Encyklika Lumen Fidei PDF

OJCIEC WITY
FRANCISZEK
ENCYKLIKA
LUMEN FIDEI
DO BISKUPW
PREZBITERW I DIAKONW
DO OSB KONSEKROWANYCH
I DO WSZYSTKICH WIERNYCH WIECKICH
O WIERZE
Wydawnictwo WAM
Encyklika Lumen fidei-okl audiobook.indd 1 2013-07-05 09:53:51
LIBRERIA EDITRICE VATICANA 2013
Wydawnictwo WAM - Ksia Jezuici, 2013
ENCYKLIKA LUMEN FIDEI
ENCYKLIKA
LUMEN FIDEI
OJCA WITEGO
FRANCISZKA
DO BISKUPW
O WIERZE
ENCYKLIKA
LUMEN FIDEI
OJCA WITEGO
FRANCISZKA
DO BISKUPW
O WIERZE
ENCYKLIKA
LUMEN FIDEI
OJCA WITEGO
FRANCISZKA
DO BISKUPW
O WIERZE
Projekt okadki:
Andrzej Sochacki
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 31-501 Krakw
tel. 12 62 93 200 faks 12 42 95 003
e-mail: wam@wydawnictwowam.pl
www.wydawnictwowam.pl
DZIA HANDLOWY
tel. 12 62 93 254-255 faks 12 62 93 496
e-mail: handel@wydawnictwowam.pl
KSIGARNIA WYSYKOWA
tel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447
faks 12 62 93 261
e.wydawnictwowam.pl
1.
wiato wiary: tym wyraeniem tradycja

Kocioa nazwaa wielki dar przyniesio-
ny przez Jezusa, ktry tak oto przedstawia si
w Ewangelii w. Jana: Ja przyszedem na wiat
jako wiato, aby nikt, kto we Mnie wierzy, nie
pozostawa w ciemnoci (12, 46). Rwnie w.
Pawe wyraa si tymi sowami: Albowiem Bg,
Ten, ktry rozkaza ciemnociom, by zajaniay
wiatem, zabysn w naszych sercach (2 Kor
4, 6). W wiecie pogaskim, spragnionym wiata,
rozwin si kult boga Soca, Sol invictus, przy-
zywanego o wicie. Cho soce wstawao co-
dziennie, wiadomo byo, e nie potraf swym wia-
tem ogarn caej egzystencji czowieka. Soce
nie owieca bowiem caej rzeczywistoci; jego
promie nie potraf przenikn w mroki mierci,
gdzie ludzkie oko zamyka si na jego wiato. Nie
spotkano nigdy nikogo twierdzi w. Justyn
Mczennik gotowego umrze za sw wiar
w soce
1
.Chrzecijanie, wiadomi, jak wielki ho-
ryzont otwiera przed nimi wiara, nazywali Chry-
stusa prawdziwym socem, ktrego promienie
daj ycie
2
. Do Marty, opakujcej mier brata
azarza, Jezus mwi: Czy nie powiedziaem ci,
e jeli uwierzysz, ujrzysz chwa Bo? (J 11, 40).
1
Dialog z ydem Tryfonem, 121, 2: PG 6, 758.
2
w. Klemens aleKsandryjsKi, Protrepticos, IX: (Zachta
Grekw), IX: PG 8, 195.
6
Kto wierzy, widzi; widzi dziki wiatu owiecaj-
cemu cay przebieg drogi, poniewa przychodzi
ono do nas od zmartwychwstaego Chrystusa,
niezachodzcej nigdy gwiazdy porannej.
Zudne wiato?
2. Jednake kiedy mwimy o tym wietle wiary,
moemy spotka si z zastrzeeniem ze strony
wspczesnych nam ludzi. W nowoytnej epoce
uznano, e takie wiato mogo wystarczy staro-
ytnym spoeczestwom, ale nie jest potrzebne
w nowych czasach, kiedy czowiek sta si dojrza-
y, szczyci si swoim rozumem, pragnie w nowy
sposb bada przyszo. W tym sensie wiara ja-
wia si jako wiato iluzoryczne, przeszkadzajce
czowiekowi w odwanym zdobywaniu wiedzy.
Mody Nietzsche zachca swoj siostr Elbie-
t, by podja ryzyko, przemierzajc nowe drogi
[...] w niepewnoci autonomicznego posuwania
si naprzd. I dodawa: W tym punkcie roz-
chodz si drogi ludzkoci: jeli chcesz osign
pokj duszy i szczcie, to wierz, ale jeli chcesz
by uczniem prawdy, wwczas badaj
3
.

Wierze-
nie rzekomo przeciwstawia si poszukiwaniu.
Wychodzc z tego zaoenia, Nietzsche bdzie
krytykowa chrzecijastwo za to, e pomniejszy-
o zasig ludzkiej egzystencji, pozbawiajc ycie
nowoci i przygody. Wiara stanowiaby wic ilu-
3
Brief an Elisabeth Nietzsche (11 czerwca 1865), w: Werke
in drei Bnden, Mnchen 1954, 953 n.
7
zj wiata, utrudniajc nam, ludziom wolnym,
drog ku przyszoci.
3. W tym procesie wiara zostaa w kocu sko-
jarzona z ciemnoci. Uznano, e mona j za-
chowa, znale dla niej przestrze, aby moga
wspistnie ze wiatem rozumu. Przestrze dla
wiary otwieraa si tam, gdzie rozum nie mg
owieci, gdzie czowiek ju nie mg mie pew-
noci. Pojmowano wic wiar jako ucieczk spo-
wodowan przez brak wiata, pod wpywem
lepego uczucia, albo jako subiektywne wiato,
zdolne by moe rozpali serce, dostarczy pry-
watnej pociechy, ale ktrego nie mona zapropo-
nowa innym jako obiektywne, wsplne wiato
owiecajce drog. Stopniowo dostrzegano jed-
nak, e wiato autonomicznego rozumu nie po-
traf wystarczajco rozjani przyszoci; w ko-
cu kryje si ona w mroku i pozostawia czowieka
z lkiem przed nieznanym. I tak czowiek zrezy-
gnowa z poszukiwania wielkiego wiata, by za-
dowoli si maymi wiatekami, ktre owiecaj
krtk chwil, ale s niezdolne do otwarcia drogi.
Gdy brakuje wiata, wszystko staje si niejasne,
nie mona odrni dobra od za, drogi prowa-
dzcej do celu od drogi, na ktrej bdzimy bez
kierunku.
wiato, ktre na nowo trzeba odkry
4. Dlatego pilne staje si odzyskanie wiata,
ktre jest waciw cech wiary, bo kiedy ganie
8
jej pomie, wszystkie inne wiata trac w kocu
swj blask. wiato wiary ma bowiem szczegl-
ny charakter, poniewa jest zdolne owietli cae
ycie czowieka. eby za wiato byo tak po-
tne, nie moe pochodzi od nas samych, musi
pochodzi z bardziej pierwotnego rda, musi
ostatecznie pochodzi od Boga. Wiara rodzi si
w spotkaniu z Bogiem ywym, ktry nas wzywa
i ukazuje nam swoj mio, mio nas uprze-
dzajc, na ktrej moemy si oprze, by trwa
niezomnie i budowa ycie. Przemienieni przez
t mio, otrzymujemy nowe oczy, dowiadcza-
my, e jest w niej zawarta wielka obietnica peni
i kierujemy spojrzenie w przyszo. Wiara, ktr
przyjmujemy od Boga jako dar nadprzyrodzony,
jawi si jako wiato na drodze, wskazujce kie-
runek naszej wdrwki w czasie. Z jednej strony
pochodzi ona z przeszoci, jest wiatem pami-
ci o Zaoycielu, o yciu Jezusa, gdzie objawia si
Jego w peni wiarygodna mio, zdolna zwyci-
y mier. Lecz jednoczenie, ze wzgldu na to,
e Chrystus zmartwychwsta i przeprowadza nas
poza prg mierci, wiara jest wiatem bijcym
z przyszoci, ktre otwiera przed nami wielkie
horyzonty i kieruje nas poza nasze odosobnio-
ne ja ku szerokiej komunii. Rozumiemy wic,
e wiara nie mieszka w mroku; jest ona wiatem
dla naszych ciemnoci. Dante w Boskiej komedii,
w Raju, po wyznaniu swojej wiary przed w. Pio-
trem, opisuje j jako iskr, / co w rozwicie co-
raz szerszymi ogniami si pali / i jest m gwiazd
9
na nieba zenicie.
4
Wanie o tym wietle wiary
chciabym mwi, aby powikszao si, by owie-
tlao teraniejszo i stao si gwiazd ukazuj-
c horyzonty naszej drogi w czasach, w ktrych
czowiek szczeglnie potrzebuje wiata.
5. Przed swoj mk Pan zapewnia Piotra: Ja
prosiem za tob, eby nie ustaa twoja wiara (k
22, 32). Nastpnie poleci mu, by utwierdza bra-
ci w tej wanie wierze. wiadomy zadania powie-
rzonego Piotrowi, Benedykt XVI zechcia ogosi
obecny Rok Wiary, czas aski, pomagajcy nam
dowiadczy wielkiej radoci, jak daje wiara, oy-
wi poznanie szerokich horyzontw, jakie odsa-
nia wiara, by j wyznawa w jej jednoci i w peni,
wierni pamici Pana, umacniani Jego obecnoci
i dziaaniem Ducha witego. Przewiadczenie
wiary, ktra czyni ycie wielkim i penym, skoncen-
trowane na Chrystusie i mocy Jego aski, oywiao
posannictwo pierwszych chrzecijan. W Aktach
mczennikw czytamy taki dialog rzymskiego
prefekta Rusticusa z chrzecijaninem Hieraxem:
Gdzie s twoi rodzice? pyta sdzia mczen-
nika, a ten odpowiedzia: Naszym prawdziwym
ojcem jest Chrystus, a nasz matk wiara w Nie-
go.
5
Dla tych chrzecijan wiara jako spotkanie
z Bogiem ywym objawionym w Chrystusie, bya
matk, poniewa wydawaa ich na wiato dzien-
ne, rodzia w nich Boe ycie, nowe dowiadcze-
4
Raj, XXIV, 145-147 (tum. Edward Porbowicz).
5
Acta Sanctorum, I Junii, 21.
10
nie, pen blasku wizj ycia, dlatego byli gotowi
zoy do koca publiczne wiadectwo.
6. Rok Wiary rozpocz si w 50.rocznic otwa-
rcia Soboru Watykaskiego II. Ta zbieno po-
zwala nam dostrzec, e Vaticanum II by So-
borem o wierze,
6
poniewa wezwa nas, bymy
w centrum naszego ycia kocielnego i osobi-
stego postawili prymat Boga w Chrystusie. Ko-
ci nie zakada bowiem nigdy wiary jako faktu
oczywistego, lecz jest wiadomy, e ten Boy dar
trzeba karmi i umacnia, by nadal wskazywa
mu drog. Sobr Watykaski II ukaza blask wia-
ry w ludzkim dowiadczeniu, przemierzajc tym
samym drogi wspczesnego czowieka. W ten
sposb stao si jasne, e wiara ubogaca ludzkie
istnienie we wszystkich jego wymiarach.
7. Te refeksje na temat wiary zgodne z tym
wszystkim, co Magisterium Kocioa powiedzia-
o o tej cnocie teologalnej
7
pragn doczy
6
Nawet jeli Sobr nie traktuje bezporednio o wierze,
mwi o nim na kadej stronie, uznaje jej ywotny i nadprzyro-
dzony charakter, zakada j ca i mocn i na niej buduje swoj
nauk. Wystarczyoby przytoczy stwierdzenia soborowe [],
by zda sobie spraw z istotnej wagi, jak Sobr, zgodnie z dok-
trynaln tradycj Kocioa, przypisuje wierze, prawdziwej wie-
rze, majcej rdo w Chrystusie, a kana przekazu w Magiste-
rium Kocioa (Pawe VI, Audiencja generalna, (8 marca 1967):
Insegnamenti V (1967), 705).
7
Por. np. sobr wat. i, Konst. dogm. o wierze katolic-
kiej Dei Filius, rozdz. III: DS 3008-3020; sobr wat. ii, Konst.
dogm. o Objawieniu Boym Dei verbum, 5; Katechizm Kocioa
Katolickiego, 153-165.
do tego, co Benedykt XVI napisa w encyklikach
o mioci i nadziei. Prawie skoczy on prac nad
pierwszym szkicem encykliki o wierze. Jestem
mu za to gboko wdziczny i w duchu Chrystu-
sowego braterstwa przejmuj jego cenne dzieo,
dodajc do tekstu kilka przemyle. Nastpca
Piotra, wczoraj, dzi i jutro, jest bowiem zawsze
wezwany do utwierdzania braci w tym niezmie-
rzonym skarbie, jakim jest wiara, ktr Bg daje
jako wiato na drodze kadego czowieka.
Uznajemy w wierze, ktra jest darem Boga,
cnot nadprzyrodzon przez Niego zesan, e
zostaa nam ofarowana wielka Mio, e zo-
stao do nas skierowane dobre Sowo i e kiedy
przyjmujemy to Sowo, ktrym jest Jezus Chry-
stus, wcielone Sowo, Duch wity przemienia
nas, owieca drog przyszoci i sprawia, e ro-
sn w nas skrzyda nadziei, bymy przemierza-
li t drog z radoci. Wiara, nadzieja i mio
w godnym podziwu poczeniu kieruj ycie
chrzecijaskie do penej komunii z Bogiem. Jak
drog odsania przed nami wiara? Skd pochodzi
jej potne wiato, pozwalajce owieci drog
udanego i bogatego w owoce ycia?
13
I.
MYMY UWIERZYLI MIOCI
(por. 1J 4, 16)
Abraham, nasz ojciec w wierze
8. Wiara otwiera nam drog i towarzyszy nam
na przestrzeni dziejw. Dlatego jeli chcemy zro-
zumie, czym jest wiara, powinnimy opowie-
dzie jej histori, drog ludzi wierzcych, o ktrej
w pierwszym rzdzie wiadczy Stary Testament.
Szczeglne miejsce naley si Abrahamowi, na-
szemu ojcu w wierze. W jego yciu wydarza si
rzecz wstrzsajca: Bg kieruje do niego Sowo,
objawia si jako Bg, ktry mwi i wzywa po
imieniu. Wiara wie si ze suchaniem. Abra-
ham nie widzi Boga, ale syszy Jego gos. W ten
sposb wiara otrzymuje osobisty charakter. Dla-
tego Bg nie jest Bogiem jakiego miejsca ani
nawet Bogiem zwizanym z jakim specyfcznym
witym czasem, ale jest Bogiem osoby, Bogiem
wanie Abrahama, Izaaka i Jakuba, zdolnym do
nawizania kontaktu z czowiekiem i do ustano-
wienia z nim przymierza. Wiara stanowi odpo-
wied na Sowo skierowane do osoby, dan pew-
nemu Ty, ktre nas woa po imieniu.
9. To, co Sowo mwi do Abrahama, skada
si z wezwania i obietnicy. Przede wszystkim
jest wezwaniem do wyjcia z wasnej ziemi, za-
proszeniem do otwarcia si na nowe ycie, jest
14
pocztkiem wyjcia, ktre otwiera drog ku nie-
oczekiwanej przyszoci. Wizja, jak wiara da
Abrahamowi, bdzie zawsze zwizana z tym
krokiem naprzd, jaki trzeba zrobi: wiara wi-
dzi w takiej mierze, w jakiej si posuwa, w jakiej
wchodzi w przestrze otwart przez Sowo Boe.
Sowo to zawiera ponadto obietnic: twoje po-
tomstwo bdzie liczne, bdziesz ojcem wielkiego
narodu (por. Rdz 13, 16; 15, 5; 22, 17). To praw-
da, e jako odpowied na uprzedzajce j Sowo,
wiara Abrahama bdzie zawsze aktem pamici.
Jednak ta pami, bdc pamici o obietnicy, nie
zamyka si w przeszoci, staje si zdolna otwo-
rzy na przyszo, owieci przemierzan drog.
Wida wic, e wiara, jako pami o przyszoci,
memoria futuri, jest cile zwizana z nadziej.
10. Tym, co ma zrobi Abraham, jest powierze-
nie si Sowu. Wiara rozumie, e sowo, rzecz
pozornie krtkotrwaa i ulotna, gdy wypowie-
dziane jest przez Boga wiernego, staje si rzecz
najbardziej pewn i niewzruszon ze wszystkich,
tym, co sprawia, e moliwa jest nasza dalsza w-
drwka w czasie. Wiara przyjmuje to Sowo jako
mocn ska, na ktrej mona budowa jak na
solidnych fundamentach. Dlatego w Biblii wiara
jest okrelona hebrajskim sowem emnah, po-
chodzcym od czasownika amn, ktrego rdze
znaczy podtrzyma. Pojcie emnah moe
oznacza zarwno wierno Boga, jak i wiar
czowieka. Czowiek wierny otrzymuje si, po-
15
wierzajc si w rce Boga wiernego. Nawizujc
do obu znacze tego sowa obecnych rw-
nie w odpowiadajcych im wyrazach: greckim
(pists) i aciskim (fdelis) w. Cyryl Jerozo-
limski podkrela godno chrzecijanina, ktry
otrzymuje to samo imi co Bg: jeden i drugi na-
zywani s wiernymi.
