FLOKLASYON

Floklasyon suda znebilen,ok yksek molekl arlkl organik

polimerler kullanlarak taneciklerin bir araya getirilmesi ilemidir.Taneciklerin bir
araya getirilmesi ayr mekanizmayla yaplabilmektedir.

1. Taneciklerin polielektrolitler kullanlarak zeta potansiyellerinin drlmesi ve
Van der Waals ekim kuvvetleriyle taneciklerin biraraya getirilmesinin
salanmas
2. Tanecik yzeyinde,yzeye zt ksmlarn oluturulmas ve bu ksmlarn dier
bir tanecii ekmesi ile taneciklerin bir araya getirilmesinin salanmas
3. Taneciklerin polimer kprleriyle bir araya getirilmesinin salanmas

1.Baz organik polimerlerin molekl zincirlerinin suda iyonlamasyla
elde edilen polielektrolitlerde,zincir zerinde ar derecede pozitif veya
negatif yk bulunur.Sspansiyondaki taneciklerle zt ykl polielektrolitler
sspansiyona ilave edildiklerinde taneciklerin zeta potansiyelleri der ve tpk
koaglasyonda olduu gibi Van der Waals ekim kuvvetleriyle tanecikler bir
araya gelir ve sspansiyonun kararll bozulur.Bu tip floklasyonun
koaglasyondan fark inorganik elektrolitlerin yerine organik
polielektrolitlerin kullanlmasdr.
Polielektrolitler tanecik yzeyine elektrostatik ekim kuvvetiyle adsorbe
olabildii gibi yzeye kimyasal olarakta adsorblanabilirler ve ayn ekilde
taneciklerin zeta potansiyellerinin dmesine neden olarak floklasyonu
salarlar.
2.Tanecikyzeyinde yzeyle zt ykl ksmlarn oluturulmas ve bu
ksmlarn dier bir tanecii ekmesi ancak tanecik yzeyinin negatif,polimer
molekl zincirinin ise pozitif ykl olduu ve zincirin her 4 veya 5 karbon
atomuna 1 pozitif yk dt zaman yani zincirde yk younluu fazla
olduunda gerekleir.
Bu zincirler nce elektrostatik olarak tanecik yzeyine
adsorblanrlar.Eer zincirin yk younluu ok yksekse,zincir adsorbe
olduu ksmn negatif ykn ntralize edecek ve zincir hala ntralize
edilmemi katyonik yklerin fazlaln tayacaktr.Bu tip polimer
adsorbsiyonu tanecik yzeyinde pozitif ykl ksmlarn oluumuna neden
olur.Tanecik yzeyinde oluan bu pozitif ksmlar dier taneciklerin negatif
ykl ksmlarn elektrostatik olarak eker ve floklar oluur.(ekil 1)
Bu mekanizmayla alan en yaygn polimer tipi poliaminlerdir.Bunlar
nispeten dk molekler arlktadrlar.Bu yolla oluan floklar kktrler ve
yava kerler.



3.Taneciklerin polimer kprleriyle balanmas ekil 2'de
gsterilmitir.Bu yntemde floklasyon ileminin iki safhada olutuu
sanlmaktadr.Birinci safhada polimer zincirinin bir ucu sspansiyondaki bir
tanecie adsorblanrken dier u sspansiyonda kalr.Kullanlan polimer
zincirinin uzunluu zincirin nemli ksmnn tanecie yapmadan kalmasn
salayacak lde olmaldr.kinci safhada zincirin dier ucu baka tanecie
adsorblanr ve floklar oluur.
Taneciklerin polimer kprleriyle balanmas iin polimerin taneciklerle
zt yk tamas gerekmez ancak poimerin ok yksek molekl arlna
sahip olmalar gerekir.Bu tip sentetik polimerlerin ou acrylamide ve onun
monomer trevlerine dayanr.Bunlar acrylamide-quaternised
aminoalkylacrylate co-polymers(katyonik),poliacrylamide(iyonik olmayan) ve
acrylamide-acrylic acid co-polymers (anyonik)dir.Bu polimerlerin tanecik
yzeyine adsorbsiyonu tanecik ile polimer zt ykl ise elektrostatik
olurken,iyonik olmayan polimerlerde adsorbsiyon hidrojen balaryla
olumaktadr.Yine anyonik floklantlar negatif ykl tanecik yzeylerine
hidrojen balaryla veya kimyasal olarak adsorblanabilmektedir.Kire ilave
edilen plplerde anyonik polimer adsorbsiyonu katyonik balanmayla da
oluabilmektedir.Bu durumda iki deerlikli kalsiyum katyonlar negatif ykl
tanecik yzeyiyle acrylamide-acrylic acid co-polymers'in negatif ykl
karboksil gruplar arasnda elektrostatik bir kpr oluturur.








yonik olmayan acrylamidler ve anyonik acrylamidler ok yksek
molekl arlklarnda(5-15.10
6
)retilebildiklerinden ve dolaysyla
byk,hzl ken,olduka kompakt floklarn oluumuna neden olduklarndan
madencilikte geni lde kullanlrlar.Katyonik acrylamidler ise molekl
arlklar daha dk(2-6.10
6
)ve pahal olduklarndan madencilikte nadiren
kullanlrlar.


