obsluga klawiszu strzalek - zawsze zezwalaj na return;
virtual bool cursorAtStart() { return true; } KIntNumInput::setEnabled(enabled); }
virtual bool cursorAtEnd() { return true; } void KexiDBSlider::setValueInternal(
// czyszczenie wewnetrznej wartosci widzetu, powrot const QVariant &add, bool removeOld) {
// do wartosci oryginalnej Q_UNUSED(add);
virtual void clear(); Q_UNUSED(removeOld);
virtual void setEnabled(bool enabled); KIntNumInput::setValue( m_origValue.toInt() );
public slots: m_valueIsNull = m_origValue.isNull(); }
// obsluga wlasciwosci 'zrodlo danych' Qvariant KexiDBSlider::value() {
void setDataSource(const QString &ds) return m_valueIsNull ? QVariant() : KIntNumInput::
{ KexiFormDataItemInterface::setDataSource(ds); } value(); }
// obsluga wlasciwosci 'typ zrodla danych' void KexiDBSlider::slotValueChanged() {
inline void setDataSourceMimeType(const QCString &ds) m_valueIsNull = false;
{ KexiFormDataItemInterface::setDataSourceMimeType(ds); } signalValueChanged(); }
// obsluga zablokowania mozliwosci edycji void KexiDBSlider::clear() {
virtual void setReadOnly( bool readOnly ) { KIntNumInput::setValue( m_origValue.toInt() );
setEnabled(!readOnly); } m_valueIsNull = true;
protected slots: }
// reakcja na zmiane wartosci ze strony uzytkownika // metadefinicje Qt dla klasy KexiDBSlider
void slotValueChanged(); #include "kexidbslider.moc"

Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org 63

 Bazy
danych
Rysunek 2. Projekt formularza (na pasku narządzi widoczny
nowy przycisk)
nym jest obsługa plików .kexi), –user <nazwa _ uzytkownika>
(lub -u ), –password (lub -p, opcjonalnie), –host <nazwa _ kom-
putera> (domyślnie jest localhost), –port <numer _ portu> (do-
myślna wartość zależna od bazy) oraz –local-socket <nazwa _
pliku _ gniazda _ lokalnego> (opcjonalnie). Czyni to przygoto-
wywany program prostszym do napisania.
Pozostaje dodać własne obowiązkowe argumenty. Po-
trzebne są trzy – kolejno – nazwa bazy danych, nazwa tabe-
li lub zapytania oraz nazwa pliku do zapisania wyniku ekspor-
tu. Te argumenty odczytuje się przy pomocy metody KcmdLi-
neArgs::arg(int). Klasa SimpleCommandLineApp zapewnia zbu-
dowanie struktury danych przechowującej dane potrzebne do
połączenia. Można uzyskać do niej dostęp poprzez KexiDB::
ConnectionData KexiDB::SimpleCommandLineApp::connectionDa-
ta() – korzystamy z tej możliwość aby na wszelki wypadek
upewnić się, że nazwa pliku bazy (o ile baza jest w pliku) nie
jest identyczna z nazwą pliku wyjściowego.
Bazę otwiera się wywołaniem KexiDB::SimpleCommandLine-
App::openDatabase(nazwa), po czym można już korzystać z po-
łączenia wykorzystując obiekt KexiDB::Connection, dostępny po-
przez KexiDB::SimpleCommandLineApp::connection(). Obiekt Ke-
xiDB::Connection zawiera m.in. informacje o tabelach i zapyta-
niach, więc korzystamy z metody KexiDB::Connection::tableSche-
ma(nazwaTabeli) a w przypadku gdy nie znaleziono tabeli o zada-
nej nazwie, także z KexiDB::Connection::querySchema(nazwaTabe-
li). Wart uwagi jest fakt, że ostatecznie i tak zawsze korzysta się
z zapytania – obiekt tabeli oferuje bowiem metodę KexiDB::Table-
Schema::query() zwracającą zapytanie tożsame z SELECT * FROM
nazwaTabeli, dzięki czemu dalsze działania będą jednolite nieza-
leżnie od źródła danych przeznaczonych do eksportu. Przed wła-
ściwym eksportem należy przygotować plik wyjściowy otwierając
go w trybie do zapisu przy pomocy obiektu klasy QFile. Sam eks-
port wykonuje się poprzez obiekt klasy QTextStream , strumienia
dbającego o właściwe zakodowanie ewentualnych znaków na-
rodowych. Warto uwzględnić przydatny szczególny przypadek –
nazwa „-” oznacza standardowe wyjście – jest do niego dostęp
poprzez systemowy wskaźnik FILE *stdout. Funkcja exportToFi-
xedWidthText() będzie odpowiedzialna za wykonanie właściwego
eksportu. Jej kod wpiszemy przed funkcją main().
Właściwy eksport do formatu tekstowego należy przeprowa-
dzić w dwóch etapach. Format Fixed-Width wymaga znajomości
preferowanej szerokości każdej z kolumn, tak aby pomieściła da-
ne z każdego rekordu. Danych może być wiele, więc aby uniknąć
potrzeby ponownego otwierania źródła danych, najpierw należy
64 www.sdjournal.org
policzyć szerokości kolumn i zapamiętać je. Można tego doko-
nać metodą KexiDB::QuerySchema::fieldsExpanded() obiektu zapy-
tania, co zwróci wektor w którym elementami są struktury Query-
ColumnInfo niosące informacje o kolumnie zapytania. Używając
KexiDB::QueryColumnInfo::field->type() uzyskuje się informację
o typie danych (uogólnionym, niezależnym od silnika bazy da-
nych). W zależności od typu danych, przewidujemy maksymal-
ną szerokość kolumny, np. 8-bitowa liczba zajmie do 4 znaków
(z ewentualnym znakiem „-”), a typ data/czas 20 znaków. Szcze-
gólnym przypadkiem są typy KexiDB::Field::Text i KexiDB::
Field::LongText – dla nich przydatne jest wykonanie zapytania li-
czącego długość maksymalnego tekstu – SELECT MAX(LENGTH(na-
zwaKolumny)) FROM tabelaLubZapytanie.
Drugi etap eksportu to wypisanie w pętli dla każdego re-
kordu odpowiednio sformatowanej linii tekstu. Dotychczas
operowaliśmy na samym schemacie zapytania. Odczyt da-
nych rekord po rekordzie wymaga zaalokowania obiektu kur-
sora KexiDB::Cursor poprzez wywołanie metody KexiDB::Con-
nection::executeQuery(const &KexiDB::QuerySchema). Najpierw
wypisywane są nazwy każdej z kolumn, ponownie wykorzy-
stując do tego wektor informacji o kolumnach KexiDB::Query-
ColumnInfo::Vector. Metoda QueryColumnInfo::captionOrA-
liasOrName() pozwoli wypisać bardziej zrozumiałą dla użyt-
kownika etykietę kolumny lub jej alias zamiast zwykłej nazwy.
Dopełniania wierszy spacjami najłatwiej dokonać metodami
QString::leftJustify(liczbaSpacji) oraz QString::rightJusti-
fy(liczbaSpacji), liczby spacji to szerokości kolumn uzyska-
ne w pierwszym kroku eksportu. Wartości liczbowe mogą być
wyrównywane do prawej, a pozostałe do lewej. Aby to spraw-
dzić typ, korzystamy z pomocnej metody KexiDB::Field::isNu-
mericType() dla składowej KexiDB::QueryColumnInfo::field .
Po wykonanym eksporcie pozostaje usunąć kursor bazy
danych (KexiDB::Connection::deleteCursor(kursor)), zamknąć
bazę danych (KexiDB::SimpleCommandLineApp::closeDatabase())
oraz zamknąć plik wyjściowy ( QFile::close()).
Testy eksportu
Program jest gotowy do użycia. Obsługiwane są bazy plikowe
.kexi oraz bazy na serwerach SQL. Przykładowe wywołanie eks-
portu tabeli adresy z bazy firmy.kexi na standardowe wyjście:
./fixed_width_export firmy.kexi -
Rysunek 3. Widżety suwaka w formularzu wyświetlające dane
z tabeli pomiary
Software Developer’s Journal 1/2007
 Rozszerzenia środowiska bazodanowego Kexi
Przykładowe wywołanie eksportu tabeli adresy do pliku ad-
resy.txt z bazy firmy na serwerze MySQL znajdującym się
pod adresem data.base.org, korzystając z konta użytkowni-
ka scott:
./fixed_width_export -p –drv mysql -h data.base.org
-u scott firmy adresy -
Otrzymany wynik jest następującej postaci:
Id Kod Miejscowość Ulica
3 16-300 Augustów Rynek 3
3034 80-029 Gdańsk Nakielska 15
Listing 4. Klasa fabryki widżetów udostępniająca widżet suwaka
// customfactory.h
#include <formeditor/widgetfactory.h>
#include <kgenericfactory.h>
class KexiCustomFactory : public
KFormDesigner::WidgetFactory {
Q_OBJECT public:
KexiCustomFactory(QObject *parent, const char *name,
const QStringList &args);
virtual ~KexiCustomFactory();
virtual QWidget *createWidget(const QCString &classname,
QWidget *parent,
const char *name, KFormDesigner::Container *container,
int options = DefaultOptions );
virtual void createCustomActions(KActionCollection*
col) {};
virtual bool createMenuActions(const QCString &classname,
QWidget *w, QPopupMenu *menu, KFormDesigner::
Container *container) { return false; }
virtual bool startEditing(const QCString &classname,
QWidget *w,
KFormDesigner::Container *container) { return false; }
virtual bool previewWidget(const QCString &, QWidget *,
KFormDesigner::Container *) { return false; }
virtual QValueList<QCString> autoSaveProperties(
const QCString &classname)
return QvalueList<QCString>(); }
protected:
virtual bool isPropertyVisibleInternal(const
QCString& classname, QWidget *w,
const QCString& property, bool isTopLevel); };
// customfactory.cpp
#include "customfactory.h"
#include <klocale.h>
#include <plugins/forms/kexidataawarewidgetinfo.h>
#include "kexidbslider.h"
KexiCustomFactory::KexiCustomFactory(
QObject *parent, const char *name, const QStringList &)
: KFormDesigner::WidgetFactory(parent, name) {
KexiDataAwareWidgetInfo *wi =
new KexiDataAwareWidgetInfo(
this, "stdwidgets", "QSlider" /*override*/);
wi->setName(i18n("Slider"));
wi->setClassName("KexiDBSlider");
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
10916 94-241 Łódź Cieplarniana 60
23113 51-616 Wrocław Parkowa 2A
Nowy element GUI: widżet suwaka
Program Kexi zawiera zestaw widżetów do wyświetlania i wpro-
wadzania danych bądź do sterowania (np. przycisk). W konkret-
nych zastosowaniach zdarzają się specyficzne typy danych dla
których lepiej mogą się sprawdzać niestandardowe metody ich
wprowadzania czy wyświetlania. Jednym z takich typów jest licz-
ba całkowita ograniczona przedziałem (np. 0..100). Kiedy wpro-
wadzanie wartości ma być szybkie i niekoniecznie precyzyjne –
za to przy użyciu myszy – warto pokusić się o użycie widżetu su-
waka zamiast zwykłego pola do wprowadzania liczby.
wi->addAlternateClassName("QSlider", true/*override*/);
wi->setNamePrefix(
i18n("Widget name", "slider"));
wi->setDescription(i18n(
"A slider widget for editing integer values"));
wi->setPixmap("slider");
addClass(wi);
m_propDesc["label"] = i18n("Label Text");
m_propDesc["value"] = i18n("Value");
m_propDesc["minValue"] = i18n("Minimum Value");
m_propDesc["maxValue"] = i18n("Maximum Value");
m_propDesc["suffix"] = i18n("Suffix Text");
m_propDesc["prefix"] = i18n("Prefix Text");
m_propDesc["specialValueText"] = i18n(
"property name", "Special\nValue Text"); }
KexiCustomFactory::~KexiCustomFactory() {}
QWidget* KexiCustomFactory::createWidget(
const QCString &c, QWidget *p, const char *n,
KFormDesigner::Container *container, int options) {
QWidget *w = 0;
if (c == "KexiDBSlider")
w = new KexiDBSlider(p, n);
return w; }
bool KexiCustomFactory::isPropertyVisibleInternal(
const QCString& classname,
QWidget *w, const QCString& property, bool isTopLevel) {
bool ok = true;
if (property=="dataSource" || property==
"dataSourceMimeType")
return false; //force hide
if(classname == "KexiDBSlider") { //hide properties
if (property=="relativeValue" || property==
"referencePoint")
return false;
}
return ok && WidgetFactory::isPropertyVisibleInternal(
classname, w, property, isTopLevel); }
// deklaracja punktu dostepu do biblioteki dynamicznej
// (wtyczki)
KFORMDESIGNER_WIDGET_FACTORY(
KexiCustomFactory, kexicustomwidgets)
//metadefinicje Qt dla klasy KexiCustomFactory
#include "customfactory.moc"
65
 Bazy
danych
Listing 5. Plik do budowania wtyczki
// custom_widget/Makefile.am
include $(top_srcdir)/kexi/Makefile.global
kde_module_LTLIBRARIES = kformdesigner_kexicustomwidgets.la
kformdesigner_kexicustomwidgets_la_LDFLAGS = $(
all_libraries) $(KDE_PLUGIN) \
$(VER_INFO) -module -no-undefined
kformdesigner_kexicustomwidgets_la_SOURCES =
kexidbslider.cpp customfactory.cpp
kformdesigner_kexicustomwidgets_la_LIBADD = \
$(top_builddir)/kexi/formeditor/libkformdesigner.la \
$(top_builddir)/kexi/plugins/forms/libkexiformutils.la
servicesdir=$(kde_servicesdir)/kformdesigner
services_DATA=kformdesigner_kexicustomfactory.desktop
rcdir = $(kde_datadir)/kexi
rc_DATA = kformdesigner_kexicustomwidgets.rc
SUBDIRS = .
INCLUDES = -I$(top_srcdir)/kexi -I$(top_srcdir)/kexi/
core $(all_includes)
METASOURCES = AUTO
Suwak zostanie zbudowany przy użyciu klasy KIntNumIn-
put dostępnej w bibliotece kdeui. Jest ona bardziej rozbudo-
wana niż QSlider z biblioteki Qt – zawiera dodatkowo pole do
wpisywania wartości liczbowej, co jest przydatne gdy jednak
nadarzy się potrzeba skorzystania z klawiatury. Wygląd wi-
dżetu KIntNumInput jest przedstawiony na Rysunku 2.
Zgodnie z nieformalną zasadą używaną dla widżetów for-
mularzy w Kexi, widżet suwaka będzie miał nazwę KexiDBSli-
der. Powinien on dziedziczyć nie tylko z klasy KIntNumInput ale
też z KexiFormDataItemInterface, czyli z interfejsu programi-
stycznego przeznaczonego do deklarowania widżetów obsłu-
gujących dane z bazy danych. Deklaracja oraz implementacja
klasy KexiDBSlider znajdują się na Listingu 3.
Podstawową sprawą w „podłączeniu” widżetu do bazy da-
nych jest zdefiniowanie właściwości dataSource oraz dataSour-
ceMimeType. Jest to proste, gdyż należy w implementacji wywo-
łać odpowiednią metodę nadklasy KexiFormDataItemInterface.
Nie da się tego uniknąć ze względu na sposób działania mecha-
nizmu właściwości w Qt, gdzie użyte we właściwościach (Q _ PRO-
PERTY) metody muszą być jawnie zadeklarowane jako KexiDBSli-
der::dataSource(), KexiDBSlider::setDataSource(), itd.
W konstruktorze klasy KexiDBSlider można zainicjować
pewne ustawienia domyślne. Wywołanie KIntNumInput::se-
tRange(0, 100, 1, true) ustawi domyślny zakres suwaka na
0..100, krok na 1 oraz włączy pokazywanie suwaka obok pola
z liczbą. Konieczne jest wywołanie metody signalValueChan-
ged() z nadklasy w momencie zmiany wartości. Można by zro-
bić to przez połączenie sygnału valueChanged(int value) wła-
ściwego suwaka QSlider* KIntNumInput::m _ slider. Problem
jednak w tym, że formularz powinien otrzymać od suwaka
informację o zmianie wartości od razu po rozpoczęciu edy-
cji, czyli także po wpisaniu lub usunięciu pierwszego znaku
w polu obok suwaka. Niestety pole to nie jest dostępne w pu-
blicznym API klasy KIntSpinBox , z której korzysta KIntNumIn-
put. Aby zapewnić obsłużenie także tego przypadku, można
66 www.sdjournal.org
zastosować prosty zabieg: wyszukać pole przy pomocy kon-
strukcji QLineEdit *editor = KexiUtils::findFirstChild<QLine-
Edit>(m _ spin, "QLineEdit"), wiedząc że w hierarchii widże-
tów podrzędnych suwaka jest tylko jeden obiekt QLineEdit. Po
znalezieniu pola, łączymy jego sygnał QLineEdit::textChange-
d(const QString&) do slotu KexiDBSlider::slotValueChanged().
Implementacja metody QVariant KexiDBSlider::value() ma
zapewnić zwracanie poprawnej wartości bieżącej suwaka. Ja-
ko, że bazy danych obsługują także wartość NULL , a KIntNu-
mInput::value() operuje na typie int, potrzebna jest dodatko-
wa flaga bool m _ valueIsNull. Ustawienie jej na true będzie
oznaczało, że value() ma zwrócić wartość NULL , czyli QVa-
riant(). Implementacja metod bool valueIsNull() oraz bo-
ol valueIsEmpty(), jest oczywista i opiera się na wspomnia-
nej fladze. Flaga m _ valueIsNull jest uaktualniana w metodzie
setValueInternal(), która odpowiada za zainicjowanie widże-
ta oryginalną wartością m _ origValue pobraną z bazy danych
(jest ona zdefiniowana w nad-nadklasie KexiDataItemInterfa-
ce ). Metoda clear() po prostu przywraca przy pomocy metody
KIntNumInput::setValue() wartość do domyślnej m _ origValue.
Dla uproszczenia nie zajmujemy się sposobem wyświetlania
wartości NULL , co wykraczałoby poza zakres artykułu.
Widżet suwaka jest gotowy, jednak to nie wystarczy by
można było go użyć w aplikacji Kexi, gdyż program musi wie-
dzieć o jego istnieniu. Aby spełnić ten warunek należy zbu-
dować odpowiednie rozszerzenie akceptowane przez Kexi.
Działa ono na zasadzie wtyczki, co oznacza, że aby dodać
rozszerzenie nie jest wymagana żadna modyfikacja oryginal-
nego programu Kexi lub jego reinstalacja. Wtyczka taka sta-
nowi tzw. fabrykę widżetów – bibliotekę dynamicznie ładowa-
ną zdolną to tworzenia obiektów widżetów na żądanie macie-
rzystego programu Kexi.
Fabryka widżetów (której deklaracja i implementacja znajdu-
ją się na Listingu 4) na potrzeby pisanego rozszerzenia otrzyma
nazwę KexiCustomFactory, a dziedziczyć będzie z klasy KFormDe-
signer::WidgetFactory, dostępnej w bibliotece kformdesigner –
składnika Kexi. Będzie to prosty przypadek fabryki oferującej tyl-
ko jedną klasę widżetu – zaimplementowanego wcześniej suwa-
ka. W konstruktorze fabryki KexiCustomFactory wymagane jest
zadeklarowanie istnienia oferowanych widżetów. Jest tak, gdyż
informacje te są wykorzystywane przez macierzysty program
także zanim zostanie utworzony pierwszy obiekt widżeta. Przy
pomocy klasy KexiDataAwareWidgetInfo należy zadeklarować ta-
kie cechy jak nazwę klasy widżetu (metoda setClassName()), na-
zwę dostępną do przetłumaczenia (metoda setName()), ikonę wi-
Listing 6. Plik deklarujący wtyczkę dla nowej fabryki
widżetów w środowisku KDE
[Desktop Entry]
Encoding=UTF-8
Type=Service
ServiceTypes=KFormDesigner/WidgetFactory
Name=Custom Kexi Widgets
X-KDE-Library=kformdesigner_kexicustomwidgets
X-KFormDesigner-FactoryGroup=kexi
X-KFormDesigner-WidgetFactoryVersion=2
X-KFormDesigner-XMLGUIFileName=
kformdesigner_kexicustomwidgets.rc
Software Developer’s Journal 1/2007
 Rozszerzenia środowiska bazodanowego Kexi
dżetu na pasku narzędzi (metoda setPixmap()), prefiks nazwy
używany do utworzenia domyślnej nazwy obiektu („suwak1”,
„suwak2”, itp. – metoda setNamePrefix()), krótki opis przeznacze-
nia widżetu (metoda setDescription()). Dodatkowo dodaje się
też zwroty, które mają być później dostępne do tłumaczenia, np.
właściwość „minValue” suwaka może być wyświetlana w Panelu
właściwości Kexi jako „Wartość minimalna”, zamiast mniej jasnej
i nie przetłumaczonej „minValue”.
Za właściwe tworzenie obiektów klasy KexiDBSlider od-
powiada metoda KexiCustomFactory::createWidget(). Należy
ją zaimplementować, sprawdzając żądaną nazwę klasy (pa-
rametr c ) i tworząc nowy widżet z żądanymi parametrami: p
(widżet nadrzędny) oraz n (nazwa). Metoda isPropertyVisi-
bleInternal() ma zwracać false, jeśli dana właściwość ma być
ukryta na liście właściwości. Jest to używane w przypadku
właściwości dataSource, dataSourceMimeType, które są raczej
wyświetlane na karcie danych panelu właściwości w projek-
tancie formularzy. Warto też ukryć właściwości relative Value
i referencePoint niesprawdzające się w obecnym przypadku.
Pozostałe metody, jak createCustomActions(), pozostaną pu-
ste, gdyż w przypadku suwaka nie mają one zastosowania.
Gotową implementację fabryki deklarujemy jako bibliotekę
dostępną dla ładowania dynamicznego (mechanizmem KDE),
dopisując na końcu linię KFORMDESIGNER _ WIDGET _ FACTORY(Ke-
xiCustomFactory, kexicustomwidgets).
Na listingu 5 znajduje plik Makefile.am, służący do zbu-
dowania biblioteki z fabryką. Biblioteka jest ładowana na
zasadzie wtyczki (modułu) o nazwie kformdesigner_kexi-
customwidgets. Ważna jest tu deklaracja katalogów doce-
lowych gdzie będą trafiały zbudowane pliki – zmiana tych
ścieżek uniemożliwiłaby odnalezienie wtyczki przez środo-
wisko KDE.
Do działania wtyczki potrzebne są ponadto dwa dodat-
kowe pliki konfiguracyjne. Jednym jest plik usługi środowi-
ska KDE – kformdesigner_kexicustomfactory.desktop (Listing
6), poszukiwany podczas próby ładowania wtyczki przez Ke-
xi. Drugim jest kformdesigner_kexicustomwidgets.rc, deklaru-
jący akcje paska narzędzi w aplikacji Kexi. Jedyną akcją do-
starczaną przez wtyczkę jest library _ widget _ KexiDBSlider
(prefiks nazwy jest obowiązkowy), umożliwiająca wstawienie
nowego widżetu do formularza. Oba pliki są dostępne razem
z kodem źródłowym do tego rozszerzenia.
Testy widżetu suwaka
Do przetestowania widżetu suwaka można użyć prostej ba-
zy danych test.kexi. Jest ona dostępna na stronie niniejsze-
go artykułu. Tabela o nazwie pomiary zawiera pola tempera-
tura i wilgotność , oba typu liczba całkowita (Rysunek 1). Przy
Listing 7. Plik deklarujący akcje paska narzędzi dla
rozszerzenia suwaka w aplikacji Kexi
<!DOCTYPE kpartgui>
<kpartgui name="kexiformpartinst" version="1">
<ToolBar name="widgets" fullWidth="false">
<text>Widgets</text>
<Action name="library_widget_KexiDBSlider"/>
</ToolBar>
</kpartgui>
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
W Sieci
• Strona niniejszego artykułu z potrzebnymi zasobami:
http://www.kexi.pl/wiki/index.php/Artykuł:Pisanie_rozszerzeń_
dla_Kexi
• Główna strona projektu Kexi:
http://kexi-project.org
• Polska strona projektu Kexi:
http://www.kexi.pl
• Strona internetowa firmy OpenOffice Polska:
http://openoffice.com.pl
rozpoczęciu projektowania formularza (także o nazwie pomia-
ry) można się zorientować, że w Kexi stał się dostępny nowy
przycisk paska narzędzi – „Suwak” (Rysunek 2). Formularz
czerpie dane z tabeli pomiary i ma wstawione dwa widżety
suwaka, przy czym pierwszy suwak ma źródło danych w po-
lu temperatura, drugi – w polu wilgotność. Suwaki umożliwia-
ją w tym przypadku szybką modyfikację obu wartości, jak też
zwiększają czytelność danych (Rysunek 3).
Kompilacja rozszerzeń
Należy wykonać następujące czynności:
• Rozpakować pliki fixed_width_text_src.tar.bz2 oraz cu-
stom_widgets_src.tar.bz2 w katalogu koffice/kexi/tests/,
co utworzy podkatalogi fixed_width oraz custom_widgets ;
• Do linii SUBDIRS w pliku koffice/kexi/tests/Makefile.am
dopisz nazwę katalogów fixed_width oraz custom_widget;
• Powtórnie przeprowadzić konfigurację, aby powstały pli-
ki Makefile w nowo dodanych katalogach (cd ../koffice;
./configure –prefix=`kde-config –prefix`), kompilację i insta-
lację obu rozszerzeń (cd kexi/tests/fixed_width; make; ma-
ke install; cd ../custom_widgets; make; make install). Na
wszelki wypadek można odświeżyć cache konfiguracji
KDE, aby upewnić się, że wtyczka jest wykrywana przez
system uruchamiając kbuildsycoca –noincremental.
Wnioski
W omówionych rozwiązaniach przyjęto pewne konieczne
uproszczenia. Format Fixed-Width Text będzie obsługiwany
w przyszłych wersjach Kexi z poziomu GUI, na zasadzie po-
dobnej jak ma to obecnie miejsce z formatem CSV. Obsłu-
ga formatu Fixed-Width Text będzie uzupełniona też funk-
cją importu, powstaną funkcje udostępnione dla innych apli-
kacji, w tym programów biurowych. Widżet suwaka prawdo-
podobnie znajdzie się w standardowej bibliotece widżetów
wbudowanych w aplikację i zostanie rozszerzony obsługę
liczb z cyframi po przecinku.
Interfejsy programistyczne pozwoliły na skupienie się na za-
daniu – większość potrzebnych funkcji jest od razu wbudowana,
np. klasa KexiDB::SimpleCommandLineApp pozwoliła na szybkie
zbudowanie programu działającego z linii poleceń z niezbędnymi
opcjami. Z kolei API widżetów pozwoliło łatwo dodać obsługę ba-
zy danych do istniejącego widżetu powszechnego użycia (KInt-
SpinBox). W obu rozszerzeniach nie użyto ani jednej linii kodu za-
leżnej od konkretnego serwera SQL, dzięki czemu dodanie ob-
sługi nowego typu źródła danych na ogół nie wymagałoby doko-
nywania zmian w niniejszych programach. n
67
 Wywiad

