Karol Marks i Fryderyk Engels

Manifest Partii
Komunistycznej
Studenckie Koo Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski
WARSZAWA 2007
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 2 -
###&skfm'u#&#&(l
Manifest Partii Komunistycznej zosta naisany
rzez Karo!a Ma"sa i #ry$ery"a %n&e!sa ja"o
ro&ram Z'i(z"u Komunist)' i o raz ier'szy
'y$any $ru"iem ' *on$ynie ' !utym +,-, ro"u.
W !icznyc/ 'y$aniac/ 02 'y$ania niemiec"ie i 1
o2coj3zycznyc/4 ro"u +,-, naz'is"a autor)' nie
2yy o$ane. Zostay one 'ymienione $oiero rzy
'y$aniu an&ie!s"im ro"u +,50.
6$ niemiec"ie&o 'y$ania +,72 ro"u Manifest
Partii Komunistycznej u"azy'a si3 o$
s"r)conym tytuem7 Manifest Komunistyczny.
Po$sta'a niniejsze&o 'y$ania7 Karo! Mar"s8
#ry$ery" %n&e!s8 9ziea8 tom -8 'y$. Ksi(:"a i
Wie$za8 Warsza'a +;12.
<umaczenie nieznane&o autora. Przy&oto'anie $o
'y$ania i re$a"cja te"stu7 <a$eusz Za2u$o's"i.
Kore"ta7 Piotr Str32s"i.
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Wi$mo "r(:y o %uroie = 'i$mo "omunizmu. Wszyst"ie ot3&i starej %uroy o(czyy si3 '
>'i3tej na&once rzeci' temu 'i$mu7 aie: i car8 Metternic/ i ?uizot8 francuscy ra$y"ao'ie i niemieccy
o!icjanci.
?$zie jest ta"a artia oozycyjna8 "t)ra 2y nie 2ya o"rzyczana za "omunistyczn( rzez s'yc/
rzeci'ni")' 23$(cyc/ u 'a$zy@ ?$zie jest ta"a artia oozycyjna8 "t)ra 2y z "o!ei nie o$'zajemniaa
si3 i3tnuj(cym zarzutem "omunizmu zar)'no 2ar$ziej o$ sie2ie ost3o'ym rze$sta'icie!om oozycji8
ja" i s'oim rea"cyjnym rzeci'ni"om@
9'oja"i 'niose" 'yy'a z te&o fa"tu.
Komunizm jest ju: rzez 'szyst"ie ot3&i euroejs"ie uznany za ot3&3.
Azas ju: naj'y:szy8 a2y "omuni>ci 'yo:y!i ot'arcie 'o2ec cae&o >'iata s')j un"t 'i$zenia8
s'oje ce!e8 s'oje $(:enia i 2ajce o 'i$mie "omunizmu rzeci'sta'i!i manifest samej artii.
W tym ce!u ze2ra!i si3 ' *on$ynie "omuni>ci najr):niejszyc/ naro$o'o>ci i na"re>!i!i nast3uj(cy
Manifest8 "t)ry ou2!i"o'any zostaje ' j3zy"ac/7 an&ie!s"im8 francus"im8 niemiec"im8 'os"im8
f!aman$z"im i $uBs"im.
!
"ur#ua a $roletariusze
%
Cistoria 'szyst"ic/ $otyc/czaso'yc/ soeczeBst'
2
jest /istori( 'a!" "!aso'yc/.
Wo!ny i nie'o!ni"8 atrycjusz i !e2ejusz8 feu$a i c/o o$$any8 majster cec/o'y i cze!a$ni"8
"r)t"o m)'i(c8 ciemi3zcy i uciemi3:eni ozosta'a!i ' staym $o sie2ie rzeci'ieBst'ie8 ro'a$zi!i
nieustann(8 ju: to u"ryt(8 ju: to ja'n( 'a!"3 = 'a!"38 "t)ra za "a:$ym razem "oBczya si3 re'o!ucyjnym
rzeo2ra:eniem cae&o soeczeBst'a a!2o 's)!n( za&a$( 'a!cz(cyc/ "!as.
We 'cze>niejszyc/ eo"ac/ /istorycznyc/ soty"amy ra'ie 'sz3$zie zuene rozczon"o'anie
soeczeBst'a na r):ne stany8 'ie!ostonio'( /ierarc/i3 stano'is" soecznyc/. W staro:ytnym Rzymie
mamy atrycjusz)'8 rycerzy8 !e2ejusz)'8 nie'o!ni")'D ' 'ie"ac/ >re$nic/ = an)' feu$a!nyc/8 'asa!i8
majstr)' cec/o'yc/8 cze!a$ni")'8 c/o)' o$$anyc/ i ona$to jeszcze ' o2r32ie "a:$ej niema! z tyc/
"!as zno'u o$r32ne szcze2!e.
Eo'oczesne soeczeBst'o 2ur:uazyjne8 "t)re si3 'yonio z ua$aj(ce&o soeczeBst'a
feu$a!ne&o8 nie znioso rzeci'ieBst' "!aso'yc/. St'orzyo ty!"o ' miejsce $a'nyc/ no'e "!asy8 no'e
'arun"i ucis"u8 no'e formy 'a!"i.
Easza eo"a8 eo"a 2ur:uazji8 'yr):nia si3 je$na" tym8 :e uro>cia rzeci'ieBst'a "!aso'e. Aae
soeczeBst'o rozszczeia si3 coraz 2ar$ziej na $'a 'ie!"ie 'ro&ie o2ozy8 na $'ie 'ie!"ie8 'r3cz
rzeci'sta'ne so2ie "!asy7 2ur:uazj3 i ro!etariat.
Z c/o)' o$$anyc/ >re$nio'iecza 'y'o$zi!i si3 mieszczanie &ro$o'i ier'szyc/ miastD z
mieszczaBst'a &ro$o'e&o roz'in3y si3 ier'sze e!ementy 2ur:uazji.
+
Przez 2ur:uazj3 na!e:y rozumieF "!as3 no'oczesnyc/ "aita!ist)'8 'a>cicie!i >ro$")' ro$u"cji8 "orzystaj(cyc/ z racy
najemnej. Przez ro!etariat = "!as3 no'oczesnyc/ ro2otni")' najemnyc/8 "t)rzy nie osia$aj(c >ro$")' ro$u"cji zmuszeni
s(8 2y istnieF8 srze$a'aF s'( si3 ro2ocz(. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego z 1888 r&*&
2
<zn. >ci>!e m)'i(c8 /istoria rze"azana nam na (i+mie& W ro"u +,-7 re/istoria soeczeBst'a8 or&anizacja soeczna
orze$zaj(ca 'sze!"( /istori3 isan(8 2ya niema! zuenie nie znana. 6$ te&o czasu CaGt/ausen o$"ry 's)!ne 'a$anie
ziemi( ' Rosji8 Maurer 'y"aza8 :e jest ono soeczn( o$sta'( stano'i(c( un"t 'yj>cia roz'oju /istoryczne&o 'szyst"ic/
szcze)' niemiec"ic/8 stonio'o za> usta!ono8 :e &mina 'iejs"a o 's)!nym 'a$aniu ziemi( 2ya ier'otn( form(
soeczeBst'a o$ Hn$ii o Hr!an$i3. Wreszcie $zi3"i Mor&ano'i8 "t)ry u'ieBczy te 2a$ania o$"ryciem 'a>ci'ej istoty &ens
Iro$uJ i jej miejsca ' !emieniu8 zostaa 'y>'iet!ona or&anizacja 'e'n3trzna te&o ier'otne&o soeczeBst'a
"omunistyczne&o. Z roz"a$em tej ier'otnej 's)!noty &minnej zaczyna si3 rozszczeienie soeczeBst'a na o$r32ne i '
"oBcu rzeci'sta'ne so2ie "!asy. Pr)2o'aem na"re>!iF ten roces roz"a$u ' Poc/o$zeniu ro$ziny8 'asno>ci ry'atnej i
aBst'aD 'y$anie 28 Stutt&art +,,1. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego z 1888 r&*&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- K -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
6$"rycie Amery"i i $ro&i mors"iej $oo"oa Afry"i ot'orzyo rze$ rosn(c( 2ur:uazj( no'e tereny.
Ryne" 'sc/o$nio-in$yjs"i i c/iBs"i8 "o!onizacja Amery"i8 stosun"i 'ymienne z "o!oniami8 omno:enie
>ro$")' 'ymiany i ' o&)!e to'ar)' 'y'oay nie2y'ay roz"'it /an$!u8 :e&!u&i8 rzemysu8 a tym
samym so'o$o'ay szy2"i roz')j czynni"a re'o!ucyjne&o ' roza$aj(cym si3 soeczeBst'ie
feu$a!nym.
9otyc/czaso'y feu$a!ny8 czy!i cec/o'y sos)2 ro$u"cji rzemyso'ej nie 'ystarcza ju: $o
zaso"ojenia 'zrastaj(ce&o 'raz z no'ymi ryn"ami zaotrze2o'ania. Miejsce je&o zaj3a manufa"tura.
Majstro'ie cec/o'i zosta!i 'yarci rzez rzemyso'y stan >re$niD o$zia racy omi3$zy rozmaitymi
"ororacjami ust(i miejsca o$ziao'i racy 'e'n(trz oszcze&)!ne&o 'arsztatu.
A!e ryn"i 'ci(: si3 rozszerzay8 'ci(: 'zrastao zaotrze2o'anie. Manufa"tura r)'nie: ju: nie
'ystarczaa. W)'czas ara i maszyny zre'o!ucjonizo'ay ro$u"cj3 rzemyso'(. Miejsce manufa"tury
zaj( no'oczesny 'ie!"i rzemys8 miejsce rzemyso'e&o stanu >re$nie&o zaj3!i rzemyso'cy-
mi!ionerzy8 $o')$cy cayc/ armii rzemyso'yc/8 no'ocze>ni 2ur:ua.
Wie!"i rzemys st'orzy ryne" >'iato'y8 rzy&oto'any rzez o$"rycie Amery"i. Ryne" >'iato'y
'y'oa nie2y'ay roz')j /an$!u8 :e&!u&i8 >ro$")' "omuni"acji !($o'ej. Roz')j ten 'yn( z "o!ei na
rozrost rzemysu8 a ' tym samym stoniu8 ' ja"im roz'ija si3 rzemys8 /an$e!8 :e&!u&a8 "o!eje :e!azne8
' tym samym stoniu roz'ijaa si3 2ur:uazja8 mno:ya s'oje "aitay8 'yieraa na $a!szy !an 'szyst"ie
"!asy ozostae o >re$nio'ieczu.
Wi$zimy zatem8 :e no'oczesna 2ur:uazja sama jest 'yt'orem $u&ie&o rocesu roz'ojo'e&o8
szere&u rze'rot)' ' soso2ie ro$u"cji i 'ymiany.
Ka:$emu z tyc/ szcze2!i roz'oju 2ur:uazji to'arzyszyy o$o'ie$nie z$o2ycze o!ityczne
K
.
Lci>niony stan8 o$$any 'a$zy an)' feu$a!nyc/8 uz2rojone i samorz($ne zrzeszenia ' "omunie8 tu
nieza!e:na reu2!i"a miejs"a
-
8 )'$zie onosz(cy ci3:ary o$at"o'e stan trzeci monarc/ii
5
8 )Mniej8 '
o"resie manufa"tury8 rzeci''a&a sz!ac/ty ' monarc/ii stano'ej a!2o a2so!utnej8 &)'na o$sta'a
'ie!"ic/ monarc/ii ' o&)!e = 'y'a!czya so2ie 'reszcie 2ur:uazja o$ czasu o'stania 'ie!"ie&o
rzemysu i ryn"u >'iato'e&o 'y(czne ano'anie o!ityczne ' no'oczesnym aBst'ie ar!amentarnym.
Eo'oczesna 'a$za aBst'o'a jest je$ynie "omitetem zarz($zaj(cym 's)!nymi interesami caej "!asy
2ur:uazyjnej.
Nur:uazja o$e&raa ' /istorii ro!3 ' naj'y:szym stoniu re'o!ucyjn(.
Nur:uazja8 tam &$zie $osza $o 'a$zy8 z2urzya 'szyst"ie feu$a!ne8 atriarc/a!ne8 i$y!!iczne
stosun"i. Pozry'aa 2ez!ito>nie 'ie!ora"ie 'i3zy feu$a!ne8 "t)re rzy"u'ay czo'ie"a $o je&o
natura!ne&o z'ierzc/ni"a8 i nie ozosta'ia mi3$zy !u$Mmi :a$nej innej 'i3zi r)cz na&ie&o interesu8
r)cz 'yzutej z 'sze!"ie&o sentymentu zaaty &ot)'"(. O'i3to2!i'e $reszcze o2o:nej e&za!tacji8
rycers"ie&o zaau8 $ro2nomieszczaBs"iej rze'no>ci zatoia ' !o$o'atej 'o$zie e&oistyczne&o
'yrac/o'ania. ?o$no>F oso2ist( sro'a$zia $o 'arto>ci 'ymiennej8 a zamiast niez!iczonyc/
u'ierzyte!nionyc/ $o"umentami8 $o2rze na2ytyc/ 'o!no>ci 'ro'a$zia jedn, jedyn,- oz2a'ion(
sumienia8 'o!no>F /an$!u. So'em8 'yzys" osoni3ty zu$zeniami re!i&ijnymi i o!itycznymi zast(ia
'yzys"iem ja'nym8 2ez'sty$nym8 2ezo>re$nim8 na&im.
K
W 'y$aniu an&ie!s"im z +,,, r. o so'ac/ z$o2ycze o!ityczne $o$ano7 tej "!asy. .ed&
-
W 'y$aniac/ z !at +,,K i +,;07 zrzeszenie. .ed&
Komunami nazy'ay si3 ro$z(ce si3 miasta 'e #rancji8 na'et zanim ja"o stan trzeci 'y'a!czyy so2ie u s'yc/
feu$a!nyc/ an)' !o"a!ny samorz($ i ra'a o!ityczne. 6&)!nie m)'i(c8 je:e!i i$zie o e"onomiczny roz')j 2ur:uazji =
'zi3to tu ja"o tyo'y "raj An&!i38 je:e!i za> i$zie o jej roz')j o!ityczny = #rancj3. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego
z 1888 r&*&
<a" miesz"aBcy miast 'os"ic/ i francus"ic/ nazy'a!i s'oj( &min3 miejs"( o uzys"aniu o$ s'yc/ an)' feu$a!nyc/ '
$ro$ze 'y"uu !u2 'a!"i ier'szyc/ ra' samorz($o'yc/. )$#aga Engelsa do #ydania niemieckiego z 18/0 r&*&
5
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, o so'ac/ nieza!e:na reu2!i"a miejs"a $o$ano7 0ja" 'e Woszec/ i Eiemczec/48 a
o so'ac/ stan trzeci monarc/ii7 0ja" 'e #rancji4. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- - -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Nur:uazja z$ara aureo!3 >'i3to>ci z 'szyst"ic/ ro$zaj)' zaj3F8 "t)re otaczano $otyc/czas
szacun"iem i na "t)re so&!($ano z na2o:n( czci(. *e"arza8 ra'ni"a8 $uc/o'ne&o8 oet38 uczone&o
o2r)cia ' s'oic/ atnyc/ najemnyc/ ro2otni")'.
Nur:uazja z$ara ze stosun")' ro$zinnyc/ ic/ t"!i'ie sentymenta!n( zason3 i sro'a$zia je $o
na&ie&o stosun"u ieni3:ne&o.
Nur:uazja uja'nia8 :e 2ruta!ne stoso'anie siy8 "t)re rea"cja ta" o$zi'ia ' >re$nio'ieczu8
znaj$o'ao &o$ne uzuenienie ' naj2ar$ziej &nu>nym r):niact'ie. 9oiero 2ur:uazja o"azaa8 co mo:e
sra'iF !u$z"a $ziaa!no>F. 9o"onaa ona ca"iem innyc/ cu$)' ni: z2u$o'anie e&is"ic/ irami$8
rzyms"ic/ 'o$oci(&)' i &otyc"ic/ "ate$r8 o$2ya oc/o$y z&oa inne ni: '3$r)'"i !u$)' i 'yra'y
"rzy:o'e.