.Floklasyon ve seimli floklasyon
1.Giri
nce tanelerin zenginletirilerek deerli minerallerin kazanlmas ve
seramik sspansiyonlarn ilenmesi ince tanelerin kazanlma yntemlerinin
nemini arttrmaktadr.Bu da dnyadaki maden kaynaklarnn azalmas ve ileri
teknoloji uygulamasnda zel malzemelere olan artan ihtiya ile
ilintilidir.Dnya mineral kaynaklarnn nemli bir ksm cevher hazrlama
ilemleri srasnda lam olarak atlmaktadr(Sresty&Somasundaran
1978;Gebhardt&Fuerstenau1986).Son yllarda ince tanelerin kazanmnda
doal ve sentetik polimerlerle takviye edilmi floklasyon ve seimli
floklasyon ciddi bir gelime gstermitir.Yeni polimer gruplarnn tasarm
ve gelitirilmesi,floklasyon mekanizmalarnn daha iyi anlalmas ve kontrol
parametrelerinin daha iyi uygulanmas ile hem teorik hem de uygulamal
floklasyon alannda nemli gelimeler olmutur(Somasundaran ve
ark1996).Yaklak 30 yldan beri inorganik elektrolitler doal polimerler ve
yksek molekl arlkl sentetik polimerler atk sularn artlmasnda,asitli
maden sularnda,kat,tekstil ve eker gibi endstrilerin atklarnn
temizlenmesinde kullanlmaktadr.Yaplan aratrmalar mineral yzeyi ve
polimer yapsndaki fonksiyonel gruplarn adsorbsiyonda gdc rol
oynadn ve polimerlerin yapsal tasarm ile belirli bir endstriye uygun
floklanlarn eldesinin mmkn olacan gstermektedir.Floklasyon
sistemine bal olarak bir floklann verimlilii polimer miktar,kat yzeyine
adsorbsiyon younluu,polimerin molekl arl,tane boyutu,ekli ve
gzeneklilii,zeltinin iyonik kuvveti,tanelerin elktrokinetik potansiyeli ve
taneler arasndaki elektrostatik etkileimler ve daha nemlisi kat-sv ara
yzeyindeki polimerin biimi(konformasyonu) gibi parametrelere
baldr.Polimerik reaktifler kat tane ieren sspansiyonlarn
floklasyon/dispersiyon davrann nemli lde etkiler.Aada
sunulanyeni aratrma rnekleri tane-polimer etkileimlerinin eitli alanlarda
kullanmn sergilemektedir.
Sodyum poliakrilatn kalsitin kolloidal dispersiyonu zerindeki durayl
etkisi viskozite,iyon konsantrasyonu ve zeta potansiyel lmleri ile
incelenmitir.Dk polimer konsantrasyonlarnda viskozitedeki keskin d
ve bu konsantrasyondan sonra viskozitelerin sabit kalmas sspansiyonun
durayl olduunun delilidir(Rogan ve ark. 1994).Kat plp ieren bir baka
almada farkl yk younluklu lineer katyonik poliakrilamidlerin
polielektrolit kompleksler oluturduu ve bunun da kolloidal tanelerin
floklasyonunda rol oynad belirlenmitir.Polielektrolitler komplekslerin
katyonik polielektrolitlerin yk younluuna bal olduu
saptanmtr(Nylund ve ark. 1995).DNA ieren bir baka ilgin uygulamada
art ykl mikrokresel lateks ile eksi ykl tek-dnml 3-mer'den 1400
mer'e kadar deien zincir uznluktaki DNA'lar incelenmitir.Koaglasyon
kinetiininoptimum polimer dozajnda difzyonla snrl olduu
bulunmutur.Bu aratrclar,tane yzeyi ve polimer srtndaki ykl gruplarn
greceli boluuna,sz konusu polimerin doal esnekliine ve boyutuna ve
polimer-tane etkileimlerinin tipinebal olan bir mekanizma
nermilerdir(Walker&Grant 1996)
Yakn zamanlarda floklasyon ve seimli floklasyon proseslerinin
tahminini yapan matematiksel modellerd de gelitirilmitir(Moudgil&Behl ve
ark. 1993;Hogg 1994)Tane-tane ve tane-polimer etkileimlerini aklayan pek
ok mekanizma nerilmitir.Kimyasal faktrlerin yansra
floklasyon/dispersiyon olaynda hidrodinamik faktrlerin seimli
floklasyondan nce reaktiflerin dalmas ve mekanik kartrma esnasnda
reaktiflarin iyi karmas ve floklasyondan sonra da salkm oluumu ve
bymesini salamada nemli rol oynadklar bulunmutur(Hogg 1992)