SDJ

Rozmowa
Sylwia Pogroszewska
z Davem Chappelem
D
ave Chappell, Vice President and Chief
Technilogy Evenagelist Prograss Softwa-
re. Wywiad przeprowadzono na konferen-
cji dotyczącej SOA.
Sylwia Pogroszewska: Jest Pan autorem artykułów
na temat Javy...
Dave Chappel: Tak, napisałem wiele artykułów o Ja-
vie, wiele z moich artykułów dotyczyło również aplika-
cji migracyjnych, oprogramowania typu MOM (Mes-
sage-Oriented Middleware) i korporacyjnej magistra-
li usług (Enterprise Service Bus) jako środków do bu-
dowania architektury zorientowanej na usługi (Service
Oriented Architecture). Nie chodzi więc tylko o Javę,
ale o łączenie różnorodnych platform i aplikacji w bar-
dziej interoperacyjną SOA przy użyciu usług siecio-
wych, protokołów, oraz technologii takich jak ESB.
SDJ: I właśnie o korporacyjnej magistrali usług chcia-
łeś nam dzisiaj opowiedzieć?
DC: Cóż, to nie ja wpadłem na ten pomysł, to wynik
pracy wielu naprawdę inteligentnych ludzi w Progress
Software, którzy razem z naszymi klientami przez la-
ta wspólnie określali wymagania oraz rozwiązania dla
kompleksowej integracji systemów przy użyciu architek-
tury zorientowanej na usługi, dla komunikacji za pomo-
Zdjęcie 1. Dave Chappel
cą różnorodnych technologii, jednak skupiając się głów-
nie na uzyskaniu niezawodności, dostępności i skalo- dziej na konfiguracji, niż programowaniu, jednak wciąż
walności korporacyjnych systemów opartych na aplika- istnieje wystarczająco duża ilość kodu, który trzeba na-
cjach usługowych komunikujących się między sobą we pisać gdzie indziej, w formie rdzenia logiki biznesowej.
wspólnej magistrali usługowej. Mówiąc w skrócie, tech- W ten sposób deweloperzy wnoszą wartość do bizne-
nologia ESB jest wykorzystywana do łączenia, pośred- su - nie musi to koniecznie polegać na pisaniu kodu łą-
niczenia, oraz zarządzania interakcją pomiędzy różno- czącego aplikacje. ESB uwalnia programistę od zmar-
rodnymi aplikacjami świadczącymi usługi w sieci. twień związanych z tworzeniem infrastruktury zabez-
Cała historia zaczęła się, kiedy na początku 2000 pieczeń, pisania niskopoziomowego kodu obsługują-
roku firma Sonic Software weszła na rynek ze swo- cego protokoły sieciowe, czy zapewnienia niezawodno-
im produktem, który oferował rozwiązania enterprise ści każdej aplikacji, dzięki czemu może się on skupić na
messaging i spełniał wymogi specyfikacji Java Mes- logice biznesowej i rzeczywistej implementacji samych
sage Service. Od początku zgłaszało się do nas bar- usług, może budować bardziej wszechstronną SOA w
dzo wielu klientów, takich jak Commerce One i GE Glo- dowolny sposób, który uzna za odpowiedni.
bal eXchange Services (GE GXS), którzy próbowa- SDJ: …w takim razie, czy mógłbyś opowiedzieć, jak
li tworzyć rynki elektroniczne w oparciu o nasze opro- budować architekturę oprogramowania opartą na SOA?
gramowanie oraz globalne korporacje, jak Philips Elec- DC: Naturalnie. Tak naprawdę SOA jest modelem
tronics, gdzie próbowano zintegrować rozsiane po ca- projektowania, poprzez który deweloperzy i projek-
łym świecie oddziały firmy w scentralizowanym syste- tanci z branży IT tworzą usługi wykorzystując w tym
mie przesyłu płatności. Spodobały się im nasze rozwią- celu istniejące komponenty aplikacji i źródła danych,
zania, ale powiedzieli, że JMS to za mało, bo nie chcą łącząc je następnie ze sobą przy pomocy standardo-
angażować programistów za każdym razem, kiedy bę- wych interfejsów. Dzięki temu można podnosić war-
dzie trzeba połączyć jeden system z innym. Potrzebo- tość już rozpoczętych inwestycji i istniejących zaso-
wali struktury usługowej na wyższym poziomie, za po- bów oprogramowania, możliwe jest współdzielenie
mocą której mogliby opisać wzajemne interakcje tych zasobów systemowych pomiędzy zespołami dewelo-
systemów bardziej poprzez konfigurację, niż kodowa- perów, pomiędzy działami.
nie. Wiem, że wasi czytelnicy, którzy zawodowo zajmu- SDJ: …co jest najważniejsze przy budowaniu aplika-
ją się kodowaniem, pomyślą teraz, że ESB polega bar- cji opartych na SOA?