Nur:uazja nie mo:e istnieF 2ez nieustanne&o re'o!ucjonizo'ania narz3$zi ro$u"cji8 a 'i3c
stosun")' ro$u"cji8 a 'i3c cao"sztatu stosun")' soecznyc/. Eatomiast ier'szym 'arun"iem
istnienia 'szyst"ic/ $a'niejszyc/ "!as rzemyso'yc/ 2yo zac/o'anie 2ez zmian stare&o soso2u
ro$u"cji. Lsta'iczne rze'roty ' ro$u"cji8 2ezustanne 'strz(sy o&arniaj(ce cao>F :ycia soeczne&o8
'ieczna niee'no>F i 'ieczny ruc/ o$r):niaj( eo"3 2ur:uazyjn( o$ 'szyst"ic/ orze$nic/
1
. Wszyst"ie
st3:ae8 za>nie$ziae stosun"i 'raz z nieo$(cznymi o$ nic/8 z $a'ien $a'na u>'i3conymi oj3ciami i
o&!($ami u!e&aj( roz"a$o'i8 'szyst"ie no'o o'stae staj( si3 rzestarzae8 zanim z$(:( s"ostnieF.
Wszyst"o8 co stano'e i za"rzee8 zni"a8 'szyst"o8 co >'i3te8 u!e&a srofano'aniu i !u$zie musz( 'reszcie
sojrzeF trzeM'ym o"iem na s'oj( ozycj3 :ycio'(8 na s'oje 'zajemne stosun"i.
Potrze2a coraz szersze&o z2ytu $!a jej ro$u"t)' &na 2ur:uazj3 o caej "u!i ziems"iej. Wsz3$zie
musi si3 ona za&nieM$ziF8 'sz3$zie za$omo'iF8 'sz3$zie za$zierz&n(F stosun"i.
Przez e"s!oatacj3
7
ryn"u >'iato'e&o 2ur:uazja na$aa ro$u"cji i "onsumcji 'szyst"ic/ "raj)'
c/ara"ter "osmoo!ityczny. Ku 'ie!"iemu :a!o'i rea"cjonist)' usun3a rzemyso'i so$ n)& &runt
naro$o'y. 6$'ieczne naro$o'e &a3zie rzemysu u!e&y zniszczeniu i s( $a!ej co $zieB niszczone. S(
'yierane rzez no'e &a3zie rzemysu8 "t)ryc/ 'ro'a$zenie staje si3 "'esti( :ycia $!a 'szyst"ic/
cy'i!izo'anyc/ naro$)'8 rzez &a3zie8 "t)re rzet'arzaj( suro'ce ju: nie miejsco'e8 !ecz sro'a$zane z
najo$!e&!ejszyc/ stref8 i "t)ryc/ fa2ry"aty so:y'ane s( nie ty!"o ' "raju8 !ecz ta":e 'e 'szyst"ic/
cz3>ciac/ >'iata. Miejsce $a'nyc/ otrze28 zaso"ajanyc/ rzez 'yro2y "rajo'e8 zajmuj( no'e8 "t)ryc/
zaso"ojenie 'yma&a ro$u"t)' najo$!e&!ejszyc/ "raj)' i "!imat)'. 9a'na !o"a!na i naro$o'a
samo'ystarcza!no>F i o$oso2nienie ust3uj( miejsca 'szec/stronnym stosun"om 'zajemnym8
'szec/stronnej 's)za!e:no>ci naro$)'. H to zar)'no ' ro$u"cji materia!nej8 ja" i ' ro$u"cji
$uc/o'ej. Wyt'ory $uc/o'e oszcze&)!nyc/ naro$)' staj( si3 's)!nym $o2rem. Pe$nostronno>F i
o&raniczono>F naro$o'a staje si3 coraz 2ar$ziej niemo:!i'a8 a z 'ie!u !iteratur naro$o'yc/ i re&iona!nyc/
o'staje !iteratura >'iato'a.
9zi3"i szy2"iemu $os"ona!eniu 'szyst"ic/ narz3$zi ro$u"cji8 $zi3"i niez'y"emu uat'ieniu
"omuni"acji 2ur:uazja 'ci(&a ' nurt cy'i!izacji 'szyst"ie8 na'et naj2ar$ziej 2ar2arzyBs"ie naro$y. Eis"ie
ceny jej to'ar)' to o'a ci3:"a arty!eria8 za "t)rej omoc( 2ur:uazja 2urzy 'szyst"ie mury c/iBs"ie8
zmusza $o "aitu!acji naj2ar$ziej za'zi3t( niena'i>F 2ar2arzyBc)' $o cu$zoziemc)'. Po$ &roM2( za&a$y
znie'a!a 'szyst"ie naro$y $o rzys'ojenia so2ie 2ur:uazyjne&o soso2u ro$u"cji8 znie'a!a je $o
'ro'a$zenia u sie2ie ta" z'anej cy'i!izacji8 tzn. $o stania si3 2ur:ua. So'em8 st'arza so2ie >'iat na
o2raz i o$o2ieBst'o s'oje.
Nur:uazja o$orz($"o'aa 'ie> ano'aniu miasta. St'orzya o!2rzymie miasta8 z'i3"szya '
'yso"im stoniu !icz23 !u$no>ci miejs"iej ' or)'naniu z 'iejs"( i 'yr'aa ' ten sos)2 znaczn( cz3>F
!u$no>ci z i$iotyzmu :ycia 'iejs"ie&o. Po$o2nie ja" uza!e:nia 'ie> o$ miasta8 ta" samo uza!e:nia "raje
2ar2arzyBs"ie i )2ar2arzyBs"ie o$ "raj)' cy'i!izo'anyc/8 naro$y c/os"ie o$ naro$)' 2ur:uazyjnyc/8
Wsc/)$ o$ Zac/o$u.
1
W 'y$aniu niemiec"im z ro"u +,;0 zamiast orze$nic/ 0fr12eren47 innyc/ 0anderen4. .ed&
7
W 'y$aniac/ z !at +,72 i +,;07 Przez s'oj( e"s!oatacj3. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 5 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Nur:uazja coraz 2ar$ziej !i"'i$uje stan roz$ro2nienia >ro$")' ro$u"cji8 roz$ro2nienia 'asno>ci i
rozroszenia !u$no>ci. S"uia ona !u$no>F8 scentra!izo'aa >ro$"i ro$u"cji i s"oncentro'aa 'asno>F '
nie'ie!u r3"ac/. Eieuni"nionym te&o nast3st'em 2ya centra!izacja o!ityczna. Eieza!e:ne8 za!e$'ie
srzymierzone ty!"o z so2( ro'incje o o$miennyc/ interesac/8 usta'ac/8 rz($ac/ i systemac/ ce!nyc/
zostay zeso!one ' jeden nar)$ z jednym rz($em8 jednym usta'o$a'st'em8 jednym naro$o'ym
interesem "!aso'ym8 jedn, &ranic( ce!n(.
W ci(&u s'e&o stu!etnie&o za!e$'ie ano'ania "!aso'e&o 2ur:uazja st'orzya siy 'yt')rcze
znacznie !iczniejsze i ot3:niejsze ni: 'szyst"ie orze$nie o"o!enia razem. Ljarzmienie si rzyro$y8
rozo'szec/nienie maszyn8 zastoso'anie c/emii ' rzemy>!e i ro!nict'ie8 :e&!u&a aro'a8 "o!eje :e!azne8
te!e&rafy e!e"tryczne8 rzysoso2ienie o$ ura'3 cayc/ cz3>ci >'iata8 usa'nienie rze"8 cae rzesze
!u$no>ci ja"2y 'yczaro'ane so$ ziemi = "t)re z orze$nic/ stu!eci rzyuszczao8 :e ta"ie siy
'yt')rcze $rzemi( ' onie racy soecznej@
Wi$zimy zatem7 >ro$"i ro$u"cji i 'ymiany8 na "t)ryc/ o$o:u u"sztato'aa si3 2ur:uazja8
zostay 'yt'orzone ' soeczeBst'ie feu$a!nym. Ea e'nym szcze2!u roz'oju tyc/ >ro$")' ro$u"cji i
'ymiany stosun"i8 ' "t)ryc/ o$2y'aa si3 ro$u"cja i 'ymiana ' soeczeBst'ie feu$a!nym8 feu$a!na
or&anizacja ro!nict'a i manufa"tury8 so'em8 feu$a!ne stosun"i 'asno>ci rzestay o$o'ia$aF
roz'ini3tym ju: siom 'yt')rczym. Camo'ay one ro$u"cj3 zamiast jej srzyjaF. Zamieniy si3 ' r)'nie
!iczne o"o'y. Musiay zostaF rozsa$zone i zostay rozsa$zone.
Miejsce ic/ zaj3a 'o!na "on"urencja z o$o'ia$aj(cym jej ustrojem soecznym i o!itycznym8 z
e"onomicznym i o!itycznym ano'aniem "!asy 2ur:uazji.
Ea naszyc/ oczac/ o$2y'a si3 o$o2ny ruc/. Nur:uazyjne stosun"i ro$u"cji i 'ymiany8
2ur:uazyjne stosun"i 'asno>ci8 no'oczesne soeczeBst'o 2ur:uazyjne8 "t)re 'yczaro'ao ta" ot3:ne
>ro$"i ro$u"cji i 'ymiany8 o$o2ne jest $o czarno"si3:ni"a8 "t)ry nie mo:e ju: oano'aF 'y'oanyc/
rzez si3 ot3& o$ziemnyc/. 6$ $ziesi3cio!eci $zieje rzemysu i /an$!u s( ty!"o $ziejami 2untu
no'oczesnyc/ si 'yt')rczyc/ rzeci' no'oczesnym stosun"om ro$u"cji8 rzeci' stosun"om 'asno>ci8
"t)re s( 'arun"ami istnienia 2ur:uazji i jej ano'ania. 9o>F 'ymieniF "ryzysy /an$!o'e8 "t)re
ona'iaj(c si3 erio$ycznie8 coraz &roMniej sta'iaj( o$ zna"iem zaytania istnienie cae&o soeczeBst'a
2ur:uazyjne&o. W czasie tyc/ "ryzys)' u!e&a re&u!arnie zniszczeniu nie ty!"o znaczna cz3>F
'yt'orzonyc/ ro$u"t)'8 a!e na'et st'orzonyc/ ju: si 'yt')rczyc/. W czasie "ryzys)' 'y2uc/a
ei$emia soeczna8 "t)ra 'szyst"im orze$nim eo"om 'y$aa2y si3 nie$orzeczno>ci( = ei$emia
na$ro$u"cji. SoeczeBst'o zostaje na&!e cofni3te $o stanu c/'i!o'e&o 2ar2arzyBst'aD 'y$aje si38 :e
"!3s"a &o$o'a8 o'szec/na 'ojna niszczycie!s"a
,
oz2a'ia je 'sze!"ic/ >ro$")' utrzymaniaD 'y$aje
si38 :e rzemys8 /an$e! zostay unicest'ione8 a $!acze&o@ 9!ate&o8 :e soeczeBst'o osia$a za $u:o
cy'i!izacji8 za $u:o >ro$")' utrzymania8 za $u:o rzemysu8 za $u:o /an$!u. Siy 'yt')rcze8 "t)rymi ono
rozorz($za8 nie su:( ju: roz'ojo'i cy'i!izacji 2ur:uazyjnej
;
i 2ur:uazyjnyc/ stosun")' 'asno>ciD
rzeci'nie8 stay si3 one naz2yt $!a tyc/ stosun")' ot3:ne8 s( rzez nie /amo'aneD a &$y t3 zaor3
o"onuj(8 'tr(caj( cae soeczeBst'o 2ur:uazyjne ' stan niea$u8 za&ra:aj( istnieniu 2ur:uazyjnej
'asno>ci. Stosun"i 2ur:uazyjne stay si3 z2yt8 ciasne8 :e2y mo&y o&arn(F 2o&act'o8 ja"ie 'yt'orzyy.
= W ja"i sos)2 rzez'yci3:a 2ur:uazja "ryzysy@ Z je$nej strony rzez rzymuso'e niszczenie
e'ne&o zaso2u si 'yt')rczyc/D z $ru&iej = rzez o$2)j no'yc/ ryn")' i &runto'niejsz( e"s!oatacj3
$a'nyc/. W ja"i 'i3c sos)2@ W ten sos)28 :e rzy&oto'uje "ryzysy 2ar$ziej roz!e&e8
'szec/o&arniaj(ce i 2ar$ziej ot3:ne8 a zmniejsza >ro$"i zao2ie&ania "ryzysom.
6r3:8 za "t)re&o omoc( 2ur:uazja o'a!ia feu$a!izm8 z'raca si3 teraz rzeci' samej 2ur:uazji.
A!e 2ur:uazja nie ty!"o 'y"ua or3:8 "t)ry jej niesie za&a$3D st'orzya ta":e !u$zi8 "t)rzy tym
or3:em o"ieruj( = no'oczesnyc/ ro2otni")'8 (roletariuszy&
,
W ier'szym 'y$aniu z ro"u +,-,7 'ojna ustosz(ca 03er#1stungskrieg48 ' nast3nyc/ 'y$aniac/7 'ojna
niszczycie!s"a 03ernic2tungskrieg4. .ed&
;
W 'y$aniac/ niemiec"ic/ z !at +,728 +,,K i +,;0 so'a cy'i!izacji 2ur:uazyjnej s( ouszczone. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 1 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
W miar3 ja" roz'ija si3 2ur:uazja8 tzn. "aita8 roz'ija si3 te: ro!etariat8 "!asa no'oczesnyc/
ro2otni")'8 "t)rzy $o)ty ty!"o istnieF mo&(8 $o)"i znaj$uj( rac38 i "t)rzy rac3 znaj$uj( ty!"o $o)ty8
$o)"i ic/ raca omna:a "aita. Ai ro2otnicy8 zmuszeni $o srze$a'ania si3 o$ sztu"i8 s( to'arem ja"
"a:$y inny arty"u /an$!u8 tote: na r)'ni z innymi to'arami o$!e&aj( 'sze!"im zmienno>ciom
"on"urencji8 'sze!"im 'a/aniom ryn"u.
Praca ro!etariuszy na s"ute" rozo'szec/nienia maszyn i o$ziau racy zatracia 'sze!"ie cec/y
samo$zie!no>ci8 a 'raz z tym 'sze!"i o'a2 $!a ro2otni"a. Staje si3 on z'y"ym $o$at"iem $o maszyny8
'yma&a si3 o$eB ty!"o czynno>ci najrostszyc/8 naj2ar$ziej je$nostajnyc/8 $o 'yuczenia si3
najat'iejszyc/. Koszt ro2otni"a o&ranicza si3 zatem niema! 'y(cznie $o >ro$")' :y'no>ci niez23$nyc/
$o je&o utrzymania i zac/o'ania je&o &atun"u. A cena to'aru8 a 'i3c r)'nie: racy
+0
8 r)'na si3 "osztom
je&o ro$u"cji. 9!ate&o8 ' miar3 ja" raca staje si3 coraz 2ar$ziej o$str3czaj(ca8 zmniejsza si3 aca. Ao
'i3cej8 ' miar3 te&o8 ja" 'zrasta zastoso'anie maszyn i o$zia racy8 z'i3"sza si3 ta":e masa racy8
2($M 's"ute" z'i3"szenia !icz2y &o$zin racy8 2($M te: 's"ute" z'i3"szenia i!o>ci racy 'yma&anej '
$anym o"resie czasu8 rzysieszenia 2ie&u maszyn it$.