2.Teorik Altyap
2.1 Polimer adsorbsiyonu ve yzey kaplama
Polimer molekllerinin taneler zerine seimli adsorblanmas aadaki
faktrlere baldr;(i)Sspansiyondaki elemanlarn kimyasal
kompozisyonunun ayarlanmas,(ii)stenen minerallerin yzeylerindeki metal
iyonlar ile kompleks veya tuz oluturacak aktif fonksiyonel gruplarn
polimere montesi,(iii)Polimer adsorbsiyonunu mineral yzeyinde nleyecek
sodyum silikat gibi bastrclarn veya istenen mineral yzeyine polimer
adsorbsiyonunu salayacak canlandrclarn kullanlmas(Somasundaran
1978)
Kat yzeylerine polimer adsorbsiyonu;polimerin molekler arl ve
(dizilimi)konfigrasyonu,fonksiyonel gruplarn dalm gibi katnn
zelliklerine ve iyonik kuvvet,scaklk ve solvent kuvveti gibi zeltinin
zelliklerine baldr.te adsorbsiyonun bu bamlln etkin kullanarak
seimli adsorbsiyon elde etmek mmkndr(Somasundaran 1979).Taneler
aras agregasyonun olumas iin taneler aras itici kuvvetlerin zt yndeki
ekici kuvvetlerden byk olmamas gerekir(ekil.3)Buna gre agregasyonun
olumas iin zelti zelliklerinin ayarlanmas ile itici elektrostatik kuvvetler
minimize edilebilir.Benzer ekilde itici kuvvetlerin maksimizasyonu ile de
dispersiyon salanabilir.
Mineral yzeylerine polimer adsorbsiyonundan sorumlu olan eitli
kuvvetlerden balcalar;elektrostatik,hidrojen ve kovalen balardan meydana
gelir(Sresty ve ark.1978).zelti kimyas,sspansiyonun reolojisi ve polimerin
zellikleri etkileimlerin tipini belirler.ounlukla sistemin
adsorbsiyon/floklasyon davrann kontrol eden mekanizmalarn bir ka
etkin olabilmektedir.Tane yzeyinde polimer adsorbsiyonu floklasyon
sistemlerinde,zellikle seyreltik zeltilerde,ska karlalan tersinir
davranl karmak bir olaydr.Genellikle zeltide kalan polimerin denge

konsantrasyonunun ilk konsantrasyona gre ok kk olmas tane
yzeylerine polimerin kuvvetli adsorbsiyonunun bir
gstergesidir(Linke&Booth 1960).Floklasyon sistemlerinde ba karakterleri
ile ilgili bilgiler aada sunulmaktadr.

Elektrostatik Ba
Polimerin yk younluunun greceli olarak yksek ve mineral
tanesinin yknn aksi iarette olduu sistemlerde zellikle grlen bir ba
trdr.Dk polimer konsantrasyonlarnda bile kat tanelerin yzey
potansiyeli,adsorblanan aksi iaretli yklenmesi bile mmkn
olmaktadr.Tanelerin zeta potansiyelinin sfra yakn fakat art veya eksi
olmas ve elektrostatik kuvvetlerin yksek olmad hallerde taneler aras
kprler vastasyla etkin floklasyon oluumu mmkndr.ekil.4'de negatif
ykl sentetik silikann(Bio-Sil A)katyonik Nalkolite-610 ve stabilizatr
anyonik polimer Separan AP-30 sisteminde elektrostatik kuvvetlerin rol
sergilenmektedir(Sresty ve ark. 1978).Bu ekilde silis tanelerinin katyonik
polimerin varlnda mkemmel floklasyona urad fakat anyonik polimer
ile iyice disperse olduu grlmektedir.Polimerler,ara yzey potansiyeli ok
yksek deilse,benzer ykl taneleri bile salkmlatrabilirler.Bu artlarda
elektrostatik itici kuvvetlerin tanelerin kpr yapmas iin gerekli olan
mesafenin dnda,tutulmalar iin yeterli gleri yoktur.


Hidrojen Ba
Taneler zerindeki yzey oksijen gruplar noniyonik polimerlerle
hidrojen ba yaparak floklasyona yardmc olurlar.Bu adsorbsiyon
mekanizmas elektriksel ift tabaka itme kuvvetlerinin ok kuvvetli olmad
durumlarda mmkndr.