68 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007


DC: Najważniejszą rzeczą jest to, że możesz budować syste-
my umożliwiające automatyzację funkcji w dziedzinach bizne-
su, w których nie było to dotąd możliwe. Tworząc SOA budujesz
o wiele bardziej elastyczną architekturę, która potrafi reagować
na zmienne wymagania pojawiające się w biznesie. Największa
presja, z jaką obecnie mają do czynienia deweloperzy polega na
tym, że nieustannie żąda się od nich tworzenia nowych funkcji i
wprowadzania zmian w istniejących systemach tak, aby zaspo-
kajać potrzeby ludzi związanych z biznesem. SOA dostarcza no-
wą, o wiele bardziej elastyczną architekturę, która pozwala pro-
gramistom o wiele lepiej reagować na potrzeby ludzi biznesu
związane z implementowaniem nowych funkcji i wprowadzaniem
zmian w istniejących systemach oprogramowania.
SDJ: Jak udało się wasze dzisiejsze seminarium?
DC: Jak się udało? Bardzo - przyszło wielu ludzi. Mieliśmy dwie
pełne sale… Myślę, że wzięło w nim udział sześćdziesiąt, mo-
że siedemdziesiąt osób. Odbiór był bardzo dobry, wykształceni
ludzie z wielu różnych środowisk. Spotkaliśmy się z ludźmi, któ-
rzy już tworzą swoje własne architektury zorientowane usługo-
wo korzystając z własnych technik i kodu… i oni naprawdę po-
znali, jak wiele korzyści może dać ESB, kiedy nie trzeba zajmo-
wać się całą tą dodatkową pracą. Mieliśmy dużo ciekawych py-
tań, które potwierdziły dobre zrozumienie problemu… Jakie to
były pytania? Cóż, przede wszystkim ludzie chcieli się dowie-
dzieć, na jakim etapie są ich koledzy w innych częściach świa-
ta, bo wielu z nich miało wrażenie, że zostają trochę w tyle i
próbują nadrabiać zaległości w wiedzy. Patrząc na wyniki son-
daży, które regularnie prowadzę z podobnymi grupami w innych
krajach mogę powiedzieć, że jeśli chodzi o rozumienie tego,
czym jest SOA, znajdują się mniej więcej na tym samym pozio-
mie, co reszta świata. Powiedziałbym, że około 20 procent już
bierze udział w jakimś projekcie związanym z SOA, wielu jesz-
cze nie zaczęło, ale wiedzą, że będą musieli; zdają sobie spra-
wę z korzyści, jakie to ze sobą niesie, ale dopiero zaczynają
poznawać, na czym polega. Tak wygląda typowy przekrój pu-
bliczności, która pojawia się na tych forach… Ale gdybym miał
przeprowadzić sondaż na grupie klientów Sonic Software, wy-
niki bardzo by się różniły. To dlatego, że oni posiadają już infra-
strukturę umożliwiającą integrację SOA w ramach ESB, korzy-
stają z SOA w o wiele większym zakresie. Nie muszą poświę-
cać tak dużo czasu na tworzenie niezawodnego modelu prze-
syłania komunikatów, nie muszą się przejmować sposobem ko-
ordynacji usług, czy tworzeniem zabezpieczeń, bo wszystko to
jest już częścią ESB. Jedną z rzeczy, która może zaintereso-
wać twoich czytelników jest wersja 7.0 Sonic ESB, która zawie-
ra zrealizowany w środowisku Eclipse zestaw narzędzi do bu-
dowy rozwiązań w architekturze SOA.
SDJ: Dlaczego Eclipse?
DC: Dlaczego Eclipse? Bo naszym zdaniem jest to narzędzie,
po które deweloperzy sięgają najchętniej.
SDJ: A co z NetBeans? Czy zamierzacie …
DC: Nie, nie mamy w planach wsparcia dla NetBeans, wybra-
liśmy Eclipse. Stworzyliśmy nasz zestaw narzędzi do budo-
wania rozwiązań w architekturze SOA (SOA Workbench) wo-
kół Eclipse, które obsługuje cały cykl tworzenia usług, konfi-
gurowania usług, testowania usług, koordynacji wzajemne-
go oddziaływania usług, oraz uruchamiania usług. Zasadni-
czo oznacza to zarządzanie całym cyklem życia SOA, co jest
nigdy nie kończącym się procesem. Jednym z unikalnych ele-
mentów zestawu narzędzi Eclipse jest środowisko debuge-
Software Developer’s Journal 1/2007 www.sdjournal.org
Wywiad SDJ
ra stworzone specjalnie dla usług rozproszonych. Koncentru-
je się ono na zachodzących procesach, dzięki czemu możesz
ustawiać punkty przerwań dla poszczególnych usług, śledzić
krok po kroku całe procesy i debugować wywołania usług,
kiedy każda z nich otrzymuje i wysyła żądania do innych. Co
więcej, można to robić zdalnie, dlatego nawet jeśli usługi dzia-
łają na wielu maszynach, debuger automatycznie przejdzie
tam, gdzie są one uruchomione. Możesz zajrzeć do wnętrza
usługi, prześledzić przepływ danych, możesz ją debugować i
przekonać się, gdzie leży problem… To wyjątkowa możliwość.
SDJ: … tu w Polsce?
DC: Na razie nie. Koncentrujemy się na zdobywaniu rynku.
Sonic istnieje, jak już wspominałem, od sześciu lat. Zaczynali-
śmy w Ameryce Północnej i kilku krajach Europy, a dopiero w
zeszłym roku zaczęliśmy rozszerzać naszą obecność w całej
Europie. Skupiamy się na rozwoju firmy i nabieramy rozpędu.
Umacniamy relacje z naszą macierzystą korporacją, którą jest
Progress, i która ma już przedstawicielstwa w Polsce oraz in-
nych krajach; w większości krajów europejskich. Dzięki temu
możemy wejść na polski rynek i pozyskiwać nowych klientów.
Przed nami ekscytujące możliwości…
SDJ: Więc poprzez tą konferencję prezentujecie te narzędzia, tak?
DC: Tak, dzisiaj pokazywaliśmy narzędzia, rozmawialiśmy
głównie o architekturze, ESB, również o kwestiach związanych
z kulturą korporacyjną, które towarzyszą wdrażaniu SOA. Ele-
mentem wdrażania SOA jest to, że deweloperzy muszą po-
przez organizację szeroko komunikować się z innymi działami
informując, co robią, i dlaczego to robią, muszą też budować
współpracę międzyludzką na nowych poziomach. W przeszło-
ści wielu deweloperów zajmowało się tworzeniem jednej bądź
kilku aplikacji, skupiając się przede wszystkim na własnym
dziale i własnych zadaniach, ale teraz, razem z pojawieniem się
architektury zorientowanej na usługi, każdy, kto posiada kawa-
łek logiki aplikacji lub danych musi myśleć, jak zamierza opako-
wać ten kawałek logiki w interfejs usługi i udostępnić go innym
zespołom deweloperskim, tak żeby mogły one skorzystać po-
nownie z twojego kawałka logiki biznesowej. Dodatkowo, na-
stępnym razem, kiedy trzeba będzie stworzyć nowe oprogra-
mowanie musisz też wiedzieć, w jaki sposób wyszukiwać inne
już istniejące usługi, które mogą spełniać wymagania tworzonej
przez ciebie aplikacji. Wtedy następne zadanie będzie polegało
na tym, żeby wykorzystać ponownie jak największą ilość tych
usług łącząc je w jeden program; i tak właśnie będzie wyglądał
nowy sposób tworzenia oprogramowania. To oznacza, że zmia-
ny zachodzące w kulturze korporacyjnej wykraczają daleko po-
za technologię, kiedy musisz nauczyć się współpracować z in-
nymi zespołami, żeby wykonać jakieś zadanie.
SDJ: Na polskim rynku można zauważyć trzy firmy, są to
BEA, IBM i Sonic. Czym różni się oferta Sonic Software od te-
go, co proponują IBM i BEA? Jest wiele innych firm, ale te trzy
są najbardziej popularne, są tutaj zauważane.
DC: No cóż… idea ESB polega na tym, że masz do dyspozycji
elastyczną architekturę zapewniającą wsparcie dla rozproszonej
architektury SOA, którą próbujesz zbudować. Jeśli patrzeć na to
w ten sposób, Sonic ESB dostarcza szkieletu, na którym możesz
zbudować wysoce skalowalną, lepszą rozproszoną architektu-
rę, która pozwala ci instalować i korzystać z poszczególnych ele-
mentów infrastruktury w dowolnej chwili i miejscu. Poza tym, So-
nic ESB jest jedynym produktem, który oferuje architekturę stałej
dostępności (Continuous Availability Architecture). Architektura
69
 Wywiad
SDJ
stałej dostępności pozwala infrastrukturze SOA przetrwać awa-
rie, umożliwia jej dalsze funkcjonowanie w razie awarii i zakłóceń
w sieci. Działa to w ten sposób, że nie wymaga żadnego specja-
listycznego sprzętu, współdzielonych zasobów dyskowych i te-
go typu rzeczy. W przypadku innych rozwiązań zapewniających
wysoki stopień dostępności musisz polegać na łączeniu sprzę-
towym (hardware clustering), współdzielonych zasobach dysko-
wych, cofnięciu do ostatniej zapisanej transakcji, i ręcznym roll-
forward recovery. Sonic ESB jest o wiele dojrzalszym produktem.
Nasz pierwszy produkt ESB wszedł na rynek w marcu 2002 ro-
ku. Sprzedajemy go od ponad czterech lat i mamy ponad 350
klientów, z czego 250 już z niego korzysta i wiele się dzięki temu
nauczyliśmy, ulepszyliśmy też nasze oprogramowanie. Z drugiej
strony, IBM i BEA późno dołączyły do gry i dopiero zaczynają.
Próbują unowocześniać swoje systemy tak, by zbudować coś na
kształt ESB, ale w obu przypadkach przeszkodą jest przestarza-
ła infrastruktura, dlatego stworzenie dobrego produktu będzie dla
nich bardzo trudnym wyzwaniem.
SDJ: Oferta Sonic jest tańsza?
DC: Zdecydowanie tak. Sonic opiera się na filozofii, która mó-
wi, że integracja powinna dotyczyć całego przedsiębiorstwa.
Jest tańsza, jeśli chodzi o licencjonowanie, ale ważniejsze od
tego są jeszcze koszt nabycia (cost of ownership) oraz prosto-
ta zdalnej instalacji, zarządzania i utrzymania. Mamy na przy-
kład klientów, którzy zaimplementowali opcje zdalnego urucha-
miania niewymagające żadnych działań ze strony człowieka…
udostępniające kompletną infrastrukturę SOA razem z instala-
cją wszystkich elementów Sonic ESB, kontenerem usług, ser-
werami komunikacyjnymi, definicjami usług, wszystkimi ele-
mentami uruchomieniowymi wymaganymi przez usługi, jak
arkusz stylów XSLT dla usług przekształcających dane, oraz
wszystkimi zabezpieczeniami. Dzięki opcjom zdalnego uru-
chamiania wszystko może zostać zrobione w przeciągu minut.
W przypadku dowolnej innej infrastruktury opartej na serwe-
rze aplikacji J2EE wymaga to obecności człowieka, który mu-
si pracować na miejscu przez kilka tygodni, zanim wszystko za-
cznie działać. To samo odnosi się do Websphere, mają podob-
ną architekturę i nawet bardziej skomplikowane oprogramowa-
nie, które musi obsługiwać armia konsultantów. Taka jest głów-
na różnica między nami. Co więcej, w kwestii dostępności oni
nie mają nawet w przybliżeniu tak dobrych rozwiązań, jakie So-
nic oferuje dzięki swojej architekturze stałej dostępności.
SDJ: A co z klientami? Jakie sektory was interesują? Sektor
rządowy, ubezpieczeniowy, bankowy?
DC: Tak, to są rzeczywiście typowe dziedziny zastosowań. Wie-
lu z naszych klientów na całym świecie zajmuje się finansami, te-
lekomunikacją, obrotem detalicznym, o którym już wspomnia-
łem, zarządzaniem łańcuchem dostaw, a ostatnio obserwujemy
duży popyt ze strony władz lokalnych i federalnych. Spotkaliśmy
się z tym w Stanach, spotkaliśmy się z tym w Europie, w Holan-
dii. Mamy kilka przypadków zastosowania w wymiarze sprawie-
dliwości, gdzie łączone są bazy danych przechowujące informa-
cje o przestępcach… więc jeśli masz do czynienia z wymiarem
sprawiedliwości, albo jeśli masz konflikt z prawem, to daleko nie
uciekniesz, bo Sonic poprzez ulepszenie procesu integracji baz
danych zamierza sprawić, że informacje będą dostępne w czasie
rzeczywistym. Inną dziedziną zastosowań są systemy reagowa-
nia kryzysowego. W Stanach Zjednoczonych mamy to na przy-
kładzie Dystryktu Kolumbii w Waszyngtonie, gdzie używa się na-
szego oprogramowania do połączenia wszystkich dzielnic mia-
70 www.sdjournal.org
sta i okolicznych terenów w sieć obsługującą telefony alarmowe i
identyfikującą schematy mogące sygnalizować większy problem.
Jeśli więc ktoś łączy się z numerem 911, który służy do zgłosze-
nia pożaru, eksplozji i podobnych wypadków, ten system auto-
matycznie połączy się z innymi, które zgłaszają takie zdarzenie i
automatycznie zidentyfikuje odpowiedni schemat, który może na
przykład oznaczać atak terrorystyczny.
SDJ: Jeszcze tylko dwa pytania. Pierwsze dotyczy głównej
technologii wykorzystywanej w waszych produktach, a dru-
gie… jako czytelnik, jak odbierasz „Software Developer’s”?
DC: Rozumiem. Cóż, w czasie ostatnich kilku lat skupialiśmy się
głównie na projektantach systemów, docieraliśmy do nich dzięki
konferencjom, takim jak ta, którą poprowadziłem dzisiaj. Odwie-
dzaliśmy wiele miast na całym świecie, w Europie, Stanach Zjed-
noczonych i Azji, zapraszaliśmy deweloperów do dyskusji o tech-
nologii, i okazało się to bardzo dobrym pomysłem. Jeśli chodzi o
technologie, które ma do zaoferowania Sonic, to tak naprawdę
są to dwa główne produkty, Sonic ESB, o którym już mówiłem i
Actional, który jest platformą do zarządzania systemami wykona-
nymi w architekturze zorientowanej na usługi (SOA management
platform). Actional to infrastruktura umożliwiająca stosowanie za-
sad bezpieczeństwa, kontrolę i zarządzanie całą siecią SOA bez
względu na technologię, w której została zbudowana. Jeśli pod-
stawą twojej sieci SOA jest logika sieciowa, lub serwer aplikacji,
lub broker EAI, Sonic ESB, lub ESB innego dostawcy, platfor-
ma zarządzania SOA będzie w stanie automatycznie monitoro-
wać sieć usług, będzie w stanie wyświetlić użytkownikowi infor-
macje o parametrach jakości połączeń i automatycznie zastosuje
zasady poprzez całościowy proces biznesowy. Na przykład, jeśli
ustalasz politykę, według której wszystkie usługi muszą posiadać
możliwość szyfrowania, audytu i logowania, platforma zarządza-
nia SOA będzie w stanie zastosować tę politykę dla wszystkich
usług, które są częścią jakiegoś procesu biznesowego. To są
dwa główne produkty w ofercie Sonic Software.
Jeśli chodzi o waszych czytelników, którzy są dewelope-
rami, którzy mogą być zainteresowani tworzeniem architek-
tur zorientowanych na usługi, najczęściej zadawane pyta-
nia brzmią w ten sposób - jakie są technologie, które powinni
znać korzystający z ESB i jak nauczyć się korzystać z ESB?
Sonic ESB w całości opiera się na standardach, co oznacza,
że każdy aspekt, z którym się zetkniesz w ramach ESB wy-
korzystuje jakiś standard. Na przykład, jeśli tworzysz usługi
przekształcania danych XML, głównym standardem, który ma
tu zastosowanie jest XSLT, dlatego deweloperzy powinni za-
poznać się z tą technologią. Jeśli tworzysz usługi content ba-
sed routing do badania zawartości usług, żeby określić, gdzie
przekierować dany proces biznesowy, wtedy w użyciu będzie
XPath, JavaScript lub nawet Java. Tak więc deweloperzy po-
winni się zapoznać z tymi technologami. Budując architekturę
SOA przy użyciu ESB bardzo ważnym aspektem są też usłu-
gi sieciowe, takie jak WSDL i SOAP, oraz nowsze, bardziej za-
awansowane usługi sieciowe, jak WS-ReliableMessaging,
WS-Security, WS-Policy, i WS-Addressing. Wersja 7.0 Sonic
ESB, o której opowiadałem, jako pierwsza dostarcza imple-
mentacji tych zaawansowanych protokołów usług sieciowych.
Deweloperzy powinni poznać te technologie, bo są to umie-
jętności, dzięki którym łatwiej będzie im znaleźć pracę. Przy-
szłość należy do technologii pochodnych XML oraz do inter-
fejsów i protokołów budowanych w oparciu o standardy.
SP: Dziękuję za wywiad.
Software Developer’s Journal 1/2007
R E K L A M A
 Kasa dla