8
w. Augustyn tak to wy-
jania: Czowiek wierzy obietnicom Boga. Bg
wierny spenia to, co przyrzek czowiekowi.
9
11. Jeszcze jeden aspekt historii Abrahama jest
wany dla zrozumienia jego wiary. Sowo Boe,
nawet jeli niesie ze sob nowo i zaskoczenie,
nie jest czym odlegym od dowiadczenia Pa-
triarchy. W gosie, ktry zwraca si do Abraha-
ma, rozpoznaje on gbokie wezwanie, od zawsze
wpisane w jego wntrzu. Bg czy swoj obiet-
nic z miejscem, w ktrym ycie czowieka jawi
si zawsze jako obiecujce: jest w nim ojcostwo,
zrodzenie nowego ycia: ona twoja, Sara, uro-
dzi ci syna, ktremu dasz imi Izaak (Rdz 17,
19). Bg proszcy Abrahama, by cakowicie Mu
si powierzy, objawia si jako rdo, od ktre-
go pochodzi wszelkie ycie. W ten sposb wiara
wie si z Boym ojcostwem, z ktrego powsta-
je stworzenie: Bg wzywajcy Abrahama jest Bo-
giem Stwrc, Tym, ktry powouje do istnienia
to, co nie istnieje (Rz 4, 17), Tym, ktry wybra
nas przed zaoeniem wiata, [...] przeznaczy nas
8
Por. Katechezy, V, 1: PG 33, 505A.
9
In Psal. 32, II, s. I, 9; PL 36, 284.
16
dla siebie jako przybranych synw (Ef 1, 4-5).
Wiara w Boga owieca najgbsze pokady jeste-
stwa Abrahama, pozwala mu rozpozna rdo
dobroci, ktra jest pocztkiem wszystkiego, a tak-
e stwierdzi, e jego ycie nie wywodzi si z ni-
coci lub z przypadku, lecz z wezwania i mioci
do osoby. Tajemniczy Bg, ktry go wezwa, nie
jest Bogiem obcym, ale Tym, ktry jest poczt-
kiem wszystkiego i wszystko podtrzymuje. Wielka
prba wiary Abrahama, zoenie w oferze syna
Izaaka, pokazuje, do jakiego stopnia ta pierwot-
na mio zdolna jest zagwarantowa ycie take
po mierci. Sowo, ktre byo zdolne powoa do
ycia syna w jego ciele obumarym oraz w ob-
umarym onie bezpodnej Sary (por. Rz 4, 19),
bdzie mogo rwnie by gwarancj obietnicy
zwizanej z przyszoci, niezalenie od wszel-
kich grb lub niebezpieczestw (por. Hbr 11,
19; Rz 4, 21).
Wiara Izraela
12. Historia ludu Izraela w Ksidze Wyjcia kon-
tynuuje drog wiary Abrahama. Wiara rodzi si
ponownie z pierwotnego daru: Izrael otwiera si
na dziaanie Boga, ktry pragnie go wyzwoli
z jego ndzy. Wiara wezwana jest do dugiej w-
drwki, by mc adorowa Pana na Synaju i obj
w posiadanie ziemi obiecan. Mio Boa ma
rysy ojca nioscego syna przez ca drog (por.
Pwt 1, 31). Wyznanie wiary Izraela przyjmuje
17
ksztat opowiadania o dobrodziejstwach Boga,
o Jego dziaaniu, by wyzwoli lud i go prowadzi
(por. Pwt 26, 5-11), a opowiadanie to nard prze-
kazuje z pokolenia na pokolenie. wiato Boe
wieci dla Izraela przez czyny dokonane przez
Pana, wspominane i wyznawane w sprawowaniu
kultu, przekazywane dzieciom przez rodzicw.
Dowiadujemy si zatem, e wiato, ktre nie-
sie wiara, zwizane jest z konkretnym opowia-
daniem o yciu, z wdzicznym wspominaniem
dobrodziejstw otrzymanych od Boga i stopnio-
wym spenianiem si Jego obietnic. Wyrazia to
bardzo dobrze gotycka architektura: w wielkich
katedrach wiato dochodzi z nieba przez witra-
e, na ktrych przedstawiona jest historia wita.
wiato Boe dociera do nas przez opowiadanie
o Jego Objawieniu, dlatego potraf owieci na-
sz drog w czasie, przypominajc o Boych do-
brodziejstwach, pokazujc, jak speniaj si Jego
obietnice.
13. Historia Izraela ukazuje nam rwnie poku-
s niewiary, ktrej lud wielokrotnie ulega. Prze-
ciwiestwo wiary jawi si tutaj jako bawochwal-
stwo. Gdy Mojesz rozmawia z Bogiem na Synaju,
lud nie potraf znie tajemnicy ukrytego oblicza
Boego, nie potraf wytrzyma czasu oczekiwa-
nia. Wiara ze swej natury wymaga wyrzeczenia
si chci natychmiastowego posiadania, jakie zda-
je si ofarowa widzenie, jest zaproszeniem, by
otworzy si na rdo wiata, szanujc tajemni-
18
c Oblicza, ktre zamierza objawi si osobicie
i w odpowiednim czasie. Martin Buber przytacza
defnicj bawochwalstwa, podan przez rabina
z Kocka. Z bawochwalstwem mamy do czynienia
wwczas, gdy zwraca si pene szacunku oblicze
do oblicza, ktre nie jest obliczem.
10
Zamiast wie-
rzy w Boga, czowiek woli czci boka, ktrego
oblicze mona utrwali i ktrego pochodzenie jest
znane, bo zosta przez nas uczyniony. W przy-
padku boka nie ma niebezpieczestwa ewentu-
alnego powoania, ktre wymagaoby wyrzeczenia
si wasnego poczucia bezpieczestwa, poniewa
boki maj usta, ale nie mwi (Ps 115, 5). Rozu-
miemy wic, e boek jest pretekstem do tego, by
postawi samych siebie w centrum rzeczywistoci,
adorujc dzieo wasnych rk. Czowiek, gdy traci
zasadnicze ukierunkowanie, ktre spaja jego ycie,
gubi si w wielorakoci swoich pragnie. Wzbra-
niajc si przed oczekiwaniem na czas obietnicy,
rozprasza si na tysice chwil swojej historii. Dla-
tego bawochwalstwo jest zawsze politeizmem,
poruszaniem si bez celu od jednego pana do
drugiego. Bawochwalstwo nie wskazuje jednej
drogi, lecz wiele szlakw, ktre nie prowadz do
wyranego celu, a raczej tworz labirynt. Kto
nie chce zawierzy si Bogu, zmuszony jest su-
cha gosw wielu bokw, woajcych do nie-
go: Zdaj si na mnie! Wiara, poniewa zwizana
jest z nawrceniem, jest przeciwiestwem bawo-
10
m. buber, Opowieci chasydw, Pozna 1986.
19
chwalstwa; jest odsuwaniem si od bokw, by
powrci do Boga ywego dziki osobistemu spo-
tkaniu. Wierzy to znaczy powierzy si miosier-
nej mioci, ktra zawsze przyjmuje i przebacza,
wspiera i ukierunkowuje egzystencj, okazuje si
potna w swej zdolnoci prostowania wypacze
naszej historii. Wiara polega na gotowoci otwar-
cia si na wci now przemian dokonywan
przez Boe wezwanie. Oto paradoks: zwracajc
si nieustannie do Pana, czowiek znajduje sta
drog, co uwalnia go od chaotycznych ruchw, do
jakich zmuszaj go boki.
14. W wierze Izraela pojawia si take posta
Mojesza, porednika. Lud nie moe oglda
oblicza Boga. To Mojesz rozmawia z Jahwe na
grze i przekazuje wszystkim wol Pana. Dziki
tej obecnoci porednika Izrael nauczy si w-
drowa zjednoczony. Akt wiary pojedynczego
czowieka wpisuje si we wsplnot, we wsplne
my ludu, ktry w wierze jest jakby jednym czo-
wiekiem, synem moim pierworodnym, jak Bg
nazwie caego Izraela (por. Wj 4, 22). Pored-
nictwo nie staje si przeszkod, lecz otwarciem:
w spotkaniu z innymi kierujemy spojrzenie ku
przerastajcej nas prawdzie. J. J. Rousseau skary
si, e nie moe osobicie zobaczy Boga: Ilu
ludzi midzy Bogiem a mn!
11
Czy to takie pro-
ste i naturalne, e Bg poszed do Mojesza, eby
11
mile, Paris 1966, 387.
20
mwi do Jeana Jacquesa Rousseau?.
12
Biorc za
punkt wyjcia indywidualistyczn i ograniczon
koncepcj poznania, nie mona zrozumie sensu
porednictwa, tej zdolnoci uczestniczenia w wi-
zji drugiego czowieka, dzielenia si poznaniem,
bdcym poznaniem waciwym mioci. Wiara
jest bezinteresownym darem Boga, ktry wy-
maga pokory i odwagi, by zaufa i zawierzy si,
i w ten sposb dostrzec wietlan drog spotka-
nia midzy Bogiem i ludmi, histori zbawienia.
Penia wiary chrzecijaskiej
15. Abraham [...] rozradowa si z tego, e uj-
rza mj dzie ujrza [go] i ucieszy si (J 8,
56). Zgodnie z tymi sowami Jezusa, wiara Abra-
hama kierowaa si ku Niemu, bya w pewnym
sensie antycypowan wizj Jego tajemnicy. Tak
pojmuje to w. Augustyn, gdy twierdzi, e Pa-
triarchowie zbawili si w wierze, nie w wierze
w Chrystusa, ktry ju przyszed, ale w wierze
w nadchodzcego Chrystusa, w wierze skiero-
wanej ku przyszemu wydarzeniu Jezusa.
13
Wiara
chrzecijaska skoncentrowana jest na Chrystu-
sie, jest wyznawaniem, e Jezus jest Panem i e
Bg wskrzesi Go z martwych (por. Rz 10, 9).
Wszystkie wtki Starego Testamentu zbiegaj si
w Chrystusie, On staje si ostatecznym tak dla
wszystkich obietnic, fundamentem naszego osta-
12
Lettre Christophe de Beaumont, Lausanne 1993, 110.
13
Por. In Ioh. Evang., 45, 9: PL 35, 1722-1723.
21
tecznego Amen, powiedzianego Bogu (por. 2
Kor 1, 20). Historia Jezusa jest penym objawie-
niem wiarygodnoci Boga. Jeli Izrael wspomi-
na wielkie dziea mioci Boej, ktre stanowiy
centrum jego wyznania i otwieray wzrok jego
wiary, obecnie ycie Jezusa jawi si jako miejsce
ostatecznej interwencji Boga, najwyszy przejaw
Jego mioci do nas. W Jezusie Bg nie kieruje do
nas dodatkowego sowa, pord tylu innych, ale
swoje odwieczne Sowo (por. Hbr 1, 1-2). Bg
nie mg da nam wikszej gwarancji, by nas za-
pewni o swojej mioci, jak przypomina nam w.
Pawe (por. Rz 8, 31-39). Tak wic wiara chrze-
cijaska jest wiar w Mio pen, w jej sku-
teczn moc, w jej zdolno przemieniania wiata
i wyjaniania czasu: Mymy poznali i uwierzyli
mioci, jak Bg ma ku nam (1 J 4, 16). W mio-
ci Boej, objawionej w Jezusie, wiara dostrzega
fundament, na ktrym opiera si rzeczywisto
i jej ostateczne przeznaczenie.
16. Najwyszym dowodem wiarygodnoci mi-
oci Chrystusa jest Jego mier za czowieka.
Jeli oddanie ycia za przyjaci jest najwyszym
dowodem mioci (por. J 15, 13), Jezus ofaro-
wa swoje za wszystkich, rwnie za tych, ktrzy
byli nieprzyjacimi, by w ten sposb przemieni
serce. Oto dlaczego Ewangelici godzin Krzy-
a postrzegali jako szczytowy moment spojrze-
nia wiary: w tej godzinie janieje blask wielkoci
i gbi Boej mioci. w. Jan tutaj umieci swoje
22
uroczyste wiadectwo, gdy wraz z Matk Jezusa
patrzy na Tego, ktrego przebili (por. J 19, 37):
Zawiadczy to ten, ktry widzia, a wiadectwo
jego jest prawdziwe. On wie, e mwi prawd,
abycie i wy wierzyli (J 19, 35). W swoim dziele
Idiota F. M. Dostojewski wkada w usta bohate-
ra, ksicia Myszkina, patrzcego na obraz mar-
twego Chrystusa w grobie, dzieo Hansa Holbe-
ina modszego nastpujce sowa: Z powodu
tego obrazu kto mgby straci wiar.
14
Obraz
ukazuje bowiem w sposb bardzo brutalny nisz-
czce skutki dziaania mierci na ciele Chrystu-
sa. A jednak to wanie przez kontemplowanie
mierci Jezusa umacnia si wiara, otrzymujc
olniewajce wiato, gdy jawi si ona jako wia-
ra w Jego niewzruszon mio ku nam, zdol-
n wej w mier, aby nas zbawi. Jest rzecz
moliw wierzy w t mio, ktra nie uchyla
si od mierci, aby pokaza, jak bardzo mnie ko-
cha; jej bezgraniczno przezwycia wszelkie
podejrzenia i pozwala nam w peni zawierzy si
Chrystusowi.
17. Ot, mier Chrystusa odsania cakowit
wiarygodno mioci Boej, gdy patrzymy na
ni w wietle Jego zmartwychwstania. Chrystus
zmartwychwstay jest wiarygodnym wiadkiem,
(por. Ap 1, 5; Hbr 2, 17), solidnym wsparciem
dla naszej wiary. Jeeli Chrystus nie zmartwych-
14
Cz II, IV.
23
wsta, daremna jest wasza wiara stwierdza
w. Pawe (1 Kor 15, 17). Gdyby mio Ojca nie
sprawia, e Jezus powsta z martwych, gdyby
nie zdoaa przywrci ycia Jego ciau, nie by-
aby mioci w peni wiarygodn, zdoln owie-
ci rwnie cienie mierci. Gdy w. Pawe mwi
o swoim nowym yciu w Chrystusie, ma na my-
li wiar w Syna Boego, ktry umiowa mnie
i samego siebie wyda za mnie (Ga 2, 20). Ta
wiara w Syna Boego jest z pewnoci wiar
Apostoa Narodw w Jezusa, ale zakada take
wiarygodno Jezusa, majc swoj podstaw
w Jego mioci a do mierci, ale take w Jego by-
ciu Synem Boym. Wanie dlatego, e Jezus jest
Synem, e jest cakowicie zakorzeniony w Ojcu,
mg zwyciy mier i pozwoli zajanie peni
ycia. Nasza kultura stracia zdolno dostrzega-
nia konkretnej obecnoci Boga, Jego dziaania
w wiecie. Uwaamy, e Bg znajduje si w za-
wiatach, na innym poziomie rzeczywistoci, od-
dzielony od naszych konkretnych relacji. Gdyby
jednak tak byo, gdyby Bg nie by zdolnym do
dziaania w wiecie, Jego mio nie byaby praw-
dziwie potna, prawdziwie rzeczywista, a zatem
nie byaby nawet prawdziw mioci, zdoln za-
pewni to szczcie, ktre obiecuje. Wwczas by-
oby cakowicie obojtne, czy si w Niego wierzy,
czy nie wierzy. Natomiast chrzecijanie wyznaj
konkretn i potn mio Boga, ktry napraw-
d dziaa w historii i decyduje o jej ostatecznym
przeznaczeniu. T mio mona spotka, ona
24
objawia si w peni w mce, mierci i zmar-
twychwstaniu Chrystusa.
18. Penia, do ktrej Jezus doprowadza wiar,
ma jeszcze jeden decydujcy aspekt. W wierze
Chrystus nie jest tylko Tym, w ktrego wierzy-
my, najwyszym objawieniem mioci Boej, ale
take Tym, z ktrym si jednoczymy, aby mc
wierzy. Wiara nie tylko patrzy na Jezusa, ale
patrzy z punktu widzenia Jezusa, Jego oczami:
jest uczestnictwem w Jego sposobie patrzenia.
W wielu dziedzinach ycia zawierzamy innym
osobom, znajcym sprawy lepiej od nas. Mamy
zaufanie do architekta, ktry buduje nasz dom,
do farmaceuty, ktry daje nam lekarstwo majce
nas uzdrowi, do adwokata bronicego nas w s-
dzie. Potrzebujemy rwnie kogo, kto byby wia-
rygodnym ekspertem w sprawach Boga. Jezus,
Jego Syn, jawi si jako Ten, kto poucza o Bogu
(por. J 1, 18). ycie Chrystusa, Jego sposb po-
znania Ojca, ycie cakowicie w relacji z Nim,
otwiera przed yciem ludzkim now przestrze,
i my moemy w ni wej. w. Jan wyrazi donio-
so osobistej relacji z Jezusem dla naszej wiary,
posugujc si na rne sposoby czasownikiem
wierzy. Oprcz wierzy, e prawd jest to, co
mwi Jezus (por. J 14, 10; 20, 31), Jan uywa tak-
e wyrae: wierzy Jezusowi oraz wierzy w
Jezusa. Wierzymy Jezusowi, gdy przyjmujemy
Jego sowo, Jego wiadectwo, poniewa On jest
prawdomwny (por. J 6, 30). Wierzymy w Je-
25
zusa, gdy przyjmujemy Go osobicie w naszym
yciu, przyczajc si do Niego w mioci oraz
idc za Nim na naszej drodze (por. J 2, 11; 6, 47;
12, 44).