Eo'oczesny rzemys rze"sztaci $ro2ny 'arsztat atriarc/a!ne&o majstra ' 'ie!"( fa2ry"3
rzemyso'e&o "aita!isty. Masy ro2otnicze8 stoczone ' fa2ryce8 or&anizo'ane s( o :oniers"u. Pa"o
z'y"!i szere&o'cy rzemysu8 ro2otnicy o$$ani s( o$ $oz)r caej /ierarc/ii o$oficer)' i oficer)'. S(
nie'o!ni"ami nie ty!"o "!asy 2ur:uazyjnej8 2ur:uazyjne&o aBst'a8 s( "a:$e&o $nia8 o "a:$ej &o$zinie
ujarzmiani rzez maszyn38 rzez na$zorc38 a rze$e 'szyst"im rzez oszcze&)!nyc/ 2ur:ua-fa2ry"ant)'.
9esotyzm ten jest tym 2ar$ziej maost"o'y8 niena'istny8 j(trz(cy8 im ja'niej ro"!amuje zys" ja"o s')j
ce! ostateczny
++
.
Hm mniej zr3czno>ci i siy 'yma&a raca r3czna8 tzn. im 2ar$ziej roz'ija si3 no'oczesny rzemys8
tym 2ar$ziej rac3 m3:czyzn 'yiera raca "o2iet
+2
. W stosun"u $o "!asy ro2otniczej r):nice ci i 'ie"u
nie maj( ju: :a$ne&o znaczenia soeczne&o. Hstniej( ju: ty!"o narz3$zia racy8 "t)ryc/ "oszt jest r):ny '
za!e:no>ci o$ ci i 'ie"u.
?$y 'yzys" ro2otni"a rzez fa2ry"anta o ty!e $o2ie& "oBca8 :e ro2otni" otrzymuje ' &ot)'ce
s'oj( ac3 ro2ocz(8 rzucaj( si3 naB inne o$amy 2ur:uazji = "amieniczni"8 s"!ei"arz8 !ic/'iarz it$.
9otyc/czaso'e $ro2ne stany >re$nie7 $ro2ni rzemyso'cy8 $ro2ni "ucy i rentierzy8 rzemie>!nicy i
c/oi = 'szyst"ie te "!asy staczaj( si3 $o szere&)' ro!etariatu8 o cz3>ci $!ate&o8 :e ic/ $ro2ny "aita
nie 'ystarcza $o ro'a$zenia 'ie!"ie&o rze$si32iorst'a rzemyso'e&o i u!e&a ' "on"urencji z
'i3"szymi "aita!istami8 o cz3>ci za> $!ate&o8 :e ic/ umiej3tno>ci trac( na 'arto>ci 'o2ec no'yc/
soso2)' ro$u"cji. Pro!etariat re"rutuje si3 rzeto z 'szyst"ic/ "!as !u$no>ci.
Pro!etariat rze2y'a r):ne szcze2!e roz'oju. Pe&o 'a!"a z 2ur:uazj( zaczyna si3 'raz z je&o
istnieniem.
Z ocz(t"u 'a!cz( oszcze&)!ni ro2otnicy8 otem ro2otnicy je$nej fa2ry"i8 nast3nie ro2otnicy
je$nej &a3zi racy ' je$nej miejsco'o>ci rzeci' oje$ynczemu 2ur:ua8 "t)ry ic/ 2ezo>re$nio
'yzys"uje. S'e ata"i z'racaj( oni nie ty!"o rzeci' 2ur:uazyjnym stosun"om ro$u"cji8 z'racaj( je
rzeci' samym narz3$ziom ro$u"cjiD niszcz( "on"uruj(ce to'ary za&raniczne8 roz2ijaj( maszyny8
o$a!aj( fa2ry"i8 usiuj( na no'o 'y'a!czyF stracon( ozycj3 >re$nio'ieczne&o ro2otni"a.
Ea tym szcze2!u ro2otnicy stano'i( mas3 rozroszon( o caym "raju i roz$ro2nion( rzez
"on"urencj3. Maso'e zeso!enie si3 ro2otni")' nie jest jeszcze 'yni"iem ic/ 'asne&o zje$noczenia8 !ecz
'yni"iem zje$noczenia 2ur:uazji8 "t)ra $!a osi(&ni3cia 'asnyc/ ce!)' o!itycznyc/ musi = i na razie
jeszcze mo:e = 'ra'iaF ' ruc/ cay ro!etariat. Ea tym 'i3c szcze2!u ro!etariusze z'a!czaj( nie s'yc/
'asnyc/ 'ro&)'8 !ecz 'ro&)' s'oic/ 'ro&)' = ozostao>ci monarc/ii a2so!utnej8 'a>cicie!i
+0
W )Mniejszyc/ $zieac/ Mar"s i %n&e!s zamiast oj3F7 'arto>F racy i cena racy u:y'a!i 'ro'a$zonyc/ rzez
Mar"sa $o"a$niejszyc/ o"re>!eB7 'arto>F siy ro2oczej i cena siy ro2oczej. .ed&
++
W 'y$aniu niemiec"im z ro"u +,;0 so'o ostateczny jest ouszczone. .ed&
+2
W 'y$aniu ier'szym z ro"u +,-,7 raca "o2iet i $zieci. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 7 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
ziems"ic/8 nierzemyso'yc/ 2ur:ua8 $ro2nomieszczan. Aay ruc/ /istoryczny jest 'i3c s"oncentro'any '
r3"ac/ 2ur:uazjiD "a:$e o$niesione ' ten sos)2 z'yci3st'o jest z'yci3st'em 2ur:uazji.
A!e z roz'ojem rzemysu ro!etariat nie ty!"o o'i3"sza si3 !icze2nieD jest on staczany ' coraz
'i3"sze masy8 sia je&o ro>nie i coraz 2ar$ziej czuje on t3 si3. Hnteresy i 'arun"i :ycio'e ' onie
ro!etariatu 'yr)'nuj( si3 coraz 2ar$ziej ' miar3 te&o8 ja" maszyna coraz 2ar$ziej zaciera r):nice mi3$zy
oszcze&)!nymi ro$zajami racy i syc/a ac3 ro2ocz( ra'ie 'sz3$zie $o je$na"o'o nis"ie&o oziomu.
Wzma&aj(ca si3 "on"urencja mi3$zy 2ur:ua i 'yni"aj(ce st($ "ryzysy /an$!o'e o'o$uj( coraz 'i3"sze
'a/ania ' acy ro2otni")'D ost3uj(ce coraz szy2ciej 2ezustanne $os"ona!enie maszyn czyni ca(
sytuacj3 :ycio'( ro2otni")' coraz 2ar$ziej niee'n(D "onf!i"ty mi3$zy oje$ynczym ro2otni"iem a
oje$ynczym 2ur:ua rzy2ieraj( coraz 2ar$ziej c/ara"ter "onf!i"t)' mi3$zy $'iema "!asami. Ro2otnicy
zaczynaj( o$ t'orzenia "oa!icji
+K
rzeci' 2ur:uaD je$nocz( si3 $!a o2rony s'ej acy ro2oczej. Za"a$aj(
na'et tr'ae sto'arzyszenia ce!em zae'nienia so2ie >ro$")' materia!nyc/ na 'ya$e" e'entua!nyc/
starF. <u i )'$zie 'a!"a rzy2iera c/ara"ter o'stania.
6$ czasu $o czasu ro2otnicy o$nosz( z'yci3st'o8 a!e ty!"o rzej>cio'e. Wa>ci'ym 'yni"iem ic/
'a!" nie jest 2ezo>re$ni su"ces8 !ecz je$noczenie si3 ro2otni")' ' coraz szerszym zasi3&u. Srzyja temu
roz')j >ro$")' "omuni"acji8 'yt'arzanyc/ rzez 'ie!"i rzemys i st'arzaj(cyc/ (czno>F mi3$zy
ro2otni"ami r):nyc/ miejsco'o>ci. A 'a>nie ty!"o (czno>ci otrze2a8 2y !iczne 'a!"i !o"a!ne8 nosz(ce
'sz3$zie je$na"o'y c/ara"ter8 scentra!izo'aF ' 'a!"3 o&)!no"rajo'(8 ' 'a!"3 "!aso'(. *ecz 'sze!"a
'a!"a "!aso'a jest 'a!"( o!ityczn(. H to zje$noczenie8 na "t)re mieszczanom >re$nio'iecza z ic/
'iejs"imi $ro&ami trze2a 2yo stu!eci8 no'oczesny ro!etariat osi(&a $zi3"i "o!ejom :e!aznym ' ci(&u
nie'ie!u !at.
<o or&anizo'anie si3 ro!etariuszy ' "!as38 a tym samym ' arti3 o!ityczn(8 jest co c/'i!a na
no'o rozsa$zane rzez "on"urencj3 mi3$zy samymi ro2otni"ami. A!e or&anizacja o$ra$za si3 'ci(: na
no'o8 zys"uj(c na si!e8 z'arto>ci8 ot3$ze. Zmusza $o uznania oszcze&)!nyc/ interes)' ro2otniczyc/ '
try2ie usta'o'ym8 'y"orzystuj(c ' tym ce!u 'a>nie ' o2ozie 2ur:uazji. Przy"a$em usta'a o
$ziesi3cio&o$zinnym $niu racy ' An&!ii.
W o&)!e "onf!i"ty ' onie stare&o soeczeBst'a srzyjaj( ' rozmaity sos)2 roceso'i roz'oju
ro!etariatu. Nur:uazja znaj$uje si3 ' ci(&ej 'a!ce7 z ocz(t"u rzeci' arysto"racjiD )Mniej rzeci'
o$amom samej 2ur:uazji8 "t)ryc/ interesy oa$aj( ' srzeczno>F z ost3em rzemysuD sta!e = rzeci'
2ur:uazji 'szyst"ic/ innyc/ "raj)'. We 'szyst"ic/ tyc/ 'a!"ac/ 2ur:uazja zmuszona jest o$'oy'aF si3
$o ro!etariatu8 ucie"aF si3 $o je&o omocy i 'ci(&aF &o ' ten sos)2 $o ruc/u o!ityczne&o. Sama 'i3c
rze"azuje ro!etariato'i e!ementy 'asne&o 'y"sztacenia
+-
8 tzn. 2roB rzeci' samej so2ie.
East3nie8 ja" 'i$zie!i>my8 's"ute" ost3u rzemysu cae o$amy "!asy anuj(cej syc/ane s( $o
szere&)' ro!etariatu !u2 co najmniej za&ro:one ' s'yc/ 'arun"ac/ :ycio'yc/. 6ne ta":e rze"azuj(
ro!etariato'i !iczne e!ementy 'y"sztacenia
+5
.
Wreszcie ' czasac/8 "ie$y 'a!"a "!aso'a z2!i:a si3 $o rozstrzy&ni3cia8 roces roz"a$u ' onie
"!asy anuj(cej8 ' onie cae&o stare&o soeczeBst'a rzy2iera c/ara"ter ta" &'ato'ny8 ta" jas"ra'y8 :e
nie'ie!"a cz3>F "!asy anuj(cej zry'a z ni( i rzy(cza si3 $o "!asy re'o!ucyjnej8 $o "!asy nios(cej '
s'yc/ r3"ac/ rzyszo>F. Po$o2nie 'i3c ja" $a'niej cz3>F sz!ac/ty rzesza na stron3 2ur:uazji8 ta"
o2ecnie cz3>F 2ur:uazji rzec/o$zi na stron3 ro!etariatu8 miano'icie cz3>F 2ur:ua-i$eo!o&)'8 "t)rzy
'znie>!i si3 $o teoretyczne&o zrozumienia cae&o ruc/u $ziejo'e&o.
So>r)$ 'szyst"ic/ "!as8 "t)re s( $zi> rzeci'sta'ne 2ur:uazji8 je$ynie ro!etariat jest "!as(
rzeczy'i>cie re'o!ucyjn(. Wszyst"ie inne "!asy ua$aj( i &in( 'raz z roz'ojem 'ie!"ie&o rzemysu8
ro!etariat jest te&o rzemysu nieo$(cznym 'yt'orem.
+K
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, o so'ie "oa!icji $o$ano7 0<ra$esQ Lnions4 Iz'i(z")' za'o$o'yc/J. .ed&
+-
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, zamiast s)' e!ementy 'asne&o 'y"sztacenia7 e!ementy 'asne&o o!ityczne&o i
o&)!ne&o 'y"sztacenia. .ed&
+5
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, zamiast e!ementy 'y"sztacenia7 e!ementy o>'iaty i ost3u. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- , -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Stany >re$nie = $ro2ny rzemyso'iec8 $ro2ny "uiec8 rzemie>!ni"8 c/o = 'szyst"ie one
z'a!czaj( 2ur:uazj3 o to8 2y uc/roniF o$ za&a$y s'oje istnienie ja"o stan)' >re$nic/. S( one zatem nie
re'o!ucyjne8 !ecz "onser'aty'ne. Wi3cej na'et8 s( rea"cyjne8 usiuj( 2o'iem o2r)ciF 'stecz "oo /istorii.
Pe:e!i s( re'o!ucyjne8 to je$ynie ' o2!iczu ocze"uj(ce&o je rzej>cia $o szere&)' ro!etariatu8 2roni( one
'te$y nie s'yc/ o2ecnyc/8 !ecz s'oic/ rzyszyc/ interes)'8 orzucaj( 'asny un"t 'i$zenia8 a2y
rzyj(F un"t 'i$zenia ro!etariatu.
*umenro!etariat8 ten 2ierny 'yt')r &nicia najni:szyc/ 'arst' stare&o soeczeBst'a8 2y'a tu i
)'$zie 'ci(&any $o ruc/u rzez re'o!ucj3 ro!etariac"(8 a!e 's"ute" caej s'ej sytuacji :ycio'ej jest
raczej s"onny $o srze$a'ania si3 ja"o narz3$zie rea"cyjnyc/ "no'aB.
Warun"i :ycio'e stare&o soeczeBst'a s( ju: unicest'ione ' 'arun"ac/ :ycio'yc/ ro!etariatu.
Pro!etariusz jest oz2a'iony 'asno>ciD je&o stosune" $o :ony i $zieci nie ma ju: nic 's)!ne&o z
2ur:uazyjnymi stosun"ami ro$zinnymiD no'oczesna raca rzemyso'a8 no'oczesne jarzmo "aitau8 ta"ie
samo ' An&!ii ja" 'e #rancji8 ' Ameryce ja" ' Eiemczec/8 staro zeB 'sze!"i c/ara"ter naro$o'y. Pra'o8
mora!no>F8 re!i&ia to $!a nie&o rzes($y 2ur:uazyjne8 za "t)rymi "ryj( si3 o"re>!one interesy 2ur:uazji.
Wszyst"ie $a'ne "!asy8 "t)re z$o2y'ay 'a$z38 staray si3 utr'a!iF uzys"an( ju: rzez si3 ozycj3
:ycio'( rzez o$orz($"o'anie cae&o soeczeBst'a 'arun"om za2ezieczaj(cym ic/ ra'o
za'aszczania. Pro!etariusze mo&( oano'aF soeczne siy 'yt')rcze ty!"o rzez zniesienie s'e&o
'asne&o $otyc/czaso'e&o soso2u za'aszczania8 a rzez to samo cae&o $otyc/czaso'e&o soso2u
za'aszczania. Pro!etariusze nie maj( nic 'asne&o $o za2ezieczenia8 musz( natomiast z2urzyF 'szyst"o8
co $otyc/czas za2ezieczao i oc/raniao 'asno>F ry'atn(.
Wszyst"ie $otyc/czaso'e ruc/y 2yy ruc/ami mniejszo>ci !u2 ' interesie mniejszo>ci. Ruc/
ro!etariac"i jest samo$zie!nym ruc/em o&romnej 'i3"szo>ci ' interesie o&romnej 'i3"szo>ci. Pro!etariat8
najni:sza 'arst'a o2ecne&o soeczeBst'a8 nie mo:e si3 'y$M'i&n(F8 nie mo:e si3 'yrosto'aF8 nie
'ysa$zaj(c ' o'ietrze caej na$2u$o'y 'arst' stano'i(cyc/ oficja!ne soeczeBst'o.
