PolitechnikaLubelska

Electroniccommerce
budowanie
konkurencyjnoci
przedsibiorstwa
wInternecie

BogdanWit

Lublin2008

Recenzenci:
Drhab.in.ZbigniewMalara,prof.nadzw.
InstytutOrganizacjiiZarzdzania
PolitechnikaWrocawska
Drhab.in.JerzyLipski,prof.PL
WydziaZarzdzania
PolitechnikaLubelska

PublikacjafinansowanaprzezMinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyszego
wramachprojektuPB4011/B/H03/2007/33

CopyrightbyPolitechnikaLubelska2008

Akronimyiskrty

API
CLV
CMS
DTD
EbXML
EDI
GML
HTML
HTTP
ICT
IP
LAN
MAN
P3P
PAN
PKD
SEM
SEO
SRE
UCD
URI
URL
URN
TLD
V&V
W3C
WAN
WWW

ApplicationProgrammingInterface
CustomerLifetimeValue
ContentManagementSystem
DocumentTypeDefinition
ElectronicBusinessXML
ElectronicDataInterchange
GeneralizedMarkupLanguage
HypertextMarkupLanguage
HypertextTransferProtocol
Informationandcommunicationtechnology
InternetProtocol
Localareanetwork
MetropolitanAreaNetwork
PlatformforPrivacyPreferences
PersonalAreaNetwork
PolskaKlasyfikacjaDziaalnoci
Searchenginemarketing
Searchengineoptimization
StandardforRobotExclusion
UserCentredDesign
UniformResourceIdentifier
UniformResourceLocator
UniformResourceName
Topleveldomains
Verificationandvalidation
WorldWideWebConsortium
Wideareanetwork
WorldWideWeb

WydawnictwoPolitechnikiLubelskiej
ul.Bernardyska13,20950Lublin
ISBN9788374970556
ISBN9788361301271
WydawnictwoDrukarniaLiberDuos.c.
ul.Duga5,20346Lublin

Spistreci
Akronimyiskrty ........................................................................................................................................ 2

Wstp..................................................................................................................................... 5
1.Problembadawczy,zaoenia,hipotezy,przebiegbada ............................. 8
1.1.Problembadawczy.............................................................................................................................. 8
1.2.Zaoenia ...............................................................................................................................................10
A)Przyjtewpracynastpujceznaczeniaterminologicznewzakresie
budowaniakonkurencyjnociprzedsibiorstwanaareniekonkurencji.................10
B)Przyjtewpracynastpujceznaczeniaterminologicznezzakresutechnologii
informacyjnokomunikacyjnychICT........................................................................................12
C)Zaoeniaokresubadaempirycznych ...................................................................................18
D)Zaoeniazakresudziaalnociprzedsibiorstw ................................................................18
E)Zaoeniawzakresiemetodyselekcjiserwiswinternetowychdobada..............19
F)Zaoeniawzakresieprzyjtejmetodykibada..................................................................21
1.3.Definiowanieobszarubadawczego ...........................................................................................23
1.4.Istniejcystanwiedzy .....................................................................................................................27
1.5.Hipotezybadawcze...........................................................................................................................30
1.6.Celgwny,celeczstkoweprojektubadawczegoibada.............................................32
1.7.Przebiegbadaiprbabadawcza..............................................................................................33
2.Firmoweserwisyinternetoweprzedsibiorstw.............................................39
2.1.Przedsibiorstwoipodziaserwiswinternetowych.......................................................39
2.2.Analizapozycjikonkurencyjnejserwiswinternetowych .............................................43
2.3.NiedostpnozasobwinformacyjnychwsieciWWW..................................................50
2.4.Konkluzjawzakresiepozycjonowaniaserwiswinternetowych ...............................58
3.Odbiorcyserwiswinternetowych......................................................................61
3.1.Identyfikacjaodbiorcwserwiswinternetowych............................................................61
3.2.Konkluzjawynikwbadawzakresiebezporednichodbiorcwserwisw
internetowych ....................................................................................................................................74

4.Funkcjonalnoserwiswinternetowych.........................................................79
4.1.Penioneroleiwektoryfunkcjidlagrupbezporednichodbiorcwserwisu
WWW .....................................................................................................................................................79
4.2.Macierzwektorwfunkcjidlauytkownika .........................................................................86
4.2.1.FunkcjainformacyjnaserwisuWWW................................................................................88
4.2.2.FunkcjamarketingowaserwisuWWW.............................................................................90
4.2.3.FunkcjakomunikacyjnaserwisuWWW............................................................................91
4.2.4.FunkcjatransakcyjnaserwisuWWW ................................................................................95
4.2.5.FunkcjarozrywkowaserwisuWWW .................................................................................98
4.2.6.FunkcjaprzeszukiwawczaserwisuWWW.......................................................................99
4.3.Konkluzjawynikwbadawzakresiefunkcjonalnociserwisw
internetowych ................................................................................................................................. 100

5. Macierzwektorwfunkcjidlarnegorodzajuaplikacji
programowych ........................................................................................................ 110
5.1. Macierzwektorwfunkcjidlarobotwwyszukiwarekinternetowych................ 116
5.1.1.Funkcjainformacyjna.............................................................................................................119
5.1.2.Funkcjamarketingowa..........................................................................................................131
5.1.3.Funkcjakomunikacyjna ........................................................................................................132
5.1.4.Funkcjaprzeszukiwawcza ...................................................................................................136
5.2.Konkluzjawynikwbadawzakresiefunkcjidlarobotwwyszukiwarek
internetowych ................................................................................................................................. 138
5.3.WektorfunkcjikomunikacyjnejdlaArchive'sWaybackMachinewarchiwum
Internetu ............................................................................................................................................ 144
5.4.Konkluzjawynikwbadawzakresierealizowanychwektorwfunkcjidla
aplikacjioprogramowaniawserwisieinternetowym................................................... 148

6.Konwergencjaserwiswinternetowych ........................................................ 150

6.1.Problematykakonwergencjiserwiswinternetowych................................................. 150
6.2. Badaniakonwergencjiwyglduwfirmowychserwisachinternetowych............ 158
6.3.Konkluzjawynikwbadawzakresiekonwergencjiserwisw
internetowych ................................................................................................................................. 164

7.Zaleceniadlaprzedsibiorcwwzakresierealizacjifirmowych
serwiswinternetowych ..................................................................................... 167
Podsumowanie ............................................................................................................. 184
Bibliografia .................................................................................................................... 199
Zaczniki........................................................................................................................ 207

Wstp

Ludzietworzirozwijajcywilizacj,zkoleicywilizacjazmienialudzi,wpywa
na ich ycie. Ludzie doby Internetu zmienili swoje podejcie do typowych
codziennych czynnoci ludzkich: pracy, zabawy, nauki, porozumiewania si,
robienia zakupw czy znajdowania przyjani i jej kontynuowania. Obecnie,
szczegln rol w yciu kadego czowieka odgrywa usuga WWW Internetu,
wktrejurzeczywistniasikonwergencjamediw.
Odchwilipowstania,tj.13listopada1990roku,sieWWWdynamiczniesi
rozwija.MonawymienipipodstawowychelementwsukcesuusugiWWW:
1) Rozproszone i otwarte rodowisko Internetu, a tym samym usugi
(globalno, dostpno online, wolno wypowiedzi i swoboda wyboru,
otwartotechnologiczna).
2) Multimedialno (rnopostaciowo zasobw, brak ogranicze iloci,
wielkoci,rodzajuzasobw).
3) Multikulturowo.
4) Moliwo czenia zasobw hiperczami (swoboda ustalania struktury,
zarzdzaniedanymi,moliwowyszukiwania).
5) Skalowalno (zmiana, rozbudowa, aktualizacja danych w dowolnym
czasie).
Zewzgldunarozproszonoterytorialnorazsposbumieszczaniaizaleno
pomidzyzasobami,systeminformacyjnytworzysiebezskalow.Popularno
sieciWWWwynikaz nastpujcych cechtegosystemu:globalny,interakcyjny,
dynamiczny, otwarty, online, dostpny non stop, wieloplatformowy1,
rozproszony, multimedialny, itd. Wikszo cech systemu informacyjnego
wynika z cech sieci Internet. Z systemu informacyjnego w postaci serwisw
WWW korzystaj rne grupy odbiorcw, niezalenie od wieku, pci,
wyksztacenia,narodowoci.
Gospodarki wielu krajw nka inflacja pienina, rzdy tych krajw oraz
instytucje midzynarodowe staraj si wszelkimi rodkami obniy poziom
inflacji. Kady obywatel przy swoich staych dochodach na wzrocie inflacji
ekonomicznej traci. Sia nabywcza jego i caego spoeczestwa spada, rwnie
przedsibiorstwom trudniej zby towary i wiadczy usugi. Efekt inflacyjny
dotyczy rwnie sieci WWW, lecz jej efekt i skutki s innego rodzaju.
Codziennie, co godzin, a w zasadzie, co sekund zasoby sieci WWW si
powikszaj, zmieni swoj zawarto. Efekt inflacyjny Internetu dotyka
kadego uytkownika sieci. Coraz trudniej wyszuka, a w zasadzie na stan
obecny, wyeksplorowa potrzebne dane. Przeksztacenie szumu cyfrowego
wdane, nastpnie w informacje staje si coraz czasochonniejsze i trudniejsze.

W informatyce, wieloplatformowo dotyczy platformy sprztowej i programowej. Do

platformy sprztowej mona zaliczy: komputery typu PC (desktop), komputery przenone
(notebook), pocket PCs, PDAs (Personal Digital Assistants), telefony komrkowe (mobile
phones), WebTV. Do platformy programowej mona zaliczy: systemy operacyjne,
np.Windows,Linux,MacOs,przegldarkiinternetowe,rnegorodzajuczytniki.


Obecnie najwiksz rol peni rnego rodzaju serwisy katalogowe (rnego
rodzajukatalogi),wyszukujceiserwisyporwnujce.Uytkownik,potencjalny
klient sklepu coraz wicej czasu musi spdzi w Sieci, aby dokona transakcji.
EfektinflacyjnyInternetuorazszumucyfrowegodotykatakeprzedsibiorcw,
ktrzy gwnie skupieni na sferze produkcyjnej nie dostrzegaj olbrzymiego
potencjau Sieci (spoecznego, ekonomicznego, intelektualnego). Coraz wicej
przedsibiorcw zdaje sobie spraw, e stopie uzaleniania si od sieci
internetowej bdzie si pogbia. Uytkownicy przyzwyczajeni, a zwaszcza
nowe pokolenia dorastajce z Internetem, spdzaj coraz wicej czasu,
rozwizujc swoje rne yciowe problemy, rwnie traktujc Internet jako
rozrywk.Elektronicznakompetencjakomunikacyjna2powoliprzestajebydla
nich problemem. Natomiast problemem przedsibiorcy w Sieci jest
wykorzystanie olbrzymiego potencjau. Pytania typu: gdzie, jak, w jaki sposb,
jakie efekty moe przynie sie Internet staj si istotne. Zwaszcza, e coraz
wicej serwisw przedsibiorstw znajduje si w sieci. Swoje miejsce w sieci
(Web site) posiadaj due, rednie i mae przedsibiorstwa. Serwis WWW
powinien stanowi realizacj misji przedsibiorstwa i by jej skadnikiem.
Przedsibiorstwo do swojej dyspozycji posiada olbrzymi potencja
konkurencyjnoci i moe go rnie wykorzysta. Stopie jego wykorzystania
przez odbiorcw za pomoc szeregu funkcji zaimplementowanych w serwisie
jestrnyiunikalny.
W monografii zaprezentowano wyniki bada uzyskane w efekcie
zrealizowania projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyszego pt. Konwergencja serwisw internetowych w zakresie electronic
commerce budowanie konkurencyjnoci przedsibiorstwa w Internecie
(4011/B/H03/2007/33).Projektbadawczybyrealizowanysamodzielnieprzez
autorawokresie1.10.200730.09.2008r.
Autor w projekcie badawczym koncentruje si na problematyce oceny
zjawisk konwergencji na rynkowej arenie konkurencji w zakresie electronic
commerce (eCommerce) handlu elektronicznego polskich przedsibiorstw.
Celemprojektubadawczegobyodokonanieocenypotencjaukonkurencyjnoci
w zakresie eCommerce oraz zbadanie stopnia konwergencji firmowych
serwisw internetowych z funkcj transakcyjn w wybranych sektorach
gospodarkidorealizacjidziaabiznesowych.
Niniejszapozycjawszerszymzakresienieobejmujezagadniekonkurencji,
konkurencyjnoci przedsibiorstw oraz handlu elektronicznego, zwaszcza,
eistnieje bogata literatura na ten temat. Zawarto monografii powstaa
wtrakcie realizacji bada w wyniku przemyle autora nad serwisami
internetowymiprzedsibiorstw.
Niektre zagadnienia z punktu widzenia postawionych tez w pracy s
opisanewszerszymzakresie,awynikaotozzaoeprojektubadawczego.

Zesp umiejtnoci, ktre s zwizane z komunikacj za porednictwem mediw. (...)

Elektronicznakompetencjakomunikacyjnajestczcioglnejkompetencjikomunikacyjnej.
[Grz06,s.33].


Monografia skada si z siedmiu rozdziaw. Rozdzia pierwszy to
scharakteryzowanie problemu badawczego, przedstawienie hipotez i opis
przebiegu bada. Rozdzia drugi opisuje problematyk przedsibiorstwa
ifirmowego serwisu internetowego. Podrozdzia 2.2 w sposb skrtowy
przedstawia pozycj serwisu przedsibiorstwa na tle konkurencji w wynikach
wyszukiwarek internetowych. W podrozdziale 2.3 autor przedstawia
problematyk niedostpnoci zasobw serwisu internetowego, a szerzej
niedostpnoci zasobw sieci WWW. Rozdzia trzeci to charakterystyka grup
odbiorcw firmowych serwisw internetowych. Rozdzia czwarty zawiera
problematykfunkcjonalnociserwiswdlauytkownikw,arozdziapitydla
aplikacji programowych. W rozdziale szstym przedstawiono problematyk
konwergencji serwisw internetowych. Rozdzia sidmy zawiera zalecenia dla
przedsibiorcw w zakresie realizacji firmowych serwisw internetowych.
Monografiakoczysipodsumowaniem,bibliografiizacznikami.
Autor pragnie wyrazi podzikowania recenzentom: Panu Profesorowi
Zbigniewowi Malarze z Politechniki Wrocawskiej oraz Panu Profesorowi
Jerzemu Lipskiemu z Politechniki Lubelskiej za cenne uwagi ispostrzeenia,
ktre w duej mierze zostay uwzgldnione w niniejszej pozycji i rwnie
zostanwykorzystanewprzyszychbadaniach.

1.Problembadawczy,zaoenia,hipotezy,przebiegbada
1.1.Problembadawczy
Sie WWW ewoluuje, z prostej sieci lokalnej LAN (Local Area Network)
obsugujcej niewielk liczb naukowcw w latach 90tych, przeksztacia si
wsieglobalnWAN(WideAreaNetwork).EwolucjsieciInternetiWWWpod
wzgldem statystycznym mona obserwowa statystykach Internetu3. Analiza
statystyk, prowadzi do wniosku, e rola Sieci jest wana nie tylko dla
poszczeglnychkrajw,lecztakedlaUniiEuropejskiejicaegowiata.
Na rysunku 1.1 przedstawiono w ukadzie dwuwymiarowym rozwj
technologii informacyjnokomunikacyjnej ICT (Information and communication
technology). Grny trjkt (o struktury powiza informacyjnych elementy
pogrubione) zwiera technologie umoliwiajce budowanie powiza
informacyjnych pomidzy uytkownikami. Od prostych sposobw
przekazywania plikw w usugach FTP, IRC, Email Internetu (File Systems),
przez rozwj serwerw plikw (File Servers) a do inteligentnych osobistych
agentw(Intelligentpersonalagents)wsieciowymsystemieoperacyjnym(The
WebOs).

rdo: Radar Networks&Nova Spivack [online], [Dostp 12.05. 2007]. Dostpny w WWW:
<http://www.RadarNetworks.com>

Rys.1.1.RozwjusugiWWW

GUS (Gwny Urzd Statystyczny) <http://www.stat.gov.pl>, NUA Internet Surveys,

<http://www.nuainternetsurveys.com>, EUROSTAT <http://epp.eurostat.cec.eu.int>, [on
line],[Dostp02.02.2007].


Drugi trjkt zawiera elementy nalece do rozwiza umoliwiajcych
tworzeniewizispoecznych.Wzasadzie,wlatach19801990(PCera)trudno
mwiobudowaniespoecznychwizi,gdyniebyoodpowiednichtechnologii
idostatecznej liczby uytkownikw, a przede wszystkim umiejtnoci, wiedzy
ipotrzebspoecznych.
W pierwszych latach funkcjonowania usugi WWW, przekazywany by
gwnie tekst. Tekst prezentowany by w jednolity sposb, zazwyczaj na caej
szerokocistrony.Dominowajedenkrjistylczcionki,ajejrozmiarrozrnia
poszczeglne czci dokumentu: tytu, nagwki, rozdziay, waciw tre.
Menu znajdowao si nad lub pod tekstem. Obrazki stanowiy jedynie
uzupenienie tekstu, nie byy elementem kompozycyjnym strony. Z chwil
moliwociprzesyania,zamieszczanianastronieelementwmultimedialnych,
takich jak dwik, animacje, film, serwisy internetowe stay si rwnie
elementem rozrywki. Wraz z wprowadzeniem technik bezpiecznych
protokow i metod szyfrowania, nastpia komercjalizacja sieci. Pojawiy si
moliwoci wykorzystania Internetu w dziaalnoci gospodarczej okrelonego
terminem eBusiness. EBusiness obejmuje swoim zasigiem kad dziaalno,
ktra wykorzystuje Internet w biznesie choby w najmniejszej jej czci.
Dorozwiza ebiznesowych mona m.in. zaliczy4: eCommerce, eAdvertising,
eBanking,eConsulting,eLoyalty,eLearning.Istotnrolwrozwojuebiznesu
odgrywa przedsibiorczo. Przedsibiorczo cechuje si m.in. otwartoci na
innowacje, nie tylko w sensie technicznym (najnowszy sprzt komputerowy)
itechnologicznym (rozwizania programowe), ale rwnie innowacyjno we
wasnym myleniu i dziaaniu, czego wymiernym efektem jest utrzymywanie
firmowegoserwisuWWW.Innowacyjnoigotowodopodejmowaniaryzyka
to szczeglne cechy przedsibiorstw osigajcych sukcesy w Internecie.
Innowacyjno serwisu rozumiana, jako opieranie si na tzw. standardach,
konwencjach z jednoczesnym podkreleniem indywidualnego charakteru
dostosowanego do wizerunku przedsibiorstwa na rynku. Gotowo do
podejmowania ryzyka moe by sprawdzana przez m.in. realizacj strategii
internetowejzaporednictwemhandluelektronicznegoecommerce.
Z jednej strony, rozwj internetowej usugi WWW wywouje zmiany
zachowa klientw, ich postaw, przyzwyczaje pod wpywem dostpu do
informacji,moliwocidokonywaniatransakcjikadegodnia,odowolnejporze.
Zdrugiejstronyserwisyinternetowedlaprzedsibiorstwtoszansaichrozwoju,
zauwaenia przez partnerw handlowych i zwikszenie przychodw dziki
pozyskanym klientom. Oprcz korzyci, serwisy internetowe to rwnie
zagroenie ze strony konkurentw, ktrzy obserwuj poczynania firm
wInternecie. Obecnie kady nowo powstay firmowy serwis, umieszczony
wInternecie stara si by lepszy od ju funkcjonujcych. A rozwj serwisw
firmowych doprowadzi do nieustannej walki midzy firmami o klientw
iprzycignicie ich w jak najwikszej iloci, jak najduej. Do tego stopnia, e

BenicewiczMiazgaA.:eBusinesswInternecieimultimediach.MIKOM,Warszawa,2003,str.6.


czas zatrzymania uytkownika w serwisie okrela si mianem lepkoci
serwisu. W tym zakresie firmowe serwisy internetowe stymuluj rozwj
konkurencji.
Proces uzalenienia si przedsibiorstw od technologii internetowej oraz
uytkownikwodrnegorodzajuusugbdziesiciglepogbia.Dlategotak
wanajestdiagnozastanuinternetowychserwiswfirmowychprzedsibiorstw
w Polsce. Gwnym problemem badawczym jest poszukiwanie odpowiedzi na
pytanie:Czywsektorzeprzemysu,handelelektronicznymoesijeszczedalej
rozwija i generowa wiksze dochody, czy te znajduje si na etapie
najwyszegorozwoju?

1.2.Zaoenia
Podjta problematyka badawcza w zakresie budowania konkurencyjnoci
przedsibiorstwa w Internecie w zakresie handlu elektronicznego wymaga
przyjcia okrelonych wstpnych zaoe, ktre dotycz nastpujcych szeciu
zakresw:
a) znacze terminologicznych w zakresie budowania konkurencyjnoci
przedsibiorstwanaareniekonkurencji,
b) znacze terminologicznych z zakresu technologii informacyjno
komunikacyjnychICT,
c) okresubadaempirycznych,
d) dziaalnociprzedsibiorstwzgodniezPolskKlasyfikacjaDziaalnociPKD,
e) metodyselekcjiserwiswinternetowychdobada,
f) przyjtejmetodykibada.

A) Przyjte w pracy nastpujce znaczenia terminologiczne w zakresie

budowaniakonkurencyjnociprzedsibiorstwanaareniekonkurencji

Def.1.Konkurencja
Konkurencjnazywanebdziezjawisko,ktregouczestnicyrywalizujmidzysob
w deniach do analogicznych celw, co oznacza, e dziaania podejmowane przez
jednych dla osigania okrelonych celw, utrudniaj (a nawet niekiedy
uniemoliwiaj)osiganietakichsamychcelwprzezinnych[Sta05,s.18].

Def.2.Konkurencyjnoprzedsibiorstwa
Konkurencyjno przedsibiorstwa, to zdolno do sprawnego (w sensie
prakseologicznym
sprawnoci
dziaania:
skutecznoci,
korzystnoci,
ekonomicznoci) realizowania celw na rynkowej arenie konkurencji [Sta05, 36].
Konkurencyjno jest stanem (poziomem), charakteryzujcym okrelon
waciwokonkurencji[Ada02,s.91].

Def.3.Arenakonkurencji
Aren konkurencji jest przestrze, w ktrej zachodzi zjawisko konkurencji midzy
okrelonymipodmiotami[Sta05,s.18].

10


Def.4.Potencjakonkurencyjnoci:
Potencja konkurencyjnoci, og zasobw materialnych i niematerialnych
przedsibiorstwa, niezbdnych do tego, aby mogo ono funkcjonowa na rynkowej
areniekonkurencji[Sta05,s.89].

Def.5.Przewagakonkurencyjna
Przewaga konkurencyjna, efekt takiego wykorzystywania potencjau
konkurencyjnoci przedsibiorstwa (uwzgldniajcego uwarunkowania otoczenia),
jakie umoliwia efektywne generowanie atrakcyjnej oferty rynkowej i skutecznych
instrumentwkonkurowania[Sta05,s.89].

Def.6.Instrumentykonkurowania
Instrumenty konkurowania, rodki wiadomie kreowane przez przedsibiorstwo
wcelu pozyskania kontrahentw dla przedstawionej lub projektowanej (przyszej)
oferty[Sta05,s.89].

Def.7.Pozycjakonkurencyjna
Pozycja konkurencyjna osignity przez przedsibiorstwo wynik konkurowania
wdanym sektorze, rozpatrywany na tle wynikw osiganych przez konkurentw
[Sta05,s.89].

Def.8.Zasobyprzedsibiorstwa
Zasobami jest wszystko to, co pozostaje w dyspozycji przedsibiorstwa a moe
wpywa na jego funkcjonowanie [Sta05, s. 103] Zasoby mona podzieli na dwie
grupy:materialneiniematerialne.Zasobymaterialnedzielsinazasobyrzeczowe,
finansowe oraz zapasy. Zapasy niematerialne obejmuj: kompetencje, relacje,
systemyfunkcjonalne,postawyorazmoliwoci.[Sta05,s.104109]

Def.9.Konkurencyjnoczynnikowa5
Konkurencyjno czynnikowa okrela zdolnoci firm do dziaa tworzcych
podstawyichskutecznegokonkurowania,takichjak:szybkiereagowanienazmiany
w otoczeniu, umiejtne wykorzystanie wasnych zasobw, umiejtno
wykorzystywania sprzyjajcych konfiguracji otoczenia, racjonalno procesw
decyzyjnych i inne czynniki nie przypadkowe, ale budujce konkurencyjno firm
wduszejperspektywieczasowej[Sta06,s.37].

Def.10.Konkurencyjnoexpostiexante
Konkurencyjno ex post, konkurencyjno to obecna pozycja konkurencyjna.
Konkurencyjnoexatne,toprzyszapozycjakonkurencyjna[Gor02,s.92].

Def.11.Konkurencyjnowgobszarwwystpowaniazjawiska
Konkurencyjnonarynkach:
okrelonegorodzajuwyrobwlubusug,
konkretnychwyrobwlubusug,
okrelonegorodzajuzasobw,
konkretnychzasobw,
okrelonegoterytorium[Sta06,s.38].

Klasyfikacja konkurencyjnoci wg kryteriw dziaa (konkurencyjno czynnikowa) lub

skutkw(konkurencyjnowynikowa).

11


Def.12.Konkurencyjnodynamiczna6
Konkurencyjnodynamiczna,tozmianystanukonkurencyjnocidanegopodmiotu
wczasie(dynamikakonkurencyjnoci)[Sta06,s.39].

Def. 13. Konkurencyjno wg oceny sprawnoci (osiganych wynikw) przez

interesariuszy
Ocenasprawnociprzezgrupyinteresariuszy(stakeholders):
wacicieleudziawlubakcji(shareowners,shareholders),
klienci,nabywcy(customers,buyers),
pracownicy(employees),
niektrzydostawcy(certainsuppliers)[Sta06,s.39].

Def.14.Interesariusze(stakeholders)

Interesariuszetojakaosobaalbogrupa,ktramoeoddziaywaalbooddziaywuje
przezdziaania,decyzjami,polityklubpraktycznie,naceleorganizacji[Buc,s.65].

Def.15.Warto(Value)
Warto definiuje si, jako stosunek tego, co klient otrzymuje, do tego, co mu
dostarczadostawca.Klientotrzymujekorzyci(benefits)ioszacowujekoszty(costs).
Pojciewartocimonaprzedstawizalenoci[Kot02,s.6]:

rdo: Philip Kotler: Marketing Management. Tenth Edition, Pearson Custom Publishing,
2002,ISBN0536630992,s.6

Produkty lub to, co ma do zaoferowania sprzedawca, odniesie sukces, jeeli

dostarczona warto bdzie satysfakcjonujca dla docelowego odbiorcy. Kupujcy
zpord wielu oferentw i rnych ofert wybiera dla siebie, to, co przedstawia
najwikszwarto[Kot02,s.6].

B) Przyjte w pracy nastpujce znaczenia terminologiczne z zakresu

technologiiinformacyjnokomunikacyjnychICT
Def.16.Handelelektroniczny(eCommerce)7
Handel elektroniczny to proces transakcji (transacting), transferu (transferring)
iwymiany (exchanging) produktw, usug za pomoc sieci telekomunikacyjnych,
wtymInternetu[Tur04inChe06,s.284].

Def.17.Aplikacjaprogramowalubaplikacja(Application)
Aplikacja to dowolny program uytkowy, ktry ma bezporedni kontakt
zuytkownikiem. Autor, arbitralnie uznaje podzia oprogramowania na trzy
kategorie: firmware, systemy operacyjne, aplikacje programowe. [Opracowanie
wasne].

Klasyfikacja konkurencyjnoci wg kryterium czasu: statyczna (w danym momencie czasu)

idynamiczna.
7 Wybrana definicja jest unikaln, gdy nie zawiera podmiotu, pomidzy ktrymi zachodz
procesy.

12


Def.18.Internet(Internet)
Internet to sie komputerowa o zasigu globalnym. Na Internet skadaj si trzy
cilezesobpowizaneelementy:1)PoczonesiecioparteoprotokoyTCP/IP,2)
Spoeczno,ktrauywairozwijatsie,3)Zbirzasobw,ktreznajdujsiwtej
sieci[RFC1462,s.1].TerminInternetlubinternet,wzalenociodpisowniposiada
nastpujce znaczenia: Internet pisany du liter jest nazw wasn konkretnej
sieci komputerowej, internet pisany ma liter jest rzeczownikiem pospolitym
(nazwapospolitalubrodzajowa).Zapismaliteroznaczazbirsiecipoczonych
ze sob ruterami [RFC 1392], a wic oznacza dowoln sie komputerw
niejednorodnych.Internet(pisanyduliter)jestwieloprotokowyminternetem
(maaliterai)[RFC1392].

Def.19.ZasbsieciWWW(Resource):
Zasobemjestwszystkoto,comoebyzdefiniowanezapomocURI.(...)Zasobynie
konieczniemuszbydostpneprzezInternet,np.ludzie,przedsibiorstwa,ksiki
w bibliotece. Podobnie, abstrakcyjne pojcia mog by zasobami, np. operatory
ioperandy w matematycznych wyraeniach, typy relacji (ojciecpracownik),
wartoci numeryczne (zero, jeden, nieskoczono). URI jest zwart sekwencj
znakw identyfikujcabstrakcyjny lub fizyczny zasb [RFC 3986, s.4]. W zwizku
ztym, zasobem mona okreli zidentyfikowany obiekt, do ktrego uytkownik
posiada dostp za pomoc URI w sposb bezporedni lub poredni [Opracowanie
wasne].

Def.20.Cyberprzestrze:
Termincyberprzestrzemoeposiadadwaznaczenia:1)wirtualnywiatonline
wytworzonyprzezodpowiednieoprogramowanie,tworzcinteraktywnwirtualn
rzeczywisto. 2) Zbir rnorodnych zasobw rozlokowanych przestrzennie
wsieci Internet. Termin przestrze odnosi si do zasobw cyfrowych
rozlokowanych: 1) przestrzennie w postaci rnych interakcyjnych obiektw
(komponentw) zmoliwoci manipulacji przez uytkownika, 2) geograficznie
przestrzennie w sieci komputerowej tworzc przestrzenn sie zasobw. Kady
zasbcyfrowyulokowanyjestwokrelonymmiejscuiposiadaswjunikalnyadres.
Zbiradreswtworzyprzestrzeadresw.WInternecie,czstkacyberodnosisi
do zasobw cyfrowych, np. cyber university, cyber shopping, lub procesw
zwizanychztymizasobami,np.cyberattacks,cyberpiracy,cybercommunities,cyber
terrorists[Opracowaniewasne].

Def.21.WorldWideWeb(WWWlubWeb)
Sieciowy system informacyjny dziaajcy na bazie Internetu. Uniwersalna usuga
Internetu umoliwiajca: 1) reprezentacj (representation), 2) identyfikacj
(identification), 3) transport (transport), obiektw WWW (Web objects), ktre s
zwizane odpowiednio: z hipertekstowym jzykiem programowania HTML
(Hypertext Markup Language), uniwersalnym identyfikatorem zasobw URI
(Universal Resource Identifier), hipertekstowym protokoem transportowym HTTP
(HyperText Transport Protocol) [Hof05, s. 1] lub protokoem szyfrowanym HTTPS
(Secure HyperText Transfer Protocol) w celu zachowaniu poufnoci przesyanych
danych.

13


Def.22.SerwisWWWlubserwisinternetowy(Website)
SerwisWWWtozbirstron(Webpages)istowarzyszonychplikw(associatedfiles),
powizanychzesobitworzcychspjncao[Fra04,s.57].

Def.23.StronaWWWlubstronainternetowa(Webpage)
Strona WWW jest cyfrowym obiektem multimedialnym (multimedia object)
dostarczonymdoklienta.StronaWWWmoezostawygenerowanadynamiczniepo
stronieserweraimoewczaapletylubinneaktywneelementyzestronyklienta
lubpostronieserwera[ISO/IEC23026,s.5].

Def.24.Uytkownikkocowy(EndUser)
Uytkownik speniajcy rol konsumenta, np. bdcego na kocu wartoci lub
acucha dostaw (czowiek konsument, porednik (agent) dziaajcy w imieniu
czowieka konsumenta, itp.). Uwaga: "Uytkownik odnosi si do wszystkich
uczestnikwwwartocilubwacuchudostaw.[ISO/IECTR210001:2001].

Def.25.Platformasprztowaiprogramowa(hardwareandsoftwareplatforms)
Platforma sprztowa w dostpie do sieci WWW to rnego typu komputery:
Mainframe,PC(desktop),komputeryprzenone(notebook),WebTV,komputerytypu
minimobilne(mobilnemini):pocketPCs,PDAs(personaldigitalassistants),telefony
komrkowe, Palm, iPaq oraz urzdzenia hybrydowe (hybrid mobile devices).
Platformaprogramowa(softwareplatform)tornegorodzajusystemyoperacyjne
komputerw (operating system OS), ktre m.in. dostarczaj podstawowych usug
dlapotrzeburuchamianychaplikacji.Istotnesystemyoperacyjnedladesktopowych
komputerw to: UNIX, Linux, Macintosh, Windows. W dostpie do danych
wsieciWWWdoplatformyprogramowejmonazaliczyprzegldarkiinternetowe:
np.InternetExplorer,Firefox,Opera,Safariorazoprogramowaniewspierajceprac
osbniepenosprawnych[Opracowaniewasne].

Def.26.SieWWW(networkofinformationresources)
Podstawowymi skadnikami sieci s wzy (nodes), poczenia (links), punkty
zaczepieniakotwice(anchors).WzytoserwisyWWWumieszczonenaserwerach,
poczenia sieci to hipercza. Punkty zaczepienia s czci zawartoci w wle.
Punkt zaczepienia moe by pocztkiem (punktem rdowym) lub kocem
(punktem docelowym) poczenia. Sie WWW naley do grupy sieci bezskalowych
[Opracowaniewasne].

Def.27.SieInternet(networkInternet)
Sie Internet utworzona jest z wzw i pocze. Wzami s rutery
(specjalizowane komputery), poczenia sieci to cza wiatowodowe i inne
fizycznecza(wtymtakefaleradiowe)[Opracowaniewasne].

Def.28.Eksploracjadanych
Eksploracja danych (ac. exploratio) oznacza badanie, wypatrywanie, penetracja
czego. Pocztkowo termin ten mia charakter ksikowy, obecnie eksploracja
dzikifirmieMicrosoftzostarozszerzonyznaczeniowonaokreleniewydobywania
czego z duej iloci danych tzw. mgy danych (noise) w lokalnych zasobach
komputerowych (Eksplorator Windows) lub sieciowych zasobach usugi WWW
(MicrosoftInternetExplorer)[Opracowaniewasne].

14


Def.29.Publicznyserwisinternetowy(publicInternetWebsite)
Publiczny serwis internetowy to serwis o dostpie publicznym, przeznaczony jest
dla najszerszego krgu odbiorcw, gdzie dostp do zawartoci nie jest
autoryzowany.Jegopodstawowfunkcjjestdostarczanieinformacjiobejmujcych
zrnicowany zakres tematyczny oraz rnego rodzaju usugi [Opracowanie
wasne].

Def.30.Prywatnyserwisinternetowy(privateInternetWebsite)

Prywatny serwis internetowy to serwis, ktry dostp do zawartoci wymaga

autoryzacji. Najczciej s to intranetowe i ekstranetowe serwisy WWW. Serwisy
intranetowe s przeznaczone wycznie dla pracownikw przedsibiorstwa
(eployess only), serwisy ekstranetowe s przeznaczone dla partnerw (partners)
[Opracowaniewasne].

Def.31.Serwer
Serwer jest komputerem w Internecie, ktry zarzdza sieciowymi zasobami
irealizujeodpowiedzinazapytaniazestronyklientaprogramowego(client).Istnieje
wieletypwserwerw,np.Webservers,fileservers,emaiservers,databaseservers.
Pojedynczy serwer realizuje okrelon usug. Zbir serwerw tworzy farm
serwerw, ktra moe si skada z tych samych lub rnych serwerw
[Opracowaniewasne].

Def.32.Oprogramowaniepostronieklienta(clientside)
Jest to oprogramowanie, ktre interpretuje wczeniej pobrane pliki z serwera.
Nadanieklienta,plikisdoniegoprzesyaneiprzechowywanewkataloguplikw
tymczasowych, a nastpnie s pobierane i interpretowane. Do jzykw
interpretowanych naley jzyk HTML i pokrewne do niego technologie.
Oprogramowaniem interpretujacym jest najczciej przegldarka internetowa
[Opracowaniewasne].

Def.33.Oprogramowaniepostronieserwera(serwerside)
Jest to oprogramowanie, ktre wykonuje na serwerze przetwarzanie z chwil
zadania usugi ze strony klienta. Wynikiem przetwarzania jest dokument HTML,
ktry jest przesyany do klienta i interpretowany przez oprogramowanie klienta
[Opracowanie wasne]. Technologie serwer side umoliwiaj automatyczne
generowanie dokumentw HTML z wykorzystaniem systemw bazodanowych.
Dotej technologii mona zaliczy: Active Server Pages (.asp), Cold Fusion (.cfm),
Hypertext PreProcessor (.php), Java Server Pages (.jsp), Perl, Ajax (Asynchronous
JavaScript and XML) lub systemy zarzdzania zawartoci CMS [Opracowanie
wasne].

Def.34.Klientprogramowy(client)
Program, ktry uywa usugi innego programu. W sieci WWW klientem moe by
przegldarkainternetowa,edytorlubrobotwyszukujcy(searchrobot)dlaodczytu
lub
zapisu
informacji
w
sieci
WWW.
[Tim
BernersLee,
http://www.w3.org/People/BernersLee/Weaving/glossary].

15


Def.35.Zawarto(content)
Zawarto moe posiada wiele znacze w zalenoci od kontekstu zdania:
zawarto Internetu (Internet content)8, zawarto sieci WWW (Web content),
zawarto serwisu (content Web site), zawarto strony (content Web page),
zawarto plikw (content files), zawarto cyfrowych obiektw multimedialnych
(contentmultimediaobject).Oglnie,zawartowiesizzasobem.Jednakdostp
do zasobu jeszcze nie oznacza dostpnoci do zawartoci. Zawartoci bdzie to
wszystko,doczegouytkownikposiadadostpwokrelonymzasobie,np.dotreci.
[Opracowaniewasne].

Def.36.FirmowyserwisWWW(firmWebsite)
Firmowy serwis WWW to okrelenie serwisu internetowego, ktrego wacicielem
jest przedsibiorstwo wystpujce pod okrelon nazw. Skadnikami firmowego
serwisujestnazwadomenowa,domenaizawartoserwisu.Przedsibiorstwomoe
mie kilka firmowych serwisw internetowych. [Opracowanie wasne]. Jak
podkrela Hanna AdamkiewiczDrwio, firma jest nazw przedsibiorstwa, nie
stanowipodmiotugospodarczego,alejestjednymzeskadnikwprzedsibiorstwa.
Uwarunkowania ksztatujce konkurencyjno przedsibiorstwa dotycz zarwno
skadnikwmajtkowych,czynnikaludzkiego,strukturyorganizacyjnej,jakicaego
systemu prawnofinansowoekonomicznego. Natomiast firma jest tego wyrazem
zewntrznym [Ada02, s.19]. W tym kontekcie firmowy serwis WWW
touzewntrznieniemdziaalnociprzedsibiorstwawInternecie.

Def.37.AdresIP(IPaddress)
Adres IP, unikalny identyfikator nadany urzdzeniom podczonym do Internetu
sprztowi elektronicznemu, np. serwer, drukarka, komputer lub inne urzdzenie
zdostpemdosieciinternetowej.

Def.38.URL(UniversalResourceLocator)
Konwencja zapisu dostpu do zasobu programowego w sieci WWW. Kady zasb
wsieciWWWjestunikalnypodwzgldemadresuURL.Konwencjazapisuskadasi
ztrzech
segmentw:
<protocol
name>://<machine_name>/<file_name>.
[Opracowaniewasne]

Def.39.Nazwadomenowa(Domainname)
Unikalnanazwaidentyfikujcaserwisinternetowy.Nazwydomenoweanalizujesi
od koca. Skada si z czonu kocwki najwyszego poziomu TLD (Toplevel
domains)orazczonwniszegopoziomu(lowerlevel).TLDmogbyrodzajowelub
geograficzne. Przykadem rodzajowych nazw domenowych s: .com (commercial),
.net (network), .edu (educational), .org (organizational), .gov (governmental), .mil
(military),.biz(business),.info(informational),.name(personal),.pro(professional).
Geograficznych:.us(UnitedStates),.fr(France),.uk(UnitedKingdom),.pl(Poland).

16

Scott Hull okrela: Internet jest globaln paszczyzn (global arena), w ktrej dostarcza si
sieciowozawarto(ContentDeliveryNetworking)[Sco02,s.184].


Def.40.Zdublowaneserwisy(mirrorsite,shadowsites)
Zduplikowane serwisy to strony internetowe w serwisach WWW identyczne pod
wzgldemzawartoci.Pomimo,eistniejzduplikowaniastronytojednakposiadaj
rneadresyURL.[Opracowaniewasne]

Def.41.cze,link(link,Weblink)
Popularnie,czelublinkjestsposobemnawigacjiioznaczaprzekierowaniedo
innejstrony,jestutosamianezodnonikiem.DlaWebinynierw,linktoelement
jzyka HTML, ktry automatycznie czy ze sob dwa zasoby: zasb rdowy
izasbdocelowylubokrelarelacjemidzydokumentami(wjzykuXML,linkmoe
byprostysimplelinklubzoonyextendedlink).Znacznik<link>umieszczonyjest
sekcji nagwkadokumentu <HEAD> i nie jest widoczny dla uytkownika. Oglnie,
cze to hipercze pozbawione elementu wyboru i umieszczone w warstwie
interakcjiinterfejsuuytkownika.Zchwilinterpretowaniakodurdowegoprzez
program komputerowy, np. przez przegldark internetow, nastpuje
automatycznie wykonanie przypisanego odwoania bez udziau uytkownika.
[Opracowanie wasne]. W Webinynierii link to poczenie wewntrzne lub
zewntrzne, ktre posiada pocztek i koniec w wyspecyfikowanej lokacji. [ISO
149152:2003. Software ergonomics for multimedia user interfaces Part 2:
Multimedianavigationandcontrol.Def.3.9,s.5]

Def.42.Hipercze(hiperlink)
Popularnie,hiperczeiczetoterminytosameioznaczajpoczeniedwch
zasobw. W rnych pozycjach ksikowych i na polskich stronach internetowych
termin hipercze to link, czyli popularna nazwa funkcjonalna hipercza
(wzasadziejednazfunkcjihipercza).Terminlinkstasinatylepopularny,e
wystpuj kolejne terminy: jako linku (link quality), popularno linku (link
popularity),moclinku(linkstrength),reputacjalinku(linkreputation),linktekstowy
(link text), itp. Z punktu widzenie budowy serwisu WWW, wyej wymienione
elementysrealizowanejakohipercza.Hipercza(znacznik<a>jzykaHTML)s
umieszczonewsekcjitreci<BODY>[opracowaniewasne].Szczegoweinformacje
o czach znajduje si w dokumentacji jzyka HTML 4.01 z 24.12.1999 r. [HTML
4.01. http://www.w3.org/TR/1999/REChtml40119991224, Chapter 12. Links
HypertextandMediaIndependentLinks]

Def.43.Sowokluczowe(Keyword)
Sowo lub fraza (cig sw) wprowadzone w formie zapytania w systemie
wyszukiwawczym, w prbie dopasowania do zgromadzonych w bazie danych
dokumentachtekstowychwyszukiwarkiinternetowej[She01,s.6].

Def.44.Dokument(Document)
Okreleniestronyinternetowej,ktrajestzapisanawplikuluboglniej,zawarto
cyfrowazapisanawpliku[Opracowaniewasne].

17


C)Zaoeniaokresubadaempirycznych
Badania empiryczne serwisw internetowych przedsibiorstw zostay
wykonanewdwchokresach:odpadziernika2007r.dolutego2008r.orazod
marca 2008 do czerwca 2008 r. W pierwszym okresie badawczym, serwisy
poddane badaniom zostay wyselekcjonowane metod eksploracji danych
zsieci WWW na podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych
wpolskich wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych.
Wdrugim okresie bada, serwisy zostay wyselekcjonowane z elektronicznej
bazydanychotrzymanejzredakcjiRzeczpospolitejidotyczyyprzedsibiorstw,
ktre zostay wybrane do tzw. listy 2000. Wyselekcjonowane serwisy WWW
zostay zarchiwizowane na trwale w lokalnych zasobach informatycznych.
Narzdzia informatyczne wykorzystywane podczas bada na stronach WWW
odostpiepublicznymniezostayzarchiwizowane,gdypracazniminastpuje
wtrybieinterakcyjnymbezporednionaserwerze.
D)Zaoeniazakresudziaalnociprzedsibiorstw
Przedmiotem bada byy polskie podmioty gospodarcze, ktre byy
zarejestrowane w sekcji C.Przetwrstwo przemysowe wedug klasyfikacji
PKD2007orazwsekcjiD.PrzetwrstwoprzemysowewgPKD2004.Rnice
pomidzy klasyfikacjami sekcji przetwrstwa przemysowego zostay
przedstawionewtabeli1.1.
Tabela 1.1.Porwnanie klasyfikacji PKD2007 i PKD2004 w sekcji
Przetwrstwoprzemysowe
KlasyfikacjaPKD
PKD2007
Datawejciaw 1stycznia2008r.
ycie
Rozporzdzenie Rozporzdzenie
Rady
Ministrw z dnia 24 grudnia
2007 r. w sprawie Polskiej
Klasyfikacji
Dziaalnoci
(PKD)(Dz.U.Nr251/2007r.,
poz.1885)
Okres Od 1 stycznia 2008 r. do
stosowania odwoania
Sekcja C.Przetwrstwo
przemysowe
Liczbagrup
Liczbaklas
Liczbapodklas

PKD2004
2stycznia2004r.
Rozporzdzenie Rady Ministrw
zdnia 2stycznia 2004 r. w sprawie
Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci
(PKD) (Dz. U. Nr 33, poz. 289 i Nr
165,poz.1727)
2stycznia2004r.1stycznia2008
r. jednak nie duej ni do 31
grudnia2009r.
D.Przetwrstwoprzemysowe

95
230
242

103
242
282

rdo:OpracowaniewasnenapodstawieklasyfikacjiPKD2007iPKD2004

18


NastronachGwnegoUrzduStatystycznego9znajdujsiinformacjenatemat
klasyfikacjiPKD2004,PKD2007,wyjanieniaposzczeglnychklasyfikacjioraz
klucze powiza PKD2004 z PKD2007 oraz PKD2007 z PKD2004 na
najniszympoziomieklasyfikacyjnymtj.napoziomiepodklas.Kluczepowiza
umoliwiaj przedstawienie zakresowej porwnywalnoci rodzajw
dziaalnoci wg PKD2007 oraz PKD2004, w celu zagwarantowania
porwnywalnoci danych, informacji oraz analiz statystycznych dla potrzeb
krajowych, jak iwymiany midzynarodowej. Zarwno wyjanienia do
klasyfikacji jak i klucze powiza stanowi integraln cz rozporzdzenia
RadyMinistrwwprowadzajcegoPKD200710.
Podmiotem bada byy przedsibiorstwa z sektora przetwrstwa
przemysowego,ktreposiadaywasneserwisyfirmowe.Szczegowobadano
firmowe serwisy, ktre byy zaawansowane technologicznie z moliwoci
realizacji funkcji transakcyjnej. Badania empiryczne serwisw internetowych
przedsibiorstwrealizowaneodpadziernika2007r.dolutego2008r.dotycz
przedsibiorstw, ktre prowadz dziaalno gospodarcz wg PKD2007,
awdrugimokresiebadawgklasyfikacjiPKD2004.
E) Zaoenia w zakresie metody selekcji serwisw internetowych do
bada
Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw w pierwszym okresie
badawczymwgPKD2007nastpiametodeksploracjidanychzsieciWWWna
podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych w polskich
wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych. Ostateczna prba
badawcza zostaa wyoniona za pomoc czterostopniowej selekcji serwisw
internetowych. Oglna koncepcja selekcji serwisw zostaa przedstawiona na
rys.1.2.

9
10

GUS.Klasyfikacjestatystyczne.<www.stat.gov.pl/klasyfikacje/pkd_07/pkd_07.htm>
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji
Dziaalnoci(PKD).

19

rdo: Opracowanie wasne. Elementy graficzne uyte w modelu strukturalnym zostay

zaczerpnitezpozycjiautora:ukasiewiczR.,Dynamikasystemwzarzdzania.PWN,1975.

Rys.1.2.Modelstrukturalnyprocesuselekcjiserwiswinternetowychprzeznaczonych
dobadawpierwszymokresiebadawczym

Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw w drugim okresie

badawczym wg PKD2004 zostaa dokonana z elektronicznej bazy danych
otrzymanej zredakcji Rzeczpospolitej11 drog online. Kwalifikacji
przedsibiorstw do Listy 2000 dokona zesp redakcyjny gazety
Rzeczpospolitej na podstawie przeprowadzonej ankiety w 3500 firmach, ktre
w 2005 roku osigny przychody na poziomie, co najmniej 60 mln z. Baza
danychwpostacijednejtabelizawieraa2341wierszy(rekordw)i18kolumn
(unikalnychpldanych).Wstpnaselekcjadanychpolegaana:
1) eliminacji powtarzajcych si nazw przedsibiorstw (w bazie danych 341
rekordwjestzduplikowanychwgnazwyprzedsibiorstwa),
2) eliminacji powtarzajcych si adresw serwisw internetowych (100
przedsibiorstwposiadaotakiesameadresyinternetowe),

11

20

Red. Pawe Jaboski, Wojciech Romaski, Lista 2000 polskie przedsibiorstwa.

Rzeczpospolita.31.10.2007r.ISSN02089130.


3) eliminacji pustych adresw (107 przedsibiorstw nie posiadao adresu
internetowego).
W ostatecznoci, do bada wyselekcjonowano 1793 rekordw, w tym take
pozyskano 1793 unikalnych adresw WWW przedsibiorstw. Cel gwny
iwizka celw czstkowych w drugim okresie badawczym bya inaczej
sformowana ni badania w pierwszym okresie. Midzy innymi, kluczowym
zagadnieniem w drugim okresie badawczym bya odpowied na pytanie:
Czyprzedsibiorstwaosigajcebardzowysokieprzychodyzdziaalnoci(elita
przedsibiorstw) wykorzystuj internetowy kana dystrybucji w postaci
serwiswinternetowychodostpie publicznym dodziaatypubiznesowego?
Wynikibadazdrugiegookresubadaniebdwponiszejpozycjidokadnie
prezentowane.
F)Zaoeniawzakresieprzyjtejmetodykibada
Zaoeniawzakresiemetodybadawczejbyynastpujce:
1. Kierownikiembadabyautormonografii.Kontrolowaonwcaociproces
badawczy. Okrela zaoenia, zakres i okres bada, procedury oceny,
narzdzia badawcze, tworzy zespoy badawcze analizujce problem lub
przydziela elementarne zadania badawcze do osoby. Kada osoba bya
analitykiem. Kierownik by arbitrem w przypadku sporw w zespole
badawczym. Rozwizywa na bieco problemy sprztowoprogramowe
orazproblemybadawczoanalitycznezserwisamiinternetowymi.
2. Badania podzielono na dwa okresy badawcze, W pierwszym okresie
badawczym,tj.odpadziernika 2007r.dolutego2008r.adresyserwisw
zostay wyselekcjonowane metod eksploracji danych z sieci WWW na
podstawie zawartoci w tym okresie stanu baz danych w polskich
wyszukiwarkach internetowych i katalogw tematycznych. W drugim
okresiebadawczym,tj.odmarca2008doczerwca2008r.adresyserwisw
zostayprzydzieloneprzezkierownika.
3. Badania empiryczne dotyczyy zawartoci serwisw internetowych
nalecych do przedsibiorstw z sektora przetwrstwa przemysowego
(Przetwrstwo przemysowe wedug klasyfikacji PKD). W pierwszym
okresiebadawczymsektorprzetwrstwaprzemysowegozostapodzielony
na 94 tematy badawcze wynikajc z nazw klas PKD. Z PKD zostao
wyczone 20 klas ze wzgldu na niesprecyzowane klasy lub unikalno
klasy, np. 10.89 Produkcja pozostaych artykuw spoywczych, gdzie
indziej niesklasyfikowana, 24.46. Wytwarzanie paliw jdrowych.
Wdrugimokresiebadawczymkierownikwyselekcjonowa1793unikalnych
adreswWWWprzedsibiorstwzpozyskanejbazydanych.
4. Zakres bada zosta zagregowany na elementarne zakresy badawcze
wpostaci okrelonych zada do realizacji. Elementarne zadania badawcze
byy sformuowane w postaci zagregowanego tematu badawczego. Stopie
agregacji oraz nazwy tematw zostay dokonane przez kierownika
iprzydzielonedoanalityka.
21


5. Kadyelementarnytematbadawczyzostapodzielonynatrzyetapyuoone
kaskadowo.Poszczeglneetapyzostayokrelonenastpujco:1)Zaoenia
bada i wstpna selekcja konkurencyjnych serwisw internetowych,
2)Badania analityczne konkurencyjnych serwisw internetowych na
wyselekcjonowanej prbie, 3) Projekt nowego serwisu. Kady etap
postpowania badawczego zostaje podzielony na czynnoci. Wszystkie
czynnoci byy okrelone, posiaday unikalne nazwy i byy uoone
kaskadowo bez moliwoci dziaa alternatywnych. Kady etap posiada
zdefiniowane elementy wejciowe i wyjciowe. Elementy wejciowe
towyniki poprzedniego etapu. W przypadku pierwszego etapu elementem
wejciowym by zagregowany temat badawczy. Elementy wyjciowe
tokonkretne nazwy plikw jednoznacznie identyfikujce analityka oraz
klasPKD.
6. Kady elementarny temat badawczy zosta przydzielony przez kierownika
do analityka. Osobami, ktre byy analitykami w badaniach byli studenci
Wydziau Zarzdzania i Podstaw Techniki12 Politechniki Lubelskiej na
kierunkuZarzdzanieiMarketingoraznakierunkuEdukacjaTechniczno
Informatyczna. Analitycy realizowali badania w ramach przedmiotw:
Technologie ebiznesu, Projektowanie aplikacji internetowych. Proces
szkolenia przebiega podczas wykadw i krtkich prezentacji na zajciach
laboratoryjnych.
7. Kady etap podlega kontroli i ocenie przez kierownika. W przypadku
nieprawidowoci wynikw bada, etap zosta zwrcony do analityka do
ponownego uzupenienia (proces weryfikacji etapu). Po ocenie trzeciego
etapu nastpowaa walidacja wynikw bada za pomoc programw
komputerowychkierownika.
8. Badania przez kierownika i analitykw byy dokonywane w sposb
bezporedni metodami obserwacji na monitorze komputerowym oraz
zwykorzystaniemelektronicznychkwestionariuszy.
9. Wszystkieetapybyyzrealizowanekomputerowoiprzekazywanewpostaci
cyfrowej do osoby/zespou badawczego. Wszystkie formularze
zrealizowanebyyelektroniczniewpostaciszablonwdouzupenieniabez
moliwocizmianstrukturyszablonu.Wyjtkiembyetapbadapolegajcy
na wyonieniu elementarnych wektorw funkcji, aczkolwiek szablon
zawiera przykadowe elementarne funkcje. Poszczeglne wektory funkcji
mogy by skracane, modyfikowane lub uzupeniane, ale bez moliwoci
zmianystrukturyszablonu.
10. Wszystkie formularze badawcze byy dodatkowo uzupenione
komentarzem, podpowiedzi, a tam gdzie bya moliwo wyboru, wybr
nastpowa ze skoczonej listy opcji. Formularze byy zabezpieczone
hasem,jednakhasabyyudostpnianeanalitykom.