By umoliwi nam poznanie Go, przyjcie
i naladowanie, Syn Boy przyj nasze ciao,
i dziki temu patrzy na Ojca take w sposb
ludzki, bdc w drodze i yjc w czasie. Wiara
chrzecijaska jest wiar we Wcielenie Sowa
oraz w Jego zmartwychwstanie w ciele; jest wia-
r w Boga, ktry zbliy si do nas tak bardzo,
e wszed w nasze dzieje. Wiara w Syna Boego,
ktry sta si czowiekiem w Jezusie z Nazaretu,
nie oddala nas od rzeczywistoci, ale pozwala
nam poj jej najgbsze znaczenie, odkry, jak
bardzo Bg kocha ten wiat i wci kieruje go
ku sobie; powoduje to, e chrzecijanin angauje
si coraz bardziej i mocniej przeywa swoj w-
drwk na ziemi.
Zbawienie przez wiar
19. Wychodzc od tego uczestnictwa w sposo-
bie patrzenia Jezusa, aposto Pawe w swoich
pismach da nam opis ycia czowieka wierzce-
go. Wierzcy, przyjmujc dar wiary, zostaje prze-
mieniony w nowe stworzenie. Otrzymuje nowe
istnienie, istnienie synowskie, staje si synem
w Synu. Abba Ojciec jest najbardziej cha-
rakterystycznym sowem dowiadczenia Jezusa,
ktre staje si centrum dowiadczenia chrzeci-
26
jaskiego (por. Rz 8, 15). ycie w wierze, jako
ycie synowskie, jest uznaniem pierwotnego i ra-
dykalnego daru, bdcego u podstaw egzystencji
czowieka, i mona je wyrazi w zdaniu w. Paw-
a, skierowanym do Koryntian: C masz, czego
by nie otrzyma? (1 Kor 4, 7). To wanie sta-
nowi kontekst polemiki w. Pawa z faryzeusza-
mi, dyskusji na temat zbawienia przez wiar albo
przez uczynki prawa. w. Pawe odrzuca postaw
czowieka pragncego usprawiedliwi samego
siebie przed Bogiem poprzez wasne uczynki.
Taki czowiek, nawet jeli zachowuje przykazania,
nawet jeli peni dobre uczynki, stawia w centrum
siebie i nie uznaje, e rdem dobroci jest Bg.
Kto tak postpuje, kto chce by rdem wasnej
sprawiedliwoci, widzi, e szybko ona si wyczer-
puje, oraz odkrywa, e nie moe nawet dochowa
wiernoci prawu. Zamyka si w sobie, izolujc si
od innych, a przede wszystkim od Pana, dlatego
jego ycie staje si daremne, jego uczynki jaowe,
jest niczym drzewo z dala od wody. w. Augustyn
tak to wyraa swoim precyzyjnym i sugestywnym
jzykiem: Ab eo qui fecit te noli defcere nec ad
te od Tego, ktry ci uczyni, nie oddalaj
si, nawet zmierzajc do siebie.
15
Gdy czowiek
myli, e znajdzie samego siebie oddalajc si od
Boga, jego egzystencja okazuje si porak (por.
k 15, 11-24). Pocztkiem zbawienia jest otwar-
cie si na co, co poprzedza, na pierwotny dar
15
De continentia, 4, 11: PL 40, 356.
27
potwierdzajcy ycie i zachowujcy przy yciu.
Jedynie otwierajc si na ten pocztek i uznajc
go, moemy by przemienieni, pozwalajc, by
dokonywao si w nas zbawienie, a ycie stawao
si podne, pene dobrych owocw. Zbawienie
przez wiar polega na uznaniu prymatu Boego
daru, jak to ujmuje w. Pawe: ask bowiem je-
stecie zbawieni przez wiar. A to pochodzi nie
od was, lecz jest darem Boga (Ef 2, 8).
20. W centrum tej nowej logiki wiary jest Chry-
stus. Wiara w Chrystusa zbawia nas, poniewa to
w Nim ycie otwiera si radykalnie na uprzedzaj-
c nas Mio i przemienia nas od wewntrz, dzia-
a w nas i z nami. Wida to jasno w przeprowa-
dzonej przez Apostoa Narodw egzegezie tekstu
z Ksigi Powtrzonego Prawa, egzegezie wpisuj-
cej si w najgbsz dynamik Starego Testamen-
tu. Mojesz mwi do ludu, e polecenie Boga nie
jest zbyt wysokie ani zbyt odlege od czowieka.
Nie powinno si mwi: Kt [...] wstpi do nie-
ba i przyniesie je nam? albo: Kt uda si za mo-
rze i przyniesie je nam? (por. Pwt 30, 11-14). Pa-
we tumaczy t blisko sowa Boego jako rzecz
zwizan z obecnoci Chrystusa w chrzecijani-
nie. Nie mw w sercu swoim: Kt zdoa wst-
pi do nieba? oczywicie po to, by Chrystusa
stamtd sprowadzi na ziemi, albo: Kt zstpi
do Otchani? oczywicie po to, by Chrystusa
wyprowadzi spord umarych (Rz 10, 6-7).
Chrystus zstpi na ziemi i zosta wskrzeszony
28
z martwych; przez swoje Wcielenie i Zmartwych-
wstanie Syn Boy przeszed ca drog czowieka
i mieszka w naszych sercach przez Ducha wite-
go. Wiara wie, e Bg sta si nam bardzo bliski,
e Chrystus zosta nam dany jako wielki dar, prze-
mieniajcy nas wewntrznie, ktry mieszka w nas
i tym samym obdarza nas wiatem owiecajcym
pocztek i koniec ycia, ca drog czowieka.
21. W ten sposb moemy poj nowo, do
ktrej prowadzi nas wiara. Czowiek wierzcy
przemieniony jest przez Mio, na ktr otwo-
rzy si w wierze, a gdy otwiera si na t ofaro-
wan mu Mio, jego egzystencja wykracza poza
wasne ramy. w. Pawe moe powiedzie: Teraz
za ju nie ja yj, lecz yje we mnie Chrystus
(Ga 2, 20) i wzywa: Niech Chrystus za-
mieszka przez wiar w waszych sercach (Ef 3,
17). W wierze ja wierzcego poszerza si, by za-
mieszka w nim kto Inny, by y w kim Innym,
i w ten sposb jego ycie poszerza si w Mioci.
Tutaj ma miejsce dziaanie waciwe Duchowi
witemu. Chrzecijanin moe mie oczy Jezusa,
Jego uczucia, Jego synowsk gotowo, ponie-
wa dany mu jest udzia w Jego Mioci, ktr
jest Duch. I w tej Mioci zyskuje si w pewien
sposb spojrzenie waciwe Jezusowi. Bez tego
upodobnienia w Mioci, bez obecnoci Ducha,
ktry rozlewa j w naszych sercach (por. Rz 5,
5), jest rzecz niemoliw wyznawa Jezusa jako
Pana (por. 1 Kor 12, 3).
29
Eklezjalny wymiar wiary
22. W ten sposb ycie z wiary staje si yciem
kocielnym. Kiedy w. Pawe mwi chrzecijanom
w Rzymie o jednym ciele, jakie wszyscy wierz-
cy stanowi w Chrystusie, wzywa ich, by si nie
chepili; kady powinien natomiast ocenia siebie
wedug miary, jak Bg kademu w wierze wy-
znaczy (Rz 12, 3). Wierzcy uczy si patrze na
samego siebie, biorc za punkt wyjcia wyznawan
wiar. Posta Chrystusa jest zwierciadem, w kt-
rym odkrywa wasny obraz. A poniewa Chrystus
zawiera w sobie wszystkich wierzcych, tworz-
cych Jego ciao, chrzecijanin pojmuje siebie w tym
ciele, w pierwotnej relacji do Chrystusa i do braci
w wierze. Obraz ciaa bynajmniej nie sprowadza
wierzcego do prostej czci anonimowej caoci,
do zwykego elementu wielkiego mechanizmu, lecz
podkrela raczej yciow wi Chrystusa z wierz-
cymi i wszystkich wierzcych midzy sob (por. Rz
12, 4-5). Chrzecijanie stanowi jedno (por. Ga 3,
28), nie tracc swojej indywidualnoci, a w subie
innym kady zyskuje do koca wasne ycie. Wte-
dy staje si zrozumiae, dlaczego poza tym ciaem,
poza t jednoci Kocioa w Chrystusie, poza
Kocioem, ktry zgodnie ze sowami Roma-
na Guardiniego jest historycznym nonikiem
penego spojrzenia Chrystusa na wiat,
16
wiara
16
Vom Wesen katholischer Weltanschauung (1923),
w: Unterscheidung des Christlichen. Gesammelte Studien
1923-1963, Mainz 1963, 24.
traci swoj miar, nie znajduje ju swojej rwno-
wagi, wystarczajcej przestrzeni, by si utrzyma.
Wiara z koniecznoci ma form kocieln, wyzna-
wana jest z wntrza ciaa Chrystusa jako konkret-
na komunia wierzcych. Wanie z tej kocielnej
przestrzeni otwiera ona poszczeglnych chrzeci-
jan na wszystkich ludzi. Sowo Chrystusa, gdy zo-
staje wysuchane, moc swojego dynamizmu prze-
ksztaca si w chrzecijaninie w odpowied, i staje
si z kolei sowem wypowiadanym, wyznaniem
wiary. w. Pawe twierdzi: Bo sercem przyjta wia-
ra prowadzi do sprawiedliwoci, a wyznawanie jej
ustami do zbawienia (Rz 10, 10). Wiara nie jest
spraw prywatn, indywidualistycznym pojciem,
subiektywn opini, lecz rodzi si ze suchania,
a jej przeznaczeniem jest wypowiedzie si, sta si
goszeniem. Jake mieli uwierzy w Tego, ktrego
nie syszeli? Jake mieli usysze, gdy im nikt nie
gosi? (Rz 10, 14). Wiara zatem dziaa w chrzeci-
janinie, poczynajc od przyjtego daru, od Mioci,
ktra przyciga do Chrystusa (por. Ga 5, 6) i czy-
ni uczestnikami drogi Kocioa, pielgrzymujcego
do spenienia. Dla przemienionego w ten sposb
czowieka otwiera si nowy sposb widzenia, wiara
staje si wiatem dla jego oczu.
31
II.
JEELI NIE UWIERZYCIE,
NIE ZROZUMIECIE
(por. Iz 7, 9)
Wiara i prawda
23. Jeeli nie uwierzycie, nie zrozumiecie. W taki
sposb tumaczone s sowa Izajasza, skierowa-
ne do krla Achaza, w greckiej wersji Biblii he-
brajskiej, w tumaczeniu Septuaginty zrealizowa-
nym w Aleksandrii Egipskiej. Tak zatem sprawa
poznania prawdy zostaa postawiona w centrum
wiary. Jednake w tekcie hebrajskim czytamy
co innego. Prorok mwi w nim do krla: Jeeli
nie uwierzycie, nie ostoicie si. Mamy tu do czy-
nienia z gr sw z dwiema formami czasownika
amn: uwierzycie (taaminu) oraz ostoicie
si (teamenu). Krl przestraszony poteg swo-
ich nieprzyjaci, szuka bezpieczestwa, jakie
moe mu zapewni przymierze z wielkim impe-
rium asyryjskim. Wwczas prorok wzywa go, by
polega tylko na prawdziwej skale, ktra si nie
chwieje Bogu Izraela. Poniewa Bg jest wia-
rygodny, jest rzecz rozsdn wierzy w Niego,
budowa wasne bezpieczestwo na Jego sowie.
Tego Boga Izajasz nieco dalej nazwie dwa razy
Bogiem-Amen (por. Iz 65, 16), niewzruszo-
nym fudamentem wiernoci przymierzu. Mona
by sdzi, e w greckiej wersji Biblii, tumaczc
32
osta si jako zrozumie, dokonano gebo-
kiej zmiany tekstu, przechodzc od biblijnego
pojcia zawierzenia Bogu do greckiego pojcia
zrozumienia. Jednake ten przekad, z pewnoci
dopuszczajcy dialog z kultur hellesk, nie od-
biega od gbokiej dynamiki tekstu hebrajskiego.
Ostoja, jak Izajasz obiecuje krlowi, zwizana
jest bowiem ze zrozumieniem dziaania Boga
oraz jednoci, jak nadaje On yciu czowieka
i historii ludu. Prorok nawouje do zrozumie-
nia drg Paskich, by w wiernoci Boga znale
mdry zamys kierujcy wiekami. w. Augustyn
zawar w swoich Wyznaniach syntez sw zro-
zumie i osta si, gdy mwi o prawdzie, kt-
rej mona zawierzy, aby mc sta mocno: Wte-
dy okrzepn i umocni si w Tobie, [...] w Twojej
prawdzie.
17
Z kontekstu wiemy, e w. Augustyn
pragnie ukaza, w jaki sposb ta wiarygodna
prawda Boa jak wiadczy o tym Biblia
jest Jego wiern obecnoci w dziejach, Jego
zdolnoci scalenia razem czasu i gromadzenia
rozproszonych dni czowieka.
18
24. Odczytany w tym wietle tekst Izajasza pro-
wadzi do nastpujcej konkluzji: czowiek po-
trzebuje poznania, potrzebuje prawdy, ponie-
wa bez niej nie ma oparcia, nie idzie naprzd.
Wiara bez prawdy nie zbawia, nie daje pewnoci
naszym krokom. Pozostaje pikn bani, pro-
17
XI, 30, 40: PL 32, 825.
18
Por. tame, 825-826
33
jekcj naszych pragnie szczcia, czym, co nas
zadowala jedynie w takiej mierze, w jakiej chce-
my ulega iluzji. Albo sprowadza si do pikne-
go uczucia, ktre daje pociech i zagrzewa, ale
uzalenione jest od zmiennoci naszego ducha,
zmiennoci czasw, niezdolne podtrzymywa na
staej drodze w yciu. Gdyby taka bya wiara, krl
Achaz miaby racj, by nie uzalenia swego y-
cia i bezpieczestwa swego krlestwa od emocji.
Natomiast ze wzgldu na swoj wewntrzn wi
z prawd wiara moe da nowe wiato, przewy-
szajce kalkulacje krla, poniewa jej spojrzenie
siga dalej, poniewa pojmuje dziaanie Boga,
ktry jest wierny swojemu przymierzu i swym
obietnicom.
25. Przypominanie o wizi wiary z prawd jest
dzi bardziej ni kiedykolwiek potrzebne, wa-
nie z powodu kryzysu prawdy, jaki przeywa-
my. We wspczesnej kulturze czsto wystpuje
tendencja do przyjmowania za jedyn prawd t
zwizan z technik: prawdziwe jest to, co czo-
wiek potraf zbudowa i zmierzy dziki swojej
wiedzy; jest to prawdziwe, bo funkcjonuje, a tym
samym czyni ycie wygodniejszym i atwiejszym.
Dzisiaj wydaje si to jedyn prawd pewn, jedy-
n, ktr mona podzieli si z innymi, jedyn,
o ktrej mona dyskutowa i wsplnie si w ni
zaangaowa. Z drugiej strony, istniayby te
prawdy jednostki, polegajce na tym, by by au-
tentycznym wobec tego, co kady czuje w swym
34
wntrzu, prawdy wane tylko dla konkretnej
osoby, ktrych nie mona zaproponowa innym
z tym zamiarem, by suyy dobru wsplnemu.
Z podejrzliwoci patrzy si na wielk prawd, na
prawd wyjaniajc cao ycia indywidualnego
i spoecznego. Nasuwa si pytanie, czy nie taka
wanie bya prawda lansowana przez wielkie
systemy totalitarne ubiegego wieku, prawda na-
rzucajca wasn globaln koncepcj, by zatrze
konkretn histori pojedynczego czowieka? Po-
zostaje zatem jedynie relatywizm, w ktrym nie
interesuje ju pytanie o prawd wszystkiego, b-
dce w gruncie rzeczy take pytaniem o Boga.
W tej perspektywie jest logiczne, e chce si usu-
n powizanie religii z prawd, poniewa zwi-
zek ten byby u korzenia fanatyzmu, dcego do
zniszczenia czowieka nie podzielajcego wiary.
W tym kontekcie moemy mwi o wielkim
braku pamici wspczesnego wiata. Pytanie
o prawd jest bowiem kwesti pa-mici, gbo-
kiej pamici, poniewa odnosi si do czego, co
nas poprzedza, i w ten sposb moe potraf nas
zjednoczy ponad naszym maym i ograniczo-
nym ja. Jest to pytanie o pocztek wszystkiego,
w wietle ktrego mona dostrzec cel, a tym sa-
mym take sens wsplnej drogi.