Acz"o!'ie" nie ' tre>ci8 to je$na" ' s'ej formie 'a!"a ro!etariatu rzeci' 2ur:uazji jest rze$e
'szyst"im 'a!"( naro$o'(. Pro!etariat "a:$e&o "raju musi si3 oczy'i>cie rozra'iF najier' ze s'oj(
'asn( 2ur:uazj(.
9aj(c zarys najo&)!niejszyc/ faz roz'oju ro!etariatu8 >!e$zi!i>my rze2ie& mniej !u2 2ar$ziej
u"rytej 'ojny $omo'ej ' onie istniej(ce&o soeczeBst'a a: $o un"tu8 "ie$y 'y2uc/a ona ' ot'art(
re'o!ucj3 i ro!etariat rzez o2a!enie rzemoc( 2ur:uazji ustana'ia s'oje ano'anie.
Wszyst"ie $otyc/czaso'e soeczeBst'a oieray si38 ja" 'i$zie!i>my8 na rzeci'ieBst'ie mi3$zy
"!asami ucis"aj(cymi i ucis"anymi. A!e o to8 2y mo:na 2yo ucis"aF ja"(> "!as38 trze2a jej zae'niF
'arun"i8 ' "t)ryc/ mo&a2y '!ec rzynajmniej nie'o!niczy :y'ot. A/o o$$any 'y$M'i&n( si3 '
'arun"ac/ o$$aBst'a na czon"a "omuny8 o$o2nie ja" $ro2nomieszczanin o$ jarzmem
feu$a!istyczne&o a2so!utyzmu 'y$M'i&n( si3 na 2ur:ua. Eatomiast no'oczesny ro2otni"8 zamiast si3
o$nosiF 'raz z ost3em rzemysu8 coraz 2ar$ziej stacza si3 oni:ej 'arun")' istnienia s'ej 'asnej
"!asy. Ro2otni" staje si3 n3$zarzem8 a n3$za roz'ija si3 jeszcze szy2ciej ni: !u$no>F i 2o&act'o. Lja'nia
si3 tu 'yraMnie8 :e 2ur:uazja jest niez$o!na $o ozosta'ania na$a! anuj(c( "!as( soeczeBst'a i $o
narzucania soeczeBst'u 'arun")' istnienia s'ej "!asy ja"o norm ra'nyc/. Pest niez$o!na $o
ano'ania8 &$y: jest niez$o!na $o zae'nienia s'emu nie'o!ni"o'i e&zystencji 2o$aj ' ramac/ je&o
nie'o!nict'a8 &$y: jest zmuszona syc/aF &o $o stanu8 ' "t)rym musi &o :y'iF8 zamiast 2yF rzezeB
:y'iona. SoeczeBst'o nie mo:e ju: istnieF o$ jej ano'aniem8 tzn. = jej istnienie nie $aje si3 na$a!
o&o$ziF ze soeczeBst'em.
Po$sta'o'ym 'arun"iem istnienia i ano'ania "!asy 2ur:uazji jest na&roma$zanie 2o&act'a '
r3"ac/ os)2 ry'atnyc/8 t'orzenie i omna:anie "aitauD 'arun"iem istnienia "aitau jest raca najemna.
Praca najemna oiera si3 'y(cznie na "on"urencji mi3$zy ro2otni"ami. Post3 rzemysu8 "t)re&o
2ur:uazja jest 2ez'o!nym i 2iernym nosicie!em8 'ro'a$za na miejsce roz2icia '>r)$ ro2otni")'8
so'o$o'ane&o rzez "on"urencj38 ic/ re'o!ucyjne zeso!enie oarte na zrzeszeniac/. Wraz z roz'ojem
'ie!"ie&o rzemysu usu'a si3 rzeto so$ n)& 2ur:uazji sama o$sta'a8 na "t)rej 'yt'arza ona i
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- ; -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
rzy'aszcza so2ie ro$u"ty. Wyt'arza ona rze$e 'szyst"im s'oic/ 'asnyc/ &ra2arzy. Pej za&a$a i
z'yci3st'o ro!etariatu s( r)'nie nieuni"nione.
!!
Proletariusze a komuni&ci
W ja"im stosun"u ozostaj( "omuni>ci $o ro!etariuszy ' o&)!e@
Komuni>ci nie stano'i( o$r32nej artii rzeci'sta'iaj(cej sie2ie innym artiom ro2otniczym.
Eie maj( interes)' o$r32nyc/ o$ interes)' cae&o ro!etariatu.
Eie 'ysu'aj( o$r32nyc/
+1
zasa$8 'e$u& "t)ryc/ c/cie!i2y "sztato'aF ruc/ ro!etariac"i.
Komuni>ci tym ty!"o r):ni( si3 o$ innyc/ artii ro!etariac"ic/8 :e z je$nej strony ' 'a!"ac/
toczonyc/ rzez ro!etariuszy r):nyc/ naro$)' o$"re>!aj( i 'ysu'aj( na czoo 's)!ne8 nieza!e:ne o$
naro$o'o>ci interesy cae&o ro!etariatu8 z $ru&iej za> strony tym8 :e na rozmaityc/ szcze2!ac/ roz'oju8
rzez "t)re rzec/o$zi 'a!"a mi3$zy ro!etariatem a 2ur:uazj(8 rerezentuj( sta!e interesy ruc/u ja"o
cao>ci.
W ra"tyce 'i3c "omuni>ci s( naj2ar$ziej z$ecy$o'an(8 'ci(: narz)$ r(c( cz3>ci( artii
ro2otniczyc/ 'szyst"ic/ "raj)'D ' teorii 'yrze$zaj( ozosta( mas3 ro!etariatu zrozumieniem
'arun")'8 rze2ie&u i o&)!nyc/ 'yni")' ruc/u ro!etariac"ie&o.
Eaj2!i:szy ce! "omunist)' jest ten sam co 'szyst"ic/ innyc/ artii ro!etariac"ic/7 u"sztato'anie
ro!etariatu ' "!as38 o2a!enie ano'ania 2ur:uazji8 z$o2ycie 'a$zy o!itycznej rzez ro!etariat.
<ezy teoretyczne "omunist)' nie oieraj( si3 2ynajmniej na i$eac/8 na zasa$ac/ 'ymy>!onyc/ !u2
o$"rytyc/ rzez te&o czy o'e&o nara'iacza >'iata.
S( one je$ynie o&)!nym 'yrazem rzeczy'istyc/ stosun")' istniej(cej 'a!"i "!as8 'yrazem
$o"onuj(ce&o si3 na naszyc/ oczac/ ruc/u $ziejo'e&o. Zniesienie $otyc/czaso'yc/ stosun")' 'asno>ci
nie jest czym> 'a>ci'ym secja!nie "omunizmo'i.
Wszyst"ie stosun"i 'asno>ci o$!e&ay ci(&ym zmianom /istorycznym8 ci(&ym rzeo2ra:eniom
/istorycznym.
Re'o!ucja francus"a na rzy"a$ zniosa 'asno>F feu$a!n( na rzecz 'asno>ci 2ur:uazyjnej.
<ym8 co 'yr):nia "omunizm8 jest nie zniesienie 'asno>ci ' o&)!e8 !ecz zniesienie 'asno>ci
2ur:uazyjnej.
A!e no'oczesna 2ur:uazyjna 'asno>F ry'atna jest ostatnim i najeniejszym 'yrazem
'yt'arzania i za'aszczania ro$u"t)' oarte&o na rzeci'ieBst'ac/ "!aso'yc/ i na 'yzys"u je$nyc/
!u$zi rzez $ru&ic/
+7
.
W tym sensie "omuni>ci mo&( za'rzeF s'( teori3 ' je$nym z'rocie7 zniesienie 'asno>ci
ry'atnej.
Zarzucano nam8 "omunistom8 ja"o2y>my c/cie!i znie>F 'asno>F oso2i>cie z$o2yt(8 'asnym
'ysi"iem zaraco'an(D 'asno>F8 "t)ra ja"o2y t'orzy o$sta'3 'sze!"iej oso2istej 'o!no>ci8 $ziaa!no>ci
i samo$zie!no>ci.
Zaraco'ana8 oso2i>cie z$o2yta8 'asnym 'ysi"iem zaro2iona 'asno>FR Azy m)'icie o
$ro2nomieszczaBs"iej8 $ro2noc/os"iej 'asno>ci8 orze$niczce 'asno>ci 2ur:uazyjnej@ Eie mamy
otrze2y jej znosiF8 zni)s j( i znosi co$ziennie roz')j rzemysu.
A mo:e m)'icie o no'oczesnej 2ur:uazyjnej 'asno>ci ry'atnej@
Azy je$na" raca najemna8 raca ro!etariusza st'arza mu 'asno>F@ Nynajmniej. St'arza ona
"aita8 tzn. 'asno>F8 "t)ra 'yzys"uje rac3 najemn(8 'asno>F8 "t)ra mo:e si3 omna:aF je$ynie o$
+1
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,,7 se"ciars"ic/. .ed&
+7
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, zamiast na 'yzys"u je$nyc/ !u$zi rzez $ru&ic/7 na 'yzys"u 'i3"szo>ci rzez
mniejszo>F. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +0 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
'arun"iem8 :e 'yt'arza no'( rac3 najemn(8 2y j( na no'o 'yzys"i'aF. Wasno>F ' $zisiejszej s'ej
ostaci jest u'arun"o'ana rzeci'ieBst'em mi3$zy "aitaem a rac( najemn(. Rozatrzmy o2ie strony
te&o rzeci'ieBst'a.
NyF "aita!ist( = znaczy to zajmo'aF nie ty!"o czysto oso2iste8 a!e soeczne stano'is"o '
ro$u"cji. Kaita jest 'yt'orem z2ioro'ym i mo:e 2yF uruc/omiony ty!"o rzez z2ioro'( $ziaa!no>F
'ie!u czon")' soeczeBst'a8 co 'i3cej = ' ostatecznym rac/un"u = je$ynie rzez z2ioro'( $ziaa!no>F
'szyst"ic/ czon")' soeczeBst'a.
Kaita nie jest 'i3c ot3&( oso2ist(8 !ecz soeczn(.
<ote: rze"sztacenie "aitau 'e 'asno>F z2ioro'(8 na!e:(c( $o 'szyst"ic/ czon")'
soeczeBst'a8 nie 23$zie rze"sztaceniem 'asno>ci oso2istej 'e 'asno>F soeczn(. Prze"sztaceniu
u!e&a je$ynie soeczny c/ara"ter 'asno>ci. <raci ona s')j "!aso'y c/ara"ter.
Przej$Mmy $o racy najemnej.
Przeci3tn( cen( racy najemnej jest minimum acy ro2oczej8 tzn. suma >ro$")' $o :ycia8
niez23$nyc/ $o utrzymania rzy :yciu ro2otni"a ja"o ro2otni"a. <o 'i3c8 co ro2otni" najemny za'aszcza
z tytuu s'ej $ziaa!no>ci8 'ystarcza je$ynie $o rero$u"cji je&o na&ie&o 2ytu. Eie zamierzamy 2ynajmniej
znosiF te&o oso2iste&o za'aszczania ro$u"t)' racy su:(cyc/ 2ezo>re$nio $o rero$u"o'ania :ycia8
za'aszczania nie ozosta'iaj(ce&o :a$nej na$'y:"i8 "t)ra 2y mo&a $aF 'a$z3 na$ cu$z( rac(. A/cemy
znie>F ty!"o ni"czemny c/ara"ter te&o za'aszczania8 rzy "t)rym ro2otni" :yje ty!"o o to8 :e2y
omna:aF "aita8 i ty!"o o ty!e8 o i!e 'yma&a te&o interes "!asy anuj(cej.
W soeczeBst'ie 2ur:uazyjnym raca :y'a jest ty!"o >ro$"iem $o omna:ania racy
na&roma$zonej. W soeczeBst'ie "omunistycznym raca na&roma$zona jest ty!"o >ro$"iem $o
rozszerzania8 'z2o&acania8 'znoszenia na 'y:szy oziom rocesu :ycio'e&o ro2otni")'.
W soeczeBst'ie 2ur:uazyjnym rzeszo>F anuje 'i3c na$ teraMniejszo>ci(8 ' soeczeBst'ie
"omunistycznym = teraMniejszo>F na$ rzeszo>ci(. W soeczeBst'ie 2ur:uazyjnym "aita o2$arzony jest
samo$zie!no>ci( i oso2o'o>ci(8 o$czas &$y $ziaaj(ca je$nost"a jest oz2a'iona samo$zie!no>ci i
oso2o'o>ci.
H zniesienie te&o stosun"u nazy'a 2ur:uazja zniesieniem oso2o'o>ci i 'o!no>ciR H susznie. <y!"o
:e i$zie tu o zniesienie 2ur:uazyjnej oso2o'o>ci8 2ur:uazyjnej samo$zie!no>ci i 2ur:uazyjnej 'o!no>ci.
Przez 'o!no>F rozumie si3 ' ramac/ $zisiejszyc/ 2ur:uazyjnyc/ stosun")' ro$u"cji 'o!no>F
/an$!u8 'o!no>F "una i srze$a:y.
Z c/'i!( 'sza":e &$y ua$nie /an$e!8 ua$nie ta":e 'o!ny /an$e!. ?a$anina o 'o!nym /an$!u8
o$o2nie ja" 'szyst"ie inne tyra$y 'o!no>cio'e naszej 2ur:uazji8 ma ' o&)!e ja"i> sens ty!"o ' stosun"u
$o /an$!u s"r3o'ane&o8 ' stosun"u $o ujarzmione&o mieszczanina >re$nio'iecza8 !ecz nie ' stosun"u $o
"omunistyczne&o zniesienia /an$!u8 zniesienia 2ur:uazyjnyc/ stosun")' ro$u"cji i samej 2ur:uazji.
Przera:a 'as to8 :e c/cemy znie>F 'asno>F ry'atn(. A!e ' 'aszym $zisiejszym soeczeBst'ie
'asno>F ry'atna jest zniesiona $!a $zie'i3ciu $ziesi(tyc/ je&o czon")'D istnieje ona 'a>nie $zi3"i
temu8 :e nie istnieje $!a $zie'i3ciu $ziesi(tyc/. Zarzucacie 'i3c nam8 :e c/cemy znie>F 'asno>F8 "t)rej
"oniecznym 'arun"iem jest 'yzucie z 'asno>ci o!2rzymiej 'i3"szo>ci soeczeBst'a.
So'em8 zarzucacie nam8 :e c/cemy znie>F 'asz( 'asno>F. <e&o istotnie c/cemy.
Z c/'i!( &$y ustaje mo:no>F rzeistaczania racy ' "aita8 ' ieni($z8 ' rent3 &runto'(8 "r)t"o
m)'i(c8 ' $aj(c( si3 zmonoo!izo'aF ot3&3 soeczn(8 tzn. z c/'i!( &$y 'asno>F oso2ista nie mo:e si3
ju: rzeistoczyF 'e 'asno>F 2ur:uazyjn(8 z t( c/'i!( = o>'ia$czacie = oso2o'o>F zostaje zniesiona.
Przyznajecie zatem8 :e rzez oso2o'o>F rozumiecie je$ynie oso2o'o>F 2ur:ua8 2ur:uazyjne&o
'a>cicie!a i ni"o&o 'i3cej. A ta oso2o'o>F istotnie ma 2yF zniesiona.
Komunizm nie o$2iera ni"omu 'a$zy za'aszczania ro$u"t)' soecznyc/8 o$2iera ty!"o 'a$z3
ujarzmiania cu$zej racy za omoc( te&o za'aszczania.
Wysu'ano zarzut8 :e ze zniesieniem 'asno>ci ry'atnej ustanie 'sze!"a $ziaa!no>F i zaanuje
o'szec/ne !enist'o.
