Prawa czowieka jest to pojcie reprezentujce koncepcj, wedug ktrej kademu

czowiekowi przysuguj pewne prawa, wynikajce z godnoci czowieka. Praw czowieka s

takie same dla wszystkich ludzi bez wzgldu na ras czy pe. Stanowi one fundament
demokracji, spoeczestwa obywatelskiego, wolnoci, sprawiedliwoci oraz pokoju. Nie
mona si zrzec i s one nienaruszalne. Prawa czowieka maj charakter:

Powszechny S takie same dla kadego czowieka na caym wiecie,

Przyrodzony Istniej niezalenie od woli wadcy czy przepisw prawa. Pastwo ich nie
nadaje, a jedynie tworzy system ich ochrony,

Naturalny Posiadamy je z racji godnoci osobowej, a nie z powodu czyjej decyzji czy
nadania,

Niepodzielny Wszystkie prawa czowieka stanowi integraln i wspzalen cao.

Pierwsze dokumenty majce moc obowizujcego prawa, ktre stopniowo zapocztkowao

respektowanie praw czowieka powstay ju w redniowieczu. Za pocztek kodyfikacji praw
czowieka uznawana jest Magna Charta Libertatum (Wielka Karta Swobd) przywilej
wydany w 1215 roku, w Anglii przez krla Jana bez Ziemi. Bya ona podstaw swobd
obywatelskich i konstytucyjnych ogranicze wadzy krlewskiej. Owa Karta obejmowaa
tylko nieznaczn cz ludnoci tj. monowadztwo, szlachta, mieszczastwo i
duchowiestwo. Ju w tamtych czasach Polska jako jeden z nielicznych krajw wczesnej
Europy, w ktrej kwestia praw czowieka bya skadnikiem ycia publicznego w pastwie.
Panowaa tam sawna zasada Neminem captivabimus nisi iure victum - Nikogo nie
uwizimy bez wyroku sdowego, uzyskan przez szlacht przywilejami z lat 1425 -1433.
Ogromn warto ma rwnie doktryna tolerancji religijnej sformuowana przez Pawa
Wodkowica w trakcie soboru w Konstancji, z ktrej zasyno pniej pastwo polskie. 10
stycznia 1920 roku wesza w ycie Liga Narodw organizacja o zasigu midzynarodowym
powstaa z inicjatywy Woodrowa Wilsona. Jej celem byo utrzymanie pokoju i wsppracy na
wiecie. W 1945 roku powstaa Karta Narodw Zjednoczonych. Owa karta podnosi kwestie
zwizane z prawami czowieka mwi si tam o popieraniu, przestrzeganiu i poszanowaniu
owych praw. Od niej narodzia si Organizacja Narodw Zjednoczonych jej celem jest
zapewnienie pokoju i bezpieczestwa narodowego, rozwj wsppracy midzy narodami oraz
popieranie przestrzegania praw czowieka. ONZ w 1966 roku opublikowaa dwa wane
dokumenty: Midzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz
Midzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, w ktrych
wyodrbniono rodzaje praw czowieka. Pod koniec lat siedemdziesitych Karel Vasak
Francuski prawnik zaproponowa wyodrbnienie praw czowieka i podzia ich na trzy
generacje:
Prawa I generacji to podstawowe (fundamentalne), wynikajce z natury ludzkiej, niezalene
od stanu prawnego obowizujcego w pastwie.
Prawa II generacji - to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniaj jednostce
rozwj fizyczny i duchowy i bezpieczestwo socjalne. Nakadaj na pastwo obowizki
ekonomiczne i socjalne wobec obywatela.
Prawa III generacji to prawa kolektywne, solidarnociowe, czyli uprawnienia przysugujce
grupom, zbiorowoci, narodom, odnoszce si do jakoci ich ycia .

Podzia ze wzgldu na III generacje

Wolnociowe
(Polityczne i obywatelskie)

Rwnociowe
Prawa kolektywne
(Ekonomiczne, spoeczne i kulturowe) (solidarnoci oglnoludzkiej)

- prawo do ycia,
-wolno od tortur oraz nieludzkiego
traktowania,
- zakaz niewolnictwa,
- wolno sumienia i wyznania,
- wolno myli
- wolno sowa,
- wolno przemieszczania si,
- wolnociach pozyskiwania
informacji,
- wolno wyboru miejsca
zamieszkania,
- prawo do podmiotowoci prawnej
- prawo do sdu,
- prawo do prywatnoci,
- nie ma przestpstwa bez przepisu
prawa,
- zakaz wizie za dugi,
- wolno zgromadze,
- wolno zrzeszania si,
- wolno tworzenia partii
politycznych,
- prawo gosowania w wyborach,
- prawo dostpu do suby publicznej,
- prawo inicjowania i udziau w
referendum,
- prawo obywatelskiej inicjatywy
ustawodawczej

- Prawo do wolnego wyrobu pracy,

- prawo do wasnoci,
- prawo do wolnego prowadzenia,
dziaalnoci gospodarczej,
- prawo wolnoci zwizkowej,
- prawo do pracy,
- Prawo do wynagrodzenia,
- prawo do bhp,
- prawo do awansu w pracy,
- prawo do urlopu i czasu wolnego,
- prawo do tworzenia i
przystpowania do zwizkw
zawodowych,
- prawo do strajku
- prawo do zabezpieczenia
spoecznego,
- prawo do ochrony zdrowia,
- prawo do odpowiedniego poziomu
ycia,
- wolno od godu,
- prawo do nauki,
- prawo do udziau w yciu
kulturalnym,
- prawo do korzystania z postpu
naukowego,
- wolno bada naukowych i
dziaalnoci twrczej

- Prawo do pokoju,
- prawo do rozwoju,
- prawo do rodowiska naturalnego,
- prawo do zrwnowaonego rozwoju,
- prawo do wsplnego dziedzictwa
ludzkoci

W Polsce konsekwentnie podejmowane s dziaania, zmierzajce do budowania

spoeczestwa obywatelskiego. Jednymi z najwaniejszych jego elementw jest zgodne z
prawem dziaanie wadz oraz funkcjonowanie instytucji, gwarantujcych przestrzeganie praw
czowieka i obywatela. Jeeli uznamy, e ktre z praw czowieka zostao zamane, moemy
wnie skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich. Zajmuje si on ochron praw i
wolnociami zagwarantowanymi w Konstytucji i innych aktach. Po za Rzecznikiem naszych
praw broni:
Sdy powszechne
Sdy administracyjne
Trybuna Konstytucyjny
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Organizacje pozarzdowe