Znajomo prawdy i mio
26. Czy w tej sytuacji wiara chrzecijaska moe
przysuy si dobru wsplnemu, w zakresie wa-
35
ciwego pojmowania prawdy? Aby odpowiedzie
na to pytanie, trzeba zastanowi si nad rodzajem
poznania waciwym wierze. Mog nam w tym
pomc sowa w. Pawa: sercem przyjta wiara
(Rz 10, 10). Wedug Biblii centrum czowieka
stanowi serce, w ktrym spotykaj si wszystkie
jego wymiary: ciao i duch; gbia osoby oraz jej
otwarcie na wiat i na innych; rozum, wola i uczu-
cia. Ot, jeli serce zdolne jest zespala razem te
wymiary, to jest tak dlatego, e jest ono miejscem,
gdzie otwieramy si na prawd i mio i zezwa-
lamy, aby one w gbi dotkny nas i przemieniy.
Wiara przemienia ca osob, wanie w miar, jak
otwiera si ona na mio. Dziki temu zespole-
niu wiary z mioci mona zrozumie form po-
znania waciw wierze, jej si przekonania, jej
zdolno owiecania naszej drogi. Wiara poznaje
w miar jak jest zwizana z mioci, bowiem mi-
o wnosi wiato. Zrozumienie wiary rodzi si
wtedy, gdy przyjmujemy wielk mio Bo, kt-
ra nas przemienia wewntrznie i daje nam nowe
oczy, pozwalajce widzie rzeczywisto.
27. Znany jest sposb, w jaki flozof Ludwig
Wittgenstein wyjani zwizek midzy wiar
i pewnoci. Wedug niego, wierzenie jest po-
dobne do dowiadczenia zakochania, pojmowa-
nego jako co subiektywnego, czego nie mona
zaproponowa jako prawdziwe dla wszystkich.
19
19
Por. Vermischte Bemerkungen / Culture and Value,
G.H. von Wright (pod redakcj), Oxford 1991, 32-33; 61-64.
36

Wspczesnemu czowiekowi wydaje si bo-
wiem, e kwestia mioci nie ma nic wsplnego
z prawd. Mio jawi si dzi jako dowiadcze-
nie, zwizane ze wiatem niestaych uczu, a nie
zwizane ju z prawd.
Czy rzeczywicie jest to adekwatny opis mio-
ci? Rzeczywicie, mioci nie mona sprowadza
do uczucia, ktre si pojawia i znika. Owszem, ma
zwizek z nasz uczuciowoci, ale taki, aby otwo-
rzy j na ukochan osob i w ten sposb zapo-
cztkowa drog, ktra jest wyjciem z zamknicia
we wasnym ja i zblianiem si do drugiej osoby,
by zbudowa trwa relacj; mio dy do jed-
noci z ukochan osob. Widzimy wic, w jakim
sensie mio potrzebuje prawdy. Jedynie kiedy
jest oparta na prawdzie, mio moe przetrwa
w czasie, przezwyciy ulotno chwili i pozosta
mocna, by wspiera wspln drog. Jeli mio
nie ma odniesienia do prawdy, podlega zmienno-
ci uczu i nie wytrzymuje prby czasu. Natomiast
prawdziwa mio jednoczy wszystkie wymiary
naszej osoby i staje si nowym wiatem na dro-
dze prowadzcej do ycia wielkiego i penego. Bez
prawdy mio nie moe da trwaej wizi, nie po-
traf wyprowadzi naszego ja z jego izolacji ani
uwolni go od przemijalnoci, by budowa ycie
i przynosi owoc.
Jeli mio potrzebuje prawdy, take prawda
potrzebuje mioci. Nie mona rozdziela mio-
ci i prawdy. Bez mioci prawda staje si zimna,
bezosobowa, uciliwa dla ycia konkretnej oso-
37
by. Prawda, ktrej szukamy, ta, ktra nadaje sens
naszej drodze, owieca nas, gdy jestemy dotkni-
ci przez mio. Kto kocha, rozumie, e mio
jest dowiadczeniem prawdy, e to ona otwiera
nasze oczy, bymy mogli zobaczy ca rzeczywi-
sto w nowy sposb, w jednoci z kochan oso-
b. W tym sensie w. Grzegorz Wielki napisa,
e amor ipse notitia est sama mio jest
poznaniem, niesie z sob now logik.
20
Cho-
dzi o relacyjny sposb patrzenia na wiat, kt-
re staje si poznaniem dzielonym z inn osob,
patrzeniem w perspektywie drugiego czowie-
ka i wsplnym patrzeniu na wszystko. Wilhelm
z Saint Thierry w redniowieczu nawizuje do
tej tradycji, gdy komentuje werset z Pieni nad
Pieniami, w ktrym umiowany mwi do umi-
owanej: oczy twe jak gobice (por. Pnp 1, 15).
21

Te dwoje oczu wyjania Wilhelm to rozum
wierzcy i mio, ktre staj si jednym okiem,
by dochodzi do kontemplacji Boga, gdy intelekt
staje si intelektem owieconej mioci.
22
28. To odkrycie mioci jako rda poznania, sta-
nowice pierwotne dowiadczenie kadego czo-
wieka, znajduje autorytatywny wyraz w biblijnym
pojmowaniu wiary. Cieszc si mioci, z jak Bg
go wybra i ustanowi jako nard, Izrael dochodzi
20
Homiliae in Evangelia, II, 27, 4: PL 76, 1207.
21
Por. Expositio super Cantica Canticorum, XVIII, 88:
CCL, Continuatio Mediaevalis, 87, 67.
22
Tame, XIX, 90: CCL, Continuatio Mediaevalis, 87, 69.
38
do zrozumienia jednoci planu Boego, od poczt-
ku a do jego wypenienia. Poznanie wiary, z tej
racji, e rodzi si z mioci Boej, ustanawiajcej
Przymierze, jest poznaniem owiecajcym drog
historii. Dlatego te w Biblii prawda i wierno
wystpuj razem: Bg prawdziwy jest Bogiem
wiernym, Tym, ktry dotrzymuje swoich obietnic
i pozwala w czasie zrozumie swj zamys. Przez
dowiadczenie prorokw, w blu wygnania i w na-
dziei ostatecznego powrotu do witego Miasta,
Izrael poj, e prawda Boa przekracza granice
jego dziejw, obejmujc cae dzieje wiata, poczy-
najc od stworzenia. Poznanie wiary owieca nie
tylko szczegln drog jednego narodu, ale cae
dzieje stworzonego wiata, od jego pocztkw a
do skoczenia.
Wiara jako suchanie i widzenie
29. Zwaywszy na to, e poznanie wiary zwiza-
ne jest z Przymierzem z Bogiem wiernym, ktry
zacienia wi mioci z czowiekiem i kieruje do
niego Sowo, Biblia przedstawia je jako sucha-
nie; kojarzone jest ze zmysem suchu. w. Pawe
posuy si formu, ktra staa si klasyczna:
fdes ex auditu wiara rodzi si z tego, co si
syszy (Rz 10, 17). Poznanie zwizane ze so-
wem jest zawsze poznaniem osobistym, rozpo-
znajcym gos, otwierajcym si na niego w wol-
noci i idcym za nim w posuszestwie. Dlatego
w. Pawe mwi o posuszestwie wiary
39
(por. Rz 1,5; 16,26).
23
Ponadto wiara jest po-
znaniem zwizanym z upywem czasu, ktrego
potrzebuje sowo, aby si wypowiedzie: jest po-
znaniem, ktrego uczymy si jedynie na drodze
naladowania. Suchanie pomaga dobrze ukaza
zwizek midzy poznaniem i mioci.
Jeli chodzi o poznanie prawdy, to suchanie
przeciwstawiano niekiedy widzeniu, waciwemu
jakoby kulturze greckiej. O ile z jednej strony
wiato umoliwia kontemplacj caoci, do kt-
rej czowiek zawsze aspirowa, to z drugiej strony,
wydaje si nie pozostawia miejsca dla wolnoci,
poniewa zstpuje z nieba i dociera bezporednio
do oka, nie wymagajc, by oko odpowiedziao.
Ponadto wiato wydaje si skania do kontem-
placji statycznej, bez odniesienia do konkretnego
czasu, w ktrym czowiek cieszy si i cierpi. Zgod-
nie z t koncepcj, biblijne podejcie do poznania
przeciwstawiaoby si podejciu greckiemu, ktre
w poszukiwaniu cakowitego zrozumienia rzeczy-
wistoci powizao poznanie z widzeniem.
23
Bogu objawiajcemu naley okaza posuszestwo
wiary (por. Rz 16, 26; por. Rz 1, 5; 2 Kor 10, 5-6), przez ktre
czowiek z wolnej woli cay powierza si Bogu, okazujc pen
ulego rozumu i woli wobec Boga objawiajcego i dobrowol-
nie uznajc Objawienie przez Niego dane. By mc okaza taka
wiar, trzeba mie ask Bo uprzedzajc i wspomagajc oraz
pomoce wewntrzne Ducha witego, ktry by porusza serca
i do Boga zwraca, otwiera oczy rozumu i udziela wszystkim
sodyczy w uznawaniu i dawaniu wiary prawdzie. Aby za co-
raz gbsze byo zrozumienie objawienia, tene Duch wity
darami swymi wiar stale udoskonala (sobr wat. II, Konst.
dogm. o Objawieniu Boym Dei verbum, 5).
40
Natomiast jest jasne, e ta rzekoma opozy-
cja nie odpowiada faktom biblijnym. Stary Testa-
ment czy obydwa rodzaje poznania, poniewa
suchanie sowa Boego czy si z pragnieniem
ogldania oblicza Boga. W ten sposb sta si
moliwy dialog z kultur hellesk, dialog nale-
cy do istoty Pisma witego. Suchanie wskazuje
na osobiste powoanie i posuszestwo, a take
na fakt, e prawda objawia si w czasie; wzrok
umoliwia peny ogld caej drogi i pozwala
wpisa si w wielki Boy plan; bez tego ogldu
dysponowalibymy jedynie odosobnionymi frag-
mentami nieznanej caoci.
30. Zwizek midzy widzeniem i suchaniem
jako narzdziami poznania wiary bardzo jasno
widoczny jest w Ewangelii w. Jana. W czwar-
tej Ewangelii wierzy to sucha i jednoczenie
widzie. Suchanie w wierze przebiega zgodnie
z form poznania waciw dla mioci: jest to
suchanie osoby, rozrniajce i rozpoznajce
gos Dobrego Pasterza (por. J 10, 3-5); to su-
chanie nakazujce naladowanie, jak w przypad-
ku pierwszych uczniw, ktrzy usyszeli, jak
mwi, i poszli za Jezusem (J 1, 37). Z drugiej
strony, wiara zwizana jest take z widzeniem.
Niekiedy widzenie znakw dokonanych przez
Jezusa poprzedza wiar, jak w wypadku ydw,
ktrzy po zmartwychwstaniu azarza, ujrzaw-
szy to, czego Jezus dokona, uwierzyli w Niego
(J 11, 45). W innych przypadkach to wiara pro-
41
wadzi do gbszego widzenia: jeli uwierzysz,
ujrzysz chwa Bo (J 11, 40). W kocu wiara
i widzenie splataj si: Ten, kto we Mnie wie-
rzy, wierzy [...] w Tego, ktry Mnie posa. A kto
Mnie widzi, widzi Tego, ktry Mnie posa (J 12,
44-45). Dziki temu zespoleniu ze suchaniem,
widzenie staje si pjciem za Chrystusem, a wia-
ra jawi si jako droga widzenia, na ktrej oczy
przyzwyczajaj si do spogldania w gb. I tak,
w poranek wielkanocny, od Jana, ktry gdy jesz-
cze byo ciemno, przed pustym grobem ujrza
i uwierzy (J 20, 8), przechodzimy do spojrzenia
Marii Magdaleny, ktra ju widzi Jezusa (por. J
20, 14) i chce Go zatrzyma, ale zostaje zach-
cona do kontemplowania Go na Jego drodze do
Ojca, a do penego wyznania samej Magdaleny
wobec uczniw: Widziaam Pana (J 20, 18).
Jak mona osign t syntez suchania
i widzenia? Staje si to moliwe gdy bierzemy za
punkt wyjcia konkretn osob Jezusa, ktrego
widzimy i suchamy. On jest Sowem, ktore stao
si ciaem, ktrego chwa ogldalimy (por. J 1,
14). wiato wiary jest wiatem Oblicza, w kt-
rym wida Ojca. Prawda, ktr wiara pojmuje, jest
bowiem w czwartej Ewangelii objawieniem si
Ojca w Synu, w Jego ciele oraz w Jego ziemskich
czynach; t prawd mona okreli jako janiej-
ce ycie Jezusa.
24
Oznacza to, e poznanie wiary
24
Por. H. scHlier, Meditationen ber den Jahanneischen
Begriff der Wahrheit, w: Besinnung auf das Neue Testament.
42
nie zachca nas do ogldania czysto wewntrznej
prawdy. Prawda, jak przed nami odsania wiara,
jest prawd skupion na spotkaniu z Chrystusem,
na kontemplacji Jego ycia, na dostrzeganiu Jego
obecnoci. W tym sensie w. Tomasz z Akwinu
mwi o oculata fdes Apostow wierze, ktra
widzi! wobec Zmartwychwstaego widziane-
go w ciele.
25
Zobaczyli zmartwychwstaego Jezu-
sa na wasne oczy i uwierzyli, to znaczy mogli
przenikn w gbi tego, co widzieli, by wyzna
Syna Boego, siedzcego po prawicy Ojca.
31. Tylko tak, przez Wcielenie, przez udzia
w naszym czowieczestwie, poznanie waciwe
mioci mogo osign peni. wiato mioci
rodzi si bowiem, kiedy zostaje poruszone na-
sze serce i przyjmujemy tym samym wewntrzn
obecno umiowanego w nas, pozwalajc nam
pozna Jego tajemnic. Rozumiemy wic, dlacze-
go wraz ze suchaniem i patrzeniem dla w. Jana
wiara jest dotykaniem, jak stwierdza w swoim
Pierwszym Licie: comy usyszeli [...], co ujrze-
limy wasnymi oczami, [...], i czego dotykay na-
sze rce (1, 1). Przez swoje Wcielenie i przyjcie
do nas Jezus dotkn nas, i dotyka rwnie dzisiaj
poprzez sakramenty. W ten sposb, przemienia-
jc nasze serce, pozwoli nam i nadal pozwala
rozpozna Go i wyznawa jako Syna Boego.
Exegetische Aufstze und Vortrge 2, Freiburg, Basel, Wien
1959, 272.
25
Por. S. Th., III, q. 55, a. 2, ad 1.
43
Dziki wierze take i my moemy Go dotkn
i otrzyma moc Jego aski. w. Augustyn, komen-
tujc fragment o kobiecie cierpicej na krwotok
i dotykajcej Jezusa, aby j uzdrowi (por. k 8,
45-46), stwierdza: Wiara to dotykanie sercem.
26

Tum cinie si wok Niego, ale nie dotyka Go
osobowym dotkniciem wiary, uznajcym Jego
tajemnic, to, e jest Synem objawiajcym Ojca.
Dopiero kiedy zostajemy upodobnieni do Jezusa,
otrzymujemy waciwe oczy, aby Go zobaczy.
Dialog midzy wiar a rozumem
32. Poniewa wiara chrzecijaska gosi praw-
d o penej mioci Boga i otwiera na potg tej
mioci, dociera do najgbszego sedna dowiad-
czenia kadego czowieka, ktry przychodzi na
wiat dziki mioci i wezwany jest do mioci, by
trwa w wietle. Kierujc si pragnieniem owie-
cenia caej rzeczywistoci, biorc za punkt wyjcia
mio Bo objawion w Jezusie, starajc si ko-
cha t sam mioci, pierwsi chrzecijanie zna-
leli w wiecie greckim, w jego aknieniu prawdy,
odpowiedniego partnera do dialogu. Spotkanie
ewangelicznego ordzia z myl flozofczn sta-
roytnego wiata stanowio decydujcy pomost
do tego, by Ewangelia dotara do wszystkich na-
rodw, i umoliwio owocne oddziaywanie wza-
jemne wiary i rozumu, ktre pogbiao si w ci-
26
Sermo 229/L, PLS 2, 576: Tangere autem corde, hoc est
credere.
44
gu wiekw, a po nasze czasy. W swojej encyklice
Fides et ratio bogosawiony Jan Pawe II pokaza,
e wiara i rozum wzajemnie si umacniaj.
27
Gdy
znajdujemy pene wiato mioci Jezusa, od-
krywamy, e w kadej naszej mioci obecny by
promie tego wiata, i rozumiemy, jaki by jego
ostateczny cel. Jednoczenie fakt, e nasza mi-
o niesie z sob wiato, pomaga nam dostrzec
drog mioci do peni cakowitego oddania si
Syna Boego dla nas. W tym dwukierunkowym
odniesieniu wiato wiary owieca wszystkie na-
sze ludzkie relacje, ktre moemy przeywa
w zjednoczeniu z mioci i czuoci Chrystusa.
