dysleksja

Miejsce
na naklejk
z kodem szkoy

MBI-R1_1P-072

EGZAMIN MATURALNY
Z BIOLOGII
POZIOM ROZSZERZONY

MAJ
ROK 2007

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdajcego
1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania
1 39). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou
nadzorujcego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym
zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
6. Podczas egzaminu moesz korzysta z owka i gumki
(wycznie do rysunkw) oraz linijki.
7. Wypenij t cz karty odpowiedzi, ktr koduje zdajcy.
Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej
dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL.
Zamaluj
pola odpowiadajce cyfrom numeru PESEL. Bdne
zaznaczenie otocz kkiem

i zaznacz waciwe.

Za rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie
60 punktw

yczymy powodzenia!

Wypenia zdajcy przed

rozpoczciem pracy
PESEL ZDAJCEGO

KOD
ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarw cinienia parcjalnego gazw oddechowych oraz
prno tych gazw w naczyniach wosowatych.
Cinienie
Cinienie parcjalne w
Prno gazw
Gaz
w
naczyniach
wosowatych puc
powietrzu
powietrzu
oddechowy
atmosferycznym pcherzykowym krew ttnicza
krew ylna
160 mm Hg
100 mm Hg
95 mm Hg
40 mm Hg
Tlen (O2)
0,33 mm Hg
40 mm Hg
40 mm Hg
46 mm Hg
Dwutlenek wgla (CO2)

Na podstawie powyszych danych zaznacz trafne wyjanienie mechanizmu przenikania

tlenu z powietrza pcherzykowego do krwi oraz dwutlenku wgla z krwi do powietrza
pcherzykowego.
A. Wystpuje dyfuzja tych gazw zgodna z gradientem ich cinie w powietrzu
atmosferycznym i krwi.
B. Cinienie parcjalne tych gazw w powietrzu pcherzykowym jest inne ni ich prno
w naczyniach wosowatych.

C. Wystpuje korzystna rnica cinie obu gazw w powietrzu pcherzykowym

i we krwi, ktra pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.
D. Prno obu gazw oddechowych w naczyniach wosowatych puc jest wysza od ich
cinienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzj.

Zadanie 2. (1 pkt)
Na schemacie przedstawiono zasad dziaania urzdzenia do dializy (sztucznej nerki).
czsteczka biaka

erytrocyt

sole mineralne
o

drobnoczsteczkowe
zwizki organiczne

o
o
o

o
o

KREW

mocznik

bona
pprzepuszczalna

o
o

PYN DIALIZUJCY

Na podstawie analizy schematu wyjanij, dlaczego nie wszystkie skadniki znajdujce si

we krwi przenikaj do pynu dializujcego.

Erytrocyty lub biaka s zbyt duymi elementami by przenikn przez bon

pprzepuszczaln.
Zadanie 3. (1 pkt)
Podaj nazw elementu nefronu, w ktrym zachodzi filtracja krwi.

kbuszek naczyniowy

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 4. (1 pkt)
Na schematach przedstawiono dwa sposoby (I, II) powstawania blinit u czowieka.
plemnik

plemnik

oocyt

oocyt

plemnik
oocyt

Wpisz w wyznaczone miejsce pod kadym schematem po jednym oznaczeniu literowym

poprawnego dokoczenia zdania, wybierajc je z niej podanych (A, B lub C).
S to
A. prawie identyczne blinita tej samej pci.
B. prawie identyczne blinita rnej pci.
C. nie zawsze podobne do siebie i czsto rnopciowe blinita.

Zadanie 5. (2 pkt)
Sprawny system komunikacji midzy komrkami organizmw wielokomrkowych moe by
osignity poprzez sygnalizacj chemiczn i elektryczn. W organizmie czowieka sygnay
chemiczne wykorzystywane s w pracy ukadu hormonalnego, wydzielajcego do krwi
substancje przekanikowe hormony. Natomiast zmiany potencjau elektrycznego komrek
le u podstaw pracy ukadu nerwowego. Tu do przekazywania sygnaw elektrycznych su
wyspecjalizowane komrki neurony. Komunikacja przy pomocy neuronw jest szybka,
ale pobudzenie komrek ma nietrway charakter. W przypadku ukadu hormonalnego wpyw
na docelowe komrki jest znacznie duszy, chocia prdko przekazu jest niewielka.(...)
Na podstawie informacji zawartych w powyszym tekcie skonstruuj i wypenij tabel
porwnujc funkcjonowanie ukadw: nerwowego i hormonalnego. Uwzgldnij w niej
takie cechy jak: rodzaj przekazywanych sygnaw, ich drog przemieszczania si
po organizmie oraz szybko, z jak s one przekazywane.
ukad
cecha
Rodzaj sygnaw
Droga przemieszczania si
sygnaw
Szybko przekazywania sygnaw