12

22

Obecnie Wydzia Zarzdzania i Podstaw Techniki Politechniki Lubelskiej zosta podzielony

nadwawydziay:WydziaZarzdzaniaiWydziaPodstawTechniki.


11. Wszystkie etapy zawieray instrukcj i przykad wzorcowy sposobw
uzupenienia.
12. Wyniki bada zrealizowanych przez analitykw byy przesyane drog
elektroniczn.
13. Etapbadadlaposzczeglnychanalitykwzostauznanyzazakoczonypo
pozytywnejwalidacjibadaprzezkierownika.
14. Kierownik ostatecznie gromadzi na lokalnych zasobach sprztowo
programowych,konsolidowadane.
15. Zgromadzone dane zosta poddane obrbce z wykorzystaniem jzyka
programowaniaVBAExcela2007.

1.3.Definiowanieobszarubadawczego
Badanieiocenaserwiswinternetowychbyyisobiektembadawczymautora
juodwielulat.Pierwszepublikacjeocharakterzenaukowymautorapochodz
z2001roku13.
Obszarbadawczykoncentrujesinazagadnieniachzwizanychzserwisami
internetowymi o dostpie publicznym, ktrych wacicielami s
przedsibiorstwa. Przy czym, jedno przedsibiorstwo moe posiada kilka
swoich serwisw internetowych o dostpie publicznym, jednak o rnym
adresiedostpudoserwisu(URL),np.serwisyfirmmidzynarodowych.Obszar
badawczykoncentrujesinapiciuelementach:
1. Przedsibiorstwo. Przedsibiorstwo jest organizacj skadajc si
zokrelonychiunikalnychwskaliglobuskadnikw.Cele,struktura,ludzie,
technika tworz istot kadej organizacji. Ludzie i technika tworz system
socjotechniczny przedsibiorstwa. W ramach przedsibiorstwa istnieje
m.in. system informatyczny funkcjonujcy w ramach systemu
informacyjnego przedsibiorstwa. W zakresie systemu informatycznego,
wprzedsibiorstwie mog funkcjonowa rnego rodzaju systemy
informatyczne,wtymtakeserwisyinternetowe(serwisyWWW).Serwisy
WWWmogbyudostpnianepublicznie(tzw.publicznyserwisWWW)lub
mogsuywyczniedouytkuprywatnego,tj.dostpdoserwisuWWW
jestautoryzowany(prywatnyserwisWWW)iznajdujesiwfirmowejsieci
intranetowej lub w extranecie. Przedsibiorstwo moe posiada kilka
publicznych serwisw WWW jak o kilka serwisw prywatnych. Dostp do
prywatnych zasobw sieci WWW wymaga autoryzacji. Najczciej
autoryzacjauytkownikapoleganapodaniunazwyuytkownikaihasapo
stronie klienta, natomiast po stronie serwera nastpuje weryfikacja
isprawdzanie tosamoci uytkownika, jego lokalizacja oraz parametry
technicznoprogramowesprztukomputerowego.

13

BogdanWit:Analizastrukturyinterfejsuuytkownikawinternetowychsklepachtypuonline
zaoenia bada. Informatyka Stosowana, Zeszyt naukowy nr S2/01 LAFI 2001. Katedra
InformatykiPolitechnikiLubelskiej,KazimierzDolny,2001r.,str.309314.

23


Autoryzacja uytkownikw w serwisie WWW moe dotyczy: 1)
pracownikw organizacji, ktrzy mog uzyska dostp do serwisu WWW
niezalenie odmiejsca korzystania z Internetu, 2) Dostawcw/odbiorcw
zarejestrowanych, 3) innych osb penicych rn rol, ktre s
zarejestrowane w systemie informatycznym. Zasoby programowe
zgromadzonewprywatnychserwisachWWWizasobysprztowenaledo
zasobw prywatnych sieci WWW. Cz zasobw programowo
sprztowych, przedsibiorstwo moe udostpnia odbiorcom na rnych
zasadach, np. komercyjnych, bezpatnie, z ograniczeniami. Zasoby
udostpnianenazewntrzdlaogutworzzasobyodostpiepublicznym.
2. Serwis WWW przedsibiorstwa o dostpie publicznym. Serwis WWW
tozbir powizanych stron WWW i stowarzyszonych plikw, utworzony
wokrelonym celu stanowicy spjn cao. Serwisy internetowe
odostpie publicznym mog zosta fizycznie umiejscowione na serwerze
przedsibiorstwa lub mog si znajdowa na serwerze zewntrznym,
wkraju lub za granic. Zbir serwisw powizanych ze sob w celowy
iokrelonysposbtworzysieserwisw.Poszczeglnezasobyprogramowe
w serwisie mog by powizane informacyjnie z innymi zasobami w sieci
WWW za pomoc hiperczy. Sposb czenia i tworzenie struktur
organizacyjnych stron WWW jest dowolny. Prawo nie zabrania czenia
struktur nawet rnych serwisw. Jednak nie mona wykorzystywa
elementw kompozycyjnych z jednego serwisu do innego niewasnego
serwisu. Serwis WWW powinien realizowa okrelony cel oraz spenia
wyznaczone przez niego funkcje. Zbir funkcji tworzy niepowtarzalny
model dziaalnoci przedsibiorstwa w Internecie i model ten naley
uzaleni od rodzaju oferowanych produktw i usug, szerokoci grupy
docelowej oraz obszaru, na jakim maj by dostarczane wyroby typu
fizycznego lub realizowane usugi. Kady serwis internetowy tworzy
unikalny zbir wektorw funkcji. Realizowane funkcje musza si odbywa
naokrelonejplatformiesprztowejiprogramowej,gdyserwisWWWnie
moe funkcjonowa bez technicznej infrastruktury. Na techniczn
infrastruktur skada si odpowiedni sprzt zapewniajcy bezprzerwow
prac oraz odpowiednie oprogramowanie zapewniajce funkcjonowanie
serwisu. Nad tym wszystkim panuje odpowiednia przeszkolona
(dowiadczona)obsugatechniczna.
3. ZawartoserwisuWWWodostpiepublicznym.Dostppublicznydo
zawartoci serwisu WWW oznacza moliwo zapoznawania si z jego
zawartoci przez odbiorcw, tj. programw komputerowych. Przy czym,
mog istnie ograniczenia w dostpie do zawartoci, np. czasowy dostp,
dostp tylko dla wybranych programw komputerowych, dostp do
zawartoci wymagajcy autoryzacji. Zawarto serwisu WWW jest
chroniona prawem autorskim: 1) niezalenie od tego, czy na stronie jest
wywietlana tre o tych prawach lub znak praw autorskich, czy te brak
jakiejkolwiek informacji, 2) niezalenie czy utwr internetowy mona
24


uzna za nowe dzieo czy te nie. Zamieszczenie serwisu WWW jest
rwnoznaczne zudostpnieniem publicznym utworu, co automatycznie
staje si odrbnym polem eksploatacji utworu, objtym monopolem
autorskim. W prawie autorskim uywany jest termin rozpowszechnienie,
czyliudostpnienieutworuodbiorcomwtakisposb,bymoglisioniznim
zapozna.SieInternetjestmediumdlawymianydanych,asieWWWsuy
do publikacji utworu (rozpowszechniania), dlatego serwis WWW mona
uznazapodlegajcyzasadomprawaautorskiego,podobniejakinnemedia.
ZautworyinternetowemonauznawikszostronWWW(chociazdania
s podzielone wrd prawnikw, czy niektre serwisy s utworami), gdy
zawieraj one cechy oryginalnoci, indywidualnoci i charakter twrczy
wrozumieniu prawa autorskiego. Ochronie podlega zawarto,
np.poszczeglne czci skadowe tych stron, kompozycja, tre. Prawa
autorskie majtkowe nie s wieczyste (w przeciwiestwie do osobistych
prawdoutworu).Zalenieodkraju,dzieopodlegaochronieprawnejprzez
okrelon ilo lat. W prawie polskim okres ten wynosi 70 lat od mierci
twrcy, lub w przypadku, gdy twrca jest nieznany, od daty pierwszej
publikacjiutworu.Zawartoserwisumonaprzekazanauytekpubliczny,
wwczas zasb staje si wasnoci publiczn (public domain). Wasno
publiczna moe by publikowana i powielana w dowolny sposb, jedynie
wskazanejestpodanieautora.Wasnocipublicznodmomentupowstania
swszelkiedzieastworzoneprzezagencjerzdowe.
4. Odbiorcy zawartoci w sieci WWW. Odbiorcami zawartoci serwisu
internetowego s odpowiednie programy komputerowe tzw. klienci
programowi, ktrzy porednicz pomidzy czowiekiem (np. klient
przegldarki internetowej popularnie nazywana jest przegldarka)
azawartoci serwisu umieszczonego na serwerze (content Web site).
Zewzgldu na zoono zagadnienia, powszechnie przyjmuje si,
eprzegldarka internetowa (lub inny program) wywietla i dostarcza
odpowiednio:treizawartodlaodbiorcyczowieka.Wtymkontekcie
odbiorc zawartoci jest osoba (person)14. Osoba bezporednio
wsppracujcazprogramem,tzw.kocowyuytkownik(endusers)bdzie

14

Powszechnie uznaje si, e czowiek jest odbiorc serwisu WWW. Jednak jest to skrt
mylowy, poniewa czowiek nie posiada odpowiednich zmysw, aby odbiera zawarto
cyfrowserwisu.Musikorzystazprogramwiurzdzeporedniczcychtj.rnegorodzaju
interfejsw. Dlatego przez odbiorc naley rozumie takiego odbiorc, ktry w sposb
poredni lub bezporedni odbiera zawarto serwisu. Uytkownik odbiera zawarto
wsposb poredni za pomoc przegldarki internetowej, natomiast program komputerowy
odbiera zawarto serwisu w sposb bezporedni. W rzeczywistoci, dla serwera nie ma
podziau odbiorcw, gdy odbiera zawarto serwisu moe tylko program komputerowy.
Kady program odbierajcy zawarto za pomoc protokou HTTP jest klientem
programowym, czyli odbiorc zawartoci. Protok HTTP jest standardem umoliwiajcym
przesyaniedanychpomidzyWebserwerem(Webserwer)aWebklientem(Webclient),tzw.
modelu klientserwer. W zwizku z tym, kady odbiorca zawartoci jest klientem serwera.
Rwnie, w niniejszej pracy przyjmuje si, e jednym z odbiorcw zawartoci serwisu jest
czowiek.

25


okrelana uytkownikiem serwisu WWW. Zbir uytkownikw
wnajszerszym kontekcie znaczenia, tworzy spoeczno Internetu, ktra
korzystazrnychplatformsprztowychiprogramowychorazczysiza
porednictwem rnych poczonych sieci internetowych w celu wymiany
danych.InfrastrukturaInternetuorazspoecznokorzystajcazInternetu
tworzzasobyInternetu.
5. Kontekst zawartoci. Firmowy serwis WWW (publiczny lub prywatny)
funkcjonuje w szczeglnym, unikalnym organizacyjnobiznesowym
kontekcie. System socjotechniczny oraz otoczenie blisze i dalsze tworzy
okrelonyzbirzasobwniepowtarzalnydlakadejorganizacji.

Obszarybadawczeszesobcilepowizaneitworzspjnocao.cise
rozgraniczenie poszczeglnych elementw jest trudne i arbitralne. Podzia
zostadokonanyjedyniedlacelwuatwiajcychbadanie.Stopiedekompozycji
badanaelementyskadowejestautorski(rys.1.3).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.3.Pielementwobszarubadawczego

26

1.4.Istniejcystanwiedzy
BadaniaInternetupodwzgldemilociowychijakociowymsprowadzonena
caym wiecie, a w Polsce niemale od chwili jego wprowadzenia. Badania
Internetumogobejmowa6zakreswtematycznych:
1. Siecikomputerowych,np.budowa,dynamikasieciInternetu.
2. Spoecznoci Internetu. W ramach Internetu funkcjonuj usugi. Badanie
spoecznoci Internetu to badanie wykorzystania przez ludzi rnego
rodzajuusug.PoniewausugaWWWjestnajpopularniejszusug,dlatego
te bardzo duo bada jest prowadzonych na rnych paszczyznach.
Czowiek bezporednio nie moe odbiera zawartoci serwisu
internetowego, poniewa nie posiada odpowiednich zmysw15. Zawarto
serwisu jest zgromadzona w postaci cyfrowej, dlatego te czowiek musi
korzysta z urzdze i programw poredniczcych, tj. rnych platform
sprztowych i programowych. Programy na danie uytkownika pobior
zawarto serwisu z serwera WWW oraz zinterpretuj kod lub znaczniki
jzyka programowania HTML i wywietl tre, dostarcz zawarto
serwisu w sposb przystpny dla zmysw czowieka. Z tego wzgldu (na
obecny stan prawny), bezporednio nie mona personalnie zidentyfikowa
konkretnego uytkownika16, a w szerszym kontekcie uytkownikw
Internetu. Dlatego istotnym obszarem badawczym s uytkownicy
Internetu. W celach statystycznych przyjmuje si, e uytkownik, ktry co
najmniej raz w miesicu skorzysta z Internetu okrelany jest internaut.
BadaniauytkownikwInternetusrealizowaneprzezrneinstytucje,np.
PolskieBadaniaInternetu(PBI),Gemius,IMetria.Oglnie,badaniadotycz
uytkownikw polskiego Internetu odbiorcw i potencjalnych klientw
serwiswinternetowychpodwzgldemdanychdemograficznospoecznych
(np. badanie polskiej spoecznoci internetowej)17. Spoeczno Internetu
rwnie jest badana przez osoby odpowiedzialne za serwis, np. analiza
statystyk wewntrznych umiejscowionych na serwerze. Odpowiednie
programypatneibezpatnezainstalowanenaserwerzezbierajianalizuj
kadego odbiorc serwisu. Jeeli odbiorc jest przegldarka internetowa
mona wwczas odczyta wiele informacji zostawionych przez

15

Prace nad wszczepieniem odpowiedniego interfejsu do ciaa ludzkiego jeszcze trwaj i na

razie nie ma produktu handlowego umoliwiajcego bezporedni odbir cyfrowej postaci
przezczowieka.
16 Istniej projekty prawne, aby przypisa unikalny adres Internetu tzw. IP uytkownika do
konkretnej osoby. W tym sensie, IP byby chroniony prawem, podobnie jak i jego dane
osobowe.
17 Badania online uytkownikw Internetu dziel si na: badania panelowe, czyli od strony
uytkownika (usercentric) realizowane s za pomoc oprogramowania instalowanego
nakomputerze panelisty (uczestnika badania) oraz badania trackingowe, czyli od strony
serwisu WWW (sitecentric) realizowane za pomoc specjalnych systemw trackingowych
instalowanych w serwisach WWW. Zebrane dane w pomiarze sitecentric i usercentric
sdanymirzeczywistymi.

27

3.

4.
5.
6.

uytkownika, np. Microsoft IIS log format zapamituje nastpujce dane:

ClientIPaddress,Username,Date,Time,Serviceandinstance,Servername,
ServerIP,Elapsedtime,Clientbytessent,Serverbytessent,Servicestatuscode,
Windows status code, Request type, Target of operation, Parameters.
Zgromadzone dane pozostawione przez uytkownika pozwalaj
nabudowanie wizi cyfrowej pomidzy konkretnym uytkownikiem
aprzedsibiorstwem. Dane te mog by podstaw do personalizacji
serwisuorazsystemwzarzdzaniarelacjizklientamiCRMiwspomagania
dziaa w zakresie cyklu ycia klienta (customer life cycle). Oprcz bada
odbiorcw w logach prowadzi si analizy ladw pozostawionych przez
uytkownikwwrnychmiejscach,wrnychusugachInternetu.Analiza
detektywistyczna dotyczy relacji izainteresowa tzw. ukrytych
uytkownikw (anonimowych) a porednio spoecznoci sieci WWW.
Mona zebra bardzo duo informacji ouytkowniku, gdy pozostawia on
cyfrowyladwpostaciwieluinformacjizgromadzonychwrnychusugach
Internetu.
Zbioru zasobw zgromadzonych w Internecie. Zasoby Internetu mona
podzieli na nastpujce grupy zasobw: 1) zasoby sprztowe, 2) zasoby
programowe,3)zasobyfinansowe,4)zasobyintelektualne[Wit07].Zasoby
sprztowoprogramowe to zasoby informatyki a zasoby intelektualne
ifinansowe to zasoby zwizane z jej gwnymi uytkownikami ludmi.
Korzystnie z zasobw internetowych nastpuje za pomoc usug
internetowych, czyli odpowiedniego oprogramowania, ktre z kolei
wykorzystujeokreloneprotokoyinternetowe.
UsugInternetu,np.podzia,zasigkonwergencjausug.
ProtokoyInternetu,np.liczba,stopiewykorzystania.
Dostpu fizycznego do Internetu (zasoby sprztowoprogramowe),
np.czasowo,okresowodostpu,czstotliwodostpu.

Drugi rodzaj bada, jakie s prowadzone w zakresie ecommerce to badania

systemw
informatycznych
przedsibiorstw:
zasobw
ludzkich
przedsibiorstw, wyposaenia technicznego, stopnia wykorzystania zasobw.
Wzakresie zasobw ludzkich badane s kompetencje i obszary przywdztwa
menederw lub pracownikw technologii informacyjnych. Oglnie, zasobw
ludzkich,technicznychpolskichprzedsibiorstwrozwiza technologicznych
iinformatycznych, stan wiedzy w organizacjach, kompetencje pracownikw
iczynniki psychologiczne majce wpyw na technologie informacyjne. Badania
gwnie koncentruj si w zakresie moliwoci podnoszenia sprawnoci
wewntrznych zasobw przedsibiorstw, w tym take funkcjonowania
systemwinformatycznychprzedsibiorstw.
Trzeci rodzaj bada dotyczy wykorzystania prywatnych sieci
komputerowych intranety i ekstranety, zakresy ich wykorzystania. Oprcz
internetowych publicznych serwisw, w przedsibiorstwach mog znajdowa
si intranetowe serwisy dostpne wycznie dla pracownikw
28


przedsibiorstwa.Internetowyiintranetowyserwisprzedsibiorstwamoeby
elementem i by wczony do systemw informatycznych zarzdzania (SIZ).
Sieci intranetowe powstay w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie
pracownikw przedsibiorstw. Serwisy intranetowe i internetowe mog
posiada te same funkcje: informacyjn, marketingow, komunikacyjn,
transakcyjn, rozrywkow, przeszukiwawcz, lecz realizacja praktyczna jest
inaczej zorganizowana. Na przykad funkcja informacyjna: innego rodzaju
informacje s potrzebne pracownikom firmy a inne potencjalnym klientom.
Obecnie coraz wiksza liczba przedsibiorstw wcza w realizacj celw
biznesowychfirmoweintranetoweiinternetoweserwisyWWW.
Czwarty rodzaj bada dotyczy serwisw internetowych o dostpie
publicznym. Najwicej bada wykonywanych jest w tym obszarze przez rne
firmyprywatne18iorodkinaukowe.
Ostatnie badania ecommerce dotyczyy sklepw internetowych
zarejestrowanychwkataloguSklepy24.pl19.Strukturabadadotyczyazasobw
przedsibiorstwa, prowadzonych sklepy internetowe. Jednak istnieje bardzo
maowynikwpolskichbadadotyczcychodbiorcwserwiswinternetowych
i sposobw oceny serwisw internetowych przedsibiorstw konkurujcych ze
sob.Czylibada,ktredotyczstykuprzedsibiorstwazjegokonkurencyjnym
otoczeniem w zakresie ecommerce. Badania firmowych serwisw
internetowych przedsibiorstw konkurujcych ze sob na rynku s bardzo
rzadkie.Badaniafirmowychserwiswsprowadzonegwniewcelu:
a) Zdiagnozowania istnienia konkurencji pod wzgldem liczebnoci,
dostpnoci, zastosowanych technik informatycznych, stopnia ich rozwoju
iatrakcyjnoci.
b) Modernizacji serwisu: okrelenia kierunkw zmian czy te aktualizacji
istniejcegoserwisu.
c) Budowynowychserwisw.
Najczciej s wykonywane przez rne firmy w przypadku budowy nowych
serwisw lub badania na wybranych serwisach pod wzgldem okrelonych
funkcji jakie peni (aukcje internetowe, sklepy internetowe, serwisy
ogoszeniowe,wirtualnegiedy).
Podsumowujc, badania dotyczce ecommerce s wykonywane w czterech
obszarach tematycznych (rys. 1.4): A) Internetu, jako otoczenia
przedsibiorstwa,
B)
systemu
informatycznego
przedsibiorstwa,
C)prywatnychserwiswWWW,D)publicznychserwiswWWW.

18

Na przykad: Web audyt: Analiza ecommerce [online]. [Dostp 12.03.2007] Dostpny

wWWW: <http://www.webaudit.pl>, Ecommerce 2005 ocena i prognoza rozwoju rynkw:
Polski,EuropyZachodniejiUSA.Raportprzygotowanyprzez:portalfinansowyMoney.pl,2005,
Wrocaw; Popularno witryn a ich uyteczno. Raport SYMETRII dot. stanu uytecznoci
ifunkcjonalnocipolskichserwiswinformacyjnych.2008,<http://www.symetria.pl>
19 Ecommerce 2006. Badanie polskich sklepw internetowych. Internet Standard, serwis
Sklepy24.pl,grudzie2006.

29

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.4.ObszarybadawczezwizanezserwisamiWWWiInternetem

WPolsce,wykonywanebadaniaswycinkoweidotyczwymienionychczterech
obszarw tematycznych. Natomiast w UE, Komisja Europejska w zakresie
Enterprise&IndustryDGTechnologyforinnovation,ICTindustriesandebusiness
wydaje szczegowo raporty dotyczce monitoringu dojrzaoci rnych
sektorw biznesu elektronicznego. Dostp do raportw eBusiness W@tch
monauzyskazestronyinternetowej<http://www.ebusinesswatch.org/>.

1.5.Hipotezybadawcze
Funkcjonowanieprzedsibiorstwna areniekonkurencjidoprowadziodotego,
e globalnie ujmujc, coraz mniej osb jest w stanie zrobi coraz wicej,
szybciej, nowoczeniej i taniej, jeszcze z uwzgldnieniem indywidualnych
preferencji odbiorcw. Mona powiedzie, e firma na arenie konkurencji
wInternecie osignie sukces, jeli przedsibiorstwo bdzie w stanie dokona
masowej indywidualizacji (masscustomisation)20. Masowa indywidualizacja
polega na indywidualnym podejciu do kadego odbiorcy internetowego
wszczeglnysposb.Odbiorcaserwisupowinienczusiwyrnionyztumu
odbiorcw ipozyska te informacje, ktrych w danym momencie potrzebuje
zpoczuciem bezpieczestwa zachowania tosamoci. Zasada masowej
indywidualizacji wynika z cech osobowociowych czowieka. Kady czowiek
wpostaci klienta chciaby czu si kim wyjtkowym. Pragnie, aby
przedsibiorstwo wanie do niego kierowaa ofert, okazywaa mu specjalne
wzgldyitraktowaaindywidualnie,wyjtkowoiwsposbrnyodcaejreszty
klientw.Zakada,ekonkurentwjestwielu,aonwaniewybratenprodukt
lubusugichciabybyztegopowodudoceniony.

20

30

Masowa indywidualizacja jest w duej skali produkcj dbr, dostosowanych do potrzeb

indywidualnychklientw[Poh04,s.4].


Przejcie komunikacji z typu jeden przekaz do wielu klientw na wielu
klientwdojednego,czylikomunikacjaonetoone(serwisosoba)wymagaod
serwisu okrelonych rozwiza technologicznych iokrelonego przekazu.
Serwisinternetowyjestproduktemcyfrowym,dlaktregoodbiorczawartoci
jestnietylkoprzegldarkainternetowiczowiek,aleirneprogramy.Dobrze
by byo, gdyby serwis internetowy rozpoznawa odbiorc i traktowa kadego
windywidualny sposb. W tym kontekcie, autor postawi pierwsz hipotez
badawczdotyczcodbiorcwserwiswinternetowych.
HipotezaH1:

Handelelektronicznyopierasinaidentyfikowalnychodbiorcach,powizanych
relacjamiookrelonejsileoddziaywaniaiznaczeniu.

Identyfikacja odbiorcw i okrelenie ich zalenoci prowadzi do drugiej

hipotezybadawczej.
HipotezaH2:

Dla zdefiniowanych grup odbiorcw bezporednich serwisw internetowych

moliwe jest zdefiniowanie wymaga funkcjonalnych i dostarczenie
imodpowiedniej funkcjonalnoci w celu zadouczynienia ich potrzebom
ioczekiwaniom.

Identyfikacja funkcjonalnoci dla odbiorcw serwisw internetowych,

powodujesformuowanietrzeciejhipotezybadawczej.
HipotezaH3:

W serwisach internetowych przedsibiorstw, potencja konkurencyjnoci

wzakresie realizowanych wektorw funkcji i funkcjonalnoci serwisu
przewyszazasobyprzedsibiorstwa.

Zapewnienie realizacji wektorw funkcji i funkcjonalnoci serwisu powoduje

sformuowanieczwartejhipotezybadawczej.
HipotezaH4:

Serwisyinternetoweupodobniajsidosiebiepodwzgldemstruktury,funkcji,
rozwiza technologicznych i wizerunku. Rozwizania kluczowe
zaakceptowaneprzezodbiorcwzostajupowszechnione(przejte)przezinne
serwisy.

31

1.6.Celgwny,celeczstkoweprojektubadawczegoibada
Celem gwnym projektu badawczego jest dokonanie oceny potencjau
konkurencyjnoci w zakresie eCommerce oraz zbadanie stopnia konwergencji
firmowych serwisw internetowych z funkcj transakcyjn w wybranych
sektorachgospodarkidorealizacjidziaabiznesowych.
Realizacjacelugwnegobdzieosignitapoprzeznastpujceceleczstkowe:
Zbadania obecnoci przedsibiorstw w Internecie w postaci firmowego
serwisuinternetowegowrnychpaszczyznach.
ZbadaniaprawnychmoliwociochronyswojejfirmywInternecienazwy
domenowejwystpieniadomen.eu,.pl,.com,.com.pl
Zbadania realizacji funkcji serwisw internetowych. Funkcja informacyjna,
marketingowa,
komunikacyjna,
przeszukiwawcza,
rozrywkowa
itransakcyjna.
Zbadaniedokadnefunkcjitransakcyjnej,jakomoliworealizacjistrategii
biznesowej wInternecie, min. stosowanych mechanizmw zabezpiecze
transakcji (poczenie szyfrowane), wykorzystania polityki prywatnoci
serwiswWWWP3P(PlatformforPrivacyPreferences).
Zbadania stopnia zawansowania technologii informatycznej wykonania
serwisu.
Zbadania serwisu pod ktem wyszukiwarek internetowych okrelanym
mianemSEO(SearchEngineOptimization).
Zbadanie konwergencji uytecznoci czy i na ile serwisy internetowe
konkurujcychprzedsibiorstwsdosiebiepodobne.
Zbadanie wrae estetycznych serwisu za pomoc oceny metod Bipolar
emotional response tests metoda opracowana przez pracownikw
internetowegoserwisufirmyBBC.
Celemgwnymbadajestzweryfikowaniepostawionychhipotezbadawczych.
Osignieciecelugwnegobadawzakresieocenypotencjaukonkurencyjnoci
w firmowych serwisach internetowych bdzie wymagao zbadania odbiorcw
firmowych serwisw internetowych i okrelenia ich potrzeb funkcjonalnych.
Napodstawie identyfikacji elementarnych funkcji dla odbiorcw serwisu,
bdzie mona oceni potencja konkurencyjnoci. Cele czstkowe wynikaj
zprzyjtych hipotez badawczych i bd osignite w procesie badawczym na
okrelonejprbiebadawczej.
Dane uzyskane w procesie badawczym byy pozyskane metod eksploracji
danych z danych oglnodostpnych w sieci WWW: z serwisu internetowego
ijego cyfrowego otoczenia w sieci WWW i z serwera, na ktrym jest
umiejscowiony serwis. Autor postawi sobie za cel uzyskanie jak najwikszej
iloci danych traktujc serwis internetowy, jako wynik skodyfikowanej
kwantyfikacji wiedzy i dowiadczenia twrcy serwisu, jednak z wymaganiami
waciciela serwisu. Na podstawie efektu kocowego, w sposb poredni
(poszlakowy)monauzyskabardzoduoinformacjinieangaujcdotegoani
pracownikwprzedsibiorstwaaniwaciciela.
32


Obszarowo, cel gwny i cele czstkowe zrealizowane w projekcie
badawczym s wiksze ni obszar bada i przedstawionych wynikw
wniniejszej pozycji. Zawenie obszaru opisowego wynikw bada wynika
ztego,e niektrych materiawwynikowychniemonawczydoniniejszej
pozycji oraz fakt, e zgromadzono olbrzymie iloci danych, ktrych analiza
iinterpretacjapotrwaprzynajmniejprzeznajbliszyrok.

1.7.Przebiegbadaiprbabadawcza
Przebiegbadazostazrealizowanywtrzechzasadniczychfazach:
1. Przygotowaniebada.
2. Realizacjabada.
3. Analizabada.
Faza przygotowania bada to definiowanie obszaru badawczego, opracowanie
zaoe procesu badawczego, zestawienie narzdzi informatycznych do bada,
opracowanie niezbdnych formularzy badawczych cznie z instrukcjami
isposobami ich weryfikacji, okrelenie stopnia agregacji i podziau na
elementarne tematy badawcze, przydzia i opracowanie procedur oceny prac
analityka, opracowanie sposobu archiwizacji zebranych danych, zestawienie
gotowych lub wykonanie narzdzi wspomagajcych proces badawczy i analiz
bada.
Faza realizacji bada bya podzielona na etapy i bya gwnie zwizana
zpracami analitykw. Kady etap posiada zdefiniowan nazw, etapy
iczynnoci postpowania oraz rezultaty. Nazwy etapw i czynnoci
jednoznaczniezostaynazwane(rys.1.5).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.5.Przebiegbadazpunktamikontrolnymiwfazierealizacjibada

Etap pierwszy zielony to Zaoenia bada i selekcja konkurencyjnych

serwiswinternetowych.Czynnocietapubyynastpujce:
A. Okrelenie tematu projektu serwisu internetowego w zakresie
elementarnegozakresubadawczego:
A1.Zaoeniawstpne:nazwatematubadawczegoiklasaPKD
B.Opracowaniekryteriwdoboruprbybadawczej
B1.Okreleniezaoebada:jzykserwisu,zakresdziaania
33


Tabela B1. Zaoenia kryteriw doboru prby badawczej dla
projektowanegoserwisuiserwiswkonkurencyjnych
B2. Zdefiniowanie sw kluczowych wg kolejnoci hierarchii wanoci
obejmujcyplanowanyzakrestematycznyserwisu
TabelaB2.Sowakluczowewghierarchiiwanocidlaprojektowanego
serwisuinternetowegoiserwiswkonkurencyjnych
B3. Wykonanie rankingu wyszukiwarek internetowych wg nazwy
domenowejlubsilnikawyszukiwarki
TabelaB3.Rankingwyszukiwarekinternetowychwgnazwydomenowej
B4.Wykonanierankingukatalogwtematycznych
TabelaB4.Rankingkatalogwtematycznych
B5.Opracowanie kryteriw wyboru wyszukiwarek internetowych
ikatalogwtematycznych
Tabela B5. Kryteria wyboru wyszukiwarek internetowych i katalogw
tematycznych
B6.Sporzdzenie listy wyszukiwarek internetowych i katalogw
tematycznychwytypowanychdobada
TabelaB6.Listawyszukiwarekinternetowychikatalogwtematycznych
wytypowanychdobada
C.Wykonanietabelizbiorczejprbybadawczejdlaanalizykonkurencji
C1.Przeprowadzeniebadaswkluczowychwwybranychwyszukiwarkach
Tabela C1. Tabela statystyczna liczby serwisw wg sw kluczowych
wwyszukiwarkachinternetowych
C2.Przeprowadzeniebadaswkluczowychwwybranychkatalogach
Tabela C2. Tabela statystyczna liczby serwisw wg sw kluczowych
wkatalogachtematycznych
C3.Opracowaniekryteriwselekcjistatystycznejserwiswprbybadawczej
TabelaC3.Kryteriaselekcjistatystycznejserwiswprbybadawczej
C4.Przeprowadzenieselekcjiserwiswinternetowych
TabelaC4.Tabelazbiorczaserwiswinternetowychprbybadawczej
D. Wykonanie tabeli zbiorczej z wyselekcjonowan prb do szczegowej
analizyserwiswkonkurencyjnych
D1.Opracowaniekryteriwselekcjiprbybadawczej
Tabela D1. Kryteria selekcji prby badawczej do szczegowej analizy
serwiswkonkurencyjnych
D2.Przeprowadzenieselekcjinawyselekcjonowanychserwisach
Tabela D2. Tabela zbiorcza serwisw z wyselekcjonowan prb do
bada
Celem pierwszego etapu byo wstpne wyselekcjonowanie danych metod
eksploracji z szumu cyfrowych zawartoci baz danych wyszukiwarek
internetowychikatalogwtematycznychsieciWWW.

34


Etap drugi niebieski to Badania analityczne konkurencyjnych serwisw
internetowych na wyselekcjonowanej prbie. Czynnoci etapu byy
nastpujce:
E.Identyfikacja podstawowych elementw struktury interfejsu uytkownika
irozwizatechnologicznychkonkurencyjnychserwisw
E1.Zdjcieserwisustronygwnej
Rys.E1.Zdjcieserwisustronygwnej(plikArchiektura.ppt)
E2.Szkieletarchitekturyinformacji
Rys.E2.Szkieletarchitekturyinformacji(plikArchiektura.ppt)
E3.Opiselementwrealizujcychposzczeglnefunkcjeserwisu
TabelaE3.Opiselementwszkieletuarchitekturyinformacji
E4. Budowa ankiety Identyfikacja funkcji zrealizowanych w serwisach
internetowych
E5.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwka<HEAD>serwisu
TabelaE5.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwka<HEAD>
F.Badaniaserwiswinternetowychnawyselekcjonowanejprbie
F1.Przeprowadzeniabadanawyselekcjonowanejprbie
F2.Analizastatystycznawynikw,ocenaiinterpretacjadanych
Celem drugiego etapu bya analiza szczegowa serwisw internetowych,
wyselekcjonowanych z pierwszego etapu. Ocena odbywaa si metod
obiektywn za pomoc okrelonych programw komputerowych (wartoci 1
tak lub nie2 albo warto) i subiektywn na podstawie wasnego upodobania
(wartociwskalirankingowej).

Etap trzeci ty to Projekt nowego serwisu. Czynnoci etapu byy

nastpujce:
G.Projektnowegoserwisuwstp(tematykaserwisu,jejprzeznaczenieicel)
G1.KodrdowysekcjiDTDorazsekcjinagwka<HEAD>serwisu
G2.Okreleniegrupydocelowejodbiorcwserwisu(szerokoigboko)
G3.Opracowaniefunkcjiprojektowanegoserwisu
G4.Projektnowegoszkieletuarchitekturyinformacjiinterfejsu
G5.Projektelementwstrukturyinterfejsu(warstwainformacyjna)
G6.Projektgraficzny(kolorystycznyw3wariantach)layout
H.Opracowanieprocedurdalszegopostpowaniazprojektem
H1.Zaleceniaprojektowe
Celemtrzeciegoetapubyazaprojektowanienowegoserwisudoetapuwwersji
graficznejserwisu,napodstawieotrzymanychwynikwbadadrugiegoetapu.
Modelstrukturalnyprocesuprzebiegubadazostaprzedstawionynarys.1.6.

35

rdo:Opracowaniewasne

Rys.1.6.Modelstrukturalnypierwszegoetapubada

Prba badawcza w pierwszym okresie badawczym obejmowaa serwisy

internetowe przedsibiorstw przemysowych zaliczane do sekcji Cprzemys
wgPKD2007,tj.24dziaw(od10do33dziau).Sekcjazostaapodzielonana
94elementarnezakresybadawczeirwnoczenieobja94klasy.
36


Zbadawyczono20klas:
10.89
11.04
13.30
20.59
21.20
23.63
23.65
23.69
23.70
23.99
24.45
24.46
25.30
25.50
27.90
28.29
29.10
31.09
32.99
33.20

Produkcjapozostaychartykuwspoywczych,gdzieindziejniesklasyfikowana
Produkcjapozostaychniedestylowanychnapojwfermentowanych
Wykoczaniewyrobwwkienniczych
Produkcjapozostaychwyrobwchemicznych,gdzieindziejniesklasyfikowana
Produkcjalekwipozostaychwyrobwfarmaceutycznych
Produkcjamasybetonowejprefabrykowanej
Produkcjacementuwzmocnionegowknem
Produkcjapozostaychwyrobwzbetonu,gipsuicementu
Cicie,formowanieiwykaczaniekamienia
Produkcjapozostaychwyrobwzmineralnychsurowcwniemetalicznych,gdzieindziej
niesklasyfikowana
Produkcjapozostaychmetalinieelaznych
Wytwarzaniepaliwjdrowych
Produkcja wytwornic pary, z wyczeniem kotw do centralnego ogrzewania gorc
wod
Kucie,prasowanie,wytaczanieiwalcowaniemetali;metalurgiaproszkw
Produkcjapozostaegosprztuelektrycznego
Produkcjapozostaychmaszynoglnegoprzeznaczenia,gdzieindziejniesklasyfikowana
Produkcjapozostaychpojazdwsamochodowych,zwyczeniemmotocykli
Produkcjapozostaychmebli
Produkcjapozostaychwyrobw,gdzieindziejniesklasyfikowana
Instalowaniemaszynprzemysowych,sprztuiwyposaenia

Analitycywpierwszymokresiebadawczymprzebadali94klas,wtym83klasy
zostay pozytywnie przebadane, 1 klasa nie zostaa wczona ze wzgldu na
przekroczony termin bada, 10 klas (tematw badawczych) zostao
odrzuconych z powodu braku kompletnoci danych lub niezgodnoci danych
zwartociamirzeczywistymiwzdefiniowanymokresiebadawczym.Wdrugim
okresie badawczym, analitycy otrzymali 113 tematw badawczych, w tym 74
zostay pozytywnie przebadane, 39 tematw jest w trakcie weryfikacji.
Kierownik zgromadzi 1551 plikw, w strukturze: 83 (.doc), 332 (.xls), 1136
(.txt)wdrugimokresie2146plikw,wtym:74(.doc),296(,xls),592(.txt),592
(.mht),592(.htm).
Selekcja serwisw internetowych przedsibiorstw do bada nastpia
metod eksploracji danych z sieci WWW na podstawie zawartoci w tym
okresie stanu baz danych w polskich wyszukiwarkach internetowych
ikatalogwtematycznych.cznieodpadziernika2007r.dokwietnia2008r.
wyselekcjonowano i przebadano 3972 serwisw (I etap bada), z ktrych
wyoniono do dalszej analizy wedug wspczynnika PageRank firmy Google
itechnologiijzykwpostronieserwera21wyselekcjonowano1136serwisw.

21

MicrosoftActiveServerPages.NET(ASP.NET),PerliCommonGatewayInterface(CGI),PHP,
ColdFusion, Python, Java Servlets, JavaServer Pages. Najczciej jzyki programowania byy
identyfikowalnezapomocrozszerzeniaplikwwstopceprzegldarkilubnarzdziemMeta
TagAnalyzerzestrony<http://www.seocentro.com/>.

37


Adresy WWW firmowych przedsibiorstw byy manualnie eksploratowane
zsieciWWWzapomocwyselekcjonowanychprzezautorapolskichkatalogw
tematycznych oraz z wykorzystaniem najbardziej popularnych serwisw
wyszukiwawczychwPolsce.Listawykorzystanychkatalogwtematycznychdo
bada zostaa przedstawiona w tabeli 1.2. Popularno polskich serwisw
wyszukiwawczychokrelononapodstawiestatystykprowadzonychprzezfirm
Gemius S.A. w serwisie Ranking.pl <http://www.ranking.pl>. List serwisw
wyszukiwawczych przedstawiono w tabeli 1.3. Liczba wyszukiwarek
internetowych22 zostaa zawona do liczby wyszukiwarek, ktry procentowy
udzia w rynku przekracza 90%. Na podstawie rankingu, do bada
wyselekcjonowanotrzywiodcewyszukiwarkiinternetowe(tab.1.3).
Tabela 1.2. Lista katalogw tematycznych o zasigu krajowym uytych do
eksploracjiserwiswinternetowychprzedsibiorstw
Nazwakatalogutematycznego
SEOTradeOptimalizationof
busines
PolskieKsikiTelefoniczne
YellowPages
Panoramafirm
KatalogtematycznyserwisuGoogle

Adresinternetowykatalogu
http://katalog.seotrade.pl

http://www.pkt.pl
http://www.yellowpages.pl
http://www.pf.pl
http://www.google.pl/Top/World/Polsk
a/Biznes/
KatalogtematycznyserwisuOnet http://www.onet.pl
KatalogtematycznyserwisuWp http://katalog.wp.pl

rdo:Opracowaniewasne.Czterypierwszekatalogitematycznezostayuytewbadaniach.

Tabela1.3. Listawyszukiwarekinternetowycho zasigukrajowymuytychdo

eksploracjiserwiswinternetowychprzedsibiorstw
Adresinternetowyserwisu
Procentowyudziawyszukiwarekw
wyszukujcego
rynkuwgrankingufirmyGemiusS.A.
www.google.pl
78.6%
www.onet.pl
8.9%
www.wp.pl
8.3%
Razem:
95,8%
rdo: Opracowanie wasne na podstawie polskich wyszukiwarek wg nazwy domeny:
<http://www.google.pl>, <http://www.szukaj.onet.pl>, <http://www.netsprint.pl>, Gemius S.A.,
[online],[dostp15.05.2007].DostpnywWWW:<http://www.gemius.pl>.

Struktura wyselekcjonowanych adresw serwisw do bada zostaa

przedstawionawtabeli1.4.

22

38

Przezwyszukiwarkrozumiesinazwwyszukiwarki(nazwadomenowawyszukiwarki),np.
Google (www.google.pl) lub nazw serwisu z wyszukiwark globaln (nazwa domenowa
serwisu),np.Onet(www.onet.pl).


Tabela 1.4. Struktura wyselekcjonowanych serwisw internetowych wg rda
pochodzenianazwyserwisw
rdopochodzenianazwyserwisu
Naprbie3972serwiswIetapu:
Katalogitematyczne
Serwisywyszukiwawcze
Naprbie1136serwiswzIetapu:
Katalogitematyczne
Serwisywyszukiwawcze

Procentowyudzia

55,94%
44,06%
54,2%
45,8%

rdo:Opracowaniewasne

Faza analizy bada dotyczya problemw konsolidacji danych i poddania ich

obrbce. Do analizy zosta wykorzystany jzyk programowania VBA Excela
2007. Wykorzystanie najnowszej wersji arkusza byo podyktowane wzgldami
technicznymi, poprzednie wersje posiaday istotne ograniczenia, gwnie
wzakresieobszarowymarkuszaskoroszytu:256kolumni65536wierszy.Excel
2007 posiada rozmiar arkusza skadajcy si 1 048 576 wierszy i 16 384
kolumn.

2.Firmoweserwisyinternetoweprzedsibiorstw
2.1.Przedsibiorstwoipodziaserwiswinternetowych
Rol wspczesnych organizacji gospodarczych jest zaspokojenie okrelonych
potrzebswoichklientw,wefekcieczegozadowolenieklientaprzekadasina
uzyskanieokrelonychkorzycifinansowych.Dostpdopotencjalnegoodbiorcy
produktulubusugimoeodbywasimetodamimarketingutradycyjnegolub
za pomoc miejsca w sieci WWW (Web site). Posiadanie firmowego serwisu
WWW stao si koniecznoci, gdy konkurencja posiadajca takie serwisy
wymusza na przedsibiorstwach posiadanie wasnego firmowego serwisu
internetowego o dostpie publicznym. W tym sensie, konkurencja posiada
potencjalnprzewagkonkurencyjn.
Firmowy serwis WWW to okrelenie serwisu internetowego, ktrego
wacicielem jest przedsibiorstwo prowadzce dziaalno gospodarcz
iwystpujcepodokrelonnazw.Skadnikamifirmowegoserwisujestnazwa
domenowa, domena i zawarto serwisu. Przedsibiorstwo moe mie kilka
firmowych serwisw internetowych. Jak podkrela Hanna Adamkiewicz
Drwio, firma jest nazw przedsibiorstwa, nie stanowi podmiotu
gospodarczego, ale jest jednym ze skadnikw przedsibiorstwa.
Uwarunkowania ksztatujce konkurencyjno przedsibiorstwa dotycz
zarwno skadnikw majtkowych, czynnika ludzkiego, struktury
organizacyjnej, jak i caego systemu prawnofinansowoekonomicznego.
Natomiast firma jest tego wyrazem zewntrznym [Ada02,s.19]. W tym
kontekcie, termin firmowy serwis WWW to uzewntrznienie dziaalnoci
gospodarczejprzedsibiorstwawInternecie.
39


Firmowy serwis internetowy moe sta si dodatkowym a nawet jedynym
narzdziembiznesuimoepeniszeregfunkcji,poczwszyodinformacyjneja
do typu transakcyjnego. Z jednej strony, rozwj internetowej usugi WWW
wywoujezmianyzachowaklientw,ichpostaw,przyzwyczajepodwpywem
dostpu do informacji w postaci cyfrowej. Rwnie moliwoci dokonywania
transakcji z zachowaniem poufnych transakcji elektronicznych, kadego dnia
odowolnej porze. Z drugiej strony serwisy internetowe dla przedsibiorstw
toszansa ich rozwoju, zauwaenia przez partnerw handlowych i zwikszenie
przychodw dziki pozyskanym klientom, poprzez kontakty i transakcje
elektroniczne. Oprcz korzyci, serwisy internetowe stanowi rwnie
zagroenie ze strony konkurentw, ktrzy obserwuj poczynania
przedsibiorstw w Internecie. Obecnie kady nowo powstay firmowy serwis,
umieszczony w sieci WWW stara si by lepszy od ju funkcjonujcych,
arozwj serwisw firmowych doprowadzi do nieustannej walki midzy
przedsibiorstwami o klientw i przycignicie ich w jak najwikszej iloci.
Wtym zakresie firmowe serwisy internetowe stymuluj rozwj konkurencji
wtymobszarze.
Z punktu widzenia organizacji gospodarczych serwis internetowy moe
przybierarnystopieskomplikowaniaibyskierowanydojednejlubwielu
grup odbiorcw w poszczeglnych segmentach. Najprostszym serwisem (Web
site)jestpojedynczastrona(Web page)lubzbirkilkustronpowizanychze
sobokrelanawizytwkreklamowlubbroszur(brochureware).Informacje
zawarte na stronie mog dotyczy danych teleadresowych przedsibiorstwa
asporadyczniezawierakrtkcharakterystykdziaalnoci.Tegotypustrony
maj peni funkcj reklamow, tak samo jak "papierowa wizytwka", ale
zwaywszy na ich ograniczone treci i moliwoci, speniaj ten postulat
wminimalnym zakresie. Gwn zalet posiadania wizytwki reklamowej jest
fakt zaznaczenia obecno firmy w Internecie, a w zasadzie utrzymania nazwy
domeny internetowej, gdy obowizuje zasada pierwszestwa jej zgoszenia
firs come, first served. Z gospodarczego punktu widzenia posiadanie
elektronicznej wizytwki nie przynosi wymiernych korzyci jej wacicielowi.
Potencjalni klienci mog by zirytowani brakiem dostpu do penej oferty
wczasach powszechnej dostpnoci do informacji zwaszcza, gdy konkurenci
posiadajisojednoklikniciedalejwwynikachwyszukiwarekinternetowych.
Zoonym serwisem skadajcym si ze zbioru stron i stowarzyszonych
plikw jest wortal (vortal lub vertical portal). Wortale stanowi jeden
znajliczniejszych serwisw WWW w Internecie. Jest to serwis internetowy
wyspecjalizowany w okrelonej tematyce, skupiajcy informacje z cile
okrelonej dziedziny oraz oferujcy usugi przydatne dla cile okrelonego
grona odbiorcw. Zbir wortali tworzy portal. Portal jest bardzo
rozbudowanymserwiseminternetowymstanowicytzw.bramwejciowdo
obszernychzasobw,usugInternetuijesttotzw.publicznyportal(generalized
portal, public portal, mega portals). Jego podstawow funkcj jest dostarczanie
informacjiobejmujcychzrnicowanyzakrestematycznyorazrnegorodzaju
40


usug dla najszerszego krgu odbiorcw. Obecnie portale to centra
informacyjnousugowe o rozbudowanych moliwociach i najbardziej
technologicznie zawansowanych. Zrnicowany tematycznie serwis
internetowyfunkcjonujcynastyku systemuinformacyjnego przedsibiorstwa
a jego otoczenia, to wyspecjalizowany korporacyjny portal przedsibiorstwa
(specialized portal, corporate portal, enterprise portal, enterprise webs).
Korporacyjny wewntrzny serwis internetowy zaspokajajcy potrzeby
pracownikw przedsibiorstwa i znajdujcy si w obszarze systemu
informacyjnego przedsibiorstwa to intranetowy korporacyjny portal
(enterprise (intranet) portals). W przypadku poczenia zasobw
informacyjnych rozproszonych terytorialnie, tj. czcych, co najmniej dwie
intranetowe sieci to ekstranetowy korporacyjny portal (enterprise (extranet)
portals).
Wedug rnych autorw i rde istnieje zgodno, np. encyklopedii
Encyclopedia of ecommerce, egovernment, and mobile commerce, e oglnie
portalemonapodzielinadwiekategorie:publiczneifirmowe(korporacyjne)
(public and enterprise portals). Publiczne portale mog by oparte o katalogi
tematyczne (Internet directories) lub o silniki wyszukiwarek internetowych
(serachengines). Korporacyjne portale s oparte o sieci internetowe,
ekstranetowe i mog by rwnie podstaw do utworzenia serwisw
korporacyjnych WWW (enterprise webs) widocznych na zewntrz systemu
informacyjnegoprzedsibiorstwa[Kho06,s.1248](rys.2.1).

rdo:[Gur03,s.41]

Rys.2.1.Oglnypodziaportalinapubliczneportaleifirmowe(korporacyjne)portale

Oglnie,genezsowaportaljestwyrazport(port),oznaczajcywejcie[Bid04
vol.2, s.305]. Uytkownik doczajc si do portalu posiada dostp do
obszernych zasobw i usug oraz moliwo kontaktu z sieci WWW.
Historycznieujmujc,znaczenieserwisutypuportalulegozmianie.
ZchwilpowstaniausugiWWWjedynymmiejscemwsieci,ktreumoliwiao
korzystanie z usug Internetu i katalogw stron byy portale (std nazwa
brama wejciowa). Pniej portale znacznie ewaluoway pod wzgldem
41


funkcji itechnologii wykonania. A obecnie, portale s najbardziej zoonymi
serwisamipodwzgldemiloci,wielkoci,rodzajuirelacjipomidzyzasobami
oraznajbardziejzaawansowanetechnologicznie.
Serwisem porednim pomidzy vortalem a portalem jest webring, ktry
moe przejmowa funkcje wortalu lub portalu. Webring okrelany jest jako
sieciowy piercie, jest to serwis internetowy grupujcy strony WWW
powicone okrelonej tematyce23. Kady webring zawiera w swoim kodzie
rdowym specjaln sekwencj kodu, ktra tworzy stopk zawierajc
hipercza odwoujce si do stron zrzeszonych w danym webringu. Kady
webringmaswojegoadministratoraringmastera,ktrydecydujeotym,jakie
strony mog by do niego doczone, jakie miejsce w piercieniu bd
zajmoway poszczeglne serwisy oraz o tym, w jaki sposb bdzie wyglda
pasek nawigacyjny webringu. Z punktu widzenia procesw gospodarczych,
przedsibiorstwa nie prowadz webringw dlatego, e konkuruj ze sob w
okrelonych segmentach rynku. Azzaoenia, webring tworzy stowarzyszenie
serwiswopodobnejtematyce.
W obszarze problematyki dziaalnoci przedsibiorstw w Internecie
imoliwoci wykorzystania Sieci do dziaa typu biznesowego, serwisy WWW
s wykorzystywane przez przedsibiorstwa do realizacji swoich celw, misji
iwizji na styku przedsibiorstwo otoczenie. A wic s to serwisy WWW
przedsibiorstw publicznie dostpnych i to niezalenie od stopnia ich
skomplikowania, poczwszy od szcztkowych serwisw (kilku stron WWW,
tzw.broszury (brochureware)) a do portali. W niniejszej pozycji opis bada
dotyczy zawartoci firmowych serwisw, bez ich szczegowego podziau.
Podzia serwisw internetowych wedug rnego stopnia skomplikowania
iilocigrupdocelowychniejestjedynymmoliwympodziaem(rys.2.2).
Pojedyncza
stronaWWW
(Webpage)

Wizytwkalub
broszura
(Brochureware)

Wortal
(Vortal)

LiczbastronwserwisieWWW(zoonoserwisu)
Liczbagrupodbiorcw

rdo:Opracowaniewasne

Webring
(Webring)

Portal
(Portal)

Rys.2.2.Podziaserwiswinternetowychwgzoonociserwisuiliczbygrup
odbiorcw

Serwisyinternetowemonapodzieliwedug:
TworzeniastronWWWdlaprzegldarki:stronystatyczne,dynamiczne.
Technologiiwykonania:postronieserwera,postronieklienta.
Dziedzinowetj.wgpodziaunazwdomenowychpierwszegorzdu,np..org,
.edu,.gov,.com.