Kovalen Ba
Polimerin etkileim yapan aktif gruplar ile tane yzeyindeki mevcut
metal iyonlar arasnda oluan kuvvetli kovalen ba en yaygn floklasyon
mekanizmasdr.Poliakrilamid ile kaolen yzeyindeki Ca
2+
iyonlar ile polimer
arasnda oluan tuz tipi bileimlerin oluumundan kaynakland
bilinmektedir(Michaels&Morelos 1955)
Tane yzeylerinin yeterince kaplanmas polimer kprlerinin
kurulmasna ve ardndan aamal olarak ince tanelerin boyutlu oluumlar
sergiledii ve daha sonra tam kaplama ile birlikte stabil hale geldikleri
bildirilmektedir(LaMer&Smelie 1962)Bu aratrclar,tane yzeyinin %50
kapland optimum bir polimer adsorbsiyon tabakasnn varln ve buna
kar gelen konsantrasyonda maksimum floklasyon olutuunu
buldular.Bunun zerine tane yzeylerinin tam olarak kaplanmas olarak
bilinen sterik stabilizasyon kavram ortaya atld.Polimer zincirlerinin taneler
arasna nfuzundan elde edilen Gibbs serbest enerjisi negatif ise duraylln
bozulaca mant ne srlmtr(Napper 1970).Polimer zincirlerinin
nfuzundan kaynaklanan etkileimler sonucu serbest enerjideki entropi ve
entalpi deiimi;polimer solvent ve inorganik elektrolitler arasndaki
etkileimlerle ortaya kan eitli faktrlere baldr(Napper
1970;Napper&Netschey 1971).Bu durumlarda,solvent molekllerinin
zeltiye gemesinden kaynaklanan entropi art polimer zincirlerinin
nfuzundan doan entropi kaybn geerse floklasyon mmkn
olmaktadr.Bu artlarda,Gibbs serbest enerjisindeki deiim esas olarak
solvent molekllerinin zeltiye gemesi ve polimer zincirlerinin
hareketindeki rastgeleliin azalmas ve polimer zincirinin etrafndaki su
molekllerinin kaybndan kaynaklanan entalpi azlmasyla tayin
edilmektedir.Bu yzden floklasyonun olabilmesi iin solvent molekllerinin
zeltiye gemesinden kaynaklanan entropi artnn polimer zincirinin
nfuzundan kaynaklanan entropi kaybn ve su moleklleri kayb entropisinin
artn amas gerekmektedir

2.2.Fiziko-Kimyasal artlar

zelti ierisinde seimli agregasyondan sorumlu olan fiziko-kimyasal
artlar unlardr(a)Tanelerin arpmas ve arpma hzn denetleyen
kuvvetler,(b)arpmalar esnasnda yapma(adhezyon)ihtimalini denetleyen
itici ve ekici kuvvetler,(c)Su iindeki znm mineral ve dier iyonlarn
her bir mineralin yzey zelliklerine etkisi.

arpmalar
arpmalar genellikle tane boyutu,scaklk,viskozite gibi parametrelerin
tayin ettii termal hareketlerden kaynaklanr.Kontroll kartrma hem
arpmann hemde adhezyonun hzn iyiletirir.Bu tip d kuvvetlerle
desteklenen floklasyon ortokinetik floklasyon olarak adlandrlr.Deiik
tane boyutlar arasndaki arpma hzlarn hesaplamak mmkndr(Levich
1962)

Adhezyon
Tanelerin arpmas ve yapmasn belirleyen etkileimler aada
sunulmaktadr:
i)London Van der Waals ekici kuvvetleri,V
A

ii)tici ve ekici kuvvetleri denetleyen ift tabaka kuvvetleri,V
cl

iii)ift tabakann rtmesinden kaynaklanan sterik kuvvetler,V
S
.Bu kuvvetler
adsorblanan tabakalarn solventle temasna bal olarak itici veya ekici
olabilir.Bu etkileimin kombinasyonu olan V
T
bir arpmann baarl olup
adhezyonla sonulanma ihtimalini belirler.DLVO(Derjaguin&Landau
1941;Verwey&Overbeek 1948) ve HFF(Hogg,Healy&Fuerstenau
1966)teorileri London Van der Waals ekme enerjisi ve elektriksel ift tabaka
enerjisini ieren bir toplam enerji(V
T
) ifadesiyle tanmlanr.Bu ifade uzun ve
ksa mesafelerde ekici kuvvetlerin etkin olduunu gsterir.Polimer
floklasyonunda ise polimer tabakas adsorblanan iki tane arasnda ve yine
polimer kapl ve plak iki tane arasndaki etkileimlerde belirleyici rol
oynar.zellikle polimerik floklasyonda nemli olan dier bir parametre de
adsorblanm polimer tabaka ortamnn solvent kuvvetine bal olarak pozitif
veya negatif olabilen V
S
'nin tabiat ve bykldr.Polimer kollarnn farkl
taneler zerine nfuzu,solvent kuvveti ihmal edilebilir ise,olumludur ve
floklasyona yardmc olur.