Ukad nerwowy

Ukad hormonalny

sygnay / impulsy
elektryczne
za pomoc
neuronw
szybko

sygnay chemiczne / hormony

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

1.
1

2.
1

za pomoc krwi
prdko niewielka / wolno
3.
1

4.
1

5.
2

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 6. (1 pkt)
Na wykresie przedstawiono zmiany cinienia krwi tego samego pacjenta. Cinienie mierzono
w kolejnych dniach stale o tej samej godzinie. Norma cinienia zdrowego czowieka wynosi
120/80 mm Hg.

cinienie krwi
(w mmHg)

200
warto cinienia
skurczowego
warto cinienia
rozkurczowego

150

100

50

0
1

dzie

Oce, czy przedstawione na wykresie wyniki bada wiadcz o prawidowym

funkcjonowaniu organizmu pacjenta. Podaj jeden argument uzasadniajcy t ocen.

Organizm tego pacjenta nie funkcjonuje prawidowo, gdy ma on stale zbyt

wysokie cinienie krwi.
Zadanie 7. (2 pkt)
Z podanych niej zda zaznacz dwa, ktre zawieraj prawdziwe informacje dotyczce
procesw zachodzcych w ukadzie pokarmowym czowieka.
A. Enzymy trawienne s wydzielane w kadym z odcinkw przewodu pokarmowego.
B. jest enzymem powodujcym zmniejszenie napicia powierzchniowego i emulgacj
tuszczw.

C. W przewodzie pokarmowym wytwarzane

wydzielanie sokw trawiennych.

hormony

pobudzajce

D. W przewodzie pokarmowym czowieka wydzielane s enzymy umoliwiajce rozkad

celulozy z pokarmw rolinnych.

E. Trypsynogen wytwarzany jest przez trzustk i uwalniany do dwunastnicy.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Ponisze informacje wykorzystaj do zadania nr 8 i 9.

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarw zawartoci zwizkw chemicznych dwch rnych
organizmw (rolinnego i zwierzcego), wyraone w procentach masy ich ciaa.

Procentowa zawarto wybranych zwizkw chemicznych

75,0

60,0

2,0

4,0

18,4

5,8

lipidy

0,3

11,0

biaka

4,0

19,0

woda
zwizki mineralne
wglowodany

Zadanie 8. (1 pkt)
Podaj, ktra z kolumn tabeli (A czy B) przedstawia skad chemiczny organizmu
rolinnego. Odpowied uzasadnij jednym argumentem.

A, poniewa w rolinach jest wicej wglowodanw.

Zadanie 9. (2 pkt)
Narysuj wykres (diagram supkowy) porwnujcy
wglowodanw, lipidw oraz biaek w organizmie A i B.

procentow

zawarto

% zawarto zw. organicznych

20
18

16

14
12
10
8
6
4
2
0
wglowodany

lipidy

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

biaka

6.
1

7.
2

8.
1

9.
2

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 10. (2 pkt)

Woda jest zwizkiem chemicznym, ktrego jest najwicej w komrkach organizmw
rolinnych i zwierzcych.
Podaj dwie wsplne funkcje wody penione przez ni zarwno u rolin, jak i u zwierzt.