Wedug serwisu Webring.com <http://dir.webring.com> najwikszym webringiem jest

Phenomenal Women WebRing, skadajcy si z 638 serwisw. Jest to serwis skupiajcy
informacje o i dla kobiet z caego wiata. Znajduje si on pod adresem
<http://f.webring.com/rs?ring=phenomenalwomen>.

23

42


Dostpudoserwisu:publiczne,prywatne.
Przeznaczenia: wyszukiwarki, serwisy porwnujce, serwisy firmowe
(korporacyjne),portale,aukcjeinternetowe,itp.
Technologii bezpieczestwa i poufnoci informacji: z protokoem
szyfrowanymhttpsizwykymhttp.

2.2.Analizapozycjikonkurencyjnejserwiswinternetowych
KadyserwisWWWposiadazdefiniowanstronwejciow(Webhomepage),
ktr w pierwszej kolejnoci uytkownik zobaczy po wpisaniu nazwy adresu
serwisu (nazwy domenowej) do paska przegldarki internetowej. Jednak nie
zawsze uytkownicy znaj potrzebne adresy serwisw i dlatego mog si oni
zapozna z zawartoci serwisu za pomoc adresu uzyskanego: z katalogu
(directory), z wynikw rnego typw wyszukiwarek, w tym serwisw
porwnujcych, serwisw spoecznociowych i z innych stron powizanych ze
stronlubuytkownikznajcadresURLmoegowpisawpaskuprzegldarki
internetowej(rys.2.3).Uytkownicymajdostpdozawartociserwisuodtzw.
frontowejstronyserwisu(frontpage).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.2.3.Dostpdoserwisuinternetowegoprzezuytkownikazrnychrde

Katalogitematyczneiserwisywyszukiwawczestanowidlasiebiealternatyw.
Wynika to ze sposobu katalogowania informacji. Ide katalogw jest
gromadzenieadreswstronigrupowanieichwkategorietematyczne.
43


Wodrnieniuodwyszukiwarek,ktrepotrafisameodnalestronidodaj
do indeksu, proces dodawania do katalogu odbywa si poprzez zgoszenie
serwisu za porednictwem formularza do odpowiedniego katalogu.
Wzalenociodkatalogu,wformularzunaleypodadane:adres,tytu,krtki
opis zawartoci, sowa kluczowe, email i kategori, do ktrej powinna zosta
przypisana strona. Przewanie mona stron przypisa do wicej ni jednej
kategorii.Proceduradodawaniajestopisanawregulaminiekatalogu.Zgaszana
strona jest oceniana przez osob administrujc katalogiem. Zazwyczaj
administratorzastrzegasobiewregulaminie,moliwoodrzuceniastronybez
podania przyczyny. Katalogi mona przeglda korzystajc z podziau na
kategorieipodkategorieorazdodatkowozapomocwyszukiwarkiwedugsw
kluczowych. Katalogi nie przechowuj zawartoci serwisw jak wyszukiwarki,
lecz jedynie adres strony, tytu, opis i sowa kluczowe. A sposb wywietlenia
wynikw,najczciejjestalfabetyczny,zmoliwocizmianyidostosowaniado
wymagauytkownika.
Ranking katalogw, popularnych wrd polskich uytkownikw jest
nastpujcy24:
PortalOnet.plKataloghttp://katalog.onet.pl
KatalogWirtualnaPolskahttp://katalog.wp.pl
GoogleDirectoryhttp://directory.google.com
Start24.plKatalogStartowyhttp://start24.pl/katalog/
KatalogGazeta.plhttp://szukaj.gazeta.pl/katalog/
ODPOpenDirectoryProjecthttp://dmoz.org
Hoga.plInternet,Informatyka,Innowacjehttp://www.hoga.pl
OtwartyKatalogInternetowyhttp://www.webwweb.pl
WyszukiwarkaINTERIA.PLKatalogpolskihttp://katalog.interia.pl
Najwikszym katalogiem na wiecie jest w tej chwili katalog Open Directory
Project DMOZ, znajdujcy si pod adresem <http://www.dmoz.org>, ktrego
wacicielem jest firma Google. Zasoby katalogw s rwnie wykorzystywane
przez same wyszukiwarki internetowe, w tym take katalog DMOZ jest
wykorzystywany przez wyszukiwark Google. Polskie portale o dostpie
publicznymtakiejak:WirtualnaPolska,Onet,posiadajwasnekatalogistron.
Obecnie czsto uytkownicy korzystaj z serwisw wyszukiwawczych,
wtym wyszukiwarek internetowyvh. Wyszukiwarki internetowe to serwisy
WWW umoliwiajce skorzystanie ze zgromadzonych danych, poprzez
wywietlenie zawartoci z baz danych na podstawie podanego przez
uytkownikasowakluczowego.Rolwyszukiwarkijestpozyskiwanieadresw
serwisw, pobranie zawartoci, analiza, porwnywanie i rankingowanie.

24Ranking.pl[online][dostp:10.04.2008]DostpnywWWW:<http://www.ranking.pl>.

44


Wyszukiwarkiskadajsizpiciuelementw:
1. Interfejsuuytkownika.
2. Robota(crawler/spider).
3. Indeksera(indexer).
4. Bazydanychokrelanejrwnie,jakorepozytorium.
5. Oprogramowaniawyszukujcewbazachdanych.
Z punktu widzenia tematu niniejszej monografii, istotne s dwa elementy
wyszukiwarki.Pierwszymelementemjestinterfejsuytkownika,ktrysuydo
komunikacji pomidzy uytkownikiem a oprogramowaniem. Rol interfejsu
uytkownika jest pobranie zapytania i wywietlenie zawartoci z bazy danych
wyszukiwarki. Drugim elementem jest robot, ktrego zadaniem jest pobranie
zawartoci serwisw na podstawie otrzymanych z bazy danych adresw
serwiswdoodwiedzenia.
Interfejs uytkownika dla strony gwnej wyszukiwarki Google skada si
zprostej struktury architektury informacji25 z: kategorii wyboru, logo firmy,
procesora zapyta i w stopce informacji oglnych. W procesorze zapyta
uytkownik wprowadza haso kluczowe. W wyniku przeszukania najbliszej
geograficznie dla uytkownika bazy danych Google, tzw. DC (Data Center)26,
uytkownik otrzymuje ekran z rezultatami wyszukania. Interfejs uytkownika
wynikwwyszukiwarkiGoogleskadasiznastpujcychelementwstruktury
architektury informacji: nagwka, wynikw naturalnych i linkw
sponsorowanych.Wnagwkuznajdujsitesameinformacje,jakwprzypadku
strony gwnej, lecz jej elementy s umieszczone w sposb zwarty. Wyniki
naturalne i linki sponsorowane to tekstowa baza danych, skadajca si
zrekordw. Rekordy uoone s w sposb rankingowy. Oddzielnie
rankingowane s wyniki naturalne, a oddzielnie linki sponsorowane, o ile
istniejdladanegosowakluczowego.
Wyniki naturalne s to wyniki otrzymane z bazy danych wyszukiwarki,
wktrej zostay one utworzone na podstawie algorytmu oceniajcego strony
iich zgodno z wpisanym zapytaniem przez uytkownika. Algorytm
wyszukiwarkiszeregujestronyznajdujcesiwindeksiewyszukiwarki,biorc
pod uwag wiele rnych czynnikw. Specyfikacja dziaania algorytmw
wyszukiwarek nie jest oglnie dostpna, jednak w literaturze specjalistycznej
ina listach, grupach dyskusyjnych, blogach, ksikach opisywane s
najprawdopodobniejszeczynnikimajcewpywnarankingwwyszukiwarkach
internetowych. Powstaje wiele firm na rynku specjalizujcych si
woptymalizacji serwisw internetowych pod ktem wyszukiwarek. Obok
wynikw naturalnych, mog take znajdowa si tzw. wyniki patne.
Wyrnione s najczciej napisem linki sponsorowane lub boksy
sponsorowane.Umieszczanesnadwynikamiipoprawejstronieodwynikw

25

Interfejs uytkownika dla poszczeglnych wersji narodowych moe nieznacznie si rni.

Najwikszemoliwociwsensieopcjiposiadawersjaanglojzyczna.
26 Pomidzy rnymi DC mog wystpowa rnice w wynikach. Proces aktualizacji
poszczeglnychDCokrelanyjestterminemGoogleDance<http://www.googledance.com>.

45


naturalnych. W przeciwiestwie do wynikw naturalnych, gdzie czynniki
majce wpyw na ranking nie s znane, w wynikach linkw sponsorowanych
znane s czynniki majce wpyw na ranking. Zewzgldu na to, e zasady
rozliczania linkw sponsorowanych s zmieniane irnie zastosowane w
rnych wyszukiwarkach internetowych, nie bd one opisywane.
Przedsibiorstwo posiadajc firmowy serwis internetowy ma duy wpyw na
swojpozycjwwynikachnaturalnych,alenieposiadamoliwociabsolutnych.
W duej czci, oprcz zawartoci serwisu i sposobu powizania zawartoci
(hipercze i cza w serwisie) na pozycj w wynikach naturalnych maj inne
czynniki, przede wszystkim liczba innych serwisw i ich zawarto oraz
powizaniamidzysob(hiperczazewntrzne).
Poniewa brakuje wynikw bada z zakresu oceny pozycji konkurencyjnej
przedsibiorstwa w Internecie w firmowych serwisach internetowych, trudno
nawetznalepunktodniesieniadoopisutegozagadnienia.
Literatura z zakresu zarzdzania wymienia konkurencyjno wynikow
wnastpujcychobszarach:
poszczeglnychproduktwlubusug,
rynkw,
przedsibiorstw,
sektorw,
gospodarkiregionw,
gospodarkinarodowej,
midzynarodowychblokwgospodarczych.
S prezentowane rne podejcia, np. Zbigniew Malara [Mal06,s.4] wyrnia
trzy nurty wyznaczajce swoiste stopnie swobody dziaa w zakresie
konkurencyjnociprzedsibiorstw:nurtpozycyjny,zasobowy,sytuacyjny.Nurt
pozycyjny okrela, e przewaga konkurencyjna jest wypadkow kilku
kluczowych zmiennych: domeny (obszaru dziaania przedsibiorstwa), jego
pozycji na rynku oraz umiejtnoci wypracowywania (osigania) lepszych od
konkurencji wynikw, zdeterminowanych umiejtnoci adaptowania si do
zmiennych warunkw funkcjonowania (zewntrznych i wewntrznych). Nurt
zasobowy(szkoazasobowa)bazujenatrzechzaoeniach:
rdem sukcesu (przewagi konkurencyjnej) przedsibiorstwa jest
umiejtnoidentyfikacjijegounikalnychzasobwiumiejtnoci.
Zasoby (materialne i niematerialne) musz by lokowane w nowe
(innowacyjne) przedsiwzicia, bdce stymulatorem rozwoju
przedsibiorstwa, przy rwnoczesnym zapewnieniu jego rwnowagi
wewntrznej.
Podstaw budowy przewagi konkurencyjnej s wycznie te zasoby
ikompetencje, ktre s cenne z punktu widzenia otoczenia (kontrahenta,
klienta)orasamegoprzedsibiorstwa(ichwykorzystanieprzyczyniasido
obnieniakosztw).

46


Nurt sytuacyjny jest poczeniem (hybryd) dotychczasowych rozwiza
ipodkrela umiejtno dostosowywania si przedsibiorstwa do warunkw
dyktowanych przez otoczenie, oraz wzajemnego dostosowywania si jego
elementw systemw zarzdzania [Mal06,s.4]. Kolejnym obszarem
konkurencyjnocijestocenawgrnychpunktwwidzeniainteresariuszyoraz
metod oceny konkurencyjnoci z punktu widzenia przedsibiorstw bazujcych
na ocenie efektw dziaalnoci przedsibiorstwa udziau firmy na rynku,
reputacjinarynkuiwynikachekonomicznych,np.rentownoci.
Z punktu widzenia omawianej problematyki tj. firmowych serwisw
przedsibiorstw, istotn rol odgrywa pozycja serwisu w rankingu wynikw
naturalnychwyszukiwarekinternetowych.Pozycjadanegoserwisuwwynikach
naturalnych27wyszukiwarekinternetowychwpostacirekordudanych,okrela
si,jakorankingserwisu(rys.2.4).

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiezdjciawynikwwyszukiwarkiGoogle

Rys.2.4.RankingowaniestronwwynikachnaturalnychwyszukiwarkiGoogle

27

Inneokreleniato:wynikiorganiczne,algorytmiczne(organic,algorithmic)[Sis04,s.109].

47


W tym miejscu powstaje problem, czy ranking serwisu w wynikach
wyszukiwarki internetowej oznacza pozycj konkurencyjn firmowego
serwisu?Odpowiednatakpostawionepytanieniejestatwaibudowamodelu,
ktrybystwierdzitakpozycj,wykraczapozazakresniniejszejpublikacji28.
Oglnie, na potrzeby niniejszej pracy mona uzna, e w okrelonej
wyszukiwarce internetowej w zasobach sieci WWW, dla danego sowa
kluczowego pozycja serwisu29 osignita w wynikach wyszukania w oparciu
oalgorytm rankingujcy jest pozycj konkurencyjn firmowego serwisu
wzgldem pozostaych serwisw bdcych we wsplnym obszarze dziaania30.
Poniewa w literaturze z zakresu zarzdzania termin pozycja konkurencyjna
jest cile zwizana z terminami: potencjaem konkurencyjnoci przewaga
konkurencyjna instrumenty konkurowania, dlatego bdzie wykorzystywany
terminpozycjarankingowa.
Przy czym, rne wyszukiwarki stosuj rne algorytmy rankingujce. Ten
samserwiswwyszukiwarkachzagranicznych:Google,Yahoo!,MSNLiveSearch,
Alexa i polskich wyszukiwarkach, moe osiga rne pozycje rankingowe,
atozewzgldunarneczynnikiwpywajcenarankingserwisw.Zakadasi,
e na wyniki uzyskiwane przez algorytmy rankingujce czowiek nie ma
wpywu31.

28

Gwnymproblememjest:1)Rankingowaniehiperczyodnoszcychsidodanegoserwisu,
2)Rankingowanie sw, tzw. gsto sw kluczowych i kryteria ich wanoci,
3)Rankingowanienazwydomenowejzpowizaniuzczynnikamiczasowymi.Nastpniewaga
poszczeglnychskadnikwwpywajcanajednwartorankingow,np.monaprzyj,e
czynnikhiperczaprzychodzcegowpywanakocowywynikrankingowywok.,czynniki
widoczneiniewidocznenastroniewok.,czynnikizwizanezdomen,wok..
29 Wtymkontekcie,pozycjaserwisujestrozumiana,jakopojedynczastrona,przewaniestrona
gwnaserwisu.
30 To stwierdzenie jest suszne dla tych serwisw, ktre speniaj okrelone zaoenia: serwis,
ktregowacicielemjestprzedsibiorstwo,serwiswdanymjzyku,wsplnyobszardziaania
produkcji lub usug na rynku. Nie wszystkie wyniki otrzymywane przez wyszukiwarki
internetowedotyczserwiswprzedsibiorstw,bardzoduowynikwotrzymywanychjestze
stronrnychserwisw,np.aukcyjnych,niefirmowychsklepwinternetowych.Pozatym,wg
danego sowa kluczowego mona przeszukiwa rne zasoby Internetu, np. zasoby zdj
(np.Google Grafika), zasoby grup dyskusyjnych, (np. Google Grupy dyskusyjne), zasoby
katalogwtematycznych(np.GoogleKatalog),itd.
31 Wsieciznanejestzjawiskobombardowania,praniawyszukiwarkiGoogle(Googlebombig,
Google washing, link bombing), ktre polega na sztucznym umieszczeniu okrelonych stron
WWW na pierwszych miejscach wynikw wyszukania sw kluczowych niezwizanych
zzawartoci serwisu internetowego. Polega to na masowym skierowaniu hiperczy do
okrelonejstronyWWWzrnychserwisw,zesowemkluczowymwczeniejuzgodnionym
przez twrcw serwisw lub hakerw tak, aby podwyszy pozycj sowa w wyszukiwarce
Google. Na przykad, sowo kluczowe kretyn, ktre wskazywao stron gwn znanego
polityka, ale ju sowo oszuci, wskazuje na pierwszym miejscu stron gwn bardzo
znaczcej partii politycznej. Takie zjawisko trudne jest do wyeliminowania przez programy
komputerowe i dokonuje tego odpowiedni czowiek. Problem ten dotyczy nie tylko
wyszukiwarki Google, ale rwnie innych wyszukiwarek Yahoo!, MSN, np. dla sowa
kluczowegomiserablefailure,wynikiwskazywaynastronbiografiiprezydentaUSA.

48


Oglnie, czynniki wpywajce na ranking strony mog by nastpujce
[Sir07,s.17]:
Czynnikiznajdujcesinastronie(Visibleonpagefactors),
Czynniki bezporednio niewidoczne na stronie (Invisible onpage
factors),
Czynnikizwizanezdaticzasem(Timebasedfactors).
Czynnikizewntrzne(Externalfactors).
Do czynnikw znajdujcych si na stronie mona zaliczy: tytu strony,
nagwki, powtarzalno tematyczna sw i powizania sw z treci strony,
zewntrzne linki, sowa kluczowe w adresach URL lub nazwie domenowej,
wewntrzne linki i punkty ich zakotwiczenia (anchors), oglna tematyczno
miejsca zpowizaniem z innymi stronami serwisu. Do czynnikw
niewidocznych bezporednio na stronie mona zaliczy: znaczniki META
description,Metakeywords,atrybutyAltititle,czynnikistrukturalne(tworzce
architektur informacji na stronie). Do czynnikw daty i czasu mona zaliczy
dugo czasu rejestracji nazwy domenowej, tzw. wiek linkw, dugo czasu
serwisu i strony. Do czynnikw zewntrznych mona zaliczy: ilo, jako,
relewantno zwizku pomidzy linkami, nazwy kotwic w linkach, wzajemne
zwizkipomidzylinkami[Sir07,s.22].
Wyej wymienione czynniki stanowi podstaw do okrelenie jednego
wskanika,jednoznacznieokrelajcegowartostrony.Poszczeglnewartoci
s sortowane malejco i przekazywane do wyszukiwarki internetowej. W ten
sposbuytkownikmoepoznaadresinternetowyserwisuiszybkozapozna
sizjegozawartoci.
Zalet rankingowania serwisw internetowych w wyszukiwarkach
internetowych przez algorytmy komputerowe w stosunku do dziaa
konkurencyjnych przedsibiorstw na rynku, jest bardzo dua niezaleno
rankingowania od dziaa konkurentw i innych ludzi czy te rnych
czynnikw. To znaczy, nie istniej sposoby, aby pogorszy, polepszy, usun
serwis konkurencyjny, a oglniej wpywa na serwis internetowy konkurencji
znajdujcejsiwbazachdanychwyszukiwarekinternetowych.Monauzna,e
jest to sposb obiektywny rankingowania firmowego serwisu wzgldem
pozostaych konkurentw w sieci WWW. Nawet w przypadku, gdy
przedsibiorstwa konkurujce ze sob zawary alians strategiczny,
tzn.wpewnym uzgodnionym obszarze dziaania nie konkuruj ze sob, to po
mimotegowsieciWWWnadalbdrnicowanepodwzgldemrankingowym.
Natomiastkonkurentnarynkutradycyjnymmoewpywanazmianpozycji
konkurenta poprzez dziaania: koncentracyjne (wykup czciowy lub
wchonicie cakowite), koordynacyjne, np. przez alianse strategiczne, podzia
przedsibiorstwa lub dziaania niedozwolone, np. dziaania destrukcyjne
ingerujce w dziaania biznesowe konkurenta. Skoro algorytm okrela sposb
rankingowania serwisu i nie ma moliwoci wpywania na konkurencyjny
serwis, to czy istniej sposoby polepszenia wasnej pozycji konkurencyjnej
wsieci WWW? Odpowied na to pytanie jest twierdzca. Mona rnymi
49


mechanizmamizwikszywidocznowwyszukiwarkachinternetowychisto
dziaania okrelane optymalizacj pod katem wyszukiwarek internetowych
SEO. Mona okreli, e firmowy serwis powinien by przyjazny
wyszukiwarkom internetowym, a to jest moliwe dziki rozpoznaniu potrzeb
dlawyszukiwarekidostarczeniaimodpowiednichtreci.
Najgorsz sytuacj dla waciciela serwisu jest taka sytuacja, e serwis
odostpie publicznym w ogle nie wystpuje w wynikach wyszukiwarek
internetowych. Moe by to spowodowane zablokowaniem dostpu do
zawartoci serwisu dla robotw wyszukiwarek internetowych. A przecie
serwis internetowy powinien udostpnia swoj zawarto wszystkim
odbiorcom32. Zawarto wszystkich serwisw tworzy zawarto sieci WWW.
Jednak w skali globalnej cz zasobw jest niedostpna. Podzia i przyczyny
takiego zjawiska zostan wyjanione w rozdziale 2.3. Niedostpno zasobw
informacyjnychwsieciWWW.

2.3.NiedostpnozasobwinformacyjnychwsieciWWW
Ujmujcsyntetycznie,zzasobwsieciWWWkorzystajodbiorcy:
1. Ludzie w sposb poredni, okrelani jako uytkownicy (endusers).
Korzystaj oni z oprogramowania wspierajcego uytkownika, tzw. Web
klienta, np.: wizualne przegldarki internetowe (tylko tekstowe lub
tekstowograficzne),niewizualneprzegldarki(specjalistyczne),np.czytniki
ekranu(ScreenReaders,ScreenMagnifiers),dwikowe(SpeechRecognition
Engines), Braille i inne alternatywne urzdzenia i oprogramowanie
wspierajceuytkownika(AlternativeInputDevices).
2. Autonomiczne aplikacje programowe (Web application software).
Toaplikacje,nadktrymiczowiekniemabezporedniejkontroli.Czowiek
wykonuje aplikacj, np. robota programowego (bota), wyposaa
wniezbdne algorytmy, uruchamia, sprawdza rezultaty jego dziaania,
korzystazezgromadzonychzasobw.
Pojciowo, serwis dostpny (Web accessibility33) to serwis WWW, ktry
umoliwia rnym grupom odbiorcom, odbir jej zawartoci. W przypadku
ludzi, jest to taki serwis WWW, wktrym prezentacja zawartoci pozwala
rnymuytkownikomnajegoodbiriskorzystaniezjegozawartoci.

32

Niektrzy waciciele serwisw o dostpie publicznym celowo blokuj dostp do zawartoci

serwisu dla robotw wyszukiwarek, traktujc serwis, jako prywatny z moliwoci
zapoznaniasizjegozawartociwyczniedlawybranychuytkownikw.
33 Dostpno(accessibility)oznaczapenydostp(successfulaccess)doinformacjiimoliwoci
wykorzystania technologii informacyjnej przez ludzi, ktrzy s niepenosprawni [ISO/IEC
25062,Def.2.1].Dostpnoadresowanajestdlaludziniepenosprawnych,alewkomentarzu
standarduISO/IEC25062,wDef.4.1znajdujesiinformacja,ekoncepcjapojciadostpnoci
niedotyczytylkoludziniepenosprawnych.

50


Dlakadejgrupyodbiorcw:uytkownikw,Webadministratorw,redaktorw
(producentw) treci i rnego rodzaju aplikacji34, naley: zaplanowywa,
zaprojektowa, wykona i przetestowa odpowiednie wektory funkcji oraz
interfejsy. W przypadku ludzi, elementem umoliwiajcym odbir treci jest
interfejs uytkownika przegldarki internetowej lub interfejs uytkownika
specjalistycznego oprogramowania. W przypadku aplikacji programowych
dostpnodozawartocioznaczaprzyzwolenienaodbirzawartoci.Zdrugiej
strony, w serwisie internetowym powinny by zrealizowane funkcje, ktre
umoliwiaj lub zabraniaj dostpu do tej zawartoci dla aplikacji
programowych. Funkcje, ktre powinien realizowa serwis a rwnoczenie
powinny by zapewnione dla aplikacji to funkcje udostpniajce zawarto
(dostp do treci zawartoci), archiwizujce (dostp do zasobu), rankingujce
dokumenty (elementy w treci). Kady odbiorca programowy w serwisie
powinien zosta zidentyfikowany i przygotowane powinny by dla niego
okrelone elementy. W przypadku braku jakichkolwiek mechanizmw
identyfikacji odbiorcw programowych, np. instrukcji programowych, uznaje
si swobod dziaalnoci odbiorcy (obowizuje zasada: co nie jest zabronione
lub zabezpieczone, to jest dozwolone). W przypadku robotw wyszukiwarek
internetowych mona zabroni dostpu do zwartoci serwisu instrukcjami ze
standardu wykluczenia dla robotw SRE (Standard for Robot Exclusion).
Standard wykluczenia dla robotw SRE zosta opracowany przez Martijna
KosterazWebCrawlerawceluumoliwieniakontrolinadzawartociserwisu
wdostpie przez roboty. Najwiksze wiatowe wyszukiwarki internetowe:
AltaVista,Inktomi,Googlerespektujtenstandard35.Wtabeli2.1zamieszczono
nazwyrobotwdlawyszukiwarekinternetowych.Przyczymnp.wyszukiwarka
Google posiada kilka robotw specjalistycznych, ktre oddzielnie indeksuj
okrelonezasoby:stronyinternetowe,zdjcia,filmy,czat.
Tabela2.1.Nazwyrobotwinternetowychpopularnychwyszukiwarek
Nazwawiatowej
wyszukiwarkiinternetowej
Google
MSN
Yahoo!WebSearch
Ask
AltaVista
LookSmart
WebCrawler
SearchHippo

Nazwarobotawyszukiwarki
Googlebot
MSNbot
YahooSLURPorSLURP
Teoma
Scooter
MantraAgent
WebCrawler
FluffytheSpider

rdo:[Led08,s.231]

34
35

Zagadnieniazodbiorcamiserwisuinternetowegobdszczegowoomwionewrozdz.3,4,5.
AlexaWebSearch<http://www.alexa.com/site/help/webmasters>.

51


Wielkozasobw,iloistrukturzasobwsieciWWWjesttrudnooszacowa.
Sie WWW okrelana jest ruchomym rdem zasobw (moving target).
Obecnie istnieje tendencja, e sie WWW si rozwija, tj. dynamika przyrostu
zasobw (pod wzgldem liczby i wielkoci) jest dodatnia, gdy mniej zasobw
ubywa zsieci. Oglnie, zasoby sieci WWW mona podzieli na trzy obszary
zasobw(rys.2.5)36:
1) Zasobypubliczneoglnodostpne,
2) Zasobypubliczneniewykrywalne,
3) Zasobyprywatne.

rdozdjcia:PhotofromtheRigManagerforGlobalMarineDrillinginStJohns,Newfoundland.
Theyactuallydiverteditspathbytowingitawayfromtheirrigswithships.Estimatedweightat
300,000,000tons.http://www.canofenley.com/OtherPages/photo.htm#Newfoundland

Rys.2.5.ProporcjeipodziazasobwsieciWWW

36

52

Podanewartociliczbowenarysunkuniespopartebadaniami.IstotzasobwsieciWWW,
nieswartociprocentowe,leczproporcje.Dlategoatwosobiewyobraziproporcjepatrzc
nagrlodow.


Dozasobwpublicznychoglnodostpnychnaleyzaliczyzasobypowizane
ze sob i umieszczone w postaci plikw na wszystkich dziaajcych serwerach
wInternecie,doktrychdostpniejestautoryzowany.Cztychzasobw,s
to zasoby poznane, po ktrych teoretycznie uytkownik moe surfowa37
(surface Web), tzn. zapoznawa si z ich zawartoci i s indeksowalne przez
katalogi(directories)lubrobotywyszukiwarekinternetowych.Zasobypubliczne
niewykrywalne (undetected) przez roboty wyszukiwarek internetowych
sokrelane terminami: zasoby ukryte (hidden Web), niewidoczne (invisible
Web), gbokie (deep Web), niewidoczne tematy (dark matter). Na zasoby
niewykrywalneskadajsizasoby:niewidoczneinieinterpretowalne.
Niewidocznedlarobotw,sto:
Pliki (dokumenty), do ktrych dostp jest zabroniony, np. instrukcjami ze
standardu wykluczenia dla robotw SRE. Zasoby chronione instrukcjami
SREmonazaliczydozasobwprywatnych.
Pliki (dokumenty) niepowizane hiperczami lub czami z innymi
stronami WWW, np. sieroce strony WWW (orphaned pages), opuszczone
pliki dokumentw. Strony, ktre nie posiadaj odwoania do innych stron,
okrelane s terminem martwe strony (deadend pages). Przyczyn
takiego zjawiska mog by dziaania: wiadome (adresy URL s
przekazywane tylko dla krgu znajomych osb), niewiadome wynikajce,
eadresyURLsbdne(tzw.martwelinkideadlinks)lubzasobyzostay
usunitebezaktualizacjikodurdowegostrony.
Dynamiczne zasoby nieprzechowywane na stae na serwerze, np. strona,
ktrazostaautworzonawwynikuporwnaniakilkuproduktwlubstrona,
ktrazawierawynikiwyszukania.
Dynamiczne generowane strony przez oprogramowanie zainstalowane po
stronieserwera,np.PHPzdostpemdobazdanych.
Zasoby,doktrychwymaganajest autoryzacja(passwordprotectedpages),
strony spersonalizowane (frontend). Zasoby chronione mona zaliczy do
zasobwprywatnych.
Do zasobw nieinterpretowalnych (cannot be interpreted), nale zasoby
onieznanychtypwplikwdlaposzczeglnychrobotw:
Skompresowane pliki, np. .zip, .arc, itp. oraz pliki dokumentw, np. baz
danychlubplikiwykonywalne(executablesprograms).
Serwisy utworzone we Flashu (obecnie roboty wyszukiwarek
internetowych nie s w stanie analizowa technologii Adobe Flash, ale
wsppraca pomidzy firm Adobe oraz Goodle i Yahoo! powinna wkrtce
doprowadzi,e73milionystronWWW(szacunkifirmyAdobe)mogby
wkrtcedostpnewwynikachwyszukaniawyszukiwarekinternetowych).

37

Termin surfowa jest terminem potocznym, poniewa uytkownik nie przemieszcza si po

sieciWWW,leczcyfroweobiektymultimedialnesdostarczonedoklientanajegodanie.

53


Zasoby niewykrywalne nie s umieszczone w katalogach tematycznych lub
bazach danych wyszukiwarek internetowych. Dostp do niektrych zasobw
niewykrywalnych jest jednak moliwy przez uytkownika za pomoc znanego
adresuURL.Jednakwprzyszoci,zasobytemogzostawczonedozasobw
poznanych.
Do zasobw prywatnych naley zaliczy zasoby umieszczone w postaci
plikw na wszystkich dziaajcych serwerach w Internecie, do ktrych dostp
jest autoryzowany. Najczciej prywatne zasoby znajduj si w sieciach
intranetowychlubwextranetowych.
Wrd zasobw publicznych oglnodostpnych cz zasobw jest:
poznana,zdublowanazawarto(mirror)ijeszczeniepoznana(rys.2.6).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.2.6.PodziazasobwpublicznychwsieciWWWizasobwpoznanych

Zasoby dostpne poznane (rys. 2.6, obszar A), s zasobami znajdujcymi si

wkatalogachlubwbazachwyszukiwarekinternetowych.
54


Cz zasobw jest dostpna tylko z okrelonej platformy sprztowej i
programowej.Dalszezaweniezasobwmoebyspowodowane:znajomoci
okrelonego jzyka naturalnego, okrelonych treci wynikajcych ze
zdefiniowanejgrupydocelowejiniepenosprawnoci.
Z punktu widzenia osb uytkownikw sieci WWW nalecych do ludzi
niepenosprawnych (rys. 2.6, obszar E), olbrzymia cz zasobw sieci WWW,
ktra jest publicznie oglnodostpna, dla nich jest niedostpna. Mog oni czu
si wykluczeni cyfrowo ze spoecznoci ludzkiej. Wedug badania
przeprowadzonego na zlecenie Prezydencji Brytyjskiej UE jedynie 3% stron
internetowych w UE speniao minimalne normy dotyczce dostpnoci dla
osb niepenosprawnych [Wid08]. Z przeprowadzonych przez autora bada
wynika, e 21,2% serwisw WWW przedsibiorstw przemysowych w Polsce
spenia minimalne wymagania dostpnoci, natomiast tylko 1,5% posiada
poziomzgodnocipotrjneA.AdresyWWWfirmowychprzedsibiorstwbyy
manualnie eksploratowane z sieci WWW za pomoc katalogw tematycznych
(54,2%): http://katalog.seotrade.pl, http://www.pf.pl, http://www.pkt.pl,
http://www.yellowpages.pliwyszukiwarkiGoogle(45,8%).
TematemrozdziaujestniedostpnozasobwinformacyjnychsieciWWW
(invisibleWeb)jakoprzeciwiestwodostpnocisieci(surfaceWeb).Gdyzasoby
sdostpneuytkownikniezastanawiasinadtym,czywszystkiezasobysieci
WWW zostay przeszukane. Problem pojawia si w przypadku, gdy rezultaty
przeszukiwania katalogw lub rezultaty zwracane przez wyszukiwark nie
satysfakcjonuj uytkownika. Gdy, pomimo, e w sieci znajduje si olbrzymia
ilo danych, to bardzo mao zasobw jest dostpnych dla konkretnego
obywatela. Moe si zdarzy, e naley do nietypowej grupy docelowej, jest
osob niepenosprawn, znajc tylko swj jzyk (nieangielojzyczny)
znietypowym urzdzaniem sprztowym i programowym. Wtedy obszar jego
wynikw eksploracji sieci WWW jest niewielki. Powszechnie uznaje si, e
dostpnozasobuoznaczaznalezieniezasobuwrezultatachwyszukaniaprzez
wyszukiwarkiinternetowe38.Aleczydostpnozasobuwrezultatachoznacza
zapoznaniesizzasobem(zapoznaniesizzawartociinformacjinaturalnej)?
Odpowiedjestnegatywna.
Po pierwsze, podczas normalnej pracy sieci WWW mog wystpi
nieprzewidzianesytuacje.Wprotokole,wstandardzieHTTPpostronieklienta
programowego,
zdefiniowano
18
statusw
moliwych
bdw
rozpoczynajcych si seri 4xx (400417). A najbardziej znanym bdem jest
bd 404 strona nie znaleziona 404 error (page not found). Po stronie
serwerastandardprzewiduje6statuswbdw(500505)39.

38

Jedn z definicji dostpnoci zasobu sieci WWW jest indeksowalno zasobu (publicly
indexable),jeelizasbpoddajesiindeksowaniuprzezrobotywyszukiwarekinternetowych
wwczas zasb jest dostpny, w przeciwnym przypadku zasb naley do zasobw ukrytych
sieciWWW(hiddenWeb)[Yu04,Vol.3,s.738].
39 RFC2616:HypertextTransferProtocolHTTP/1.1,June1999.

55


Podrugie,czzasobwjestwtrakcietworzenia.Typowymkomunikatem
jest strona w budowie (under construction). Jednym z gwnych zalece
konstrukcyjnych jest unikanie zamieszczania (publikacji) serwisu
nieskoczonego.
Po trzecie, w sieci WWW istnieje wiele zasobw, ktre s indeksowalne
iwywietlane tylko na ekranie przegldarki internetowej. A moliwo
wywietlenia zawartoci zasobu nie jest rwnoznaczna z moliwoci jego
manipulacji, przechwycenia, np. zapisu na lokalny dysk, wydrukowania
zawartoci, zaznaczenia i skopiowania treci. Moe to by zrealizowane
technologicznie, np. usuga Google Book (Asynchronous JavaScript and XML
AJAX), po stronie serwera lub programowo w serwisie, po stronie klienta.
Niektre serwisy internetowe uniemoliwiaj zapis zawartoci i podejrzenie
kodu rdowego, ale umoliwiaj indeksowanie przez roboty wyszukiwarek
internetowych.
Po czwarte, cze zasobw sieci WWW jest czasowo dostpna, np. przez
pierwszy tydzie. W przypadku, gdy robot indeksujcy pozyska stron WWW
iumiecijwswoimrepozytorium,moesipojawiwwynikachwyszukania,
podczas gdy w rzeczywistoci strona jest dostpna, ale za autoryzacj.
Najczciej takie strony s opatrzone instrukcj SRE: <meta name="robots"
content="noarchive">.
Problem budowy dostpnych zasobw sieci WWW nie jest problem
technicznym, lecz problemem wiadomoci twrcw serwisw lub osb
majcych wpyw na ich tworzenie i rozwj w zakresie odbioru zawartoci
serwisuprzezrnegrupyludzi:wieku,wyksztacenia,sprawnocilubrodzaju
niepenosprawnoci oraz programy komputerowe (aplikacje programowe).
DostpnozasobwsieciWWWwpostacizawartociserwiswinternetowych
jako produktu programowego dla kadej grupy odbiorcw jest wyrazem
dojrzaoci spoeczestwa do utworzenia spoeczestwa informacyjnego
anastpnie do gospodarki opartej na wiedzy. Formalnie, zasoby sieci WWW
wzakresie ich dostpnoci nie musz spenia adnych wymogw.
Konstruktorzy serwisw mog w sposb dowolny ksztatowa ich wygld
idecydowa o sposobie obsugi dla wybranych przez siebie grup docelowych
uytkownikw.Swobodadecydowaniawzakresiedostpnocijestbardzodua.
Serwisinternetowydlauytkownikamoezostacakowiciespersonalizowany,
tj. dostp do zawartoci moe si odbywa tylko dla osb zarejestrowanych.
Wprzypadkuodbioruzawartociprzezaplikacj,tomonacakowiciezabroni
dostpu do serwisu dla wybranych robotw internetowych, przegldarek
internetowych lub innych aplikacji. Drug skrajn moliwoci w zakresie
dostpnoci jest udostpnienie publiczne zawartoci dla serwisu jak i dla
rnych aplikacji. Jedynym wyjtkiem, w ktrym wymaga si dostpnoci
serwisu s odpowiednie przepisy i wymagania prawne. Obecnie, obowizkiem
dostpnoci serwisu internetowego dla uytkownikw jest prawo dostpu do
informacjipublicznych.
56


Dostpno ta wynika z rnych przepisw prawnych, tj.okrelonych ustaw
irozporzdze. Oglnie, przy tworzeniu serwisw internetowych w cyklu
wytwrczym oprogramowania, powinno si zachowywa stopie wanoci,
ktryobejmuje:
1) Przepisy prawa. W pierwszej kolejnoci powinny by wykonywane
zalecenia, zasady wynikajce z przepisw prawa, np. Konstytucji, ustaw,
rozporzdze, przepisw BHP, Karty Praw Osb Niepenosprawnych.
Przepisy prawa nakazuj jak i rwnie zabraniaj stosowania okrelonych
technik oraz rozpowszechniania treci. Niezastosowanie si do przepisw
prawa moe powodowa okrelone skutki wynikajce z nieprzestrzegania
przepiswprawnych.
2) Konwencje.
3) Specjalistycznemetodyprojektowaniaizasadykonstrukcyjne.
4) Stan wiedzy. Stan wiedzy wynika z aktualnego rozwoju sprztu
ioprogramowania oraz s to rwnie definicje, wskazwki, przykady,
wzorceprojektowe,szablony,przypadki,ktreformalniesspisane.
5) Innezasady.
Na przykad, zasady profesjonalnej praktyki zawodowej oraz zasady etyczne
inynieraoprogramowania[Sof08],zasadygospodarkirynkowej.Wprzypadku
standardw, istotnymi dokumentami s dokumenty RFC (Requests For
Comments), standardy konsorcjum W3C, w tym standardy okrelajce
dostpno dla uytkownikw niepenosprawnych WAI (Web Accessibility
Initiative), standardy amerykaskie Section 508, standardy brytyjskie (British
Standards Institute BS7000 Part 6, Guide to Managing Inclusive Design).
NarynkupastwUE,dyrektywyeEurope2002,dokumenti2010.Wprzypadku
dostpnocizawartocitozalecenia(accessibilityguidelines):
ATAG (Authoring Tool Accessibility Guidelines) zalecenia dostpnoci
dotyczcenarzdzidotworzeniastronWWW,
WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) zalecenia dotyczce
dostpnocizawartociserwisw,
UAAG (User Agent Accessibility Guidelines) zalecenia dostpnoci narzdzi
wspomagajcychuytkownikw,
WAIARIA (Accessible Rich Internet Application) zalecenia dostpnoci dla
technologiiAJAXipowizanychtechnologii,
Technicznespecyfikacje:HTML,XML,CSS,SVG,SMILiinne.

57

2.4.Konkluzjawzakresiepozycjonowaniaserwiswinternetowych
Istnienie serwisu internetowego jest bezcelowe, jeeli znalezienie go przez
potencjalnego uytkownika, ktry moe sta si klientem, jest znikome lub
adne.Samoumiejscowienieserwisuprzedsibiorstwanaserwerzezdostpem
do sieci Internet nie gwarantuje sukcesu lub nie generuje wartoci dodanej.
Coraz wiksza rol odgrywa marketing internetowy SEM i dziaania
optymalizujce pod katem wyszukiwarek internetowych SEO. Umieszczanie
informacji o stronie WWW we wszystkich mediach, zwaszcza dziaania
marketingowe w rnego rodzaju katalogach tematycznych i wyszukiwarkach
internetowych staj si niezbdne, aby serwis przedsibiorstwa by widoczny
dlauytkownikawjaknajwikszejliczbieprzypadkw.
W przypadku, gdy uytkownik poszukuje produktu lub usugi i korzysta
zwyszukiwarekinternetowych,tomoesiokaza,eliczbawynikwprzerasta
jego moliwoci nawet przejrzenia wynikw, np. dla sowa kluczowego
Carlsberg liczba stron WWW siga 8 mln40. W najgorszej sytuacji s serwisy,
ktreznajdujsinakocowychstronachwynikwwyszukiwarkiinternetowej.
Gdy uytkownicy nie przegldaj wszystkich wynikw, a z bada wynika, e
obowizuje zasada 3 klikni (3 ekrany wynikw). W celu poprawienia
widocznoci w wynikach naturalnych naley wykona analiz serwisw
konkurencji, dokadn analiz wasnego serwisu i przygotowa plan
pozycjonowania strony gwnej i serwisu. Pozycjonowanie serwisu, a wic
pozycja konkurencyjna serwisu odbywa si w oparciu o sowa kluczowe. Do
pozycjonowania wykorzystuje si rne narzdzia wspomagajce proces
rankingowania,wystarczywprowadzizapytaniewwyszukiwarkinternetow
z nastpujcymi sowami kluczowymi: SEO, SEM, pozycjonowanie stron,
walidatory. Do okrelenia pozycji sowa kluczowe i jego trendu mona
wykorzysta rwnie wyszukiwark internetow Google i rnego rodzaju
narzdziazseriiGoogleLabs(rys.2.7),Googletoolbar.

40

58

JesttoliczbastronWWW,naktrychznajdujesitosowokluczowe.Ajakwiadomo,niektre
sowa s wieloznaczne, np. wpisanie sowa kluczowego zamek powoduje, e w wynikach
naturalnychuzyskujesistrony:zzamkamidodrzwi,zamekjakobudowla,zamekwodziey.
Podobniesowoperamoeoznaczanazwwasnnapojulubozdob.Dlategorozwjsieci
WWWbdziepodawkierunkusiecisemantycznych,awicrozrniajcychwkontekcie
okrelonesowakluczowe.

rdo:GoogleLabs[online].[Dostp18.07.2007].DostpnywWWW:<http://labs.google.com>

Rys.2.7.PrzykadwykorzystanianarzdziaGoogleTrendswpozycjonowaniuserwisw
wgswkluczowychywiec,perla,warka,carslsbergwgrankinguzywiec

Przy sprawdzaniu rankingu sw kluczowych, zawsze naley sprawdza, czy

sowa kluczowe nale do sprawdzanego serwisu, np. serwis
<http://www.warka.pl> i <http://www.warka.com.pl> to te same sowa
kluczowe, lecz odmienne tematycznie serwisy. Dlatego, przy wykorzystaniu
Googletrendsnaleywpisywasowakluczoweidentyfikujcedanyserwis.Przy
szacowaniu wielkoci rynku sw kluczowych mona wykorzysta narzdzie
Keyword tool z serwisu Google41, ktre podaje jak czsto uytkownicy wpisuj
podanesowokluczowe.
Przykadem narzdzia sprawdzajcego pozycj rankingow serwisu jest
narzdzieSEOfightandchallenge42(rys.2.8).

41

Keyword tool [online]. [Dostp 12 czerwca 2008]. Dostpny w WWW:

<https://AdWords.Google.com/select/KeywordTool>,
42 SEO fight and challenge [online]. [Dostp 12 czerwca 2008]. Dostpny w WWW:
<http://www.linkvendor.com/seotools/siteanalysis/seochallenge,60.html>

59

rdo: SEO fight and challenge [online]. [Dostp 12 czerwca 2008]. Dostpny w WWW:
<http://www.linkvendor.com/seotools/siteanalysis/seochallenge,60.html>(fragmentzdjcia)

Rys.2.8.Przykadporwnaniadwchfirmowychserwiswkonkurujcychzesobna
rynku:<http://www.carlsberg.pl>i<http://www.perla.pl>

Narysunku2.8przedstawionowynikporwnaniawgwewntrznegoalgorytmu
serwisu, dwch serwisw z brany piwowarskiej. W wyniku algorytmicznego
porwnania, wysz pozycj konkurencyjn osign serwis Perla.pl z 247 pt
nad serwisem Carslsberg.pl z 238 pt. Przy porwnaniu zwyciskiego serwisu
Perla.plz247ptzWarka.com.pl,wyszpozycjuzyskaaWarka.com.plz390
pt. W wyniku porwnania trzech serwisw uzyskuje si nastpujce pozycje
konkurencyjne:Warka.com.pl,Perla.pl,Carslsberg.pl.Wserwisiezamieszczono
informacj o serwisach, ktre zajmuj najwysz pozycj (best Sites), i tak
serwis Yahoo.com780 pt, Mail.yahoo.com775 pt, Google.com769 pt.
NasidmymmiejscuznajdujesiserwispolskiOnet.plz741pt.
Najczciejpopenianymbdemwpozycjonowaniuserwiswjestmylenie
w kategoriach dziaa czowieka. Podczas, gdy analiza serwisu odbywa si wg
okrelonychalgorytmwprogramwkomputerowych.
60


Google, ktra jest wiodc wyszukiwark internetow wykorzystuje zoony
algorytmdorankingowaniastron.Jejalgorytmniejestznany.Wliteraturzelub
nastronachinternetowychpodawanesprawdopodobneczynnikiwpywajce
na ranking. Jednak dziaania optymalizujce serwis s mudne pracochonne i
wymagajcewiedzyspecjalistycznej.

3.Odbiorcyserwiswinternetowych
3.1.Identyfikacjaodbiorcwserwiswinternetowych
Serwis internetowy jest produktem programowym, ktry powstaje
wokrelonym procesie produkcyjnym oprogramowania. Specyfika tego
produktu programowego wynika ze sposobu korzystania z niego przez
odbiorcw. W przeciwiestwie do produktw programowych, np. aplikacji
biurowych (typu office), serwisy internetowe mog by instalowane na
serwerachniemalewdowolnymwlesieciWWWnacaymwiecie.Odbiorcy
serwisw internetowych mog rwnie znajdowa si niemale w dowolnym
miejscu i korzysta z nich w architekturze klientserwer (rys.3.1). Oznacza to,
euytkownik zadaje zapytanie (request) do klienta programowego (Web
client), aten z kolei za porednictwem sieciowej infrastruktury za pomoc
protokou HTTP da od serwera (Web serwer) okrelonych plikw. Po ich
zidentyfikowaniu, serwer przesya odpowied do Web klienta, zapisuje plik
wlokalnychzasobachodbiorcyinastpujeichinterpretacjaprzezodpowiednie
oprogramowanie. Oprogramowanie interpretujc kod rdowy, wykonuje go
zgodniezinstrukcjami.Przyczym,uytkownikiWebklientmogwystpowa
wtejsamejroli,np.robotwyszukiwarkiinternetowej.
Zapytanie
(Request)

HTTPZapytanie
(HTTPreguest)

Webklient

Uytkownik
(consumer)

(Webclient)

Odpowied
(Response)

Stronaklienta
(client side)

HTTPOdpowied
(HTTP response)

Internet
UsugaWWW
(Web)

HTTPZapytanie
(HTTPreguest)

Webserwer
(Webserwer)

HTTPOdpowied
(HTTP response)

Sieciowainfrastrukturausug
(networkinfrastructure services)

Stronaserwera
(serwerside)

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.1.ArchitekturaklientserwerwsieciWWW

Analiz odbiorcw serwisu internetowego najlepiej przeprowadzi w ujciu

podejcia systemowego. Podejcie systemowe umoliwia agregacj przestrzeni
na elementy skadowe. Kady wydzielony element zagregowany moe
uwzgldniapodzianasystemirodowisko(otoczenie),elementyichskadowe
orazichwzajemneoddziaywanie.Systemjestrniedefiniowanywzalenoci
61


oddziedzinyzainteresowa,np.systemjestcelowymzbiorempowizanychze
sob komponentw, ktre wsppracuj, aby osign pewien cel.43 lub
system jest zbiorem zorganizowanych komponentw realizujcych
wyspecyfikowan funkcj lub zbir funkcji44. Z punktu widzenia omawianej
problematyki, system obejmuje pojedynczy serwis internetowy lub zesp
serwiswpoczonychzesobhiperczamitworzcychspjncao.System
funkcjonujewokrelonymrodowisku.rodowiskowgujciatechnicznegoto
dopenieniewyrnionegosystemudocaejprzestrzeni,czylizbirwszystkich
obiektw, ktre, z uwagi na przyjte kryteria przynalenoci do systemu, nie
zostay do niego zaliczone45 pokrywa si znaczeniowo z pojciem
cybernetycznym otoczenie. Przy czym pojcie otoczenie to przestrze dla
systemu niezamknita, podczas gdy pojcie rodowiska ogranicza si
pojciowo do okrelonego zbioru obiektw oraz rodowisko moe by
podzbioreminnychrodowiskioddziaywanainnerodowiska.Znaczeniowo,
termin rodowisko w niniejszej pozycji rozumie si, jako og elementw
naturalnych (nieoywionych i oywionych) i wytworw ludzkich (artefaktw),
wzajemne ich powizania, oddziaywania i zalenoci. rodowisko systemu
oddziaywuje na system. rodowisko i system jest wyznaczane przez
interesariuszy(stakeholders46).
Oglnie, w dziaalnoci przedsibiorstw, interesariuszy mona podzieli na
dwieobszernegrupy[Car99,s.20](rys.3.2):
1. Interesariuszezewntrzni(externalstakeholders)
2. Interesariuszewewntrzni(internalstakeholders)

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.2.Podziainteresariuszynawewntrznychizewntrznych

43 IanSommerville,SoftwareEngineering,seventhed.,AddisonWesley,2005.s.7.
44

IEEE Std 14712000, IEEE Recommended Practice for Architectural Description of Software
IntensiveSystems.InstituteofElectricalandElectronicsEngineers,2000,s.3.
45 Encyklopedia
PWN
[dostp
online]
<http://encyklopedia.pwn.pl/lista.php?co=
%B6rodowisko>
46 Podstaw utworzenia terminu stakeholders jest sowo stake, ktre oznacza
zainteresowanielubudziawprzedsiwziciu[Car99,s.65].