3.Floklasyonda nemli Faktrler
3.1.n lem
Mineral yzeylerine adsorbsiyonun ardndan floklasyonun
canlandrlmas veya bastrlmas amacyla zeltiye eitli iyonlar
katlabilir.Poliakrilamid kullanarak hematitin kuvarstan seimli olarak
ayrmnn calgon ve sodyum florr ilavesi ile mmkn olduu
bulunmutur(Read 1972).Floklasyon ncesi n ilem boyut kltme,farkl
minerallerin veya elerin serbestlemesi,mekanik ve kimyasal datma ve
olabilecek kirlilikleri uzaklatracak herhangi bir prosesi
iermektedir.Datclar,taneler aras yapmay nlemede ve tam
serbestlemeyi salamada nemli rol oynar.Fakat polimer-polimer
etkileimlerinin karmakl mteakip floklasyon ilemleri zerine olumsuz
etki yapabilmektedir.
Saf minerallerden oluan sentetik karmlarn ayrm baarl olurken
gerek cevher numunelerinin ska baarsz olduu eitli aratrclar
tarafndan ortaya konmutur.Bu seimlilik kaybnn esas nedeni bir veya
birden fazla kat yzeyinde biriken safszlklar,kimyasal maddeler ve dolgu
maddeleriyle aklanmaktadr.Bu yzey kirliliklerinin ve organik dolgu
maddelerinin giderilmesi ile frankolitin fosfat lamndan ayrlmasnn belirgin
bir biimde iyiletii grlmtr.Bu kaplamalarn giderilmesi iin asit ile
veya kompleks yapan reaktiflerle zme,hidrojen peroksit gibi kimyasallarla
oksidasyon ve yksek tuz dozajyla iyon deitirme gibi n ilemler
kullanlmtr(Anderson&Somasundaran 1993).lam kaplamas ve
heterokoaglasyonu nlemenin bir yolu da dispersan kullanarak taneler aras
yapmay nlemektir.Dispersan seiminde en objektif kriter bu reaktiflerin
floklan adsorbsiyonunda minimum giriimlerini salamaktr.norganik ve
organik maddelerin mineral sistemleri iin etkin datclar olduklar
bilinmektedir.

3.2.Kvam Sresi
Polimer varlnda mineralin kvam sresi yzey kaplamasnn
bykln nemli lde tayin eder.ok uzun kvam sresi,tane
yzeylerinin polimer molekllerince doygunlua ulamasndan dolay tekrar
dispersiyona neden olmaktadr(Michaels 1954;Kitchener 1972).Polimer
molekllerinin biimi taneler aras kprlerin kurulmasnda nemli rol
oynar.Polimer zincirlerinin mmknse bzlmemesinin kpr kurmada daha
etkin olduu bulunmutur.Polimer molekllerinin sarmalanmasnn polimerin
sfr yk noktasnda maksimum olduu ve zelti artlarndan kaynaklanan
ar yk uzatlm polimer biimine ve taneler aras kprlemeye yol
amaktadr.

3.3.Adsorbsiyon Kinetii
Kat tarafndan adsorblanma hz polimerin molekl arl,yaps
molekl dizilimi,konsantrasyonu,zeltinin kartrma hz,scakl,iyonik
kuvveti ve pH2dan etkilenmektedir.Adsorbsiyon hz kartrma hznn ve
polimer dozajnn artmasyla artar(Stromberg&Kline 1961).Tne yzeylerine
polimer molekllerin adsorbsiyon kinetii bu molekllerin yzeylere olan
difzyon hz ile ynetilmektedir.Adsorbsiyon kinetii ve adsorbsiyonun
bykl tanelerin gzenekliliine baldr.Gzenekli
tanelerde,adsorbsiyonun bykl zelti artlarna ve dolaysyla
adsorbsiyon davrann ciddi lde etkiler.zelti kimyas ve
scakl,polimerin molekl arl,biimi,dozaj ve zellikleri adsorbsiyonu
ve difzyonu denetleyen nemli parametrelerdir.A ncak polimerin molekl
arlndaki art baz durumlarda adsorbsiyonda arta ve dier baz
durumlarda da azala neden olmaktadr(Sato&Yoshida 1967).Polimer
molekllerin mobilitesi ve askdaki ortamn zc kuvveti scakla bal
olup kat yzeyindeki adsorbsiyon davrann etkiler.Genellikle askdaki
ortam polimer iin zayf bir zc ise adsorbsiyonun hz daha
byktr.Polimerin biimi zcnn tabiatn ve bu da polimer
molekllerinin tanelerle arpma ansn belirler.Tane morfolojisi ve katnn
yzey kimyasal zelliklerinin de adsorbsiyon kinetiine ve byklne
etkisi vardr(Kraus&Dugone 1955;Frisch ve ark. 1959;Linke&Booth
1960;Stromberg&Kline 1961)
Polimer adsorbsiyonu ve floklasyonu polimer molekllerinin askdaki
tanelerle tanmas ve ardndan polimer zincirinin ilk yapmas ve daha sonra
nihai dizilimi verecek ekilde tekrar dzenlenmesi gibi birka aamadan
olumaktad(Akers 1972).Adsorblanm polimer tanelerinin arpmas daha
sonra dalabilen salkmlarn olumasyla sonulanr.Adsorbsiyon ve
floklasyon aamalar(Gregory 1988) ya difzyon veya sistemdeki akkann
hareketiyle gdml eklinde alglanmaktadr.Yk younluu ve molekler
kitlenin silis plpnn floklasyon kinetiine etkisi aratrlm ve polimer
adsorbsiyon hznn dk yk younluklar ve polimer molekl arlklarnda
tane arpma hznn yava olduu bulunmutur(Lee&Gregory 1991)
Adsorbsiyon hzndaki farkllklar veya hz kontrol eden dier aamalar
proses artlarnn deimesinden kaynaklanmaktadr.rnein;hematit-kuvars-
Separan AP-30 sistemindeki kvam sresi hematit iin 60 sn.'de maksimum
floklasyona ularken ayn durum kuvars iin yaklak 600 sn.'de
gereklemitir(Sresty ve ark. 1978).Ksa srelerde katyonik polimer
zeltisine daldrlan bir cam plaka ve ardndan izleme amacyla adsorblanm
silika kreciklerinin yaptrlmas gibi basit bir teknik kullanarak
adsporbsiyonun 1 dakikadan ksa bir srede bittii bulunmutur.ekil 5'de
grld gibi ilk birka saniyede az bir adsorbsiyon ardndan ok keskin bir
art gzlenmitir(Somasundaran&Sivakumar 1988;Onoda&Somasundaran
1987)