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- ++ -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
W ta"im razie soeczeBst'o 2ur:uazyjne $a'no musiao2y z&in(F 's"ute" nier)2st'aD 2o ci8 co '
nim racuj(8 nie $ora2iaj( si3 nicze&o8 ci za>8 co si3 $ora2iaj(8 nie racuj(. Aae to rozumo'anie sro'a$za
si3 $o tauto!o&ii8 :e nie 23$zie ju: racy najemnej8 s"oro nie 23$zie "aitau.
Wszyst"ie zarzuty s"iero'ane rzeci' "omunistycznemu soso2o'i za'aszczania i 'yt'arzania
ro$u"t)' materia!nyc/ rozci(&ni3to r)'nie: na za'aszczanie i 'yt'arzanie ro$u"t)' $uc/o'yc/.
Po$o2nie ja" !i"'i$acja 'asno>ci "!aso'ej jest $!a 2ur:ua je$noznaczna z !i"'i$acj( samej ro$u"cji8
!i"'i$acja 'y"sztacenia "!aso'e&o jest $!aB je$noznaczna z !i"'i$acj( 'sze!"ie&o 'y"sztacenia.
Wy"sztacenie8 "t)re&o utrat3 2ur:ua oa"uje8 jest $!a o!2rzymiej 'i3"szo>ci "sztaceniem $o
seniania ro!i maszyny.
A!e nie srzeczajcie si3 z nami8 rzy"a$aj(c $o sra'y zniesienia 'asno>ci 2ur:uazyjnej miar3
'aszyc/ 2ur:uazyjnyc/ 'yo2ra:eB o 'o!no>ci8 'y"sztaceniu8 ra'ie it. Same 'asze i$ee s( 'yt'orem
2ur:uazyjnyc/ stosun")' ro$u"cji i 'asno>ci8 o$o2nie ja" 'asze ra'o jest ty!"o o$niesion( $o
&o$no>ci usta'y 'o!( 'aszej "!asy8 "t)rej tre>F o"re>!aj( materia!ne 'arun"i istnienia 'aszej "!asy.
Stronnicze 'yo2ra:enie8 "t)re s"ania 'as $o rzeistaczania naszyc/ stosun")' ro$u"cji i
'asno>ci ze stosun")' /istorycznyc/8 rzemijaj(cyc/ z 2ie&iem ro$u"cji8 ' 'ieczne ra'a rzyro$y i
rozumu8 'yo2ra:enie to o$zie!acie z 'szyst"imi "!asami8 "t)re 2yy "!asami anuj(cymi i ua$y. <e&o8
co 'y$aje si3 'am zrozumiae8 &$y mo'a o 'asno>ci antycznej8 &$y mo'a o 'asno>ci feu$a!nej8 te&o nie
mo:ecie zrozumieF8 &$y mo'a o 'asno>ci 2ur:uazyjnej.
Zniesienie ro$zinyR Ea'et najs"rajniejsi ra$y"ao'ie o2urzaj( si3 na ten /anie2ny zamiar
"omunist)'.
Ea czym si3 oiera 's)czesna8 2ur:uazyjna ro$zina@ Ea "aita!e8 na ry'atnym $oro2"u. W
eni roz'ini3ta ro$zina istnieje ty!"o $!a 2ur:uazjiD a!e jej uzuenieniem jest rzymuso'y 2ra" ro$ziny u
ro!etariuszy i u2!iczna rostytucja.
Nur:uazyjna ro$zina zni"nie natura!nie ze zni"ni3ciem te&o s'e&o uzuenienia8 a je$no i $ru&ie
rzestanie istnieF ze zni"ni3ciem "aitau.
Zarzucacie nam8 :e c/cemy znie>F 'yzys" $zieci rzez ro$zic)'@ Przyznajemy si3 $o tej z2ro$ni.
A!e = o'ia$acie = unicest'iamy najt"!i'sze stosun"i8 zast3uj(c 'yc/o'anie $omo'e
soecznym.
A czy i o 'aszym 'yc/o'aniu nie $ecy$uje soeczeBst'o@ Przez stosun"i soeczne8 ' "t)ryc/
si3 'asze 'yc/o'anie o$2y'a8 rzez mniej !u2 2ar$ziej o>re$ni( czy 2ezo>re$ni( in&erencj3
soeczeBst'a za omoc( sz"oy it$.@ 6$$ziay'anie soeczeBst'a na 'yc/o'anie nie jest 'yna!az"iem
"omunist)'D "omuni>ci je$ynie zmieniaj( c/ara"ter te&o o$$ziay'ania8 'yry'aj( 'yc/o'anie so$
'y'u "!asy anuj(cej.
Nur:uazyjne frazesy o ro$zinie i 'yc/o'aniu8 o t"!i'ym stosun"u mi3$zy ro$zicami a $zieFmi staj(
si3 tym 'str3tniejsze8 im 2ar$ziej roz')j 'ie!"ie&o rzemysu niszczy ' >ro$o'is"u ro!etariuszy 'sze!"ie
'i3zy ro$zinne8 a $zieci staj( si3 z'y"ym rze$miotem /an$!u i narz3$ziami racy.
A!e 'y8 "omuni>ci8 c/cecie 'ro'a$ziF 's)!no>F :on = 'rzeszczy c/)rem caa 2ur:uazja.
Nur:ua 'i$zi ' s'ej :onie z'y"e narz3$zie ro$u"cji. Syszy8 :e narz3$zia ro$u"cji maj( 2yF
's)!nie u:yt"o'ane8 i natura!nie nie mo:e so2ie 'yo2raziF nic inne&o ni: to8 :e ten sam !os sot"a ta":e
"o2iety.
Eie $omy>!a si38 :e c/o$zi 'a>nie o to8 2y znie>F ta"( sytuacj3 "o2iety8 ' "t)rej jest ona z'y"ym
narz3$ziem ro$u"cji.
Eie ma zreszt( nic >mieszniejsze&o ni: 'ysoce mora!ne o2urzenie naszyc/ 2ur:ua z o'o$u
rze"omej oficja!nej 's)!no>ci :on u "omunist)'. Komuni>ci nie maj( otrze2y 'ro'a$zaF 's)!no>ci
:on8 istniaa ona niema! za'sze.
Easi 2ur:ua8 nie za$o'a!aj(c si3 tym8 :e maj( $o $ysozycji :ony i c)r"i s'yc/ ro2otni")' = nie
m)'i(c ju: o rostytucji oficja!nej = znaj$uj( szcze&)!n( rzyjemno>F 'e 'zajemnym u'o$zeniu s'oic/
ma:one".
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +2 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Ma:eBst'o 2ur:uazyjne jest ' rzeczy'isto>ci 's)!no>ci( :on. Komunistom mo:na 2y zarzuciF co
naj'y:ej8 :e na miejsce o2u$nie zamas"o'anej 's)!no>ci :on c/cie!i2y 'ro'a$ziF oficja!n(8 ot'art(.
Rozumie si3 zreszt( samo rzez si38 :e ze zniesieniem o2ecnyc/ stosun")' ro$u"cji zni"nie r)'nie:
'yni"aj(ca z nic/ 's)!no>F "o2iet8 tzn. rostytucja oficja!na i nieoficja!na.
Zarzucano jeszcze "omunistom8 ja"o2y c/cie!i znie>F ojczyzn38 naro$o'o>F.
Ro2otnicy nie maj( ojczyzny. Eie mo:na im o$e2raF te&o8 cze&o nie maj(. Wo2ec te&o8 :e
ro!etariat musi rze$e 'szyst"im z$o2yF so2ie 'a$z3 o!ityczn(8 'znie>F si3 $o stano'is"a "!asy
naro$o'ej
+,
8 u"onstytuo'aF si3 ja"o nar)$ = jest sam jeszcze naro$o'y8 acz"o!'ie" 2ynajmniej nie '
znaczeniu 2ur:uazyjnym.
6$oso2nienie i rzeci'ieBst'a naro$o'e mi3$zy !u$ami zani"aj( coraz 2ar$ziej ju: z roz'ojem
2ur:uazji8 'o!no>ci( /an$!u8 ryn"iem >'iato'ym8 uniformizmem ro$u"cji rzemyso'ej i
o$o'ia$aj(cyc/ jej 'arun")' :ycia.
Pano'anie ro!etariatu jeszcze 2ar$ziej sot3&uje ic/ zani"anie. Zje$noczona a"cja8 rzynajmniej
"raj)' cy'i!izo'anyc/8 jest je$nym z ier'szyc/ 'arun")' je&o 'yz'o!enia.
W miar3 te&o ja" 23$zie usu'any 'yzys" je$nost"i rzez je$nost"38 23$zie te: usu'any 'yzys"
je$ne&o naro$u rzez $ru&i.
Z zani"iem rzeci'ieBst'a mi3$zy "!asami ' onie naro$u
+;
zni"aF 23$zie 'zajemna 'ro&o>F
mi3$zy naro$ami.
6s"ar:enia 'ysu'ane rzeci' "omunizmo'i z re!i&ijnyc/8 fi!ozoficznyc/ i ' o&)!e i$eo!o&icznyc/
un"t)' 'i$zenia nie zasu&uj( na szcze&)o'e roztrz(sanie.
Azy: trze2a &32o"iej 'ni"!i'o>ci8 2y zrozumieF8 :e 'raz z 'arun"ami :ycia !u$zi8 ic/ stosun"ami
soecznymi8 2ytem soecznym zmieniaj( si3 ta":e ic/ 'yo2ra:enia8 o&!($y i oj3cia = so'em8 ta":e ic/
>'ia$omo>F@
Aze&): $o'o$zi /istoria i$ei8 je:e!i nie te&o8 :e ro$u"cja $uc/o'a rzeo2ra:a si3 'raz z
materia!n(@ H$eami anuj(cymi "a:$ej eo"i 2yy za'sze ty!"o i$ee "!asy anuj(cej.
M)'i si3 o i$eac/ re'o!ucjonizuj(cyc/ cae soeczeBst'oD ' ten sos)2 st'ier$za si3 ty!"o fa"t8
:e ' onie stare&o soeczeBst'a 'yt'orzyy si3 ier'iast"i no'e&o8 :e roz"a$o'i $a'nyc/ 'arun")'
:ycia to'arzyszy roz"a$ $a'nyc/ i$ei.
?$y >'iat staro:ytny c/y!i si3 "u ua$"o'i8 $a'ne re!i&ie zostay z'yci3:one rzez re!i&i3
c/rze>cijaBs"(. ?$y ' 'ie"u STHHH i$ee c/rze>cijaBs"ie zostay o"onane rzez i$ee 6>'iecenia8
soeczeBst'o feu$a!ne toczyo rze$>miertn( 'a!"3 z re'o!ucyjn( na)'czas 2ur:uazj(. H$ee 'o!no>ci
sumienia i 'yznania 'yra:ay ty!"o ano'anie 'o!nej "on"urencji ' $zie$zinie sumienia
20
.
A!e = o'ie$z( = i$ee re!i&ijne8 mora!ne8 fi!ozoficzne8 o!ityczne8 ra'ne it. rzeo2ra:ay si3
oczy'i>cie ' rze2ie&u roz'oju /istoryczne&o. Re!i&ia8 mora!no>F8 fi!ozofia8 o!ity"a8 ra'o osta'ay si3
je$na" za'sze mimo tyc/ rzeo2ra:eB.
Hstniej( na$to ra'$y 'ieczyste8 ja" 'o!no>F8 sra'ie$!i'o>F it.8 's)!ne 'szyst"im ustrojom
soecznym. A "omunizm znosi 'ieczyste ra'$y8 znosi re!i&i38 mora!no>F8 zamiast na$aF im no'( form38
staje 'i3c ' srzeczno>ci z caym $otyc/czaso'ym roz'ojem /istorycznym.
9o cze&o si3 sro'a$za to os"ar:enie@ Aaa $otyc/czaso'a /istoria soeczeBst'a rze2ie&aa '
rzeci'ieBst'ac/ "!aso'yc/8 rzy2ieraj(cyc/ ' r):nyc/ o"resac/ r):ne formy.
Pa"ie"o!'ie" je$na" formy rzy2ieray te rzeci'ieBst'a8 'yzys" je$nej cz3>ci soeczeBst'a
rzez $ru&( 2y fa"tem 's)!nym $!a 'szyst"ic/ u2ie&yc/ stu!eci. Eic 'i3c $zi'ne&o8 :e >'ia$omo>F
soeczna 'szyst"ic/ tyc/ stu!eci8 mimo caej r):noro$no>ci i o$mienno>ci8 o2raca si3 ' e'nyc/
's)!nyc/ formac/8 ' ta"ic/ formac/ >'ia$omo>ci8 "t)re zani"n( $oszcz3tnie $oiero z zuenym
zni"ni3ciem rzeci'ieBst' "!aso'yc/.
+,
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, zamiast 'znie>F si3 $o stano'is"a "!asy naro$o'ej7 'znie>F si3 $o stano'is"a
rze'o$z(cej "!asy naro$u. .ed&
+;
W 'y$aniu ier'szym z ro"u +,-, zamiast naro$u7 naro$)'. .ed&
20
W 'y$aniac/ z !at +,728 +,,K i +,;07 ' $zie$zinie 'ie$zy. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +K -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Re'o!ucja "omunistyczna jest najra$y"a!niejszym zer'aniem z tra$ycyjnymi stosun"ami
'asno>ciD nic $zi'ne&o8 :e ' s'ym rze2ie&u rzyniesie ona r)'nie: najra$y"a!niejsze zer'anie z
tra$ycyjnymi i$eami.
9o>F je$na" o zarzutac/ 2ur:uazji rzeci' "omunizmo'i.
Wi$zie!i>my ju: 'y:ej8 :e ier'szym "ro"iem re'o!ucji ro2otniczej jest 'y$M'i&ni3cie ro!etariatu
$o stano'is"a "!asy anuj(cej8 'y'a!czenie $emo"racji.
Pro!etariat u:yje s'e&o ano'ania o!ityczne&o na to8 2y "ro" za "ro"iem 'yr'aF z r(" 2ur:uazji
cay "aita8 scentra!izo'aF 'szyst"ie narz3$zia ro$u"cji ' r3"u aBst'a8 tzn. ' r3"u zor&anizo'ane&o
ja"o "!asa anuj(ca ro!etariatu8 i mo:!i'ie szy2"o z'i3"szyF mas3 si 'yt')rczyc/.
Pocz(t"o'o mo:e si3 to oczy'i>cie $o"onaF ty!"o za omoc( $esotycznyc/ 'tar&ni3F ' ra'o
'asno>ci i ' 2ur:uazyjne stosun"i ro$u"cji8 a 'i3c za omoc( osuni3F8 "t)re e"onomicznie 'y$aj( si3
nie$ostateczne i nieuzasa$nione8 "t)re je$na" ' rze2ie&u ruc/u rzerastaj( same sie2ie i s( nieuni"nione
ja"o >ro$"i rze'rotu ' caym soso2ie ro$u"cji.
Posuni3cia te 23$( oczy'i>cie ' r):nyc/ "rajac/ o$o'ie$nio r):ne.
Pe$na":e ' "rajac/ naj$a!ej ' roz'oju zaa'anso'anyc/ 23$( mo&y na o&) zna!eMF o'szec/ne
zastoso'anie osuni3cia nast3uj(ce7
+. Wy'aszczenie 'asno>ci ziems"iej i u:ycie renty &runto'ej na 'y$at"i aBst'o'e.
2. Wyso"a ro&resja o$at"o'a.
K. Zniesienie ra'a $zie$ziczenia.
-. Konfis"ata 'asno>ci 'szyst"ic/ emi&rant)' i 2unto'ni")'.
5. Scentra!izo'anie "re$ytu ' r3"ac/ aBst'a orzez 2an" naro$o'y o "aita!e aBst'o'ym i o
'y(cznym monoo!u.