62


Do grupy interesariuszy zewntrznych mona zaliczy: instytucje rzdowe47
(government), konsumentw (consumers), grupy spoecznoci (community
members). Do grupy interesariuszy wewntrznych mona zaliczy: wacicieli
biznesu (business owners), pracownikw (employees) [Car99, s.6] (rys. 3.3).
Wedug innych kryteriw, interesariuszy mona jeszcze podzieli na inne
kategorie:gwniidrugorzdni(Primaryandsecondarystakeholders),spoeczni
(social stakeholders), niespoeczni (nonsocial stakeholders) [Car99, s. 6570],
interesariusze kluczowi (key stakeholders)48, ebiznesowi interesariusze
[W@tch07,s.7],interesariuszesystemu(systemstakeholder)[IEEE1471,s.3].

rdo:[Car99,s.6]FIGURE12BusinessandSelectedStakeholderRelationships

Rys.3.3.Interesariuszewewntrzniizewntrznibiznesu

47

Przedstawiony podzia administracji rzdowej dotyczy gospodarki amerykaskiej. W Polsce,

wgustrojuadministracyjnego,organyadministracjipublicznejdzielsina:1)administracj
rzdownapoziomiecentralnym,okrgowym,wojewdzkim,powiatowym;2)administracj
terytorialn (samorzdow) na poziomie wojewdzkim (samorzd wojewdztwa), poziomie
powiatowym(powiat),poziomiegminnym(gmina).
48 Kluczowych interesariuszy mona wyznaczy na podstawie metod analitycznych,
np.kwestionariuszem Stakeholder analysis tools dostpnym na stronie WWW pod adresem:
http://www.techrepublic.com. Na podstawie tego kwestionariusza identyfikuje si
interesariuszy,sporzdzasilistinteresariuszyorazprzyporzdkowujesiocenwskaliod
1pt. do 4pt. Do oceny przyjmuje si 4 czynniki: poziom zainteresowania, poziom wpywu
dziaania, poziom wpywu, poziom wsparcia. Za kluczowych interesariuszy uznaje si
interesariuszy,ktrzywsumieotrzymujwicejni9punktw.Monarwniewykorzysta
mapyinteresariuszy(stakeholderassessmentmapSAM)lubmacierze(stakeholderreporting
matrixSRM)[LauriElliott:Usethesetwoformstoanalyzeyourstakeholders.
<http://articles.techrepublic.com.com/510010878_111027920.html>]

63


W inynierii oprogramowania, w tym take Web inynierii oprcz terminu
interesariusze uywany jest termin interesariusze oprogramowania
(softwarestakeholders).Przykademinteresariuszyoprogramowanias49:
uytkownicy(users)tagrupaludzi,ktrawykorzystujeoprogramowanie,
najczciejjestzrnicowangrupzrnymirolamiiwymaganiami,
klienci(customers)togrupaosb,dlaktrychproduktjestwytwarzanyna
zamwienielubreprezentujwyjciowyrynekoprogramowania,
analitycy rynku (market analysts) to grupa osb zajmujca si
zapotrzebowaniamirynkunaproduktyprogramowe,
regulatorzy (regulators) to grupa osb zajmujca si dostosowaniem
oprogramowania do istniejcych na rynku zestandaryzowanych systemw
informatycznych(np.bankowych,podatkowych),
inynierowie oprogramowania (software engineers) to grupa osb
zainteresowanawytwarzaniemoprogramowania.
Interesariusze oprogramowania s czsto okrelani jako aktorzy procesu
(process actors)50. Termin aktorzy jest uywany w jzyku UML (Unified
Modeling Language), ktry zosta zbudowany do wizualizacji, specyfikacji,
konstrukcji,dokumentowaniaartefaktwwsystemachinformacyjnychrnych
dziedzin ycia. Znaczeniowo, w jzyku UML aktor (actor) jest zewntrznym
bytem (entity), ktry jest w interakcji z systemem51. Opis przypadkw uycia
(usecases)wUML,np.opiswymagafunkcjonalnych,nastpujeprzezpryzmat
zachowasystemunaokrelonsytuacjwykonanprzezaktora(aktoremjest
osoba, organizacja, inny system komputerowy, urzdzenie techniczne oraz
jeden aktor moe peni rol wielu aktorw). W zwizku z tym, przypadki
uycia s specyficznymi scenariuszami i opisuj interakcj zainicjowan przez
aktora zdanym systemem lub aktorem. Zalet wykorzystywania przypadkw
uyciajestzapisiopiszachowaniasielementwtak,jakjewidzjegoaktorzy
(interesariusze). Natomiast wizualizacja pozwala zrozumie istot zachowania
sisystemuprzezspecjalistw,rnychdziedzin.
Oglnie,interesariuszeszbiorowociwysocezrnicowan,ktrzymog
lub maj wpyw pozytywny lub negatywny na system, oceniaj go wedug
rnych kryteriw i to w zalenoci od swojego punktu widzenia. Dla kadego
podmiotu gospodarczego, interesariusze s sensem ich bytu. Najwaniejsz
grupinteresariuszydlaprzedsibiorstwasodbiorcyproduktwiusug,czyli
klienci.DosadnieokrelitoSamWaltonzaoycielWalMart,ktrystwierdzi:
Jesttylkojedenszefklient.Onmoezwolnikadegowfirmie,odprezesawd
po prostu wydajc swoje pienidze gdzie indziej. Z drugiej strony, skoro s
sprzedawanegotoweprodukty,naleyzadbaonastpngrupinteresariuszy
dostawcw, w ten sposb mona okreli najwaniejsze grupy odbiorcw,

49

SWEBOK Guide to the Software Engineering Body of Knowledge, IEEE Computer Society,
InstituteofElectricalandElectronicsEngineers,2004,ISBN0769523307,s.23.
50 SWEBOK,...s.23.
51 Daryl Kulak, Eamonn Guiney: Use Cases: Requirements in Context, Second Edition, Addison
Wesley,2003,ISBN:0321154983,Chapter.2.3.2.1ActorsandRoles.

64


czyli interesariuszy zewntrznych, wewntrznych oraz interesariuszy
kluczowych(keystakeholders).
Serwisy internetowe przedsibiorstw nale do zasobw przedsibiorstwa
istanowiwsensieekonomicznymokrelonwarto.Wzwizkuztym,ztego
punktuwidzenianaleyzidentyfikowaiokreligrupyinteresariuszyserwisu
WWW(rys.3.4).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.4.InteresariuszewewntrzniizewntrznidlaserwisuWWW

Poszczeglnegrupyinteresariuszymogwrnysposboddziaywanaserwis
internetowy. Charakter, sia oddziaywania interesariuszy na serwis moe by
za kadym razem indywidualna. Poniewa dla serwisu internetowego
najwaniejsi s jego odbiorcy, autor proponuje podzia interesariuszy na dwie
grupy:odbiorcybezporednizawartociserwisuWWWorazodbiorcyporedni.
Odbiorcy poredni to osoby/podmioty (lub grupy osb/podmiotw), ktre s
zainteresowane serwisem, finansuj czciowo lub w caoci, s sponsorami,
maj poredni wpyw w serwis, np. waciciele, sponsorzy, reklamodawcy
(rys.3.5).

65

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.5.Grupyodbiorcwserwiswinternetowych

Do odbiorcw bezporednich, a w zasadzie grup odbiorcw, mona

zakwalifikowa(rys.3.6):
1. Uytkownikw(endusers).
2. Webadministratorw(Webadministrators)52.
3. Redaktorw(producentw)treci(contentmanager,contentproducer).
4. Rnegorodzajuaplikacjeprogramowe(applicationsoftware).

52

66

Web administratorzy i administratorzy peni pokrywajcy si zakres obowizkw. Web

administratorzy opiekuj si serwerami internetowymi, administratorzy pozostaymi
serwerami. W przedsibiorstwie, mog by zatrudnieni zarwno Web administratorzy jak
iadministratorzyorazmogbytesameosobyipenitsamrol.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.6.Grupyodbiorcwbezporednichserwiswinternetowych

Najwaniejszym odbiorc firmowego serwisu internetowego jest uytkownik

serwisu. Uytkownik, do ktrego jest skierowany przekaz serwisu WWW
okrelany jest uytkownikiem docelowym oprogramowania (enduser, target
user). Uytkownik docelowy jest reprezentantem zdefiniowanej i okrelonej
grupy docelowej (targeted user group, targetuser community [ISO/IEC 23026,
s.7]) do ktrej skierowany jest przekaz strony internetowej. Oglnie,
zauytkownikwuznajesiludzi,ktrzyuzyskujdostpdoserwisuWWWza
pomoc specjalnego oprogramowania (obecnie, najczciej za pomoc
przegldarki internetowej lub specjalistycznego oprogramowania (screen
readers, speech browsing)53 i technologii wspierajcych) i s odbiorcami
produktw54 lub usug. Grupa odbiorcw penicych funkcje administracyjne
(Web administratorzy) i redakcyjne (redaktorzy treci) naley rwnie do
grupyuytkownikwserwisuWWW,jednakfunkcyjnie,zostalioniwyczenize
wzgldu na penione role suebne w stosunku do serwisu. Patrzc z punktu
widzenia realizacji serwisu w postaci finalnej, serwis moe posiada dwie
strony wejciowe: frontow (front page) i tyln stron WWW (front end)
(rys.3.7).

53

Program komputerowy lub doczane do komputera w formie przystawki narzdzie, ktre

przy pomocy syntezatora mowy odczytuje wywietlane na monitorze treci. Do
najpopularniejszych i najpowszechniej stosowanych narzdzi tego typu naley JAWS
<http://www.freedomscientific.com> oraz WindowEyes <http://www.accessingenuity.com>
[Bif3/06,s.22].
54 Oprczproduktwwsensiefizycznegotowaru,informacjecyfrowezawartewserwisieWWW
te naley zaliczy do produktu (aczkolwiek istnieje spr midzy prawnikami: czy i co,
wserwisieWWWpodlegaochronieautorskiej).

67

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.7.Logicznestronyserwisuinternetowego:frontpage,frontend,backend

Uytkownicy uzyskuj dostp poprzez zdefiniowane strony wejciowe WWW

(front page), tzw. strona gwna serwisu (site center page, top level pages)
np.index.htm, default.asp, za pomoc interfejsu uytkownika odbiorcy
programowego. Uytkownicy mog si zapozna z zawartoci serwisu za
pomoc adresu uzyskanego: z katalogu (directory), z wynikw rnego typw
wyszukiwarek,wtymserwiswporwnujcych,zinnychstronpowizanychze
stronlubuytkownikznajcadresURLmoewpisagowpaskuprzegldarki
internetowej. Grupa uytkownikw penicych funkcje administracyjne
iredakcyjne moe mie dostp poprzez zdefiniowane dla nich strony
zautoryzacj, np. strona administracyjne serwisu, strona dla redaktora (back
end)(rys.3.8)lubdostpdoserwisumoesiodbywaprzezfrontowstron
(za autoryzacj). Aplikacje programowe mog uzyska dostp do serwisu na
podstawieznanegoadresuURLodstronyfrontowejlubkodurdowego.

68

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.8.Grupyodbiorcwserwiswinternetowychwkontekciebudowylogicznej
serwisu

Gwnym celem funkcjonowania firmowego serwisu internetowego jest

pozyskaniejaknajwikszejliczbyuytkownikwodbiorcwwpostaciklientw.
Jednak nie mona zbudowa serwisu WWW, ktry byby skierowany do
wszystkich osb, gdy przedsibiorstwa najczciej specjalizuj si
wokrelonych usugach i produktach. Oprcz produktw ywnociowych, nie
istniejeproduktlubusugaprzeznaczonadlakadejgrupywiekowejipci.
Wzalenociodzaoe,jakiemaspeniafirmowyserwisWWW,moeby
on skierowany do jednej grupy docelowej lub kilku grup docelowych
uytkownikw w danym segmencie. W przypadku kilku grup docelowych
okrela si tzw. szeroko grupy, np. w segmencie B2C (BusinesstoConsumer)
oraz jeli wystpuje tzw. gboko grupy docelowej, np. odbiorcw serwisu
wsegmencie B2B (BusinesstoBusiness). S to dwie najwaniejsze grupy
odbiorcwfirmowychserwiswWWW,aleniejedyne(rys.3.9).
69

rdo:[Kho05,NikiPanteli:DevelopingTrustinVirtualTeams.s.847]

Rys.3.9.Eracyfrowejinterakcji

ZewzgldunawprowadzenieideiWEB2.0,wktrejnajwikszrolodgrywaj
serwisy spoecznociowe i realizowane funkcje spoecznociowe, istnieje
moliwo wprowadzenia rozwiza dla samych uytkownikw w segmencie
C2C (ConsumertoConsumer), na przykad spoeczne poyczanie (social
lending, P2P lending). Profesjonalne serwisy funkcjonuj ju w Polsce, np.
kokos.pl, finansowo.pl, monetto.pl. Rwnie odbiorcami serwisu mog by
ludzie pracujcych w rnych segmentach, np. B2G (BusinesstoGovernment),
lubwprocesachwymiany,np.X2X(ExchangetoExchange).
Z kad grup docelow uytkownikw w poszczeglnych segmentach
wi si okrelone zagadnienia projektotwrcze, ktre musz by
uwzgldnione podczas projektowania, budowy i uytkowania serwisu,
np.wielkoiliczebnogrupdocelowych,ichstruktura,podatnoserwisuna
wahania przebywania ich w serwisie, czas przebywania w serwisie,
szczegowemetrykiodwiedzin55orazsegmentacjawartociodbiorcw(value
segmentation).WprzypadkuuytkownikwwsegmencieB2ClubB2B,wahania
ogldalnocimogbyuzalenioneodrnychczynnikw:prroku,porydnia
(dzie, noc), sezonowoci, zdarze politycznych (wybory) i religijnych, okazji
(budowa autostrad z okazji mistrzostw, mistrzostwa wiata, wydarze
katastroficznych).Istotnymelementemwicymsizuytkownikamiserwisu
jestczasichprzebywaniawserwisieiichlojalno.Zdolnooprogramowania
do zatrzymania uytkownika w serwisie izainteresowanie jego zawartoci
okrela si jako lepkoci serwisu WWW (sticky website, stickiness
ofawebsite) [Dei01, s. 765]. Przeciwiestwem lepkoci jest lisko serwisu
WWW(slipperywebsite).

55

70

Przykadowe metryki dla uytkownikw portali znajduj si w pozycji ksikowej Internet

Business Models and Strategies: Text and Cases [Afu03, Table 4.3 Evolution of Advertising
MetricsforPortals,s.63].Rwnieniektremetrykiszbieraneprzezsystemystatystyk,np.
http://stat.4u.pl/,http://www.statcounter.com/.


W zoonym serwisie WWW, poszczeglne strony WWW mog mie rn
grupdocelowilepko56/liskostrony(rys.3.10,rys.3.11).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.10.Stopiezatrzymywaniauytkownikwwserwisieinternetowym

Poszczeglnegrupydocelowemogrneoddziaywywanaprzedsibiorstwo.
Z punktu widzenia przychodw (serwisy z funkcj transakcyjn), serwis
internetowy powinien by skierowany do tej grupy, ktrej warto dla
przedsibiorstwa jest najwiksza. Z tego wzgldu przedsibiorstwo powinno
mie mechanizmy kalkulacji wartoci klienta w cyklu ycia klienta CLV
(CustomerLifetimeValue)57.JakpodkrelaPhilipKotler:Produktyprzychodz
iodchodz. Wyzwaniem dla przedsibiorstw jest zatrzymanie jak najduej
klientw, duej ni jego oferowane produkty. Przedsibiorstwa powinny
kalkulowarynkowycyklycia(marketlifecycle)icyklyciaklienta(customer
life cycle), ktry jest duszy od cyklu ycia produktu (product life cycle)
[Kot03,s.37].

56

W pracy pod redakcj VijaySugumaran:Intelligentsupport systems:knowledgemanagement,

autorzySupawadeeIngsriswang,GuisseppiForgionne,wartykuleStickiness:Implicationsfor
WebBased Customer Loyalty Efforts okreli wzr na lepko serwisu i zalenoci pomidzy
czynnikami[Ing02,s.153163].
57 Warto CLV jest sum cakowit wkadu klienta (wartoci dodan dla przedsibiorstwa),
pomniejszonokosztywcykluyciaklientabdcegowrelacjizprzedsibiorstwem[Kho06,
s.589].

71

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.11.Stopiezatrzymywaniauytkownikwwserwisieinternetowymdla
okrelonychgrupdocelowychiwsegmentach

Serwis internetowy powinien mie nie tylko odpowiednie funkcje realizujce

funkcjtransakcyjn,alesposbichuyciapowinienbytakzrealizowany,aby
transakcjebiznesowebyyprocesempowtarzalnym.Gdyistotbiznesuniejest
transakcjajednostkowa,leczmasowaiwielokrotnawcaymokresiecykluycia
kadegoklienta.
Kolejn grup odbiorcw serwisw WWW s osoby odpowiedzialne za
utrzymanieserwisuwnieprzerwanymdziaaniu.Administratorzyserwerwna
ktrych posadowiony jest firmowy serwis WWW okrelani s jako Web
administratorzy. Innymi osobami, ktrzy mog peni role administracyjn
totwrcy serwisw, osoby zarzdzajce serwisem i inni inynierowie
odpowiedzialni za cay lub cz serwisu WWW (webdeveloper, webmaster,
Ringmaster, Web site engineering, Web site management, engineered Web page
[ostatniterminzostazaczerpnityzestandarduISO/IEC23026,s.5]).
KolejngrupodbiorcwserwiswWWWsosobyodpowiedzialnezatre
lubzawartowserwisie,oglniebdokrelaniajakoredaktorzy(producenci)
treci. W niektrych przypadkach, np. broszur WWW, wortali, web
administratorzymogpenirolredaktorwtreci.
72


Czwart grup odbiorcw serwisw WWW s rnego rodzaju aplikacje
programowe (oprogramowanie wasne lub obce). Wedug standardw
inynierii oprogramowania aplikacje programowe (application software) to:
1)zaprojektowane oprogramowanie, aby pomc uytkownikom w realizacji
szczeglnych zada albo rozwizywa szczeglne typy problemw58,
2)Oprogramowanie lub program, wyspecyfikowany do rozwizania
problemu59.
Do aplikacji programowych mona zaliczy: przegldarki internetowe,
wyszukiwarki internetowe (search engine) a w zasadzie roboty wyszukiwarek
internetowych (crawler/spider), programy archiwizujce, skanery treci, ktre
korzystaj z czci lub caoci serwisu. Aplikacje programowe, ktre
interpretuj dokumenty HTML okrelane s agentami (HTML user agent). Do
uytkownikw w postaci agentw mona zaliczy wizualne przegldarki
internetowe(tylkotekstowelubtekstowograficzne),niewizualneprzegldarki
(dwikowe, Braille), roboty wyszukiwarek internetowych, itp. Przykadem
odbiorcy programowego jest Microsoft Magnifier (Lupa ekranowe szko
powikszajce w postaci oprogramowania). Na ekranie Lupa jest
oprogramowaniem, wykorzystujcym interfejs graficzny i prezentuje
powikszon zawartoci ekranu. Jest to rodzaj technologii wspomagajcych,
odpowiednio dla ludzi zwadami wzroku, niedowidzcych. Obecnie du rol
odgrywaj serwisy porwnujce ceny produktw z rnych serwisw, tj.
porwnywarki cen, np.Ceneo, Skpiec. Dane dla tych serwisw jest zbierane
przez wyspecjalizowane oprogramowanie. Dla nich przygotowuje
siodpowiednitreisposbudostpnieniazawartoci.
Aplikacje programowe s odbiorcami bezporednimi zawartoci serwisu
izarazem porednikami pomidzy serwerem a odbiorc ostatecznym.
Wprzypadku uytkownika s to przegldarki internetowe, w tym
specjalistyczne, np. czytniki ekranu (Screen Readers, Screen Magnifiers),
dwikowe (Speech Recognition Engines) rwnie wykorzystywanych
wurzdzeniach mobilnych i inne alternatywne urzdzenia wspierajce
uytkownika (Alternative Input Devices) w postaci duych klawiatur, myszek,
urzdze wskazujcych wzrokiem lub impulsami z mini. W przypadku
odbiorcy ostatecznego np. robotw wyszukiwarek internetowych bdzie to
skadowanie zawartoci serwisu w stowarzyszonej bazie danych. A wic
odbiorcaprogramowywpostacirobotajestporednikiempomidzyserwerem
iserwiseminternetowymastowarzyszonbazdanych.

58

ISO/IEC 18019:2004 Software and system engineering Guidelines for the design and
preparationofuserdocumentationforapplicationsoftware,Def.2.6s.2.
59 ISO/IEC23821:1993InformationtechnologyVocabularyPart1:Fundamentalterms.

73

3.2.Konkluzjawynikwbadawzakresiebezporednichodbiorcw
serwiswinternetowych
Traktujcserwisinternetowyprzedsibiorstwawujciusystemowym:
1. Interesariuszami s wszystkie zainteresowane strony, ktre maj pogldy
lubpunktywidzeniaorazmoglubmajwpywwsposbbezporednilub
poredni, na cay system, cz systemu lub na okrelone dziaania
wsystemie oraz dany system moe oddziaywywa w postaci sprzenia
zwrotnego na zainteresowan stron. Ujmujc skrtowo, interesariusze to
zainteresowane strony, ktre wywieraj wpyw na system i mog
rwnoczenie by pod jego oddziaywaniem. System moe mie jeden lub
wicej interesariuszy. System istnieje, aby spenia jeden lub wicej misji
interesariuszy w okrelonym rodowisku. Misja to uycie lub okrelone
dziaaniafunkcjisystemuskierowanegodojednegolubwieluinteresariuszy
w celu zaspokojenia okrelonych celw. Interesariusze mog peni rne
role w stosunku do systemu, mog by, uytkownikami, Web
administratorami,redaktorami,aplikacjamiprogramowymi.
2. Interesariuszamimogbynietylkozasobyosobowe,takiejakpojedyncze
osoby, zespoy, (organizacje) istniejce wewntrz lub na zewntrz
organizacji, ale te inne systemy, np. techniczne, informatyczne lub
teleinformatyczne, rwnie istniejce wewntrz lub na zewntrz
organizacji. Do interesariuszy wewntrznych w postaci aplikacji
programowych mona zaliczy np. oprogramowanie do archiwizowania
serwisu internetowego, do zewntrznych, np. oprogramowanie do
archiwizowaniaserwisuinternetowegowArchiwumInternetu60.
3. Interesariusze mog oddziaywa na system i rodowisko w sposb
pozytywny,obojtnylubnegatywny.Interesariuszewewntrznisprawnie
odpowiedzialni za skutki wywoane przez produkt lub usug. Sia
oddziaywania interesariuszy jest rna, jednak identyfikowalna i zalena
odzdefiniowanejmisjiprzedsibiorstwa.
4. Interesariusze wewntrzni i zewntrzni mog by rdem cennych
informacjidladecydentwprzedsibiorstwa,odktrychnaleypozyskiwa
dane. Grupy interesariuszy (stakeholder groups) tworz spoeczno, ktra
posiada spoeczn wiedz (common knowledge). Pozyskanie
sformalizowanej wiedzy spoecznej pozwoli przygotowa dla nich
relewantninformacj.
5. Interesariuszy mona podzieli na dwie grupy: odbiorcy bezporedni
zawartoci serwisu WWW oraz odbiorcy poredni. Identyfikacja
iprzydzielenie interesariuszy serwisu internetowego do interesariuszy
wewntrznych i zewntrznych jest kopotliwe (rys. 3.1). Uytkownikami
serwisu internetowego s ludzie, ktrzy mog by pracownikami

60

74

ArchiwumInternetuInternetArchive'sWaybackMachinedostpnejestdlauytkownikwod
1996rokupodadresem:<http://www.archive.org>lub<http://web.archie.org>.


przedsibiorstwa (interesariusze wewntrzni) i osoby indywidualne
korzystajce z serwisu (interesariusze zewntrzni), oraz mog korzysta
zzawartoci serwisu internetowego z dowolnego wza sieci WWW.
Identyczna sytuacja wystpuje z pozostaymi odbiorcami serwisu
internetowego: Web administratorami, redaktorami i aplikacjami
programowymi. Dlatego te, skoro trudno wychwyci rnice pomidzy
interesariuszami
wewntrznymi/zewntrznymi,
naley
podzieli
interesariuszy na odbiorcw bezporednich/porednich zawartoci
serwisu.
6. Bezporedni odbiorcy serwisw internetowych s kluczowymi
interesariuszamiserwisuinternetowego.
7. Kluczowymi interesariuszami serwisu internetowego s: uytkownicy,
aplikacje programowe, Web administratorzy, redaktorzy (producenci)
treci.Siaichoddziaywanianaserwisjesttakasama(niemonadokona
hierarchii wanoci). Eliminacja jednej grupy doprowadza do degradacji
serwisu nie tylko w pozycji konkurencyjnej serwisu w wyszukiwarkach
internetowych ale rwnie obnienie reputacji w oczach potencjalnych
klientw.
8. Identyfikacja interesariuszy, znajomo ich znaczenia dla przedsibiorstwa
ma istotne znaczenie dla wszystkich procesw biznesowych. Kada grupa
interesariuszy bdzie wymagaa przedstawienia nawet tych samych
informacji rdowych w rnej formie w sposb dla nich przystpny.
Wprzypadkuinteresariuszybezporednich,kadagrupaodbiorcwbdzie
potrzebowaa rnych funkcji i rozwiza technologicznych w serwisie
internetowym. Dla interesariuszy bezporednich mona poda zot
regu konstrukcyjn: dla okrelonej grupy odbiorcw i ich okrelonych
potrzeb, istnieje najlepszy ukad i rozwiza w zakresie wykorzystania
elementw konstrukcyjnych w serwisie internetowym, wynikajcych
zprzyjtegorozwizaniadanegoproblemu.Zreguykonstrukcyjnejwynika,
e tyle ile jest grup interesariuszy, okrelonych potrzeb (hierarchii i ich
wag) oraz metod rozwizania problemw, tyle istnieje moliwoci
rozwiza wykorzystania elementw konstrukcyjnych w serwisie
internetowym.Olbrzymia,aleograniczonailoelementwkonstrukcyjnych
powoduje niepowtarzalno poszczeglnych rozwiza a tym samym
unikalnoserwiswWWW.
9. Dla sprawnego funkcjonowania systemu istotne s procesy jakociowe
aztymwisiprocesywalidacjiiweryfikacji(verificationandvalidation
V&V61). Dbao o jako obsugi kadej grupy interesariuszy naley do
zadapriorytetowych.
10. Istot utrzymania przy yciu serwisu internetowego s odbiorcy jego
zawartoci. Odbiorcy serwisu wyznaczaj jego warto, w sensie

61

Winynieriioprogramowania,np.standardIEEEStd10122004:IEEEStandardforSoftware
Verification and Validation, w zarzdzaniu projektami, np. jako zarzdzania projektem
(ProjectQualityManagement)[Mar,s.245253].

75


ekonomicznym (wartoci pieninych), spoecznym (przydatnoci
spoecznej, prestiu), rynkowym (speniaj okrelone funkcje). Warto
serwisu jest wartoci firmy, z kolei przedsibiorstwo, jego produkty
iusugistanowiwartodlaklienta(rys.3.12).UzupenieniemswSama
Waltona:Jesttylkojedenszefklient.Onmoezwolnikadegowfirmie,
od prezesa w d po prostu wydajc swoje pienidze gdzie indziej s
sowa Jakoba Nielsena Uyteczno (usability) rzdzi Sieci. Ujmujc to
najprociej jeli klient nie znajdzie produktu, to go nie kupi. Sie jest
rodowiskiem dajcym klientowi najwiksze uprawnienia. Osoba klikajca
myszk decyduje owszystkim. Bardzo atwo jest przej gdzie indziej,
konkurencjajestodlegaojednokliknicie[Nie03,s.19].

rdo:[Dob08,s.23]

Rys.3.12.Wymianawartocipomidzyprzedsibiorstwemaklientem

11.Kluczowych interesariuszy naley rwnowanie traktowa, jednak

zindywidualnym podejciem. Bez uytkownikw potencjalnych klientw
oraz Web administratorw, producentw treci, aplikacji programowych,
serwis internetowy, staje si dla przedsibiorstwa z punktu widzenia
ekonomicznego, marketingowego bez wartoci. W przypadku, gdy serwis
posiada funkcj transakcyjn, warto dodana jest zalena od
uytkownikw potencjalnych klientw. Jednak, aby transakcja moga
zosta zrealizowana, oprogramowanie powinno dziaa w nieprzerwanym
dziaaniu, a to jest moliwe, gdy wydzieli si funkcj administracyjn dla
Web administratora. Aby uytkownik mg zakupi, powinien mie
informacje. Za tre izawarto w serwisie odpowiada producent treci,
ktryrwniedecydujeosowachkluczowych.Sowakluczowewserwisie
s analizowane przez aplikacje programowe. Z wynikami aplikacji
programowych zapoznaje si uytkownik, ktry dokonuje wyboru
okrelonegoserwisu.Zalenopomidzykluczowymiinteresariuszamisi
powtarza.Oddziaywanienasiebieodbiorcwbezporednichnasiebiejest
kluczowe dla istnienia handlu elektronicznego. Eliminacja jednej grupy
prowadzi do zerwania acucha wartoci. W zasadzie, trudno okreli typ
relacjizalenocipomidzynimi,alemonaokreli,jakorelacjsieciow.
12. Dla kluczowych interesariuszy informacje przekazywane powinny by:
dostpne, wiarygodne, relewantne, przyswajalne, gwarantujca
bezpieczestwoiewentualniepoufne.
76


13. Odbiorc zawartoci serwisu internetowego jest nie tylko czowiek
uytkownik, potencjalny klient (oczywicie odbir zawartoci serwisu
odbywa si za pomoc klienta programowego), ale i rwnie aplikacje
programowe. Aby uytkownik mg zapozna si z zawartoci serwisu
powinien go wywietli np. w przegldarce internetowej. Uytkownicy
docieraj do serwisu w wikszoci za pomoc rnych serwisw
wyszukiwawczychlubkatalogwtematycznych.Kiedyuytkownikotrzyma
wyniki w systemie wyszukiwawczym, serwis powinien znajdowa si na
pozycji najwyszej. Uytkownik na pewno nie zada sobie trudu, aby
przeszuka kilkaset lub kilka tysicy stron rnych serwisw, gdy
przeszukiwanie kosztuje w sensie wydatkowej energii i pienidzy62.
Zapozycj rankingow danego serwisu w wyszukiwarce odpowiada Web
administartor63. Przy zaoeniu, e uytkownik znajdzie serwis lub wpisze
adres w pasku przegldarki internetowej, powinien wywietli si serwis
(pod warunkiem, e funkcjonuje pod danym adresem i jest dostpny).
Powywietleniu serwisu, uytkownik powinien by zainteresowany
zawartoci. Jeli nie, konkurencja jest o dwa kliknicia dalej (jedno
kliknicie wyjcie z serwisu, drugie wejcie do innego serwisu).
Zaaktualnozawartociodpowiadaredaktor.Redaktorpowinienotrzyma
dane o ruchu uytkownikw na stronie (skd przyby, czas itd.) oraz
informacje otrzymane ze strony przedsibiorstwa (co si zmienio, jakie
aktualne s akcje promocyjne). Redaktor sprawdza potrzeby odbiorcw
uytkownikwidostosowujezawartoserwisu.Cyklzalenocipomidzy
odbiorcami serwisu w celu zaspokojenia potrzeb jest zamknity w postaci
koa zalenoci (rys. 3.13). Wykorzystanie serwisu internetowego mona
porwna do cignionego acucha, jeeli ogniwo si serwie, zerwana
zostaje cao. W rzeczywistoci wizi pomidzy poszczeglnymi
odbiorcamissieciowe,tzn.niemonaokrelipocztku,koca,hierarchii
odbiorcw. Wszyscy odbiorcy oddziaywaj na siebie i s pod
oddziaywanieminnychodbiorcw.

62

Koszt przeszukiwania jest sum: powiconego czasu, pienidzy (opata za dostp do

Internetu lub za poczenie), wysiku intelektualnego lub fizycznego (walka ze znueniem,
blepalcw,nadgarstkw),utraconychmoliwoci(wtymsamymczasiemonaprzyjemniej
spdziczas,wypoczlubwykonujcinneczynnociosignwymiernekorzyci).
63 Skrt mylowy, w rzeczywistoci za pozycj serwisu w rankingu odpowiada algorytm
rankingowy.Webadministratormaduywpywnajegozawartoawsposbporednitake
napozycjrankingow.

77

rdo:Opracowaniewasne

Rys.3.13.Cyklzalenocipomidzyodbiorcamiserwisuinternetowego

PostawionawrozdzialepierwszymhipotezabadawczaH1onastpujcejtreci:
Handelelektronicznyopierasinaidentyfikowalnychodbiorcach,powizanych
relacjamiookrelonejsileoddziaywaniaiznaczeniu,zostaapotwierdzona.
W rozdziale autor przedstawi i podzieli odbiorcw serwisw
internetowychnaodbiorwporednichibezporednich.Odbiorcybezporedni
tworzwartodlaprzedsibiorstwaiprzyczyniajsidopowodzeniacaoci,
jakim jest warto firmowego serwisu internetowego. Utrata choby jednego
skadnika wartoci moe prowadzi do utraty wartoci caoci, w podwjnym
znaczeniu,utratawartocidlasamychsiebie,tj.dlaposzczeglnychodbiorcw
oraz utrata wartoci dla przedsibiorstwa. A warto serwisu internetowego
przekada si na pozycj konkurencyjn serwisu w sieci WWW. Gdy rdem
pozycjikonkurencyjnejserwisusjegoodbiorcybezporedni.

78

4.Funkcjonalnoserwiswinternetowych
4.1. Penione role i wektory funkcji dla grup bezporednich
odbiorcwserwisuWWW
ZpunktuwidzeniabezporednichgrupodbiorcwserwisuWWW,kadagrupa
moepeniokrelonrolwserwisieWWW.Kadagrupaodbiorcwrealizuje
okrelony cel (w zasadzie wizk celw) i oczekuje od serwisu internetowego
wspomagania osignicia tych celw za pomoc okrelonych funkcji. Zbir
funkcji w serwisie tworzy wektor funkcji, zbir wektorw tworzy macierz
wektorw funkcji. Kada grupa odbiorcw moe posiada unikaln liczb
wektorw funkcji. Kady serwis WWW jest unikalnym zbiorem macierzy
wektorwfunkcji,gdzieposzczeglnewektoryrealizujokreloneelementarne
funkcje(wzr1).

SerwisWWW=f(Macierzwektorwfunkcji) (1)
Gdzie:
Macierzwektorwfunkcji=f(Mu,Mn,Mw,Mr,Ma) (2)

Mu
Mn
Mw
Mr
Ma

Macierzwektorwfunkcjidlauytkownika,
Macierzwektorwfunkcjidlauytkownikaniepenosprawnego64,
MacierzwektorwfunkcjidlaWebadministratorw,
Macierzwektorwfunkcjidlaredaktorw(producentwtreci),
Macierzwektorwfunkcjidlaaplikacjiprogramowych.

Zbirelementarnychmacierzywektorwfunkcjitworzyniepowtarzalnymodel
dziaalnoci przedsibiorstwa w Internecie i model ten naley uzaleni od
rodzaju oferowanych produktw i usug, szerokoci grupy docelowej oraz
obszaru, na jakim maj by dostarczane wyroby typu fizycznego. Model ten
naley traktowa jako submodel biznesu, tj. jako element modelu biznesu
przedsibiorstwa65.

64

Autor, w rzeczywistoci nie dzieli uytkownikw na penosprawnych i niepenosprawnych.

Jesttozabiegtylkologiczny,gdywszyscyludzieswobecsiebiepenoprawni.Uytkownicy
zdysfunkcjami,korzystajcyzserwiswinternetowych,wadensposbniepowinniczusi
dyskryminowani i mie z tego powodu dyskomfort. W serwisie internetowym powinna by
nastpujcazaleno:macierzwektorwfunkcjiMnMu.Przytakiejzalenoci,zwikszenie
funkcjonalnociwserwisiespowodujekorzycizarwnodlauytkownikapenosprawnego
jak i niepenosprawnego. Aspekty dostpnoci serwisw internetowych, autor zawar
wpodrozdziale o tytule Accessibility Dostpno zawartoci w serwisach WWW
przedsibiorstw przemysowych w monografii Aplikacje internetowe. Od teorii do praktyki
PTI2008.PracapodredakcjMarkaMiosza[Materiawdruku].
65 Autorprzyjmujenastpujcdefinicj:Modelbiznesujestnowymnarzdziemkoncepcyjnym,
zawierajcym zestaw elementw i relacji midzy nimi, ktre przedstawia logik dziaania
danego przedsibiorstwa w okrelonej dziedzinie (biznesie). Model biznesu obejmuje opis
wartocioferowanejprzezprzedsibiorstwogrupielubgrupomklientw,wrazzokreleniem
podstawowych zasobw, procesw (dziaa), a take relacji zewntrznych tego

79


Kady serwis internetowy posiada zbir unikalnych macierzy wektorw
funkcji, zarwno pod wzgldem liczby wektorw funkcji jak i elementarnych
funkcji. Przez funkcj rozumie si zdolno oprogramowania do realizacji
okrelonych dziaa na rzecz ich odbiorcw (s to dziaania w sensie zbioru
instrukcji lub operacji na tym oprogramowaniu, a cilej na interfejsach:
programowych, komunikacyjnych, uytkownika). Natomiast zdolno
oprogramowania to moliwo do spenienia okrelonych wymaga
stawianych przez jego odbiorcw. W kontekcie funkcji, termin
funkcjonalno jest waciwoci i oznacza zdolno produktu
oprogramowania do zapewnienia funkcji odpowiadajcych ustalonym
potrzebom,podczasjegouycia,zgodniezwyspecyfikowanymizaoeniami.66.
Funkcjonalno, jako jednostka skadowa miary technicznego produktu
oprogramowania nie posiada jednego atrybutu. Wedug standardu ISO/IEC TR
9126267nafunkcjonalnoskadasipipodcharakterystykjakoci:
1. Adekwatno(Suitabilitymetrics),(4metrykijakoci).
2. Dokadno(Accuracymetrics),(3metryki).
3. Zdolnodowspdziaania(Interoperabilitymetrics),(3metryki).
4. Bezpieczestwo(Securitymetrics),(5metryk).
5. Zgodnofunkcjonalna(Functionalitycompliancemetrics),(2metryki).
Zalenoci pomidzy kluczowymi pojciami zwizanymi z funkcj oraz
funkcjonalnoci w kontekcie inynierii oprogramowania przedstawiono na
rys.4.1.
Uytkownik i jego potrzeby, wizka celw, kontekst uycia, funkcja,
funkcjonalno to najwaniejsze elementy terminologiczne zwizane
zodbiorcami serwisw WWW. Okrelone i wyartykuowane potrzeby
odbiorcw powinny definiowa cel gwny budowy i wykorzystania serwisu
WWW. Zdefiniowany cel gwny powinien zosta na odpowiednim poziomie
zagregowany na cele czstkowe i przekada si na elementarne funkcje
realizowane przez serwis. Przy czym relacje pomidzy celami czstkowymi
aelementarnymifunkcjamimogbynastpujce:1dowielu,1do1,wiele
do1,wzwizkuztympodwzgldemliczebnoci,wektorcelwmoebyrny
odwektorafunkcji.

przedsibiorstwa, sucych tworzeniu, oferowaniu oraz dostarczaniu tej wartoci

izapewniajcychprzedsibiorstwukonkurencyjnowdanejdziedzinieorazumoliwiajcych
zwikszaniejegowartoci[Go07,s.57].
66 ISO/IEC 9126, Software engineering Product quality, Part 1: Quality model, First Edition
20010615,ISO,2001,s.7.
67 ISO/IEC TR 91262, Software engineering Product quality Part 2: External metrics. ISO,
2002.

80

Zadowolenie klienta
(Customer satisfaction)
Postrzegalno
klienta
dotyczca stopnia w jakim
jego wymagania zostay
spenione.

Uytkownik (User)

Cel (wizka celw)

(Goals )

Funkcja (Function)

Kontekst uycia (Context of use)

Kontekst uycia to: uytkownicy w
kontekcie ich potrzeb, zadania do
wykonania, wyposaenie techniczne
i programowe, rodowisko fizyczne
i spoeczne, w ktrych produkt jest
wykorzystywany.

Funkcjonalno (Functionality )

Zdolno produktu oprogramowania do

realizacji okrelonych dziaa na rzecz ich
odbiorcw (s to dziaania w sensie zbioru
instrukcji
lub
operacji
na
tym
oprogramowaniu, a cilej na interfejsach:
programowych, komunikacyjnych, uytkownika).

Zdolno produktu oprogramowania

do
zapewnienia
funkcji
odpowiadajcych
ustalonym
potrzebom, w kontekcie jego uycia,
zgodnie
z
wyspecyfikowanymi
zaoeniami.
Wymaganie (Requirement)
Potrzeba lub oczekiwanie, ktre
zostao ustalone, przyjte zwyczajowo
lub jest obowizkowe

Zdolno (Capability)

Zdolno oprogramowania to
moliwo oprogramowania
do spenienia okrelonych
wymaga stawianych przez
jego odbiorcw.

Potrzeby uytkownika
(User needs)
Uzewntrznianie celw w postaci
potrzeb: informacyjnych, manualnych,
estetycznych, bezpieczestwa.

Uytkownik (User)

Czowiek, ktry w trybie

interakcyjnym wsppracuje
z oprogramowaniem.

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: Software and Systems Engineering Vocabulary. IEEE
ComputerSociety, 2006. IEEE Standards: http://shop.ieee.org/ieeestore/,
ISO Standards: http://www.iso.org/iso/en/CatalogueListPage.CatalogueList/,
PMI Standards: http://www.pmibookstore.org/PMIBookStore/index.aspx/

Rys. 4.1. Zalenoci pomidzy pojciami zwizanymi z funkcj i funkcjonalnoci

Elementarne funkcje serwisu to elementy nieinterakcyjne, ktre s

udostpniane w trybie tylko do odczytu lub elementy interakcyjne, ktre
umoliwiaj zmian stanu obiektu (serwisu WWW). Zbir elementarnych
funkcji odpowiednio pogrupowanych tworzy wektor funkcji. Poszczeglne
wektory funkcji tworz struktur funkcjonaln aplikacji. Zapewnienie
funkcjonalnoci serwisu WWW bdzie oznaczao zapewnienie zakresu funkcji
odpowiadajcych potrzebom uytkownika lub innym odbiorcom realizujcych
okrelone cele. Oprogramowanie jest funkcjonalne, gdy zapewni si odbiorcy
potrzebne mu funkcje, ktre zostay okrelone w specyfikacji lub ich obecno
jest wymogiem domylnym lub obowizkowym. Zapewnienie funkcjonalnoci
w stosunku do zaplanowanych celw okrela si funkcjonaln adekwatnoci
(zakada si, e wszystkie cele czstkowe znajd swoje odzwierciedlenie
w elementarnych funkcjach, przy czym liczno tych zbiorw moe by rna).
W serwisie WWW, macierz wektora funkcji moe zawiera sze wektorw
funkcji (wzr 3).
81


Macierzwektorafunkcji=f(Fi,Fm,Fk,Ft,Fr,Fp)
Fi
Fm
Fk
Ft
Fr
Fp

(3)

wektorfunkcjiinformacyjnej.
wektorfunkcjimarketingowej,
wektorfunkcjikomunikacyjnej,
wektorfunkcjitransakcyjnej,
wektorfunkcjirozrywkowej,
wektorfunkcjiprzeszukiwawczej.

KadyserwisWWWposiadazbirunikalnychmacierzywektorwfunkcji(Mu,
Mn, Mw, Mr, Ma), zarwno pod wzgldem liczby wektorw funkcji (Fi, Fm, Fk,
Ft,Fr,Fp)jakielementarnychfunkcji(wzr4).Przyczymzbirelementarnych
funkcji nie zawiera funkcji, ktre s realizowane w oprogramowaniu Web
klienta,np.przegldarkiinternetowej.
Wektorfunkcji=f(zbirelementarnychfunkcji) (4)
Gdzie:
Elementarna funkcja serwisu to dziaanie realizujce okrelony cel (najczciej cel
czstkowy) na rzecz odbiorcy. Relacja pomidzy elementarn funkcj a celem
czstkowymmoewynosi:
1dowielu,ktraoznacza,ejednafunkcjaelementarnarealizujewizkcelw,
1do1,ktraoznacza,ejednafunkcjaelementarnarealizujejedencelczstkowy,
wiele do 1, ktra oznacza, e zbir funkcji elementarnych realizuje jeden cel
czstkowy.

Na rysunku 4.2 przedstawiono odbiorcw serwisu WWW z moliw realizacj

wektorwfunkcji.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.2.SerwisWWWwpostacizbioruunikalnychmacierzywektorwfunkcji
82


Gwn rol uytkownikw serwisw jest: eksploracja treci, odbir treci,
drukowanie, archiwizowanie zawartoci dla indywidualnych celw, analiza
zawartoci. Uytkownicy oczekuj od firmowego serwisu WWW okrelonych
elementarnych funkcji, ktre mona zgrupowa w postaci nastpujcych
wektorw funkcji: Fi wektor funkcji informacyjnej, Fm wektor funkcji
marketingowej, Fk wektor funkcji komunikacyjnej, Ft wektor funkcji
transakcyjnej, Fr wektor funkcji rozrywkowej, Fp wektor funkcji
przeszukiwawczej. Liczba wektorw oraz elementarnych funkcji
wposzczeglnych wektorach moe by rna dla rnych serwisw WWW.
FirmowyserwisWWWwpostacipublicznegoportalu(publicenterpriseportal)
bdzie posiada wszystkie wektory funkcji natomiast serwis WWW w postaci
jednej strony WWW bdzie posiada wektor funkcji informacyjnej
ikomunikacyjnej.
Gwna rol Web administratorw s dziaania: wytwrcze (w sensie
pozyskania, wynajcia lub wytworzenia serwisu WWW), zarzdzajce
iadministracyjne. Szczegowe dziaania Web administratorw s uzalenione
od szeregu czynnikw, ale niektre dziaania s nastpujce, np.: pielgnacja
oprogramowania (maintenance) [ISO/IEC 23026, s. 58 (G.10 Maintenance)],
uaktualnienie
oprogramowania
(updates
software),
funkcjonalne
przystosowanie (functionality updates), archiwizacja, zabezpieczenie
programowe i sprztowe, zapewnienie widocznoci w wyszukiwarkach
ikatalogach tematycznych, pozycjonowanie serwisu wzgldem dziaa SEM
(search engine marketing) i SEO (search engine optimization), zapewnienie
dostpnoci (content accessibility) [ISO/IEC 23026, s. 57 (G.9 Content
accessibility)],utrzymanieserwisu[ISO/IEC23026,s.59(G.13Server,HTTP,and
siteconsiderations)].WzoonychsystemachzarzdzaniatreciCMS,moeby
dokonanypodziauytkownikwna:
Kierownika administratorw (Manager), ktry moe posiada najwiksze
uprawnienia: zarzdza kontami administratorw (administratorw, super
administratorw),instalujemoduylubkomponenty.
Administratorw(Administrator),ktrzymogposiadarneuprawnienia
wzalenociodsystemuCMS.
Superadministratorw(SuperAdministrator).
Ze strony oprogramowania, funkcje realizowane przez program powinny by
dostosowanedopenionejroliodbiorcy(Fiwektorfunkcjiinformacyjnej,Fm
wektorfunkcjimarketingowej,Fkwektorfunkcjikomunikacyjnej,Ftwektor
funkcjitransakcyjnej,Fpwektorfunkcjiprzeszukiwawczej).
Gwnrolredaktorwtreci(zawartoci)sdziaaniazwizaneztreci
lubzawartoci.Redaktorzytreci(zawartoci),stoosobyodpowiedzialneza
zawartotreciwserwisie,penicyrnerolepoczwszyodprodukcjitreci,
utrzymanie produktu treci, eksploracji treci a do jego zarchiwizowania
iusunicia fizycznego, np. autorzy treci (content autor), kierownik treci
(contentmanager),osobyaprobujcetre(approver).Oglnieredaktorzytreci
majnacelu:pozyskiwanietreci(contentacquisition),identyfikacjodbiorcw
83


(reader identification), identyfikacj treci (content identification), tworzenie
oryginalnej treci (creating original content), aktualizacj treci (updates
content), przeredagowanie treci (reusing content), konwersj treci (content
conversion), nabywanie treci (purchasing content), przegldanie treci
(reviewingcontent),aprobatazawartoci(appropriatecontent)[ISO/IEC23026,
s. 58 (G.11 Appropriate content)], zarzdzanie treci (content management).
Realizacja praktyczna dziaa redaktorw treci bdzie moliwa
zwykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania do zarzdzania
zawartoci w serwisie CMS. Systemy CMS zarwno oglnodostpne jak
ikomercyjnezapewniaj odpowiedniefunkcjeze stronyoprogramowania(Fi
wektorfunkcjiinformacyjnej,Fmwektorfunkcjimarketingowej,Fkwektor
funkcji komunikacyjnej, Ft wektor funkcji transakcyjnej, Fp wektor funkcji
przeszukiwawczej).
Gwn rol aplikacji programowych w postaci odbiorcy zawartoci jest
wsppracazistniejcymoprogramowaniem(zkomponentamiserwisuWWW)
a w przypadku zewntrznego oprogramowania pozyskanie okrelonej
zawartociserwisu(uzyskanieczcitrecizjejzawartoci,elementwlubcaej
zawartoci). Funkcje, ktre powinien realizowa serwis a rwnoczenie
powinny by zapewnione dla aplikacji to funkcje skanujce, archiwizujce,
rankingujce dokumenty. W przypadku wyszukiwarek internetowych Web
administrator moe w pewnym stopniu kontrolowa zachowanie robotw
internetowychjakoaplikacjiodwiedzajcychserwisWWW.Umoliwiajtopliki
robots.txt,sitemap.xmlorazinstrukcjeznajdujcesiwkodzierdowymstron
wsekcjiHEAD,tzw.znacznikiMETAprzeznaczonedlarobotwwyszukiwarek
internetowych. Dla odbiorcw w postaci aplikacji powinno si zapewni
nastpujce wektory funkcji: Fi wektor funkcji informacyjnej, Fm wektor
funkcjimarketingowej,Fkwektorfunkcjikomunikacyjnej,Fpwektorfunkcji
przeszukiwawczej.
Realizowaniewyejwymienionychfunkcjidlaodbiorcwbezporednichze
strony serwisu WWW jest moliwe za pomoc wspierajcych technologii
(assistive technologies)68 uruchomionych na serwerze, na ktrym znajduje si
serwis WWW. Przez wspierajce technologie rozumie si zbir rozwiza
sprztowoprogramowych majcych na celu umoliwienie i wspomaganie
funkcji realizowanych dla odbiorcw serwisu internetowego. S to urzdzenia
sprztowe wbudowane lub doczane do serwera (w sensie komputera
speniajcego funkcje serwera), pamici masowe (twarde dyski, napdy CD,
DVD, streamery, sprztowe urzdzenia zabezpieczajce), karty rozszerze
(kartysieciowe)orazoprogramowanie:sterownikiurzdze,sieciowesystemy
operacyjne,protokoy,usugi,specjalistyczneoprogramowaniezabezpieczajce
(zaporyogniowe,oprogramowanieantywirusowe,itp).

68

84

W literaturze termin assistive technologies jest zawony do technologii w zakresie

dostpnociserwiswinternetowychprzezuytkownikw[Jel04].

Technologie wspierajce powinny charakteryzowa si atwoci dostpu dla

swoich odbiorcw (ease-of-access).
Poszczeglne wektory funkcji dla uytkownika byy badane w firmowych
serwisach WWW przedsibiorstw przemysowych wedug sekcji69. W wyniku
przebadania 1136 serwisw, z ktrych metod eksploracji danych wyoniono
183 funkcji elementarnych70, pogrupowano je w 32 grupy funkcji,
a poszczeglne grupy zaliczono do 6 opisanych wektorw funkcji (Fi, Fm, Fk, Ft,
Fr, Fp). Oglny schemat struktury macierzy wektorw funkcji dla uytkownika
przedstawiono na rys. 4.3.
Macierz wektorw funkcji dla jednego serwisu internetowego dla okrelonego odbiorcy
Wektor funkcji serwisu Fi
Grupa funkcji 1
Elementarna funkcja serwisu
Elementarna funkcja serwisu

Elementarna funkcja serwisu n

Elementarna funkcja serwisu
Grupa funkcji 2

Elementarna funkcja serwisu

Elementarna funkcja serwisu

Elementarna funkcja serwisu k

Wektor funkcji serwisu Fm

Grupa funkcji 1

Grupa funkcji p
Elementarna funkcja serwisu
Elementarna funkcja serwisu

Elementarna funkcja serwisu n

Elementarna funkcja serwisu

Elementarna funkcja serwisu
Elementarna funkcja serwisu h
Wektor funkcji serwisu Fp

Grupa funkcji p

Fi
Fm
Fk
Mu=
Ft
Fr
Fp

rdo: Opracowanie wasne

Rys. 4.3. Przedstawienie graficzne budowy macierzy wektorw funkcji dla uytkownika
w postaci drzewa procesw
69

70

Badania koncentroway si na uytkowniku kocowym oprogramowania, tzn. funkcje

wystpujce po stronie frontowej serwisu WWW (front page). Badania odbiorcw penicych
funkcje administracyjne i funkcje redakcyjne wymagay dostpu do oprogramowania od
strony tylnej serwisu (front-end, back-end) i w zwizku z tym nie mogy by zrealizowane.
Czciowo, byy prowadzone badania funkcji dla aplikacji: robotw wyszukiwarek
internetowych i programu archiwizujcego Internet, tzw. Archiwum Internetu.
W rzeczywistoci, liczba elementarnych funkcji jest znacznie wiksza. W zestawieniu
sumarycznym, pod uwag nie byy brane funkcje, ktre byy unikalne.