programisty

Rozmowa
Magdalena Filip
z Marcinem Kuciębą
M
arcin Kucięba, Software Development Mana-
ger Centrum Rozwoju Oprogramowania Sa-
bre w Krakowie
Magdalena Filip: Czy może mi Pan powiedzieć czym
zajmuję sie Centrum Rozwoju Oprogramowania Sabre
w Polsce?
Marcin Kucięba: Centrum Rozwoju Oprogramowania
Sabre zajmuje się tworzeniem rozwiązań dla sektora
turystycznego i lotniczego. Centrum istnieje już sześć
lat. Jednak dopiero dwa ostatnie lata to okres szczegól-
nie dynamicznego rozwoju. Działalność w Polsce po-
dzielona jest głównie na dwa obszary: Travel Network
i Airlines Solutions. Grupa Travel Network zajmuje się
tworzeniem i utrzymywaniem oprogramowania, któ-
re związane jest między innymi z procesem rezerwa-
cji biletów i połączeń lotniczych. Sabre jest właścicie-
lem jednego z czterech GDS na świecie, czyli syste-
mu do wyszukiwania i rezerwacji połączeń lotniczych,
hoteli, wycieczek. Firma ma szczególnie mocną pozy-
cję na rynku amerykańskim, gdzie większość transak-
cji bookingowych dotyczących biletów lotniczych prze- Zdjęcie 1. Marcin Kucięba
chodzi właśnie przez system Sabre. Drugim obszarem ski w poszukiwaniu ciekawej pracy. Bardzo dużo osób
działalności jest tworzenie rozwiązań i systemów infor- przyjeżdża również ze Stanów. Są to robocze wizyty na
matycznych dla przemysłu lotniczego, czyli Airline So- tydzień czy dwa, ale są i takie osoby, które przyjechały
lutons. Są to głównie aplikacje wspomagające obsługę do Krakowa na rok i dłużej. To, że decydują się na takie
lotnisk, cargo, boardingu, a także umożliwiające zarzą- dłuższe pobyty to także zasługa uroku miasta. Te dłuż-
dzanie rezerwacją miejsc w samolotach. sze kontakty są bardzo ważne. Szczególnie teraz, kiedy
SDJ: Czy Centrum Rozwoju Oprogramowania Sabre firma rozrasta się w takim tempie, potrzebujemy wspar-
tworzy, czy tylko wdraża oprogramowanie? cia w sprawach organizacji, zarządzania oraz kształce-
MK: W Krakowie zajmujemy się tworzeniem, modyfika- nia liderów w Polsce. Tak więc można powiedzieć, że
cją oraz utrzymaniem oprogramowania. W wielu przy- mamy zespół międzynarodowy. Poza tym, bardzo czę-
padkach systemy i serwisy stworzone jakiś czas temu sto zespoły, w których pracujemy, złożone są nie tylko
w USA, są przez nas przenoszone na nowe technolo- z deweloperów z Krakowa, ale również z deweloperów
gie czy platformy. Dobrym przykładem może być jeden pracujących w Stanach czy Indiach w Bangalore, gdzie
z projektów prowadzonych przez mój zespół. Prace do- Sabre posiada ośrodek deweloperski.
tyczyły migracji systemu służącego do definiowania SDJ: Ilu pracowników zatrudnia Centrum Rozwoju
cen połączeń lotniczych. Architektura całego tego sys- Oprogramowania Sabre?
temu charakteryzowała się obecnością dużej ilości roż- MK: Jeszcze 2,5 roku temu zatrudnialiśmy zaledwie
nych technologii: Java, JSP, C++, CORBA, Platforma 30-40 osób. Obecnie jest to ponad 300 pracowników.
NSK, MQSeries. Nasze zadanie polegało na uprosz- Jak widać dynamika wzrostu zatrudnienia jest ogrom-
czeniu architektury oraz przeniesieniu systemu w cało- na. Amerykanie cenią krakowski rynek pracy, chcą dalej
ści na Javę, używając frameworków Spring, Hibernate w niego inwestować. Angażują się bardzo mocno w to,
oraz bazy Oracle, a w warstwie systemowej rozwiązań co się tutaj tworzy, zarówno w obszarze technologii, za-
typu Open Systems. Tak więc podsumowując, w Krako- rządzania zespołami i projektami, lidershipem oraz moty-
wie zajmujemy się: utrzymywaniem systemów, ich mo- wacją pracowników. Bardzo wysoko cenią naszą wiedzę
dernizacją oraz implementacją wszelkiego rodzaju no- technologiczną i fachowość. Pomagają nam natomiast
wych funkcji, produktów, usług. w dziedzinach, w których mamy mniejsze doświadczenie.
SDJ: Czy zespół pracujący u Państwa jest stricte Polski SDJ: Jakie kryteria stawia firma przed kandydatem na
czy zagraniczny? pracownika?
MK: Większość zatrudnionych w Krakowie to Polacy, MK: Osoba, która chce pracować w Sabre, musi być
chociaż nie tylko. Pracują u nas również obywatele in- przede wszystkim otwarta. Szukamy ludzi, którzy chcą
nych krajów Unii Europejskiej, którzy przyjechali do Pol- pracować przy rozwoju software'u w dynamicznie roz-

72 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 1/2007


wijającej się firmie, którzy chcą i nie boją się kwestionować sta-
tus quo, są w staniu aktywnie uczestniczyć we wprowadzaniu
nowych technologii, kreowaniu nowych pomysłów, wdrażaniu
nowych rozwiązań. Sabre stawia na osoby umiejące pracować
w zespole, nieobawiające się nowych wyzwań, chętne do nauki.
To są pracownicy, których szukamy.
SDJ: Jakich specjalistów poszukuje Sabre?
MK: W tym momencie poszukujemy doświadczonych dewelo-
perów, którzy mają już dłuższy staż pracy i odpowiednią wie-
dzę. Takich osób jest dość mało na rynku, i można powiedzieć,
że znalezienie i zatrudnienie takich ludzi stanowi wyzwanie dla
firm informatycznych. Sabre zatrudnia również ambitnych, mło-
dych pracowników, dla których nasza firma jest bardzo często
pierwszym miejscem pracy. Jeśli chodzi o rodzaj doświadczenia
zawodowego, to nasze oczekiwania są dość szerokie. W Sabre
pracujemy z wieloma technologiami. Poczynając od tych, których
my w kraju już raczej nie obsługujemy, a które głównie obecne
są w Stanach, poprzez standardowe technologie: C, C++, Java,
RDBMS, kończąc na technologicznych nowościach. Poszukuje-
my wiec specjalistów w niemal wszystkich dziedzinach.
SDJ: Jaką ścieżkę kariery oferuje Sabre swoim pracownikom?
MK: Ścieżka kariery zależy od tego, w jaki sposób zespół rekruta-
cyjny oceni kandydata. Pracownik następnie ma możliwość awan-
su z pozycji np. „junior developer” na pozycję „developer” bądź
„senior developer”. Dalsza kariera może rozwijać się w jednym
z dwóch kierunków. Pierwsza opcja to ścieżka menadżerska, która
zaczyna się od „Software Developer Supervisor”, a wyżej są sta-
nowiska menadżerskie. Druga możliwość związana jest bardziej
z technologią i są to stanowiska o profilu techniczno – architekto-
nicznym. Niemniej również i takie osoby muszą wykazywać pew-
ne cechy menażerskie. Na awans szansę mają osoby wyjątkowe,
które będą potrafiły poprowadzić i motywować zespół.
SDJ: Jakie kryterium decyduje o przyjęciu do pracy?
MK: Bardzo ważne jest to, jak przebiega rozmowa z kandy-
datem. Jeżeli przeprowadzam rozmowę kwalifikacyjną jestem
skłonny do zatrudnienia osoby, która może ma mniejszą wiedzę,
ale widać, że ma potencjał, chęć do pogłębiania wiedzy. Szcze-
R E K L
Kasa dla programisty
gólnie cenimy chęć poznawania nowych technologii, nie ucieka-
nia w jedną wąską dziedzinę, gdyż informatyka zmienia się bar-
dzo dynamicznie. To, co dziś jest aktualne, jutro może być juz
przestarzałe. Ludzie, którzy są w stanie przeskoczyć z jednej
technologii na drugą, z jednego projektu na inny, to osoby, które
mają największe szanse w Sabre.
SDJ: Czy zamierzają Państwo powiększyć zespół pracowników?
MK: Rekrutacja jest prowadzona właściwie na bieżąco. W momen-
cie, gdy zbierzemy odpowiednią ilość kandydatów organizowane
są tzw. „Assestment Days” czyli dni poświęcone rekrutacji. W fir-
mie wyznacza się zespoły, które prowadzą proces rekrutacyjny.
Kandydat zawsze przechodzi przez rozmowy z dwoma zespołami.
Pozwala to na konsultacje w większej liczbie osób i na lepszą oce-
nę potencjalnych pracowników. Decyzja o ewentualnym zatrudnie-
niu podejmowana jest kolektywnie w gronie minimum 4 osób.
SDJ: Jakie są warunki finansowe proponowane pracownikom?
MK: Uważam, że firma zapewnia dobre warunki finansowe,
a także dodatkowo system premiowania, opiekę medyczną i wie-
le ciekawych opcji kulturalno – socjalnych. Fakt, że zdecydowana
większość ofert jest przyjmowanych przez kandydatów świadczy
o dostosowaniu naszej oferty do oczekiwań rynku. Uważam, że
jest to bardzo dobry wynik, szczególnie biorąc pod uwagę dość
wysoką konkurencję na rynku pracy IT w Krakowie. Duży odse-
tek podpisywanych umów świadczy o tym, że to, co proponuje-
my kandydatom, jest powyżej średniej na rynku.
SDJ: Jakiej rady udzieliłby Pan osobom ubiegającym się o pracę
w Sabre? Co musiałaby zrobić taka osoba?
MK: Taki idealny kandydat, musiałby przekonać nas, że jest
w nim inicjatywa do tego żeby się uczyć i zgłębiać wiedzę. Braki
w wiedzy, jeżeli nawet są, mogą zostać zniwelowane, nadrobione.
Jeżeli ktoś mnie o tym przekona, to ja jestem skłonny taką osobę
zatrudnić. Sabre pracuje dla takiego sektora, że w Polsce trudno
jest znaleźć specjalistów znających problematykę przemysłu lot-
niczego i turystycznego - po prostu ich nie ma. Co nie znaczy, że
w firmie nie ma doskonałych specjalistów, którzy juz się na tym
znają. To właśnie są osoby, które były w stanie się tego szybko na-
uczyć. Takie osoby zawsze będą miały pierwszeństwo. n
A M A
 Algorytmy

zadanie

Monika Franczak
Licytacja
B
ył pochmurny listopadowy dzień. Zza okna
dochodziły odgłosy kropel deszczu uderza- Listing 1. Rozwiązywanie intuicyjne
jących w parapet a ja właśnie skończyłam var lz,ilz:longint; a,b:int64; n,m,i:longint;
czytać ostatni rozdział mojej ulubionej książki. Praw- begin
dę mówiąc, nie miałam pomysłu na ciekawe spędze- readln(lz);
nie tego dnia, ale w pewnej chwili przypomniałam so- for ilz:=1 to lz do
bie o czym w ostatnich dniach prowadzili intensyw- BEGIN
ne rozmowy moi koledzy z pracy. Dyskutowali za- readln(a,b,n,m); a:=a mod m; b:=b mod m;
wzięcie o jakichś internetowych zawodach w progra- for i:=1 to n do
mowaniu… zaraz, zaraz, jak one dokładnie się nazy- begin
wały? Internetowe Mistrzostwa Polski w Programo- if (i mod 2)=1 then a:=a+b
waniu? Tak, to była właśnie ta nazwa, tylko gdzie te- else b:=b+a; a:=a mod m; b:=b mod m;
go szukać w sieci? Kilka prostych zapytań i po pro- end;
blemie: http://opss.safo.biz i… wybrałam zadanie na writeln((a+b) mod m);
chybił-trafił. Oho, mam już chyba zajęcie na dzisiaj, END;
pomyślałam po przeczytaniu treści. Zadanie wydało end.
mi się ciekawe, a sposób rozwiązania przyszedł mi
do głowy stosunkowo szybko, choć przypuszczałam
że z pewnością nie będzie tak łatwo i gdzieś będzie się z jednego wiersza zawierającego liczby całkowite
tkwił haczyk. „Licytacja”, bo na ten właśnie problem a, b, n, m, oddzielone pojedynczą spacją
algorytmiczny trafiłam, miała następującą treść:
„Dwóch matematyków Pi i Sigma spotkało się wie- (0 ≤ a, b < 2 31
, 0 ≤ n < 231 , 2 ≤ m < 231 )
czorem na partyjce pokera. Ponieważ nie mieli pienię-
dzy, postanowili grać „na zapałki”. Pi miał przy sobie Liczby a, b określają kolejno liczbę niebieskich zapa-
tylko niebieskie zapałki, a Sigma tylko zielone. Przed łek Pi oraz zielonych Sigmy znajdujących się w pu-
przystąpieniem do licytacji Pi wyłożył a swoich niebie- li przed rozpoczęciem licytacji. Liczba n określa licz-
skich zapałek, zaś Sigma dołożył b swoich zielonych. bę kroków licytacji. Liczba m to ustalona przez gra-
Pi zaczyna licytację. Licytują na zmianę. W każdym czy „magiczna” liczba.
kroku licytacji zawodnik dorzuca tyle swoich zapałek,
ile aktualnie jest zapałek przeciwnika w puli. Licytacja WYJŚCIE
trwała dość długo i gracze nie mogli się doliczyć aktual- Dla każdego zestawu danych, wynikiem jest linia za-
nej liczby zapałek w puli. Wiedzieli jednak, ile razy każ- wierająca jedną liczbę - resztę z dzielenia przez m licz-
dy z nich dorzucał zapałki podczas licytacji.” by zapałek po n krokach licytacji, przy założeniu, że
przed przystąpieniem do licytacji w puli znajduje się a
ZADANIE niebieskich zapałek Pi oraz b zielonych zapałek Sigmy.
Pomóż matematykom określić, ile zapałek jest w pu-
li po n krokach licytacji. Ponieważ to matematycy, PRZYKŁAD
zadowoli ich znajomość reszty z dzielenia tej liczby Dla danych wejściowych:
(liczby zapałek po n krokach) przez ustaloną przez
nich „magiczną” liczbę m. 3
1 1 4 1000
WEJŚCIE 5 6 7 1000
Pierwsza linia wejścia zawiera liczbę zestawów da- 4 101 23 999
nych W kolejnych wierszach wejścia znajdują się
C (1 ≤ C ≤ 1000)

zestawy danych. Każdy z C zestawów danych składa poprawną odpowiedzią jest:

13
Autorka jest pracownikiem Działu Business Intelligence
w firmie SAFO, odpowiedzialnym za projektowanie oraz 309

wdrażanie systemów informatycznych opartych na hur- 767

towni danych i narzędziach OLAP.
Kontakt z autorką: monika.franczak@safo.biz Pierwsza metoda była tak oczywista, że bez większe-
go namysłu napisałam program rozwiązujący problem.

74 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007

 Licytacja

Listing 2. Wyznaczenie n-tej liczby Fibonacciego, Listing 3. Binarne mnożenie macierzy kwadratowej stopnia 2
złożoność liniowa
type _mac=array[1..2,1..2] of int64;
function Fib(n:longint):int64; var MAC_A: _mac=((1,1),(1,0));
var F,F1,F2:int64; i:longint; T: array[1..32] of _mac; M: int64;
begin function mnoz(m1,m2:_mac):_mac;
if n=0 then Fib:=0 var wyn:_mac;
else begin
begin wyn[1,1]:=(m1[1,1]*m2[1,1]+m1[1,2]*m2[2,1]) mod M;
F1:=0; F:=1; wyn[1,2]:=(m1[1,1]*m2[1,2]+m1[1,2]*m2[2,2]) mod M;
for i:=2 to n do wyn[2,1]:=(m1[2,1]*m2[1,1]+m1[2,2]*m2[2,1]) mod M;
begin wyn[2,2]:=(m1[2,1]*m2[1,2]+m1[2,2]*m2[2,2]) mod M;
F2:=F1; F1:=F; F:=F2+F1; mnoz:=wyn;
end; end;
Fib:=F; procedure init;
end; var i:longint;
end; begin
T[1]:=MAC_A;
for i:=2 to 32 do
Wystarczyło napisać zwykłą pętlę i pamiętać, że operacja mo- begin
dulo (znajdowania reszty z dzielenia) jest rozdzielna względem T[i]:=mnoz(T[i-1],T[i-1]);
dodawania i mnożenia – to po to, aby już na początku procesu end;
wartości zmiennych nie wykroczyły poza zakres. Trochę mnie to end;
zaniepokoiło, ponieważ do tej pory problemy na OPSS wyma-
gały zdecydowanie większej wiedzy z dziedziny algorytmizacji,
ale postanowiłam spróbować. Moje pierwsze podejście do „Li- oraz analogicznie:
cytacji” wyglądało następująco (Listing 1). Dla obliczenia liczby lb ( n ) = lb ( n − 1) + lb ( n − 2)
zapałek po n krokach licytacji, refren pętli musiał wykonać się
l b ( 0) = 1
n razy, inaczej mówiąc: mój program miał złożoność liniową, co
dla dużych n powodowało, że zaczynał działać długo i nie zwra- lb (1) = 1
cał wyników w ustalonym limicie czasowym. Trzeba więc jednak To spostrzeżenie spowodowało, że na „Licytację” od tej
podejść do tego problemu z innej strony, pomyślałam. Przeczy- chwili mogłam patrzeć zupełnie inaczej. Problem przybrał
tałam raz jeszcze treść zadania. Zaczęłam zapisywać i liczyć postać wyznaczenia wyrazu ciągu S(n) określonego wzo-
„na piechotę” ile zapałek jest w grze w kolejnych krokach licyta- rem: S ( n ) = a ⋅ F ( n + 1) + b ⋅ F ( n + 2) gdzie F(n) oznacza n-ty wy-
cji.Na podstawie powyższej tabeli oraz warunków zadania do- raz ciągu Fibonacciego zdefiniowanego następująco:
tyczących przebiegu licytacji, zauważyłam, że mają miejsce na- F ( 0) = 0
stępujące równości:
F (1) = 1