33. W yciu w. Augustyna znajdujemy znaczcy
przykad tej drogi, na ktrej poszukiwanie rozu-
mu, z jego pragnieniem prawdy i jasnoci, zostao
wczone w horyzont wiary, dziki ktrej zyskao
nowe zrozumienie. Z jednej strony przyjmuje on
greck flozof wiata, ktra kadzie nacisk na
widzenie. Dziki spotkaniu z neoplatonizmem
pozna paradygmat wiata zstpujcego z wyso-
ka, by owieci rzeczy, i przez to bdcego sym-
bolem Boga. W ten sposb w. Augustyn poj
Bosk transcendencj i odkry, e wszystkie rze-
czy maj swoj przejrzysto, a zatem mog od-
zwierciedla dobro Boga, Dobro. Tym samym
uwolni si od manicheizmu, w ktrym tkwi
wczeniej i pod ktrego wypywem myla, e
27
Por. Enc. Fides et ratio (14 wrzenia 1998), 73: AAS
(1999), 61-62.
45
zo i dobro nieustannie z sob walcz, mieszajc
si i rozmazujc bez wyranych granic. Zrozu-
mienie, e Bg jest wiatem, nadao jego yciu
nowy kierunek, zdolno rozpoznania za, ktre-
go si dopuci, i zwrcenia si ku dobru.
Z drugiej strony, w konkretnym dowiad-
czeniu w. Augustyna, o czym on sam opowiada
w swych Wyznaniach, decydujcym momentem
na jego drodze wiary nie byo widzenie Boga,
poza tym wiatem, ale raczej suchanie, gdy
w ogrodzie usysza gos, ktry mwi: We
i czytaj; wzi on do rki tom Listw w. Pawa
i zatrzyma si przy rozdziale 13 Listu do Rzy-
mian.
28
Tak pojawi si osobowy Bg Biblii, ktry
potraf mwi do czowieka, zstpi i y z nim
oraz towarzyszy mu w drodze poprzez dzieje,
objawiajc si podczas suchania i odpowiedzi.
Jednake to spotkanie z Bogiem Sowa nie
doprowadzio w. Augustyna do odrzucenia
wiata i widzenia. Poczy on obie perspektywy,
kierujc si zawsze objawieniem mioci Boga
w Jezusie. Wypracowa flozof wiata, ktra
przejmuje waciw sowu wzajemno i dopusz-
cza wolno patrzenia w kierunku wiata. I tak
jak na sowo pada wolna odpowied, podobnie
wiato znajduje jako odpowied obraz, ktry je
odbija. czc suchanie z widzeniem, w. Augu-
styn moe zatem mwi o sowie janiejcym
28
Por. VIII, 12, 29: PL 32, 762.
46
we wntrzu czowieka.
29
W ten sposb wiato
staje si niejako wiatem sowa, poniewa jest
wiatem osobowego Oblicza, wiatem, kt-
re owieca, wzywa nas i pragnie odbija si na
naszym obliczu, aby janie z naszego wntrza.
Zreszt, pragnienie wizji caoci, a nie tylko frag-
mentw historii, jest wci obecne i speni si na
kocu, kiedy czowiek jak mwi wity z Hip-
pony bdzie oglda i kocha.
30
I to nie dlate-
go, e bdzie zdolny posi cae wiato, ktre
zawsze bdzie niewyczerpane, ale dlatego, e cay
wejdzie w wiato.
34. wiato mioci, waciwe wierze, moe roz-
jani pytania o prawd, zadawane przez nasze
czasy. Dzisiaj prawda sprowadzana jest czsto do
subiektywnej autentycznoci czowieka, odnosi
si do indywidualnego ycia. Wsplna prawda
budzi w nas lk, poniewa utosamiamy j z bez-
wzgldnymi nakazami systemw totalitarnych.
Jeli jednak prawda jest prawd mioci, jeli jest
prawd otwierajc si w osobowym spotkaniu
z Innym i z innymi, zostaje wyzwolona z za-
mknicia jednostki i moe stanowi cz dobra
wsplnego. Jako prawda mioci nie jest prawd
narzucan przemoc, nie jest prawd miadc
jednostk. Rodzc si z mioci, moe dotrze
do serca, do osobowego centrum kadego czo-
29
De Trinitate, XV, 11, 20: PL 42, 1071: verbum quod
intus lucet.
30
Por. De civitate Dei, XXII, 30, 5: PL 41, 804.
47
wieka. Wynika std jasno, e wiara nie jest bez-
wzgldna, lecz wzrasta we wspyciu w posza-
nowaniu drugiego czowieka. Wierzcy nie jest
arogancki; przeciwnie, prawda daje mu pokor,
bo wie on, e to nie my j posiadamy, ale to ona
nas bierze w posiadanie. Nie powodujc bynaj-
mniej usztywnienia postaw, pewno wiary naka-
zuje nam wyruszy w drog i umoliwia dawanie
wiadectwa i dialog ze wszystkimi.
Z drugiej strony wiatu wiary, ze wzgldu na
to, e jest ono zwizane z prawd mioci, nie jest
obcy wiat materialny, poniewa mio przey-
wa si zawsze w ciele i duszy; wiato wiary jest
wiatem wcielonym, majcym rdo w wietla-
nym yciu Jezusa. Owieca ono rwnie materi,
ufa w jej ad, wie, e w niej otwiera si coraz szer-
sza droga harmonii i zrozumienia.
Tym samym wiara wywiera dobroczynny
wpyw na spojrzenie nauki: zaprasza ona uczone-
go, by pozosta otwarty na rzeczywisto z caym
jej niewyczerpanym bogactwem. Wiara pobudza
zmys krytyczny, poniewa nie pozwala, by bada-
nia zadowalay si swymi formuami, i pomaga
im zrozumie, e natura jest zawsze wiksza. Za-
chcajc do zdumienia wobec tajemnicy stworze-
nia, wiara poszerza horyzonty rozumu, by lepiej
owieci wiat odsaniajcy si przed badaniami
naukowymi.
48
Wiara i poszukiwanie Boga
35. wiato wiary w Jezusa owieca rwnie dro-
g tych wszystkich, ktrzy szukaj Boga, i wnosi
swj chrzecijaski wkad w dialog z wyznawca-
mi rnych religii. List do Hebrajczykw mwi
o wiadectwie sprawiedliwych, ktrzy przed Przy-
mierzem z Abrahamem ju z wiar szukali Boga.
O Henochu mwi si, e otrzyma wiadectwo,
i podoba si Bogu (Hbr 11, 5), co jest niemo-
liwe bez wiary, poniewa przystpujcy [...] do
Boga musi uwierzy, e [Bg] jest i e wynagra-
dza tych, ktrzy Go szukaj (Hbr 11, 6). Mona
wic zrozumie, e droga czowieka pobonego
wiedzie przez wyznanie wiary w Boga, ktry si
o niego troszczy i ktrego mona znale. Jak
inn nagrod Bg mgby ofarowa szukajcym
Go, jeeli nie spotkanie z Nim? Wczeniej jeszcze
spotykamy posta Abla, a jego wiar rwnie si
wychwala i z jej powodu Bogu spodobay si jego
dary, ofara z pierwocin byda (por. Hbr 11, 4).
Czowiek pobony stara si rozpozna znaki
Boe w codziennych dowiadczeniach swego y-
cia, w nastpstwie pr roku, w urodzajnoci zie-
mi i w caym ruchu kosmosu. Bg jest wiatoci
i moe Go spotka rwnie ten, kto Go poszukuje
ze szczerym sercem.
Obrazem tego poszukiwania s Mdrcy, pro-
wadzeni przez gwiazd a do Betlejem (por. Mt
2, 1-12). Im wiato Boe ukazao si jako szlak,
jako gwiazda, ktra przewodzi na drodze prowa-
49
dzcej do odkry. Gwiazda mwi wic o cierpli-
woci Boga wobec naszych oczu, ktre musz si
przyzwyczai do Jego blasku. Czowiek pobony
jest w drodze i musi by gotw pozwoli si pro-
wadzi, wyj poza siebie, by odnale Boga, kt-
ry zawsze zdumiewa. Ten szacunek Boga dla oczu
czowieka pokazuje nam, e gdy czowiek zblia
si do Niego, ludzkie wiato nie ginie w janiej-
cym bezmiarze Boga, jak gwiazda gasnca o wi-
cie, ale staje si tym bardziej jasne, im bardziej
zblia si do pierwotnego ognia, jak zwierciado
odbijajce blask. Chrzecijaskie wyznanie wia-
ry w Jezusa, jedynego Zbawiciela, stwierdza, e
cae wiato Boe skupia si w Nim, w Jego ja-
niejcym yciu, w ktrym odsania si pocztek
i koniec dziejw.
31
Nie ma adnego ludzkiego
dowiadczenia, adnej drogi czowieka do Boga,
ktrej to wiato nie mogoby przyj, owieci
i oczyci. Im bardziej chrzecijanin zagbia si
w krg otwarty przez Chrystusowe wiato, tym
bardziej staje si zdolny zrozumie i towarzyszy
kademu czowiekowi w drodze do Boga.
Ze wzgldu na to, e wiara jest podobna do
drogi, dotyczy ona rwnie ycia ludzi, ktrzy
chocia nie wierz, pragn wierzy i nie przesta-
j szuka. W takiej mierze, w jakiej si otwieraj
szczerym sercem na mio i wyruszaj w dro-
g z tym wiatem, ktre potraf dostrzec, ju
31
Por. Kongr. nauKi wiary, Dekl. Dominus Iesus
(6 sierpnia 2000), 15: AAS 92 (2000), 756.
50
yj nie wiedzc o tym na drodze ku wie-
rze. Staraj si dziaa tak, jakby Bg istnia, nie-
kiedy dlatego, e jest On wany, by znale trwae
odniesienia w yciu wsplnym lub s spragnieni
wiata pord mrokw, albo rwnie dlatego, e
dostrzegajc, jak wielkie i pikne jest ycie, intu-
icyjnie wyczuwaj, e obecno Boga uczyniaby
je jeszcze wikszym. w. Ireneusz z Lyonu opo-
wiada, e Abraham, zanim usysza gos Boga,
ju Go poszukiwa w arliwym pragnieniu swe-
go serca i przemierza cay wiat, pytajc si,
gdzie jest Bg, a wreszcie Bg zlitowa si nad
tym, ktry szuka Go sam w milczeniu.
32
Kto
rusza w drog, by czyni dobro, ju zblia si do
Boga, ju jest wspierany Jego pomoc, poniewa
to wanie sia Boego wiata owieca nasze
oczy, gdy zmierzamy ku peni mioci.
Wiara i teologia
36. Z uwagi na to, e wiara jest wiatem, wzy-
wa nas, by si w ni zagbia, bada coraz bar-
dziej rozjaniany przez ni horyzont, aby lepiej
pozna to, co kochamy. Z tego pragnienia rodzi
si teologia chrzecijaska. Jasne jest zatem, e
teologia nie jest moliwa bez wiary i e naley
ona do dynamiki wiary, ktra dy do gbszego
zrozumienia objawienia si Boga, ktrego kulmi-
nacj jest tajemnica Chrystusa. Pierwsz konse-
32
Demonstratio apostolicae praedicationis, 24: SC 406, 117.
51
kwencj jest to, e w teologii nie podejmuje si
tylko wysiku rozumu, aby zbada i pozna, jak
w naukach dowiadczalnych. Boga nie mona
sprowadzi do przedmiotu. On jest Podmiotem,
ktry pozwala si pozna i objawia si w relacji
osoby z osob. Prawidowa wiara ukierunkowuje
rozum do otwarcia si na wiato pochodzce od
Boga, aby kierujc si mioci do prawdy, mg
on poznawa Boga w gbszy sposb. Wielcy
doktorzy i teologowie redniowieczni stwier-
dzali, e teologia jako nauka o wierze jest udzia-
em w poznawaniu Boga, tak jak On zna siebie.
Teologia nie jest wic tylko sowem o Bogu,
ale przede wszystkim przyjciem i deniem do
gbszego zrozumienia tego sowa, ktre Bg do
nas kieruje, sowa, ktre Bg wypowiada o sobie,
poniewa jest odwiecznym dialogiem komunii
i dopuszcza czowieka do tego dialogu.
33
Cech
teologii jest zatem pokora, pozwala ona dotkn
si Bogu, uznaje swoje ograniczenia w obliczu
Tajemnicy i stara si bada z dyscyplin waciw
rozumowi niezgbione bogactwo tej Tajemnicy.
Ponadto teologia podziela eklezjaln form
wiary; jej wiato jest wiatem wierzcego pod-
miotu, ktrym jest Koci. Oznacza to z jednej
strony, e teologia ma suy wierze chrzecijan,
pokornie strzec i pogbia wiar wszystkich,
33
Por. w. bonawentura, Breviloquium, Prol.: Opera
Omnia, V, Quaracchi 1891, s. 201; In I Sent., proem., q. 1, resp.:
Opera Omnia, I, Quaracchi 1891, s. 7; w. tomasz z aKwinu,
S. Th., I, q. 1.
zwaszcza ludzi najprostszych. Ponadto, ponie-
wa teologia yje wiar, nie uwaa Magisterium
Papiea i zjednoczonych z nim biskupw za co
zewntrznego, za ograniczenie swej wolnoci,
lecz przeciwnie, za jeden ze swych elementw
wewntrznych, konstytutywnych, poniewa Ma-
gisterium zapewnia kontakt z pierwotnym r-
dem, daje wic pewno, e czerpie si ze Sowa
Chrystusa w jego peni.
53
III.
PRZEKAZUJ WAM TO, CO PRZEJEM
(por. 1 Kor 15, 3)
Koci, matka naszej wiary
37. Ten, kto si otworzy na mio Boga, usy-
sza Jego gos i otrzyma Jego wiato, nie moe
zatrzyma tego daru dla siebie. Skoro wiara jest
suchaniem i widzeniem, to przekazywana jest
rwnie jako sowo i jako wiato. Przemawiajc
do Koryntian, aposto Pawe posuy si tymi
wanie dwoma obrazami. Z jednej strony mwi:
A e mamy tego samego ducha wiary, wedug
ktrego napisano: Uwierzyem, dlatego przem-
wiem, my take wierzymy i dlatego mwimy
(2 Kor 4, 13). Przejte sowo staje si odpowie-
dzi, wyznaniem i w ten sposb rozbrzmiewa dla
innych, zachcajc ich, by uwierzyli. Z drugiej
strony w. Pawe mwi take o wietle: wpatru-
jemy si w jasno Pask jakby w zwierciadle
[...], coraz bardziej janiejc, upodabniamy si do
Jego obrazu (2 Kor 3, 18). Odbicie tego wia-
ta przenosi si z jednego oblicza na drugie, tak
jak Mojesz nosi w sobie odblask chway Boej
po rozmowie z Nim: [Bg] zabysn w naszych
sercach, by olni nas jasnoci poznania chway
Boej na obliczu Chrystusa (2 Kor 4, 6). wia-
to Jezusa janieje jak w zwierciadle na obliczach
chrzecijan i tak si rozchodzi, i tak dociera do
54
nas, abymy i my mieli udzia w tym widzeniu
i odzwierciedlali innym Jego wiato, tak jak wia-
to paschau, ktre w liturgii wielkanocnej zapala
tyle innych wiec. Wiara przekazywana jest, mo-
na powiedzie, od osoby do osoby, podobnie jak
pomie zapala si od innego pomienia. Chrze-
cijanie w swym ubstwie siej tak urodzajne
ziarno, e staje si ono wielkim drzewem, zdol-
nym napeni wiat owocami.
38. Przekazywanie wiary, janiejcej dla wszyst-
kich ludzi w kadym zaktku, odbywa si rw-
nie w czasie, z pokolenia na pokolenie. Skoro
wiara rodzi si ze spotkania, do ktrego docho-
dzi w historii, i owieca nasz drog w czasie,
musi by ona przekazywana przez wieki. Wanie
dziki nieprzerwanemu acuchowi wiadectw
dociera do nas oblicze Jezusa. Jak to moliwe?
Jak moemy by pewni, e przez wieki dosigamy
prawdziwego Jezusa? Gdyby czowiek by od-
osobnion jednostk, gdybymy wzili za punkt
wyjcia tylko jednostkowe ja, pragnce w sa-
mym sobie znale pewno swego poznania, to
przewiadczenie byoby niemoliwe. Nie mog
sam zobaczy tego, co wydarzyo si w tak bar-
dzo odlegej ode mnie epoce. Jednake nie jest to
jedyny sposb, w jaki czowiek poznaje. Osoba
yje zawsze w relacji. Pochodzi od innych, naley
do innych, jej ycie staje si wiksze w spotkaniu
z innymi. Rwnie poznanie siebie, sama wia-
domo siebie ma charakter relacyjny i jest po-
55
wizana z innymi, ktrzy nas poprzedzili: przede
wszystkim z naszymi rodzicami, ktrzy nam dali
ycie oraz imi. Sam jzyk, sowa, ktrymi in-
terpretujemy nasze ycie i nasz rzeczywisto,
docieraj do nas przez innych, s zachowane
w ywej pamici innych. Poznanie samych siebie
moliwe jest tylko wtedy, gdy mamy dostp do
wikszej pamici. Dzieje si tak rwnie z wiar,
doprowadzajc do peni ludzki sposb pojmo-
wania. Przeszo wiary, dzieo mioci Jezusa,
ktre zrodzio w wiecie nowe ycie, dociera do
nas w pamici innych, wiadkw, jest zachowa-
ne i ywe w tym jedynym podmiocie pamici,
jakim jest Koci. Koci jest Matk uczc
nas mwi jzykiem wiary. w. Jan podkrela ten
aspekt w swojej Ewangelii, czc ze sob wiar
i pami oraz wic obie z dziaaniem Ducha
witego, ktry jak mwi Jezus przypo-
mni wam wszystko (J 14, 26). Mio, ktr jest
Duch i ktra trwa w Kociele, jednoczy ze sob
wszystkie epoki i czyni nas wspczesnymi Jezu-
sa, stajc si tym samym naszym przewodnikiem
na drodze wiary.