85

4.2.Macierzwektorwfunkcjidlauytkownika
Kady firmowy serwis by badany specjalnie wykonanym formularzem
Identyfikacja funkcji zrealizowanych w serwisie internetowym. Formularz
powsta na bazie szkieletu ankiety opracowanej przez autora na podstawie
wstpnych bada na firmowych serwisach internetowych przedsibiorstw.
Formularz (szablon wzorcowy do modyfikacji) zawiera 148 elementarnych
funkcji.DladanejgrupybadanychserwiswwgposzczeglnychklasPKD2007,
formularz ulega uszczegowieniu (dodawano nowe funkcje) lub ulega
uproszczeniu (usuwano funkcje, ktre nie byy realizowane w caej grupie).
Wynikiem uzupenienia formularza byy nastpujce informacje dla kadego
serwisu:
1. Liczbawektorwfunkcji(Fi,Fm,Fk,Ft,Fr,Fp),
2. Liczbaelementarnychfunkcjirealizowanychwposzczeglnychwektorach,
3. Liczbawszystkichelementarnychfunkcjiwserwisie,
4. Obecno danej funkcji w poszczeglnych serwisach wg udziau
procentowego,
5. Liczbailistafunkcjiobowizkowych,
6. Liczba i lista funkcji, ktre naley uwzgldni w przypadku planowania
modernizacjilubbudowynowegoserwisu.
Wsumiezrealizowano83zmodyfikowanychformularzyzawierajcych83klasy
PKD 2007 z 1136 serwisami. Badania realizowanych funkcji dla uytkownika
byy realizowane z wykorzystaniem Internetu w trybie pracy online oraz
wmiar potrzeby offline na interfejsie uytkownika z wersj elektroniczn
formularza. W wyniku przebadania 1136 serwisw przez analitykw pod
wzgldem realizowanych elementarnych funkcji, autor zmodyfikowa
iuporzdkowa formularz. Metod eksploracji danych wyoniono 183 funkcji
elementarnych, pogrupowano je w 32 grupy funkcji, a poszczeglne grupy
zaliczono do 6 wektorw funkcji. Oglny schemat wynikowego formularza
zostaprzestawionynarys.4.4.
Celem realizacji bada w zakresie realizowanych funkcji dla uytkownika
zaimplementowanych w firmowych serwisach internetowych byo
wyselekcjonowanie do dalszych bada serwisw, ktre posiaday funkcj
transakcyjn (Ft). Oraz wyniki bada miay posuy do oceny konwergencji
serwisw pod wzgldem funkcjonalnym. Zebrane wyniki bada obecnie
pozwalaj na opisanie poszczeglnych wektorw funkcji realizowanych
wfirmowychserwisachWWW71.

71

86

Podobne dziaania wykonuje si w ramach inynierii wymaga. W inynierii wymaga

wykonuje si zestaw specyfikacji: wymagania rodowiska (Environmental requirements),
wymagania systemowe SyRS (System Requirements Specifications), wymagania
oprogramowania SRS (Software Requirements Specifications), wymagania interesariuszy
(Stakeholders requirements), w tym wymagania uytkownika (User requirements). Oglnie,
wymagania uytkownika mona podzieli na: a) wymagania funkcjonalne (funcional
requirements), b) pozafunkcjonalne (nonfunctional requirements). Wymagania funkcjonalne
specyfikuj dokadnie to, co system powinien realizowa w postaci zestawu funkcji.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.4.OglnyschematbudowyformularzaIdentyfikacjafunkcjizrealizowanych
wserwisieinternetowym

Wymagania pozafunkcjonalne nie maj wpywu na funkcjonalno systemu. Nakadaj one

ograniczenie na sposb i w jaki sposb wymagania funkcjonalne bd zrealizowane.
Wymagania mog dotyczy technologii wykonania produktu (np. cech jakociowych
produktu), organizacyjne i zewntrzne, w ktrej ma zosta zrealizowany system. Obejmuj
ograniczenia czasowe, ograniczenia dotyczce procesu tworzenia, standardy, itp. [SWEBOK,
INCOSE Systems Engineering Handbook: A WHAT TO Guide for all se practitioners.
InternationalCouncilonSystemsEngineering,Version2a,1June2004,s.11.].

87


4.2.1.FunkcjainformacyjnaserwisuWWW
Firmowy serwis internetowy jest przede wszystkim nonikiem informacji
(przekazemtrecizzawartoci).Powinienwprzystpnysposbdostarczyjak
najwicej informacji przydatnych dla uytkownika: danych o firmie, jej
produkcjiiwiadczonychprzezniusugach.Funkcjinformacyjnwserwisie
WWW bdzie peni przede wszystkim tekst w niej zawarty, grafika jest
uzupenieniemtrecitekstowychwmylzasadyjedenobrazwarttysicasw
i peni funkcje kompozycyjn. Jednak oprcz tekstu nonikiem treci s
wszystkieuytestatyczneidynamiczneelementy:
multimedialne: grafika (to, zdjcia, tekst, rysunki, animacje), efekty
dwikowe,filmy,
konstrukcyjne(ramki,tabele,linie,marginesy,wcicia,akapity),
interakcyjne (kontrolki (Controls): przyciski, przyciski opcji, pola kombi,
pokrta,polelisty,polatekstowe,itp.iformularze(Forms))
widgety72.
Elementy umieszczone wserwisiestanowinie tylkoelementdekoracyjnyczy
kompozycyjny, ale rwnie eksponuj tre, porzdkuj wizualnie struktur
serwisu. Funkcj informacyjn Fi powinien spenia w pewnym stopniu kady
serwisinternetowyniezalenieodswojejwielkociczytestrukturyodbiorcw.
Funkcja informacyjna powinna by speniona wtedy, gdy serwis zawiera
komplet informacji istotnych z punktu widzenia uytkownika a nie firmy.
Uytkownik najczciej oczekuje od firmowego serwisu: danych adresowych,
charakterystyki dziaalnoci (rodzaju i zakresu produkcji lub wiadczonych
usug); dostarczenia aktualnych informacji o firmie, historii, rozwoju,
przyznanych patentach, nagrd, spenienia norm jakociowych, itp.; informacji
osytuacjifinansowejfirmy(ocenkondycjiekonomicznej,raportw,prospektw
emisyjnych); opisw produktw lub usug w postaci katalogw, opisw ich
charakterystyk i waciwoci, udostpniania informacji (zdj, cennikw,
katalogw, materiawinformacyjnych);FAQpytaniaiodpowiedzinaczsto
zadawanepytaniaprzezuytkownikw;dodatki,np.wzoryumw,regulaminy,
normy, itp. Wszystkie wyej wymienione elementy zostay zidentyfikowane
wbadanych serwisach. Lista elementarnych funkcji zakwalifikowanych
wwektorzefunkcjiinformacyjnejzostaaprzedstawionanarys.4.5.

72

88

Widgetwtumaczeniachinformatycznychjesttoco,costanowisamodzielncaointerfejsu
multimedialny element strony WWW lub pulpitu komputera. To moe by obiekt
nieinteraktywnyjakiinteraktywny.Wterminologiiborlandowskiejtumaczysiwidgetjako
komponent, microsoftowej jako kontrolka. Tworzenie, pozyskiwania wymiana widgetw
moebywykonywananastronieWidgetpot:<http://www.widgetpot.pl>

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.5.Wektorfunkcjiinformacyjnej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

Realizacja praktyczna funkcji informacyjnej w serwisie powinna tak by

zorganizowana,abyuytkownikwykonywaczynnociadekwatniedoczasuich
trwania(wedugskaliliskoci/lepkocistronaneutralna)ibyadostosowana
swojzawartocidogrupydocelowej.
89


4.2.2.FunkcjamarketingowaserwisuWWW
Funkcja marketingowa ma za zadanie uzupeni ofert marketingow o media
elektroniczne (media Internetu). Oglnie, ma na celu wspomc przekaz
wizerunku przedsibiorstwa, marki, organizacji (corporate identity, brand
identity,organizationalidentity)aw szczeglnocipromowa mark,produkty
lubusugiprzedsibiorstwa.Dofunkcjimarketingowychmonazaliczy:nazw
firmy, logo firmy, slogan73, wystrj serwisu, prowadzenie akcji promocyjnych,
prowadzenie statystyk w postaci licznika odwiedzin, moliwo personalizacji
strony,np.moliwozmianywyglduserwisutzw.skrkiserwisu,moliwo
umieszczenia w serwisie oprogramowania typu trial version, funkcja typu
powiadomznajomych,jelipodobasiserwis,reklamawasnalubzleconaitp.
Reklama w serwisie WWW zrealizowana za pomoc rnych technik
informatycznych, np. ministrony reklamowe (popup), banery podlega takim
samym przepisom prawnym jak reklama w innych masowych mediach, tzn.
powinnaprezentowaiinformowaprodukt/usug.Popierwsze,niepowinna
narusza interesw konsumentw lub konkurentw, po drugie nie powinna
naruszadobregoobyczaju.Reklamatowarulubusugiumieszczonawserwisie
powinnaprzezodbiorcbyrozpoznawalnajakoreklama(...)uznajesinakaz
przejrzystoci w zakresie podejmowanych przez przedsibiorcw dziaa
gospodarczych. W tym przypadku chodzi o to, aby inni uczestnicy rynku mieli
faktycznmonoustalenia,czyotrzymaneinformacjemajcelreklamowyczy
tesczcineutralnpowszechnegoobieguinformacji74.
Funkcj marketingow peni logo firmy umieszczone w nagwku strony
szkieletu architektury informacji oraz logo firmy umieszczone w pasku adresu
przegldarki internetowej za pomoc elementu jzyka HTML <link
rel="shortcut icon" href="cieka_dostpu_do_pliku_ikony.ico"/>. W badanych
serwisach internetowych 187 serwisw (16,5%) posiadao w kodzie
rdowym element jzyka HTML, ktry wywietla ikon symbolizujc dan
stronnapaskuadresuwprzegldarceinternetowej.
Interesujc funkcj marketingow s kupony umieszczone w serwisie,
ktre po wydrukowaniu umoliwiaj skorzystanie z rabatu w sklepie
tradycyjnym. Realizacja funkcji marketingowej przez serwis WWW umoliwi
przedsibiorstwuobnieniekosztwzwizanychzwydatkaminareklam.Lista
elementarnych funkcji zakwalifikowanych w wektorze funkcji marketingowej
zostaaprzedstawionanarys.4.6.

73

Wymienione trzy elementy nale do przekazu marki. Philip Kotler, oprcz wymienionych
trzech elementw (Name, Logo, Tagline (or Slogan)) wymienia czwarty element: historyjk
(BrandStory)[Kot06,s.92].
74 Masiota J.: Wolna reklama i jej normatywne ograniczenia. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny
iSpoeczny,2000/2/65,s.77.

90

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.6.Wektorfunkcjimarketingowej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

Realizacja praktyczna funkcji marketingowej powinna tak by zorganizowana,

aby uytkownik wykonywa czynnoci adekwatnie do czasu ich trwania
(wedugliskoci/lepkocistronaneutralna).
4.2.3.FunkcjakomunikacyjnaserwisuWWW
Funkcja komunikacyjna polega na udostpnieniu uytkownikom kanau
komunikacyjnego do kontaktu pomidzy stronami w poszczeglnych
segmentach, np. uytkownika z przedsibiorstwem (B2C), pomidzy
uytkownikami (C2C), partnerami biznesowymi (B2B). Zadaniem kanau
komunikacyjnego jest wspieranie obsugi klienta, utrzymanie staego kontaktu
zpartnerami (dostawcami i odbiorcami), wzajemna wymiana informacji
pomidzy stronami, np. w segmencie B2B. W ujciu systemowym funkcja
komunikacyjna to kontakt systemu (system informacyjny przedsibiorstwa
serwis WWW) z otoczeniem (rodowiskiem informacyjnym otoczenia oraz
wiatem realnym). Praktycznie, poprzez kanay komunikacyjne uytkownicy
mog wyjani wtpliwoci dotyczcych produktw i usug, a take wyrazi
swoj opini. atwy i anonimowy kontakt przez Internet, powinien sprzyja
wikszej aktywnoci dziaa i szczeroci uytkownikw. Pozyskane informacje
od uytkownika mog by niezwykle cenne dla przedsibiorstw, poniewa
otrzymuj informacj, ktre mog by nieuwiadomione przez pracownikw
przedsibiorstwa (skargi, nieprawidowoci, pochway, sugestie). Funkcje
komunikacyjnpowinnyspeniawszystkieserwisyinternetoweniezalenieod
przeznaczenia tworzc przyjazn przestrze konwersacji (Conversation space).
Funkcja komunikacyjna moe by zrealizowana metodami asynchronicznej
komunikacji (Asynchronous communication), synchronicznej komunikacji
(Synchronouscommunication)orazkomponentamiserwisuWWW.
Najprostsz metod komunikacji z przedsibiorstwem i z innymi
uytkownikami jest poczta elektroniczna, nastpnie powiadamianie
onowociach (Newsletter), listy i grupy dyskusyjne, czatroom, opinie
91


uytkownikw (recenzje), dodawanie komentarzy, publikowanie wasnych
artykuw,ksigagoci,sonda,ankieta.Interesujcfunkcjkomunikacyjnjest
autoresponder, ktry automatycznie pozwala odpowiedzie na zapytanie
uytkownika lub metod co jeli przesa gotow odpowied z bazy danych
zidentyfikowanych problemw. Im wiksze bd moliwoci wymiany danych
pomidzy uytkownikami (uytkownikserwisuytkownik) i pomidzy
uytkownikiem a przedsibiorstwem (uytkownikserwispracownik) tym
bardziej bdzie rosa lojalno uytkownikw i poczucie tosamoci
zprzedsibiorstwem.
Do funkcji komunikacyjnej mona zaliczy uwagi, ogoszenia, komunikaty,
owiadczenia, ostrzeenia (Announcements) skierowane do wszystkich lub
wybranejgrupyodbiorcw,ktremogspowodowainterakcjuytkownikw
(wyejwymienioneelementy mona rwniezaliczydofunkcjiinformacyjnej
serwisu). W zalenoci od grupy docelowej oraz hierarchii ich wanoci dla
przedsibiorstwa,wyejwymienioneelementymogbyrnierozmieszczone
w szkielecie architektury informacji serwisu. Im waniejszy element tym
bardziej powinien si wyrnia form graficzn, dwikow lub dynamik
wserwisie, zajmowa okrelon wielko (rozmiar komunikatu) i zajmowa
okrelonemiejsce,np.wnagwkustronygwnej.
Ankiety, jako moliwo badania opinii publicznej s narzdziem
wspomagajcym dla procesw podejmowania kluczowych decyzji przez
decydentw, w ktrym spoecznoci mog bra aktywny udzia. Wyniki ankiet
zwaszcza, gdy dotycz istotnych elementw serwisu dla szerokiego grona
odbiorcw (w krtkim horyzoncie czasowym, duo odpowiedzi) powinny by
traktowane powanie, jako decyzje kolegialne i zosta uwzgldnione.
Wypenianie ankiet moe by anonimowe lub personalne (najczciej w jaki
sposbwypenienieankietjestpremiowane).Klubyczonkowskie(Membership
directory) umoliwiaj zarejestrowanym uytkownikom dostp do
specyficznychzasobwniedostpnychdlapozostaychuytkownikw.
Lista elementarnych funkcji zakwalifikowanych w wektorze funkcji
informacyjnejzostaaprzedstawionanarys.4.7.
Realizacja praktyczna funkcji komunikacyjnej powinna tak by
zorganizowana, aby uytkownik jak najkrcej przebywa w czci serwisu, tj.
stopie zatrzymania uytkownika by bardzo krtki (strona bardzo liska).
Naprzykad, w przypadku poczty elektronicznej, adres poczty elektronicznej
powinien by hiperczem tj. wybr hipercza przez uytkownika spowoduje
uruchomienie klienta poczty elektronicznej. Adres email nie powinien by
tekstem, gdy zmusza si uytkownika do wielu czynnoci: uruchomienia
klienta poczty elektronicznej, skopiowania i wklejenia adresu. W adnym
przypadku adres email nie powinien by graficzny, gdy zmusza si
uytkownika do przepisania adresu (s inne metody zabezpieczenia adresu
internetowegoprzedskanowaniemprzezrobotypozyskujceadresyemail).

92

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.7.Wektorfunkcjikomunikacyjnej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

Najbardziejzaawansowantechnikkomunikacjipomidzystronamijestdialog
w jzyku naturalnym pomidzy programem komputerowym wystpujcym
wroli czowieka a uytkownikiem. Programy te s okrelane jako linguboty.
Lingubot jest zaawansowan aplikacj wykorzystujc m.in. algorytmy
sztucznej inteligencji do przetwarzania jzyka naturalnego. Wygld lingubota
moe mie wposta statycznych obrazw (zdj), grafik komputerowych
(animacji)lubbywpenianimowany(filminteraktywny)(rys.4.84.9).

rdo: Ms. Dewey [online] [dostp 10.06.2008]. Dostpny w World Wide Web:
<http://www.msdewey.com>.

Rys.4.8.ZaawansowanawyszukiwarkawpostacilingubotaMs.Dewey

93

rdo: Ms. Dewey [online] [dostp 10.06.2008]. Dostpny w World Wide Web:
<http://www.msdewey.com>.

Rys.4.9.ZaawansowanawyszukiwarkawpostacilingubotaMs.Dewey
(fragmentekranu)

Dialog pomidzy stronami moe odbywa si za pomoc wywietlanych

komunikatw i wprowadzenia tekstw przez uytkownika lub moe odbywa
sigosowo.Oprogramowanielingubotaumoliwiauczeniesi,nawetpodczas
prowadzenia dialogw. Dziedzina wiedzy zajmujca si wykorzystywaniem
wiedzy na temat zachowania si w modelowanych systemach oraz ich
symulowania postaci cyfrowych to botyka75. Lingboty w serwisach
internetowych mog peni rne funkcje, np. marketingowe, informacyjne,
transakcyjne, rozrywkowe, komunikacyjne, przeszukiwawcze. W Polsce,
najbardziejznanymlingubotjestFido76.Zewzgldunawysokiekosztytakiego
rozwizania np. dla lingbota Fido ok. 10000 z netto, plus abonament, zakres
zastosowa lingubotw jest ograniczony. W polskich serwisach internetowych
funkcjonuje kilka lingubotw: Fido (http://www.fido.pl), Krzysztof
(http://www.mapamap.pl/Krzysztof), Hubert (http://www.hestia.pl, Eliza
(http://www.apartamentynapolanie.pl/),Adam(http://www.sterprojekt.pl),

75

AibotWorld.com [online] [dostp 10.06.2008]. Dostpny w World Wide Web:

<http://www.aibotworld.com>.
76 Fido interactive [online] [dostp 21.06.2008]. Dostpny w World Wide Web:
<http://www.fido.pl/>.

94


4.2.4.FunkcjatransakcyjnaserwisuWWW
Funkcjatransakcyjnaserwisuoznaczamoliwozawieraniatransakcjimidzy
stronami. Termin transakcja (ac. transactio dokonanie) oznacza
porozumienie,ukadwjakiejsprawiepomidzystronami,ktrejestwynikiem
negocjacji, przetargw i jest elementem szerszego procesu wymiany. Philip
Kotlerpodaje,ewymianajestprocesemotrzymywaniaodkogopodanego
produktu dziki zaoferowaniu czego w zamian. [Kot02, s.6]. Aby mg
zaistnieproceswymiany,musibyspenionychpiwarunkw[Kot02,s.67]:
1. Muszuczestniczyprzynajmniejdwiestrony.
2. Kadazestronpowinnamieco,codladrugiejstronyjestwartoci.
3. Stronypowinnymiemoliwokomunikacjiidostarczeniawartoci.
4. Stronymajswobodwakceptacjijakirezygnacjizoferty.
5. Kadastronauwaa,ejestwaciwipodanstronwbiznesie.
Proceswymianyzaistnieje,jeeliobydwiestronyzgadzajsinawarunki,ktre
s dla nich korzystniejsze ni przedtem. Wymiana jest procesem kreujcym
warto,poniewanormalnieprzynosikorzyobydwustronom.Wymianajest
skuteczna,jeeliporozumieniejestzawarteidochodzidotransakcji.Transakcja
obejmuje przynajmniej dwie rzeczy wartoci, zgody uzgodnione warunkach,
wokrelonym czasie i miejsca zawarcia porozumienia. Obowizujce regulacje
isystemprawny,wspomagaipozwalawymusizgodpomidzykontrahentami
[Kot02,s.7].
W firmowych serwisach internetowych funkcja transakcyjna serwisu
czciejoznaczamoliwozawieraniatransakcjipomidzystronami:
pracownikamiprzedsibiorstwaauytkownikami(segmentB2C),
partneramibiznesowymi(B2B),
uytkownikami(C2C).
Odpowiedzialnoprawnazaskutkidokonaniatransakcjiwserwisiemoeby
rna. W przypadku zawierania umw w segmencie B2C pena
odpowiedzialno spoczywa na przedsibiorstwie. W zakresie udostpnianie
serwisu, jako platformy do wymiany pomidzy stronami (B2B lub C2C)
odpowiedzialnoprzedsibiorstwamoebyograniczona.
Wprzypadkurealizacjifunkcjisklepuinternetowegowserwisie,najczciej
s to transakcje kupna i sprzeday oraz towarzyszce temu ustalenia umowy.
Zakres funkcji transakcyjnej moe by rny, poczwszy od wyszukania,
zoenia zamwienia, wybrania sposobu dostawy a do realizacji patnoci
przezbezporednitransferpieniny(obsugapatnocikartamikredytowymi,
mTransfer,AllPay)77.BrakfunkcjitransakcyjnejwserwisieWWWnieoznacza,

77

Dokadne zdefiniowane funkcji transakcyjnej jest trudne. Wynika to, po pierwsze:

zcharakteruprocesu.Cz procesunegocjacjimoeodbywasirnymiinnymikanaami,
nie za porednictwem sieci komputerowej i jest poufna. ledzenie transakcji przez osoby
postronne jest niemoliwe. Po drugie, zakres funkcji transakcyjnej moe by bardzo rny
wrnych serwisach. W przypadku dostarczania cyfrowych zawartoci, istnieje standard,
ISO/IEC TR 210001:2001(R2004), ktry dokadnie opisuje jedenacie kluczowych

95


eprzedsibiorstwoniedokonujeadnychtransakcjiinternetowych.Transakcje
mog zosta realizowane w innych specjalizowanych serwisach, np. aukcjach
internetowych, zewntrznych sklepach internetowych. Lista elementarnych
funkcjiwwektorzefunkcjiinformacyjnejzostaaprzedstawionanarys.4.10.
Realizacja sklepu internetowego w serwisie, wymaga zapewnienia funkcji
bezpieczestwa:uytkownika,transmisjiiserwisu.Zachowaniebezpieczestwa
uytkownikowi dotyczy realizacji sposobw patnoci w trakcie realizacji.
Bezpieczestwo serwisu jest o wiele waniejsze, gdy dotyczy ono wielu
uytkownikw. Serwer, na ktrym jest posadowiony serwis moe sta si
obiektem ataku, wwczas zgromadzona dane osobowe oraz transakcje mog
zosta w sposb niekontrolowany udostpnione osobom trzecim.
Podsumowujc,kadatransakcja,szczeglniezrealizacjpatnocizawieratrzy
punkty krytyczne: komputer uytkownika (komputer klienta w architekturze
klientserwer), transmisja w sieci, serwer. Zapewnienie bezpieczestwa
transakcji wie si z zabezpieczeniem komputera uytkownika (sprztowo
programowe), bezpieczestwa transmisji, np. protokoem szyfrowanym,
bezpieczestwaserwera(sprztowoprogramowe).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.10.Wektorfunkcjitransakcyjnej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

elementw wspierajcych proces dostawy zawartoci multimedialnych w acuchu dostaw i

relacje pomidzy operacjami wspomagajcymi ten proces (rwnie metryki jakociowe).
Transakcje s jednym z piciu obszarw istotnych w procesie wymiany wartoci. Kolejnym
standardem opisujcym transakcje biznesowe jest Openedi Reference Model ISO/IEC
14662:2004iebXMLISO/TS15000.

96

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.10.c.d.Wektorfunkcjitransakcyjnej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

97

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.10.c.d.Wektorfunkcjitransakcyjnej(szablonwzorcowydomodyfikacji)

Realizacja praktyczna funkcji transakcyjnej powinna tak by zorganizowana,

aby uytkownik jak najkrcej przebywa w czci serwisu, tj. stopie
zatrzymaniauytkownikabybardzokrtki(bardzoliski).
4.2.5.FunkcjarozrywkowaserwisuWWW
Funkcja rozrywkowa polega na udostpnieniu uytkownikom zasobw
programowosprztowych sucych do rozrywki i spdzania mio wolnego
czasu. Mog to by gry komputerowe, konkursy, krzywki, turnieje, pliki
multimedialne (filmy, zdjcia inne pliki i oprogramowanie), czy te informacje
natematyzwizanezrozrywk(dowcipy,anegdoty,zabawnezdjcia,historyjki,
wirtualne kartki pocztowe). Lista elementarnych funkcji zakwalifikowanych
wwektorzefunkcjiinformacyjnejzostaaprzedstawionanarys.4.11.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.11.Wektorfunkcjirozrywkowej(szablonwzorcowydomodyfikacji)
98


Zastosowanie funkcji rozrywkowej pozwala zatrzyma uytkownika
wserwisie,dzikiczemu,imduejuytkownikaktywnieprzebywanastronie,
tymlepkostrony/serwisuwzrasta.
4.2.6.FunkcjaprzeszukiwawczaserwisuWWW
Funkcja przeszukiwawcza to realizacja sposobu przemieszczania si
uytkownikapostronachserwisuorazsposobyprzeszukiwania,katalogowania
informacji zawartych w serwisie. Funkcja przeszukiwawcza jest najczciej
realizowana przez wasn lokaln wyszukiwark zasobw, dziki ktrej
uytkownik moe w szybki sposb odnale dany produkt lub usug. Lokalna
wyszukiwarka w serwisie powinna umoliwia przeszukiwanie po zasobach
serwera, po wszystkich stronach serwisu a nie tylko na stronie aktualnie
wywietlanej. Kolejn elementarn funkcj jest mapa strony. Mapa w postaci
skorowidzu umoliwia zapoznanie si z treciami w serwisie oraz szybkie
przemieszczanie si po jej strukturze. Bardziej technicznie zaawansowanymi
rozwizaniamijestmoliwoporwnaniatowarwzesoblubwyszukiwarka
zewntrznazasobwinternetowych,np.Google.Wprzypadkurozbudowanego
serwisuistotnymelementemumoliwiajcymwatwysposbprzemieszczanie
si po serwisie jest indeks serwisu, katalog tematyczny lub alfabetyczny,
dynamicznezakadki,dodatkowypaseknarzdziowy,ktryuatwiaeksploracj
treci.
Jakob Nielsen podaje [Nie07, s. 53], e na stronach gwnych, ktre
zawieraj cze do mapy serwisu, cze to zostao nazwane w nastpujcy
sposb: etykieta mapy (Site Map) 63%, indeks witryny (Site Index) 13%,
przewodnik po serwisie (Site Guide) 8%, pozostae: mapa (Map), wszystkie
kategorie (See All Categories), zawarto witryny (Site Contents), plan
witryny(Sitemap).
Lista elementarnych funkcji zakwalifikowanych w wektorze funkcji
informacyjnejwpolskichserwisachzostaaprzedstawionanarys.4.12.
Realizacja praktyczna funkcji przeszukiwawczej powinna tak by
zorganizowana, aby uytkownik jak najkrcej przebywa w czci serwisu,
tj.stopiezatrzymaniauytkownikabybardzokrtki(bardzoliski).

99

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.12.Wektorfunkcjiprzeszukiwawczej

4.3.Konkluzjawynikwbadawzakresiefunkcjonalnociserwisw
internetowych
Przydzia funkcji elementarnych do poszczeglnych grup funkcji, a pniej do
poszczeglnych wektorw funkcji jest arbitralny. Z punktu widzenia odbiorcy,
np. uytkownika czy te programu typu spider, waniejsza jest dostpno,
czytelno i aktualno elementu, ni funkcja, ktr on realizuje w serwisie.
Jednak dla webinynierw miejsce i sposb eksponowania elementu
warchitekturzeinformacjibdziebardziejistotny.
Konkluzj opisywanych wynikw bada w zakresie realizowanych funkcji dla
uytkownikaprzezfirmowyserwisWWWsnastpujcewnioski:
1. Kady serwis WWW posiada zbir unikalnych pod wzgldem liczby:
wektorw funkcji (Fi, Fm, Fk, Ft, Fr, Fp), grup funkcji, jak i elementarnych
funkcji.Wprzypadkuduejzbienocipodwzgldemliczbyelementarnych
funkcji, sposb realizacji tych funkcji w serwisie jest odmienny.
Rnorodno funkcjonalna wynika z tego, e rni odbiorcy poszukuj
rnych korzyci i rnie oceniaj oferowane produkty i usugi, std te
twrcyserwiswimplementujwsposbodmiennyelementarnefunkcje.
2. ZkadymwektoremfunkcjiFxwisinastpujcezagadnienia:
a)grupadocelowa(liczebno,hierarchia,szeroko,gbokogrupy),
b)priorytetowo segmentu (B2C, B2B, C2C, ...) z punktu widzenia
gwnychinteresariuszy(viewpoint)iichpogldw(view),
100


c) stopie zatrzymywania uytkownikw w serwisie internetowym
(kada grupa funkcji lub elementarna funkcja moe posiada inn
lepko/lisko),
d)cechy jakociowe oprogramowania78 (atwo wykonywania funkcji,
uytecznofunkcji),
e)moliwo generowania wartoci dodanej79 dla przedsibiorstwa, np.
wsensie ekonomicznym wektor funkcji transakcyjnej lub
rozrywkowej; w sensie wiadomoci wektor funkcji informacyjnej
imarketingowej.
3. Wektor funkcji dla uytkownika Fx jest cile powizany z klas PKD.
Charakter dziaalnoci przedsibiorstwa wywiera olbrzymi wpyw na
poszczeglne wektory funkcji. W zwizku z tym, nie mona porwnywa
serwisw,niezwizanychzesobsowamikluczowymi.
4. Poszczeglne wektory serwisu internetowego zwizane s z elementami
jakociowymi serwisu (Web Site Quality) w cyklu ycia serwisu
internetowego (Web Site Life Cycle). Oglnie, mona wyrni trzy etapy
ocenyjakociwcykluyciaserwisuinternetowego:
1. Ocenajakociprocesuprodukcjioprogramowania:a)ocenajakociowa
przedprodukcyjna, np. ocena projektu oprogramowania, b) w trakcie
produkcji, np. ocena modeli procesw produkcji, wewntrzprocesowe
metryki testw oprogramowania, c) ocena procesw usprawniania
procesuprodukcjioprogramowania,np.pomiarydojrzaociprocesw,
d) ocena procesw poprodukcyjnych, np. ocena serwisowania
oprogramowania.
Ocena
dotyczy
procesu
wytwrczego
oprogramowania.
2. Ocena jakoci produktu programowego, ktry jest wynikiem procesu
produkcji oprogramowania: a) ocena wewntrznych atrybutw jakoci
produktuprogramowego.Atrybutywewntrznedotyczcechproduktu
widzianych od strony struktury oprogramowania z dostpnoci do
kodu rdowego, np. testowanie wg przezroczystoci lub biaej
skrzynki, b) ocena zewntrznych atrybutw jakoci produktu
programowego. Atrybuty zewntrzne obejmuj ocen wej i wyj
produktu bez znajomoci struktury i wewntrznego oprogramowania,
np. testowanie wg czarnej skrzynki. Ocena produktu dotyczy
gotowegowytworzonegoproduktuoprogramowania.
3. Ocenajakociproduktuprogramowegowkontekciejegouyciaprzez
uytkownika w rodowisku jego dziaania. Osoby odpowiedzialne za
serwis (decydenci) powinni mie wiadomo, e serwis internetowy
jest produktem programowym, ktry powstaje w procesie
produkcyjnym, a niezbdne wymagania dla tego procesu uzyskuje si

78

Szczegowemetrykifunkcjonalnoci(pimetryk)opisane standardem ISO/IEC TR 91262

niebyybadane.
79 Wartododanajestrozumianajakornicawoceniewartociwyjiwej(ValueAdded=
ValueOutputValueInput).

101


od interesariuszy (kluczowych interesariuszy). W zwizku z tym
dbao o jako produktu musi uwzgldnia jako produktu dla
odbiorcw bezporednich w cyklu ycia serwisu internetowego.
Pozyskanie potrzeb od interesariuszy powinno przeoy si, co
najmniej na wymagania funkcjonalne, a nastpnie na wektory funkcji,
ktre bd zrealizowane w serwisie internetowym. Elementarne
funkcje powinny by odpowiednio pogrupowane w grupy funkcji
tworzcfunkcjonalnarchitektur(functionalarchitecture80).
5. Oglny model jakoci oprogramowania wg standardu ISO 9126 obejmuje:
wewntrzne atrybuty jakoci produktu oprogramowania (Internal quality),
zewntrzne atrybuty jakoci produktu (External quality), jakoci
wkontekcie uycia (Quality in use). Jednym z atrybutw jakoci
wkontekcie uycia jest satysfakcja. W standardzie ISO 9126 definiowana
jest, jako zdolno produktu oprogramowania w osigniciu
zadowalajcego
poziomu
satysfakcji
podczas
korzystania
zoprogramowania. Satysfakcja jest wyznaczana przez uytkownikw
podczas interakcyjnej pracy z produktem oprogramowania i obejmuje
rwnie oczekiwania uytkownikw ze strony uycia produktu81. Wedug,
autora,uytkownikapowinnyinteresowatrzyaspekty:zawartoserwisu
(Web content), realizowane usugi (service) oraz system (system)82.
Zwikszenie funkcjonalnoci w zakresie zawartoci serwisu, moe
spowodowa, e zawarto stanie si na tyle atrakcyjna, e bdzie ona w
stanie przycign wiksz liczb uytkownikw. Na przykad: zawarto
bdzie unikalna, wzbogacajca wiedz uytkownika, bdzie umoliwiaa
doznawanie przey emocjonalnych i estetycznych, np. rozbudowana
funkcja rozrywkowa serwisu. Realizowane usugi (service) to realizacja
funkcji zaimplementowanych w serwisie. Cechy jakociowe realizowanych
funkcjiszwizanezpercepcjuytkownikawrealizacjitychusug,podczas
jego pracy z serwisem. Zmiana lub cakowita reorganizacja funkcji moe
przyczynisidoczstszegokorzystaniazserwisu.Zsystem(system)wie
si elementy programowosprztowe na ktrym jest posadowiony serwis.
Gwnymaspektembdziebezpieczestwoserweraijegooprogramowanie.

80

Przez funkcjonaln architektur rozumie si Sprecyzowanie funkcji, logiczne ich

pogrupowanie oraz skojarzenie ich z wymaganiami. rdo: Capability Maturity Model,
Integration(CMMISM),Version1.1,CMMISMforSystemsEngineering,SoftwareEngineering,
IntegratedProductandProcessDevelopment,andSupplierSourcing,(CMMISE/SW/IPPD/SS,
V1.1),CMMIProductTeam,CarnegieMellonUniversity,2002,s.386.
81 rdo: International standard ISO/IEC 9126, Software engineering Product quality, Part 1:
Qualitymodel,FirstEdition20010615,ISO,Geneva2001,s.1213.
82 W literaturze z zakresu jakoci serwisw internetowych (Web site quality), wymieniane s
nastpujce elementy: jako informacji (information quality IQ), jako systemu (system
qualitySQ),jakousug(servicequality)[Kho05,s.10451050,11301132,Gao05:Chapter
VI: Web Site Qualityand Usability in ECommerce]. Niestety, rni autorzy, rnie okrelaj
terminyidefiniujcechyjakociowe.

102


6. Konkluzj nr 4 i 5 jest powizanie elementarnej funkcji z atrybutami
jakociowymi (jakociowym podejciem do implementacji funkcji). Skoro
serwisinternetowyjestproduktemprogramowymtojegouycie,nietylko
powinno spenia jakociowe atrybuty oprogramowania, ale rwnie
kryteria atrakcyjnoci produktu. Philip Kotler wymienia 6 kryteriw
atrakcyjnociproduktu[Kot03,s.47]:
atwootwarciaproduktu(Easytoopenthepackaging).
atwomontau(Easytoassemble).
atwonauczeniasi,abywykorzysta(Easytolearnhowtouse).
atwouycia(Easytouse).
atwonaprawy(Easytorepair).
atwoutylizacji(Easytodisposeof).
Wyej wymienione cechy jakociowe produktu powinny mie odpowiednik
rwnieproduktuprogramowego83.
7. Tworzc lub modernizujc firmowy serwis WWW naley zidentyfikowa
funkcje realizowane przez konkurencyjne serwisy. Do tego celu mona
wykorzysta wykonany przez autora formularz Identyfikacja funkcji
zrealizowanych w serwisie internetowym. Po uzupenieniu formularza,
monanajegopodstawieokreliliczbilistfunkcjiobowizkowychilist
funkcji, ktre mona uwzgldni we wasnym serwisie (w tym take
nazewnictwo funkcji). Na list funkcji obowizkowych naley wpisa te
funkcje, ktre w danej prbie badanych serwisw s realizowane przez
wszystkieserwisy(wformularzu,wkolumnieHpowinnabyliczba100%).
Uwzgldnienie we wasnym serwisie wszystkich funkcji obowizkowych
spowoduje, e serwis przynajmniej na etapie planowania nie bdzie
odbiega od funkcji realizowanych przez konkurencyjne serwisy. Na list
funkcjiuwzgldnionychnaleywpisawszystkiefunkcjeobowizkoweoraz
te, ktre wynikaj z zapotrzebowania odbiorcw (z punktu widzenia
intereswinteresariuszy).
8. Identyfikacjafunkcjiwgrupiebadanychserwiswinternetowychumoliwia
unifikacj nazewnictwa funkcji. W serwisach internetowych poszczeglne
funkcjepowinnybytaksamonazywane,np.:
Ofirmieinformacjeofirmie.
Produktyproduktylubusugioferowaneprzezfirm.
Kontaktkontaktzfirma,najczciejwrnedaneteleadresowe.
Warunki wsppracy informacje przydatne dla potencjalnych
parterwbiznesowych.
Pomocpomocdlaklientw,wtymrwnieodpowiedzinanajczciej
zadawanepytanie(FAQ).
ESkleplubsklepfunkcjesklepuinternetowegowserwisie.

83

Teza,eserwisinternetowypowinienspeniakryteriaatrakcyjnociproduktuwgP.Kotlera
niebdziewniniejszejpozycjiweryfikowanaiopisywana.

103


9. Identyfikacja elementarnych funkcji na grupie konkurencyjnych serwisw
iunifikacjanazewnictwamoespowodowawduszymokresieczasowym
konwergencjserwiswpodwzgldemfunkcjonalnym.
10. Wykonana lista funkcji uwzgldnionych powinna zosta przeksztacona na
listfunkcjonalnoci.Funkcjonalnoserwisudlauytkownikapowinnaby
dostosowana do potrzeb uytkownikw, uwzgldniajc specyfik
dziaalnoci przedsibiorstwa. Przeksztacenie wektorw funkcji na
funkcjonalnowymagaopracowaniacechjakociowychdlaposzczeglnych
interesariuszy lub posuenie si standardami, konwencjami z dziedziny
inynierii oprogramowania. Funkcjonalno serwisu internetowego bdzie
podstawopracowaniaarchitekturyoprogramowania.
11. Badania konkurencyjnych serwisw pod wzgldem realizowanych
wektorw funkcji s dobrym sposobem, aby zorientowa si w poziomie
funkcjonalnoci wasnego serwisu. Wykonana lista funkcji w badanych
serwisach, moe stanowi inspiracje i przyczynek do podjcia kluczowych
decyzjiwzakresiemodernizacjifirmowegoserwisuinternetowego.
12. Analiza wasnych funkcji zrealizowanych w serwisie umoliwi zbudowanie
mapyserwisu(SiteMaps),ktramoezostadoczonadowektorafunkcji
przeszukiwawczejserwisu.Mapyserwisumogbyzrealizowanewsposb
graficzny lub tekstowy (Graphical and textual site maps) i stanowi efekt
wizualnyzmapowanychstrukturwektorwfunkcji.Graficznemapyserwisu
monawizualizowawpostaci:
diagramuprzepyww(Flowchartstylesitemap),
centralnych rozmieszcze (Circular and semistructured graphic site
maps),
mapizometrycznych(Isometricsitemap),
mapserwisuopartychometafory(Metaphoricalsitemap),
zestawuikon(Thumbnailmap),
drzewa(cieeknawigacji)(Treenavigation)[Pro05,s.107133,Pow02,
s.314335].
Mapy serwisu mog zosta przeksztacone w alfabetyczne listingi
zawartoci (site index, np. AZ Index, AZ Topic Index, Alphabetical Site
Index).Wzoonychserwisachinternetowychlistingizawartocimogby
nazywane Alfabetyczny indeks, Produkty od A do Z, Indeksy:
Produktw,Wydarze,Realizacji,Firm,Wydawnictw.
13. W wyniku bada serwisw internetowych na prbie badawczej
zakwalifikowano 183 elementarnych funkcji, przy czym poszczeglne
wektory zawieray: Fi 29, Fm 14, Fk 28, Ft 83, Fr 18, Fp 11
elementarnych funkcji. Na wykresie rys. 4.13 przedstawiono modelowy
serwis macierzy wektorw funkcji dla uytkownika, ktry zawiera
wszystkie zakwalifikowane elementarne funkcje (183 funkcji) w sekcji C
Przemysu.

104

Rys.4.13.Radarowywykresmodelowegoserwisudlaposzczeglnychwektorw
funkcjidlauytkownika

14. Elementarne funkcje zostay wczone do macierzy wektorw funkcji dla

uytkownika, ktre: 1) zostay wyonione metod eksploracji danych,
2)niebyy unikalne, 3) w przypadku niewielkich rnic w pisowni
zunifikowano nazewnictwo, 4) byy identyfikowalne od strony frontowej
serwisu (front page) (identyfikacja elementarnych funkcji od strony tylnej
serwisu(frontend)niemogabyzrealizowana).
15. Wektor funkcji transakcyjnej jest najduszy, stanowi 45,36% macierzy
funkcji dla uytkownika. W dalszej kolejnoci udzia procentowy
przedstawiony jest w tabeli 4.1. Ten wniosek jest wany dla twrcw
serwisw, ktrzy planuj funkcj transakcyjn. Z liczby elementarnych
funkcji wynika, e istnieje pozorna atwo realizacji funkcji, podczas, gdy
naley dokadnie zaplanowa ciek transakcji dla uytkownika. Rwnie
wany jest wektor funkcji informacyjnej (15,85%) i komunikacyjnej
(15,3%). Najatwiej wykona wektor funkcji przeszukiwawczej, a jednak
mao serwisw posiada t funkcj, chocia jest bardzo przydatna dla
uytkownika.

105


Tabela 4.1. Udzia procentowy poszczeglnych wektorw w macierzy
funkcjidlauytkownika
Dugo
wektora
83
29
28
18
14
11
183

Udziaprocentowy
wektora
45,36%
15,85%
15,30%
9,84%
7,65%
6,01%
100%

Opiswektora
Ftwektorfunkcjitransakcyjnej
Fiwektorfunkcjiinformacyjnej
Fkwektorfunkcjikomunikacyjnej
Frwektorfunkcjirozrywkowej
Fmwektorfunkcjimarketingowej
Fpwektorfunkcjiprzeszukiwawczej

16. adenserwispodlegajcybadaniomnieposiadawszystkichelementarnych
funkcji84. Rnica w iloci funkcji pomidzy modelowym serwisem
abadanym informowaa o skromnoci funkcjonalnej serwisu. Rnic t
monaokrelilukfunkcjonalnoci.Nawykresieradarowym(rys.4.14),
przedstawiono trzy rne moliwoci realizacji liczby elementarnych
funkcji.Wprzypadku,gdyserwisnieposiadaokrelonegowektorafunkcji,
luka funkcjonalnoci jest najwiksza (Lm), gdzie: Lm oznacza rnic
pomidzy brakiem wektora funkcji a wektorem modelowym dla wektora
funkcji transakcyjnej. W zakresie funkcji transakcyjnej, serwis Gerber
<http://www.gerber.pl> posiada najwiksz zakwalifikowan liczb
elementarnychfunkcji(L1)(najmniejszlukfunkcjonalnociwwektorze
funkcji transakcyjnej). Sama liczba elementarnych funkcji zrealizowanych
wserwisie, jeszcze nie oznacza, e serwis generuje dochody z realizacji
sklepuinternetowego.Osukcesiesprzedaowym,bddecydowayczynniki
jakociowe oprogramowania. Czynniki majce wpyw na jako
oprogramowania mona podzieli na dwie due grupy: 1) te, ktre mona
mierzybezporednio,np.liczbafunkcji,2)te,ktredajsimierzyjedynie
porednio (np. adekwatno funkcjonalna (suitability), dokadno
funkcjonalna (accuracy). Podstaw miar jakoci programowania s miary
ilociowe.Procesprzejciaodmiarjakociowychdomiarilociowychmusi
siodbywawsposbporedniinajczciejwieloetapowy.Autorprzyjmuje
standard ISO9126, jako podstaw do zidentyfikowania cech
oprogramowania w zakresie jakoci oprogramowania. Przyjcie standardu
do oceny jakoci produktu programowego upraszcza proces oceny,
zachowuje si zgodno przeprowadzenia rnych bada85 oraz umoliwia

84

Wynika to z faktu, e modelowy serwis jest sum poszczeglnych zakwalifikowanych

elementarnychfunkcjizewszystkichklassekcjiprzemysu.Wykonanieserwisumodelowego
wizaobysizdujegopracochonnociiprawdopodobnieczciowniefunkcjonalnoci.
Gdyistotserwisujestdostarczenieodpowiedniejfunkcjonalnocidlazdefiniowanychgrup
odbiorcw.
85 Proces przeprowadzenia bada na serwisach jest zgodny z zasadami okrelonymi
wstandardzienapoziomieoglnymISO/IEC15939:2007,s.7.StandardISO/IEC15939:2007
bardzo szczegowo okrela struktur dziaa, dziaania (activities) i zadania (tasks)

106


porwnaniewynikwbadazinnymiwynikami86.Sklasyfikowanewektory
funkcji mog stanowi podstaw do wyliczenia poszczeglnych metryk
zgodnie z modelem standardu ISO 9126. W niniejszych badaniach autor
zakwalifikowa elementarne funkcje do poszczeglnych wektorw funkcji.
Wcelu obliczenia poszczeglnych metryk jakociowych dla konkretnego
serwisu naley zliczy wszystkie elementarne funkcje i wyliczy tzw.
kompletno funkcjonaln Functional implementation completeness".
Wfunkcjonalnoci, wskanikiem technicznym jest liczba funkcji
wystpujca w mianowniku w obliczeniach czterech metryk adekwatnoci
(Suitability metrics) (w standardzie ISO9126:2 liczba funkcji wystpuje w
postacioznaczenialiterowego:B=Numberoffunctions).Podsumowujcten
punkt, mona stwierdzi, e firmowy serwis internetowy moe generowa
dochody posiadajc odpowiedni liczb funkcji o okrelonych cechach
jakociowych niezbdnych uytkownikom. Gdy sukces sprzedaowy
serwisu,toprzedewszystkimklienciserwisu.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.4.14.Lukafunkcjonalnociwwektorachfunkcjidlauytkownika

wzakresie prowadzenia procesw pomiarw oprogramowania oraz w zaczniku standardu

podanesprzykadyprowadzeniaprocesw
86 Badania o charakterze jakociowym serwisw s prowadzone przez autora, lecz nie bd
opisywanewniniejszejmonografii.

107


17. Zbudowana modelowa macierz wektorw funkcji dla uytkownika moe
okrela potencja konkurencyjnoci w zakresie realizowanych wektorw
funkcjiifunkcjonalnociserwisu.
18. Budowa modelowego serwisu ma znaczenie dla decydentw
przedsibiorstwa takie same, jak inne metody wykorzystywane
wzarzdzaniustrategicznym,np.SWOT,SPACE,macierzBCG.Webiznesie
realizacja modelowego serwisu wpisuje si w kontekst bada i misji e
Business W@tch: Misj eBiznes W@tch jest monitorowanie, analiza,
porwnanierozwojuisiyoddziaywaniarnychsektorwwebiznesiew
europejskiej gospodarce. Celem jest dostarczenie rzetelnych rezultatw
bada,utworzonychnabazieprzyjtejoglniemetodyki,ktreniesatwo
dostpnezinnychrde,awywoujzainteresowaniewrddecydentw,
osb zainteresowanych, ebiznesowych interesariuszy w celach gbszej
analizy i dla bada statystycznych [W@tch07, s. 7]. Wykonane wykresy
radaroweeBusinessW@tchwcelachporwnawczychzawierajtrzyserie
danych [%]: max (wartoci procentowe we wszystkich sektorach), rednia
(wewszystkichsektorach),warto(badanysektor)[W@tch07,s.253].
19. Zrealizowana macierz wektorw funkcji badanego (wasnego) serwisu
iprzeksztacona na funkcjonalno serwisu, okrela zasoby
przedsibiorstwawzakresiefunkcjonalnociserwisu.
20. Rnica pomidzy wektorami modelowego serwisu a badanym mona
okrelilukfunkcjonalnocilubskromnocifunkcjonaln.
21. Szczegowa analiza luk funkcjonalnoci dla konkretnych serwisw na
etapie ich tworzenia lub modernizacji, pozwoli okreli, czy rzeczywicie
wystpuje skromno funkcjonalna i czy przedsibiorstwo z tytuu
posiadania serwisu mogoby generowa jeszcze wiksze dochody (uzyska
warto dodan). Taka analiza przypadku, jednak wykracza poza zakres
niniejszegoopracowania.
22. Minimalizacja luki funkcjonalnoci jest moliwa w kadym serwisie
internetowymbezznacznychnakadwfinansowych.Jesttomoliwe,gdy
nie trzeba paci za elementy oprogramowania, ktre jest opatentowane.
Stany Zjednoczone wywieraj nacisk na Uni Europejsk w zakresie
Europejskiej Konwencji Patentowej, aby rozwizania informatyczne
ibiznesowe byy traktowane jako wynalazki i patentowane. Obecnie
ParlamentEuropejskiodrzucatakiewnioski.
23. Luka funkcjonalnoci jest identyfikowalna. Modelowa macierz nie jest
wartoci niezmienn, ale ewoluuje bardzo powoli (wymagania
funkcjonalnociserwisurosn).
24. Modernizacja firmowego serwisu pod ktem wyeliminowania lub
zminimalizowania luki funkcjonalnoci moe przeoy si na warto
dodandojuistniejcychzasobwprzedsibiorstwa,atozkoleimoesi
przyczynidozmianypozycjikonkurencyjnejwsieciWWW.
25. Dla uytkownikw serwisw internetowych w zakresie funkcjonalnoci
firmowegoserwisu,monapodaszczegowzotregu:dlaokrelonej
108


grupy uytkownikw i ich okrelonych potrzeb, istnieje niepowtarzalny
inajlepszy ukad wektorw funkcji dla ich zaspokojenia a wynikajcy ze
specyfiki przedsibiorstwa. Mylenie i realizacja dziaa w kierunku
zaspokojenia potrzeb uytkownika okrela si orientacja na uytkownika
(UCD User Centred Design). Podzia odbiorcw na uytkownikw
iuytkownikw niepenosprawnych87 w serwisie internetowym nie
powinien by dokonywany. Funkcje dla osb niepenosprawnych mog
zostawykorzystanezkorzyciprzezwszystkichuytkownikw.

Postawione w rozdziale pierwszym hipotezy badawcze H2 i H3 o nastpujcej

treci:
H2:Dla zdefiniowanych grup odbiorcw bezporednich serwisw
internetowych moliwe jest zdefiniowanie wymaga funkcjonalnych
idostarczenieimodpowiedniejfunkcjonalnociwceluzadouczynienia
ichpotrzebomioczekiwaniom,
H3: W
serwisach
internetowych
przedsibiorstw,
potencja
konkurencyjnoci w zakresie realizowanych wektorw funkcji
ifunkcjonalnociserwisuprzewyszazasobyprzedsibiorstwa,hipotezy
zostaypotwierdzone.

Reasumujc, badania wektorw funkcji na serwisach konkurencyjnych (w tym

takewasnegoserwisu)umoliwiaj:
- Dziaania twrcze i stanowi inspiracj do zmian we wasnym serwisie
ikierunkuichzmian.
- Unifikacjnazewnictwafunkcjirealizowanychwserwisachinternetowych.
- Zmapowanie struktury funkcjonalnej do postaci mapy serwisu, mapy
serwisumogzostaprzeksztaconewindeksyalfabetyczneibypodstaw
strukturalnegokonstruowaniaserwisu.
- Okrelenia wasnej luki funkcjonalnoci w poszczeglnych wektorach
funkcjiiokreleniapotencjaukonkurencyjnoci.
- Porwnanie swojej pozycji konkurencyjnej wzgldem konkurentw pod
wzgldemfunkcjonalnoci.
Tworzc lub modernizujc firmowy serwis WWW naley zaspokoi potrzeby
okrelonych odbiorcw wg zasad ich przyjaznoci w procesie pracy,
doskonaleniaipielgnacji.

87

Jesttogrupauytkownikwnajbardziejzagroonawykluczeniemcyfrowym.

109

5.Macierz wektorw funkcji dla rnego rodzaju aplikacji

programowych
Gwnymzadaniemaplikacjiprogramowychwroliodbiorcyzawartociserwisu
tzw.odbiorcaprogramowyzawartocijest:
wsppraca z wasnym lub zewntrznym oprogramowaniem lub
zkomponentamiserwisuWWW,
pozyskanie okrelonej zawartoci serwisu (uzyskanie czci treci z jej
zawartoci,elementwlubcaejzawartoci).
Aplikacje programowe mog uzyska dostp do aplikacji w postaci serwisu
WWWodstronyrealizacjiserwisuwpostacifinalnejinterpretujckodHTML,tj.
interfejsuuytkownika(frontpage),takjaktowidziuytkowniklubodstrony
kodu rdowego, bez interpretacji kodu rdowego (source Web page).
Wprzypadku oprogramowania zainstalowanego we wasnych zasobach
sprztowoprogramowych serwisu, odbywa si od strony budowy (back end),
np.plikw,strukturyplikwikatalogw,kodurdowego.
Wsppraca pomidzy rnymi aplikacjami jest moliwa za pomoc
interfejsuprogramowegoaplikacji(API).APIjestoglnympojciemwinynierii
oprogramowania, pozwalajcym na wykorzystanie okrelonych danych lub
funkcji w systemie komputerowym lub aplikacji, oprogramowaniu
zewntrznym. Dane, funkcje mog zosta wykorzystane do budowy programu
uytkownika w celu uzyskania dostpu do oryginalnego programu dla jego
wsppracy albo dla modyfikacji oryginalnego programu. Z punktu widzenia
technologicznego API jest interfejsem programowym i wymaga od twrcw
produktw programowych zaimplementowania kodu i dokumentacji dla
wsparcia podanych funkcji w aplikacji za pomoc API. W zakresie budowy
infrastrukturywhandluelektronicznymzostastworzonystandardebXML,jako
konkretna implementacja API. Standard ebXML jest rezultatem poczenia
midzynarodowej inicjatywy United Nations Centre for Trade Facilitation
IElectronic Business (UN/CEFACT) i Organization for the Advancement of
StructuredInformationStandards(OASIS).Koncentrujesinapoczeniudwch
istniejcych standardw: elektronicznej wymiany danych EDI (Electronic Data
Interchange) oraz jzyka XML (Extensible Markup Language)[Chi02, s.1]. XML
jest metajzykiem (jzyk do tworzenia innych jzykw) do tworzenia danych,
dokumentw, komunikacji pomidzy aplikacjami lub przechowywania danych.
Przedrostek eb w wyrazie ebXML jest skrtem od elektronicznego biznesu
(electronic business)88. Wsppraca pomidzy rnymi aplikacjami
internetowymijestmoliwaodstronybudowyserwisuWWW(backend).