4.Seimlilik
Etkin seimli floklasyon stratejileri gelitiren mhendislerin karlat
en ciddi sorun mevcut ticari polimerlerin seimli olmamasndan dolay


mineral yzeylerine adsorbsiyonun da seimli olmamasdr.Bu durum polimer
zincirine kat yzeyleri ile kompleks veya alat yapan seimli fonksiyonel
gruplarn montesi zorunluluunu ortaya koymutur.
Seimli floklasyonla ayrmann baars taneleri birbiriyle olan
serbestlemesine,istenen taneler zerine floklann tercihli
adsorbsiyonuna,salkmlarn adsorblanm polimer moleklleriyle kpr
kurmasna ve salkmlam kitlenin tekrar dalmadan sspansiyondan etkin
ayrmna baldr.Polimerik bir molekln karmak bir sistemde tercihli
adsorbsiyonu genellikle arayzey potansiyeline,floklan ile tane yzeyinin
fonksiyonel kaplamasna,floklan kimyasal yapsna ve sistemdeki mevcut
katlarn trne baldr.
Galenin dier minerallerden ayrlmasn ieren bir almada,galenin
anyonik poliakrilamid ile floklasyonunun kurun nitrat ilavesiyle
iyiletirildii ve sodyum slfr ile de bozulduubulunmutur.Yine hava ile
temasta kurutulan galenin kuvarstan seimli floklasyon ile ayrlamamas ve
bunun da oksitlenmi kurun tuzlar ieren ortamda zeta potansiyelinin sfr
olmas ve bundan dolay da kuvars ile koaglasyon yapt
aklanmtr.Benzer ekilde kalsit ile galen arasndaki seimli
floklasyon,dier katk maddelerinin yokluunda,bu minerallerin zeta
potansiyellerinin doal pH'da yeterince yksek olmamasndan dolay
bozulduu bulunmutur(Yarar&Kitchener 1970)
Demir oksitle etkileiminde niastann seimlilii nemli lde niasta
moleklndeki fonksiyonel gruplara atfedilmitir(Iwasaki ve ark.
1969).Hematit-kuvars karmnn bazik msr niastas ile seimli
floklasyonu yaplm,demir oksit veriminin floklan dozaj ile keskin bir
ekilde artt saptanmtr.Hematit-kuvars karmnn seimli
floklasyonunun performans niasta konsatrasyonuna bal olarak ayrma
indeksi ekil.6'da grlmektedir.stenen mineralin tenr ve verimini ieren
ayrma indeksi (% konsantrede kazanlan deerli mineral + % artkta
kaybedilen gang /100).Sfr deeri tam bir baarszl temsil ederken,1 deeri
ise mkemmel bir ayrmay gstermektedir.Sonular,0.7 gibi tatminkar bir
ayrma indeksinin flokle rnn bir kademe temizlenmesi ile elde
edilmektedir(Sresty&Somasundaran 1980)