1. Jest rozpuszczalnikiem.
2. Stanowi rodowisko dla reakcji chemicznych.
Zadanie 11. (1 pkt)
Na podstawie analizy przedstawionych niej fragmentw opisw (A-C) rnych
rodzajw komrek, zaznacz ten, ktry przedstawia opis komrki roliny ldowej.
Wybr uzasadnij jednym argumentem.
A. ciana komrkowa tej komrki ma budow warstwow, a jedn z jej gwnych substancji
budulcowych jest mannan. Cytoplazma jest jednolita, ale w starszych komrkach
wystpuj wodniczki. Materiaem zapasowym jest gwnie glikogen, rzadziej lipidy
i fosforany. Wystpuje jedno jdro komrkowe zawierajce materia genetyczny komrki.
B. ciana komrkowa tej komrki zbudowana jest, midzy innymi, z celulozy i mureiny.
Na jej powierzchni wystpuje otoczka luzowa. W cytoplazmie wystpuj wakuole
gazowe. Bona komrkowa tworzy liczne wpuklenia tylakoidy, na ktrych s barwniki
fikobilinowe i chlorofil a. Materiaem zapasowym jest gwnie glikogen. Materia
genetyczny zlokalizowany jest w nukleoidzie.

C. ciana komrkowa tej komrki zbudowana jest gwnie z celulozy. Du

cz wntrza komrki zajmuje wakuola. W cytoplazmie wystpuj liczne
chloroplasty z rozbudowanymi tylakoidami tworzcymi grana, na ktrych
umieszczone s barwniki (gwnie chlorofil a i b). Materiaem zapasowym
jest skrobia asymilacyjna. Wystpuje jedno jdro komrkowe zawierajce
materia genetyczny komrki.
Poniewa tylko w komrkach rolinnych s chloroplasty, wic waciwym
opisem jest opis C.
Zadanie 12. (1 pkt)
Wzrost i naprawa mini s kontrolowane przez sygnay chemiczne, ktrych pojawienie si
zaley midzy innymi od aktywnoci dwch genw: jeden z nich koduje biakowy czynnik
wzrostu IGF1, a drugi miostatyn. Biako IGF1 pobudza wystpujce w pobliu wkien
miniowych komrki satelitarne (satelitowe) do podziaw, natomiast miostatyna zatrzymuje
podziay tych komrek. Dzielce si komrki satelitarne (satelitowe) cz si
z uszkodzonymi wknami miniowymi by pomc w ich naprawie, co w efekcie daje
wiksze i silniejsze minie.
Na podstawie analizy tekstu, uzupenij tabel, wpisujc do niej odpowiednie okrelenia
spord wymienionych w nawiasach tak, aby ilustroway zaleno pomidzy iloci obu
biaek, liczb komrek satelitarnych (satelitowych) i szybkim przyrostem masy mini.
Ilo biaka IGF1
(maa / dua)

Ilo miostatyny
(mao / duo)

Liczba komrek satelitarnych

(maleje / ronie)

Przyrost masy mini

dua

mao

ronie

szybki

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 13. (3 pkt)

W organizmie czowieka rne rodzaje zwizkw chemicznych peni okrelone funkcje.
Poniej przedstawiono rne przykady biaek lub wglowodanw.
A.
B.
C.
D.
E.

mioglobina
glikogen
laktoza
miozyna
immunoglobulina

a) Przyporzdkuj kady z wyej wymienionych zwizkw do biaek lub do wglowodanw,

wpisujc w odpowiednie miejsca ich oznaczenia literowe.
Biaka A, D, E

Wglowodany B, C

b) Okrel rol w organizmie czowieka dwch wybranych spord A do E zwizkw

organicznych.

1. Glikogen peni funkcj zapasow u zwierzt.

2. Miozyna bierze udzia w skurczu mini.
Zadanie 14. (2 pkt)
Na metabolizm skadaj si dwa przeciwstawne kierunki przemian biochemicznych:
anabolizm i katabolizm.
Poniej przedstawiono, w uproszczony sposb, przykad jednego z procesw katabolicznych
zachodzcych w komrce.

glukoza + tlen + ADP + Pi dwutlenek wgla + woda + ATP

a) Podaj nazw procesu, ktry zachodzi w komrce w przedstawiony powyej sposb.

utlenianie biologiczne
b) Uzasadnij, za pomoc jednego argumentu, kataboliczny charakter tego procesu.

Jest to proces kataboliczny, poniewa nastpuje w nim wytworzenie energii.

Zadanie 15. (2 pkt)
Wiele rolin wodnych ma w swoich organach mikisz powietrzny (aerenchym) z duymi
przestworami midzykomrkowymi.
Uzasadnij za pomoc dwch rnych argumentw, e obecno aerenchymy stanowi
przystosowanie tych rolin do ycia w rodowisku wodnym.