39. Nie mona wierzy samotnie. Wiara nie jest
tylko indywidualnym wyborem dokonujcym
si we wntrzu wierzcego, nie jest odizolowan
relacj midzy ja wiernego i Ty Boga, mi-
dzy autonomicznym podmiotem i Bogiem. Ze
swej natury otwiera si ona na my, wydarza si
zawsze we wsplnocie Kocioa. Przypomina
56
nam o tym dialogowana forma Credo w liturgii
chrzcielnej. Wiara wyraa si jako odpowied na
zaproszenie, na sowo, ktrego naley sucha
i ktre nie pochodzi ode mnie, i dlatego wcza
si w dialog, nie moe by jedynie wyznaniem,
ktre pynie od jednostki. Mona odpowiedzie
w pierwszej osobie: wierz, tylko dlatego, e
naley si do wielkiej wsplnoty, tylko dlatego,
e mwi si rwnie wierzymy. To otwarcie na
eklezjalne my dokonuje si zgodnie z otwar-
ciem cechujcym mio Bo, ktra nie jest tyl-
ko relacj midzy Ojcem i Synem, midzy ja
i ty, lecz w Duchu jest take my, wsplnot
osb. Dlatego wanie ten, kto wierzy, nie jest
nigdy sam, i dlatego wiara dy do tego, by si
rozpowszechnia, zaprasza innych do swej ra-
doci. Czowiek otrzymujcy wiar odkrywa, e
poszerzaj si przestrzenie jego ja i nawizuj
si nowe relacje, ktre wbogacaj ycie. Tertulian
dobrze to wyrazi mwic o katechumenie, e
po obmyciu nowego narodzenia zostaje przy-
jty w domu Matki, aby wycign rce i wraz
z brami modli si Ojcze nasz, niejako przyjty
w nowej rodzinie.
34
Sakramenty i przekaz wiary
40. Jak kada rodzina, Koci przekazuje swoim
dzieciom to, co przechowuje w swojej pamici.
34
Por. De Baptismo, 20, 5: CCL 1, 295.
57
Jak sprawi, aby nic nie przepado, lecz prze-
ciwnie wszystko coraz bardziej si pogbia-
o w dziedzictwie wiary? Wanie dziki Tradycji
apostolskiej, przechowywanej w Kociele pod
opiek Ducha witego, mamy ywy kontakt
z pocztkow pamici. To, co zostao przeka-
zane przez Apostow jak stwierdza Sobr
Watykaski II obejmuje wszystko, co poma-
ga Ludowi Boemu prowadzi wite ycie oraz
przyczynia si do wzrostu jego wiary. W ten spo-
sb Koci w swojej doktrynie, w yciu i kulcie
przedua i przekazuje wszystkim pokoleniom
wszystko, czym jest i w co wierzy.
35
Wiara po-
trzebuje bowiem rodowiska, w ktrym mona
o niej wiadczy i j przekazywa, a winno by
ono odpowiednie i proporcjonalne do tego, co
si komunikuje. Do przekazania treci czysto
doktrynalnej, pewnej idei, by moe wystarczya-
by ksika albo powtarzanie ustnego przesania.
Lecz tym, co przekazuje si w Kociele, tym, co
przekazuje si w jego ywej Tradycji, jest nowe
wiato, rodzce si ze spotkania z Bogiem y-
wym, wiato, ktre siga centrum osoby, jej
serca, angaujc jej umys, jej wol oraz jej ycie
uczuciowe, otwierajc j na ywe relacje w komu-
nii z Bogiem i innymi ludmi. Do przekazywania
takiej peni istnieje specjalny rodek, obejmuj-
cy ca osob, ciao i ducha, wntrze oraz rela-
cje. Tym rodkiem s sakramenty, sprawowane
35
Konst. dogm. o Objawieniu Boym Dei verbum, 8.
58
w liturgii Kocioa. W nich przekazywana jest pa-
mi wcielona, zwizana z miejscami i okresami
ycia, zespolona ze wszystkimi zmysami; osoba
jest w nich wczona, jako czonek ywego pod-
miotu, w tkank relacji wsplnotowych. Dlatego,
jeli jest prawd, e sakramenty s sakramentami
wiary,
36
to trzeba rwnie powiedzie, e wiara
ma struktur sakramentaln. Rozbudzenie wiary
czy si z rozbudzeniem nowego sakramental-
nego sensu ycia czowieka i egzystencji chrze-
cijaskiej, ukazujc, e pierwiastek widzialny
i pierwiastek materialny otwieraj si na tajemni-
c tego, co wieczne.
41. Przekaz wiary dokonuje si najpierw przez
chrzest. Mogoby si wydawa, e chrzest jest
tylko okazj do symbolicznego wyznania wiary,
pedagogicznym aktem dla osb potrzebujcych
obrazw i gestw, ktry w gruncie rzeczy mona
by jednak pomin. Sowo w. Pawa na temat
chrztu przypomina nam, e tak nie jest. Twierdzi
on, e przez chrzest zanurzajcy nas w mier zo-
stalimy razem z Nim pogrzebani po to, abymy
i my postpowali w nowym yciu jak Chrystus
powsta z martwych dziki chwale Ojca (Rz 6,
4). W chrzcie stajemy si nowym stworzeniem,
przybranymi synami Boymi, uczestnikami Bo-
skiej natury, czonkami Ciaa Chrystusa. Apo-
sto stwierdza nastpnie, e chrzecijanin zosta
36
Por. sobr wat. ii, Konst. o Liturgii witej Sacrosanc-
tum Concilium, 59.
59
poddany formie nauczania (typos didachs),
ktremu jest posuszny sercem (por. Rz 6, 17).
Czowiek otrzymuje w chrzcie take nauk, ktr
ma wyznawa, oraz konkretn form ycia, ktra
wymaga zaangaowania caej jego osoby i kieru-
je go w stron dobra. Zostaje przeniesiony do
nowego otoczenia, umieszczony w nowym ro-
dowisku, nowym sposobie wsplnego dziaania,
w Kociele. Chrzest zatem przypomina nam, e
wiara nie jest dzieem yjcej w izolacji jednost-
ki, nie jest aktem, ktrego czowiek moe doko-
na, liczc tylko na wasne siy, ale musi by ona
przyjta poprzez wejcie do wsplnoty kociel-
nej, przekazujcej Boy dar: nikt sam nie udziela
sobie chrztu, podobnie jak nikt sam nie rodzi si
do ycia. Zostalimy ochrzczeni.
42. Jakie elementy chrzcielne wprowadzaj nas
w t now form nauczania? Nad katechume-
nem przyzywa si najpierw imienia Trjcy: Ojca,
Syna i Ducha witego. W ten sposb od same-
go pocztku ukazana zostaje zwile droga wiary.
Bg, ktry wezwa Abrahama i chcia nazywa
si jego Bogiem; Bg, ktry objawi swoje imi
Mojeszowi; Bg, ktry dajc nam swego Syna,
objawi nam w peni tajemnic swego Imienia,
nadaje ochrzczonemu now synowsk tosa-
mo. W ten sposb odsania si sens aktu, kt-
ry si dokonuje w chrzcie, zanurzenia w wodzie:
woda jest jednoczenie symbolem mierci, zapra-
szajcym nas do nawrcenia swojego ja, aby
60
otworzyo si ono na wiksze Ja, ale i symbo-
lem ycia, ona, w ktrym si odradzamy, nala-
dujc Chrystusa w Jego nowej egzystencji. I tak,
przez zanurzenie w wodzie, chrzest mwi nam
o wcielonej strukturze wiary. Dziaanie Chrystu-
sa dotyka nas w naszej rzeczywistoci osobowej,
przemieniajc nas radykalnie, sprawiajc, e sta-
jemy si przybranymi synami Boymi, uczest-
nikami Jego Boskiej natury; modyfkuje w ten
sposb wszystkie nasze relacje, nasz konkretn
sytuacj w wiecie i wszechwiecie, otwierajc j
na swoje ycie w komunii. Ta dynamika przemia-
ny cechujca chrzest, pomaga nam zrozumie
donioso katechumenatu, ktry dzisiaj, take
w spoeczestwach o staroytnych korzeniach
chrzecijaskich, gdzie wzrasta liczba dorosych,
przystpujcych do sakramentu chrztu, nabiera
szczeglnego znaczenia dla nowej ewangelizacji.
Jest to droga przygotowania do chrztu, do prze-
miany caego ycia w Chrystusie.
Do zrozumienia zwizku midzy chrztem
i wiar moe by pomocne przypomnienie tek-
stu proroka Izajasza, ktry w staroytnej litera-
turze chrzecijaskiej zosta zczony z chrztem:
twierdze na skaach bd jego schronieniem; [...]
wody mu nie zabraknie (Iz 33, 16).
37
Ochrzczo-
ny, uratowany z wd mierci, mg stan na
twardej skale, poniewa znalaz moc, na ktrej
mg si oprze. I tak woda mierci przemienia
37
Por. Epistula Barnabae, 11, 5: SC 172, 162.
61
si w wod ycia. Tekst grecki opisywa j jako
wod pists, wod wiern. Woda chrztu jest
wierna, poniewa mona jej si zawierzy, po-
niewa jej strumie wcza w dynamik mioci
Jezusa, rdo pewnoci dla naszej drogi ycia.
43. Struktura chrztu przedstawia go jako odro-
dzenie, w ktrym otrzymujemy nowe imi i nowe
ycie, pomaga nam zrozumie sens i wag chrztu
dzieci. Dziecko nie jest zdolne do wolnego aktu
przyjcia wiary, nie moe jeszcze samo jej wy-
znawa, dlatego w jego imieniu wyznaj j jego
rodzice i chrzestni. Wiar przeywa si w ob-
rbie wsplnoty Kocioa, jest ona wpisana we
wsplne my. Dlatego dziecko moe by wspie-
rane przez innych, przez rodzicw i chrzestnych,
i moe by wczone w ich wiar, ktra jest wiar
Kocioa, symbolizuje j wiato, ktre ojciec za-
pala od paschau podczas liturgii chrzcielnej. Ta
struktura chrztu uwydatnia donioso wsp-
dziaania Kocioa i rodziny w przekazywaniu
wiary. Jak wyrazi si w. Augustyn, rodzice s
powoani nie tylko do dania dzieciom ycia,
ale te do prowadzenia ich do Boga, aby przez
chrzest odrodziy si jako dzieci Boe i otrzy-
may dar wiary.
38
W ten sposb razem z yciem
zostaje im dane zasadnicze ukierunkowanie oraz
pewno dobrej przyszoci; ukierunkowanie,
38
Por. De nuptiis et concupistentia, I, 4, 5: PL 44, 413:
Habent quippe intentionem generandi regenerandos, ut qui ex
eis saeculi flii nascuntur in Dei flios renascantur.
62
ktre nastpnie zostanie potwierdzone w sakra-
mencie bierzmowania przez szczeglne znami
Ducha witego.
44. Sakramentalna natura wiary ma swj naj-
wyszy wyraz w Eucharystii. Jest ona cennym
pokarmem dla wiary, spotkaniem z Chrystu-
sem, obecnym w sposb realny przez najwyszy
akt mioci, dar samego siebie, rodzcy ycie.
W Eucharystii krzyuj si dwie osie, na ktrych
wspiera si wiara. Z jednej strony o histo-
rii: Eucharystia jest aktem pamici, aktualizacj
tajemnicy, w ktrej przeszo, jako wydarze-
nie mierci i zmartwychwstania, ukazuje sw
zdolno otwarcia na przyszo, antycypowa-
nia ostatecznej peni. Liturgia przypomina nam
o tym przez swoje hodie dzisiaj tajemnic
zbawienia. Z drugiej strony, jest tu rwnie o
biegnca od wiata widzialnego ku niewidzialne-
mu. W Eucharystii uczymy si dostrzega g-
bi rzeczywistoci. Chleb i wino przemieniaj
si w ciao i krew Chrystusa, ktry uobecnia si
w swej paschalnej drodze do Ojca: ten dynamizm
wprowadza nas z ciaem i dusz w denie cae-
go stworzenia ku swej peni w Bogu.
45. Sprawujc sakramenty, Koci przekazuje
swoj pami, w szczeglnoci przez wyznanie
wiary. Chodzi w nim nie tyle o przyjcie zbioru
prawd abstrakcyjnych. Przeciwnie, w wyznaniu
wiary cae ycie zmierza ku penej komunii z Bo-
giem ywym. Moemy powiedzie, e w Credo
63
czowiek wierzcy jest wezwany do zagbienia
si w wyznawan tajemnic, do pozwolenia, by
go przemienio to, co wyznaje. eby zrozumie
sens tych sw, pomylmy przede wszystkim
o treci Credo. Ma ono struktur trynitarn: Oj-
ciec i Syn jednocz si w Duchu mioci. W ten
sposb wierzcy stwierdza, e centrum istnienia,
najgbsz tajemnic wszystkiego jest Boska ko-
munia. Ponadto Credo zawiera rwnie wyzna-
nie chrystologiczne: wymieniane s tajemnice
ycia Jezusa a do Jego mierci, Zmartwychwsta-
nia i Wniebowstpienia, w oczekiwaniu na Jego
ostateczne przyjcie w chwale. Mwi si wic, e
ten Bg-komunia, wzajemne darzenie si mio-
ci Ojca i Syna w Duchu, jest zdolny ogarn
histori czowieka, wprowadzi go w swoj dy-
namik komunii, majc w Ojcu swj pocztek
i ostateczny cel. Wyznajcy wiar dostrzega, e
jest zaangaowany w prawd, ktr wyznaje. Nie
moe wypowiada z prawd sw Credo, nie b-
dc tym samym przemienionym, nie wczajc
si w obejmujc go histori mioci, ktra po-
szerza jego istnienie, czynic go czci wielkiej
wsplnoty, ostatecznego podmiotu wypowiada-
jcego Credo, ktrym jest Koci. Wszystkie
prawdy, w ktre wierzymy, mwi o tajemnicy
nowego ycia wiary jako drodze komunii z Bo-
giem ywym.
64
Wiara, modlitwa i Dekalog
46. Dwa inne elementy s istotne w wiernym
przekazywaniu pamici Kocioa. Pierwszy to
Modlitwa Paska, Ojcze nasz. Chrzecijanin uczy
si w niej dzieli dowiadczenie duchowe same-
go Chrystusa i zaczyna widzie oczami Chrystu-
sa. Poczynajc od Tego, ktry jest wiatoci
ze wiatoci, od Jednorodzonego Syna Ojca,
rwnie my poznajemy Boga i moemy rozpala
w innych pragnienie zblienia si do Niego.
Ponadto rwnie wany jest zwizek midzy
wiar i Dekalogiem. Jak powiedzielimy, wiara jawi
si jako droga, jako szlak, ktry trzeba przemie-
rzy, a ktry zaczyna si od spotkania z Bogiem
ywym. Dlatego w wietle wiary, cakowitego za-
wierzenia Bogu, ktry zbawia, Dekalog zyskuje
swoj najgbsz prawd, ktra zawarta jest w so-
wach wprowadzajcych dziesicioro przykaza:
Ja jestem Pan, Bg twj, ktry ci wyprowadzi
z ziemi egipskiej (Wj 20, 2). Dekalog nie jest
zbiorem zakazw, ale zawiera konkretne wskaza-
nia, pozwalajce wyj z pustyni ja, bdcego dla
siebie punktem odniesienia, zamknitego w sobie,
i nawiza dialog z Bogiem, da si ogarn Jego
miosierdziu, aby nie Jego miosierdzie. W ten
sposb wiara wyznaje mio Boga, daje si pro-
wadzi tej mioci, prowadzcej do podania ku
peni komunii z Bogiem. Dekalog jawi si jako
droga wdzicznoci, odpowiedzi mioci, moliwa
dlatego, e przez wiar otwarlimy si na dowiad-
65
czenie przemieniajcej mioci Boej wzgldem
nas. Nowym wiatem na tej drodze jest to, czego
Jezus naucza w Kazaniu na Grze (por. Mt 5-7).
I tak wspomniaem o czterech elementach,
w ktrych wyraa si skarb pamici, przekazywa-
nej przez Koci: wyznanie wiary, sprawowanie
sakramentw, droga Dekalogu i modlitwa. Tra-
dycyjnie w oparciu o nie ksztatowaa si struktu-
ra katechezy Kocioa, wcznie z Katechizmem
Kocioa Katolickiego, bdcym podstawowym
narzdziem dla jednolitego aktu, przez ktry
Koci przekazuje ca tre wiary, wszystko,
czym jest i w co wierzy.