l dla n nieparzystych: F ( n ) = F ( n − 1) + F ( n − 2) , n > 1

S ( n ) = Pi ( n ) + Sig ( n ) = Pi ( n ) + Sig ( n − 1) = S ( n − 1) + S ( n − 2) , n > 1 Widać zatem, że zadanie można sprowadzić do problemu ob-
l dla n parzystych: liczenia zadanych wyrazów ciągu Fibonacciego. Jeden z pod-
S ( n ) = Pi ( n ) + Sig ( n ) = Pi ( n − 1) + Sig ( n ) = S ( n − 2) + S ( n − 1) , n > 1 stawowych i najprostszych algorytmów obliczania wyrazów cią-
gu Fibonacciego ma również złożoność liniową, a zatem niewiele
To już było coś, pomyślałam, ponieważ dzięki tym własno- wnosi pod kątem wydajności do wcześniejszych prób rozwiąza-
ściom ogólny wzór na S(n) przyjął postać: Po chwili namy- S ( n ) = S ( n − 1) + S ( n − 2) , n > 1
S ( 0) = a + b
S (1) = a + 2b
nia problemu (Listing 2). Jednak spojrzenie na „Licytację” jak na
słu stwierdziłam dalej, że każdy wyraz ciągu S(n) jest kom- problem ciągu Fibonacciego pozwoliło mi podejrzewać, że jed-
binacją liniową liczb a i b, czyli można go zapisać w postaci: nak znajomość szybkich i być może nawet skomplikowanych al-
S ( n ) = a ⋅ la ( n ) + b ⋅ lb ( n ) . Ponieważ kolejne wyrazy tego ciągu po- gorytmów znajdzie tutaj zastosowanie. Poszukiwania optymal-
wstają przez zsumowanie dwóch poprzednich wyrazów, to: nego rozwiązania skierowałam w stronę sposobów wyznacza-
nia liczb Fibonacciego. Odświeżyłam swoja wiedzę matematycz-
la ( n ) = la ( n − 1) + la ( n − 2)
ną z dziedziny algebry i teorii liczb. To, co sobie przypomniałam,
la ( 0) = 1 zapisałam w następującej postaci: Przeczuwałam, że to będzie
1 1  F2
 =
1 0  F1
1 1
n
 Fn +1
F1 
F0 
Fn 

la (1) = 1
  =F Fn −1 
,n ≥1
1 0  n

klucz do sukcesu, ale będzie trzeba jeszcze nad nim popraco-

Tabela 1. Kroki w licytacji

Krok (n) 0 1 2 3 4
Zapałek Pi (Pi(n)) a a+b a+b 2a+3b 2a+3b
Zapałek Sigmy (Sig(n)) b b a+2b a+2b 3a+5b
Razem zapałek (S(n)) a+b a+2b 2a+3b 3a+5b 5a+8b

Software Developer’s Journal 01/2007 www.sdjournal.org 75

 Algorytmy
zadanie
wać. Standardowy algorytm potęgowania macierzy ma bowiem
złożoność liniową, więc znowu nie jest to żadna korzyść w po-
równaniu do poprzednich metod rozwiązania „Licytacji”. Szuka-
łam jednak dalej, tym razem sięgając pamięcią do wykładów
z metod numerycznych poświęconych obliczeniom macierzo-
wym. Jakie były efektywne sposoby potęgowania macierzy? Na-
gle mnie olśniło. Przecież to oczywiste, że w tym przypadku na-
leży wykorzystać algorytm binarny, który ma złożoność logaryt-
miczną. Algorytm binarny potęgowania macierzy jako swoje
główne założenia przyjmuje fakt, że każdą liczbę naturalną K,
K ≥ 1 można przedstawić jako sumę potęg liczby 2 (co do tego
nie ma chyba większych wątpliwości, wszak każda liczba na-
turalna może być zapisana w systemie binarnym), czyli istnie-
je ciąg z(i) o wyrazach 0 lub 1, taki że:
j Ale ale… chyba zbyt daleko odbiegłam od pierwotnego tema-
K = ∑ z ( i ) ⋅ 2i
i=0
Pojawić się może pytanie, w jaki sposób znaleźć te potęgi licz-
by 2, które „generują” zadaną liczbę K. Tutaj odpowiedź wy-
daje się być, powiem nawet więcej: jest, prosta. Wystarczy
znaleźć zapis binarny liczby K (nie będę tutaj zanudzać niko-
go opowieściami jak to należy zrobić, bowiem akurat ten pro-
blem nie należy do zadań mocno skomplikowanych – jest ra-
czej trywialny….). Miejsca (pozycje), na których w zapisie
występuje cyfra 1 wskazują szukane potęgi. Dla przykładu:
209(dec) = 11010001(b) , stąd 209 = 27 + 26 + 24 + 20 . Drugim zało-
żeniem tego algorytmu są prawa działań na potęgach, czy-
li wzory znane chyba wszystkim ze szkoły podstawowej lub
średniej: a R +S = a R ⋅ a S . Łącząc te dwa fakty i stosując je dla ob-
liczeń macierzowych otrzymujemy:
j
A K ∏ A z(i)⋅2
i
i=0
gdzie A jest w dowolną macierzą kwadratową.
Dla zobrazowania powyższych zasad podam przykład:
7 6 4 0
A 209 = A128+ 64+16+1 = A 2 ⋅ A 2 ⋅ A 2 ⋅ A 2 . Siła binarnego algorytmu
mnożenia macierzy nie polega jednak na wykorzystaniu zwy-
kłych praw matematyki (przecież większość algorytmów mniej
lub bardziej korzysta z zasad matematycznych) lecz na tym,
że dla obliczenia 2i-tej potęgi korzysta się z uprzednio obli-
czonej wartości potęgi 2i-1, czyli wykorzystana jest prosta za-
leżność rekurencyjna:
A1 = A
2i i −1 i −1
A = A2 ⋅ A2 , i > 0
Listing 4. Wyznaczanie n-tej liczby Fibonacciego,
złożoność logarytmiczna
function Fib(n:longint):int64;
var W: _mac; b: longint; J: _mac=((1,0),(0,1));
begin
W:=J; b:=1;
while (n<>0) do
begin
if (n mod 2=1) then W:=mnoz(W,T[b]); inc(b); n:=n div 2;
end;
Fib:=W[1,2];
end;
76 www.sdjournal.org
Listing 5. Program główny dla rozwiązania
var lz,ilz:longint; a,b,n:int64;
begin
readln(lz); / wczytanie liczby zestawow
for ilz:=1 to lz do
begin
readln(a,b,n,M); init; a:=a mod M; b:=b mod M;
a:=(a*Fib(n+1)) mod M; b:=(b*Fib(n+2)) mod M;
writeln((a+b) mod M); // liczba zapalek po n krokach
end;
end.
tu, powrócę zatem do problemu „Licytacji”. Przedstawiony po-
wyżej algorytm binarny mnożenia macierzy wykorzystam do
obliczenia liczby Fibonacciego. Aby dokonać dodatkowej opty-
malizacji, wykorzystam fakt, że potęgować będę nie dowolną
macierz, lecz konkretną znaną mi macierz kwadratową.
1 1
A= 
1 0
W tym celu, na początku procesu obliczeniowego obliczę
i zapiszę w tablicy T kolejne binarne (1, 2, 4, 8, 16, …) potęgi
A tak, aby móc je potem wykorzystać w trakcie obliczeń. Pa-
miętać tutaj należy, że warunkiem zadania jest podanie wyni-
ku jako reszty z dzielenia przez magiczną liczbę M. Aby mieć
pewność, że wszystkie pośrednie wyniki obliczeń nie wyjdą
poza zakres typu danych całkowitych int64, operację modulo
będę wykonywać na każdym tymczasowym wyniku występu-
jącym podczas działania algorytmu (Listing 3).
Jak widać z powyższego kodu, wygenerowanie tablicy po-
mocniczej T jest nieskomplikowaną czynnością, stanowiącą
niewielki koszt, wykonaną jednorazowo dla pojedynczego ze-
stawu danych. Dla uproszczenia zapisów i elegancji rozwiąza-
nia zastosowałam funkcję pomocniczą mnóż, realizującą mno-
żenie dwóch macierzy. W tym przypadku nie było konieczne
wykorzystanie ogólnego algorytmu mnożenia macierzy, ponie-
waż, z założenia, macierz jest kwadratowa stopnia 2.
W tym momencie poczułam, że naprawdę jestem blisko roz-
wiązania problemu. Mając przygotowane właściwie wszystkie
fragmenty rozwiązania, pozostało tylko zebrać je w całość aby
otrzymać końcowy efekt. Niemalże bez kłopotów przygotowałam
funkcję Fib obliczającą n-ty wyraz ciągu Fibonacciego (Listing 4).
Szybkie sprawdzenie czy dobrze działa i dalej do roboty. Pozo-
stał tylko finał, czyli napisanie głównego programu, który będzie
wczytywał dane wejściowe i dla każdego zestawu danych prze-
prowadzał niezbędne obliczenia. Cały czas pamiętać trzeba tyl-
ko o tym, że wynik końcowy ma być modulo M (Listing 5).
Uff, udało mi się napisać niezły kawałek kodu… I po-
myśleć tylko że po przeczytaniu treści zadania wydawa-
ło mi się, że wystarczy napisać zwykłą pętlę. A tu, proszę,
przydała się i algebra, i teoria liczb, i metody numeryczne.
Chyba mi się spodobało. Ale co to? Za oknem już nie pada,
czyżby rozpoczęła się złota polska jesień? W takim razie
skorzystam z okazji i wyjdę z domu trochę się przewietrzyć.
Ale już wiem, czym się zajmę gdy następnym razem będzie
słota i deszcz. Zapisałam sobie adres tej strony w Zakład-
kach, ot tak, na wszelki wypadek. n
Software Developer’s Journal 01/2007

Progress Sonic ESB
Tworzenie usługi w środowisku Progress Sonic Workbench
W poprzednim klubie technicznym, przedstawili-
śmy przegląd narzędzi, z których składa się śro-
dowisko Sonic Workbench. Zaprezentowaliśmy, jak
stworzyć swój własny projekt ESB oraz w jaki spo-
sób skorzystać z dostarczanych przez producenta
przykładów. Posiadajmy więc wiedzę potrzebną,
aby przejść do kolejnego bardzo ważnego zadania
związanego z budowaniem infrastruktury ESB.
W niniejszym numerze skoncentrujemy się na
tworzeniu usług ESB.
USŁUGI ESB
Usługa w ESB to modularny, wielokrotnie wykorzy-
stywany element funkcjonalności. Realizowane
przez usługę zadania, takie jak np. wbudowane ope-
racje transformacji, mogą być związane z zapew-
nianiem pracy infrastruktury ESB lub bezpośrednio
z wykonaniem logiki aplikacji np. obliczeniem war-
tości podatku. Usługi ESB są uruchamiane w konte-
nerach, które zapewniają zarządzenie cyklem życia
danej funkcjonalności (np. uruchamianiem i wyłą-
czaniem usługi) oraz odpowiadają za połączenie
usługi z magistralą komunikatów, co zaprezentowa-
no na Rysunku 1.
Aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób zachodzi inte-
rakcja z wykorzystaniem usługi, prześledźmy poniż-
szy scenariusz. Dane wejściowe danej usługi zostają
do niej dostarczone w postaci wiadomości, tzw. XQMes-
sage i w takiej też formie prezentowane są wyniki dzia-
łania usługi. Każda z wiadomości jest przetwarzana
sekwencyjnie wewnątrz logiki usługi realizowanej we-
wnątrz metody service(). Rysunek 2 jest ilustracją
procesu przetwarzania wiadomości wewnątrz każdej
z usług (i odpowiadających im kontenerów). Zgodnie z
przedstawionym rysunkiem kolejne etapy procesu
przetwarzania wiadomości są następujące:
• Wiadomość w normatywnym formacie dociera
do kontenera ESB;
• Nasłuchujący punkt końcowy konwertuje ją do
formatu wewnętrznego Sonic ESB XQMessage;
• Wiadomość jest dostarczana do dispatchera;
• Wiadomość zostaje umieszczona na wejściu od-
powiedniej usługi, a do jej treści dodawany jest
nowy domyślny adresat – wyjście z usługi;
• Usługa otrzymuje wiadomość, wykonuje ope-
racje na wiadomości (np. przekształca jej za-
Progress Software Corporation jest dostawcą
infrastruktury do rozwoju, wdrażania, integra-
cji i zarządzania aplikacjami biznesowymi.
Więcej informacji – http://www.progress.com
78
wartość, dodając nowe informacje). Może tak-
że zmienić kontekst wiadomości;
• Usługa umieszcza wiadomość na wyjściu,
ewentualnie przesyła ją do specjalnego wyj-
ścia sygnalizującego błąd w przetwarzaniu;
• Dispatcher sprawdza zawartość wiadomości na
wyjściu i przesyła ją do następnego punktu;
• Punkt końcowy konwertuje wiadomość XQMes-
sage do odpowiedniego formatu natywnego;
• I przesyła wiadomość do kolejnego punktu podłą-
czonego do korporacyjnej magistrali usług.
A zatem w kontekście Sonic ESB usługi są zarzą-
dzanymi elementami – klientami magistrali ko-
munikatów, które mogą być wykorzystywane po-
jedynczo lub łączone w procesy ESB (o których
więcej w kolejnym odcinku). Właściwie cała logika
aplikacji mieści się wewnątrz usług, a wiadomości
i kontekst ich przetwarzania jest przekazywany do
usługi. Na poziomie usługi można zrealizować ob-
sługę błędów, a samymi usługami można zarzą-
dzać (konfigurować je i monitorować) z poziomu
menadżera domeny. Ich interfejsy są zdefiniowane
przy pomocy technologii XML i WSDL. W Sonic ESB
każda działająca usługa jest instancją pewnego
typu usługi. W celu stworzenia usługi należały za-
implementować interfejs XQService, używając pro-
stego API, a następnie dodając odpowiednie klasy i
parametry konfiguracyjne stworzyć klasy oczeku-
jące na poszczególnych punktach końcowych.
Gdy tak stworzony fragment kodu otrzyma wia-
domość, zostanie ona odpowiednio zwalidowana, a
później przesłana do wspomnianej metody servi-
ce(). Po wykonaniu operacji wiadomość jest wysy-
łana za pomocą JMS. Wiadomości JMS dostarczane z
kolejki komunikatów (SonicMQ) są odpowiednio prze-
twarzane przez instancję MessageListener, która za-
pewnia wewnętrzne przetwarzanie wymagane przez
Listing 1. Kod prostej metody service()
public void service (XQServiceContext ctx)
throws XQServiceException {
// Otrzymanie informacji o wiadomości i pobranie wiadomości z wejścia
XQEnvelope letter = ctx.getFirstIncoming();
XQMessage inMsg = letter.getMessage();
// Proste przetwarzanie i nadpisanie treści informacji o wiadomości
XQMessage outMsg = myAction.performMyCode(in);
letter.setMessage(outMsg);
// Wysłanie wiadomości do standardowego (domyślnego) wyjścia
ctx.addOutgoing(letter);
}
www.sdjournal.org
KLUB TECHNICZNY PROGRESS SOFTWARE
���
��������
���
���������
��������������
�������������
������
Rysunek 1. Schemat relacji pomiędzy usługą ESB, konte-
nerem i magistralą komunikatów
platformę i specyficzne operacje realizowane przez
daną usługę. Po przetworzeniu nowa lub tylko zmo-
dyfikowana wiadomość jest wysyłana do kolejnego
punktu w magistrali. Jednakże usługi ESB nie są klien-
tami JMS w pełnym tego słowa znaczeniu. Ich cykl ży-
cia jest sterowany zewnętrznie przy pomocy kon-
tenerów, bezpośrednio nie biorą one udziału w two-
rzeniu połączeń JMS, sesji, ani instancji MessageLi-
stener. Konfigurację oraz tego typu operacje zapew-
nia kontener. Wiadomości w korporacyjnej magistra-
li usług posiadają identyfikator i kontekst, który jest
przesyłany wraz z wiadomością. W JMS nie ma takich
atrybutów jak nagłówek, QoS czy kontekst zawarto-
ści, który jest automatycznie przekazywany. Imple-
mentacja obsługi przychodzącej wiadomości (za po-
mocą MessageListener) jest dużo bogatsza niż w
przypadku JMS. Przykładowy kod prostej metody se-
rvice() zaprezentowano na Listingu 1. Wszystkie
usługi ESB muszą implementować także metody in-
it() i destroy() interfejsu XQService. Jak już wspo-
mniano, każda usługa działająca w ESB to instancja
pewnego typu, a jej konfiguracja jest przechowywana
w postaci pliku XML w Directory Service.
Software Developer’s Journal 01/2007