88

Obszerny raport na temat wspdziaania w biznesie z wykorzystaniem ebXML wydaa

Komisja Europejska: Special Report (September 2005) eBusiness Interoperability and
Standards A CrossSector Perspective and Outlook. eBusiness W@tch, 2005,
<http://www.ebusinesswatch.org>.

110


Odbiorcy programowi serwisu internetowego to interesariusze serwisu,
ktrychgwnymzadaniemjestodbirzawartoci.Zdrugiejstrony,wserwisie
internetowym powinny by zrealizowane funkcje, ktre mog umoliwi lub
zabroni dostp do tej zawartoci. Funkcje, ktre powinien realizowa serwis
arwnoczeniepowinnybyzapewnionedlaaplikacjitofunkcjeudostpniajce
zawarto (dostp do treci zawartoci), archiwizujce (dostp do zasobu),
rankingujce dokumenty (elementy w treci). Kady odbiorca programowy
wserwisie powinien zosta zidentyfikowany i powinny by dla niego
przygotowane okrelone elementy. W przypadku braku jakichkolwiek
mechanizmw identyfikacji odbiorcw programowych, np. instrukcji
programowych, uznaje si swobod dziaalnoci odbiorcy (obowizuje zasada:
coniejestzabronionelubzabezpieczone,tojestdozwolone).
Doodbiorcwprogramowychmonazaliczy89(rys.5.1):
Oprogramowanie zainstalowane we wasnych zasobach sprztowo
programowychnaserwerze(oprogramowanienarzdziowe),np.programy
archiwizujce, skanujce w poszukiwaniu oprogramowania typu malware.
Tworzenie kopii serwisu, sprawdzanie stopnia bezpieczestwa serwisu
WWW naley do zada Web administratorw lub osb, ktrzy realizuj t
funkcj. Dostp do wszystkich elementw skadowych serwisu jest
autoryzowany,np.plikw,strukturyplikwikatalogwsieciowegosystemu
operacyjnego,adostpdofunkcjiadministracyjnychserwisuWWWodbywa
siodstronybudowyserwisu(backend).
Oprogramowanie zewntrzne,tzn.dostppublicznydozawartociserwisu
moe si odbywa od strony realizacji serwisu w postaci finalnej tj.
interfejsu uytkownika (front page) lub od strony kodu rdowego, bez
interpretacji kodu rdowego (source Web page). Gwnymi odbiorcami
zawartocisrobotyiprzegldarkiinternetowe.
Oglnie,doaplikacjiprogramowychzewntrznychmonazaliczy:
1. Oprogramowanie wpierajce uytkownika, np.: wizualne przegldarki
internetowe (tylko tekstowe lub tekstowograficzne), niewizualne
przegldarki (specjalistyczne), np. czytniki ekranu (Screen Readers, Screen
Magnifiers), dwikowe (Speech Recognition Engines), Braille i inne
alternatywne urzdzenia i oprogramowanie wspierajce uytkownika
(Alternative Input Devices) w postaci duych klawiatur, myszek, urzdze
wskazujcychwzrokiemlubimpulsamizmini.
2. Oprogramowanieautonomiczne,nadktrymczowiekniemabezporedniej
kontroli. Czowiek wykonuje aplikacj, np. robota programowego (bota),
wyposaa go w niezbdne algorytmy, uruchamia i sprawdza rezultaty jego
dziaania.

89

Do odbiorcw programowych, autor nie zalicza: oprogramowania niezbdnego do

prawidowego funkcjonowania serwisu WWW, np. sieciowych systemw operacyjnych,
rnegorodzajuserwerw.Wrzeczywistoci,odbiorcserwisujestzawszeoprogramowanie
dziaajcewarchitekturzeklientserwer.

111

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.1.Aplikacjeprogramowezewntrzneiwewntrznewroliodbiorcyzawartoci
serwisuWWW

Pozyskiwanie okrelonej zawartoci serwisu, tj. uzyskanie czci treci z jej

zawartoci, elementw lub caej zawartoci nastpuje za pomoc
oprogramowania typu bot. Bot jest skrtem sowa robot. Przez robota
rozumie si zaprogramowany autonomiczny program dziaajcy bez nadzoru
uytkownika w sieci komputerowej90. Zaprogramowanie robota polega na
automatycznej lokalizacji zawartoci, przeszukania zawartoci, pobrania
informacjiorazskadowaniazawartociwstowarzyszonejbaziedanych.Roboty
s wsko specjalistyczne, np. knowbot (skrt: knowledge robot) program
zwbudowansztuczninteligencjzawierajcyzbirpredefiniowanychrl,aby
realizowa okrelone czynnoci, takie jak: szukanie plikw, skanowanie treci
wdokumentach w celu poszukiwania okrelonych elementw informacji sieci
komputerowej, robopost skanujcy posty na grupach dyskusyjnych (robot
newsgroup, post), spambot (spam robot), spider (Internet robot), shopping bot
skanujcysklepyinternetoweposzukujcytowarwicen.
Dla kadego odbiorcy programowego mona zidentyfikowa wymagania,
okrelitretychwymagaorazokrelielementyserwisu,ktreswstanie
speni te wymagania. Zidentyfikowane wymagania z rnych rde powinny
przeoysi,conajmniejnawymaganiafunkcjonalne,anastpnienawektory
funkcji,ktrebdzrealizowanewserwisieinternetowym.

90

Synonimembotasnastpujceterminy,np.Webagent,useragent,intelligentagent,software
agent,Webbot,Internetrobot,SemanticWebagents.Terminytesuywanewzalenociod
specjalistywzakresieWebinynierii.

112


Ze wzgldu na rnorodnych odbiorcw programowych, trudno nawet
okreli ich liczb i penione funkcje, dlatego w przeprowadzonych badaniach
firmowych serwisw internetowych analiza dotyczya odbiorcy zawartoci
serwisudla:
Przegldarek internetowych, w tym dla wyszczeglnionych mediw,
np.ekran,drukarka,czytnikwtreci.
Robotwwyszukiwarekinternetowych.
RobotaarchiwizujcegoserwisyinternetoweAlexacrawler.
Przegldarka internetowa jest klientem programowym dla serwera
ibezporednimodbiorczawartoci.Zprzegldarkinternetowwsppracuje
uytkownik, ktry za pomoc interfejsu uytkownika podaje przegldarce
okrelone polecenia, np. drukuj, przewi ekran, przekieruj na inn stron.
Sjednak instrukcje jzyka HTML, ktre s przeznaczone dla przegldarki
internetowejzmieniajcjejzachowanie91.
Pierwszgruppolecedlaprzegldarkiinternetowejsniektreinstrukcje
styluCSS.Instrukcjeszrealizowanezapomocznacznika<LINK>wnagwku
programu w sekcji HEAD serwisu (listing 5.1). Niektre przegldarki
internetowe mog interpretowa polecenia. Standard jzyka HTML opisuje
jedynie skadni jzyka, natomiast niezalene firmy buduj przegldarki
internetowe i umieszczaj w nich moduy do interpretacji znacznikw.
Konwencja zapisu jest jednoznaczna, ale otwarta. Oznacza to, e w przyszoci
monaumieszczainnejeszczeniezdefiniowaneelementy.

Listing5.1:Oglnapostaznacznika<LINK>dlaodbiorcyprogramowego
<LINKhref="cieka_dostpu_do_pliku_CSS_Nazwa_pliku.css"
rel="stylesheet"
type="text/css"
media="Odbiorca_zawartoci"/>
gdzie:Odbiorca_zawartoci:
"screen,projection"
"print"
"aural"
"all"

Umieszczenie w sekcji HEAD w dokumencie WWW instrukcji media informuje

przegldark internetow, jaka tre i jak ma zosta sformatowana.
Wprzypadku wyszczeglnienia drukarki media="print", uytkownik ma
pewno,eautorzyserwisuodpowiednioprzygotowalidokumentdowydruku.
W wikszoci serwisw wydanie polecenia drukowania spowoduje wydruk
zawartoci strony cznie ze wszystkimi elementami. Moe to oznacza, e po
lewej stronie umieszczone jest menu serwisu, ktre bdzie drukowane,
natomiast tre serwisu przewanie nie mieci si na standardowych
ustawieniachstrony.

91

Autor pomin elementy, ktre mog zmienia wygld przegldarki internetowej,

np.ukrywaniepaskw,zmianastandardowychfunkcjiklawiszy.

113


Wyniki bada w zakresie wyszczeglnienia odbiorcy programowego
wpostaciinstrukcjimedia,snastpujce(tabela5.1):
W wikszoci badanych serwisw brakuje instrukcji formatujcych
dokumentwzalenociodmediw,doktrychjestskierowanazawarto.
Dla przegldarek internetowych ("screen, projection" lub "screen") tj. 86
serwisw (stron gwnych) posiadao instrukcje sformatowania zawartoci
naekran.
Dla drukarek (zawarto dokumentu przygotowana na standardowy
wydruk), 37 serwisw (3,3%) posiadao wyszczeglnienie sformatowania
zawartoci na drukark. W przypadku braku instrukcji <LINK>
wyszczeglniajcej media w przegldarce internetowej, zawarto serwisu
drukuje si tak jak na ekranie lub funkcja drukowania zostaa wykonana
innymimechanizmamijzykaHTML.
Wersje tekstowe dla programu Aural byy przygotowane w 4 serwisach.
Jeden serwis wyszczeglni list odbiorcw programowych: media="aural,
braille,embossed,handheld,projection,screen,tty,tv".
Tabela5.1.WynikibadawzakresiesekcjiDTD
DeklaracjaMEDIA

"screen,projection"lub"screen"
"print"
"aural"
"all"
Suma

Udzia
procentowy

7,6%
3,3%
0,4%
11,7%
100,0%

Liczbaserwisw
86
37
4
133

rdo:Opracowaniewasne

Przykad serwisu, ktry oferowa swoj zawarto dla rnych odbiorcw

programowych(listing5.2).

Listing5.2:Wersjaalternetywnatekstowaserwisu
<linkrel="alternate"title="Wersjatekstowa"
href="http://sklejkapisz.bipe.pl/wai/spa/"media="aural,braille,tty"/>
rdo:FabrykaSKLEJKAPISZS.A.<http://sklejkapisz.bipe.pl/portal/spa/>

Umieszczenie wersji alternatywnej serwisu, np. w wersji XML jest moliwa za

pomoc instrukcji dla przegldarki internetowej w postaci elementu jzyka
HTML<LINK>zatrybutemalternate(listing5.3).

Listing5.3:
<LINKrel="alternate"
type="application/rss+xml"
title="RSS"
href="rss/rss.xml"/>
114


ZarwnoprzegldarkiOpera,jakiFirefoxinformujuytkownikaotymfakcie,
edanastronadostpnajesttakewwersjiXML.Obieprzegldarkiumoliwiaj
"subskrycj"zmianwtakichplikach,przezcouytkownikmoebynabieco
informowanyozmianachnastronie.Wwikszocibadanychserwisw,brakuje
wersji alternatywnych, tylko 16 serwisw (1,4%) zawiera instrukcje dla
przegldarki,arwnoczenieprzegldarkainformujeonowychmoliwociach
dla uytkownika. Jednak ten element zosta zaliczony do odbiorcy
programowego, gdy z tego elementu mog korzysta take inne programy,
np.roboty.
Instrukcj umoliwiajc wywietlenie menu "nawigacyjne" przez
przegldark internetow moe by zrealizowana przez element jzyka HTML
LINKrel="zaleno",gdziedlaatrybuturelwaciwociamimogbywartoci:
index, next, prev. Przykad wzorcowy zawarty jest na listingu 5.4, gdy
wbadanych serwisach instrukcje dla przegldarek nie byy wykorzystywane.
Moe wynika to z rnej interpretacji elementu LINK przez przegldarki
internetowe,gdypozaOperiMozill,elementyteinterpretowanebyyprzez
Lynksa,Firefoksa,InternetExplorera(przyuyciuodpowiedniegorozszerzenia,
wprzypadkutychdwchostatnichprzegldarek).

Listing5.4.Realizacjamenunawigacyjnegoprzezprzegladarkiinternetowe:

<!DOCTYPEHTMLPUBLIC"//W3C//DTDHTML4.01//EN"
"http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>Chapter2</TITLE>
<LINKrel="Index"href="../index.html">
<LINKrel="Next"href="Chapter3.html">
<LINKrel="Prev"href="Chapter1.html">
</HEAD>

rdo:HTML4.01,Chapter12.3.Documentrelationships:theLINKelement

Kolejn instrukcj dla przegldarek internetowych w roli odbiorcy

programowego jest instrukcja wywietlajca na pasku adresu ma ikonk,
symbolizujc dan stron. Wywietlana ikona najczciej zawiera logo firmy.
Instrukcj umoliwiajc umieszczenie ikony w pasku adresu jest element
jzyka HTML <link rel= "shortcuticon" href= "cieka_do_pliku_ikony.ico"/>.
Wbadanych serwisach internetowych 187 serwisw (16,5%) posiadao
wkodzierdowymelementjzykaHTML,ktrywywietlaikon.Zewzgldu
na marketingow funkcj ikonki, element ten zosta zaliczony do funkcji
marketingowejdlauytkownika.

115

5.1. Macierz wektorw funkcji dla robotw wyszukiwarek

internetowych
Funkcje dla aplikacji programowych s realizowane w formie instrukcji
wplikach. Aplikacja programowa w postaci robota wyszukiwarki (pajka)
(spider,crawler)uzyskujedostpdodokumentu(pliku),ewentualniewyszukuje
dlasiebieinstrukcjelubpobieraplik.Robotywyczniewidzciekdostpu
dodokumentu,dokumentikodrdowyrnychdokumentw.Wedugbada
CCSU (Department of Computer Science Central Connecticut State University)
[Mar07, s.164] wg pozostawionych ladw przez programy komputerowe
wtzw.Weblogach,roboty(bots,crawlers,spiders)stanowiy10,75%odbiorcw
zawartoci serwisu, pozostali odbiorcy 89,25% to inne programy. Roboty
wyszukiwarek s elementem skadowym wyszukiwarek internetowych92
(searchengines).
W przypadku wyszukiwarek internetowych Web administrator moe
wpewnym stopniu kontrolowa zachowanie robotw internetowych w roli
aplikacji odwiedzajcych serwis WWW. Umoliwiaj to pliki robots.txt,
sitemap.xml oraz przeznaczone instrukcje dla robotw wyszukiwarek
internetowych. Dla odbiorcw programowych w roli robotw wyszukiwarek
internetowychpowinnosizapewninastpujcewektoryfunkcji:
Fiwektorfunkcjiinformacyjnej,
Fmwektorfunkcjimarketingowej,
Fkwektorfunkcjikomunikacyjnej,
Fpwektorfunkcjiprzeszukiwawczej.
Przydzia elementarnych komponentw serwisu do poszczeglnych wektorw
funkcjijestproblematyczny93izostadokonanywsposbautorski.
Oglnie, roboty wyszukiwarek internetowych s zaprogramowane na trzy
komponenty serwisu internetowego [Thu04, s. 26]: 1) Tekstowy komponent
(text component), 2) Relacyjny komponent (link component), 3) pularnociowy
komponent(popularitycomponent).

92

Wyszukiwarki internetowe mona podzieli wg rnych kategorii. Wedug Jerri L. Ledford

[Led08,s.34],wyszukiwarkidzielsina:1)pierwszoplanowe,drugorzdne,specjalistyczne
(primary, secondary, targeted search engines); 2) wyszukiwarki bazujce na robotach
(pajkach) (crawlerbased engines), wyszukiwarki wspomagane dziaaniami ludzi (human
powered engines), hybrydowe wyszukiwarki (maszynowoludzkie) (hybrid engine).
Wbadaniach analizowano instrukcje przeznaczone dla wyszukiwarek internetowych
dziaajcych, jako autonomiczne aplikacje (wyszukiwarki pierwszoplanowe bazujce na
pajkach).
93 Problempoleganatym,czywprzypadkuodbiorcyprogramowegowrolirobotawyszukiwarki
naleywydzielawektoryfunkcji?Gdyrobotposiadaokrelone,nieznanealgorytmydziaa
itrudno okreli na jakie funkcje zosta zaprogramowany. Jednak autor wydzieli wektory
funkcji z punktu widzenia Web inynierw, w tym take dla Web administratorw, a nie od
stronyodbiorcyprogramowego.

116


Relacyjny komponent umoliwia automatyczn lokalizacj zasobu na
podstawie unikalnego adresu zasobu w postaci konwencji zapisu zasobu URL.
Robotwyszukiwarkimoeuzyskaadreszasobuinternetowego:
1) Od Web administratora, ktry sam zgosi adres strony gwnej do
wyszukiwarki (ewentualnie, wykona t czynno za pomoc
specjalistycznego oprogramowania, ktre umoliwia automatyczn
rejestracj do popularnych w danym kraju wyszukiwarek
internetowych).
2) Zbazydanychzaindeksowanychzasobw.Wdodanymdobazydanych
dokumencie znajduj si odwoania do innych zasobw ju
zaindeksowanych przez wyszukiwark lub jeszcze zasobw nie
odwiedzanych. Poszczeglne strony serwisu s powizane za pomoc
czylubhiperczy.
Robot uzyskuje adres URL zasobu do analizy, pobiera plik i skaduje w bazie
danych. Programy analityczne skanuj dokument w bazie danych
wposzukiwaniustowarzyszonychplikwlubstronWWW.Pozidentyfikowaniu
nowychadresw,robotpowtarzaczynno.Poszczeglnestronypowizaneza
pomoc czy lub hiperczy tworz informacyjne struktury organizacyjne
serwisu.Podstawowymistrukturamiorganizacyjnymiwserwisieinternetowym
jest struktura hierarchiczna, liniowa, sieciowa (struktura bardzo zoona)
(rys.5.2rys.5.5)orazkombinacjepowyszych.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.2.Strukturahierarchicznaserwisuinternetowego

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.3.Strukturaliniowaserwisuinternetowego

117

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.4.Strukturasieciowaserwisuinternetowego

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.5.Strukturaliniowazalternatywserwisuinternetowego

Na rys. 5.2 rys. 5.5 przedstawiono sytuacje, w ktrej nastpuje powrt

zostatniej strony WWW do strony gwnej serwisu (odwoanie w postaci
oznaczenia ). Strony, ktre nie posiadaj odwoania do innych stron,
okrelane s terminem martwe strony (deadend pages). Natomiast strony
umieszczone na serwerze, do ktrych nie prowadz cza lub hipercza
okrelanessierocymistronami(orphanedpages).
Roboty s wsko specjalistyczne, jednak s zasoby w sieci WWW, ktre
przez roboty wyszukiwarek internetowych nie s indeksowane i zatem
umieszczone w bazach danych94. W poniszych rozdziaach zostan omwione
wektory funkcji dla zasobw indeksowanych przez roboty wyszukiwarek
internetowych.

94

Problematykaniedostpnocizasobwzostaaprzedstawionawrozdziale2.3.

118


5.1.1.Funkcjainformacyjna
Informacje dla robotw wyszukiwarek internetowych znajduj si w kodzie
rdowym dokumentu HTML95. Roboty wyszukiwarek internetowych
wykorzystuj struktur dokumentu HTML do przeszukania zawartoci96.
Struktura dokumentu HTML stanowi najprostsz elementarn funkcj
informacyjn w postaci instrukcji jzyka HTML, ktr mona zaliczy do
wektora funkcji informacyjnej (Fi). Struktura dokumentu HTML moe si
skada z czterech sekcji (rys. 5.6), przy czym adna z nich nie jest
obowizkowa.Drzewodokumentujestprzedstawionenarys.5.7.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.6.Strukturadokumentu(strony)WWWzzaznaczonymimoliwymisekcjami
jzykaHTMLwidzianaodstronykodurdowego

95

Jzyk HTML jest szczegln implementacj jzyka GML (Generalized Markup Language)
zrealizowanego w postaci standardu ISO8879 "Information Processing Text and Office
SystemsStandardGeneralizedMarkupLanguage(SGML)",ISO8879:1986.JzykHTMLskada
si z: elementw jzyka (element types), atrybutw, znakw odniesienia i komentarzy.
Elementy jzyka nie s znacznikami, reprezentuj struktur oraz podane zachowanie,
np.paragraf, hipercza, listy, tabele, obrazki. Elementy s stowarzyszone z waciwociami,
mogposiadawartociisokrelenieatrybutami.
96 Szczegowy algorytm postpowania przez roboty nie jest znany. Moliwe s dwa warianty.
Wwarianciepierwszymrobotwyszukiwarkipozyskujecayserwisizapisujedorepozytorium
(bazy danych). Algorytmy rankingujce przeszukuj zawarto indeksuj stron.
Wprzypadku instrukcji SRE zabraniajcych indeksowania zawartoci, zawarto nie jest
wczana do wynikw wyszukania. W wariancie drugim, robot nie pozyskuje zawartoci
serwisu,gdyistniejinstrukcjeSREzabraniajceindeksowania.

119

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.7.Drzewodokumentu(strony)WWW

Przegldarkiinternetoweswstaniewywietlaplikitekstowe,interpretowa
kod rdowy HTML (text/html) z technologiami wspierajcymi nawet
zbdami struktur iznacznikw. Poszczeglne struktury sekcji dokumentu
HTMLnieswidocznedlauytkownikaipenirnefunkcje.

FunkcjainformacyjnawsekcjiDTDwdokumencieWWW
Poprawno dokumentu HTML z zadeklarowan wersj jzyka HTML jest
moliwadosprawdzeniazapomocdeklaracjitypudokumentuDTD(Document
Type Declaration). DTD ma znaczenie informacyjne o wersji jzyka HTML dla
agentw programowych (user agents). Specyfikacja jzyka HTML 4.01 opisuje
trzy wersje, z ktrych jedn autor97 powinien zamieci w dokumencie w
pierwszejlinijce[HTML4.01]:
HTML 4.01 Strict DTD. Deklaracja zawiera wszystkie elementy
iatrybuty,ktreniesprzestarzae(deprecated)lubnieszamieszone
w ramkach (frameset documents). Dokument powinien zawiera
deklaracje typu: <!DOCTYPE HTML PUBLIC"//W3C//DTD HTML
4.01//EN""http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">98.

97
98

Autoremjestosobalubprogram,ktryzapisujelubgenerujedokumentHTML.
DeklaracjaDTDjestzalecanaprzezKonsorcjumW3C.

120


HTML 4.01 Transitional DTD. Deklaracja zawiera wszystkie elementy
Strict DTD i przestarzae wszystkie elementy i atrybuty (w wikszoci
dotyczywizualnejprezentacji).Dokumentpowinienzawieradeklaracje
typu: <!DOCTYPE HTML PUBLIC"//W3C//DTD HTML 4.01
Transitional//EN""http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">.
HTML 4.01 Frameset DTD. Deklaracja zawiera wszystko to, co
transitional DTD i elementy w ramkach (frazes). Dokument powinien
zawiera deklaracje typu: <!DOCTYPE HTML PUBLIC"//W3C//DTD
HTML
4.01
Frameset//EN"
"http://www.w3.org/TR/html4/frameset.dtd">.
W przypadku jzyka xHTML deklaracja DTD w dokumencie powinna mie
posta:
<!DOCTYPE html PUBLIC "//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1strict.dtd">99.
<!DOCTYPE html PUBLIC //W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN
http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1transitional.dtd> <html
xmlns=http://www.w3.org/1999/xhtml>.
<!DOCTYPE html PUBLIC "//W3C//DTD XHTML 1.0 Frameset//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1frameset.dtd">
<!DOCTYPE html PUBLIC "//W3C//DTD XHTML 1.1//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml11/DTD/xhtml11.dtd">.
W przypadku jzyka xHTML+Voice deklaracja DTD w dokumencie powinna
mieposta:
<!DOCTYPE html PUBLIC "//VoiceXML Forum//DTD XHTML+Voice
1.2//EN"
"http://www.voicexml.org/specs/multimodal/x+v/12/dtd/xhtml+voic
e12.dtd">
Umieszczenie deklaracji typu dokumentu, w dokumencie WWW ma znaczenie
dla agentw programowych pozyskujcych zbir encji dla swoich potrzeb,
np.oprogramowanie analizujce dokumenty w bazie danych wyszukiwarek
internetowych. Dokumenty z DTD umoliwiaj relatywn informacj URI dla
rnychodbiorcw.
WynikibadawzakresiesekcjiDTDsnastpujce(tabela5.25.3,rys.5.8):
Wikszo badanych serwisw, tj. 463 serwisy (stron gwnych)
wykonano zgodnie ze specyfikacj jzyka HTML 4. Stanowi to udzia
procentowywynoszcy40,8%.
W specyfikacji jzyka xHTML wykonano 268 serwisw, co stanowi
udziaprocentowy23,6%.
BrakinformacjiDTDwystapiw405serwisach,costanowi35,7%.

99

DeklaracjaDTDjestzalecanaprzezKonsorcjumW3C.

121


Tabela5.2.WynikibadawzakresiesekcjiDTD
DeklaracjaDTD
XHTML
HTML4
Brakdanych
Suma

Udziaprocentowy
23,5%
40,8%
35,7%
100,0%

Liczba
serwisw
268
463
405
1136

Tabela5.3.StrukturaspecyfikacjiHTML4sekcjiDTD
DeklaracjaDTD
HTML4.xStrictDTD
HTML4.xTransitionalDTD
HTML4.xFramesetDTD
BdnaspecyfikacjaHTML
Suma

Udzia
procentowy
0,9%
81,6%
0,4%
17,1%
100,0%

Liczba
serwisw
4
378
3
78
463

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.8.DeklaracjasekcjiDTDnastronachgwnychserwisw

W zasadzie, dla uytkownika kocowego nie ma znaczenia czy serwis posiada

sekcj DTD. Jednak dla aplikacji programowych moe mie to bardzo istotne
znaczenie (walidatory, przegldarki internetowe i inne programy
pozyskujcych zbir encji dla swoich potrzeb). Osoby, ktre buduj serwis
WWW powinny by konsekwentne w dziaaniu, tzn. jeeli wybior okrelon
wersj jzyka programowania powinny poprawnie zadeklarowa sekcj DTD
irealizowapoprawniejeskadniowo.Poprawnodeklaracjiwsensieskadni
powinnosisprawdzawalidatoraminastronachkonsorcjumW3C.

122


FunkcjainformacyjnawsekcjijzykaHTMLwdokumencieWWW
Sekcja jzyka HTML rozpoczyna si znacznikiem pocztkowym <HTML>
akoczy si znacznikiem kocowym </HTML>. Znaczenie i przydatno
praktyczna tej sekcji jest marginalna. Sekcja jzyka HTML jest opcjonalna,
powstaazchwiltworzeniajzykaHTML.Zawartosekcjiniebyabadana,ze
wzgldunaobojtnywpywnaodbiorcwserwiswinternetowych.

FunkcjainformacyjnawsekcjinagwkadokumentuWWW
Sekcja nagwka strony rozpoczyna si znacznikiem pocztkowym <HEAD>
akoczysiznacznikiemkocowym</HEAD>.Sekcjajestopcjonalna.Wsekcji
nagwkadokumentumoesiznajdowa:
znacznik<TITLE>,
elementjzykaMETA,
elementjzykaLINK,
deklaracjejzykwskryptowych,
deklaracjearkuszystylu.

Znacznik tytuu dokumentu WWW TITLE jest wywietlany na pasku

przegldarkiinternetowej.JesttojedenzeznacznikwwsekcjiHEAD,ktryjest
wywietlany przez przegldark internetow dla uytkownika. W specyfikacji
jzykaHTMLokrelono,eznacznikTITLEjestobowizkowyikadydokument
WWW powinien zawiera tytu. Tytu powinien identyfikowa zawartoci
dokumentu w globalnym kontekcie. Krtki tytu jednowyrazowy w danym
kontekciemoebybezznaczenia.Dugotytuuniejestograniczona,jednak,
dugietytuymogzostaskrconeprzezprzegldarkinternetow.Zalecasi,
abytytunieprzekracza64znakw [zaleceniez dokumentu RFC1866,s.20].
Odbiorc znacznika jest nie tylko uytkownik za porednictwem przegldarki
internetowej ale te roboty wyszukiwarek internetowych. Dlatego w tytule
naley uywa rzeczownikw, czasownikw, przymiotnikw tak, aby uzyska
krtkie zdanie, w ktrym znajduje si sowo kluczowe. Przykad instrukcji
zwykorzystaniemtytuudokumentuzostaprzedstawionynalistingu5.5.
Listing5.5:
<TITLE>Krtkiezdaniezesowamikluczowymi</TITLE>

WynikibadawzakresieelementujzykaHTML snastpujce:38serwisw,
tj.(3,4%)nieposiadaelementujzykaTITLE(brakujewoglesekcjinagwka
dokumentu),pozostaeserwisyzawierajtytu,tj.1097(96,6%)serwisw.
Znaczniki META (Meta data) to stowarzyszona informacja z dokumentem
WWW (generic metainformation). Oglna skadnia elementu META w jzyku
HTML zostaa przedstawiona na listingu 5.6 i rys. 5.9. Element META moe
zosta wykorzystany do okrelenia waciwoci dokumentu (properties)
(np.autor, termin wanoci, lista sw kluczowych, itp.) z przydzielon
wartoci (value). Specyfikacja jzyka HTML nie definiuje znormalizowanych
zbiorw waciwoci (legal meta data) dziki czemu mona definiowa nowe
123


znacznikiMETA.NaprzykadzapisISBNksikimoebynastpujcy<META
scheme="ISBN" name="identifier" content="0823023559">. Kady element
META zawiera par waciwo/warto. Na przykad, atrybut name
identyfikujewaciwoiatrybutcontentzprzypisandowaciwociwartoci
value100.

Listing5.6:
<METAattribute=propertycontent="value>
gdzie:
METAelementjzykaHTML,
Name,content,scheme,httpequivatrybutyelementuMETA
Kady atrybut (attribute) posiada waciwo (property) z przypisan
wartoci(value)dlaatrybutuzawartoci(content).

Rys.5.9.StrukturabudowyMetaznacznika

ElementyMETAmonazaliczydotrzechgrup,ktrewskazujklaslubzakres
informacjiprzechowywanychwswojejstrukturze(tabela5.4):
1. Elementyzwizanegwniezzawartocizasobu(Contentoftheresource).
2. Elementy odnoszce si do praw (wasnoci intelektualnej) (Intellectual
Property).
3. Elementyzwizanegwniezinstancjzasobu(Instantiationoftheresource).
Tabela5.4.ElementyMETA
Zawartozasobu
(Content)
Title
Subject
Description
Type
Source
Relation
Coverage

Wasno
(IntellectualProperty)
Creator
Publisher
Contributor
Rights

Instancjazasobu(Instantiation)
Date
Format
Identifier
Language

rdo:[RFC2413,s.2]

ZnacznikiMETAnieswidocznedlauytkownikaipenirnefunkcje.Poniej
zostanomwionewybraneatrybutyMETAwwektorzefunkcjiinformacyjnej.

100OpracowanonapodstawiespecyfikacjiHTML4.01[HTML4.01].

124


Metaznacznikiwrealizacjiswkluczowychiopisuzawartocidokumentu
WWW

Atrybutnameiwaciwokeywordssuydodefiniowaniaswkluczowych,
adescriptiondoopisuzawartocidokumentuWWW.Waciwozprzypisan
wartoci moe by wykorzystana przez wyszukiwarki internetowe, jako opis
rezultatu wyszukania (opis pojawiajcy si pod tytuem w wynikach
wyszukiwania)(listing5.7).

Listing5.7:
<METAname="keywords"content="sowo_kluczowe1,sowo_kluczowe2,">
<METAname="description"content="opiszawartociserwisu,...">

Znaczniki powinny by starannie dobrane i powinny informowa o zawartoci
na stronie w sposb przystpny dla potencjalnego odbiorcy. Sowa kluczowe
powinnyzawieraodmianswwjzykupolskim,liczbpojedynczimnog,
rwniezmoliwymibdamiortograficznymi.
W badanych serwisach, 790 serwisw, (69,5%) zawieray sowa kluczowe,
760 serwisw (66,9%) zawierao opis zawartoci serwisw (tabela 5.5 5.6,
rys.5.105.13).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.10.UdziaprocentowyinstrukcjiKeywordswbadanychserwisach

125

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.11.UdziaprocentowyinstrukcjiDescriptionwbadanychserwisach

Tabela5.5.InstrukcjeKeywordsdlarobotwwyszukiwarekinternetowych
Opis
Brakinstrukcjiswkluczowych
strony
Pustesowokluczowe
Keywords
BraksecjiHEAD
Razem

Udzia
procentowy

Liczba
serwisw

25,0%
2,1%
69,5%
3,3%
100,0%

284
24
790
38
1136

rdo:Opracowaniewasne

Tabela5.6.InstrukcjeDescriptiondlarobotwwyszukiwarekinternetowych
Opis
Brakinstrukcjiopisustrony
Pustyopis
Description
BraksecjiHEAD
Razem
rdo:Opracowaniewasne

126

Udzia
procentowy
27,7%
2,0%
66,9%
3,3%
100,0%

Liczba
serwisw
315
23
760
38
1136

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.12.LiczbawyrazwwinstrukcjiKeywordsdlarobotwwyszukiwarek
internetowych

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.13.LiczbaswkluczowychwinstrukcjiKeywordsdlarobotwwyszukiwarek
internetowych

127


Nawykresie5.12pominitowartocioduejliczbiewyrazw,tj.118serwisw
w zakresie od 500 wyrazw do 4853 wyrazw. Na wykresie 5.13 pominito
skrajne wartoci z liczb sw kluczowych o dugoci 0, 1, 2 znakw i dwa
serwisyo441i893liczbieswkluczowych.TwrcaserwisuStudio64usugi
poligraficzne<http://www.s64.pl/>wykazasibardzoznacznliczbsw
winstrukcjiKeywords:1122wyrazw,10337znakw(zespacjami),893sw
kluczowych. Stosunek sekcji HEAD/BODY wynosi 1,07. Co oznacza, e sekcja
nagwkowaHEADjestznakowo(bezspacji)wikszaodsekcjitreciBODY.

Metaznacznikwkodowaniudokumentu
Atrybut httpequiv okrela sposb interpretowania znakw narodowych
(listing5.8).
Listing5.8:
<METAhttpequiv="ContentType"content="text/html;charset=ISO88592">
W badanych serwisach internetowych 673 serwisy (59,2%) posiadao
informacjeokodowaniudokumentuwjzykupolskim.

Metaznacznikinformujcyodacieutworzeniastrony

Informacja o dacie utworzenia strony, pomaga obliczy czas istnienia strony

wsieciWWW,przezcozwikszajejwiarygodno(listing5.9).
Listing5.9:
<METAhttpequiv="CreationDate"content=">
W badanych serwisach internetowych 21 serwisw (18,4%) posiadao
informacjeodacieutworzeniadokumentu.

Metaznacznikinformujcyoprawachautorskich

Waciwo Copyright atrybutu name zawiera informacje o prawach

autorskichdomateriawznajdujcychsinastronie(listing5.10).
Listing5.10:
<METAname=copyrightcontent="Copyright(c).AllRightsReserved">

Metaznacznikinformujcyoautorzestrony

Informacjaoautorzestronyjestczstowykorzystywaneprzezfirmyzajmujce
si tworzeniem serwisw internetowych. Aby umieci nazw firmy lub adres
strony firmowej naley skorzysta z wartoci Author_strony atrybutu name
(listing5.11).
Listing5.11:
<METAname="Author"content="Autorstrony">

128


Metaznacznikinformujcyrobotaocyklicznociodbiorutreci

Wyniki bada w zakresie elementu META jzykw znacznikw s nastpujce

(tabela5.7):
Tytu serwisu ma istotne znaczenie dla wyszukiwarek internetowych, gdy
prezentowanewynikiwyszukaniaswidocznedlauytkownika.Wszystkie
serwisyposiadajcesekcjnagwkow,posiadaytytuserwisu.
Autorstwostronyjestistotnymelementeminformacyjnymkadegoserwisu
internetowego. Umieszczenie autora serwisu na ekranie, wiadczy
orzetelnoci autora i jego odpowiedzialnoci za produkt programowy.
Wybr sposobu wykonania serwisu zaley od przedsibiorstwa. Serwis
firmowy mona wykona we wasnym zakresie lub zleci na zewntrz
specjalistycznej firmie. Przedsibiorstwo powinno wiedzie, co opaca si
zrobi we wasnym zakresie, a co naley zleci specjalistycznej firmie
zewntrznej. Analiza 1136 serwisw internetowych badanych
przedsibiorstw ujawnia, e w wikszoci brakuje autorstwa strony, tzn.
autorzy serwisu nie przyznaj si do jego wykonania. W przypadku, gdy
budowa serwisu bya zlecona na zewntrz, zleceniodawca moe zawrze
klauzul z wykonawc o nie umieszczeniu autorstwa na ekranie serwisu.
Taki przypadek zosta uwzgldniony przez konsorcjum W3C. W kodzie
rdowym w elemencie iatrybucie <meta name="Author"> mona wpisa
autora serwisu internetowego (prawa autorskie osobiste do utworu s
niezbywalne, w zwizku z czym zleceniodawca nie moe zabroni jego
umieszczenia). Przegldarka internetowa interpretujc znaczniki,
nagwkowe pomija je i nigdzie ich nie wywietla. W analizowanych
firmowych serwisach 449 serwisw (39,5%) posiadao autorstwo strony,
wtym tylko w kodzie rdowym w atrybucie Author 382 serwisw
(33,6%). Oznacza to, e wiksza cz serwisw bya anonimowa. Przykad
pozytywnego rozwizania w kodzie rdowym zawierajcym osobiste
prawadoutworuserwisuinternetowegowykonanegodlaprzedsibiorstwa
ElstarOilsS.A.wElblgu<http://www.elstaroils.pl/>:
<METANAME="Copyright"content="DamianSiwek(C)2004">
<META NAME="Author" content="Damian Siwek www.damiansiwek.z.pl,
dsiwek@z.pl">
<METANAME="Owner"content="ElstarOilsS.A.">
Obecnie, serwisy internetowe s wykonywane przy pomocy
specjalistycznegooprogramowania. Oprogramowanieautomatyczniedodaje
do kodu rdowego informacje reklamujce narzdzie. Jednak twrca
serwisu moe wpisy usun, w ten sposb zacierajc informacj
ogeneratorze strony. W badanych serwisach internetowych 144 serwisy
(12,7%)posiadaoinformacjeonarzdziuspecjalistycznym.

129

Generatorstrony<META
NAME="Generator"CONTENT="">

Prawaautorskie<META
NAME="Copyright"CONTENT="...">

Autorserwisu<META
NAME="Author"CONTENT="...">

Tytuserwsiu<TITLE></TITLE>

Metaznaczniki

Tabela5.7.WynikibadawzakresieelementuMETA

Nie
38
687 1007 992
Tak 1098
449 129
144
Razem 1136 1136 1136 1136
Nie 3,3% 60,5% 88,6% 87,3%
Tak 96,7% 39,5% 11,4% 12,7%
Razem 100% 100% 100% 100%
rdo:Opracowaniewasne

Znacznikinformujcyopocztkuzbiorudokumentw

Robota wyszukiwarki internetowej mona poinformowa o dokumencie

rozpoczynajcymzbirdokumentw.Znacznik<LINK>welemencierel="start"
zatrybutemtytuutitleinformujerobotaodokumenciegwnym(listing5.12).

Listing5.12.[HTML4.01,Chapter12.3.3Linksandsearchengines]:
<LINKrel="Start"title="Thefirstpageofthemanual"
type="text/html"
href="http://someplace.com/manual/start.html">
W badanych serwisach, tylko 3 serwisy zawieray oznaczenie pocztku
dokumentu. Przykad kodu rdowego serwisu zawierajce informacj o
pocztkudokumentuzamieszczononalistingu5.13.

Listing 5.13.. Element LINK informujcy o dokumencie rozpoczynajcym zbir

dokumentw
<LINKrel="start"
Title="SKATEPARK.PLPomocwbudowieskateparku"
href="http://skatepark.pl/"/>
<LINKrel="first"href="http://skatepark.pl/"/>
rdo:SKATEPARK.PL<http://www.skatepark.pl/>

130


FunkcjainformacyjnawsekcjitrecidokumentuWWW
Sekcja treci strony rozpoczyna si znacznikiem pocztkowym <BODY>
akoczysiznacznikiemkocowym</BODY>.Wsekcjitrecinajwaniejszymi
znacznikamis[Sis04,s.37]:
1. Nagwki ze sowami kluczowymi (H1..H6) (Headings: <Hi> keywords
</Hi>,<H2>keywords</H2>).
2. Pierwszy paragraf na stronie z formatowaniem pogrubionym lub
kursyw(pierwsze20sw):(<BODY><P>keywords</P>).
3. Opistekstowyhiperczy(anchortext:<AHREF>keywords</A>).
4. Ostatniparagrafnastronie(<P>keywords</P></BODY>).
5. Ramka
(Dropdown
boxes:
<FORM><OPTION>
keywords
</OPTION></FORM>).
6. AdresyURL(<AHREF=http://www.keywords.com/></A>).
7. Nazwyfolderw/plikw(keywords/keywords.html,keywords.gif).
8. Opistekstowyzdj(ALTtext:<IMGSRC=ALT=keywords>
9. Hipercze tytuu (TITLE attribute text: <A HREF=
TITLE=keywords></A>(tylkodlaprzegldarkiInternetExplorer)
5.1.2.Funkcjamarketingowa
Gwnym zadaniem funkcji marketingowej dla odbiorcw w roli robotw
wyszukiwarek jest przejrzysto rozwiza technicznych, tj. prostota
iunifikacjarozwiza,stosowaniesidostandardw.Wsensiestricte,funkcja
marketingowa nie istnieje, gdy roboty wyszukiwarek internetowych s
autonomicznymi programami. Nie mona zmusi robota wyszukiwarki
internetowej do kolejnych odwiedzin lub innych dziaa wykraczajcych poza
standardinstrukcjiwykluczeniadlarobotwSRE.Jednakautorzdecydowasi
wydzieli funkcj marketingow ze wzgldu na promowanie okrelonych
rozwiza technicznych w sieci WWW, a w szczeglnoci dla Web inynierw.
Dofunkcjiwektorafunkcjimarketingowej(Fm)monazaliczy:
Prost struktur folderw do przechowywania rnego rodzaju plikw.
Prostota struktury polega na ograniczeniu liczby i stopnia zagniedenia
folderw.
Nieskomplikowanenazwykatalogwiplikw.Nazwykatalogworazplikw
powinnymieokrelonysystemnazewnictwa,np.nazwyplikwikatalogw
powinny zawiera nazw firmy lub sowa kluczowe. Nazwy plikw i nazwy
katalogw to jeden z gwnych elementw przyjaznej struktury caego
serwisu dla odbiorcw, a przy okazji moe pozytywnie wpyn na ranking
strony(brakzaptlewstrukturzepomidzyplikamiwrnychfolderach).
Dlaprogramwkomputerowychliczbaistrukturakatalogworazichnazwys
bez znaczenia (o ile s poprawnie technicznie zdefiniowane). Jednak dla osb
zajmujcych si pielgnacj serwisu lub osb uzyskujcych dostp serwisu do
elementwskadowychserwisuodstronytylnejserwisu(backend),tj.plikw
ifolderw,maistotneznaczenie.Wnazwachplikwniemonastosowaspacji,
spacje naley zastpi znakiem (_) lub (,) znaki te s traktowane przez
131


wyszukiwarkijakspacje.Strukturserwisuinternetowegomona poznaprzy
wykorzystaniuprzegldarekoffline,np.HTTrack101.
Literaturaanglojzycznapodajenastpujcezalecenia[Tit05,s.310]:
Strona gwna lub strona pocztkowa (dokument rozpoczynajcy zbir
dokumentw) w literaturze okrelana, jest jako: first page, start page,
frontpage,homepagepowinnamienazwindex.html.
Strona z produktami zawierajca informacje o produktach powinna mie
nazwproducts.html.
Strona kontaktowa zawierajca dane teleadresowe oraz istotne informacje
ofirmiepowinnamienazwcontact.html.
Informacjedlamediwpowinnybyzapisywanewplikupress.html.
Zdjcia zawierajce, np. wygld budynkw przedsibiorstwa powinny mie
nazwbuilding.gif.
Arkusze styli zawierajce instrukcje formatujce dokument powinny mie
nazwstylesheet.css.
DanSisonpodajeodstronyuytkownikanastpujcezalecenia[Sis04,s.30]:
Stronagwna(Homepage),
Stronyzawierajceodpowiedzinanajczciejzadawanepytania(FAQpages),
Sitemap(Sitemappage),
StronaOnas(AboutUspage),
Stronakontaktowa(ContactUspage),
Stronazlinkami(RelatedLinkspage,linktoUspage),
Stronazprawamiautorskimi,ochronaprywatnociuytkownika(Copyright,
Disclaimers,PrivatyPolicypage),
Strona(Orderingpage).
5.1.3.Funkcjakomunikacyjna
Do wektora funkcji komunikacyjnej Fk mona zaliczy elementy jzyka HTML,
ktre umoliwiaj komunikacj pomidzy dokumentem WWW a robotem
wyszukiwarki.Komunikacjamoebyregulowanazbioreminstrukcjidlarobota
w pliku robots.txt102 lub instrukcjami w sekcji nagwkowej (mata znaczniki).
Instrukcje w pliku robots.txt s zunifikowane standardem dla wykluczenia
robotwSREizawierajdwiekategorieinstrukcji:
Useragent:nazwa_robota_internetowego.
Disallow:nazwa_plikulubnazwa_folderu.
W instrukcji useragent: oraz disallow: mona zastosowa znak wieloznaczny
(*), ktry zastpuje dowolny cig znakw, tzn. dotyczy wszystkich agentw
programowychlubgrupyplikw(Listing5.14).

101

Szczegowe informacje znajduj si na stronie WWW: HTTrack Website Copier Offline

Browser<http://www.httrack.com>
102SzczegoweinformacjeznajdujsinastronieWWW<http://www.robotstxt.org>.Rwnie
na stronie publikowane s nazwy robotw wyszukiwarek internetowych, ktre respektuj
instrukcjeSRE.

132


Listing5.14:Zawartoplikurobots.txtzwykorzystaniemznakwwieloznacznych

UserAgent:*
Disallow:/*.gif
Disallow:/*.jpg

rdo:Opracowaniewasne

Plik tekstowy robots.txt powinien by umieszczony w katalogu gwnym,

tj.w takim w ktrym znajduje si strona gwna. Na przykad strona gwna
wyszukiwarki internetowej Google znajduje si pod adresem
http://www.google.pl,zawartoplikurobots.txtjestprzedstawionanalistingu
Listing5.15.

Listing5.15:Fragmentzawartociplikurobots.txtwyszukiwarkiGoogle
Useragent:*
Allow:/searchhistory/
Disallow:/news?output=xhtml&
Allow:/news?output=xhtml
Disallow:/search
Disallow:/groups
Disallow:/images
Disallow:/catalogs
Disallow:/catalogues
Disallow:/news
Disallow:/nwshp
Allow:/news?btcid=
Disallow:/news?btcid=*&
Allow:/news?btaid=
Disallow:/news?btaid=*&
Disallow:/setnewsprefs?
Disallow:/index.html?
Disallow:/?
Disallow:/addurl/image?
(...)
Disallow:/websites?
Disallow:/shenghuo/search?
rdo:Robots.txtwyszukiwarkiGoogle

Drugim sposobem manipulacji zachowa robotw s instrukcje umieszczone

wsekcji nagwkowej dokumentu HEAD. W elemencie META z atrybutem
robots naley umieci instrukcje dla robotw wyszukiwarek internetowych
dla wymuszania konkretnych zachowa. Warto "ALL" dla atrybutu content
oznacza peny dostp, roboty mog indeksowa dan stron, w ktrej s
umieszczone instrukcje oraz wszystkie stowarzyszone dokumenty powizane
czamilubhiperczami.Jesttozapisrwnoznacznyz"INDEX,FOLLOW".Brak
znacznikabdzieoznaczaprzyzwolenienaindeksowanieiorazpozwoleniena
pobranie strony. Robotom mona zabroni indeksowania strony poprzez
wpisaniewatrybuciewartociNOINDEX,natomiast,abyrobotyniepoday
133


za odnonikami umieszczonymi na stronie naley doda po przecinku element
NOFOLLOW. Instrukcja NOIMAGEINDEX zapobiega indeksowaniu grafiki na
stronieHTML,alezawartotekstowamoebyindeksowana.
Przykad rnych instrukcji blokowania dziaa robotw wyszukiwarek
zostaprzedstawionywlistingu5.16.

Listing5.16:ZnacznikiMETAdlawymuszaniakonkretnychzachowadlarobotw
wyszukiwarekinternetowych

<METAname=robotscontent=All,Index>
<METAname=robotscontent=Index,Follow>
<METAname=robotscontent=Index,NoFollow>
<METAname=robotscontent=NoIndex,NoFollow>
<METAname=robotscontent=NoArchive>

WynikibadawzakresieelementuMETAsnastpujce(tabela5.8,rys.5.14):
W wikszoci przypadkw w badanych serwisach, brakuje instrukcji dla
odbiorcw programowych SRE (54,6%). Oznacza to pen dostpno
zawartoci serwisw internetowych i brak kontroli nad poczynaniami
robotw.
W dziesiciu przypadkach (0,9%), pozwala si na indeksowanie strony
gwnej lecz zabrania si indeksowania caego serwisu od poziomu strony
gwnej.Poszczegowejanalizietychprzypadkw,monastwierdzi,es
to dziaania wiadome. Serwisy s przygotowane w sposb profesjonalny.
Naley wycign wniosek, e zostay wykonane przez profesjonalne firmy,
jednakbezoptymalizacjidlarobotwwyszukiwarekinternetowych.
W trzech przypadkach stwierdzono instrukcje zabraniajce indeksowania
caego serwisu. Przy czym w jednym przypadku pozwala si indeksowa
tre, ale bez zdj i doczonych zacznikw (<META NAME="Robots"
CONTENT="noimageindex, nomediaindex">). Przy takim zapisie roboty
internetowe powinny respektowa ten zapis i nie powinny wcza go do
rezultatwwyszukiwadlauytkownika.
Warto atrybutu content=NoArchive dla atrybutu name=robots
wbadanychserwisachniewystpia.
Wyszczeglnienie robota GoogleBot nastpio w 20 przypadkach (<META
name=googlebot content=noindex, nofollow>, <META name=googlebot
content=noarchive>),dlarobotaMSNBot5przypadkw.
InstrukcjaSRENAME="revisitafter"informujcarobotazailednimaponownie
zaindeksowaserwisjestwykorzystanaw211serwisach(18,6%).Wzasadzie,
instrukcja ma znaczenie symboliczne dla robota, ale jest to informacja dla
innych odbiorcw stwierdzajca jak czsto zmienia si zawarto serwisu
internetowego. Najkrtszy czas zmiany zawartoci teoretycznie wynosi jeden
dzie (<META NAME="revisitafter" content="1 day">), najduszy 30 dni
(<meta httpequiv="Expires" CONTENT="30" />, <meta name="RevisitAfter"
CONTENT="30Days"/>).
134

Nie
Tak
Razem
Nie
Tak
Razem

Instrukcjadlarobota<META
NAME="revisitafter"CONTENT="...">

NoIndex,NoFollow

Index,NoFollow

All,IndexlubIndex,follow

Metaznaczniki

Tabela5.8.WynikibadawzakresieelementuMETA

671 1126 1133

925
465
10
3
211
1136 1136 1136 1136
59,1% 99,1% 99,7% 81,4%
40,9% 0,9% 0,3% 18,6%
100% 100% 100% 100%

rdo:Opracowaniewasne

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.14.InstrukcjewykluczeniadlarobotwwyszukiwarekinternetowychSRE

135


5.1.4.Funkcjaprzeszukiwawcza
Do wektora funkcji przeszukiwawczej Fp mona zaliczy elementy, ktre
decydujotym,comoerobotwyszukiwarkiwyszukaizaindeksowa.Funkcja
przeszukiwacza moe by regulowana zbiorem instrukcji dla robota w pliku
robots.txtinstrukcjDisallow:nazwa_plikulubnazwa_folderu.Wyszczeglnienie
nazwyfolderwumoliwiasterowanierobotemwyszukiwarki.Nalistingu5.17,
zaprezentowano sytuacj, w ktrej dla wszystkich agentw programowych
zabrania si indeksowania zawartoci w trzech folderach. Oznacza to, e
zawarto folderw nie moe by indeksowana, a uytkownik nie znajdzie ich
na wynikach wyszukiwarek internetowych. Zmusza si w ten sposb
uytkownika do odwiedzenia katalogu gwnego i stron WWW. Dziki czemu,
popierwsze,monazamieszczareklamy,abyuytkownikmgjezobaczy,po
drugierankigstronyjestwyszydzikiwikszejogldalnocistronyzrnych
adreswIP.Graficzninterpretacjtejsytuacjiprzedstawiononarys.5.15.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.15.HiperczagbokiewserwisieWWW

136


Listing5.17:

Useragent:*
Disallow:/RealMedia
Disallow:/Archives
Disallow:/Serach

Caociowe wyczenie katalogw i plikw do indeksowania przez roboty

wyszukiwarek ma bardzo powane konsekwencje dla waciciela serwisu
WWW. Waciciele serwisu mog by niewiadomi wpisw instrukcji
wykluczenia dla robotw, np. wykonanie serwisu zostao zlecone zewntrznej
firmie, natomiast umowa nie obejmowaa pozycjonowania w wyszukiwarkach
internetowych. Hipercza, do ktrych dostp jest zabroniony przez aplikacje
programowe okrela si hiperczami gbokimi. Hiperczami gbokimi
(gbokielinki)okrelanestehiperczawstrukturzeserwisu,znajdujcesi
poniejokrelonegopoziomuwzgldemstronygwnejdoktrychdostpjest
zabroniony. Najczciej s to wszystkie hipercza znajdujce si poza stron
gwn, do ktrych dostp jest zabroniony przez instrukcje SRE, lub
odpowiednie wartoci nofollow dla atrybutu REL elementu konstruujcego
hipercze,np.<ahref="./index.php?brand=2"rel="nofollow">mjkoszyk</a>.
Zasoby, do ktrych dostp jest zabroniony dla aplikacji programowych,
okrelaneszasobamigbokimisieciWWW.
Kolejnym elementem, ktry mona zaliczy do wektora funkcji
przeszukiwawczej jest protok sitemap103. Protok Sitemap Protocol
umoliwia kontrolowanie zachowa robotw wyszukiwarek o adresach URL
dostpnychdoprzeszukaniazasobwwserwisieiichzaindeksowania.Adresy
zasobwURLsumieszczonewspecjalnymplikujzykaXML.Webmastermoe
umieszcza dodatkowe informacje o zasobie, np. dacie ostatniej aktualizacji,
czstotliwoci zmian, wanoci w porwnaniu z innymi adresami URL.
Informacje te umoliwiaj inteligentniejsze zaindeksowanie witryny. Mapy
serwisw s przydatne rwnie uytkownikom, ktrzy nie mog dotrze do
wszystkich zasobw serwisu za pomoc interfejsu umoliwiajcego
przegldanie. Uycie protokou nie gwarantuje uwzgldnienia stron
internetowych w indeksach wyszukiwania. Rwnie uycie protokou nie ma
wpywunawyznaczaniepozycjirankingowej104.
Kolejnym elementem, ktry mona zaliczy do wektora funkcji
przeszukiwawczej jest specyfikowanie dokumentu dla alternatywnych wersji
jzykowych serwisu. Wykorzystanie elementu LINK w sekcji nagwka META
pozwala dla robotom wyszukiwarek przeszukanie alternatywnych wersji
jzykowych. Przykadowe literaturowe instrukcje dla wersji francuskiej
iniemieckiejzostayprzedstawionenalistingu5.18.