1. Scentra!izo'anie >ro$")' transortu ' r3"ac/ aBst'a.
7. Z'i3"szenie !icz2y fa2ry" aBst'o'yc/8 narz3$zi ro$u"cji8 u$ost3nianie &runt)' $o ura'y i
ic/ me!ioracja 'e$u& soeczne&o !anu.
,. Pe$na"i rzymus racy $!a 'szyst"ic/8 ut'orzenie armii rzemyso'yc/8 z'aszcza $!a ro!nict'a.
;. Zeso!enie ro!nict'a i rzemysu8 $ziaanie ' "ierun"u stonio'e&o usuni3cia rzeci'ieBst'a
2+

mi3$zy miastem a 'si(.
+0. Pu2!iczne i 2ezatne 'yc/o'anie 'szyst"ic/ $zieci. Zniesienie racy fa2rycznej $zieci ' jej
$zisiejszej ostaci. Po(czenie 'yc/o'ania z ro$u"cj( materia!n( it$. it$.
?$y ' rze2ie&u roz'oju zni"n( r):nice "!aso'e i caa ro$u"cja zostanie s"uiona ' r3"ac/
zrzeszonyc/ je$noste"8 'a$za u2!iczna utraci s')j c/ara"ter o!ityczny. Wa$za o!ityczna 'e
'a>ci'ym znaczeniu jest zor&anizo'an( rzemoc( je$nej "!asy ' ce!u ucis"ania innej. ?$y ' 'a!ce z
2ur:uazj( ro!etariat si( rzeczy je$noczy si3 ' "!as38 orzez re'o!ucj3 staje si3 "!as( anuj(c( i ja"o "!asa
anuj(ca znosi rzemoc( $a'ne stosun"i ro$u"cji8 to 'raz z tymi stosun"ami ro$u"cji znosi 'arun"i
istnienia rzeci'ieBst' "!aso'yc/8 znosi ' o&)!e "!asy i tym samym s'oje 'asne ano'anie ja"o "!asy.
Miejsce $a'ne&o soeczeBst'a 2ur:uazyjne&o z je&o "!asami i rzeci'ieBst'ami "!aso'ymi
zajmuje zrzeszenie8 ' "t)rym s'o2o$ny roz')j "a:$e&o jest 'arun"iem s'o2o$ne&o roz'oju 'szyst"ic/.
2+
W 'y$aniac/ niemiec"ic/ z !at +,728 +,,K i +,;07 r):nicy. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +- -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
!!!
'iteratura socjalistyczna i komunistyczna
1& !ocjalizm reakcyjny
a) !ocjalizm feudalny
Arysto"racja francus"a i an&ie!s"a 2ya na s"ute" s'ej sytuacji /istorycznej o'oana $o isania
amf!et)' rzeci' no'oczesnemu soeczeBst'u 2ur:uazyjnemu. We francus"iej re'o!ucji !ico'ej +,K0
r.8 ' an&ie!s"im ruc/u na rzecz reformy ar!amentu raz jeszcze o"ona j( zniena'i$zony ar'eniusz. 6
o'a:nej 'a!ce o!itycznej nie mo&o ju: 2yF mo'y. Pozostaa jej je$ynie 'a!"a !iterac"a. A!e i '
$zie$zinie !iteratury stare frazesy z czas)' Restauracji stay si3 ju: niemo:!i'e
22
. A2y 'z2u$ziF symati38
arysto"racja musiaa u$a'aF8 :e nie $2a ju: o s'e 'asne interesy i formuuje a"t os"ar:enia rzeci'
2ur:uazji 'y(cznie ' interesie 'yzys"i'anej "!asy ro2otniczej. Znaj$o'aa 'i3c satysfa"cj3 ' >ie'aniu
szy$erczyc/ iosene" o s'ym no'ym 'a$cy i ' szetaniu mu $o uc/a mniej !u2 2ar$ziej zo'ro&ic/
rzeo'ie$ni.
W ten sos)2 o'sta socja!izm feu$a!istyczny = na ') !ament8 na ') asz"'i!8 na ') ec/o
rzeszo>ci8 na ') &roM2a rzyszo>ci8 c/'i!ami &o$z(cy 'rost ' serce 2ur:uazji &orz"im8 zja$!i'ie
szy$erczym os($em8 za'sze "omiczny ' s'ej zuenej niez$o!no>ci $o zrozumienia 2ie&u no'oczesnej
/istorii.
Pro!etariac"( tor2( :e2racz( otrz(sa!i arysto"raci ni2y sztan$arem8 :e2y s"uiF !u$ 'o") sie2ie.
A!e ten8 i!e"roF rusza za nimi8 sostrze&a na ic/ &rz2ietac/ stare feu$a!ne /er2y i ierzc/a z &o>nym i
ur(&!i'ym >miec/em.
Eaj!eiej urz($zaa to 'i$o'is"o cz3>F francus"ic/ !e&itymist)'
2K
i Mo$a An&!ia
2-
.
Kie$y feu$ao'ie $o'o$z(8 :e ic/ sos)2 'yzys"u 2y r):ny o$ 'yzys"u 2ur:uazyjne&o8
zaominaj( ty!"o o tym8 :e ura'ia!i ten 'yzys" ' o"o!iczno>ciac/ i 'arun"ac/ zuenie o$miennyc/ i
23$(cyc/ $zi> anac/ronizmem. Kie$y o'ouj( si3 na to8 :e o$ ic/ ano'aniem nie 2yo no'oczesne&o
ro!etariatu8 zaominaj( ty!"o o tym8 :e 'a>nie no'oczesna 2ur:uazja 2ya nieo$zo'n( !atoro>!( ic/
ustroju soeczne&o.
Zreszt( ta" mao u"ry'aj( oni rea"cyjny c/ara"ter s'ej "ryty"i8 :e &)'ne ic/ os"ar:enie rzeci'
2ur:uazji o!e&a 'a>nie na tym8 i: o$ jej ano'aniem roz'ija si3 "!asa8 "t)ra 'ysa$zi ' o'ietrze cay
stary orz($e" soeczny.
Peszcze 2ar$ziej zarzucaj( 2ur:uazji to8 :e 'yt'arza re'o!ucyjny ro!etariat8 ni: to8 :e ' o&)!e
'yt'arza ro!etariat.
W ra"tyce o!itycznej 2ior( 'i3c u$zia 'e 'szyst"ic/ a"tac/ rzemocy rzeci' "!asie
ro2otniczej8 a ' :yciu co$ziennym8 '2re' 'szyst"im s'ym nauszonym frazesom8 nie o&ar$zaj(
22
A/o$zi tu nie o Restauracj3 an&ie!s"( +110-+1,;8 !ecz o Restauracj3 francus"( +,+--+,K0. )$#aga Engelsa do #ydania
angielskiego z 1888 r&*&
2K
4egitymi+ci = z'o!ennicy o2a!onej ' r. +,K0 $ynastii Nur2on)'D rerezento'a!i interesy 'ie!"iej sz!ac/ty ro$o'ej. W
'a!ce rzeci' anuj(cej $ynastii or!eaBs"iej8 "t)ra oieraa si3 na arysto"racji finanso'ej i 'ie!"iej 2ur:uazji8 cz3>F
!e&itymist)' ucie"aa si3 nierza$"o $o $ema&o&ii soecznej8 usiuj(c rze$sta'iF si3 ' c/ara"terze o2roBc)' !u$zi racy
rze$ 'yzys"iem ze strony 2ur:uazji. .ed&
2-
M"oda 5nglia = &rua an&ie!s"ic/ o!ity")' i !iterat)' na!e:(cyc/ $o artii torys)'8 ut'orzona z ocz(t"iem !at
czter$ziestyc/ SHS 'ie"u. Prze$sta'icie!e Mo$ej An&!ii8 "t)rzy $a'a!i 'yraz nieza$o'o!eniu arysto"racji ziems"iej z
o'o$u 'zrastaj(cej &oso$arczej i o!itycznej ot3&i 2ur:uazji8 r)2o'a!i za omoc( $ema&o&ii z$o2yF 'y' na "!as3
ro2otnicz(8 a2y j( 'y"orzystaF ' s'ojej 'a!ce rzeci' 2ur:uazji. ?o>nymi rze$sta'icie!ami Mo$ej An&!ii 2y!i m.in.
9israe!i i </omas Aar!y!e. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +5 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
z2ieraniem zotyc/ ja2e"
25
i zast3uj( 'ierno>F8 mio>F8 /onor /an$e!"iem 'en(8 2ura"ami cu"ro'ymi i
&orza"(
21
.
Pa" "!ec/a sze$ za'sze r3"a ' r3"3 z feu$aem8 ta" te: socja!izm "!eszy i$zie r3"a ' r3"3 z
socja!izmem feu$a!istycznym.
Eic at'iejsze&o ni: na$aF c/rze>cijaBs"iemu ascetyzmo'i socja!istyczny o"ost. Azy:
c/rze>cijaBst'o nie ioruno'ao r)'nie: rzeci' 'asno>ci ry'atnej8 rzeci' ma:eBst'u8 rzeci'
aBst'u@ Azy nie za!ecao na ic/ miejsce $o2roczynno>ci i :e2ract'a8 ce!i2atu i umart'iania ciaa8 :ycia
"!asztorne&o i "o>cioa@ Socja!izm c/rze>cijaBs"i
27
jest ty!"o 'o$( >'i3con(8 "t)r( "!ec/a "roi
roz&oryczenie arysto"raty.
6) !ocjalizm dro6nomieszcza7ski
Arysto"racja feu$a!na nie jest je$yn( "!as(8 "t)r( o2a!ia 2ur:uazja i "t)rej 'arun"i 2ytu '
no'oczesnym soeczeBst'ie 2ur:uazyjnym o&arszay si3 i o2umieray. Ore$nio'ieczne mieszczaBst'o
&ro$o'e i stan $ro2nyc/ c/o)' 2yy orze$ni"ami no'oczesnej 2ur:uazji. W "rajac/ mniej
roz'ini3tyc/ o$ 'z&!3$em rzemyso'ym i /an$!o'ym "!asa ta 'e&etuje jeszcze $otyc/czas o2o"
roz'ijaj(cej si3 2ur:uazji.
W "rajac/8 ' "t)ryc/ si3 roz'in3a no'oczesna cy'i!izacja8 o'stao no'e $ro2nomieszczaBst'o8
za'ieszone mi3$zy ro!etariatem a 2ur:uazj( i 'yt'arzaj(ce si3 'ci(: na no'o ja"o uzueniaj(ca cz3>F
soeczeBst'a 2ur:uazyjne&oD je$na":e "on"urencja nieustannie str(ca je&o czon")' $o szere&)'
ro!etariatu8 a roz')j 'ie!"ie&o rzemysu u"azuje im na'et z2!i:aj(c( si3 c/'i!38 "ie$y zuenie zni"n(
ja"o samo$zie!na cz3>F no'oczesne&o soeczeBst'a i zostan( zast(ieni ' /an$!u8 ' manufa"turze8 '
ro!nict'ie rzez na$zorc)' na$ ro2otni"ami i rzez oficja!ist)'.
W "rajac/ ta"ic/ ja" #rancja8 &$zie "!asa c/os"a stano'i znacznie 'i3cej ni: oo'3 !u$no>ci8
2yo rzecz( natura!n(8 :e isarze8 'yst3uj(cy o stronie ro!etariatu rzeci' 2ur:uazji8 stoso'a!i ' s'ej
"rytyce ustroju 2ur:uazyjne&o miar3 $ro2nomieszczaBs"( i $ro2noc/os"( i 2roni!i ro2otni")' ze
stano'is"a $ro2nomieszczaBst'a. Po'sta ' ten sos)2 socja!izm $ro2nomieszczaBs"i. Sismon$i jest
&o'( tej !iteratury nie ty!"o $!a #rancji8 a!e i $!a An&!ii.
Socja!izm ten na$z'yczaj 'ni"!i'ie ana!izo'a srzeczno>ci ' no'oczesnyc/ stosun"ac/
ro$u"cji. 9emas"o'a sza!2iercze ui3"szenia e"onomist)'. Eiez2icie 'y"azy'a niszczycie!s"ie
$ziaanie maszyn i o$ziau racy8 "oncentracj3 "aita)' i 'asno>ci ziems"iej8 na$ro$u"cj38 "ryzysy8
nieuni"nion( za&a$3 $ro2nomieszczan i c/o)'8 n3$z3 ro!etariatu8 anarc/i3 ' ro$u"cji8 ra:(ce
$ysroorcje ' o$zia!e 2o&act'8 'yniszczaj(c( 'ojn3 rzemyso'( mi3$zy naro$ami8 roz"a$ $a'nyc/
o2yczaj)'8 $a'nyc/ stosun")' ro$zinnyc/8 $a'nyc/ naro$o'o>ci.
A!e ' s'ej ozyty'nej tre>ci socja!izm ten c/ce rzy'r)ciF 2($M $a'ne >ro$"i ro$u"cji i
'ymiany8 a z nimi $a'ne stosun"i 'asno>ci i $a'ne soeczeBst'o8 2($M te: c/ce rzemoc( 'toczyF
no'oczesne >ro$"i ro$u"cji i 'ymiany ' ramy $a'nyc/ stosun")' 'asno>ci8 "t)re zostay rzez nie
rozsa$zone8 musiay 2yF rozsa$zone. W o2u 'ya$"ac/ jest zarazem rea"cyjny i utoijny.
Lstr)j cec/o'y ' manufa"turze i &oso$arst'o atriarc/a!ne na 'si = oto je&o ostatnie so'o.
W $a!szym s'ym roz'oju "ierune" ten 'yro$zi si3 ' tc/)rz!i'y "ocio"'i"
2,
.
25
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, o so'ac/ zotyc/ ja2e" $o$ano7 sa$aj(cyc/ z $rze'a rzemysu. .ed&
21
9otyczy to &)'nie Eiemiec8 &$zie arysto"racja ziems"a i jun"rzy ura'iaj( 'i3"sz( cz3>F s'yc/ maj(t")' na 'asny
rac/une" rzy omocy rz($c)' i s( rzy tym 'ie!"imi ro$ucentami 2ura")' cu"ro'yc/ i &orza"i. No&atsi arysto"raci
an&ie!scy nie zni:y!i si3 jeszcze $o te&oD !ecz i oni umiej( $os"ona!e 'yna&ra$zaF so2ie sa$e" renty rzez u:yczanie s'yc/
naz'is" zao:ycie!om mniej !u2 2ar$ziej '(t!i'yc/ to'arzyst' a"cyjnyc/. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego z 1888
r&*&
27
W 'y$aniac/ z ro"u +,-,7 >'i3ty i $zisiejszyD ' 'y$aniac/ z !at +,728 +,,K i +,;07 c/rze>cijaBs"i. .ed&
2,
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, z$anie to 2rzmi inaczej7 W "oBcu8 "ie$y uarte fa"ty /istoryczne roz'iay reszt"i
uajaj(cyc/ zu$zeB8 ta forma socja!izmu 'yro$zia si3 ' :aosny "ocio"'i". .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +1 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
c) !ocjalizm niemiecki- czyli 8(ra#dzi#y9
#rancus"a !iteratura socja!istyczna i "omunistyczna8 "t)ra o'staa o$ ucis"iem anuj(cej
2ur:uazji i jest !iterac"im 'yrazem 'a!"i rzeci' temu ano'aniu8 zostaa 'ro'a$zona $o Eiemiec '
czasie8 "ie$y 2ur:uazja $oiero co rozocz3a 'a!"3 rzeci' feu$a!nemu a2so!utyzmo'i.