�������
������ �������������
����������
��
� �
Rysunek 2. Diagram przetwarzania wiadomości przez usługę wewnątrz kontenera
TWORZENIE WŁASNEGO TYPU USŁUG
W celu stworzenia nowego typu usługi i powiązanego
z nią szablonu konfiguracji należy wykonać kilka kro-
ków. W środowisku Sonic Workbench należy stworzyć
nowy projekt, co można wykonać, wybierając opcję Fi-
le->New->Other, opcję Source Folder w węźle Java i po-
dając nazwę nowego folderu. Następnie wybieramy Fi-
le->New->Java Service Type, a w oknie dialogowym na-
leży wskazać właśnie stworzony folder i podać unikalną
nazwę usługi. Na kolejnym ekranie można zdefiniować
parametry pracy usługi, na razie pozostawiamy je bez
zmian, przechodząc do kolejnego ekranu pozwalające-
go określić nazwę klasy, która będzie zawierała imple-
mentację usługi. Klikając Finish, spowodujemy utworze-
nie szkieletu usługi. Efekt powinien przypominać zrzut
ekranu z Rysunku 3. Teraz możemy przystąpić do mo-
dyfikacji działania usługi. W tym celu zrealizujemy ope-
rację wypisania komunikatu „Hello world” wewnątrz
usługi. W metodzie service() dodajmy linię kodu:
msg.SetStringHeader
("MyService","Hello world")
zaraz po pobraniu treści wiadomości i wejściu w sekcję
try. Usługę możemy już dowolnie rozszerzać. Niestety
scenariusze, takie jak opakowanie istniejącej klasy w
celu wykorzystania jej logiki w usłudze, bezpośrednie
komunikowanie się pomiędzy usługą a JMS, odczyty-
wanie parametrów konfiguracyjnych i inne, wykracza-
ją poza zakres tego krótkiego przeglądu.
INSTALOWANIE
USŁUGI W REPOZYTORIUM
Po modyfikacji kodu, usługę instalujemy w kontekście
Sonic Domain. W tym celu można wykorzystać testo-
wy kontener dev.ESBTest i sprawdzić, jak działa na-
30-dniową wersję testową produktu Sonic
Workbench można pobrać ze strony firmy So-
nic Progress Software
http://www.sonicsoftware.com/products/
sonic_esb_family/index.ssp
Software Developer’s Journal 01/2007
KLUB TECHNICZNY PROGRESS SOFTWARE
������������������
���
��� ������
���
� � � �
sza usługa. Instalacja jest bardzo prosta, wystarczy
z menu kontekstowego pliku .esbstyp wybrać opcję
Upload Service Type. W oknie należy zwrócić uwa-
gę na nazwę usługi, wartości wszystkich parametrów
inicjalizacyjnych dla instancji usługi oraz w szczegól-
ności na punkty końcowe usługi zaprezentowane w
polu Advanced. Można samodzielnie modyfikować
wspomniane wartości w celu dostosowania usługi do
własnych potrzeb, a następnie, wybierając przycisk
OK, zatwierdzić operację. W wyniku uruchomienia usłu-
gi środowisko poinformuje nas, że trzeba zrestartować
kontener - co też należy uczynić. Po instalacji możemy
modyfikować podane wcześniej wartości za pomo-
cą menu kontekstowego pliku .esbstyp definiującego
usługę i opcji Configure Service Instance.
DALSZE KROKI
Aby wykorzystać wynik przeprowadzenia powyż-
szych operacji, można stworzyć instancje odpowia-
dające właśnie zainstalowanemu typowi usługi. Do
Rysunek 3. Sonic Workbench po stworzeniu usługi
www.sdjournal.org
�������
������������� ������
����������
��
� � �
tego celu służy narzędzie Sonic Management Conso-
le, które opiszemy w jednym z kolejnych odcinków.
Można także zastosować tzw. scenariusze, które słu-
żą do testowania konfiguracji magistrali przy pomo-
cy zestawu wiadomości. Wreszcie można rozpocząć
pracę z narzędziami, takimi jak debuger i okno śle-
dzenia, które omówimy dokładniej już w następnym
klubie technicznym.
PODSUMOWANIE
W tym odcinku przybliżyliśmy pojęcia związane z
usługami ESB oraz zaprezentowaliśmy, jak stworzyć
nową klasę usług przy użyciu Sonic Workbench. W
kolejnym odcinku zaprezentujemy, jak stworzyć wła-
sny proces ESB, który będzie składał się operacji wy-
konywanych przez instancje przedstawionych w ni-
niejszym klubie usług ESB. Przyjrzymy się bliżej defi-
niowaniu i śledzeniu wykonania takiego procesu oraz
możliwościom, jakie oferuje w tym zakresie produkt
Progress Sonic ESB.
79
 KLUB TECHNICZNY MAGIC

Klub Magic’a
Magic eDeveloper - zdarzeniowe podejście do programowania

Seria ostatnich artykułów stanowiła wstęp do progra- sora do kolejnego rekordu, dzięki czemu do bufora zo- sora do kolejnego dostępnego na formularzu po-
mowania w środowisku Magic eDeveloper. Materiał w stanie załadowany kolejny rekord i wykona się dla la. Definicja tych domyślnych zdarzeń klawiaturo-
nich zaprezentowany pozwala na tworzenie aplikacji w niego faza Record Prefix oraz Record Main. wych jest zapisana w specjalnej tabeli w menu Set-
tym narzędziu. Opisane dotychczas zostały zasady pra- Jednak w przypadku edycji danych za pomo- tings opcji Keyboard Mapping. Dzięki temu progra-
cy środowiska, jego komponenty, własności oraz pod- cą formularza nie wyposażonego w formant tabe- mista ma możliwość dowolnego przedefiniowania
stawowe metody wizualizacji danych. W tym odcinku li, wciśnięcie tego przycisku spowoduje wywołanie zachowania systemu bazując na skrótach klawia-
zostanie zaprezentowana metoda tworzenia aplikacji, w akcji Next Field, a w rezultacie przeniesienie kur- turowych.
której wykorzystuje się mechanizm zdarzeń.
Jak zwykle wszystkie elementy środowiska,
umożliwiające uruchomienie systemu są do po-
brania ze strony internetowej: http://komtech.pl/
software/

DEFINICJA ZDARZENIA
W ŚRODOWISKU MAGIC EDEVELOPER
Zdarzeniem nazywamy każdą aktywność środowi-
ska, która zostanie wykonana w rezultacie zaistnienia
przypisanego dla niej tzw. wyzwalacza. W praktyce,
większość czynności wykonywanych zarówno przez
programistę jak i końcowego użytkownika jest pewne-
go rodzaju zdarzeniami zaimplementowanymi w śro-
dowisku lub zaprogramowanymi w aplikacji.
Środowisko Magic eDeveloper posiada domyśl-
nie zdefiniowane podstawowe zdarzenia, czyli po-
wiązanie tzw. akcji, których zaistnienie powodu-
je wywołanie określonych zachowań środowiska.
W dalszej części tego artykułu będzie dla nich sto-
sowana nazwa – zdarzenia wewnętrzne (Internal
Event), gdyż ich definicja i zachowanie jest opisa-
ne wewnątrz środowiska Magic. Są to wszystkie Rysunek 1. Formatka programu użytego do dalszych prac
możliwe predefiniowane zachowania systemu, jak
choćby przeskok z pola, kliknięcie, zmiana rekordu,
zamknięcie zadania i wiele innych.
By zachować jednorodność środowiska, część
predefiniowanych zdarzeń wewnętrznych jest do-
myślnie powiązana ze skrótami klawiaturowymi,
tworząc tzw. zdarzenia klawiaturowe, które są w
środowisku Magic eDeveloper nazywane systemo-
wymi (System Event). Przykładem tej definicji jest
wciśnięcie klawisza ESC, które spowoduje wywoła-
nie zdarzenia wewnętrznego Close, które to spowo-
duje zamknięcie aktywnego zadania.
Inny przykład to wciśnięcie klawisza Down. Zda-
rzeń opartych na tym wyzwalaczu jest wiele. W edy-
cji danych w układzie tabeli, wciśnięcie tego przyci-
sku spowoduje wywołanie zdarzenia wewnętrznego
Next Row, a to domyślnie wymusi przeniesienie kur-

Dystrybutor: Komtech Sp. z o.o.

Rynek 10, 26-600 Radom
tel. (048)3688300
http://www.komtech.pl/software/
Rysunek 2. Definicja zmiennej – przycisk

80 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007


Programista otrzymuje jeszcze jeden potężny
mechanizm – programowanie zdarzeń – dzięki któ-
remu może dowolnie zmieniać zachowanie systemu
w następstwie zaistnienia zdefiniowanych wyzwala-
Rysunek 3. Definicja własności przycisku
Rysunek 4. Określenie etykiety dla przycisku
Software Developer’s Journal 01/2007
czy (również zdarzeń wewnętrznych, systemowych,
czy nowych opisanych przez programistę) oraz two-
rzyć nowe zdarzenia – poprzez przypisanie własnych
wyzwalaczy i wiązanie ich z określonymi zachowania-
www.sdjournal.org
KLUB TECHNICZNY MAGIC
mi w aplikacji. Dzięki temu istnieje możliwość zmiany
domyślnego zachowania systemu choćby w przypad-
ku zaistnienia akcji „Close”, czy zdefiniowania zupeł-
nie nowych definicji, które zostaną użyte w algoryt-
mie aplikacji.
PRZYCISK
– PROSTY PRZYKŁAD WYKORZYSTANIA
ZDARZENIA WEWNĘTRZNEGO
Jak już zostało wspomniane, każda aktywność po-
woduje wywołanie jakiegoś zdarzenia. Najpraw-
dopodobniej najczęściej stosowanym wyzwala-
czem jest skrót klawiaturowy ESC, który wywołu-
je akcję wewnętrzną Close. Bardzo często w aplika-
cjach stosuje się element graficzny – przycisk, któ-
ry również służy do wywołania określonego działa-
nia, np. zamknięcia zadania. By zaznajomić się z
mechanizmem przypisania przyciskowi określonej
akcji, zostanie w wybranym programie użyta kon-
trolka Push Buton i przypisana mu akcja wewnętrz-
na Close. Wciśnięcie tego przycisku spowoduje wy-
wołanie akcji i zamknięcie aktywnego zadania, tak
samo jak wciśnięcie klawisza ESC.
Bazą dla dalszych prac będzie program wy-
świetlający dane Klient – Zamówienia, utworzony
w poprzednim odcinku. Trzeba zmodyfikować wy-
gląd tego programu, by umożliwić umieszczenie
na formatce jeszcze kilku przycisków. W tym ce-
lu formatkę podzadania wyświetlającą zamówie-
nia dla wybranego klienta należy zmniejszyć, by
po prawej stronie okna głównego znalazło się wię-
cej miejsca na ewentualne przyciski (Rysunek. 1.).
Element ekranowy Przycisk (Push Button) może
funkcjonować jako samodzielny obiekt zdefiniowany
jedynie na formatce, ale zalecane jest by obiekt ten był
powiązany ze zmienną opisaną w zadaniu w jego fazie
Record Main. Taka konstrukcja ułatwia określenie spo-
sobu poruszania się po formatce.
W tym celu należy przejść do edycji zada-
nia nadrzędnego programu Klient – Zamówienia i
utworzyć w jego fazie Record Main, na końcu defi-
nicję zmiennej wirtualnej (Select Virtual).
Polecenie to powołuje do istnienia zmienną,
która nie ma bezpośredniego powiązania z bazą
danych, może służyć do przechowania wyników
tymczasowych określonych przeliczeń lub, jak w
tym przypadku, pozwolić na zdefiniowanie aktyw-
nego elementu formularza jakim jest przycisk.
Po wstawieniu operacji Select Virtual dostęp-
na jest opcja umożliwiająca określenie jakiego typu
zmienna będzie dostępna (natychmiast po utwo-
rzeniu zamiast nazwy pojawiają się dwa znaki za-
pytania). Dwukrotne kliknięcie powoduje otwarcie
okna umożliwiającego opisanie tej zmiennej. Na-
leży najpierw podać nazwę zmiennej, w tym przy-
padku zostanie użyta nazwa: BT_Zamknij, która
dość jednoznacznie określa co to będzie za zmien-
na. Kolejny krok to wybór modelu, jeśli taki byłby
zdefiniowany (np. globalny model do określania
81
 KLUB TECHNICZNY MAGIC

przycisków). Ponieważ w tym przypadku nie ist-

nieje taki model, niezbędne jest opisanie tej zmien-
nej indywidualnie. Do obsługi przycisków wybie-
ra się atrybut znakowy (Alpha), zaś opcja Pictu-
re określa maksymalną długość łańcucha znaków,
który może zostać użyty jako etykieta przycisku.
W tym przykładzie użyto 12 znaków. Do tego mo-
mentu zmienna może pełnić funkcję umożliwiają-
cą wyświetlenie czy przechowanie łańcucha zna-
ków. Dopiero zmiana sposobu wyświetlania z do-
myślnego trybu Edit na Push button (we własno-
ściach w opcji Style / GUI Display) ustala sposób
działanie tej zmiennej (Rysunek. 2.)
Każdy przycisk powinien mieć przypisaną ak-
cję, czyli określenie co się stanie, jeśli zostanie wci-
śnięty. W tym celu należy podświetlić wybór try-
bu wyświetlania, a to spowoduje pojawienie się do-
datkowego przycisku z trzeba kropkami, umożli-
wiającego ustalenie dodatkowych parametrów tej
zmiennej (krok 1). Po wciśnięciu pojawi się okno
własności, w którym należy określić parametr Ra-
ise Event czyli rodzaj zdarzenia, które nastąpi po
jego wciśnięciu (Rysunek. 3.)
Wywołanie tej opcji (krok 2) spowoduje wy- Rysunek 5. Wstawienie zmiennej – przycisku na formatkę.
świetlenie okna umożliwiającego wybór typu zda-
rzenia powiązanego z przyciskiem. Na liście znaj-
duje się znajduje się kilka typów (Event type), z
których należy wybrać Internal (Krok 3), gdyż wci-
śnięcie tego przycisku ma wywołać zdarzenie we-
wnętrzne środowiska Magic. Przejście do kolejnej
opcji (Event) powoduje wywołanie słownika – li-
sty dostępnych zdarzeń (Krok 4), z których nale-
ży wybrać Close – zamknięcie zadania. Po wybra-
niu należy zatwierdzić klawiszem Enter wszystkie
ekrany, aż do ekranu z fazami zadania.
Od tego momentu w zadaniu będzie funkcjonować
zmienna wirtualna o nazwie BT_Zamknij, która jest przy-
ciskiem, którego wciśnięcie spowoduje wywołanie akcji
Close, czyli zamknięcie zadania. Być może wydaje się
być to skomplikowane, lecz w praktyce taka definicja
jest zazwyczaj określona w repozytorium modeli i po-
tem używana w ramach potrzeb w zadaniach.
Przy definicji zmiennej tego typu konieczne jest
określenie jeszcze jednego atrybutu – etykiety przy-
cisku umieszczonego na formatce. Stosuje się do te-
go zazwyczaj opcję Init przy definicji zmiennej. Wią-
że się ją z wyrażeniem zawierającym ciąg znaków,
będący wyświetlaną etykietą, np. „&Zamknij” (Ry-
sunek. 4.). Umieszczenie w ciągu znaków znaku „&”
oznacza wprowadzenie dodatkowego skrótu klawia-
turowego aktywującego przycisk (np. ALT+Z),
Ostatni etap to umieszczenie zmiennej na for-
matce w wyznaczonym miejscu. Przy prawidłowej
definicji wstawienie na formatce zmiennej, spowo-
duje umieszczenie przycisku z opisanymi wcze-
śniej własnościami (Rysunek. 5.)
Pozostaje zapisanie wszystkich zmian, spraw-
dzenie programu pod względem poprawności i uru-
chomienie programu. Rysunek 6. Umieszczenie i własności przycisku „Szczegóły”