39
Jedno i spjno wiary
47. Jedno Kocioa w czasie i przestrzeni zwi-
zana jest z jednoci wiary: Jedno jest Ciao i je-
den Duch, (...) jedna wiara (Ef 4, 4-5). Dzisiaj
moe wydawa si moliwa do osignicia jed-
no ludzi we wsplnym zaangaowaniu, w mi-
oci, w dzieleniu tego samego losu, w deniu
do wsplnego celu. Ale bardzo trudno jest nam
poj jedno w tej samej prawdzie. Wydaje nam
si, e tego rodzaju jedno sprzeciwia si wol-
noci myli i autonomii jednostki. Natomiast do-
wiadczenie mioci mwi, e wanie w mioci
moliwa jest wsplna wizja, e w niej uczymy
si widzie rzeczywisto oczami drugiej osoby,
39
sobr wat. ii, Konst. dogm. o Objawieniu Boym
Dei verbum, 8.
66
i e to nie zubaa nas, lecz ubogaca nasz sposb
patrzenia. Prawdziwa mio, na miar mioci
Boej, wymaga prawdy, i przez wsplne postrze-
ganie prawdy, ktr jest Jezus Chrystus, staje si
trwaa i gboka. Jest to rwnie rado wiary,
jedno widzenia w jednym ciele i w jednym du-
chu. W tym sensie w. Leon Wielki mg stwier-
dzi: Jeli wiara nie jest jedna, nie jest wiar.
40
Co jest sekretem tej jednoci? Przede wszyst-
kim wiara jest jedna ze wzgldu na jedno Boga,
ktrego zna i wyznaje. Wszystkie prawdy wiary
odnosz si do Niego, s drogami do poznania
Jego istoty i Jego dziaania, dlatego odznaczaj
si wysz jednoci ni jakakolwiek inna, jak
moemy osign nasz myl, posiadaj uboga-
cajc nas jedno, poniewa jest nam przekazy-
wana i czyni z nas jedno.
Ponadto, wiara jest jedna, bo odnosi si do
jednego Pana, do ycia Jezusa, do Jego konkret-
nej historii, ktr dzieli z nami. w. Ireneusz
z Lyonu wyjani to przez przeciwstawienie si
gnostyckim heretykom. Twierdzili oni, e istniej
dwa rodzaje wiary: wiara prymitywna, wiara ludzi
prostych, niedoskonaa, pozostajca na pozio-
mie ciaa Chrystusa i kontemplacji Jego tajem-
nic; i wiara innego rodzaju, gbsza i doskonaa,
wiara prawdziwa, zastrzeona dla wskiego kr-
gu wtajemniczonych, ktra dziki intelektowi
wznosia si ponad ciao Jezusa, ku tajemnicom
40
In nativitate Domini, Sermo, 4, 6: SC 22, 110.
67
nieznanego Bstwa. Wobec takiego stanowiska,
ktre nadal pociga i ma swoich zwolennikw
take w naszych czasach, w. Ireneusz potwier-
dza, e wiara jest jedna, poniewa dotyka zawsze
konkretnego faktu Wcielenia, nie odrywajc si
nigdy od ciaa i historii Chrystusa, skoro Bg
w nich chcia si w niej w peni objawi. Dlate-
go nie ma rnicy w wierze midzy tym, ktry
potraf mwi o niej duej i tym, ktry mwi
o niej niewiele, midzy tym, ktry jest wyszy
i tym mniej zdolnym: ani pierwszy nie moe jej
poszerzy, ani drugi pomniejszy.
41
Wreszcie, wiara jest jedna, poniewa podziela
j cay Koci, bdcy jednym ciaem i jednym
Duchem. W komunii jednego podmiotu, ktrym
jest Koci, przyjmujemy wsplne spojrzenie.
Wyznajc t sam wiar, opieramy si na tej sa-
mej skale, jestemy przemieniani przez tego sa-
mego Ducha mioci, promieniujemy jednym
wiatem i mamy jedno spojrzenie, by przenikn
rzeczywisto.
48. Zwaywszy, e wiara jest jedna, powinna by
wyznawana w caej jej czystoci i peni. Wa-
nie dlatego, e wszystkie prawdy wiary cz si
w jedno, negowanie ktrej z nich, choby spo-
rd tych, ktre mog wydawa si mniej wane,
oznacza szkodzenie caoci. Kada epoka moe
uznawa pewne elementy wiary za atwiejsze lub
41
Por. w. ireneusz, Adversus haereses, I, 10, 2: SC 264,
160.
68
trudniejsze do przyjcia: dlatego jest rzecz wa-
n czuwa, aby przekazywany by cay depozyt
wiary (por. 1 Tm 6, 20), aby akcentowane byy na-
leycie wszystkie aspekty wyznania wiary. Ponie-
wa jedno wiary jest jednoci Kocioa, ujcie
czego z wiary oznacza ujcie czego z prawdy
komunii. Ojcowie Kocioa opisywali wiar jako
jedno ciao, ciao prawdy z rnymi czonkami,
analogicznie do ciaa Chrystusa i jego przedu-
enia w Kociele.
42
Integralno wiary wizana
bya take z obrazem Kocioa dziewicy, z jego
wiernoci w oblubieczej mioci do Chrystu-
sa; niszczenie wiary oznacza niszczenie komunii
z Panem.
43
Jedno wiary jest zatem jednoci
ywego organizmu, jak trafnie zauway bogo-
sawiony John Henry Newman, gdy pord cech
charakterystycznych, wskazujcych na cigo
doktryny w czasie, wymienia jej zdolno asymi-
lacji w sobie wszystkiego, co znajduje w rnych
rodowiskach, w jakich jest obecna, w rnych
kulturach, z jakimi si spotyka,
44
oczyszczajc
wszystko i znajdujc dla tego najlepszy wyraz.
W ten sposb wiara ukazuje si jako uniwersalna,
katolicka, poniewa jej wiato potguje si, by
owieci cay wszechwiat i ca histori.
42
Por. tame, II, 27, 1: SC 294, 264.
43
Por. w. augustyn, De sancta virginitate, 48, 48: PL 40,
424-425: Servatur et in fde inviolata quaedam castitas virgi-
nalis, qua Ecclesia uni viro virgo casta coptatur.
44
Por. An Essay on the Development of Christian Doctri-
ne, Uniform Edition: Longmans, Green and Company, Lon-
don, 1868-1881, 185-189.
49. Dla posugi jednoci wiary i jej integralne-
mu przekazowi, Pan da Kocioowi dar sukcesji
apostolskiej. Dziki jej porednictwu zagwaran-
towana jest cigo pamici Kocioa i moliwe
staje si bezpieczne czerpanie z czystego rda,
z ktrego rodzi si wiara. Gwarancj cznoci ze
rdem daj zatem osoby ywe, a odpowiada to
ywej wierze, ktr Koci przekazuje. Opiera
si ona na wiernoci wiadkw, wybranych przez
Pana do tego zadania. Dlatego Urzd Nauczy-
cielski Kocioa wypowiada si zawsze w posu-
szestwie wobec pierwotnego Sowa, na ktrym
opiera si wiara, i jest wiarygodny, poniewa
zawierza Sowu, ktrego sucha, strzee i ktre
wykada.
45
W poegnalnej mowie do starszych
z Efezu w Milecie, ktr w. ukasz przekazuje
w Dziejach Apostolskich, w. Pawe zawiadcza,
e speni powierzone mu przez Pana zadanie
goszenia () caej woli Boej (20, 27). Wa-
nie dziki Magisterium Kocioa moe do nas
dotrze nienaruszona ta wola, a wraz z ni ra-
do, e moemy j realizowa w peni.
45
Por. sobr wat. ii, Konst. dogm. o Objawieniu Boym
Dei verbum, 10.
71
IV.
BG PRZYSPOSABIA IM MIASTO
(por. Hbr 11, 16)
Wiara i dobro wsplne
50. Przedstawiajc histori patriarchw i sprawie-
dliwych Starego Testamentu, List do Hebrajczy-
kw uwydatnia istotny aspekt ich wiary. Jest ona
ukazana nie tylko jako droga, ale take jako budo-
wanie, przygotowanie miejsca, w ktrym czowiek
moe zamieszka razem z innymi. Pierwszym bu-
downiczym jest Noe, ktry w arce zdoa ocali
swoj rodzin (por. Hbr 11, 7). Potem pojawia si
Abraham, o ktrym jest powiedziane, e ze wzgl-
du na wiar mieszka pod namiotami, oczekujc
na miasto zbudowane na silnych fundamentach
(por. Hbr 11, 9-10). Tak wic w odniesieniu do
wiary pojawia si nowe zaufanie, nowa solidno,
ktr tylko Bg moe da. Jeli czowiek wiary
opiera si na Bogu-Amen, na Bogu wiernym (por.
Iz 65, 16), i przez to sam staje si solidny, moemy
doda, e niewzruszono wiary odnosi si take
do miasta, jakie Bg przygotowuje dla czowieka.
Wiara pokazuje, jak trwae mog by wizi mi-
dzy ludmi, gdy Bg jest obecny pord nich.
Nie odnosi si to tylko do wewntrznej solidno-
ci, niezmiennego przekonania wierzcego. Wiara
owieca rwnie relacje midzy ludmi, poniewa
rodzi si z mioci i kieruje si dynamik mioci
72
Boej. Godzien zaufania Bg daje ludziom godne
zaufania miasto.
51. Wanie dziki powizaniu z mioci (por.
Ga 5, 6) wiato wiary konkretnie suy sprawie-
dliwoci, poszanowaniu praw i pokojowi. Wiara
rodzi si ze spotkania z pierwotn mioci Bo,
w ktrym ukazuje si sens i dobro naszego ycia.
Zostaje ono owiecone w takiej mierze, w jakiej
wcza si w dynamik zapocztkowan przez t
mio, to znaczy, gdy staje si drog zmierzajc
do peni mioci i jej praktykowaniem. wiato
wiary jest w stanie uwydatni bogactwo ludzkich
relacji, to, e mog trwa, by wiarygodne, ubo-
gaca wsplne ycie. Wiara nie oddala od wia-
ta i nie jest czym oderwanym od konkretnego
zaangaowania wspczesnych ludzi. Bez wiary-
godnej mioci nie byoby niczego, co sprawia,
e ludzie prawdziwie s zjednoczeni. Jedno
midzy nimi byaby do pomylenia jedynie jako
oparta na uytecznoci, wsplnych interesach,
lku, ale nie na dobru wsplnego ycia czy na
radoci, jak moe budzi po prostu obecno
drugiego czowieka. Wiara pozwala zrozumie
architektur relacji ludzkich, poniewa dostrze-
ga ich gboki fundament i ostateczne przezna-
czenie w Bogu, i w Jego mioci, dziki temu
owieca sztuk budowania, suc dobru wspl-
nemu. Tak, wiara jest dobrem dla wszystkich, jest
dobrem wsplnym, jej wiato nie owieca tylko
wntrza Kocioa i nie suy jedynie budowaniu
73
wiecznego miasta w zawiatach. Pomaga nam ona
budowa nasze spoecznoci, tak by zmierzay
ku przyszoci dajcej nadziej. List do Hebraj-
czykw daje w tym zakresie przykad, gdy wrd
ludzi wiary wymienia Samuela i Dawida, ktrzy
dziki wierze dokonali czynw sprawiedliwych
(11, 33). Te sowa odnosz si do ich sprawiedli-
woci w rzdzeniu, do owej mdroci, ktra przy-
nosi ludowi pokj (por. 1 Sm 12, 3-5; 2 Sm 8, 15).
Rce wiary wznosz si ku niebu, ale czyni to
podczas budowania w mioci miasta na relacjach,
ktrych fundamentem jest mio Boa.
Wiara i rodzina
52. List do Hebrajczykw, mwic o wdrw-
ce Abrahama do przyszego miasta, wspomina
o bogosawiestwie przekazywanym z rodzicw
na dzieci (por. 11, 20-21). Pierwszym rodowi-
skiem, w ktrym wiara owieca miasto ludzi, jest
rodzina. Mam na myli zwaszcza trway zwizek
mczyzny i kobiety w maestwie. Powstaje on
z ich mioci, bdcej znakiem i obecnoci mio-
ci Boej, z uznania i akceptacji dobra odmienno-
ci seksualnej, dziki czemu maonkowie mog
sta si jednym ciaem (por. Rdz 2, 24) i s zdol-
ni zrodzi nowe ycie, co jest przejawem dobro-
ci Stwrcy, Jego mdroci i Jego planu mioci.
Opierajc si na tej mioci, mczyzna i kobieta
mog przyrzec sobie wzajemn mio gestem
angaujcym cae ycie i przypominajcym bardzo
74
wiele cech wiary. Przyrzeczenie mioci na zawsze
staje si moliwe, gdy odkrywamy wikszy od na-
szych projektw plan, ktry nas wspiera i pozwala
nam ofarowa ukochanej osobie ca przyszo.
Wiara pomaga te poj w caej gbi i bogactwie
zrodzenie dzieci sprawiajc, e uznajemy w nim
stwrcz mio, ktra daje nam i powierza tajem-
nic nowej osoby. Sara wanie dziki swej wie-
rze staa si matk, liczc na wierno Boga Jego
obietnicy (por. Hbr 11, 11).
53. W rodzinie wiara towarzyszy wszystkim okre-
som ycia, poczynajc od dziecistwa: dzieci ucz
si pokada ufno w mioci swoich rodzicw.
Dlatego jest wane, aby rodzice dbali o wspl-
ne praktykowanie wiary w rodzinie, towarzyszyli
dojrzewaniu wiary dzieci. Zwaszcza modzie
przeywajca tak skomplikowany, bogaty i wany
dla wiary okres ycia, musi czu blisko i tro-
sk rodziny oraz wsplnoty kocielnej na swej
drodze dojrzewania w wierze. Wszyscy widzie-
limy, e podczas wiatowych Dni Modziey
ludzie modzi okazuj rado wiary, zobowi-
zuj si do ycia wiar w sposb coraz trwalszy
i bardziej wielkoduszny. Modzie pragnie ycia
wielkiego. Spotkanie z Chrystusem, pozwolenie,
by nas uja i prowadzia Jego mio, poszerza
horyzont ycia, daje mu mocn nadziej, ktra
nie zawodzi. Wiara nie jest ucieczk dla ludzi
mao odwanych, lecz poszerzaniem przestrzeni
ycia. Pozwala ona odkry wielkie wezwanie, po-
75
woanie do mioci, i daje pewno, e ta mio
jest godna zaufania, e warto si jej powierzy,
poniewa jej fundamentem jest wierno Boga,
mocniejsza od wszystkich naszych saboci.
wiato dla ycia w spoeczestwie
54. Wiara, przyjta i pogbiana w rodzinie, sta-
je si wiatem owiecajcym wszystkie relacje
spoeczne. Jako dowiadczenie ojcostwa Boego
i miosierdzia Boga, rozwija si take w braterskiej
drodze. W modernizmie starano si budowa
powszechne braterstwo midzy ludmi, przyjmu-
jc za podstaw ich rwno. Stopniowo jednak
rozumielimy, e wspomniane braterstwo, pozba-
wione odniesienia do wsplnego Ojca jako swego
ostatecznego fundamentu, nie potraf si osta.
Trzeba wic powrci do prawdziwego rda
braterstwa. Od samego pocztku historia wia-
ry bya histori braterstwa, cho nie pozbawion
konfiktw. Bg wzywa Abrahama, by wyszed
z rodzinnej ziemi, i obiecuje mu, e uczyni z niego
jeden wielki nard, wielki lud, ktry otrzyma Boe
bogosawiestwo (por. Rdz 12, 1-3). W rozwoju
historii zbawienia czowiek odkrywa, e Bg pra-
gnie, by wszyscy jako bracia uczestniczyli w je-
dynym bogosawiestwie, ktre znajduje swoj
peni w Jezusie, tak aby wszyscy stali si jedno.
Niewyczerpana mio Ojca jest nam przekazywa-
na w Jezusie, take przez obecno brata. Wiara
uczy nas dostrzega, e w kadym czowieku jest
76
bogosawiestwo dla mnie, e wiato oblicza
Boego owieca mnie przez oblicze brata.
Ile dobrodziejstwa przynioso spojrzenie
chrzecijaskiej wiary miastu ludzi, dla ich wspl-
nego ycia! Dziki wierze pojlimy niepowtarzaln
godno kadej osoby, ktra nie bya tak oczywista
w staroytnym wiecie. W drugim wieku poganin
Celsus zarzuca chrzecijanom to, co wydawao mu
si iluzj i oszustwem: sdzenie, e Bg stworzy
wiat dla czowieka, stawiajc go na szczycie cae-
go kosmosu. Pyta zatem: Dlaczego twierdzisz, e
(...) trawy (...) rosn w wiszym stopniu dla ludzi
ni dla dzikich zwierzt pozbawionych rozumu?.