Kompleks yapan reaktifler de floklasyon ileminin seimliliini
arttrmakta kullanlmaktadr.Cu
2
S veNi
3
S
2
ieren INCO mattesinin flotasyonla
ayrlmasnda bakr minerallerine kar olaanst seimlilii olan
diphenylguanidine(DPG) kompleksleme ajan olarak kullanlmaktadr(Tipman
ve ark. 1976).Polietilen oksit(PEO) varlnda ve yokluunda DPG ilavesinin
kalkopiritin pentlanditten seimli olarak ayrlmasnn mmkn olduunu
gstermitir.Sentetik olarak hazrlanm kalkopirit ve pentlandit karmlar ile
yaplan test sonular ekil.7.a. ve ekil.7.b'de grlmektedir.
Kalkopiritin verim ve ierii tm pH aralklarnda PEO yokluunda ve
PEO+DPG varlnda srasyla % 70'den % 90'a ve % 50'den % 60'a
ykselmitir.Ancak pentlanditin verim ve ieriinin sadece PEO varlnda
azld bulunmutur.
Kuvars ve kalsit gibi yantalarn karmndan hematitin seimli
floklasyonu pek ok aratrc tarafndan incelenmitir(Usoni ve ark.
1968;Yarar&Kitchener 1970;Read 1971)Flotasyon uygulamalarnda alat
reaktiflarinin baarl olmas zerine,bu reaktiflerin polimer zincirlerine
montesi denenmitir(Iwasaki ve ark. 1969;Attia&Kitchener 1976)


Niasta ve polisakaridler bastrc ve floklan ve seimli floklan olarak
yaygn kullanma sahiptir(Weissonborn ve ark. 1994).Yine uyarlanm
niastalar kat plplerinde katk maddesi olarak kullanld gibi dier
endstrilerde de kullanlmaktadr.Niastalarn molekl arl
azaltldnda,dntrlm niasta elde edilir.Polimer zincirine farkl
fonksiyonel gruplar yerletirilerek de gerekli deiiklikler yaplabilir.Niasta
ve polisakaridlerin kat yzeylere adsorbsiyonu iin eitli mekanizmalar
nerilmitir.Adsorbsiyon iin asl neden tane yzeyleri ve polisakaridler
arasndaki hidrofobik etkileimler ve hidrojen badr.Fakat son bulgular
kimyasal etkileimlerin rol oynadn gstermektedir(Laskowski ve ark.
1991).Spektroskobik teknikler kullanarak dekstrin,fruktoz,glikoz ve sukroz
gibi niasta trevlerinin metal iyonlar ile kompleks yapma kabiliyeti olduu
gsterilmitir.
Polimer ve srfaktanlarn floklasyonunun durayl olmas iin
birbirleriyle kombine olarak da kullanlmaktadr.Polimer ve srfaktanlarn
varlnda sspansiyonlarn durayll elektrostatik etkileimlerin yan sra
pek ok faktrle denetlenmektedir.Durayllk durumunda ise tane yzeylerinde
itici sterik etkileimler retebilen adsorblanm polimer ve srfaktan
tabakasnn rol de nemlidir(Sato&Ruch 1980).Sspansiyonlarn
floklasyonu iin kprleme yolu ile polimer ve slfaktanlarn adsorblanma
mekanizmas ajrj ntralizasyonu ile birlikte yaygn olarak kabul
grmektedir.