82 www.sdjournal.org Software Developer’s Journal 01/2007


Po uruchomieniu, by zakończyć pracę, można
wcisnąć klawisz ESC, kliknąć na przycisk „x” w pra-
wym górnym rogu okna (zdarzenia predefiniowane),
kliknąć przycisk „Zamknij”, albo wcisnąć skrót ALT+Z
(zdarzenia zdefiniowane przez programistę).
Ten sposób definiowania zdarzeń stosuje się
w aplikacjach bardzo szeroko, zazwyczaj do opi-
sania podstawowych zdarzeń jak Zamknij, Wybierz
(akcja Select), czyli wywołania zdarzeń wewnętrz-
nych. Do opisania bardziej skomplikowanych al-
gorytmów stosuje się mechanizm redefiniowania
zdarzeń wewnętrznych lub definiowanie tzw. zda-
rzeń użytkownika.
REDEFINICJA
ZDARZENIA WEWNĘTRZNEGO
Opisany powyżej mechanizm powiązania wybra-
nej akcji z przyciskiem jest szeroko wykorzysty-
wany podczas tworzenia aplikacji w środowisku
Magic. Sposób ten będzie również wykorzystywa-
ny w kolejnych metodach wykorzystania zdarzeń
w aplikacjach.
Rysunek 7. Definicja zdarzenia na obsługującego akcję Zoom na kontrolce BT_Szczegóły
Rysunek 8. Deklaracja zmiennej typu parametr.
Software Developer’s Journal 01/2007
Proste powiązanie akcji i przycisku jest w wielu
przypadkach niewystarczające do zbudowania algo-
rytmu. Dlatego często stosuje mechanizm, w którym
przycisk wywołuje akcję (najczęściej jest to akcja we-
wnętrzna ZOOM lub w przypadku starszych wersji śro-
dowiska User Action), a w logice aplikacji opisany jest
algorytm reakcji systemu, który zostanie wykonany w
przypadku zaistnienia tej akcji.
Dlaczego używana jest tu akcja Zoom albo User
Action? Spowodowały to względy historyczne, gdyż
zdarzenie Zoom od początku powstania środowiska
Magic było używane do wywołania logiki skojarzonej
z kontrolką (Zoom – Rozwiń). W przypadku User Ac-
tion, w starszych wersjach środowiska Magic było do-
stępnych 20 takich akcji, które nie miały wprost przy-
pisanego wewnętrznego działania i służyły do wyko-
rzystania przez programistę (User Action 1, User Ac-
tion 2, itd.). Metoda ta jest bardzo uniwersalna gdyż
daje programiście szerokie możliwości w budowie lo-
giki, zapewniając jednocześnie kompatybilność z roz-
wiązaniami tworzonymi w poprzednich wersjach śro-
dowiska Magic eDeveloper.
www.sdjournal.org
KLUB TECHNICZNY MAGIC
By zaprezentować ten mechanizm warto przy-
gotować kilka programów, które mogą się wzajem-
nie wywołać w wyniku zaistnienia zdefiniowanego
zdarzenia. Dotychczas zostały stworzone dwie ta-
bele umożliwiające przechowywanie informacji o
nagłówkach zamówień i powiązanych z nimi kon-
trahentami. Kolejnym krokiem będzie zdefiniowa-
nie tabeli przechowującej informacje o produktach
związanych z zamówieniami.
Zostanie wykorzystany program Klient – Zamó-
wienia, w którym umieszczony zostanie jeszcze je-
den przycisk, uruchomiający oddzielny program (za-
danie), pozwalający na modyfikację listy produktów
skojarzonych z wybranym zamówieniem. Niezbędne
jest więc zdefiniowanie tabeli Zamowienia_Linie
o następującej strukturze:
• ID_Zamówienia – identyfikator zamówienia do
zachowania relacji z tabelą Zamowienia_Nagl;
• Nr_linii – pole numeryczne, przechowujące
dane z zakresu 1 – 99;
• Nazwa_produktu – pole 30 znakowe;
• Cena_jednostkowa – pole numeryczne o for-
macie „3.2”;
• Ilosc_zamawiana – pole numeryczne o for-
macie „3”.
Należy też zdefiniować dla tej tabeli jeden indeks
unikalny składający się z dwóch segmentów: ID_
Zamówienia i Nr_Linii Mechanizm zakładania
tabel i powiązanych z nimi modeli został szczegóło-
wo opisany w odcinku 3 i 4 tego cyklu. By przyspie-
szyć dalsze prace można wygenerować program o
nazwie Zamówienia – Linie, który troszczy się o ob-
sługę tej tabeli, co zostało opisane w odcinku 6.
Mając przygotowaną tabelę i wygenerowany
program można przystąpić do realizacji zdarzenia
opartego na przedefiniowaniu wewnętrznej akcji.
Podobnie jak w przypadku opisanym w poprzed-
nim punkcie, również i tu wyzwalaczem będzie
wciśnięcie przycisku umieszczonego na formula-
rzu wyświetlającym zamówienia.
W tym celu należy ponownie przejść do edycji pro-
gramu Klient – Zamówienia, lecz tym razem modyfiko-
wane będzie zadanie Zamówienia. To w nim należy za-
łożyć zmienną wirtualną, będącą przyciskiem, który
tym razem jest powiązany z akcją Zoom. Metoda two-
rzenia jest dokładnie taka sama jak przy definicji przy-
cisku z akcją Close – różni się tylko powiązaną akcją
oraz etykietą na przycisku (w tym przypadku: „Szcze-
góły”). Tak zdefiniowaną zmienną trzeba umieścić na
formularzu w obrębie formatki podzadania Zamówie-
nia (Rysunek. 6.) Od tego momentu kontrolka ta mo-
że zostać użyta do opisania zdarzenia.
Po powrocie do tablicy wykonawczej zadania
Zamówienia należy ustawić kursor na ostatniej
pozycji w oknie z fazami (na fazie Record Suffix) i
utworzyć nową linię, w której trzeba wybrać opera-
cję Handler – służącą do definicji zdarzenia.
83

Definicja ta w uproszczeniu wygląda nastę-
pująco: jeśli w zadaniu system zarejestruje użycie
wyzwalacza opisanego w kolumnie Event, dodatko-
wo pod warunkiem zaparkowania kursora w okre-
ślonym polu, na określonej kontrolce (opcjonalny
parametr CTRL), należy wykonać operacje zapisa-
ne w oknie Operation: Handler On …
W tym przypadku szczegółowa definicja sa-
mego zdarzenia ma postać: Handler na akcję we-
wnętrzną Zoom, na kontrolce BT_Szczegóły (Ry-
sunek. 7.) ma spowodować uruchomienie poleceń
opisanych w oknie Operation: Handler On Zoom. Te-
raz można zająć się opisaniem zachowania syste-
mu po zaistnieniu tego zdarzenia, czyli ma nastą-
pić uruchomienie programu Zamówienia – Linie.
By to zrealizować wystarczy umieścić na liście ope-
racji polecenie Call Program i wybrać z listy wymieniony
powyżej program. Już na tym etapie mechanizm obsłu-
gi zdarzenia zadziała poprawnie, choć ze względu na re-
lacje pomiędzy tabelami dane będą wprowadzanie i wy-
świetlane błędnie. Po uruchomieniu nie ma przekazania
do nowego okna informacji o edytowanym zamówieniu,
co w tym przypadku jest krytyczne.
Ponieważ mamy tu powiązanie dwóch oddziel-
nych drzew programów musi nastąpić jawne przeka-
zanie parametru pomiędzy nimi. W tym celu koniecz-
ne jest zadeklarowanie parametrów w programie wy-
woływanym. Po otwarciu do edycji programu (a do-
kładnie zadania) Zamówienia Linie w fazie Record Main
trzeba na początku utworzyć jeszcze jedną linie do de-
klaracji parametru z operacją Select Parametr. Pomię-
Rysunek 9. Wykorzystanie zmiennej typu parametr w celu uzyskania relacji pomiędzy tabelami.
Rysunek 10. Wykorzystanie parametrów przy wywoływaniu podprogramów.
84
dzy wymienionymi programami konieczne jest prze-
kazanie jedynie identyfikatora zamówienia, dlatego
wystarczająca jest jedna operacja Select Parameter.
Podobnie jak w przypadku deklaracji zmiennej wirtu-
alnej i tu należy określić typ zmiennej – przekazywa-
nego parametru, przy czym można skorzystać z de-
finicji modeli. Warto nazwać zmienną: Id_Zamówie-
nia_PAR, co jednoznacznie ją określi (Rysunek. 8.). W
przypadku większej liczby, każdy parametr musi być
zadeklarowany oddzielną operacją Select Parametr.
Gdy w tej zmiennej znajdzie się wartość identyfika-
tora przetwarzanego zamówienia, należy użyć ją do de-
finicji zakresu (Range) na polu ID_Zamowienia (by wy-
świetlić z tej tabeli rekordy powiązane z wybranym za-
mówieniem), oraz w opcji Init, by zapewnić powiązanie
przy tworzeniu nowych rekordów (Rysunek. 9) co stwo-
rzy relację pomiędzy tabelami.
Ostatni krok to przekazanie właściwej warto-
ści identyfikatora zamówienia w obsłudze zdarze-
nia. W zdarzeniu zdefiniowanym w zadaniu Klient
– Zamówienia.Zamówienia (często stosuje się ta-
ką notację, gdyż jednoznacznie określa ścieżkę w
drzewie: Program „Klient – Zamówienia”, podzada-
nie „Zamówienia”) występuje polecenie Call Prog.
Polecenie to ma opcję Arg (Parametry), która służy
do powiązania lokalnych zmiennych lub wyrażeń
z parametrami oczekiwanymi w programie wywo-
ływanym. Należy tu wymienić zmienną ID_Zamo-
wienia z tabeli Zamowienia_Nagl.(Rysunek. 10).
Po sprawdzeniu składni program nadaje się już do
uruchomienia. Jak widać działa w nim zarówno obsługa
www.sdjournal.org
KLUB TECHNICZNY MAGIC
zdarzenia jak i powiązanie pomiędzy danymi. Oczywi-
ście nad samą formą wizualizacji należy jeszcze popra-
cować, lecz opisana funkcjonalność pracuje poprawnie.
W tej części zostało wykorzystane zdarzenie ba-
zujące na przycisku związanym z akcją wewnętrzną
Zoom. Równie dobrze mogłoby tu być użyta akcja User
Action 1, wymieniona wcześniej. Analogicznie można
by również zdefiniować zdarzenie bazujące na akcji
Close (opisanej w poprzedniej części). Spowodowało-
by to zablokowanie możliwości wyjścia z zadania, gdyż
zamiast wewnętrznego znaczenia akcji Close (czyli
zamknięcia aktywnego zadania) nastąpiłoby urucho-
mienie podprogramu. Byłby to rezultat błędnego rede-
finiowania wewnętrznego znaczenia akcji. Jednak roz-
wiązanie to często się spotyka, włączając nawet prze-
chwytywanie akcji Close, czy Exit, by zabezpieczyć się
przez możliwością zamknięcia okna przerwania dzia-
łania w trakcie algorytmu. Lecz wykorzystuje się tu do-
datkową własność zdarzenia – Enable, która określa w
jakim przypadku ma nastąpić obsługa opisanego zda-
rzenia. Pozwala to na indywidualne sterowanie działa-
niem poszczególnych zdarzeń.
ZDARZENIE UŻYTKOWNIKA
– KOLEJNY KROK W ZDARZENIOWYM
PODEJŚCIU DO PROGRAMOWANIA
Opisane wcześniej techniczne sposoby definiowania
zdarzeń można wykorzystać przy całkowicie zdarzenio-
wym podejściu do tworzenia aplikacji w środowisku Ma-
gic eDeveloper. Dotychczas wyzwalaczem dla zdarze-
nia było wciśnięcie (kliknięcie) przycisku, choć w rze-
czywistości było to zaistnienie zdarzenia powiązanego
z tym przyciskiem. W takim rozwiązaniu w kodzie apli-
kacji znajdzie się wiele zdarzeń powiązanych z akcją
ZOOM (lub inną – wewnętrzną) w korelacji z wybranymi
zmiennymi (kontrolkami przycisków na ekranie). Przy
rozbudowanych programach i skomplikowanej logice
ważne jest, by nazwy kontrolek przycisków choć w czę-
ści oddawały sens zdarzenia, gdyż w innym przypadku
kod aplikacji staje się mało czytelny.
Alternatywą jest wiązanie zdarzeń z akcjami, któ-
re są powoływane do istnienia również przez progra-
mistę i nie bazują na akcjach wewnętrznych ani syste-
mowych. Tak zwane zdarzenia użytkownika (nie my-
lić ze zdarzeniami wewnętrznymi User Action), są de-
finiowane w specjalnym repozytorium User Events na
poziomie zadania. Mogą określać dowolną aktywność
przewidywaną przez programistę, która zostanie opro-
gramowana później (Rysunek. 11.). Zdarzenie to mo-
że być dalej powiązane z przyciskiem, czy wywołane
w logice aplikacji za pomocą operacji Raise Events.
Bazując na programie Klient – Zamówienia, w
zadaniu Zamówienia możliwe jest zdefiniowanie
kilku typów zdarzeń:
• Wydruk dokumentu to zdarzenie, które zostanie
użyte do uruchomienia programu drukującego
dokument. Dodatkowo dla tego zdarzenia zdefi-
niowany jest wyzwalacz – skrót klawiaturowy
Software Developer’s Journal 01/2007