1. W przestworach midzykomrkowych gromadzi si powietrze dziki czemu

organy tych rolin mog unosi si w wodzie.
2. Aerenchyma uatwia rolinom wodnym wymian gazow.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

10.
2

11.
1

12.
1

13.
3

14.
2

15.
2

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 16. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono wizanie CO2 przez dwie grupy rolin (C3 i C4).

Na podstawie analizy danych z obu schematw uzupenij w tabeli informacje dotyczce

wizania CO2 w cyklach obu rodzajw rolin.
Typ rolin
Zwizek chemiczny
Pierwszy akceptor CO2
Pierwszy produkt
karboksylacji

Roliny C3

Roliny C4

RuDP

fosfoenolopirogronian

PGA

kwas szczawiooctowy

Zadanie 17. (1 pkt)

Kwiaty rolin okrytozalkowych s najczciej obupciowe, ale samopylno jest zjawiskiem
niepodanym.
Podaj przykad jednego ze sposobw, w jaki roliny zabezpieczaj si przed
samozapyleniem.

W innym czasie dojrzewaj supki, a w innym prciki.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 18. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono dwa zestawy dowiadczalne (zestaw I i II) przygotowane
do zaplanowanego dowiadczenia. Jego wyniki miay by ustalone poprzez zliczanie
kiekujcych nasion w kadym zestawie co 3 dni, w cigu 12 dni trwania dowiadczenia.

Sformuuj problem badawczy do zaplanowanego dowiadczenia.

Czy wiato wpywa na kiekowanie nasion?

Zadanie 19. (2 pkt)
Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarw cinienia osmotycznego w komrkach
szparkowych oraz obserwacje stopnia otwarcia szparek badanej roliny. Pomiary
dokonywano od godziny 7.00 do 24.00 w cigu jednej doby. Cinienie osmotyczne innych
komrek epidermalnych podczas eksperymentu byo stae i wynosio 2 MPa.

cinienie osmotyczne (MPa)

O szparka otwarta, Z szparka zamknita

3,5

3
2,5
2

1,5
1
0,5
0
6

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
godzina

Na podstawie analizy powyszych danych sformuuj dwa wnioski dotyczce ruchw

aparatw szparkowych badanej roliny.

1. Otwieranie i zamykanie si szparek zaley od pory dnia.

2. Regulacja ruchu aparatw szparkowych uzaleniona jest od zmian cinienia
w komrkach szparkowych.
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

16.
2

17.
1

18.
1

19.
2

10

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Ponisze informacje wykorzystaj do rozwizania zada nr 20 i 21.

Samice wikszoci gatunkw komarw atakuj due ssaki, w tym rwnie czowieka,
aby pobra porcj krwi. Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarw wilgotnoci
powietrza i aktywnoci samic komarw atakujcych grup ludzi mierzone co 3 godziny
od godziny 6.00 do 21.00 w cigu jednej doby.
a aktywno samic komarw

b wilgotno wzgldna powietrza

Zadanie 20. (1 pkt)

Sformuuj hipotez badawcz dotyczc aktywnoci samic komarw potwierdzon
przedstawionymi wynikami bada.

Aktywno samic komarw zaley od wilgotnoci powietrza.

Zadanie 21. (2 pkt)
a) Okrel znaczenie pobranej krwi ssaka dla samicy komara.

Krew jest niezbdnym pokarmem dla samicy komara.

b) Podaj przykad negatywnego skutku dla czowieka pobierania jego krwi przez
komara.

T drog mog by przenoszone choroby np. malaria.

Zadanie 22. (1 pkt)
Pewna recesywna cecha czowieka jest sprzona z pci, a jej allel znajduje si
w chromosomie X.
Zaznacz prawidowe dokoczenie zdania, wybierajc spord A do D.
Biorc pod uwag powysze informacje mona przypuszcza, e cecha ta bdzie si ujawnia
w populacji ludzkiej
A. tylko i wycznie u kobiet.
B. tylko i wycznie u mczyzn.

C. znacznie czciej u mczyzn ni u kobiet.

D. znacznie czciej u kobiet ni u mczyzn.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

11

Zadanie 23. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono schemat struktury czsteczki DNA.

Opisz sposb, w jaki utrzymywana jest dwuniciowa struktura czsteczki DNA.