5.Yeni Gelimeler

ok ince tanelerin floklasyonunda Weissenborn ve ark.(1995) Diffuse
Reflectance Infrared Fourier Spectroscopy(DRIFT) tekniinei kullanarak
hematit yzeyine niasta ve trevleri olan amiloz ve amilopektinin'in
adsorbsiyon mekanizmasn incelemitir.Bu yazarlar hematit yzeyine
adsorblanan elemanlarn tabiatn ve adsorblanma derecesini
aratrmtr.Buday niastas ve amilopektinin yzeye hidrojen ba ile deil
de bir yzey kompleksi oluumu ile baland bulunmutur.nfrared ve zeta
potansiyel delilleri ile birlikte adsorbsiyon ve termogravimetrik verileri de
kullanarak daha yksek metal adsorbsiyon elerinden dolay,niastann
hematit yzeyine tercihli bir adsorbsiyon mekanizmas nerilmitir.Ayrca
floklasyonun da klasik kprleme mekanizmasyla olutuunu ne
srmlerdir.
Jarnstrom ve ark.(1995) kaolen sspansiyonlarnn modifiye(uyarlm)
niasta ile floklasyonunu incelemilerdir.Fiber optik bir alglayc ile ak
halindeki kaolen sspansiyonlarnn bulankllnn salm llm ve
katyonik ile uyarlanm niastann mkemmel floklan olduu
bulunmutur.yonik kuvvetin 1mM ile 100mM olmas durumunda
floklasyona herhangi bir etkisi olmad fakat polimer sspansiyonu Na-
poliakrilat ile n ilemden geirildiinde ise 1Mm NaCl konsantrasyonunda
floklasyon sonularnn kt olduu bulunmutur.Yine yksek scaklkta ve
tuz ve niasta konsantrasyonlarnn yksek olduu durumlarda floklasyonun
yeterli olduu grlmtr.Bu sonula uyarlanm ve dntrlm katyonik
niastann kprleme mekanizmas ile kaoleni salkmlatrd belirtilmektedir
Baka ilgin bir alma katyonik ile uyarlanm poliakrilamidler
kullanarak negatif ykl polistyren lateks tanelerinin adsorbsiyonu ve
floklasyonu zerine yaplmtr(Eriksson ve ark. 1993).Bu almada artlar
ylesine seilmi ki adsorblanan polimer daha yeterli floklasyon oluumu
salanmadan denge konumuna ulamaktadr.ok dk yk younluklu
polimerlerin lateks yzeyinde dmler ve kuyruklar oluturduklar ve
bunlarn da lateks tanelerini kprlemeyle salkmlatrdklar
bulunmutur.Fakat daha yksek yk younluklu polimerlerin dz konumda
yzeye yaptklar ve yk ntralizasyonu ile salkmlamann olduu
gsterilmitir.Bu aratrmaclar,salkmlamann taneler zerindeki pozitif ve
negatif yk merkezleri arasndaki uzun mesafeli ekme kuvvetlerinden de
kaynaklanabileceini belirtmilerdir.Yksek ykl polimerin maksimum
adsorbsiyonu durumunda lateks tanelerinin pozitif yk sergiledii
bulunmutur.Bu da lateks zerindeki ykler arasndaki mesafenin polimer
zerindeki pozitif ykler arasndaki ortalama mesafeden daha byk olmasna
balanmtr.Bunun olabilmesi iin polimerin iyonize lateks gruplar zerine
iyonik ba polimer zerindeki fazladan pozitif yklerin ayn anda lateks
yzeyine yapmas ile mmkndr.
Adsorblanan polimer molekllerinin biimi ve konumu polimer
floklasyonunda da nemli rol oynar(Tjipangangjara&Somasundaran
1991).Ancak polimer biiminin yerinde ve gvenilir tekniklerle
denetlenememesi ve polielektrolitlerin karmak adsorbsiyon
mekanizmalarndan dolay konformasyonun rol tam olarak
anlalamamtr.Flourescence and Electron SpinResonance Spectroscopy
yntemi adsorblanm polimer ve srfaktan tabakalarnn
konformasyonu,mikro yaps ve konumu hakknda bilgi verebilecek gl
yntemlerdir(Chander&Somasundaran 1987;Chander ve ark.
1988;Somasundaran&Yu 1994). pH deiimi denetlenerek daha iyi
floklasyon elde etmenin bir dier yolu bir kuvvetlice yapan,dieri ise kpr
ba kuran bir polimer kombinezonu ile mmkndr.ki veya daha fazla
polimer kombinezonu floklasyon ve dispersiyon olaylarnda sinerjik etki
yapmaktadr.Polistyrenslfonat(PSS) ve katyonik poliakrilamidin(PAM)
ardk ilavesi ile almina sspansiyonlarnn floklasyonlarnn tek bir
polimere gre daha mkemmel olduu tespit edilmitir.Katyonik polimer tek
bana hibir salkmlama retmezken,PSS'nin marjinal bir etkisi
vardr.Halbuki ekil 8'de grld zere iki fonksiyonlu bir polimer
kullanldnda ise almina taneleri zerinde belirgin bir yk olmasna ramen
mkemmel salkmlama elde edilmitir(Yu&Somasundaran 1993).Katyonik
PAM tek bana kullanldnda elektrostatik itmeden dolay almina yzeyine
adsorblanamad adsorbsiyon almalarndan bulunmutur.Ancak PSS ve
PAM kombinezonu ile almina zerine adsorbsiyonun byk lde artt
grlmtr(sekil.9)
ekil.9'da grlen ko-adsorbsiyon olay bu iki polimerin kat/sv
arayzeyinde oluturduklar kompleks ile aklanmaktadr.ki ynl
polimerlerle elde edilen mkemmel floklasyon ancak PSS'nin pozitif ykl
almina yzeyi ile elektrostatik etkileimi ile aklanabilmitir.Anyonik
polimer nce apa aeklinde yzeye tutunarak uzun zincirli katyonik
polimerin adsorbsiyonunu ve kprlerin atlmasn salayarak mkemmel
floklasyona neden olmutur.




6.Sonular

Kolloidal sspansiyonlarda meydana gelen floklasyon/dispersiyon
olaylar endstride son derece nemli yer tutmaktadr.Kolloid ve yzey
kimyas bilgisine dayanarak istenen sonularn alnmasnda ciddi gelimeler
elde edilmitir.





zellikle cevher hazrlamada floklasyon ilemi hem laboratuar hem de
endstriyel boyutta mit vaadeden gelimelere sahne olmutur.Ancak sistemin
olaanst karmak olmasndan dolay endstriyel baar henz istenen
seviyeye ulaamamtr.Kilden takonit cevherinin seimli floklasyonundaki
stn baars bu alanda bir istisna tekil etmektedir.Adsorbsiyon/floklasyon
olayn denetleyen eitli parametreler dikkate alnmas ve entegre
yaklamlarla proses parametrelerinin etkileri dikkatlice incelenmesi ile
seimli floklasyon teknolojisinin gelecekte devrim yapmas beklenmektedir.