CTLR+P. Oznacza to, iż niezależnie od programo-
wego wywołania tego zdarzenia, zostanie zaini-
cjowane po uruchomieniu tego skrótu;
• Odświeżenie okna to zdarzenie, które docelowo zo-
stanie użyte do ponownego odczytania danych wy-
świetlanych na ekranie. Będzie mogło być użyte w
logice aplikacji, lecz dodatkowo przyporządkowano
mu wyzwalacz bazujący na czasie. Zdarzenie to zo-
stanie wywołane automatycznie co 30 sekund;
• Nieprawidłowe ID Zamówienia to zdarzenie
które zostanie zainicjowane gdy wartość pola
ID_Zamowienia będzie miało wartość 0. Może
być przydatne do obsługi sytuacji niepożąda-
nej przy edycji danych;
• Edycja linii to typowe zdarzenie, które nie ma
zdefiniowanego żadnego wyzwalacza i będzie
wywołane tylko z logiki aplikacji (z zadania) za
pomocą polecenia Raise Events, lub poprzez
wciśnięcie powiązanego z nim przycisku.
We wszystkich przypadkach jest to tylko definicja akcji,
która może zaistnieć w danym zadaniu. Sama obsługa
zdarzenia, czyli powiązanie akcji z konkretnym działa-
niem jest definiowane w logice aplikacji, analogicznie do
przykładu ilustrującego redefiniowanie zdarzenia opisa-
nego w poprzednim rozdziale. Tym razem parametrem
operacji Handler będzie jednak zdarzenie typu User a w
Rysunek 11. Przykłady definicji zdarzeń użytkownika
Rysunek 12. Definicja zdarzenia użytkownika – Edycja linii
Software Developer’s Journal 01/2007
KLUB TECHNICZNY MAGIC
DODATKOWE INFORMACJE
W cyklu Klub Magic’a do tej pory ukazały się następujące artykuły:
• Magic eDeveloper – wysoko produktywna technologia ponad 4GL do tworzenia aplikacji C/S i Web;
• Magic eDeveloper – instalacja pakietu;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: repozytoria i modele;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Tabela – znaczenie, cechy i definicja;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – budowa i cechy funkcjonalne;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – tworzenie pierwszego programu
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – dostęp do danych w trybie końcowego
użytkownika ;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – łączenie danych z wielu tabel – relacja 1:1;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – łączenie danych z wielu tabel – relacja 1:1,
opcje połączenia;
• Magic eDeveloper – Wstęp do programowania: Program – łączenie danych z wielu tabel – relacja 1:n.
szczególności np. Edycja linii (Rysunek. 12.). Takie opi- teria w algorytmie itd. Ważne jest to, iż kod samego
sanie zdarzeń pozwala na stworzenie przejrzyste- zdarzenia (czyli zbiór operacji w ramach niego wy-
go kodu, gdyż każda aktywność jest tu jednoznacz- konywanych) istnieje tylko w jednym miejscu i nie
nie nazwana i obsłużona. Poza tym, zdarzenie np. musi być powielany w zadaniu.
Edycja Linii opisane na poziomie zadania może być Logika zdarzenia może zawierać dowolne kon-
wywołane w wielu miejscach aplikacji i za pomocą strukcje bazujące na zmiennych pochodzących z
wielu wyzwalaczy. Może być powiązanie z przyci- faz Record Main, zmiennych lokalnych zdefinio-
skiem na ekranie, może to być rezultat zadziałania wanych w ramach zdarzenia, operacji wywołania
skrótu klawiszowego, możliwe jest wywołanie au- innych zdarzeń czy innych programów. Warto za-
tomatycznie gdy zostaną spełnione określone kry- uważyć, że wszystkie polecenia są wykonywane w
trybie nie interakcyjnym w kolejności zgodnej z ich
definicją. Zdarzenie jest więc jakby fazą wtrąconą
w podstawowy model działania zadania.
PODSUMOWANIE
Niedoceniane przez wielu programistów środowi-
ska Magic zdarzenia, umożliwiają tworzenie przej-
rzystych i wydajnych aplikacji, w których każda
aktywność jest jednoznacznie określona i opro-
gramowana. Artykuł ten przybliżył ideę stosowa-
nia tego typu metody programowania, lecz nie wy-
czerpał całego materiału. Dodatkowe informacje na
ten temat można znaleźć w dokumentacji środo-
wiska Magic eDeveloper. Bardziej zaawansowane
przykłady zastosowanie tej metody projektowa-
nia zostały przedstawione w udostępnionym kur-
sie programowania w środowisku Magic eDevelo-
per. Kurs ten jak też dodatkowe komponenty i in-
formacje można odnaleźć na stronie internetowej
http://komtech.pl/software/.
W następnym artykule zostanie opisany jesz-
cze jeden element tworzenia zadań interaktyw-
nych, mianowicie mechanizm kontrolowania war-
tości zmiennych oraz sposób tworzenia tzw. pro-
gramów wyboru czyli słowników. Kolejny arty-
kuł zostanie natomiast poświęcony idei tworzenia
programów wsadowych i ich przykładowych za-
stosowań.
Mamy nadzieję, że informacje te pozwolą czy-
telnikom na samodzielną pracę ze środowiskiem
Magic oraz odkrywaniem nowych możliwości te-
go narzędzia.
www.sdjournal.org 85
 Postmodernistyczne
Rafał Kocisz
języki programowania
M
oja przygoda z tzw. postmodernistycznymi językami
programowania zaczęła się jakoś pod koniec studiów.
Mniej więcej w tamtym okresie trafiłem na wspania-
łą książkę Andrew Hunta i Davida Thomasa pt. „The Pragma-
tic Programmer: From Journeyman to Master”. Jako żądny wie-
dzy student połknąłem to dzieło w okamgnieniu. Właśnie wtedy
pierwszy raz uderzył mnie fakt, iż moja wiedza o językach pro-
gramowania jest mocno ograniczona. W tamtym okresie tkwi-
łem po czubek głowy w świecie C++. Wydawało mi się, że zna-
jąc dobrze STL i potrafiąc cytować fragmenty standardu ISO/
IEC 14882 złapałem Pana Boga za nogi i nic więcej już mi nie
potrzeba do osiągnięcia programistycznej Nirvany. Książka An-
drew i Davida ostudziła mnie nieco i dała wiele do myślenia.
W szczególny sposób uderzyła mnie pewna rada umieszczo-
na w rozdziale traktującym o budowaniu portfolio wiedzy. Ra-
da ta brzmiała: naucz się co najmniej jednego nowego języka
programowania w ciągu roku. Co więcej, autorzy Pragmatycz-
nego Programisty udowodnili mi na stronicach swojej książki,
że nauka taka może być bardzo pożyteczna. Czytając tę książ-
kę, pierwszy raz zetknąłem się bliżej z Perlem – ulubionym (w
momencie pisania książki) postmodernistycznym językiem pro-
gramowania Andrew i Davida. Powziąłem sobie wtedy silne po-
stanowienie, że zastosuję się do zalecenia i co rok nauczę się
nowego języka. Ale, ale – korzystam z przymiotnika „postmo-
dernistyczny” w odniesieniu do języków programowania – mo-
że warto w końcu wyjaśnić o co chodzi? Terminu „postmoder-
nistyczny język programowania” po raz pierwszy użył Larry
Wall, twórca Perla. Gdyby zapytać filozofa bądź historyka sztu-
ki na czym polega postmodernizm to zapewne w potoku uczo-
nej wypowiedzi moglibyśmy wyłowić zapewne dominujące sło-
wo kluczowe: dekonstrukcja. I tu właśnie leży sedno sprawy –
otóż języki postmodernistyczne zostały zbudowane na bazie
dekonstrukcji i rekombinacji cech innych języków programowa-
nia. Tak właśnie powstały Perl, Python, Ruby, Tcl i wiele innych.
Oczywiście niemalże każdy język programowania w taki czy in-
ny sposób czerpie z dorobku swoich poprzedników – jednakże
w niektórych przypadkach mamy do czynienia z dekonstrukcją
na bardzo szeroką skalę. Mamy tu podobną sytuację jak z post-
modernizmem w sztuce – potrzebna jest bardzo solidna baza,
z której można by czerpać. Trudno przeprowadzać dekonstruk-
cję jeśli... nie ma czego dekonstruować. A przykładowo Ruby
– mój ulubiony dialekt postmodernistyczny, według zapewnień
swojego twórcy – Yukihiro Matsumoto – powstał na bazie ta-
Autor pracuje na stanowisku Starszego Specjalisty ds. Oprogra-
mowania w firmie BLStream (www.blstream.com) oraz odbywa
studia doktoranckie na Wydziale Informatyki Politechniki Szcze-
cińskiej (www.wi.ps.pl). Centrum zainteresowań zawodowych au-
tora stanowią technologie mobilne, przetwarzanie równoległe
oraz języki programowania w ujęciu ogólnym.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@gmail.com
86 www.sdjournal.org
kich języków jak Ada, C++, CLU, Lisp, Java, Perl, Python, PHP,
oraz Smalltalk. Tyle jeśli chodzi o dygresję. Kontynuując głów-
ny wątek: jakiś czas po przeczytaniu Pragmatycznego Pro-
gramisty znalazłem wreszcie czas na naukę Perla. Dość szyb-
ko przerobiłem klasyczną pozycję Learning Perl z wydawnic-
twa OReilly i zacząłem stosować ten „egzotyczny język skryp-
towy” w praktyce. Pierwszym szokiem było wyjście poza do-
brze znany, bezpieczny teren statycznej kontroli typów. Mocno
zaintrygowany tematem zacząłem drążyć dalej i dalej. Przeło-
mem była książka Higher Order Perl: „Transforming Programs
with Programs” autorstwa Marka Jasona Dominusa. Autor po-
kazał tu prawdziwą moc drzemiącą w Perlu – szczerze zachę-
cam każdego programistę do przeczytania tej pozycji, potrafi
dobrze namieszać w głowie. Idąc dalej tropem Perla trafiłem na
Ruby – język programowania rodem z Japonii. I zgadnijcie ko-
go spotkałem przy tej okazji? Okazało się, że są tu moi starzy
pragmatyczni znajomi – Andrew Hunt i David Thomas. Panowie
Ci błyskawicznie dostrzegli potencjał tego języka i stali się je-
go oddanymi propagatorami. Zachęcony ich entuzjazmem, po-
stanowiłem wziąć się do nauki. Dla zabawy zacząłem pisać so-
bie w Ruby... raytracera. Jakież było moje zdziwienie, kiedy po
trzech wieczorach – nie znając wcześniej składni języka i ucząc
się wszystkiego „w locie”, napisałem w pełni działający (oczywi-
ście w pewnym bardzo podstawowym zakresie) program. Gdy-
bym chciał zrobić coś podobnego w C++, to (zakładając, że nie
znałbym tego języka i musiałbym uczyć się go w trakcie pra-
cy) zajęłoby mi to o wiele, wiele więcej czasu. W Ruby wszyst-
ko jest takie... domyślne. Koncepcje i mechanizmy wyrwane
z innych języków są tutaj pięknie złączone w jedną, logiczną
całość. Trudno to krótko i zwięźle opisać – trzeba to poczuć –
najlepiej kodując w tym języku (osobom, które chciałyby szyb-
ko zapoznać się z podstawami Ruby polecam darmową książ-
kę Why’s (Poignant) Guide to Ruby; można ją znaleźć pod adre-
sem http://poignantguide.net). Według mnie najpiękniejsze przy
nauce postmodernistycznych języków programowania jest nie-
samowite rozszerzanie się horyzontów myślowych. Znajdziemy
tu mieszankę właściwości, o których w ogóle się nam nie śni-
ło – zakładając, że znaliśmy jedynie C++, C# czy Javę. Patrząc
z tej perspektywy uczenie się Ruby (bądź innego postmoderni-
stycznego języka programowania) jest przedsięwzięciem ryzy-
kownym – łatwo się uzależnić i trudno przestawić się ponow-
nie na kodowanie w „zwyczajnych” dialektach. Jednakże, mo-
im zdaniem nawet sama nauka daje bardzo dużo. Przykładowo,
ja w sensie zawodowym cały czas pracuję z językiem C++, lecz
od kiedy zacząłem poznawać i analizować alternatywne rozwią-
zania, potrafię zdobyć się na pewien dystans i o wiele wyraźniej
dostrzegać zarówno mocne jak i słabe strony C++. Konkludując,
jeśli jesteś programistą któregoś z wiodących (w sensie prze-
mysłowym) języków i poza nim nie interesuje Cię nic innego, to
gorąco Cię namawiam: jeszcze dziś zacznij uczyć się jednego
z postmodernistycznych języków programowania. Gwarantuję
Ci, że sprawi to, iż staniesz się lepszym programistą! n
Software Developer’s Journal 01/2007
Księgozbiór

Więcej niż architektura oprogramowania

Autor: Luke Hohmann
Wydawnictwo: Helion
ISBN: 83-246-0110-4
Ocena: 4,5

Los, przyszłość i droga życia oprogramowania nie zawsze jest prosta. W wielu przypadkach iden-
tyczne postępowanie w stosunku do tworzonych czy rozpowszechnianych narzędzi może przy-
nieść odwrotne skutki. Dlatego w tej kwestii nie możemy opierać się na sztywnych wzorcach i opi-
sach co mamy zrobić. To od wniosków pochodzących z analizy czynników, które wpływają na opro-
gramowanie, zależy nasze działanie, a nie od grafiku postępowania. Biorąc do ręki tę książkę spo-
dziewałem kolejnego, teoretycznego wykładu o tworzeniu diagramów jak i relacjach klient – opro-
gramowanie. Jednak nie znajdziemy w tej książce, poza miejscami gdzie jest to konieczne, su-
chych, tematycznych definicji i porad działania, które nie sprawdzają się w realnym świecie. Autor
opisuje problemy z jakimi możemy się spotkać podczas projektowania. Luke Hohmann poruszył wiele kwestii tak normalnych dla ryn-
ku IT ale nie opisywanych w innych książkach. Książka nakreśla czytelnikowi procesy produkcyjne, rozbudowy, funkcjonalne, wdro-
żeniowe oprogramowania. Przeczytamy tu nie tylko o problemach związanych z software’m, ale też o czynniku ludzkim, jak np. rozu-
mowanie programisty, ich przyzwyczajenia i skłonności oraz relacje programistów do innych członków zespołu. Wszystko to jest po-
parte licznymi przykładami wziętymi z wieloletniej pracy Hohmann’a jako programisty czy też szefa zespołu projektu. Mało jest pozy-
cji na rynku, których charakter byłby bardziej praktyczny. Ciekawym pomysłem jest też umieszczenie po każdym rozdziale podsumo-
wania oraz rad dotyczących co warto sprawdzić i co warto spróbować. Minusem pozycji jest zatrzymywanie się i rozprawianie na te-
maty marketingowe co nie oznacza, że te kwestie są mniej znaczące, jednak wielu programistów ten fakt może denerwować. Nieste-
ty spis treści nie do końca spełnia swoje role. Czego dowiemy się z haseł np: Tak, to jest potrzebne czy Chcę wiedzieć co jest grane?
Nie za wiele. Czy jest to książka z której nauczymy się architektury oprogramowania? Z pewnością nie do końca, gdyż będziemy mu-
sieli sięgnąć do pozycji bardziej technicznych. Czy zrozumiemy i nauczymy się analizować procesy i problemy związane z oprogra-
mowaniem, o których mielibyśmy się dowiedzieć podczas naszej pracy w tej tematyce? Z pewnością tak.
Zrecenzował: Mariusz Ostapowicz

C# i .NET
Tytuł oryginalny: Core C# and .NET
Autor: Stephen C. Perry
Wydawnictwo: Wydawnictwo Helion, czerwiec 2006
ISBN: 83-246-0320-4
Ocena: 5-

Po dość długim okresie posuchy na polskim rynku wydawniczym, jak grzyby po deszczu, zaczęły
pojawiać się pozycje opisujące możliwości platformy .NET. I o ile jeszcze przed niespełna rokiem nie
mieliśmy praktycznie wyboru, szukając pozycji, z pomocą której zdobywalibyśmy szlify w najnow-
szej technologii firmy Microsoft, dziś możemy dość swobodnie przebierać wśród książek omawiają-
cych tę tematykę. Trudno znaleźć na polskim rynku książkę, która bez zbędnego wprowadzenia w
podstawy programowania omawia podstawowe konstrukcje języka, elementy biblioteki standardo-
wej .NET, kontrolki Windows Forms, GDI+, .NET Remoting, pracę z dokumentami XML, techniki zabezpieczania kodu i wiele innych
aspektów, dość dobrze znanych każdemu, kto miał okazję spędzić trochę czasu w projektach realizowanych przy wykorzystaniu plat-
formy .NET i języka C#. Chociaż nagromadzenie tak wielu tematów spowodowało, że kilka z nich jest omówionych zbyt pobieżnie,
to programiście, który chce tylko zajrzeć za drugą stronę barykady, takie przekrojowe omówienie może przypaść do gustu. Mimo to,
programista .NET skuszony numerem „2.0” na okładce, odnajdując w publikacji zaledwie wprowadzające informacje o możliwości
niesionych przez nową wersję, może poczuć lekki niedosyt. Podsumowując, książkę „C# i .NET” z czystym sumieniem mogę pole-
cić każdemu, kto ma zamiar poznać możliwości platformy .NET. Choć ostrzegam, że trzeba się uzbroić w odrobinę cierpliwości, aby
nie usnąć nad tą publikacją. Wiedza w niej zawarta z pewnością wystarczy, aby samodzielnie wykorzystać tę technologię i sprawnie
podjąć poszukiwania szczegółowych informacji o interesujących nas elementach platformy .NET. Programista, który ma już za sobą
przygodę z tą technologią, niestety nie znajdzie tu wiele nowych informacji, a książka ta co najwyżej pomoże mu uporządkować już
zdobytą wiedzę. Niemniej jednak na uznanie zasługuje wysiłek autora, aby przedstawić w ramach jednej publikacji tak szerokie spek-
trum zastosowania „C# i .NET”, co niewątpliwie mu się udało. Głównie dzięki temu jest to aktualnie najlepsza, moim zdaniem, publi-
kacja omawiająca możliwości platformy .NET na polskim rynku wydawniczym.
Zrecenzował: Stefan Turalski

Software Developer’s Journal 01/2007 www.sdjournal.org 87

 www.buyitpress.com

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.

Gwarantujemy:
- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!
zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Bokserska 1, 02-682 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Tytuł
Ilość Od numeru Opłata
Ilość
zamawianych pisma lub w zł
numerów
prenumerat miesiąca z VAT
Software Developer’s Journal (1 płyta CD)
– dawniej Software 2.0 12 250/1801
Miesięcznik profesjonalnych programistów
SDJ Extra (od 1 do 4 płyt CD lub DVD)
– dawniej Software 2.0 Extra! 6 150/1352
Numery tematyczne dla programistów

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 199/1791

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa
8 232/1982

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP
6 135

Hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Miesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu
12 1991/219

.psd (1 płyta CD + film instruktażowy)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop
6 140

.psd numery specjalne

(.psd Extra + .psd Starter Kit)
6 140

Suma

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:
1
Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych
2
Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+
3
Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux
www.buyitpress.com
 nr 2/2007 (146)

Numer w sprzedaży już od 18-stego stycznia 2007r.

Programowanie dla internetu

w następnym numerze między innymi:

Biblioteka
miesiąca
CLucene
CLucene to biblioteka C++ oferująca wysoko wydajne, bogate, przenośne i rozszerzalne API
wspomagające proces indeksowania oraz przeszukiwania danych tekstowych. CLucene to port
Lucene, popularnego silnika do przeszukiwania tekstu, stworzonego w języka Java. W odnie-
sieniu od swojego pierwowzoru CLucene cechuje się bardzo dużą szybkością działania, co czy-
ni ją idealnym kandydatem przy tworzeniu aplikacji o wysokich wymaganiach wydajnościowych.
W następnym numerze, w ramach kolumny Biblioteka Miesiąca autor CLucene przedstawi możli-
wości swojego rozwiązania i pokaże jak najłatwiej rozpocząć pracę z tą biblioteką.

Warsztat
XHTML
Pierwsza strona w XHTML
XHTML jest następcą nierozwijanego już oficjalnie języka HTML4 będąc równocześnie zgodny z zasa-
dami XML. Powstał z myślą o rozwinięciu możliwości stron internetowych, których brakowało w HTML.
Jako dokument (aplikacja) XML pozwala na korzystanie ze wszystkich jego możliwości. Oficjalny FAQ
konsorcjum W3C opisuje podstawowe różnice między XHTML a HTML, zaznaczając przy tym, że różni-
ce w korzyści z przejścia na XHTML mogą okazać się niewielkie dla początkujących projektantów stron
lub w przypadku stron nieskomplikowanych.

Inżynieria
oprogramowania
Biblioteka POSH
Biblioteka POSH ułatwia tworzenie przenośnego kodu pomiędzy różnymi kompilatora-
mi, systemami operacyjnymi i platformami sprzętowymi. Artykuł przedstawi zastosowanie
POSH na prostym przykładzie biblioteki analizującej nagłówek pliku WAV (dźwiękowego).

Na CD:
Na dołączonej do pisma płycie znajdziecie komplet materiałów do artykułów.
Zapraszamy do lektury!

Aktualne informacje o najbliższym numerze: http://www.sdjournal.org/pl/

Redakcja zastrzega sobie prawo do zmiany zawartości pisma.