46
Jeliby kto patrzy z nieba na ziemi, czy mgby
zauway, e nasze czyny rni si w czymkolwiek
od czynnoci mrwek i pszcz?.
47
W centrum
wiary biblijnej jest mio Boga, Jego konkretna
troska o kad osob, Jego plan zbawienia, ktry
obejmuje ca ludzko i cae stworzenie, a ktry
osiga szczyt we Wcieleniu, mierci i Zmartwych-
wstaniu Jezusa Chrystusa. Kiedy ta rzeczywisto
jest zaciemniana, brakuje wwczas kryterium po-
zwalajcego wyrni to, co czyni ycie czowieka
cennym i niepowtarzalnym. Traci on swoje miejsce
we wszechwiecie, gubi si w naturze, rezygnujc
z wasnej odpowiedzialnoci moralnej, albo roci
sobie prawo do bycia absolutnym wadc, przypi-
sujc sobie wadz manipulacji bez ogranicze.
46
orygenes, Contra Celsum, IV, 75: SC 136, 372.
47
Tame, 85: SC 136, 394.
77
55. Ponadto wiara, ukazujc nam mio Boga
Stwrcy, skania nas do wikszego szanowa-
nia natury, sprawia, e uznajemy w niej zapisa-
n przez Niego gramatyk i powierzone nam
mieszkanie, abymy go dogldali i strzegli; poma-
ga nam znale wzorce rozwoju, nie opierajce
si tylko na uytecznoci i zysku, ale uwzgldnia-
jce to, e stworzenie jest darem, ktrego wszy-
scy jestemy dunikami; uczy nas znajdowania
sprawiedliwych form rzdw, uznania, e wadza
pochodzi od Boga, by suya dobru wsplnemu.
Wiara potwierdza rwnie moliwo przebacze-
nia, ktre jake czsto wymaga czasu, wysiku,
cierpliwoci i zaangaowania; przebaczenie jest
moliwe, jeli odkrywamy, e dobro jest zawsze
bardziej pierwotne i silniejsze ni zo, e sowo,
ktrym Bg potwierdza nasze ycie, jest gbsze
ni wszelkie nasze formy negacji. Zreszt, take
z punktu widzenia czysto antropologicznego jed-
no przewysza konfikt; musimy stawi czoo
rwnie konfiktowi, ale jego przeywanie win-
no nas prowadzi do jego rozwizania, przezwy-
cienia, przeksztacenia go w ogniwo pewnego
acucha, w rozwj ku jednoci.
Gdy zanika wiara, pojawia si ryzyko, e za-
nikn rwnie fundamenty ycia, jak ostrzega
poeta T. S. Eliot: Potrzebujecie moe, by wam
powiedziano, e nawet te skromne osignicia
/ budzce w was dum z uadzonego spoe-
czestwa / z trudem przeyj wiar, ktrej za-
78
wdziczaj swoje znaczenie?.
48
Jeeli usuniemy
wiar w Boga z naszych miast, osabnie zaufanie
midzy nami, bdziemy razem tylko ze strachu
i zagroona bdzie stabilno. List do Hebraj-
czykw stwierdza: Bg nie wstydzi si by na-
zywanym ich Bogiem, gdy przysposobi im mia-
sto (11, 16). Wyraenie nie wstydzi si wie
si z publicznym uznaniem. Chce si przez to
powiedzie, e Bg swoim konkretnym dziaa-
niem wyznaje publicznie swoj obecno midzy
nami, swoje pragnienie umacniania wizi midzy
ludmi. Czy wic to my bdziemy si wstydzi
nazywania Boga naszym Bogiem? To my nie b-
dziemy wyznawa, e Nim jest, w naszym yciu
publicznym i nie bdziemy gosi wielkoci y-
cia wsplnego, ktre jest moliwe dziki Niemu?
Wiara owieca ycie spoeczne. Ona zawiera
twrcze wiato dla kadej nowej chwili historii,
poniewa odnosi wszystkie wydarzenia do ich
pocztku i ukazuje przeznaczenie wszystkiego
w Ojcu, ktry nas kocha.
Pocieszajca sia w cierpieniu
56. Gdy w. Pawe pisze do chrzecijan w Ko-
ryncie o swoich udrkach i cierpieniach, czy
48
Do you need to be told that even such modest attain-
ments / As you can boast in the way of polite society / Will
hardly survive the faith to which they owe their signifcance?.
Choruses from The Rock, w: The Collected Poems and Plays
1909-1950, New York 1980, 106.
79
swoj wiar z goszeniem Ewangelii. Mwi
w istocie, e w nim wypenia si fragment Pi-
sma: Uwierzyem, dlatego przemwiem (2
Kor 4, 13). Aposto nawizuje tutaj do sw Psal-
mu 116, gdy Psalmista woa: Ufaem, nawet gdy
mwiem: Jestem w wielkim ucisku (w. 10).
Mwienie o wierze czsto wie si z mwie-
niem o bolesnych prbach, ale w. Pawe wanie
to postrzega jako najbardziej przekonujce go-
szenie Ewangelii, poniewa to w saboci i cier-
pieniu objawia si i zostaje odkryta moc Boa,
przewyszajca nasze saboci i nasze cierpienia.
Sam Aposto stoi w obliczu bliskiej mierci, kt-
ra stanie si yciem dla chrzecijan (por. 2 Kor 4,
7-12). Wiara owieca nas w godzinie prby i wa-
nie w cierpieniu i saboci staje si jasne, e nie
gosimy (...) siebie samych, lecz Chrystusa Jezusa
jako Pana (2 Kor 4, 5). Rozdzia 11. Listu do
Hebrajczykw koczy si przypomnieniem tych,
ktrzy cierpieli z powodu wiary (por. ww. 35-38),
wrd nich szczeglne miejsce przypada Moje-
szowi, ktry znosi zniewagi dla Chrystusa (por.
w. 26). Chrzecijanin wie, e nie da si wyelimi-
nowa cierpienia, ale moe ono nabra sensu,
moe sta si aktem mioci, powierzeniem si
w rce Boga, ktry nas nie opuszcza, i tym samym
by etapem wzrostu wiary i mioci. Kontemplu-
jc zjednoczenie Chrystusa z Ojcem, rwnie
w chwili najwikszego cierpienia na krzyu (por.
Mk 15, 34), chrzecijanin uczy si uczestniczenia
w spojrzeniu samego Jezusa. Nawet mier staje
80
si owiecona i moe by przeyta jako ostatnie
wezwanie wiary, ostatnie wyjd z twojej ziemi,
ostatnie przyjd! wypowiedziane przez Ojca,
ktremu powierzamy si z ufnoci, e On nas
umocni take podczas ostatecznego przejcia.
57. wiato wiary nie powoduje, e zapominamy
o cierpieniach wiata. Dla ilu ludzi wiary cierpi-
cy stali si porednikami wiata! Dla w. Fran-
ciszka z Asyu trdowaty, a dla b. Matki Teresy
z Kalkuty jej ubodzy. Zrozumieli tajemnic, ktra
jest w nich. Zbliajc si do nich, z pewnoci nie
uwolnili ich od wszystkich cierpie, ani nie mogli
wytumaczy kadego za. Wiara nie jest wia-
tem rozpraszajcym wszystkie nasze ciemnoci,
ale lamp, ktra w nocy prowadzi nasze kroki,
a to wystarcza, by i. Cierpicemu czowiekowi
Bg nie daje wyjaniajcej wszystko argumentacji,
ale swoj odpowied ofaruje w formie obecno-
ci, ktra towarzyszy historii dobra, czcej si
z kad histori cierpienia, by rozjani j promie
wiata. W Chrystusie Bg zechcia podzieli
z nami t drog i ofarowa nam swoje spojrze-
nie, bymy zobaczyli na niej wiato. Chrystus jest
Tym, ktry znis bl, i dlatego nam w wierze
przewodzi i j wydoskonala (Hbr 12, 2).
Cierpienie przypomina nam, e posuga wia-
ry dobru wsplnemu jest zawsze posug nadziei,
ktra patrzy przed siebie wiedzc, e tylko u Boga,
w przyszoci ofarowanej przez zmartwychwsta-
ego Jezusa, nasze spoeczestwo moe odnale
81
mocne i trwae fundamenty. W tym sensie wiara
czy si z nadziej, poniewa nawet jeli niszczeje
przybytek naszego doczesnego zamieszkania, ist-
nieje wieczne mieszkanie, ktre Bg ju otworzy
w Chrystusie, w Jego ciele (por. 2 Kor 4, 16
5, 5). Dynamika wiary, nadziei i mioci (por. 1
Tes 1, 3; 1 Kor 13, 13) sprawia zatem, e bliskie
s nam troski wszystkich ludzi, na naszej drodze
prowadzcej do tego miasta, ktrego architek-
tem i budowniczym jest sam Bg (Hbr 11, 10),
poniewa nadzieja zawie nie moe (Rz 5, 5).
W jednoci z wiar i mioci, nadzieja kie-
ruje nas ku pewnej przyszoci, ktra wpisuje si
w perspektyw inn ni iluzoryczne propozycje
bokw tego wiata, a ktra daje nam nowy zapa
i now si do codziennego ycia. Nie pozwlmy,
by nam skradziono nadziej, nie pozwlmy, eby
zniszczyy j natychmiastowe rozwizania i propo-
zycje, ktre blokuj nas na drodze, rozpraszaj
czas, przemieniajc go w przestrze. Czas zawsze
przewysza przestrze. W przestrzeni krystalizu-
j si projekty, czas natomiast zawsze kieruje ku
przyszoci i pobudza do tego, by i z nadziej.
bogosawiona, Ktra uwierzya (k 1, 45)
58. W przypowieci o siewcy w. ukasz przytacza
nastpujce sowa, w ktrych Jezus wyjania sens
yznej ziemi, ktra oznacza tych, ktrzy wysu-
chawszy sowa sercem szlachetnym i dobrym, za-
trzymuj je i wydaj owoc dziki wytrwaoci (k
82
8, 15). W kontekcie ukaszowej Ewangelii na-
wizanie do serca szlachetnego i dobrego, w od-
niesieniu do usyszanego i zachowanego Sowa,
stanowi ukryty obraz wiary Dziewicy Maryi. Ten
sam Ewangelista mwi nam o pamici Maryi,
o tym, e zachowywaa w swoim sercu wszystko,
co syszaa i widziaa, aby Sowo przynosio owoc
w Jej yciu. Matka Pana jest doskona ikon wia-
ry, jak powie w. Elbieta: Bogosawiona (jest),
ktra uwierzya (k 1, 45).
W Maryi, Crce Syjonu, wypenia si duga
historia wiary Starego Testamentu, opowiada-
jca o licznych wiernych kobietach, poczynajc
od Sary, kobietach, w ktrych, obok patriarchw,
speniaa si Boa obietnica i rozkwitao nowe
ycie. Gdy nadesza penia czasu, Sowo Boe
zwrcio si do Maryi, a Ona przyja Je caym
swoim jestestwem, w swoim sercu, aby w Niej
stao si ciaem i narodzio si jako wiato
dla ludzi. w. Justyn Mczennik, w swoim Dia-
logu z ydem Tryfonem uy piknego wyrae-
nia, ktre mwi, e Maryja, przyjmujc ordzie
anioa, pocza wiar i rado.
49
Wiara Matki
Jezusa bya bowiem owocna, a kiedy nasze ycie
duchowe przynosi owoce, napenia nas rado,
bdca najbardziej wyranym znakiem wielkoci
wiary. W swoim yciu Maryja odbya pielgrzym-
k wiary, podajc za swoim Synem.
50
Tote
49
Por. Dialog z ydem Tryfonem, 100, 5: PG 6, 710.
50
Por. Sobr Wat. II, Konst. dogm. o Kociele Lumen
gentium, 58.
w Maryi droga wiary Starego Testamentu wcza
si w podanie za Jezusem i zostaje przez Niego
przemieniona, zyskuje bowiem spojrzenie wcie-
lonego Syna Boego.
59. Moemy powiedzie, e w Najwitszej Pan-
nie Maryi urzeczywistnia si to, co poprzednio
podkrelaem, czyli e wierzcy jest cakowi-
cie zaangaowany w swoje wyznanie wiary. Ze
wzgldu na sw wi z Jezusem Maryja jest ci-
le wczona w to, w co wierzymy. W dziewi-
czym poczciu przez Maryj mamy jasny znak
Boskiego synostwa Chrystusa. Odwieczny po-
cztek Chrystusa jest w Ojcu, jest On Synem
w penym i niepowtarzalnym sensie, i dlatego
rodzi si w czasie bez udziau mczyzny. B-
dc Synem, Jezus moe przynie wiatu nowy
pocztek i nowe wiato, peni wiernej mioci
Boga, ktry oddaje si ludziom. Z drugiej strony,
prawdziwe macierzystwo Maryi zapewnio Sy-
nowi Boemu prawdziw ludzk histori, praw-
dziwe ciao, w ktrym umrze na krzyu i powsta-
nie z martwych. Maryja bdzie Mu towarzyszy
a pod krzy (por. J 19, 25), skd Jej macierzy-
stwo rozszerzy si po zmartwychwstaniu i wnie-
bowstpieniu Jezusa na kadego ucznia Jej Syna
(por. J 19, 26-27). Bdzie obecna rwnie w Wie-
czerniku, by wraz z Apostoami wyprasza dar
Ducha witego (por. Dz 1, 14). W ten sposb
dynamika mioci midzy Ojcem i Synem w Du-
chu przenikna nasze dzieje; Chrystus przyci-
83
ga nas do siebie, aby nas zbawi (por. J 12, 32).
W centrum wiary jest wyznanie Jezusa, Syna Bo-
ego, zrodzonego z niewiasty, wprowadzajcego
nas, przez dar Ducha witego, w przybrane sy-
nostwo (por. Ga 4, 4-6).
60. Zwracamy si w modlitwie do Maryi, Matki
Kocioa i Matki naszej wiary. Matko, wspom
nasz wiar! Otwrz nas na suchanie Sowa, by-
my rozpoznali gos Boga i Jego wezwanie. Obud
w nas pragnienie, by i za Nim, wychodzc z na-
szej ziemi i przyjmujc Jego obietnic. Pom
nam, abymy pozwolili dotkn si przez Jego
mio, bymy mogli dotkn Go wiar. Pom
nam w peni Mu si zawierzy, wierzy w Jego
mio, zwaszcza w chwilach zgryzoty i krzya,
gdy nasza wiara wezwana jest do dojrzewania. Za-
siewaj w naszej wierze rado Zmartwychwstae-
go. Przypominaj nam, e ten, kto wierzy, nie jest
nigdy sam. Naucz nas patrze oczami Jezusa, aby
On by wiatem na naszej drodze. Niech to wia-
to wiary wzrasta w nas coraz bardziej, a nadej-
dzie ten dzie bez zmierzchu, ktrym jest sam
Chrystus, Twj Syn, nasz Pan!
W Rzymie, u witego Piotra, dnia 29 czerw-
ca 2013, w uroczysto witych Apostow Pio-
tra i Pawa, w pierwszym roku mego Pontyfkatu.
85
SPIS TRECI
wiato wiary [1] . . . . . . . . . . . . . . . 5
Zudne wiato? [2-3] . . . . . . . . . . . . . 6
wiato, ktre na nowo trzeba odkry [4-7] . 7
I,.
MYMY UWIERZYLI MIOCI
(por. 1J 4, 16)
Abraham, nasz ojciec w wierze [8-11] . . . . . 13
Wiara Izraela [12-14] . . . . . . . . . . . . . . 16
Penia wiary chrzecijaskiej [15-18] . . . . . 20
Zbawienie przez wiar [19-21]. . . . . . . . . 25
Eklezjalny wymiar wiary [22] . . . . . . . . . 29
II.
JEELI NIE UWIERZYCIE,
NIE ZROZUMIECIE
(por. Iz 7, 9)
Wiara i prawda [23-25] . . . . . . . . . . . . . 31
Znajomo prawdy i mio [26-28] . . . . . . 34
Wiara jako suchanie i widzenie [29-31] . . . . 38
Dialog midzy wiar a rozumem [32-34] . . . 43
Wiara i poszukiwanie Boga [35] . . . . . . . . 48
Wiara i teologia [36] . . . . . . . . . . . . . . 50
86
III.
PRZEKAZUJ WAM TO, CO PRZEJEM
(por. 1 Kor 15, 3)
Koci, matka naszej wiary [37-39] . . . . . . 53
Sakramenty i przekaz wiary [40-45] . . . . . . 56
Wiara, modlitwa i Dekalog [46] . . . . . . . . 64
Jedno i spjno wiary [47-49]. . . . . . . . 65
IV.
BG PRZYSPOSABIA IM MIASTO
(por. Hbr 11, 16)
Wiara i dobro wsplne [50-51] . . . . . . . . 71
Wiara i rodzina [52-53] . . . . . . . . . . . . 73
wiato dla ycia w spoeczestwie [54-55] . . 75
Pocieszajca sia w cierpieniu [56-57] . . . . . 78
bogosawiona, Ktra uwierzya (k 1, 45)
[58-60] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Encyklika Lumen Fidei PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Encyklika Lumen Fidei PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OJCIEC WITY

wiato wiary: tym wyraeniem tradycja

You might also like