103GoogleNarzdziadlawebmasterw[online].[Dostp10.06.2008].DostpnywWWW:

104

<https://www.google.com/webmasters/tools/docs/pl/protocol.html>
Google[online].[Dostp10.06.2008].DostpnywWWW:
<https://www.google.com/webmasters/tools/docs/pl/protocol.html>

137


Listing5.18[HTML4.01,AppendixB.4Notesonhelpingsearchenginesindexyour
Website]:
<LINKrel="alternate"
type="text/html"
href="mydocfr.html"hreflang="fr"
lang="fr"title="Laviesouterraine">
<LINKrel="alternate"
type="text/html"
href="mydocde.html"hreflang="de"
lang="de"title="DasLebenimUntergrund">
W badanych serwisach, 21 serwisw zawieray elementy LINK rel jednak
suyy one do kanaw RSS (16 serwisw) lub umoliwiy skierowanie
zawartocinadrukark.Tylkowjednymprzypadkuserwisposiadainstrukcj
wersjwielojzyczn(listing5.19).Jednakwcaletonieoznacza,etylkojeden
serwis posiada wersj wielojzyczn, tylko rozwizania technicznie s inne
wpozostaychserwisach.
Listing5.19:Znacznikidlawersjiwielojzykowejserwisu
<linkrel="alternate"href="pl/index.htm"hreflang="pl">
<linkrel="alternate"href="en/index.htm"hreflang="en">
<linkrel="alternate"href="de/index.htm"hreflang="de">
<linkrel="alternate"href="ru/index.htm"hreflang="ru">
<linkrel="alternate"href="fr/index.php"hreflang="fr">
rdo:Uniasp.Zo.o.wKutnie<http://www.agromet.com.pl>

5.2. Konkluzja wynikw bada w zakresie funkcji dla robotw

wyszukiwarekinternetowych
Przydzia funkcji elementarnych do poszczeglnych grup funkcji, a pniej do
poszczeglnych wektorw funkcji jest arbitralny. W szczeglnoci, e odbiorca
programowy to program z zakodowanym algorytmem dziaania, ktrego
zadaniem jest pozyskanie zawartoci do wasnego repozytorium: fragmentu,
czci lub caego serwisu. Odpowiednie algorytmy rankingujce analizuj
serwis w rnych aspektach. Przy czym, algorytmy dziaania robotw oraz
algorytmy rankingujce s indywidualne dla kadego robota wyszukiwarki
internetowej i zmieniaj si w czasie. Istot dziaa w zakresie funkcji dla
robotwwyszukiwarekinternetowychjest:
1. Udostpnienie robotom zawartoci serwisu zgodnie z oczekiwaniem
interesariuszy.
2. Przygotowanie dla programw analizujcych zawarto serwisu
odpowiednich treci. Jest to trudne, gdy nie s znane algorytmy
rankingujce. Mona okreli jedynie elementy, ktre mog wpywa na
wysok pozycj rankingow serwisu. Problemem jest to, e dla kadej
wyszukiwarkinaleyoddzielniezoptymalizowaserwis.
3. Stosowanie wiadome instrukcji SRE zgodnie z oczekiwaniami
interesariuszy.
138


4. Blokowanie zawartoci zduplikowanych, tj. o zawartoci identycznej lub
bardzozblionejdosiebieornychadresachURL.Podobniejakludzie,tak
i algorytmy rankingujce nie lubi treci ktra jest powtarzana w wielu
miejscach. Zduplikowana zawarto nie tworzy nic oryginalnego, dlatego
naleywiadomiestosowainstrukcjewykluczeniadlarobotwSRE.Aaron
Wall w serwisie <http://www.seobook.com/> podaje, e jeeli strony s
zbyt podobne, wtedy Google (lub inne wyszukiwarki internetowe) mog
oszacowa, e strony oferuj ma warto lub s jakociowo o gorszej
zawartoci.Moedodoprowadzidoobnieniarankingu.
Instrukcje wykluczenia dla robotw nie wpywaj na bezpieczestwo serwisu.
Instrukcje SRE nie zapobiegaj w dostpie do plikw. Roboty wyszukiwarek
internetowych, mog respektowa instrukcj SRE ale nie s zmuszone do tego
prawem (na stan obecny). Natomiast uytkownicy znajc adres URL danego
pliku mog pobra i odczyta zawarto. W celu zabezpieczenia zawartoci
naleystosowamechanizmyautoryzujcedostp.
Konkluzj wynikajc z wynikw bada w zakresie realizowanych funkcji
dlaodbiorcyprogramowegosnastpujcewnioski:
1. Kady serwis WWW posiada zbir unikalnych pod wzgldem liczby:
wektorwfunkcji(Fi,Fm,Fk,Fp),grupfunkcji,jakielementarnychfunkcji.
Wprzypadkuduejzbienocipodwzgldemliczbyelementarnychfunkcji,
sposb realizacji tych funkcji w serwisie jest odmienny, a w szczeglnoci
sowakluczoweiopiszawartocidokumentu.
2. Zbir wszystkich elementarnych funkcji w poszczeglnych wektorach
funkcji tworzy modelowy serwis dla odbiorcw programowych.
Zbudowaniemodelowegoserwisuwymagawiedzyeksperckiej,atowi
si z wysokimi nakadami finansowymi. Nakady finansowe zwizane s
zutrzymaniem wasnego eksperta lub odpowiedniego zespou ludzi lub
zlecenie wykonania zewntrznej firmie. Wiedza ekspercka wynika ze
zoonoci problemu, ktra oglnie dotyczy trzech grup zagadnie:
a)wiedzy eksperckiej w zakresie procesw wytwarzania produktw
programowych w postaci serwisu internetowego, z zakresu pielgnacji
serwisu, b) znajomoci specyfiki funkcjonowania organizacji, dla ktrego
jest opracowywany serwis internetowy i rwnie otoczenia rynkowego,
c)elementwzewntrznychserwisu.
Dopierwszejgrupyzagadnieeksperckichnaleywiedzazzakresu:
Budowy serwisu pod wzgldem procesw produkcyjnych
oprogramowania, architektury informacji, zawartoci treci
istowarzyszonychdokumentw.
Doborupoprawnychswkluczowych,ichkolejnoci,liczby,narzdzi
wspomagajcychanalizzawartoci.
Dodrugiejgrupyzagadnieeksperckichnaleywiedzazzakresu:
Specyfikidziaalnociprzedsibiorstwa,rodzajuprodukcjilubusug,
rynkuzbytu.
Otoczeniarynkowegoprzedsibiorstwa.
139

Dotrzeciejgrupyzagadnieeksperckichnaleywiedzazzakresu:
Pozycjonowania serwisu dla kluczowych wyszukiwarek
internetowych. W kadym kraju liczba i pozycja rynkowa
wyszukiwarek jest inna, w zwizku z tym naley inaczej przyj
strategidziaania.
Znajomoci katalogw tematycznych: oglnych (general web
directories)ibranowych(specializeddirectory).
Znajomociznajdowalnoci(searchable)zasobwwserwisieprzez
wyszukiwarki internetowe. Najwicej zasobw poznanych pod
wzgldem liczby zaindeksowanych dotyczy dokumentw HTML
owych. Oprcz stron WWW roboty wyszukiwarek internetowych
pozyskujzdjcia,dokumentytypuOffice.
Ochrony prawa autorskiego. Pozyskane zdjcia, cytowanie innych
zasobw internetowych lub udostpniane dokumenty powinny by
zgodnezobowizujcymstanemprawnym.
Wyszukiwania informacji w sieci WWW. Osoba odpowiedzialna za
zawarto serwisu powinna wczu si w rol typowego
uytkownika i dokona eksperymentw typu co bdzie jeli .
Dziki eksperymentom, mona dopracowa serwis pod wzgldem
mechanizmwwyszukiwawczych.
3. Budowmodelowegoserwisumonawykonawykorzystujcdotegocelu
odpowiedni zbir konkurencyjnych serwisw i dokona ich metodycznej
analizy.Zidentyfikowanefunkcjerealizowaneprzezkonkurencyjneserwisy,
mogstanowipodstawdodalszegoopracowaniazaoefunkcjonalnych.
4. W wyniku bada serwisw internetowych dla odbiorcy programowego nie
zbudowano modelowego serwisu, ze wzgldu na zdefiniowane zaoenia
badawcze. W przypadku odbiorcy w roli uytkownika serwisu
wyekstrahowanometodeksploracjidanychposzczeglnewektoryfunkcji.
Natomiast, w przypadku odbiorcy w roli aplikacji programowych badano
czy wystpuj ju okrelone przez badacza elementy. W wyniku bada
serwiswinternetowychdlaodbiorcyprogramowego38serwiswna1136,
nie posiadao sekcji nagwkowej. Zidentyfikowanie funkcji elementarnych
zrealizowanychw1098serwisach,jeszczeniegwarantujewysokiejpozycji
w wyszukiwarkach internetowych. Wane jest, jakie elementy znajduj si
w poszczeglnych elementarnych funkcjach, a wic cechy jakociowe
elementwjzykaHTML.Orazjakieileijakieelementyjakocioweznajduj
si w konkurencyjnych serwisach. Rnica pomidzy najlepszymi
rozwizaniami z moliwych (modelowy serwis) a istniejcym
rozwizaniemtworzylukrankinguserwisu.Lukarankinguokrelonego
serwisumoebyzwizanaznastpujcymielementami:
Niewykorzystanielubzeuycieelementwdlarobotwwyszukiwarek
internetowych. Nieumiejtne uycie instrukcji na kadej stronie WWW
serwisu moe powodowa degradacj w rankingu lub braku wynikw
wyszukiwania.
140


Dziaania spamerskie. Osoby, ktrych celem jest korzystanie
zewszystkich moliwych mechanizmw do zapewnienia wysokiego
rankingu serwisu w wyszukiwarkach internetowych okrelane s
spamerami(spammers).Spamerzymogkorzystazrnychtechnik:
- Farm105 linkw (Link farms): spamerzy tworz bardzo du liczb
hiperczy do okrelonego zasobu. W ten sposb mona
wypromowaokrelonesowolubpodwyszyrankingserwsiu.
- Cloaking (Cloaking): Specjalne rozwizania, ktre rozrniaj
odbiorc serwisu, np. konkretn przegldark internetow lub
robota wyszukiwarki. W przypadku wykrycia, np. robota
wyszukiwarki internetowej, nastpuje przekierowanie robota na
inn specjalnie wykonan dla niego stron. W ten sposb robot
skanujeinntreniwidzijuytkownik.
- Okrelenie wielu stron startowych (Designated starting pages).
Hierarchia informacji w serwisie internetowym powinna by
zachowana, tzn. naley okreli stron gwn serwisu a nastpnie
zrealizowa podstrony. Nie powinno si tworzy stron
rwnowanychzesobpodwzgldemtreci.
- Wielokrotno serwisw pod rnymi adresami URL (Mirror
websites). Celem tworzenia tych samych serwisw pod rnymi
adresami URL jest zwikszeie prawdopodobiestwa uzyskania
wynikwnastroniezrezultatmiwyszukiwania.
Wykorzystanie w szkielecie architektury ramek (Frames). Tworzenie
ramki na stronie WWW powoduje wykorzystanie wielu plikw
dokumentw do stworzenia zawartoci jednej strony. Z punktu
widzenia architektury informacji, robot wyszukiwarki pracuje na
rwnorzdnychdokumentach.Oznaczato,edlauytkownikauzyskuje
si efekt synergii z poszczeglnych dokumentw serwisu, ale
wprzypadku robotw wyszukiwarek internetowych przynosi skutek
odwrotny. Kada strona jest oceniana pod wzgldem zawartoci
iuzyskuje okrelony ranking. Robot wyszukiwarki nie ocenia caoci
serwisu tak jak uytkownik, lecz kady dokument oceniany jest
oddzielnie i w tym przypadku pojedynczy dokument oceniany jest bez
kontekstu. Ramki w jzyku HTML zostay wprowadzone na pocztku
rozwojutegojzykatj.wtedy,gdyistniaykatalogitematyczne.
WykorzystanietechnologiiFlashfirmyMacromedia.Realizacjawcaoci
serwisuzwykorzystaniemtechnologiiMacromediaFlashspowoduje,e
roboty wyszukiwarek internetowytch nie s w stanie (na stan obecny)
zanalizowa treci, rwnie uytkownik nie moe w prosty sposb
skorzystaztreci,np.zaznaczy,skopiowa,wydrukowa.

105Terminfarmaoznaczazbirobiektwotychsamychcechach,niekoniecznienalecychdo

jednego waciciela (farmera). Termin farma wie si z prowadzon dziaalnoci

produkcyjn,np.farmadrobiu,farmaturbinwiatrowych.

141


5. Ze wzgldu na rnorodnych odbiorcw programowych, naley ich
zidentyfikowa, np. wykorzystujc do tego celu wpisy w pliku serwera.
Identyfikacja i klasyfikacja odbiorcw programowych pozwoli okreli
wymagania,tretychwymaga106orazokrelielementyserwisu,ktres
w stanie speni te wymagania. Zidentyfikowane wymagania od rnych
odbiorcwpozwolnawyspecyfikowaniewymagafunkcjonalnych.
6. Macierz wektorw funkcji dla robotw wyszukiwarek internetowych
zaimplementowana w serwisie internetowym wpywa na zawarto sieci
WWW.Wykorzystaniewektorwfunkcjipozytywniewpywanakocowego
uytkownika,chociadlaniegowektoryfunkcjidlarobotwwyszukiwarek
s czynnikami na stronie niewidocznymi. Przekonanie uytkownika, e
skoro s to elementy niewidoczne to mog by zbdne, jest bdne.
Umieszczenie instrukcji dla robotw wyszukiwarek odgrywa jeszcze
wiksz rol ni reklama w masmediach. Eliminacja adresu serwisu
internetowego z rezultatw wyszukania przez wyszukiwarki internetowe
moe prowadzi do wymiernych strat z tytuu niewykorzystania
potencjalnych moliwoci sieci WWW. Wykorzystanie wszystkich
potencjalnych moliwoci serwisu WWW moe by rdem przewagi
konkurencyjnej.
7. Wykorzystaniewszystkichelementwdlaodbiorcyprogramowegorwnie
przyczyni si do pozytywnego odbioru zawartoci serwisu WWW rwnie
dlainnychodbiorcw,awszczeglnocidlauytkownika.
8. Naley wykorzysta wszystkie dozwolone techniki zwikszania
widocznoci (dostpnoci) serwisu WWW w wyszukiwarkach
internetowych. Ju z chwil opublikowania standardu jzyka HTML 4.01
(24.12.1999 r.), w zaczniku standardu umieszczono informacje
wspomagajce indeksowanie serwisu przez wyszukiwarki internetowe
[HTML4.01, Appendix B.4 Notes on helping search engines index your Web
site]:
Naleydefiniowawersjjzykowdokumentu.
Okrela wersje alternatywne jzykowo dokumentu za pomoc
atrybutu rel i waciwoci alternate, np: <LINK rel="alternate"
lang="de"title="DasLebenimUntergrund">.
Doczy informacje o sowach kluczowych wynikajcych z treci
strony name="keywords" oraz opis sowny zawartoci strony
name="description". Aby oddzieli poszczeglne sowa kluczowe
naleyuyprzecinkajakoseparatora.
Informowa o pocztku dokumentu w zbiorze dokumentw
elementem <LINK rel="start" href="page1.html" title="General
TheoryofRelativity">.
Doczy instrukcje indeksujce strony za pomoc pliku robots.txt
lubodpowiednichinstrukcjiwsekcjinagwkowejstronyHEAD.

106Dotegocelumonawykorzystadowiadczeniazinynieriioprogramowania.

142


9. Sekcja DTD dokumentu, tj. DocType m.in. jest wykorzystywany do
okreleniapoziomuskadniwprocesieweryfikacjipoprawnociskadniza
pomoc tzw. parserw. Domylnie, jeli brakuje sekcji DTD, przyjmowana
jestwartojzykanajwyszegostandardu.
10.Wykorzystanie map serwsiu (sitemap) w serwisie pozwoli na dodatkowo
kontrolowa odbiorcw serwisu internetowego. Narzdzie Gogle Sitemaps
dostarcza elementw statystycznych i diagnostycznych dla Web
administratora.
11.Mapserwsiumonautworzyzapomocgeneratorw(SitemapGenerator
Tools),np.:
GMapper(www.dbnetsolutions.co.uk/gmapper/)
GSiteCrawler(www.johannesmueller.com/gs/)
Gsitemap(www.vigos.com/products/gsitemap/)
IntelliMapper(www.intellimapper.com)
SiteMagellan(www.sitemagellan.com)
SitemapsPal(www.sitemapspal.com)]
12.W zrealizowanych badaniach serwisw internetowych przedsibiorstw
badanebyyelementy,ktredotyczyyodbiorcwprogramowychwpostaci
wyszukiwarek internetowych. Dziaania polegajce na wykorzystaniu
najlepszych rozwiza z moliwych poznanych mechanizmw do
zapewnieniawysokiegorankingustronywwyszukiwarkachinternetowych
okrelane s dziaaniami optymalizujcymi dla wyszukiwarek
internetowych SEO (Search Engine Optimization). Generalnie, techniki
spamowania odbiorcw s nieetyczne, a dla uytkownikw nawet karalne.
W przypadku spamowania programw, np. wyszukiwarek internetowych,
rankingtakiegoserwisumoeprzezwyszukiwarkzdegradowany.

143

5.3.WektorfunkcjikomunikacyjnejdlaArchive'sWaybackMachine
warchiwumInternetu
Usuga WWW Internetu powstaa w 1991 r. w orodku badawczym CERN
wSzwajcarii,jakonarzdziedopublikacjiirozpowszechnieniabadawpostaci
serwisw WWW. Od tego momentu usuga WWW staa si najpopularniejsz
usug internetow. Zasoby pod wzgldem ilociowym i objtociowym
dynamiczniesizwikszaj(wicejzasobwjestdodawanychniusuwanych).
Codzienne, w zasadzie co chwil s usuwane, dodawane lub aktualizowana
zasoby w serwisach internetowych. Wiele nowych przedsiwzi powstaje
iosiga sukces, wiele jednak serwisw bankrutuje i zostaje usunitych z sieci
WWW,niepozostawiajcposobieladw.
W celu zapamitania aktualnego stanu zasobw WWW powstaa
niekomercyjna inicjatywa polegajca na archiwizowaniu publicznych,
oglnodostpnychzasobwsieciWWW.ArchiwumInternetu(InternetArchive),
to serwis internetowy udostpniajcy publicznie zgromadzone informacje w
postaci cyfrowej dla uytkownikw Internetu (rys. 5.16). Archiwum powstao
na zasadzie analogii do staroytnej Biblioteki Aleksandryjskiej, w ktrej przed
wiekamiudaosizgromadziniemalcaydorobekwczesnejliteratury.

rdo:ArchiwumInternetuArchive'sWayBackMachine[dostp24.02.2007]DostpnywWWW:
<http://www.archive.org>lub<http://web.archie.org>(fragmentekranu)

Rys.5.16.ArchiwumInternetuinarzdzieWayBackMachine

Archiwum Internetu funkcjonuje od kwietnia 1996 r. i od samego pocztku

istnienia jest to przedsiwzicie nonprofit, utrzymujce si z dotacji
przekazywanych przez rne fundacje i firmy komputerowe oraz wpat
indywidualnych. W 1999 r. zdecydowano si na poszerzenie biblioteki o nowe
dziay, np. archiwalne filmy nakrcone w latach 19031973, baz danych
oprogramowania,filmy(20formatw)idwiki(obecnie15formatw).
144


Gromadzeniem danych zajmuje si wyspecjalizowany robot, ktry zosta
nazwany Alexa crawler. Robot Archiwum pozyskuje serwisy oglnodostpne,
zasobystatyczne(postronieklienta).WArchiwumnieskatalogowanozasobw
WWW, ktre ze wzgldw technicznych nie mog by zarchiwizowane
(generowane s dynamicznie po stronie serwera), lub ktrych autorzy nie
wyrazili zgody na ich udostpnienie. Zalet Archiwum jest to, e archiwizacja
nie jest procesem jednorazowym. Zasoby Archiwum s aktualizowane, ale
wsposb przyrostowy. W praktyce oznacza to, e w bazie danych mona
znalenawetkilkadziesitkopiidanegoserwisuzrobionychwrnymczasie.
Wniektrychprzypadkachrobotwykonywatozniezwyksystematycznoci,
sigajc nawet kilkudziesiciu uaktualnie w miesicu. Farma baz danych
Internet Archive Wayback Machine zawiera prawie 2 petabajtw danych
iobecnie ronie w tempie 20 terabajtw na miesic. Do odnajdywania
konkretnych adresw URL w bazie danych suy lokalna wyszukiwarka
MaszynapowrotudoprzeszociWaybackMachine.WykorzystujcArchiwum
Internetumonaprzeledzizmianinflacyjnserwiswinternetowych.
W zrealizowanych badaniach serwisw internetowych przedsibiorstw
badanabyaobecnoadresuURLfirmowegoserwisuprzedsibiorstwailiczba
wystpie w bazie danych Archiwum. Obecno w Archiwum Internetu bya
moliwawnastpujcychprzypadkach:
1. Twrca serwisu nie zabroni robotowi archiwizujcemu w dostpie do
zawartoci serwisu internetowego instrukcjami SRE lub brakowao
instrukcjiSRE.
2. Web administrator sam zgosi adres URL do serwisu Archiwum
wanalogiczny sposb jak do popularnych wyszukiwarek internetowych.
Przy czym, w serwisie zawarta jest informacja, e Archiwum Internetu nie
suy do wykonywania kopii zapasowych serwisw i nie powinno si
naduywategonarzdziadowasnychcelw.
3. WebadministratorwykorzystadocelupaseknarzdziowyAlexatoolbar
izgosiserwisdoarchiwizacji.
4. Robot Archiwum otrzyma adres URL za porednictwem innych stron
przekierowujcychzapomochiperczadodanegoserwisu.

Webmasterzy mog umoliwi lub zablokowa robotowi Archiwum Alexa

crawlerdostpiudozawartociserwisu.AbyumoliwirobotowiAlexadostp
do zawartoci serwisu, zawarto pliku robots.txt dla robota ia_archiver
powinnabytaka,jaknalistingu5.20.

Listing5.20:Zawartoplikurobots.txtwdostpiedozawartociserwisu
Useragent:ia_archiver
Disallow:
Aby zapobiec archiwizacji serwisu dla robota ia_archiver naley przygotowa
instrukcjezgodniezlistingiem5.21.

145


Listing5.21:Zawartoplikurobots.txtdlawykluczeniawdostpiedozawartoci
Useragent:ia_archiver
Disallow:/

ZablokowanielubodblokowaniezawartocidlarobotaAlexamoesiodbywa
wsekcjinagwkowejHEADwmetaznacznikach.
Wyniki bada w zakresie Archiwum Internetu WayBack Machine s
nastpujce:
1. Najwicej serwisw zostao dodanych do Archiwum w 2001 r., tj. 366
serwisw (33,9%). Analizujc szczegowo poszczeglne miesice, mona
wywnioskowa, e najwicej wpisw byo wykonanych w miesicu marcu
2001 r., 108 serwisw (29,5%) (rys. 5.17 rys. 5.18). Znajc opnienie w
indeksowaniu przez robota a wynikami w Archiwum Internetu, naley
wywnioskowa, e najwicej serwisw zostao przygotowanych w roku
2000.
2. Liczba uaktualnie jest rna i nieregularna. Na wykresie 5.18
przedstawiono liczb wpisw dla poszczeglnych serwisw. Na wykresie
nie zaznaczono 9 serwisw, ktrych liczba wpisw wynosi od 309 do 670.
Najwicej wpisw w Archiwum posiada serwis DANFOSS Sp. z o.o.
zGrodziska Mazowieckiego <http://www.danfoss.pl> rejestrowany pod
adresem<http://www.danfoss.com>.
3. WArchiwumInternetuniestwierdzonowpiswdla55badanychserwisw.
Stanowito4,8%badanejpopulacji.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.17.PierwszewpisywArchiwumInternetuwposzczeglnychlatach
146

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.18.PierwszewpisywArchiwumInternetuwrozkadziemiesicznym

rdo:Opracowaniewasne

Rys.5.18.LiczbawpiswwArchiwumInternetudlaposzczeglnychserwisw

147


Konkluzj opisywanych wynikw bada w zakresie realizowanych funkcji
komunikacyjnych dla Archive's Wayback Machine w archiwum Internetu s
nastpujcewnioski:
1. W serwisie internetowym mona umieci hipercze do Archiwum
Internetu. Hipercze mona wykorzysta w celach reklamowych,
np.informowa uytkownikw jak dugo istnieje serwis, jak historycznie
wyglda i jakie funkcje posiada, w tekcie na stronach WWW lub
wrnegorodzajuartykuachreklamowych.Monawtensposbpodnie
wiarygodnofirmyiwykazastabilnojejdziaania.
2. W Archiwum mona wyczy serwis z indeksowania, jak rwnie
wykluczy wszelkie historyczne strony z Wayback Machine. Szczegy tych
dziaa s opisane w FAQ serwisu. Z punktu widzenia marketingowego
zabiegtenniejestzalecany.
3. Jeeli firmowy serwis nie jest w bazie danych Archiwum, naley zgosi
serwis do archiwizacji. Wg informacji umieszczonych na stronach
Archiwum, serwis jest indeksowany w cigu max 8 tygodni od zgoszenia.
Jednake, istnieje conajmniej 6 miesicy opnienia pomidzy dat
zaindeksowanaserwisuadatwWaybackMachine.
4. Obecno i liczba wpisw w Archiwum Internetu nie wpywa na ranking
wwyszukiwarkach internetowych i nie ma bezporedniego przeoenia
komercyjnego.
5. Archiwum Internetu mona w umiejtny sposb wykorzysta
marketingowo, zaznaczajc obecno wpisw w Archiwum w rnych
miejscachwmediachtradycyjnychjakielektronicznych.

5.4. Konkluzja wynikw bada w zakresie realizowanych

wektorw funkcji dla aplikacji oprogramowania w serwisie
internetowym
Konkluzj opisywanych wynikw bada w zakresie realizowanych funkcji dla
aplikacjiprogramowychprzezfirmowyserwisWWWsnastpujcewnioski:
1. Pozycja konkurencyjna serwisu w wynikach naturalnych (organicznych)
wyszukiwarek internetowych wg okrelonego sowa kluczowego jest
okrelanajakorankingpozycjiserwisu.Zawartokatalogwtematycznych
nie podlega rankingowi, w zwizku z tym nie mona wyrni pozycji
konkurencyjnej dla sowa kluczowego, np. nazwy przedsibiorstwa lub
nazwyproduktu,usugi.
2. Dlaaplikacjiprogramowejwroliodbiorcyzawartociserwisu,monapoda
szczegow zot regu: Dla kadego odbiorcy w postaci aplikacji
programowejmonazidentyfikowawymagania,okrelitretychwymaga
orazokrelielementyserwisu,ktreswstaniespenitewymagania.
3. Podzia i rozdzielenie funkcji dla odbiorcw programowych lub dla
uytkownika jest arbitralny. Te same elementy jzyka HTML su wielu
odbiorcom, rozdzia ich jest wic tylko logiczny. Jednak, wana jest
148


identyfikacja odbiorcy, jego rola, wano i wymagania. Po okreleniu
wymaganaleyokreliteelementy,ktrejespeni.
4. Zbudowana modelowa macierz wektorw funkcji oraz uyte elementy
wserwisie dla odbiorcy programowego mog okrela potencja
konkurencyjnoci.
5. Zrealizowana macierz wektorw funkcji badanego (wasnego) serwisu
okrelazasobyserwisu(przedsibiorstwa).
6. W przypadku odbiorcw w postaci robotw wyszukiwarek, rnic
pomidzy modelowym a badanym serwisem mona okreli luk
rankingu. Szczegowa analiza luk rankingu pozwoli okreli, czy
rzeczywicie wykorzystano elementy i w jaki sposb je wykorzystano, aby
wyeliminowalukiiczyserwismoeuzyskalepszpozycjrankingujc.
7. Modernizacja firmowego serwisu pod ktem wyeliminowania lub
zminimalizowanialukirankingumoeprzeoysinawartododando
juistniejcychzasobwprzedsibiorstwa,atozkoleimoesiprzyczyni
dozmianypozycjikonkurencyjnejwsieciWWW.
8. Luka rankingu jest wartoci zmienn i trudno identyfikowaln. Wiedza
jak naley posiada aby wypozycjonowa serwis jest wsko
specjalistyczna. Ceny optymalizacji serwisu internetowego czsto
przewyszajcenzbudowaniaserwisuinternetowego.Wynikatostd,e
dlakadejwyszukiwarkiinternetowejnaleyopracowazestawelementw
pozycjonujcych.Trudnowidentyfikacjilukirankinguwynikazewolucji
wyszukiwarek internetowych i nieznanych algorytmw rankingowania.
Adodatkowospamerzymogzakrealizacjwektorwfunkcji.
9. Minimalizacjalukidlarnychodbiorcwjestmoliwawkadymserwisie
internetowymbezznacznychnakadwfinansowychwprzypadkuadaptacji
serwisudoserwisumodelowego.
10. Sukcesuwbiznesienieudajesiskopiowa.Rwniedotyczytofirmowych
serwisw internetowych. Dwa identyczne serwisy oferujce te same
wektoryfunkcjimogosigninnerezultatywwynikachorganicznych.
11. Coraz wiksz rol odgrywa dostosowanie zawartoci serwisu do
odbiorcw programowych. W przypadku wyszukiwarek internetowych,
dziaania takie s okrelane jako pozycjonowanie w serwisach
wyszukiwawczych.Dziaaniapozycjonujceobejmuj(rys.5.20):
Wstpnaanalizaserwisu
Analizadziaakonkurencji.
Optymalizacjaserwisu.
Rejestracjawwyszukiwarkach.
Budowalinkpopularity.
Ciagaobserwacjaorazwprowadzaniezmian.
Raportowanie.
12. Lista odbiorcw programowych stale si powiksza, np. Google
wprowadzionowusugTumaczenietekstuiwitryn.Abynie dopuci
do tumaczenia okrelonej strony przez Tumacza Google, w pliku HTML
149


wsekcji nagwkowej HEAD naley umieci nastpujcy metatag: <meta
name="Google"value="NoTranslate">.

rdo:IdeoSp.zo.o,<http://www.ideo.pl>

Rys.5.20.Dziaaniapozycjonujceserwisinternetowy

6.Konwergencjaserwiswinternetowych
6.1.Problematykakonwergencjiserwiswinternetowych
Procesczeniasipastwwwikszestrukturyorganizacyjneorazmoliwoci
swobodnego przemieszczania si ludzi doprowadzi do procesu upodobniania
sikultur,gospodarki,systemwprawnych.Procesupodabnianiasido siebie
rzeczy i zjawisk wyjciowo rnych, i polegajcy na przystosowywaniu si do
warunkwpanujcychwotoczeniuokrelanyjestkonwergencj(convergence).
Proces konwergencji dotyczy rwnie mediw w Internecie. Badaniem
upodobniania si do siebie serwisw autor zajmuje si od 2006 roku, gdy
zauway bardzo du zbieno pomidzy architektur informacji w trzech
wiodcych wyszukiwarkach internetowych: Google, OnetSzukaj, NetSprint.
Wedug rankingu wyszukiwarek internetowych wg. tzw. silnikw (tabela 6.1),
trzy wyszukiwarki zdominoway rynek w Polsce tj. w sumie miay udzia
wrynkuponad98%.
Tabela6.1. Zestawienie
najwikszych
wg.silnikwwPolsce
Wyszukiwarkisilniki
Google
OnetSzukaj
NetSprint
Inne

Udziawrynku
81.2%
9.2%
7.9%
1.7%

wyszukiwarek

internetowych

AdresURL
http://www.google.pl
http://szukaj.onet.pl
http://www.netsprint.pl

rdo:Opracowaniewasnenapodstawie:GemiusS.A.[online],danezamiesicczerwieclipiec
[dostp12sierpnia2006].DostpnywWWW:<http://www.gemius.pl/>

150


Analizujc internetowe strony gwne i wyniki wyszukiwa mona byo
okreli strukturalne podobiestwo do wiodcej wyszukiwarki internetowej
Google. Wyniki wyszukiwa dla poszczeglnych wyszukiwarek internetowych
przedstawiajrysunki6.16.3.

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiewyszukiwarkiGoogle[online],[dostp12sierpnia
2006]Dostpnyw<http://www.google.pl>.

Rys.6.1.Szkieletarchitekturyinformacjirezultatwwyszukaniadlawyszukiwarki
Google

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiewyszukiwarkiNetSprint[online],[dostp12sierpnia
2006]DostpnywWWW:<http://www.netsprint.pl>

Rys.6.2.Szkieletarchitekturyinformacjirezultatwwyszukaniadlawyszukiwarki
NetSprint

151

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiewyszukiwarkiOnet.plSzukaj[online],[dostp12
sierpnia2006]DostpnywWWW:<http://szukaj.onet.pl>

Rys.6.3.SzkieletarchitekturyinformacjirezultatwwyszukaniadlawyszukiwarkiOnet

Stopiepodobiestwawzakresiestrukturydopieromonaokrelizestawiajc
jezesob(rys.6.4).

rdo:Opracowaniewasnenapodstawie:wyszukiwarekinternetowych[dostp12sierpnia
2006].DostpnywWWW<http://www.google.pl>,<http://szukaj.onet.pl>,
<http://www.netsprint.pl>

Rys.6.4.Zdjciastronwyszukiwarekinternetowychzrezultatamiwyszukiwa:Google,
Onet,Netsprint

Wiodca wyszukiwark na rynku jest wyszukiwarka Google. Szkielet

architektury informacji dla wynikw, skada si: nagwka, szpalty lewej
iszpalty prawej. W nagwku znajduje si logo firmy, menu kategorii
wyszukiwa, pole edycyjne do wprowadzania zapyta, pole opcji zakresu
wyszukiwania, przycisk zatwierdzajcy zapytanie, opcje wyszukiwania,
personalizacja,zbiorczedanewynikowe(rys.6.5).
152

rdo:Opracowaniewasnenapodstawiezdjciaekranuwyszukiwarkiinternetowej
[800x600][dostp12sierpnia2006]Dostpnyw<http://www.google.pl>

Rys.6.5.StrukturainterfejsunagwkawyszukiwarkiinternetowejGoogle

Szpalta lewa to obszar roboczy i zawiera wyniki naturalne (organiczne).

Wramach tego obszaru mog wywietla si wyniki patne (paid listings)
przetumaczoneprzezGooglenalinkisponsorowane.Wpolskojzycznejwersji
mogwywietlisimaksymalniedwalinkitegotypu.Linkitegotypuukazuj
si tylko dla niektrych sw kluczowych, ktre zostay wybrane przez
mechanizm Google wybierajc je o ponadprzecitnej klikalnoci wg modelu
PPC (Pay Per Click). Szpalta prawa, ktra moe w ogle nie wystpowa
wprzypadkubrakuodpowiednichlinkwsponsorowanych.
Przyjmujcjedenekranwywietlanywrozdzielczoci800x600(organiczne
wyniki widoczne bez przewijania) jako 100%, mona okreli procentowy
udziaposzczeglnychelementw.PrzegldarkainternetowaMicrosoftInternet
Explorer w standardowym ustawieniu zajmuje 22% powierzchni ekranu.
Dodyspozycji programu pozostaje 78% powierzchni, ktra jest nastpujco
rozdysponowana na nagwek, szpalta lewa i szpalta prawa. Struktura
powierzchni poszczeglnych wyszukiwarek internetowych (tabela 6.2) jest
niemal identyczna, rnica dla wyszukiwarki Netsprint i Onet Szukaj
wstosunkudowyszukiwarkiGooglenieprzekracza2,5%powierzchni.Mona
zatem stwierdzi, e konwergencja struktury pomidzy wyszukiwarkami
internetowymijestbardzowysoka.
Tabela6.2.StrukturaekranudlaprzegldarkiinternetowejMSInternetExplorer
iwyszukiwarekinternetowychGoogle,Onetszukaj,Netsprint
PrzegldarkaMicrosoftInternetExplorer
IEPaseknarzdzi
15,83%
IEPasekstanu
4,17%
IEPasekprawyprzewijania
2,00%
IEObszarroboczy 78,00%
Strukturaobszaru
Onet
Google Netsprint
roboczego
Szukaj
Nagwek
16,25%
16,25%
14,63%
Szpaltalewa
45,92%
48,29%
47,13%
Szpaltaprawa
15,83%
13,46%
16,25%
78,00% 78,00% 78,00%
rdo:Opracowaniewasne

153


Kolejnymi serwisami, ktre byy poddane analizie konwergencji to serwis
portaluinternetowegoOnetorazvortalTelewizjiPolskiejTVP(rys.6.6).

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiezdjekranudlavortaluTVP[800x1498]iportalu
Onet[800x1830][dostp12sierpnia2006]Dostpnyw<http://www.onet.pl>,
<http://www.tvp.pl>

Rys.6.6.ZdjciastronserwiswinternetowychTVPiOnet

154


Serwisy maj ukad dwuszpaltowy w stosunku szpalt prawej do lewej 2/3.
Struktura serwisw jest taka sama z niewielkimi odchyleniami proporcji:
nagwek serwisu, reklama zewntrzna, wyszukiwarka lokalna i globalna,
szpalta lewa, szpalta prawa, stopka dolna. Analizujc struktur szpalt mona
stwierdzi du konwergencj strukturaln i wygldu pomidzy serwisami.
Naprzykad, kady kategoria tematyczna w szpalcie posiada swj nagwek,
ktry jest wypeniony kolorem i poniej niewielka zawarto treci
zodsyaczamidowaciwychpodstron(rys.6.7).
Nagwek kategorii

Kategorie tematyczne

rdo:Opracowaniewasne

Rys.6.7.Strukturatematycznakategoriitematycznejwszpaltachserwisw
internetowychvortaluTVPiportaluOnet

Analizaiprzejrzenietematyczneserwiswpodobnychpodwzgldemfunkcji,to
interesujce dowiadczenie dla konstruktorw serwisw, ale w duej mierze
wygodakorzystaniazserwiswprzezuytkownikw.Uytkownikprzeczajc
sitematyczniepomidzyserwisamiwidziduepodobiestwopomidzynimi,
asposbkorzystaniazestrukturyielementyjesttakisam.Przyczym,serwisy
nie s sklonowane w znaczeniu jzyka programowania (identyczny kod HTML
zniewielkimi przerbkami) lecz realizacja jzykowa jest odmienna.
Ujednolicenie serwisw internetowych pod wzgldem struktury, wygldu to
minimalistyczne podejcie do projektowania serwisw. Ta minimalistyczna
strategia projektowa, dotyczca zwaszcza serwisw brany biznesowej i jest
celowym dziaaniem przycignicia do siebie jak najwikszej liczby
uytkownikw,zabierajcichkonkurencji.Wzwizkuztympowstajeproblem:
Jak wyrni serwis internetowy na tle konkurencji, gdy obowizuj
okrelone standardy, konwencje, zalecenia projektowe i ograniczenia
spowodowane obowizujc technologi, netykiet i nawykami samych
uytkownikw sieci, ktrych zachowania i potrzeby w duej mierze decyduj
oksztacieserwiswWWW?
Odpowied tak postawione pytanie jest prosta. Metody, techniki tworzenia
serwisw, czy nawet struktura nie podlega ochronie prawnej. Naley chroni
prawemwfirmowyserwisieinternetowymteelementy,ktresmoliwe,tzn.
jego kompozycj, ktra powinna by unikalna, a zwizana z wizerunkiem
itosamociprzedsibiorstwanarynku.

155


PhilipKotlerstwierdza,enarynku,firmystarajsiwyrni.Rozrnialno
(Differentiate)jestzwizanaz[Kot03,s.51]:
Produktem(cecha,osigi,zgodno,trwao,pewno,naprawialno,styl,
projekt).
Usugami(dostawa,instalacja,szkleniaklienta,konsulting,naprawa).
Personelem (kompetencja, uprzejmo, wiarygodno, solidno,
odpowiedzialno,umiejtnokomunikacji).
Imagem(symbole,przekaz,audio/videomedia,atmosfera,zdarzenia).
SposobemnawyrnieniesiwrdkonkurencjiwInterneciejeststwierdzenie:
dostarczy odbiorcom zawarto, w tym tre, w jakim momencie oni
poszukuj, czyli zaspokoi ich potrzeby. W przypadku ludzi to zaspokojenie
potrzeb informacyjnych, estetycznych, manualnych, bezpieczestwa.
Wprzypadku aplikacji programowych, to tre serwisu, ktra zostanie
wodpowiedni sposb udostpniona, np. dla robotw wyszukiwarek
internetowych instrukcjami SRE. Zaspokojenie potrzeb dla zdefiniowanych
odbiorcwtojedenzesposobwwyrnienianatlekonkurencji.
Wyrnienie si z konkurencji nie jest zaprzeczeniem konwergencji, czyli
dywergencj. Istot konwergencji jest upodobnienie si serwisw
wokrelonychobszarach:
uytecznoci,
struktury,
wygldu(kolorystyki)107,
funkcji,rozwizatechnologicznych.
Zacieraniesirnicpomidzyserwisamiinternetowymijestkorzycidlaich
uytkownikw. Konwergencja uytecznoci (usability) pozwala uytkownikowi
obsuy dowolna now aplikacj na zasadzie analogii w konkurencyjnych
serwisach. Rozwizania w interfejsie uytkownika, w sensie uytecznoci
wserwisach internetowych przyjte przez grup konkurencyjnych serwisw
powinny zosta zaadaptowane w kolejnym serwisie (o ile, nie s chronione
prawem, np. w serwisie Amazon zakup jednym klikniciem (oneclick
ordering)).
Konwergencja
rozwiza
technologicznych
umoliwia
uytkownikom korzystanie z rnych urzdze technicznych w odbiorze tej
samej treci i to niezalenie od czasu, miejsca. Podobnie korzyci uytkownicy
uzyskujzkonwergencjwinnychobszarach.
Specyfik rodowiska internetowego jest jego zmienno. Kada zmiana
serwisuinternetowegoocharakterzebiznesowym,ktrazostajeprzyjtaprzez
zauwaaln statystycznie grup uytkownikw Internetu powoduje zmian
wserwisach o podobnej funkcji. Czy zatem wobec tej wiedzy, znajdzie si
projektant serwisu internetowego, ktry zaproponuje alternatywne
rozwizania, np. menu w ksztacie okrgu, ktre bdzie wymagao od
uytkownika czasu na adaptacj i zaznajomienie si z nowym mechanizmem
wyboru? Jeli tak, to tylko w przypadku, gdy celem bdzie sforsowanie jego

107SerwisyinternetoweokrelaneWeb2.0posiadajpastelowekolory.

156


nawykw i poprowadzenie go po cile wyznaczonej ciece w strukturze
informacyjnej architektury informacji. Jednak wszystkie zalecania projektowe
oraz autorytety w zakresie projektowania serwisw internetowych odradzaj
eksperymentowanie i wskazuj, e naley najpierw wykona badania
konkurencyjnoci serwisw internetowych i ich rozwiza w zakresie
uytecznoci. Std te podobny ukad informacyjnonawigacyjny wikszoci
stron startowych, ktrych autorzy dooyli stara, aby byy funkcjonalne
iprzyjazne w uytkowaniu. Intuicyjne menu pozwoli przecitnemu
uytkownikowi szybko i sprawnie odnale interesujce go informacje lub
wyszukapodanyelementoferty.
Umiejtnoci czenia i wykorzystania najnowszych technologii
internetowych z wiedz na temat klienta, jego potrzeb, sposobu postrzegania
ipodejmowania decyzji powinno znale odbicie w internetowych serwisach
firmowych, ktrych posiadanie obecnie jest standardem. Jeeli przedsibiorca
ma zamiar modernizowa serwis internetowy (w sensie podjcia decyzji)
powinien zleci badania konkurencyjnych serwisw. Powinno si wyszuka
lidera na rynku internetowym i podda analizie jego rozwizania, albo by
liderem i prbowa narzuci pewne rozwizania. Jednak, aby by liderem
wSieci,naleybylideremwbiznesie108.
Istotnym problemem podczas badania konwergencji serwisw
internetowych s zagadnienia metodologiczne: jakich metod i technik
badawczych naley uy w badaniach do badania konwergencji? Autor po
przestudiowaniu bogatej anglojzycznej literatury nie znalaz opisu lub
sposobw badania stopnia konwergencji. Natomiast bardzo duo pozycji
literaturowych znajduje si na rynku, w jaki sposb naley budowa serwisy,
aby byy funkcjonalne, uyteczne, czyli dziaania w zakresie SEM i SEO.
Stosowanie si do tych zalece spowoduje ich konwergencj, niezalenie od
tego,czytwrcaserwisusobietouwiadamia.

108

Dziaania powysze dotycz ju dziaa strategicznych. Dziaania strategiczne na rynku w

obszarze pozycji konkurencyjnej mog dotyczy trzech oglnych strategii [Afu03, s. 71]:
blokowania(Block),wyprzedzania(run),czeniasi(teamup).Przekadajctonadziedzin
Internetu, strategia blokowania dziaa konkurentw w Internecie jest w zasadzie
niemoliwa, pozostaj strategie wyprzedzania, czyli dziaania innowacyjne i czenia si s
bardzorealnymistrategiamiwInternecie.

157

6.2. Badania konwergencji wygldu w firmowych serwisach

internetowych
Serwisy internetowe w badanej prbie byy poddane ocenie konwergencji
wrnychobszarach.Ocenakonwergencjinastpowaawsposbsubiektywny
iobiektywny109 przez analityka w okrelonym temacie badawczym i bya
dokonywanawobszarach:
konwergencja struktury serwisu, w zakresie szkieletu architektury
informacjiwserwisach,
konwergencjawyglduwzakresieoddziaywaniaemocjonalnego,
konwergencjafunkcji.
konwergencjirozwizatechnologicznych.
Ocena konwergencji odbywaa si wg cile okrelonych procedur
postpowanianagrupie8lub16serwiswprzezkadegoanalityka.
Procedura postpowania w ocenie subiektywnej, w obszarze konwergencji
strukturyserwisubyanastpujca:
1. Wykonanie zdjcia serwisu strony gwnej i oferty produktowej
narzdziamigraficznymi,
2. Wykonanie szkielet architektury informacji strony gwnej i oferty
produktowej,
3. Opis elementw realizujcych poszczeglne funkcje serwisu w szkielecie
architekturyinformacji.
Procedura postpowania w ocenie subiektywnej, w obszarze konwergencji
wygldu w zakresie oddziaywania emocjonalnego polegaa na wypenieniu
przygotowanego formularza. Formularz zosta wykonany w oparciu
oinformacje zamieszczone w elektronicznym dokumencie pod tytuem The
glass wall. The homepage redesign 2002110. W literaturze z zakresu Web
inynierii okrelana jest terminem The Glass Wall [Saf06]. Podczas
modernizacjiserwisuBBCw2002r.,zespmodyfikujcyopracowametoddo
zbadania wrae estetycznych i nawa j Bipolar emotional response tests.
Najwaniejsze zdjcia z dokumentu, prezentujcego istot metody
zamieszczononarysunkach6.76.8.

109

Obiektywny sposb oceny serwisu polega na tym, e zmiana podmiotu oceniajcego

(analityka) nie powoduje osdu (zmian w wynikach). Wartoci w ocenie obiektywnej mog
bynastpujce0(nie),1(tak),n/d(niedotyczy)lubkonkretnawartoliczbowaotrzymana
wwynikudziaaniaprogramuanalizujcego.Subiektywnaocenapoleganatym,epodmiana
podmiotuoceniajcegomawpywnaotrzymanewyniki.
110 BBC Redesign The Glass Wall [online], [dostp 30 padziernika 2007]. Dostpny w WWW:
<http://www.liamdelahunty.com/tips/usability_bbc_redesign_the_glass_wall.php>, plik PDF:
<http://www.liamdelahunty.com/blog/media/theglasswall.pdf>

158

rdo:Theglasswall.Thehomepageredesign2002,s.12.

Rys.6.7.PrzykadwykresupunktowegodlametodyBipolaremotionalresponsetests

rdo:Theglasswall.Thehomepageredesign2002,s.13.

Rys.6.8.PrzykadyocenykonkurencyjnychserwiswdokonanychmetodBipolar
emotionalresponsetestsprzezzespmodernizujcyserwisBBC

159


Istot oceny metod Bipolar emotional response tests jest zebranie grupy
testerw, ktrzy oceniaj serwis. Utworzenie wykresu liniowego, a po
przebadaniu przez grup testerw wykonanie wykresu powierzchniowego
moe informowa o odczuciach. Uwzgldnia si ksztat i zajmowany obszar
wykresu powierzchniowego. Jeeli by cienki i prosty z wynikami
skoncentrowanymi do rodka, np. AOL, MSN, naley wwczas interpretowa
jakoobojtnywizualnie.Jednakuytkownicykorzystajzserwisuimoeimsi
podoba, gdy ocena serwisu jest taka jak on wyglda, a nie jak jest on
funkcjonalny. Jeeli wykres powierzchniowy by szeroki, w rwnym ksztacie,
np.Yahoo,wwczasnaleyinterpretowajakosilnreakcjludzi,ktraoznacza
niezgodnowocenie.
W badaniach, autor przetumaczy formularz Bipolar emotional response
tests (rys. 6.9), wykona formularz testowy (rys. 6.10) z automatycznym
tworzcym si wykresem (rys. 6.11) i przekaza analitykom. Analitycy
dokonywaliocenyserwiswwzakresieelementarnegotematubadawczego,po
uprzednimprzeszkoleniu,jaknaleyinterpretowa22wskaniki.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.6.9.Dwubiegunowyemocjonalnytestdoocenykonwergencjiwyglduwzakresie
oddziaywaniaemocjonalnegonapodstawieBipolaremotionalresponsetests

160

Rys.6.10.PrzykadwypenionegoformularzaBBCDwubiegunowyemocjonalnytest
przezanalitykadlatematubadawczegoSerwisinternetowyprzedsibiorstwa
zajmujcegosiprodukcjwyrobwzbetonu,cementuigipsuPKD23.6

Rys.6.11.PrzykadwykresutypuliniowegoBBCDwubiegunowyemocjonalnytestdla
tematubadawczegoSerwisinternetowyprzedsibiorstwazajmujcegosiprodukcj
wyrobwzbetonu,cementuigipsuPKD23.6

161


W wyniku zebranych bada, autor otrzyma 83 kompletnych formularzy
testowych (83 rne interpretacje powizane z klas PKD), w sumie
zawierajcych 1136 ocenianych serwisw. Interpretacja wykresw bya
dokonywana przez analityka, ale nie moga by dokonana w oparciu
ooryginaln metod Bipolar emotional response tests, gdy tylko jedna osoba
oceniaaserwisyiwynikizostayumieszczonenajednymwykresie.Zksztatw
wykresw i zajmowanego obszaru analityk dokonywa oceny podobiestwa
wzakresie 11 wskanikw oceny. Ocena stopnia podobiestwa bya
subiektywnaiunikalna,powizanazklasaPKD.
OprcztestuBBCDwubiegunowyemocjonalnytest,analitycydokonywali
rwnie oceny serwisw w oparciu o subiektywne mierniki oceny w zakresie
estetyki prezentacji, poziomu zaawansowania technicznego, nawigacji
(tabela6.3).