Struktura czsteczki DNA jest utrzymywana dziki wizaniom powstajcym

midzy komplementarnymi zasadami azotowymi obu nici.
Zadanie 24. (2 pkt)
Naukowcy zbadali materia genetyczny pewnego wirusa. Wyniki swoich bada przedstawili
w tabeli.
Rodzaj nukleotydu
A (adeninowy)
G (guaninowy)
C (cytozynowy)
T (tyminowy)

Procentowa zawarto nukleotydu

w badanym materiale genetycznym
10
50
20
20

Na podstawie analizy przedstawionych wynikw bada okrel rodzaj:

a) kwasu nukleinowego (RNA, czy DNA), ktry jest materiaem genetycznym tego
wirusa.
b) czsteczki (jednoniciowa, czy dwuniciowa), ktr ma kwas nukleinowy tego wirusa.
Kad z odpowiedzi uzasadnij jednym argumentem.

a) Poniewa jednym z rodzajw nukleotydw jest tymina, ktra wystpuje tylko

w DNA.
b) b)Jest to jednoniciowa czsteczka, poniewa procentowa zawarto nukleotydw
w parze A i T / G i C jest rna.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

20.
1

21.
2

22.
1

23.
1

24.
2

12

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 25. (3 pkt)

Muszka owocowa Drosophila melanogaster ma cztery pary dobrze widocznych
chromosomw. Ustalono, e barwa oczu muszki to cecha sprzona z pci (warunkowana
przez dwa allele: czerwona W lub biaa w), natomiast wielko ciaa oraz jego barwa
to cechy autosomalne i od siebie niezalene (warunkowane przez allele: ciao normalne G
lub karowate g; barwa szara B lub barwa czarna b).
Na rysunku schematycznym przedstawiono chromosomy osobnika muszki owocowej.
Kreskami oznaczono moliwe pooenie rnych alleli.

a) Przyjmujc powysze zaoenia, wpisz w odpowiednie miejsca, oznaczone

na rysunku kreskami, symbole literowe alleli osobnika o genotypie:

XWXw GG Bb
b) Zapisz wszystkie rodzaje gamet produkowane przez osobnika muszki owocowej
o podanym powyej genotypie.

XWGB, XWGb, XwGB, XwGb

Zadanie 26. (1 pkt)
Zesp Downa to jedna z chorb genetycznych wystpujcych u ludzi.

Czsto wystpowania

Czsto wystpowania

Czsto wystpowania

Wrd wykresw (A, B lub C) zaznacz ten, ktry prawidowo ilustruje zaleno midzy
wiekiem matki a czstotliwoci wystpowania tej choroby u noworodkw. Uzasadnij
swj wybr.

35

wiek matki

35

wiek matki

35 wiek matki

Wykres C, poniewa po 35 roku ycia kobiety wzrasta prawdopodobiestwo

wystpienia zespou Downa u jej dzieci.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

13

Zadanie 27. (1 pkt)

Odlegoci midzy genami w chromosomie wyraane s w jednostkach mapowych. Jedna
jednostka mapowa odpowiada takiej odlegoci midzy genami sprzonymi, w ktrej
crossing-over zachodzi z czstoci 1%.
Podaj kolejno genw A, B, C w chromosomie wiedzc, e czstoci crossing-over
midzy nimi s nastpujce: A B 12%, A C 4%, C B 8 %.

ACB
Zadanie 28. (3 pkt)
Barwa kwiatw groszku pachncego (Lathyrus odoratus) jest determinowana przez dwie pary
odrbnych genw, ktre wspdziaaj (wzajemnie si uzupeniaj) w tworzeniu barwy
purpurowej.
W wyniku krzywki dwch odmian groszku o kwiatach biaych (AAbb x aaBB),
w pokoleniu F1 otrzymano osobniki tylko o kwiatach purpurowych. Nastpnie skrzyowano
dwa osobniki z pokolenia F1 i w pokoleniu F2 otrzymano 9 osobnikw o kwiatach
purpurowych i 7 osobnikw o kwiatach biaych.
a) Zapisz odpowiedni krzywk pomidzy dwoma osobnikami z pokolenia F1.
b) Podaj wszystkie moliwe genotypy osobnikw o kwiatach purpurowych wystpujce
w pokoleniu F2.
a) F1 : AaBb
AaBb