Eiemieccy fi!ozofo'ie8 )fi!ozofo'ie i i3"no$uc/y uc/'yci!i si3 c/ci'ie tej !iteratury8
zaomnie!i ty!"o o tym8 :e z rzy'3$ro'aniem tyc/ ism z #rancji nie rzy'3$ro'ay je$nocze>nie $o
Eiemiec francus"ie 'arun"i :ycia. W 'arun"ac/ niemiec"ic/ !iteratura francus"a utracia 'sze!"ie
2ezo>re$nio ra"tyczne znaczenie i staa si3 zja'is"iem czysto !iterac"im. Musiaa rzy2raF ostaF
jao'ej se"u!acji na temat ra'$zi'e&o soeczeBst'a
2;
8 na temat 'cie!enia ' rzeczy'isto>F istoty
!u$z"iej. <ote: $!a fi!ozof)' niemiec"ic/ STHHH stu!ecia :($ania ier'szej re'o!ucji francus"iej miay
je$ynie znaczenie ostu!at)' ra"tyczne&o rozumu ' o&)!e8 a rzeja'y 'o!i re'o!ucyjnej 2ur:uazji
francus"iej oznaczay ' ic/ oczac/ ra'a czystej 'o!i8 'o!i8 ja"( ona 2yF o'inna8 ra'$zi'ie !u$z"iej
'o!i.
Praca niemiec"ic/ !iterat)' o!e&aa 'y(cznie na tym8 2y o&o$ziF no'e i$ee francus"ie z ic/
starym sumieniem fi!ozoficznym8 !u2 raczej na tym8 2y rzys'oiF so2ie i$ee francus"ie ze s'oje&o
stano'is"a fi!ozoficzne&o.
<o rzys'ojenie o$2yo si3 ' sos)28 ' ja"i si3 ' o&)!e rzys'aja o2cy j3zy"8 tzn. ' $ro$ze
rze"a$u.
Wia$omo8 :e mnisi 'yisy'a!i s'e nie$orzeczne :y'oty >'i3tyc/ "ato!ic"ic/ na r3"oisac/8 na
"t)ryc/ zaisane 2yy "!asyczne $ziea z czas)' staro:ytne&o o&aBst'a. *iteraci niemieccy ost3o'a!i
o$'rotnie ze >'iec"( !iteratur( francus"(. Wisy'a!i s'oje fi!ozoficzne nonsensy o$ ory&ina francus"i.
E. o$ francus"( "ryty"3 stosun")' ieni3:nyc/ 'isa!i 'yo2co'anie istoty !u$z"iej8 o$ francus"(
"ryty"3 aBst'a 2ur:uazyjne&o 'isa!i zniesienie ano'ania a2stra"cyjnej o&)!no>ci it.
Po$suni3cie tyc/ fi!ozoficznyc/ frazes)' o$ francus"ie rozumo'anie oc/rzci!i ja"o fi!ozofi3
czynu8 ra'$zi'y socja!izm8 niemiec"( nau"3 socja!izmu8 fi!ozoficzne uzasa$nienie socja!izmu it.
W ten sos)2 francus"a !iteratura socja!istyczno-"omunistyczna zostaa "om!etnie 'y"astro'ana.
A :e ' niemiec"ic/ r3"ac/ rzestaa 'yra:aF 'a!"3 je$nej "!asy rzeci' $ru&iej8 Eiemiec na2ra
rze"onania8 i: rzez'yci3:y francus"( je$nostronno>F8 :e zamiast ra'$zi'yc/ otrze2 rerezentuje
otrze23 ra'$y8 a zamiast interes)' ro!etariatu = interesy istoty !u$z"iej8 czo'ie"a ' o&)!e8 czo'ie"a8
"t)ry nie na!e:y $o :a$nej "!asy8 nie na!e:y ' o&)!e $o rzeczy'isto>ci8 !ecz je$ynie $o m&a'icy fantazji
fi!ozoficznej.
<en niemiec"i socja!izm8 "t)ry ta" o'a:nie i uroczy>cie tra"to'a s'e nieu$o!ne F'iczenia
sz"o!ne i ta" jarmarcznie je otr(2i8 traci je$na":e stonio'o s'( e$antyczn( nie'inno>F.
Wa!"a niemiec"iej8 z'aszcza rus"iej 2ur:uazji rzeci' feu$aom i a2so!utnej 'a$zy "r)!e's"iej
= so'em8 ruc/ !i2era!ny = sta'aa si3 coraz o'a:niejsza.
Pra'$zi'y socja!izm zna!az ' ten sos)2 o:($an( soso2no>F $o rzeci'sta'ienia ruc/o'i
o!itycznemu ostu!at)' socja!istycznyc/8 $o rzucenia tra$ycyjnej "!(t'y na !i2era!izm8 na aBst'o
ar!amentarne8 na 2ur:uazyjn( "on"urencj38 2ur:uazyjn( 'o!no>F rasy8 2ur:uazyjne ra'o8 2ur:uazyjn(
'o!no>F i r)'no>F oraz $o o&oszenia masom !u$o'ym8 :e ' tym 2ur:uazyjnym ruc/u nie mo&( nic
zys"aF8 rzeci'nie8 mo&( #szystko straciF. Socja!izm niemiec"i 'a>nie teraz zaomnia8 :e francus"a
"ryty"a8 "t)rej 2y 2ezmy>!nym ec/em8 miaa za rzesan"3 no'oczesne soeczeBst'o 2ur:uazyjne z
o$o'ie$nimi materia!nymi 'arun"ami :ycia i $ostoso'an( $o nic/ "onstytucj( o!ityczn( = te same
rzesan"i8 "t)re ' Eiemczec/ $oiero trze2a 2yo 'y'a!czyF.
Posu:y on niemiec"im rz($om a2so!utnym 'raz z ic/ orsza"iem "!ec/)'8 2a"aarzy8
/recz"osiej)' i 2iuro"rat)' ja"o o:($any strasza" rzeci' &roMnie r(cej narz)$ 2ur:uazji.
2;
W 'y$aniac/ niemiec"ic/ z !at +,728 +,,K i +,;0 so'a na temat ra'$zi'e&o soeczeBst'a s( ouszczone. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +7 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
Stano'i osa$zaj(ce uzuenienie &orz"ic/ u$erzeB 2icza i "u!8 "t)rymi te 'a>nie rz($y
o$o'ia$ay na o'stania ro2otni")' niemiec"ic/.
Pra'$zi'y socja!izm8 staj(c si3 ' ten sos)2 or3:em ' r3"u rz($)' rzeci' 2ur:uazji
niemiec"iej8 rerezento'a ta":e 2ezo>re$nio interes rea"cyjny8 interes niemiec"ie&o y"a
maomiastecz"o'e&o
K0
. W Eiemczec/ $ro2nomieszczaBst'o8 o$zie$ziczone jeszcze o STH stu!eciu i o$
te&o czasu oja'iaj(ce si3 'ci(: na no'o ' r):nyc/ ostaciac/8 stano'i 'a>ci'( o$sta'3 soeczn(
istniej(cyc/ stosun")'.
Zac/o'anie &o jest r)'noznaczne z zac/o'aniem istniej(cyc/ ' Eiemczec/ stosun")'. 6$
rzemyso'e&o i o!ityczne&o ano'ania 2ur:uazji ocze"uje ono ze strac/em nieuni"nionej za&a$y8 z
je$nej strony na s"ute" "oncentracji "aitau8 z $ru&iej = na s"ute" 'yonienia si3 re'o!ucyjne&o
ro!etariatu. Pra'$zi'y socja!izm 'y$a mu si3 u2iciem $')c/ zaj3cy je$nym 'ystrzaem.
Rozo'szec/ni si3 te: ja" zaraza.
6'a retensjona!na szata8 ut"ana z aj3czyny se"u!aty'nyc/ $ocie"aB8 /afto'ana "'iat"ami
&)rno!otne&o frazesu8 rzeojona sentymenta!n( ros( rze'no>ci8 szata8 ' "t)r( socja!i>ci niemieccy so'i!i
"i!"a s'yc/ jao'yc/ 'ieczystyc/ ra'$8 z'i3"szya ty!"o z2yt ic/ to'aru '>r)$ tej u2!iczno>ci.
Ze s'ej strony socja!izm niemiec"i ozna'a coraz !eiej s'e o'oanie = 2yF nauszonym
rze$sta'icie!em o'e&o y"a maomiastecz"o'e&o.
6&osi on nar)$ niemiec"i za nar)$ 'zorco'y8 a niemiec"ie&o "otuna za 'zorco'e&o czo'ie"a.
Ka:$ej je&o o$o>ci na$a'a u"ryty8 'y:szy8 socja!istyczny sens8 ' "t)rym znaczya co> 'r3cz
rzeci'ne&o. Konse"'entny $o "oBca8 'yst(i on 2ezo>re$nio rzeci' rymity'nie $estru"cyjnemu
"ierun"o'i "omunizmu i o2'ie>ci s'( 2ezstronn( 'y:szo>F8 "t)ra oz'a!a mu si3 'znie>F ona$
'sze!"ie 'a!"i "!aso'e. Z 2ar$zo nie'ie!u 'yj(t"ami 'szyst"o8 co "r(:y ' Eiemczec/ ja"o isma
rze"omo socja!istyczne i "omunistyczne8 na!e:y $o tej !u&a'ej8 irytuj(cej !iteratury
K+
.
:& !ocjalizm konser#aty#ny- czyli 6ur;uazyjny
Pe'na cz3>F 2ur:uazji ra&nie zara$ziF niedomaganiom s(o"ecznym- a2y utr'a!iF istnienie
soeczeBst'a 2ur:uazyjne&o.
Ea!e:( $o niej e"onomi>ci8 fi!antroi8 /umanitary>ci8 ora'iacze sytuacji "!as racuj(cyc/8
or&anizatorzy $o2roczynno>ci8 oie"uno'ie z'ierz(t8 zao:ycie!e to'arzyst' 'strzemi3M!i'o>ci8 o"(tni
reformatorzy najrozmaitsze&o o"roju. L"a$ano na'et cae systemy z te&o 2ur:uazyjne&o socja!izmu.
Pa"o rzy"a$ rzytoczymy #i!ozofi3 n3$zy Prou$/ona.
Socja!istyczni 2ur:ua c/cie!i2y zac/o'aF 'arun"i 2ytu no'oczesne&o soeczeBst'a 2ez
nieuc/ronnie st($ 'yni"aj(cyc/ 'a!" i nie2ezieczeBst'. A/cie!i2y zac/o'aF istniej(ce soeczeBst'o 2ez
re'o!ucjonizuj(cyc/ i roz"a$aj(cyc/ je czynni")'. A/cie!i2y 2ur:uazji 2ez ro!etariatu. Nur:uazja
'yo2ra:a so2ie natura!nie8 :e >'iat8 ' "t)rym rz($zi8 jest naj!eszym ze >'iat)'. Nur:uazyjny socja!izm
roz'ija to ocieszaj(ce 'yo2ra:enie ' mniej !u2 2ar$ziej 'y"oBczony system. Kie$y 'zy'a ro!etariat8
2y urzeczy'istni je&o systemy i 'st(i $o no'ej Perozo!imy8 :($a ' &runcie rzeczy ty!"o te&o8 2y
ro!etariat ozosta ' $zisiejszym soeczeBst'ie8 !ecz 'yz2y si3 s'yc/ niena'istnyc/ o nim 'yo2ra:eB.
Hnna8 mniej sentymenta!na8 a!e 2ar$ziej ra"tyczna forma te&o socja!izmu usio'aa o$str3czyF
"!as3 ro2otnicz( o$ 'sze!"ie&o ruc/u re'o!ucyjne&o za omoc( $o'o$zeB8 :e nie ta"a !u2 inna zmiana
o!ityczna8 !ecz ty!"o zmiana materia!nyc/ 'arun")' 2ytu8 stosun")' e"onomicznyc/8 mo:e jej rzynie>F
o:yte". A!e rzez o'( zmian3 materia!nyc/ 'arun")' 2ytu socja!izm ten rozumie 2ynajmniej nie
zniesienie 2ur:uazyjnyc/ stosun")' ro$u"cji8 co jest mo:!i'e ty!"o ' $ro$ze re'o!ucyjnej8 !ecz
u!eszenia a$ministracyjne8 $o"ony'ane na &runcie tyc/ stosun")' ro$u"cji8 a 'i3c nie zmieniaj(ce '
K0
W 'y$aniu an&ie!s"im z ro"u +,,, zamiast y"a maomiastecz"o'e&o7 niemiec"ie&o fi!istra. .ed&
K+
Nurza re'o!ucyjna ro"u +,-, zmiota cay ten n3$zny "ierune"8 a rzeczni"om je&o o$e2raa c/3F $a!sze&o arania si3
socja!izmem. ?)'nym rze$sta'icie!em i "!asycznym tyem te&o "ierun"u jest an Karo! ?rUn. )$#aga Engelsa do #ydania
niemieckiego z 18/0 r&*&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +, -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
niczym stosun"u mi3$zy "aitaem a rac( najemn( i ' naj!eszym 'ya$"u zmniejszaj(ce ty!"o "oszty
ano'ania 2ur:uazji i uraszczaj(ce jej system a$ministro'ania aBst'em.
Eaj'a>ci'szy s')j 'yraz socja!izm 2ur:uazyjny osi(&a $oiero ')'czas8 &$y staje si3 z'rotem
czysto retorycznym.
Wo!ny /an$e!R = ' interesie "!asy racuj(cejD ca oc/ronneR = ' interesie "!asy racuj(cejD
'i3zienia ce!"o'eR = ' interesie "!asy racuj(cej7 oto ostatnie so'o8 je$yne szczere so'o socja!izmu
2ur:uazyjne&o.
Socja!izm 2ur:uazji o!e&a 'a>nie na t'ier$zeniu8 :e 2ur:ua s( 2ur:ua = ' interesie "!asy
racuj(cej.
<& !ocjalizm i komunizm krytyczno'uto(ijny
Eie m)'imy tutaj o tej !iteraturze8 "t)ra 'e 'szyst"ic/ 'ie!"ic/ re'o!ucjac/ no'oczesnyc/ $a'aa
'yraz :($aniom ro!etariatu 0isma Na2eufa it$.4.
Pier'sze r)2y ro!etariatu 2ezo>re$nie&o forso'ania s'oic/ 'asnyc/ interes)' "!aso'yc/ '
czasac/ o'szec/ne&o 'z2urzenia8 ' o"resie o2a!enia soeczeBst'a feu$a!ne&o8 roz2ijay si3
nieuc/ronnie na s"ute" te&o8 :e sam ro!etariat nie roz'in( si3 jeszcze ' eni8 ja"o te: 's"ute" 2ra"u
materia!nyc/ 'arun")' je&o 'yz'o!enia8 "t)re 'a>nie s( $oiero 'yt'orem eo"i 2ur:uazyjnej.
*iteratura re'o!ucyjna8 to'arzysz(ca tym ier'szym ruc/om ro!etariatu8 jest ' s'ej tre>ci si( rzeczy
rea"cyjna. ?osi ona o'szec/ny ascetyzm i rymity'ny e&a!itaryzm.
Wa>ci'e systemy socja!istyczne i "omunistyczne8 systemy Saint-Simona8 #ouriera8 6'ena it$.8
'yaniaj( si3 ' ier'szym8 nieroz'ini3tym o"resie 'a!"i mi3$zy ro!etariatem a 2ur:uazj(8 "t)ry
rze$sta'i!i>my 'y:ej 0atrz7 Nur:uazja a ro!etariat4.
Wyna!azcy tyc/ system)' 'i$z( 'ra'$zie rzeci'ieBst'o mi3$zy "!asami8 ja" r)'nie: $ziaanie
czynni")' roz"a$o'yc/ ' onie same&o soeczeBst'a anuj(ce&o. Eie $ostrze&aj( je$na" o stronie
ro!etariatu :a$nej inicjaty'y /istorycznej8 :a$ne&o 'a>ci'e&o mu ruc/u o!ityczne&o.
Ponie'a: roz')j rzeci'ieBst' "!aso'yc/ i$zie ' arze z roz'ojem rzemysu8 nie znaj$uj( oni
ta":e materia!nyc/ 'arun")' 'yz'o!enia ro!etariatu i szu"aj( nau"i soecznej8 ra' soecznyc/8 2y
'arun"i te st'orzyF.