(z F1) R:

F2

gamety
AB
Ab
aB
ab

AaBb

AB
AABB
AABb
AaBB
AABb

Ab
AABb
AAbb
AaBb
Aabb

aB
AaBB
AaBb
aaBB
aaBb

ab
AaBb
Aabb
aaBb
aabb

b) Genotypy wszystkich osobnikw o kwiatach purpurowych:

AaBB, AaBb, AABB, AABb

Zadanie 29. (1 pkt)
W poniszej tabeli przedstawiono fragment kodu genetycznego.
AUU Ile
AUC Ile
AUA Ile
AUG Met

ACU Thr
ACC Thr
ACA Thr
ACG Thr

AAU Asn
AAC Asn
AAA Lys
AAG Lys

AGU Ser
AGC Ser
AGA Arg
AGG Arg

W procesie translacji zosta utworzony acuch biaka, ktrego fragment buduj nastpujce
aminokwasy:
metionina (Met) lizyna (Lys) izoleucyna (Ile) seryna (Ser).
Korzystajc z tabeli kodu genetycznego zamieszczonej powyej, zaznacz ni DNA
spord A-D, ktra zawiera informacj potrzebn do syntezy przedstawionego acucha
aminokwasw.
A.
B.
C.
D.

TATTTGTAATCC

TACTTTTAGTCA
TACTTTTAATCT
TACTCTTCATGG
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

25.
3

26.
1

27.
1

28.
3

29.
1

14

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 30. (1 pkt)

Osigniciem inynierii genetycznej jest opracowanie technik, dziki ktrym otrzymuje si
organizmy transgeniczne.
Zaznacz dokoczenie zdania spord AD, ktre poprawnie definiuje organizmy
transgeniczne.
S to organizmy

A. do ktrych genomu zostay sztucznie wprowadzone fragmenty DNA innego

gatunku.
B. ktrych komrki pciowe maj zmieniony DNA na skutek dziaania czynnikw
mutagennych.
C. o jednakowym skadzie genetycznym, posiadajce czsteczki DNA o takiej samej
sekwencji nukleotydw.
D. ktrych potomstwo ma zmienione DNA w porwnaniu do organizmw rodzicielskich.

Zadanie 31. (1 pkt)

Rysunki przedstawiaj drog promieni UV padajcych na skr niechronion adnym
kremem (rys. A) oraz padajcych na skr pokryt kremem z filtrem UV (rys. B).
1.
2.
3.

rys. A

promienie UV odbite od powierzchni skry

promienie UV pochonite przez melanin
promienie UV wnikajce w gb skry

rys. B

Na podstawie analizy rysunkw wyjanij, dlaczego stosowanie kremw z filtrem UV

obnia ryzyko wystpienia choroby nowotworowej skry.

Stosowanie kremw powoduje, e wicej szkodliwych promieni sonecznych,

ktre mogyby wywoa uszkodzenia komrek skry odbija si od jej
powierzchni.
Zadanie 32. (2 pkt)
W przyrodzie istnieje wiele przypadkw, gdy przedstawiciele jednego gatunku s silniejsi
od przedstawicieli innego gatunku w sensie dosownym. Na przykad na ulicach naszych
miast gawrony odpdzaj gobie, a te z kolei odpdzaj wrble od pokarmu wysypanego dla
nich przez ludzi. Wrble natomiast odbieraj sikorkom skrzynki lgowe.
Podaj nazw zalenoci przedstawionej w powyszym tekcie oraz okrel, do ktrego
rodzaju stosunkw midzy populacjami (antagonistyczne, nieantagonistyczne
czy neutralne) naley ta zaleno.

Konkurencja stosunki antagonistyczne

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

15

Zadanie 33. (1 pkt)

W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektrych bakterii wzgldem pH podoa,
w ktrym wystpuj.
Gatunek bakterii
Przecinkowiec cholery
Dwoinka zapalenia puc
Paeczka okrnicy

minimum
5,6
7,2
4,4

Warto pH podoa
optimum
6,2 8,0
7,8
6,0 7,0

maksimum
9,6
8,2
9,0

Podaj, ktra z wymienionych powyej bakterii jest stenobiontem wzgldem badanego

czynnika. Uzasadnij swj wybr.