Miejsce $ziaania soeczne&o zaj(F musi ic/ oso2ista $ziaa!no>F 'yna!azcza8 miejsce
/istorycznyc/ 'arun")' 'yz'o!enia = 'arun"i urojone8 miejsce stonio'o si3 $o"onuj(cej or&anizacji
ro!etariatu ' "!as3 = 'ymy>!ona rzez nic/ samyc/ or&anizacja soeczeBst'a. Przysze $zieje !u$z"o>ci
sro'a$zaj( si3 $!a nic/ $o roa&an$y i ra"tyczne&o 'y"onania ic/ !an)' soecznyc/.
S( oni 'ra'$zie >'ia$omi te&o8 :e ' s'yc/ !anac/ rerezentuj( &)'nie interesy "!asy
racuj(cej ja"o "!asy naj2ar$ziej cieri(cej. Pro!etariat istnieje $!a nic/ ty!"o ja"o "!asa naj2ar$ziej
cieri(ca.
Pe$na":e nieroz'ini3ta forma 'a!"i "!aso'ej8 ja" r)'nie: ic/ 'asna sytuacja :ycio'a sra'iaj(8
:e u'a:aj( si3 za 'y:szyc/ ona$ to rzeci'ieBst'o "!aso'e. Pra&n( o!eszyF sytuacj3 :ycio'(
'szyst"ic/ czon")' soeczeBst'a8 na'et naj!eiej sytuo'anyc/. <ote: o$'ouj( si3 ci(&!e $o cae&o
soeczeBst'a 2ez r):nicy8 a na'et rze'a:nie $o "!asy anuj(cej. Wystarczy rzecie: ty!"o zrozumieF ic/
system8 a2y &o uznaF za mo:!i'ie naj$os"ona!szy !an mo:!i'ie naj$os"ona!sze&o soeczeBst'a.
6$rzucaj( rzeto 'sze!"( a"cj3 o!ityczn(8 a z'aszcza 'sze!"( a"cj3 re'o!ucyjn(D c/c( ce! s')j
osi(&n(F ' $ro$ze o"ojo'ej i usiuj( za omoc( $ro2nyc/8 oczy'i>cie c/y2ionyc/ e"seryment)'8 si(
rzy"a$u8 utoro'aF $ro&3 no'ej e'an&e!ii soecznej.
#antastyczne oisy rzysze&o soeczeBst'a o$o'ia$aj(
K2
ier'szym8 nie s"rysta!izo'anym
$(:eniom ro!etariatu $o o&)!ne&o rze"sztacenia soeczeBst'a = ' czasac/8 "ie$y ro!etariat znaj$uje
si3 jeszcze ' stanie na$er nieroz'ini3tym8 ujmuje 'i3c jeszcze fantastycznie 'asn( s'( ozycj3.
K2
W 'y$aniac/ niemiec"ic/ z !at +,728 +,,K i +,;07 ro$z( si3. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- +; -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
A!e isma socja!istyczne i "omunistyczne za'ieraj( r)'nie: ier'iast"i "rytyczne. Ata"uj(
'szyst"ie o$'a!iny istniej(ce&o soeczeBst'a. 9ostarczyy rzeto na$er cenne&o materiau $!a
u>'ia$omienia ro2otni")'. Hc/ ozyty'ne t'ier$zenia o rzyszym soeczeBst'ie8 na rzy"a$ o
zniesieniu rzeci'ieBst'a mi3$zy miastem a 'si(8 o zniesieniu ro$ziny8 zys"u ry'atne&o8 racy najemnej8
zao'ie$M /armonii soecznej8 rze"sztacenia aBst'a ' z'y"e zarz($zanie ro$u"cj( = 'szyst"ie te
ic/ t'ier$zenia 'yra:aj( ty!"o zni"ni3cie rzeci'ieBst'a "!aso'e&o8 "t)re 'a>nie zaczyna si3 $oiero
roz'ijaF i jest im znane za!e$'ie ' s'ej zacz(t"o'ej8 2ez"sztatnej nieo"re>!ono>ci. 9!ate&o te: same te
t'ier$zenia maj( jeszcze sens czysto utoijny.
Znaczenie "rytyczno-utoijne&o socja!izmu i "omunizmu ozostaje ' o$'rotnym stosun"u $o
roz'oju /istoryczne&o. W miar3 ja" roz'ija si3 i "sztatuje 'a!"a "!aso'a8 to urojone 'ynoszenie si3
ona$ t3 'a!"38 to urojone z'a!czanie jej traci 'sze!"( 'arto>F ra"tyczn(8 'sze!"ie uzasa$nienie
teoretyczne. Pe:e!i 'i3c t')rcy tyc/ system)' 2y!i na'et o$ 'ie!u 'z&!3$ami re'o!ucyjni8 to ic/
ucznio'ie t'orz( za'sze rea"cyjne se"ty. 62staj( uarcie rzy $a'nyc/ o&!($ac/ s'yc/ mistrz)'
'2re' ost3uj(cemu roz'ojo'i /istorycznemu ro!etariatu. Lsiuj( 'i3c "onse"'entnie st3iF ono'nie
'a!"3 "!aso'( i o&o$ziF rzeci'ieBst'a. Wci(: jeszcze marz( o r)2ac/ urzeczy'istnienia s'yc/ utoii
soecznyc/8 o t'orzeniu oszcze&)!nyc/ fa!anster)'8 o za"a$aniu =ome colonies- o urz($zeniu maej
H"arii
KK
8 "ieszon"o'e&o 'y$ania no'ej Perozo!imy = a2y za> z2u$o'aF te 'szyst"ie zam"i na !o$zie8
musz( si3 o$'oy'aF $o fi!antroii 2ur:uazyjnyc/ serc i "ies. Stonio'o staczaj( si3 $o "ate&orii
oisanyc/ 'y:ej socja!ist)' rea"cyjnyc/ a!2o "onser'aty'nyc/8 a r):ni( si3 o$ nic/ je$ynie
K-
2ar$ziej
systematyczn( e$anteri(8 fanatycznie za2o2onn( 'iar( ' cu$ot')rcze $ziaanie s'ej nau"i soecznej.
Wyst3uj( 'i3c zacie"!e rzeci' 'sze!"iemu o!itycznemu ruc/o'i ro2otniczemu8 "t)ry8 ic/
z$aniem8 m)& si3 zro$ziF ty!"o z >!eej nie'iary ' ic/ no'( e'an&e!i3.
6'eni>ci ' An&!ii 'yst3uj( rzeci' czartystom8 fouriery>ci 'e #rancji rzeci' reformistom
K5
.
!(
Stosunek komunist)w do r)#nyc* $artii o$ozycyjnyc*
Ea o$sta'ie roz$ziau HH zrozumiay jest sam rzez si3 stosune" "omunist)' $o u"sztato'anyc/
ju: artii ro2otniczyc/8 a 'i3c $o czartyst)' ' An&!ii i $o z'o!enni")' reformy a&rarnej ' Ameryce
P)nocnej.
Wa!cz( oni o naj2!i:sze ce!e i interesy "!asy ro2otniczej8 a!e ' ruc/u $nia $zisiejsze&o rerezentuj(
je$nocze>nie rzyszo>F ruc/u. We #rancji "omuni>ci rzy(czaj( si3 $o artii socja!istyczno-
$emo"ratycznej
K1
rzeci' "onser'aty'nej i ra$y"a!nej 2ur:uazji8 nie rezy&nuj(c 2ynajmniej z ra'a $o
"rytyczne&o stosun"u $o frazes)' i zu$zeB 'yy'aj(cyc/ z re'o!ucyjnej tra$ycji.
KK
Eaz'3 fa!anster)' nosiy roje"to'ane rzez Karo!a #ouriera "o!onie socja!istyczneD H"ari( naz'a Aa2et s'oj( utoi38 a
)Mniej s'oj( "omunistyczn( "o!oni3 ' Ameryce. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego z 1888 r&*&
Come co!onies 0"o!onie ' "raju4 = ta" nazy'a 6'en s'oje 'zoro'e soeczeBst'a "omunistyczne. #a!ansterami nazy'ay
si3 roje"to'ane rzez #ouriera aace soeczne. Eaz'3 H"arii nosi utoijny8 fantastyczny "raj8 "t)re&o "omunistyczne
urz($zenie oisy'a Aa2et. )$#aga Engelsa do #ydania niemieckiego z 18/0 r&*&
K-
W 'y$aniac/ niemiec"ic/ z !at +,728 +,,K i +,;0 zamiast je$ynie7 jeszcze. .ed&
K5
.eformi+ci = stronnicy arys"iej &azety *a RVforme8 "t)rzy $oma&a!i si3 ustano'ienia reu2!i"i oraz rzero'a$zenie
reform $emo"ratycznyc/ i soecznyc/. .ed&
K1
Parti3 t3 rerezento'a ')'czas ' ar!amencie *e$ru-Ro!!in8 ' !iteraturze =*ouis N!anc8 ' rasie co$ziennej = ismo *a
RVforme. Eaz'( socja!$emo"racja o"re>!a!i jej autorzy o$am artii $emo"ratycznej a!2o reu2!i"aBs"iej8 maj(cy
za2ar'ienie mniej !u2 2ar$ziej socja!istyczne. )$#aga Engelsa do #ydania angielskiego z 1888 r&*&
Parti38 "t)ra mienia si3 ')'czas 'e #rancji socja!istyczno-$emo"ratyczn(8 rerezento'a ' o!ityce *e$ru-Ro!!in8 a '
!iteraturze *ouis N!ancD 2ya 'i3c ona czym> zuenie r):nym o$ $zisiejszej socja!$emo"racji niemiec"iej. )$#aga Engelsa do
#ydania niemieckiego z 18/0 r&*&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 20 -
###&skfm'u#&#&(l
Karol Marks i Fryderyk Engels Manifest Partii Komunistycznej (1848 rok)
W Sz'ajcarii oieraj( ra$y"a)'8 nie u$z(c si3 je$na" co $o te&o8 :e artia ta s"a$a si3 ze
srzecznyc/ :y'io)'8 o cz3>ci z $emo"ratycznyc/ socja!ist)' tyu francus"ie&o8 o cz3>ci za> z
ra$y"a!nyc/ 2ur:ua.
W>r)$ Po!a")' "omuni>ci oieraj( arti38 "t)ra re'o!ucj3 a&rarn( u'a:a za 'arune" 'yz'o!enia
naro$o'e&o8 t3 sam( arti38 "t)ra 'y'oaa o'stanie "ra"o's"ie +,-1 ro"u
K7
.
W Eiemczec/ artia "omunistyczna 'a!czy 's)!nie z 2ur:uazj(8 o i!e 2ur:uazja 'yst3uje
re'o!ucyjnie8 rzeci' monarc/ii a2so!utnej8 feu$a!nej 'asno>ci ziems"iej i rea"cyjnemu mieszczaBst'u
IK!ein2Ur&ereiJ.
Eie rzestaje ona je$na" ani na c/'i!3 ura2iaF '>r)$ ro2otni")' ja" naj2ar$ziej jasnej
>'ia$omo>ci 'ro&ie&o rzeci'ieBst'a mi3$zy 2ur:uazj( a ro!etariatem8 a2y ro2otnicy niemieccy mo&!i
natyc/miast o2r)ciF 'arun"i soeczne i o!ityczne8 "t)re 2ur:uazja musi zaro'a$ziF 'raz ze s'ym
ano'aniem8 ja"o or3: rzeci' niej samej8 a2y o o2a!eniu "!as rea"cyjnyc/ ' Eiemczec/ zacz3a si3
niez'ocznie 'a!"a rzeci' samej 2ur:uazji.
Ea Eiemcy "omuni>ci z'racaj( &)'n( u'a&38 onie'a: Eiemcy znaj$uj( si3 ' rze$e$niu
re'o!ucji 2ur:uazyjnej i onie'a: rze'rotu te&o $o"onaj( ' 'arun"ac/ $a!ej osuni3te&o roz'oju
cy'i!izacji euroejs"iej ' o&)!e i rzy istnieniu o 'ie!e 2ar$ziej roz'ini3te&o ro!etariatu8 ni: to 2yo '
An&!ii ' sie$emnastym i 'e #rancji ' osiemnastym stu!eciu8 ta" :e niemiec"a re'o!ucja 2ur:uazyjna mo:e
2yF ty!"o 2ezo>re$nim ro!o&iem re'o!ucji ro!etariac"iej.
So'em8 "omuni>ci oieraj( 'sz3$zie "a:$y ruc/ re'o!ucyjny rzeci' istniej(cym stosun"om
soecznym i o!itycznym.
We 'szyst"ic/ tyc/ ruc/ac/ 'ysu'aj( oni ja"o o$sta'o'e za&a$nienie ruc/u za&a$nienie
'asno>ci8 2ez 'z&!3$u na to8 czy rzy2rao ono 2ar$ziej !u2 mniej $ojrza( ostaF.
Wreszcie "omuni>ci $ziaaj( 'sz3$zie na rzecz (czno>ci i orozumienia mi3$zy artiami
$emo"ratycznymi 'szyst"ic/ "raj)'.
Komuni>ci u'a:aj( za nie&o$ne u"ry'anie s'yc/ o&!($)' i zamiar)'. 6>'ia$czaj( oni ot'arcie8
:e ce!e ic/ mo&( 2yF osi(&ni3te je$ynie rzez o2a!enie rzemoc( cae&o $otyc/czaso'e&o ustroju
soeczne&o. Eiec/aj $r:( anuj(ce "!asy rze$ re'o!ucj( "omunistyczn(. Pro!etariusze nie maj( ' niej nic
$o stracenia r)cz s'yc/ "aj$an. 9o z$o2ycia maj( cay >'iat.
Proletariusze #szystkic2 kraj>#- ",czcie si?@
K7
Ea ocz(t"u +,-1 r. rzy&oto'y'ano na ziemiac/ o!s"ic/ no'e o'stanie. Hnicjatorami o'stania 2y!i rze'a:nie o!scy
re'o!ucyjni $emo"raci. W rezu!tacie z$ra$y ze strony e!ement)' $ro2nosz!ac/ec"ic/ i areszto'ania rzy')$c)' o'stania
rzez o!icj3 rus"(8 o'stanie o&)!ne zostao u$aremnione. Wy2uc/y ty!"o o$oso2nione ruc/y re'o!ucyjne. Pe$ynie '
Kra"o'ie8 "t)ry o$ r. +,+5 2y 'o!nym miastem i o$!e&a 's)!nej "ontro!i Austrii8 Rosji i Prus8 o'staBcy o$nie>!i 22
!ute&o z'yci3st'o i ut'orzy!i Rz($ Earo$o'y8 "t)ry o&osi manifest o zniesieniu o'inno>ci feu$a!nyc/. R)'nocze>nie
'y2uc/o o'stanie c/o)' u"raiBs"ic/ ' ?a!icji. 9zi3"i 'y"orzystaniu rzeci'ieBst' "!aso'yc/ i naro$o'o>cio'yc/
mi3$zy $ro2n( sz!ac/t( i c/oami 'a$zom austriac"im u$ao si3 $oro'a$ziF ' "i!"u 'ya$"ac/ $o starF mi3$zy
o$$ziaami o'staBczymi $ro2nej sz!ac/ty i z2unto'anymi c/oami. Po'stanie Kra"o's"ie zostao z$a'ione ' ocz(t"ac/
marca +,-1 r. East3nie rz($ austriac"i stumi ruc/ c/os"i ' ?a!icji. W !istoa$zie +,-1 r. rz($y Austrii8 Prus i Rosji
o$isay u"a$8 na mocy "t)re&o Kra")' zosta rzy(czony $o Austrii. .ed&
!tudenckie Ko"o Filozofii Marksisto#skiej ($%)
- 2+ -
###&skfm'u#&#&(l