Dwoinka zapalenia puc, poniewa bakterie te maj najmniejszy zakres

tolerancji na pH podoa.
Zadanie 34. (2 pkt)
Na korzeniach ubinu w charakterystycznych brodawkach wystpuj symbiotyczne bakterie
azotowe z rodzaju Rhizobium.
Okrel korzyci wynikajce z tej formy wspycia dla:
a) bakterii:

Bakterie czerpi substancje odywcze z komrek ubinu.

b) ubinu:

ubin dziki symbiozie z bakteriami moe rosn na glebach ubogich w azot.

Zadanie 35. (2 pkt)
Wielu naukowcw twierdzi, e widoczny wpyw na zjawisko stopniowego wymierania
pazw w skali oglnowiatowej ma dziaalno czowieka, ktrej skutkiem jest degradacja
rodowiska wodnego. Prowadzone na du skal melioracje powoduj osuszanie podmokych
terenw, przyczyniajc si czasami wrcz do pustynnienia wielu rejonw naszego globu.
Kwane deszcze powoduj zakwaszenie zbiornikw wodnych. Do wd spywaj metale
cikie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest te zwikszone promieniowanie UV
spowodowane dziur ozonow.
Podaj dwa wybrane z tekstu skutki dziaalnoci czowieka majce negatywny wpyw
na rozmnaanie i rozwj pazw. Swj wybr w kadym przypadku uzasadnij jednym
argumentem.

1. Osuszanie podmokych terenw uniemoliwia rozrd pazw, ktry musi

odbywa si w wodzie.
2. Zakwaszenie zbiornikw wodnych moe spowodowa zmiany fizjologiczne
lub nawet mier skadanych jaj.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

30.
1

31.
1

32.
2

33.
1

34.
2

35.
2

16

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 36. (2 pkt)

Istniej rne metody pozbywania si odpadw komunalnych. Mog one by sortowane
i powtrnie wykorzystywane, kompostowane, skadowane na wysypiskach lub spalane
w specjalnie do tego celu budowanych spalarniach. Na poniszym schemacie przedstawiono
funkcjonowanie jednej ze spalarni odpadw komunalnych i jej wpyw na otoczenie.

Przedstaw swoje stanowisko (za lub przeciw) stosowaniu powyszej metody w Polsce,
uzasadniajc je dwoma argumentami.

Jestem przeciw, poniewa:

1. Spalarnia moe by rdem zanieczyszcze powietrza, szczeglnie
niebezpiecznymi dioksynami, ktrych nie da si odfiltrowywa.
2. Jest to metoda na pewno bardzo kosztowna, gdy wymaga budowania
specjalnych zakadw zaawansowanych technicznie, a i tak wymaga miejsca
na skadowanie rnych powstajcych po spaleniu odpadw.
Ponisze informacje wykorzystaj do rozwizania zada nr 37 i 38.
W tabeli przedstawiono redni czas rozkadu materii organicznej w cice wybranych
ekosystemw lenych.
Typ ekosystemu
Tajga
Las iglasty strefy umiarkowanej
Las liciasty strefy umiarkowanej
Zarola rdziemnomorskie
Rwnikowy las deszczowy

Czas (w latach)
353
17
4
3,8
0,4

Zadanie 37. (1 pkt)

Na podstawie analizy danych w tabeli podaj, w ktrym z wymienionych ekosystemw
wystpuje najgrubsza warstwa ciki. Uzasadnij swoj odpowied jednym
argumentem.

W tajdze, poniewa materia organiczna dugo zalega w cice.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

17

Zadanie 38. (2 pkt)

Podaj dwie prawdopodobne przyczyny wystpowania rnic w czasie rozkadu materii
organicznej w cice wymienionych w tabeli ekosystemw.

1. Temperatura
2. Wilgotno podoa
Zadanie 39. (1 pkt)
Uporzdkuj wymienione poniej zwierzta, wpisujc ich nazwy w odpowiednie miejsca
na osi czasu, tak aby odzwierciedlay kolejno pojawiania si tych zwierzt na Ziemi.
dinozaury, ssaki owadoerne, trylobity, mapy czekoksztatne

mapy czekoksztatne
ssaki owadoerne

dinozaury

trylobity

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

36.
2

37.
1

38.
2

39.
1

18

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

BRUDNOPIS