Tabela6.3.Kryteriaocenywygldufirmowychserwiswinternetowych
Estetykaprezentacji
Przejrzysto:
1bardzoza
2za
3przecitna
4dobra
5bardzodobra

Prostota:
1strona"uboga"
2strona"przeadowana"
3strona"przecitna"
4strona"bogata"
5strona"stonowana"

Kolor:
1przesytkoloru
2niedosytkoloru
3przecitnakolorystyka
4ciekawakolorystyka
5wyjtkowakolorystyka

Ocenapoziomuzaawansowaniatechnicznego
Poziomtechnicznystrony:

Spjno
graficzna
strony
tytuowejzpodstronami:
5Stronatechnologiczniebardzozaawansowana 0 nie dotyczy (niespjno
(uyternetechnologiemultimedialne)
zamierzonanp.Portal)
4"Dobra"
1brakpodstron
3Poziomtechniczny"dostateczny"
2brakspjnoci
2Niskipoziomzaawansowania
3spjnozpodstronami
1 strona wycznie statyczna (brak elementw
ruchomych, multimedialnych, formularzy, opcji,
mozliwocipersonalizacji)
Ocenanawigacji:
Ocenanawigacji
(czinformacyjnawygld)12
1uytenieprawidowesowa"kliknijtutaj",
"nacinijabypowrci"
2terminologiahiperczaprzyjazna
uytkownikowi

Ocenanawigacji
rozmieszczenie12
1nieorgonomiczne
2ergonomiczne(niezachodzce
nasiebie,rwnomierne
rozmieszczone)

rdo:Opracowaniewasne

162


Procedura postpowania w ocenie obiektywnej, w obszarze konwergencji
realizowanychfunkcjiserwisubyanastpujca:
1. Przekazanie analitykom szkieletu ankiety opracowanej przez autora na
podstawie wstpnych bada na firmowych serwisach internetowych
przedsibiorstw. Formularz (szablon wzorcowy do modyfikacji) zawiera
148elementarnychfunkcji.
2. Uzupenianie wzorcowego szablonu poprzez jego uszczegowienie
(dodawanie nowych funkcji) lub uproszczenie (usuwanie funkcji, ktre nie
byyrealizowanewcaejgrupie)przezanalitykw.
3. Uzupenienie kolumny, ktra wskazyway na 100% zbieno funkcji
wbadanejprbie(Elementobowizkowy).
4. Uzupenienie kolumny, ktra informowaa czy dana funkcja z punktu
widzenia tematu badawczego bdzie planowana w nowym serwisie
internetowym(rys.6.12).

Rys.6.12.Przykadformularzawypenionegoprzezanalitykadlatematu
badawczegoSerwisinternetowyprzedsibiorstwazajmujcegosiprodukcj
wyrobwzbetonu,cementuigipsuPKD23.6(fragment)

Procedura postpowania w ocenie obiektywnej, w obszarze konwergencji

rozwizatechnologicznychserwisubyaopartaoprzygotowanyprzezautora
formularz, ktrego struktura nie moga by zmieniana. Poszczeglne elementy
rozwiza technologicznych byy rozoone w formularzach badawczych
163


(rys.6.13kolumna8,9)orazniektrepozycjewformularzuAnalizaserwisw
(zacznik B). Wyniki bada w zakresie rozwiza technologicznych zostay
przedstawionewinnychrozdziaach.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.6.13.Przykadformularzawypenionegoprzezkierownikadlasowa
kluczowegostocznia

6.3. Konkluzja wynikw bada w zakresie konwergencji serwisw

internetowych
Konkluzj opisywanych wynikw bada w zakresie konwergencji serwisw
WWWsnastpujcewnioski:
1. Ocena konwergencji jest procesem trudnym i zoonym, gdy jest ocen
uniemoliwiajcaautomatyzacjeprzezprogramykomputerowe.Ocenamusi
bydokonanabezporednioprzezczowieka.Rwnieopracowanewnioski
sautorskie.
2. Nie mona porwnywa zbyt duej liczby serwisw ze sob. Analitycy
wzalenociodtematubadawczegobadaliserwisywliczbieod5111do16.
Optymaln liczb do ich porwnania to 1012 serwisw (gwnie
wykorzystywanawpracachmagisterskich).
3. Konwergencja serwisw internetowych nie ma jednego miernika. Ocena
konwergencji powinna by badana w oddzielnych obszarach:
1)konwergencja struktury serwisu, w zakresie szkieletu architektury
informacjiwserwisach,2)konwergencjawyglduwzakresieoddziaywania
emocjonalnego, 3) konwergencja funkcji 4) konwergencji rozwiza
technologicznych.Poszczeglneocenywobszarachkonwergencjiniemona
sumowa,abyuzyskajedenmiernik.
4. Ocena konwergencji wygldu dotyczya oddziaywania emocjonalnego
iwybr metody do bada by autorski. Opracowana metoda przez BBC
atwo bya adaptowalna na polskie warunki, aczkolwiek wytumaczenie
subtelnychrniwoceniekolorystykibyokopotliwe,np.Bright Dull,
Light Heavy, Warm Cold. Formularz ankietowy zawiera tylko 22
mierniki, zestawione ze sob w odrbne bieguny. Zalet formularza bya
szybkawizualizacjaiprostametodaoceny.

111

Tylko 5 serwisw wyselekcjonowanych z 12 adresw byo poddanych analizie w temacie

Projekt serwisu internetowego przedsibiorstwa zajmujcego si instalowaniem maszyn
przemysowych,sprztuiwyposaenia.PKD33.20.

164


5. Ocena konwergencji moe zosta rozszerzona w zalenoci od potrzeb na
inne obszary, np. poprzez wykorzystanie innych gotowych metod oceny:
QUIS112 (Questionnaire for User Interface Satisfaction), SUS113 (System
Usability Scale), CSUQ114 (Computer System Usability Questionnaire),
Microsofts Product Reaction Cards115. Jako przykad prostego
kwestionariusza uy Kwestionariusza do pomiaru satysfakcji interfejsu
uytkownika QUIS (Questionnaire for User Interface Satisfaction), ktry
mona wykorzysta ze strony <http://www.cs.umd.edu/hcil/quis/> (rys.
6.14).Naleywwczaspowtrzybadanianagrupieserwiswiopracowa
sposbinterpretacji.
6. Ocena konwergencji pozwala stwierdzi stan na moment jego badania.
To,co dzisiaj jest rewolucyjne jutro jest ju wykorzystane i przestarzae.
Dlatego w procesie modernizacji firmowego serwisu internetowego naley
zakadymrazemdokonywabadanianawartociachrzeczywistych.
7. W niniejszej pracy nie jest moliwe przedstawienie wszystkich rezultatw
wzakresie wykonanych ju bada, ani te zbiorcze zestawienie. Ocena
konwergencji bya dokonywana w sposb autorski przez analityka
wkadym temacie badawczym (w pierwszym okresie badawczym 83
tematy, 74 tematy). A wyniki tematw badawczych znalazy swoje
odzwierciedleniewplikachdokumentw.
8. Ostatnimwnioskiemzbadajestrefleksjanadproblematykkonwergencji.
Dlaczego przedsibiorstwa nie analizuj konkurencyjnych serwisw i nie
badaj ich stopnia konwergencji? Dlaczego tak mao jest wynikw bada?
Odpowied na tak postawione pytania, nie jest odpowiedzi prost.
Wzarzdzaniu strategicznym wypracowane s metody, techniki oceny
pozycji konkurencyjnych przedsibiorstwa na rynku ju od wielu lat,
natomiast Internet i firmowe serwisy internetowe to zjawisko nowe
iwypracowanieodpowiednichmetod,technikinarzdziwymagaczasu.

112Chin,J.P.,Diehl,V.A,Norman,K.:Developmentofaninstrumentmeasuringusersatisfactionof

the humancomputer interface, Proceedings of ACM CHI '88 (Washington, DC),1988, s. 213
218.<http://www.acm.org/~perlman/question.cgi?form=QUIS>,
<http://www.lap.umd.edu/QUIS/index.html>
113 Brooke, J. SUS: A Quick and Dirty Usability Scale. red: P.W. Jordan, B. Thomas, B.A.
Weerdmeester & I.L. McClelland: Usability Evaluation in Industry. London 1996:
<http://www.cee.hw.ac.uk/~ph/sus.html>.
114 Lewis, J.: IBM Computer Usability Satisfaction Questionnaires: Psychometric Evaluation and
Instructions for Use. International Journal ofHumanComputer Interaction, 7, 1995, s. 5778.
<http://www.acm.org/~perlman/question.cgi?form=CSUQ>
115 Benedek J., Miner T.: Measuring Desirability: New methods for evaluating desirability
inausabilitylabsetting,MicrosoftCorporation,2002,s.19,
<http://www.microsoft.com/usability/UEPostings/DesirabilityToolkit.doc>

165

rdo:QuestionnaireforUserInterfaceSatisfaction[online].[Dostp04.072008].Dostpny
wWWW:<http://www.cs.umd.edu/hcil/quis/>

Rys.6.14.FragmentkwestionariuszaQuestionnaireforUserInterfaceSatisfaction

PostawionawrozdzialepierwszymhipotezabadawczaH4onastpujcejtreci:
Serwisyinternetoweupodobniajsidosiebiepodwzgldemstruktury,funkcji,
rozwiza technologicznych i wizerunku. Rozwizania kluczowe
zaakceptowaneprzezodbiorcwzostajupowszechnione(przejte)przezinne
serwisy,nieznalazaodzwierciedleniewbadanychserwisach.

166

7.Zalecenia dla przedsibiorcw w zakresie realizacji

firmowychserwiswinternetowych
Gwnymzaleceniemdlaprzedsibiorcw,ktrzyposiadajserwisinternetowy,
ale wstrzymuj si z decyzj o jego aktualizacji lub zamierzaj pod decyzj
ojegostworzeniu,jeststwierdzenie:serwisinternetowyprzedsibiorstwa,jest
jegowizerunkiemwInterneciemogcympenirnefunkcjeijegostworzenie,
modernizacja powinna zosta powierzona osobom odpowiedzialnym za
produkt. Dla autora, osoba odpowiedzialna za produkt programowy to osoba,
ktra stosuje si do zasad profesjonalnej praktyki zawodowej oraz zasad
etycznych inyniera oprogramowania. Zasady profesjonalnego kodowania
izachowaniaetycznegorekomendujeorganizacjaACM/IEEECSJointTaskForce,
ktra stwierdza, e116: Inynierowie oprogramowania powinni zobowiza si
do wykonywania analiz, specyfikacji, projektw oraz budowa, testowa
ipielgnowa oprogramowanie dla beneficjenta z zachowaniem
profesjonalizmu (zawodowstwa). W zwizku z tym, inynierowie
oprogramowania powinni zobowizywa si do przestrzegania okrelonych
zasaddlazdrowia,bezpieczestwa,orazdladobrobytuspoeczestwastosujc
sidoomiunastpujcychzasad:
1. Publiczno (public): inynierowie oprogramowania powinni dziaa
zgodniezasadamiinteresupublicznego.
2. Klient i Pracodawca (client and employer): inynierowie oprogramowania
powinni dziaa w sposobie, ktry najlepiej zabezpiecza interesy klienta
ipracodawcyzgodniezinteresempublicznym.
3. Produkt(product):inynierowieoprogramowaniapowinnizapewni,eich
produkty i wprowadzane modyfikacje s realizowane w moliwie
najwyszymprofesjonalnymstandardzie.
4. Rozsdek (judgment): inynierowie oprogramowania powinni utrzymywa
integralnoiniezalenowprofesjonalizmiezzachowaniemokrelonego
rozsdku.
5. Zarzdzanie (management): menederowie inynierii oprogramowania
idecydencipowinniwspieraipromowaetycznepodejciedozarzdzania
wwytwarzaniuoprogramowaniaipielgnacji.
6. Profesjonalizm (profession): inynierowie oprogramowania powinni dba
owzrost uczciwoci i dba o dobr opini zawodu zgodnie z publicznym
interesem.
7. Koleestwo (colleagues): inynierowie oprogramowania powinni by
uczciwi(sprawiedliwi)iwspomagasinawzajemwkoleestwie.
8. Sami o sobie (self): inynierowie oprogramowania powinni bra udzia
wpraktycznych szkoleniach w swoim zawodzie i promowa etyczne
podejciedopraktykiswojegozawodu.

116

SoftwareEngineeringCodeofEthicsandProfessionalPractice AssociationforComputing
Machinery[online],[Dostp19stycznia2008r.]DostpnywWWW:<http://www.acm.org>.

167


Dopowyszychomiugwnychzasadistniejszczegowezalecenia,ktres
opisanenastronieorganizacjiACM/IEEECS<http://www.acm.org>wtemacie
Software Engineering Code of Ethics and Professional Practice. W Polsce,
organizacja Internet Advertising Bureau Polska opracowaa Kodeks Etyczny
SEO, ktry jest zbiorem zalece majcych na celu zdefiniowanie standardw
jakociowych i etycznych dziaa prowadzonych przy pozycjonowaniu stron
internetowych.Gwnezaleceniaetyczneijakociowedlaspecjalistywzakresie
SEOopierajsinazasadach117:
1. Niebdziedziaanaszkodklienta.
2. Bdzieprzestrzegaregulaminwwyszukiwarekorazkatalogwstron.
3. Niebdziewprowadzawbdorazszkodzilubobraauytkownikw.
4. Bdzieprzestrzegaprzepiswprawa.
5. Nieprzywaszczyczcilubcaocipracyinnych.
6. Przedstawi wycznie prawdziwe informacje o wasnych umiejtnociach,
wyksztaceniu, standardach postpowania, uzyskanych certyfikatach,
partnerstwach, wykorzystywanym sprzcie i oprogramowaniu oraz
dowiadczeniuwzakresiepozycjonowaniastron.
7. Bdzie rwnorzdnie traktowa bezporednio konkurujcych ze sob
klientw.
8. Bdzieskadarealnedeklaracje.
9. Ujawnimetodologipozycjonowanianakadeyczenieklienta.
10.Poinformujeklientaoprowadzonychpracach.
11.Bdziechroniprywatnoianonimowoklienta.
12.Dooy wszelkich stara w celu osignicia jak najlepszych rezultatw
prowadzonychdziaa.
Oprcz wyej wymienionych zalece, ktre dotycz wszystkich inynierw
oprogramowania, to przy tworzeniu serwisw internetowych w cyklu
wytwrczym,powinnosizachowywazasad,ktredotycz:
1. Przepisw prawa. W pierwszej kolejnoci powinny by wykonywane
zalecenia, zasady wynikajce z przepisw prawa, np. Konstytucji, ustaw,
rozporzdze, przepisw BHP, Karty Praw Osb Niepenosprawnych.
Przepisy prawa nakazuj jak i rwnie zabraniaj stosowania okrelonych
technik oraz rozpowszechniania treci. Niezastosowanie si do przepisw
prawa moe powodowa okrelone skutki wynikajce z nieprzestrzegania
przepiswprawnych.
2. Konwencji. Konwencje to symbole, znaki, zasady a oglnie standardy
(zalecenia, sposoby) postpowania przyjte w brany, okrelonym
rodowisku lub przyjte oglnie, tj. oglnie akceptowana umowa
wsposobie nazywania i postpowania. Konwencje s stosowanie w caym
wiecie, np. konwencje wizualne w postaci ikon, ktrych nie trzeba
wyjania, np. WC, osoba niepenosprawna. Szczeglnie, konwencje

117

Szczegowe zalecenia oraz Techniki nieetyczne w pozycjonowaniu stron internetowych

znajduj si w serwisie: Internet Advertising Bureau Polska [online], [Dostp 26 stycznia
2008r.]DostpnywWWW:<http://www.isab.com.pl>.

168


woprogramowaniu nabieraj istotnego znaczenia. Przeniesienie procesw,
zjawisk, rzeczy ze wiata rzeczywistego do cyfrowego nie powoduje zmian
wsposobiepostpowaniaizachowaniasiczowieka.Konwencjezwizane
s z nastpujcymi elementami: uytkownikami, kontekstem uycia,
zawartoci. Trzy wymienione elementy stanowi podstaw modelu
praktycznego architektury informacji118. Konwencje ze strony
uytkownikwwynikaj zzasad,sposobwzachowaniasiuytkownikw,
tj. przyzwyczaje, nawykw, preferencji potrzeb. Konwencje wynikajce
zkontekstuuyciaszwizanezcelaminp.biznesowymi,polityk,kultur,
technologi, stanem prawnym, aspektami finansowymi, itp. Konwencje
wynikajcezzawartociszwizanezewszystkimielementami,ktremog
stanowi zawarto: dane, format, struktura, wielko, rodzaj, dynamika.
Formalnymzapisemkonwencjisrnegorodzajustandardy.
3. Specjalistyczne metody projektowania i zasady konstrukcyjne. Projektujc
serwisy internetowe, mona skorzysta z metod wykorzystywanych
zinynierii oprogramowania. Zasady konstrukcyjne wynikaj ze specyfiki
rodowiska w jakim jest oprogramowanie wykonywane i uytkowane, np.
otoczenia,rodowiskaprogramistycznego.
4. Stan wiedzy. Zasady stanu wiedzy wynikaj z aktualnego rozwoju sprztu
ioprogramowania oraz s to rwnie okrelone definicje, wskazwki,
przykady, wzorce projektowe, szablony, przypadki, ktre formalnie s
spisane.
5. Inne zasady. Na przykad, zasady profesjonalnej praktyki zawodowej oraz
zasadetycznychinynieraoprogramowania,zasadygospodarkirynkowej.
Przestrzeganie zasad nie jest obowizkowe (oprcz przepisw prawa), ale
stosowanie si do nich potwierdza profesjonalizm dziaania i pozwoli
wyodrbni osoby z rynku naprawd odpowiedzialnych za produkt
programowy.
Rwniezdrugiejstronyrynku,przedsibiorcapowinienprzyjzasad:
Jeeli przedsibiorstwo wytwarza produkt lub realizuje usugi na wysokim
poziomiejakoci,torwnieserwispowinienbyproduktemprogramowymna
tym samym poziomie a nawet wyszym ni oferowane produkty i wiadczone
usugi. Inwestycja w firmowy serwis internetowy, zwaszcza z moliwoci
dokonywania transakcji biznesowych przyniesie warto dodan
przedsibiorstwu.
Zdanie to mona poprze rnego rodzaju statystykami, jednak wystarczy
zauwaytendencjwzrostowrynkwzbytuwsieciInternet.Ausugiwsieci
Internetbdsipopularyzowayaniezanikay.
Kocz si czasy tworzenia serwisw internetowych w sposb amatorski
czytepprofesjonalny.Stopiezoonociserwiswjestjuobecnie wysoki,
adochodznowetechnologieitworzonesnowestandardy.

118

Szczegowy opis poszczeglnych elementw znajduje si w pozycji ksikowej: Louis

Rosenfeld, Peter Morville: Information Architecture for the World Wide Web. OReilly, 2002,
Chapter2.4.PracticingInformationArchitectureintheRealWorld,s.3944.

169


Czas odda modernizacj lub budow nowego serwisu specjalistom. Po
stworzeniu serwisu, nastpuje proces jego pielgnacji. W tym etapie naley
delegowa uprawnienia zgodnie z rol, jak moe peni w serwisie Web
administrator i producent treci. Z drugiej strony serwisu, uytkownicy
Internetustajsibardziejwymagajcyzwaszcza,eobserwujidowiadczaj
oni olbrzymiego rozwj elektroniki uytkowej. Nowe urzdzenia komunikuj
si z Internetem, stwarza to nowe moliwoci, ale i zagroenia. Rozwj
technologii mobilnych i moliwo budowy sieci osobistych (PAN) musi
wywrzewpywnabranWebinynieringu.Whandluelektronicznymliczysi
bezpieczestwo transakcji elektronicznych poczwszy od zabezpiecze
kocowego uytkownika tzn. jego wasnych zasobw programowo
sprztowych119adozabezpieczeserwera.Oilezapewnienie bezpieczestwa
we wasnym zakresie jest bardzo kosztowne, o tyle istnieje bardzo duo firm
udostpniajcych miejsce w sieci Web, zgwarancj stabilnoci dziaania i
przepustowoci120. Jakon Nielsen wypowiedzia si na temat projektowania
serwisw internetowych: Istniej dwa podstawowe sposoby podejcia do
zagadnienia projektowania: artystyczny idea wyraenia samego siebie i
inynierski idea do rozwizywania problemu klienta [Nie03, s.21]. Na
tworzenie amatorskiego lub pprofesjonalnego serwisu moe sobie pozwoli
obywatel tworzcy wasn stron. Jednak firmowy serwisu powinien by
dopieszczony w szczegach. Cechy jakociowe oprogramowania, ktre s
mierzalne w sposb poredni mog by wypracowywane bardzo szczegowo
przez firmy specjalistyczne, zajmujce si budowaniem i optymalizacj
serwisw.Stopiedojrzaocioprogramowaniawpostaciserwisupowinienby
moliwiejaknajwyszy.Obywatel,ktrytworzyipielgnujeswjserwismoe
by niewiadomy zagroe publikujc go w sieci. W przypadku
niezabezpieczeniaserwisumoestasizagroeniemdlainnychuytkownikw
sieci Internet, np. jego komputer moe sta si komputerem typu zombi121.
Rwnie podczas normalnej pracy serwisu mog wystpi nieprzewidziane
sytuacje. W protokole, w standardzie HTTP po stronie klienta programowego,
zdefiniowano 18 statusw moliwych bdw rozpoczynajcych si seri 4xx
(400417), oraz po stronie serwera 6 statusw (500505)122. Eliminacja ich
przekraczawiedzprzecitnegoobywatela.

119

Troszczeniesiobezpieczestwoswoichklientwdostrzegybankiinternetowe,prowadzc
kampanie uwiadamiajce klientw na niektre zagroenia zwizane z transakcj
elektroniczn.
120 Ranking usug hostingowych wykonany na podstawie ankiet jest prezentowany
wdwumiesiczniku dla webdesignerw i webmasterw Internet Maker wyd. AVT
KorporacjaSp.z.o.o.
121 Stwierdzenie to jest poparte badaniami spoecznoci polskiego Internetu.Polskie komputery
srdemduejliczbyemailowegospamu.RaportTheStateofSpamopublikowanyprzez
Symantecwskazuje,ePolskaznajdujesinaszstymmiejscuwwiecie,bdcrdem3%
spamu w globalnej sieci (USA 28%, Rosja 7%, Turcja 6%, Chiny 4%, Brazylia 4%)
<http://www.symantec.com>.
122RFC2616:HypertextTransferProtocolHTTP/1.1,June1999.

170


Jednak firmowy serwis internetowy powinien mie mechanizmy
zabezpieczajce i by odporny na takie sytuacje. Zapewnienie stabilnoci
technicznej i programowej serwisu to nie jedyne problemy zwizane
zserwisamiinternetowymi.
Waniejsz kwesti od sprawnoci technicznej, jest zapewnienie
funkcjonalnoci,uytecznociiprzydatnocifunkcjonalnej,itd.,tzn.stocechy
jakociowe serwisw internetowych. Na przykad, zasada trzech klikni
(threeclick rule), ktra dotyczy takiej budowy serwisu, aby do kadego
komponentuskadowegoserwisumonabyodotrzezapomocmaksymalnie
trzech klikni myszk, nacinicia klawisza lub skrtem klawiaturowym.
Zasada ta obowizuje na stronie gwnej, np. dugo strony nie powinna
przekracza trzech uderze klawisza strony w d (3xPgDn), dostp z menu
gwnegodonajgbiejpooonegoelementu,niepowinienprzekraczatrzech
klikni myszk. Zapewnienie cech jakociowych jest o wiele trudniejsze ni
jegowykonaneistabilnedziaanie.Wynikatostd,eobecniebrakujewzorcw
serwisw lub standardw oceniajcych serwisy internetowe pod wzgldem
ergonomicznym. Rne firmy zajmujce si audytem, tzw. Web audytem,
wypracowujwewntrznezakadowenormyjakociowewocenieserwisw.
Globalnogospodarczaoznacza,ejeelijesttozasadnenaleyzaplanowa
sposb obsugi serwisu w wielu jzykach, np. poprzez przeczanie si po
midzy wersjami jzykowymi. Najwicej zasobw zgromadzonych w sieci
WWWjestanglojzycznych,wynikatozliczbyrozszerzenazwdomenowych:
.com,.net,.edu,.gov,.org.
Serwis firmowy zarejestrowany w Polsce powinien mie polskie kocwki
nazw domenowych. Polskie nazwy domenowe automatycznie zostan
umieszczone w wyszukiwarkach i w zasobach, w ktrych uywa si jzyka
polskiego. Z bada autora wynika, e zarejestrowane nazwy domenowe
najwyszegopoziomu(TLD)posiadajnastpujcenazwy:.pl,com.pl,.com,.eu,
.net.Strukturanazwdomenowychnajwyszegopoziomuzostaaprzedstawiona
wtabeli7.1inarys.7.1.
Tabela7.1.StrukturanazwdomenowychnajwyszegopoziomuTLD
TLD
Liczbaserwisw
[%]

.pl
2350
59,2%

.com.pl
1343
33,8%

.com
182
4,6%

.eu
31
0,8%

.net
15
0,4%

inna Razem
51
3972
1,3% 100,0%

rdo:Opracowaniewasne

171

rdo:Opracowaniewasne

Rys.7.1.StrukturanazwdomenowychnajwyszegopoziomuTLD

Dla przedsibiorstw posiadajcych firmowe serwisy internetowe, data

7.12.2005 r. to moliwo rejestrowania domen europejskich .eu, a 7.04.2006
roku to tzw. faza Landrush z moliwoci wolnorynkowego zgaszania domen
europejskich. Viviane Reling (europejska komisarz ds. mediw) informowaa
oostatecznym wprowadzeniu domen: Od dzisiaj konkurencyjne europejskie
spoeczestwo informacyjne stanie si wyjtkowo widoczne w wiatowym
Internecie Europa i jej obywatele mog korzysta ze swojej internetowej
europejskiej tosamoci, chronieni europejskim prawem.. W obszarze
badawczym tylko 0,8% serwisw korzysta z prawnej ochrony swojej nazwy
wUE poprzez zarezerwowanie europejskiej domeny internetowej. W drugim
okresiebadawczych,wynikibyyjeszczegorsze,tylko0,45%zarejestrowanych
byo domen .eu. Po mimo, e byy to przedsibiorstwa nalece do elity
przedsibiorstw.Penedanezostayprzedstawionewtabeli7.2inarys.7.2.
Tabela7.2.StrukturanazwdomenowychnajwyszegopoziomudlaListy2000
TLD
Liczbaserwisw
[%]

.pl
1016
56,7%

.com.pl
611
34,1%

.com
143
8,0%

.eu
8
0,4%

Inna Razem
15
1793
0,8% 100,0%

rdo:Opracowaniewasne

Istotnym elementem serwisu internetowego jest jego nazwa domenowa,

popularnie okrelana nazwa adresu internetowego. Nazwa domenowa
powinna by krtka, atwa do zapamitania i kojarzona z nazw
przedsibiorstwa. Uytkownicy negatywnie oceniaj obecno mylnikw
wadresach,powodujcjegowyduenie.

172

rdo:Opracowaniewasne

Rys.7.2.StrukturanazwdomenowychnajwyszegopoziomuTLDdlaprzedsibiorstw
zListy2000

Analizujc nazwy uytych domen123 w badanych serwisach internetowych,

monastwierdzi,enajkrtszdomensdomenytypu:www.xx.plodugoci
9 znakw (www.cg.pl, www.kp.pl, www.pf.pl, www.3m.pl, www.ca.pl,
www.po.pl), a najdusz tj. 35 znakw to www.warminsko
mazurskie.turegion.pl. rednia liczba znakw w analizowanych domenach
wynosi 17, ktra jest wartoci progow dla ich analizy. A 1885 (48.1%)
serwisw internetowych posiada nazw domeny mniejsz ni 17 znakw, 455
serwisw (11,6%) domen posiadao rwno 17 znakw i 1581 (40,3%)
serwisw wiksz od 17 znakw (rys. 7.3). 558 serwisw (14%) zawieray
wnazwie adresu mylnik, powodujc tym samym wyduenie adresu serwisu
firmowego. Adresy badanych serwisw internetowych byy adresami
funkcjonalnymi, kojarzcymi si z nazw przedsibiorstwa124. W ten sposb
przedsibiorstwa, po pierwsze zadbay, aby potencjalny uytkownik mg

123Nazwa domen mog skada si wycznie z liter, cyfr oraz znaku "" (minus). Znak "" nie

moe wystpowa na pocztku nazwy domeny, na kocu nazwy domeny. Nazwa domeny
moezawierado63znakwcznie.
124 W badaniach "Wizerunek firm w Internecie" wykonanych w czerwcu 2006 roku, wrd 457
uytkownikwsieciWWW,56.24%respondentwnapytanieCzynatojakpostrzegajfirm,
ma wpyw strona internetowa firmy? odpowiedziao tak, rwnie wane, jak prezentacja
firmy w wiecie realnym, gdy 62.58% tumaczy to tym, e "wiat internetowy odgrywa
wanrolwspoeczestwie".Wzakresienazwydomenowej,napytanieCzynazwadomeny
strony internetowej jest dla Ciebie wana?, 12.69% uznao Tak, bardzo wana, 43.98%
Tak, Dla 8.1% respondentw nazwa domeny nie ma adnego znaczenia. Tumaczc swe
odpowiedzi ankietowani zaznaczali, e najwaniejsze jest aby nazwa bya krtka i atwo
zapamitywana (42.86%). Przy czym, nazwa strony powinna nawizywa do nazwy firmy
(38.22%),ninawizywaadojejtreci(16.22%).Ponad59%ankietowanychzaznaczyo,e
odpowiednia kocwka w domenie moe nadawa jej prestiu. Respondenci uoyli te
kocwki domen od najbardziej do najmniej prestiowej: .pl (41.7%), .com.pl (25.5%), .eu
(11,8%), .org (10,3%), .com (8,9%). Na kolejnych miejscach uplasoway si kocwki: .biz
(domenybiznesowe),.net,regionalneoraz.info[Epr07].

173


szybko znale serwis internetowy, po drugie zastrzegy sobie nazw domeny
internetowej.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.7.3.StrukturadugocinazwdomenowychnajwyszegopoziomuTLD

Sprawdzenie dostpnoci nazwy domenowej rodzajowej (funkcyjnych

ilokalnych),wszystkichkrajweuropejskichorazwybranychkrajwzewiata
jest moliwe za pomoc narzdzia wyszukiwarki domen (Domain Search)
wserwisieEuropeRegistry<http://www.europeregistry.com>(rys.7.4).

Rys.7.4.SprawdzeniedostpnocinazwdomenwserwisieEuropeRegistry(fragment
ekranuzustawionymiparametramidlaserwisu<http://www.akselgmbh.com.pl>)

174


Wynikiemsprawdzeniajestlistazaproponowanychwolnych(Available)lubju
zajtych (Not Available) nazw domenowych wybranych europejskich krajw
inazwrodzajowych(rys.7.5).

Rys.7.5.Rezultatwyszukaniadostpnocieuropejskichirodzajowychnazw
domenowychdlaserwisu<http://www.akselgmbh.com.pl>(fragmentekranu)

W Polsce rejestracj domen .pl oraz poddomen rodzajowych, np. funkcyjnych

(.com.pl) lub lokalnych (waw.pl, krakow.pl) zajmuje si NASK (Naukowa
iAkademickaSieKomputerowa)125.NASKjestjednostkabadawczorozwojow
dziaajc na zasadach nonprofit, podporzdkowana Ministerstwu Nauki
iSzkolnictwaWyszego.Wlipcu2008r.zarejestrowanychbyo1028421nazw
domenowych.pl.Milionowadomena.plzostaazarejestrowana6maja2008r.
dla<galeria.radom.pl>.
Jeeli docelowa grupa odbiorcw wykracza poza granice Polski naley
wykona serwis w danym jzyku dla tej grupy docelowej. Wwczas naley
wykupi odpowiedni domen i stworzy osobn wersj serwisu
wodpowiednimjzyku.Faktposiadaniadomenyzrozszerzenieminnegokraju
w Polsce, nie ma znaczenia dla wyszukiwarek internetowych. Umiejscowienie
fizycznenaserwerzewPolscenieprzeszkadzawindeksowaniuzasobwprzez
wyszukiwarki internetowe. Z wynikw bada firmowych serwisw
internetowych sektora przemysowego wynika, e w Polsce byo
umiejscowionych 83,84% nadanych serwisw. Pene dane przedstawiono
wtabeli7.3.

125

Rejestracj domen zajmuj si rwnie inne firmy, np. NetArt <http://Nazwa.pl>, HOME.PL
<http://Home.pl>, DOMAINMAKER <http://DomainMaker.pl>, CONSULTING SERVICE
<http://rejestracjadomen>,AZ.PL<http://az.pl>,DOMENY.PL<http://www.domeny.pl>

175


Tabela 7.3. Fizyczne umiejscowienie serwera w poszczeglnych krajach na
prbie3972serwisw
Umiejscowienieserwisu
Poland
Germany
UnitedStates
CzechRepublic
France
Netherlands
Finland
UnitedKingdom
Pozostaekraje
Razem:

Procentowyudzia
83,84%
5,21%
3,41%
1,77%
1,75%
1,64%
0,45%
0,29%
1,64%
100%

rdo:OpracowaniewasnenapodstawiewynikwnarzdziaCallingIDToolbar

Decydujc si na kolejn wersj jzykow serwisu naley zapozna si ze

statystykami danego kraju, np. jakich wyszukiwarek, przegldarek, portali,
innych serwisw internetowych korzystaj dani uytkownicy. Oraz jaka jest
struktura spoeczestwa, wiek, ple, wyksztacenia, sposb i miejsce
korzystania z Internetu. S to wane, ale nie jedyne wartoci charakteryzujce
dangrupdocelow.Pozostaecechygrupdocelowychnaleywyartykuowa
iposzukaodpowiednichdlanichwartoci.
Z wynikw bada firmowych serwisw internetowych sektora
przemysowegowPolscewynika,ewwikszociserwisyposiadaytylkojeden
jzyk(56,7%),dwajzykiposiadao19,1%,trzyjzyki14,1%.Jzykiinterfejsu
uytkownikaprzedstawiononarys.7.6.

rdo:Opracowaniewasne

Rys.7.6.Moliwociwyboruwersjijzykowychfirmowychserwiswinternetowych

176


Zewzglduwersjejzykowe,najczciejbywykorzystywanyjakodrugijzyk
jzyk angielski (39,6%), w dalszej kolejnoci: niemiecki, rosyjski, francuski,
czeski(rys.7.7).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.7.7.Wersjejzykowefirmowychserwiswinternetowych

PodsumowujcwynikibadadotyczcychwersjijzykowychserwiswWWW:
serwisy nie s w stanie wykorzysta potencjau Sieci i skorzysta z wartoci
dodanejdlaprzedsibiorstwiuytkownikw,jakiemogprzynieodwiedziny
uytkownika obcojzycznego, a porednio, serwisy nie s przygotowane do
konkurowaniawewntrzUniiEuropejskiej.
Analizujczawartofirmowychserwiswinternetowychwbadanejprbie
z moliwoci realizacji strategii biznesowej, mona okreli jednym zdaniem.
Polskieserwisybadanychprzedsibiorstwswstanieprzejciowympomidzy
starymi technologiami a nowymi zgodnymi ze standardami konsorcjum W3C.
Parafrazujc zalecenia konsorcjum W3, ktry okreli jakich elementw nie
powinno si uywa na stronach WWW tzw. zdeprecjonowanych znacznikw
iatrybutwjzykaHTML:
Stopiezdeprecjonowanychfirmowychserwiswinternetowychjesttaki,ile
zdeprecjonowanychdeklaracjijestuytychwserwisach.
Elementem, ktry pozwala okreli wersj zdeprecjonowan serwisu jest
element DTD (Document Type Declaration). Element DTD w dokumencie jest
przeznaczony dla agentw programowych interpretujcych znaczniki HTML.
Deklaracja DTD w postaci zapisu XHTML 1.1 Strict jest obecnie zgodna
zzaleceniamistandarduW3C.Innedeklaracjenieszalecane.
177


Poniewa specjalici z Konsorcjum W3C zdawali sobie spraw, e proces
dostosowawczy potrwa, dlatego jeszcze niedawno Konsorcjum dopuszczao
stosowanie przestarzaych znacznikw przy jednoczenie zachowaniu
zgodnocizestandardami,dlategospecyfikacjaHTML4.01iXTMLdopuszczaa
jeszcze stosowanie wersji przejciowych. Wersje przejciowe DTD byy
okrelane wpostaci zapisu Transitional. Pozostae zapisy, jeszcze starsze
zawierayelementyramek:Frame,Framset,NoFramset.
Zwynikwbadazprbybadawczejwynika,e:
43serwisyposiadayobecniezalecanezapisystandardudokumentu,wtym:
4serwisyHTML1.0Stricti39serwiswposiadayzgodnozestandardem
XHTML 1.0 Strict. Stanowi to 3,8% serwisw w badanej prbie serwisw.
SerwisyteswykonanezgodniezzaleceniamiKonsorcjumW3C.
598 serwisw to wersje przejciowe HTML 4.01 transitional i XHTML 1.0
transitional.Stanowito52,6%serwiswwbadanejprbieserwisw.
Pozostaaliczbaserwisw,nieposiadadeklaracjiDTDlubbyyonezapisane
niezgodniezestandardem.
Naley podkreli, e konsorcjum W3C zaleca uywanie dla wszystkich nowo
powstaych stron WWW standard XHTML 1.0 Strict. Nie ma ju wersji
przejciowychiuywanieichniebdziezgodnezobowizujcymistandardami.
Obecnie ju w konsorcjum trwaj prac nad nowymi standardami HTML 5.0 i
XHTML2.0.Bdzietooznaczao,estosowanydzistandardjutromoebyju
zdeprecjonowany.Wzwizkuztym ciganiestandarduidostosowaniestron
firmowego serwisu jest nieustajc prac o zgodno z obowizujcymi
standardami. Z tego powodu cykl ycia serwisu internetowego znacznie si
skraca z powodu wprowadzania standardw126. A std wynika, e potencja
konkurencyjnoci serwisw bdcy w dyspozycji przedsibiorstwa jest
niewykorzystywanyabdziesipogbia.
Mona postawi pytanie: w jakim celu tworzc serwis internetowy naley
wykonywagozgodniezestandardami,skorowymagatowikszychnakadw
czasu i pracy? Przecie mona wykona te same funkcje bez dodatkowych
nakadw.Odpowiednatakpostawionepytaniezawierasiwkilkupunktach.
Stosowaniesidostandardwposiadawielezalet.Najwaniejszymis:
Odbiorcami zawartoci serwisw internetowych s ludzie, ktrzy mog
korzysta z rnych platform programowych i sprztowych. Zgodno ze
standardami, pozwoli korzysta z nich bezproblemowo, tak jak to twrca

126

Jeeli serwis internetowy jest produktem programowym powstaym w wyniku procesw

produkcyjnych programowania, to zgodnie z zasadami inynierii oprogramowania powinien
przechodzi okrelony cykl. Niestety, jako produkt programowy, nie ma moliwoci
wykorzystania koncepcji cyklu ycia produktu tradycyjnego na rynku. Produkty na rynku
przechodz przez pewien cykl ycia, fazy: wprowadzenia, rozwoju, wzrostu, dojrzaoci
ispadku. W przypadku serwisu internetowego zasady rzdzce tym produktem s inne.
Posta cyfrowa oprogramowania jest wieczna, ale modernizacja serwisu jest podyktowana
zmianami na arenie rynkowej konkurencji oraz wprowadzeniem nowych standardw,
gwniezzakresubezpieczestwadanych.

178


serwisuzaplanowa.Niemonazapomina,euytkownicytoludzie,ktrzy
mog by osobami niepenosprawnymi, z mniejszymi lub wikszymi
dysfunkcjami yciowymi. Stosowanie si do standardw umoliwi im
korzystanie z zawartoci serwisw, w taki sam sposb jak ludziom
penosprawnym.
Odbiorcami zawartoci s take rnego rodzaju programy komputerowe.
Stosowanie si do standardw pozwoli im na bezproblemowe korzystanie
zzawartoci. Najczciej, odbiorcami s roboty wyszukiwarek
internetowych,wykorzystaniestandardupozwolinalepszeindeksowanie
strony.
Standardy narzucaj okrelone rozwizania technologiczne, ktre
umoliwiaj szybsze adowanie strony i wykorzystania kodu dla rnych
odbiorcw.Naprzykad,wykorzystaniestandardudostronydowydruku
pozwoli dostosowa zawarto strony do wydruku bez zbdnych
elementw. Z tego powodu uytkownik, uzyskuje informacje w postaci
papierowej takich, jakich potrzebowa. Semantyka kodu rdowego
pozwoli na wykorzystanie kodu zgodnie z przeznaczeniem. Kod bdzie
zrozumiaynietylkodlaludzi,aledlarnychodbiorcwprogramowych.
Ronego rodzaju walidatory umoliwiaj sprawdzenie zgodnoci ze
standardami. Programy te s take w stanie wykry nieprawidowoci
wkodzierdowym.W zwizku ztym,standardywymuszajpoprawno
skadniow dokumentu, wymuszaj na odbiorcy programowym trybu
standardw oraz wpywa na semantyk kodu. A to ostatecznie wpywa na
niezawodno oprogramowania. W przypadku zgodnoci serwisu ze
standardami, mona umieci informacje o takiej zgodnoci. Posiadanie
informacji oznaczajcej zgodno ze standardami ma znaczenie prestiowe
dlawacicieliserwisuimoestanowielementwyrniajcysinaarenie
konkurencji. Szczeglnie, e wikszo serwisw nie moe pochwali si
taki oznaczeniami. Przykadowymi oznaczeniami strony, ktre informuj
ozgodnoci

ze

standardami

ikonki:

, w przypadku wymiany informacji: XML, RSS, Get

.
Juice
Standardy umoliwiaj rozwj serwisw i powszechne ich wykorzystanie.
Przeksztacenie Internetu z sieci lokalnej (LAN) na rozleg (WAN) byo
moliwe ze wzgldu na jednolity standard techniczny protokou TCP/IP.
Powszechno Internetu staa si powszechnoci standardu. Za
wykorzystanie standardw nie trzeba paci, s one dostpne dla kadego
iatwe w uyciu. Dziki temu, e Internet jest jednolitym standardem sieci
komputerowej, koszty jego utrzymania rozkadaj si na wszystkich jego
uytkownikw. Identyczna sytuacja wystpuje w serwisach internetowych,
opracowane standardy pozwalaj na korzystanie z serwisu w dowolnym
miejscuzdowolnegourzdzenia.
179


Dostarczenie okrelonej zawartoci dla uytkownika wie si
zdostarczeniem uytkownikom wartoci. Dostarczana warto moe by
rnie oceniana przez uytkownika, ale gdyby uytkownik nie posiadaby
urzdze i oprogramowania zgodnego ze standardami, musiaby ponie
dodatkowe nakady finansowe, aby skorzysta z zawartoci lub zawarto
musiaaby zosta ograniczona. Z drugiej strony, sie Internet umoliwia
transfer wartoci. Dla przedsibiorstwa stosowanie standardw umoliwia
skorzystaniezwartocizjakimisiwieuytkowniklubklient.
Skutkiem wykorzystywania standardw jest niwelowanie asymetrii
wzasobach informacyjnych. W handlu tradycyjnym przewaga
informacyjna przedsibiorstwa nad klientem bya znaczna. Uytkownik
korzystajcy z rnych serwisw moe uzyska bardzo duo informacji
oprzedsibiorstwie,jegoproduktachiusugach.Atakeopinieodrnych
uytkownikwojakociproduktwiwiadczonychusugach.
Standardysperspektywrozwojuebiznesu.Bezstandardwtrudnosobie
wyobrazi procesy transakcji, np. identyfikacji i klasyfikacji w wymianie
wartoci, wymiany i katalogowania danych, synchronizacji danych,
wymiany faktur lub rozkazw. Standardy s podstaw wspdziaania
wbiznesie(Interoperability)127.
Standardymonapodzielina:
Standardy oficjalne, np. standard definiujcy protok HTTP, standard
definiujcy sposoby kodowania znakw narodowych, specyfikacje
uywanych jzykw programowania po stronie klienta (Java, JavaScript)
iserwera (CGI), standard definiujcy sposb kodowania grafiki (JPG, GIF,
PNG). Standardy oficjalne s tworzone przez rnego rodzaju organizacje,
np.WorldWideWebConsortium(W3C),ISO(InternationalOrganizationfor
Standardization), IETF (Internet Engineering Task Force),ECMA (European
Computer Manufacturers Association), ANSI (American National Standards
Institute).
Standardy nieoficjalne, np. standardy bezpieczestwa w sensie caoci
rozwiza,rozmiarpojedynczejstrony,wielkoplikwgraficznych,ocena
serwiswWWW,narzdziawspomagajcebudowserwisw.
Podsumowujc celowo stosowania standardw w serwisach internetowych,
monaokreli,eichwykorzystanieswstanie:
dostarczy najwikszych korzyci dla jak najwikszej liczby odbiorcw
zawartociserwiswnietylkowchwiliobecnej,aleiwprzyszoci.
zapewnijaknajdusz"ywotno"danegoserwisuinternetowego,
dostarcza strony dostpne dla wikszej liczby uytkownikw i urzdze
internetowych,

127Procesowi

wymiany jest powicony raport [W@tch05]. Wg bada [W@tch05, s. 39],

w9badanych sektorach wystpuje zaleno, pomidzy wielkoci przedsibiorstwa
adeklarowanymwpywemstandardwnanoweprodukty.Imwikszeprzedsibiorstwo,tym
stosowanie standardw ma dla nich wiksze znaczenie. Najwikszy wpyw standardw na
noweproduktyjestwsektorzeIT(86,5%).

180


poprawnie funkcjonowa w obliczu rozwoju przegldarek i pojawiania si
narynkunowychurzdze,jeszczenastandzisiejszynieznanych.
Kolejnym zaleceniem dla przedsibiorcw jest przyznawanie si do autorstwa
serwsiu, tj. osb/firmy, ktra serwis wykonaa. Informacje o prawach
autorskichiautorzestronybyyopisanewrozdz.5.1.1.Funkcjainformacyjna.
W tym kontekcie, osoba odpowiedzialna za wykonanie serwisu WWW
toosoba, ktra podpisuje swoje dzieo (autoryzuje), a nie pozostawia
anonimowe.Nawettrudnozrozumiedlaczegotylko39,5%badanychserwisw
posiada autorstwo wykonania serwisu WWW. Czyby autorzy wstydzili si
swojegodziea?Ajelitak,oznaczato,epoziomtychserwiswniejestzgodny
zzasadamietycznymi,standardami,konwencjami,czytezaleceniamiistanem
wiedzyzzakresuWebinynierii.
Jednymzesposobwosigniciasukcesufirmyjestwyrnieniesiztumu
konkurentw. Dotyczy to take rynku internetowego. Ale, eby uytkownik
mg si zapozna z serwisem powinien go najpierw znale, co jest gwnie
rol robotw programowych w wyszukiwarkach. Dostarczenie danych dla
robotw lub umieszczenie danych o adresie serwisu w katalogach, rnego
rodzajuserwisach,torolaWebadministratora.Zchwilznalezieniaserwisu,dla
uytkownika jest najwaniejsze zaspokojenie jego indywidualnych potrzeb,
wtym serwis internetowy powinien zaspokoi w wikszoci nastpujce
potrzebyuytkownika:
manualne,
estetyczne,
informacyjne,
bezpieczestwa.
Przy czym, hierarchia zaspokojenia okrelonych potrzeb moe by rna,
przebiega z rn intensywnoci (wag) dla poszczeglnych uytkownikw
oraz w czasie mog ulega zmianom (zmiana hierarchii potrzeb i ich waga).
Zapewnienie potrzeb powinno ju by planowane na etapie projektowania
serwisu. A po wytworzeniu serwisu, wana jest jego aktualizacja. Za tre w
serwisie
odpowiada
redaktor
(producent
treci).
Uytkownik
usatysfakcjonowany powinien powrci, aby zaspokoi kolejne potrzeby. Cykl,
wpostacizalenociroliosbwserwisiesizamyka:aplikacjaprogramowa
uytkownikredaktoradministrator.
Wyrnieniesiztumukonkurencjijesttrudne,sieWWWcigleewoluuje.
Tendencje obserwowane jeszcze par lat wczeniej, e sieci zawadn due
portale, ktre bd pobieray opaty za wikszo usug i danych, nie
potwierdziy si. Serwisy skupiajce uytkownikw wok wsplnych dla nich
spraw,tzw.serwisyspoecznocioweodniosysukces.
To nie serwisy organizoway tre dla uytkownikw, lecz sami uytkownicy,
tworz tematy iskupiaj si wok nich. Z prostych list i grup dyskusyjnych,
kanaw IRC ipierwszych komunikatorw, Internet i serwisy cyfrowych
spoecznoci przeksztaciy si w miejsce spotka, gdzie sami uytkownicy
decyduj o tym, co i w jaki sposb si udostpnia, wymienia si cyfrowymi
181


zasobami.Moliwozamieszczania materiawwpostacicyfrowej,np.wideo,
foto, zasoby dwikowe i ich publikowania stao si pasj128 dla olbrzymiej
liczbyuytkownikw.Zwaszcza,etechnologieinternetowewsposbwizualny
umoliwiaj tworzenie i przeksztacenie wasnych serwisw. Uytkownicy
wroli producentw treci (oczywicie s oni ograniczeni w zakresie
architektury informacji) mog ksztatowa i decydowa o zasobach cyfrowych
w serwisach. Moliwo decydowania o zawartoci serwisu poprzez
wykorzystanie
specjalnych
narzdzi
przez
spersonalizowanych
(zarejestrowanych lub zidentyfikowanych) uytkownikw, okrela si sieci
WWW drugiej generacji, tzw. Web 2.0129. Serwisy spoecznociowe, takie jak:
www.naszaklasa.pl,
www.grono.net,
www.goldenline,
www.profeo,
www.mojageneracja, www.wss.net, www.wrzyuta.pl i wiele innych, to
przykadyserwiswspoecznociowych,zktrychniektrerozwizanianaley
wczy do firmowych serwisw internetowych. Jednym z rozwiza, ktre
mona wczy do firmowych serwisw internetowych to wsptworzenie
zawartoci serwisu. Do tego celu mona wykorzysta elementarne funkcje dla
uytkownika zgrupowane w wektorze komunikacyjnym lub stworzy grup
funkcjitworzcychgrupyspoecznoci130.
Wyobraenia przedsibiorcw o prowadzeniu biznesu z wykorzystaniem
firmowejstronyinternetowejsolbrzymie(przedsibiorcw,ktrzyjeszczenie
posiadaj serwisu). Praktyczne pokazanie przedsibiorcom wynikw
zwyszukiwarki, e dla danego sowa kluczowego uzyskuje si setki tysic,
anawet miliony stron, w tym rwnie bardzo duo wynikw w katalogach
tematycznych131,uwiadamiaich,eoglnie,fazarozwojuserwiswWWWju
si skoczya. Etap dojrzaoci biznesu internetowego trwa, zmieniaj si
trendy, dokadane s nowe moliwoci. Obecnie przegldarki internetowe s

128Niestety,niektrepasjeludziprzeradzajsiwuzalenienieodInternetu.
129

Precyzyjnego terminu wyjaniajcego, czym jest Web 2.0 w literaturze z zakresu Web
inynierii zasadzie jeszcze nie ma. Na podstawie literatury mona okreli, e sie WWW
drugiej generacji to udostpnianie i wspuytkowanie zasobw przez uytkownikw
wserwisie internetowym. Z punktu widzenia technologicznego, Web 2.0 to serwisy
wykorzystujce rne technologie: API (Application Programming Interfaces), spoeczne
oprogramowanie(socialsoftware),Ajax(AsynchronousJavaScriptandXML).
130 Opracowany formularz Identyfikacja funkcji zrealizowanych w serwisie internetowym do
oceny potencjau i luki funkcjonalnoci by aktualny na stan jego tworzenia. W konkretnych
przypadkach, do oceny potencjau serwisu w zakresie realizowanych wektorw funkcji
ifunkcjonalnoci serwisu, naley zmodyfikowa formularz i dostosowa do analizowanych
serwisw(prbybadawczej).Juwtejchwilinaleyzmodyfikowagrypyfunkcjiiprzydzieli
lub doda nowe elementarne funkcje. Na przykad klasie PKD Produkcja artykuw
spoywczych, napojw i wyrobw tytoniowych, mona utworzy grup Wsptworzenie
zawartoci serwisu a do elementarnych funkcji zaliczy: przepisy kulinarne internautw,
gosowanieprzepisu,liczbaoddanychgosw,drukujprzepis,oddajgosnaprzepis.Drugim
przykadem moe by grupa Blog firmowy, w ktrym mona wpisa funkcje zgrupowane
wkategorietematyczneprodukowanychtowarwlubwiadczonychusug.
131Naprzykad,bazadanychfirmzsektoraB2BprowadzonaprzezfirmKompasszawieraponad
60 000 stron WWW, 90 100 aktywnie dziaajcych firm (edycja XV 2008 r.)
<http://www.kompas.com.pl>.

182


jest czym wicej ni tylko narzdziami do wywietlania zawartoci serwisw.
Coraz wikszym stopniu przegldarki staj si platformami obsugujcymi
aplikacje. Sie Internet zmienia swj charakter, dostp do sieci odbywa si ju
nie tylko z komputerw stacjonarnych i przenonych, a coraz czciej
zurzdze osobistych mobilnych, odtwarzaczy mediw i innych urzdze.
Niedugo, samochody i urzdzenia domowe bd posiaday moliwo
komunikacji z Sieci. Przegldarki bd ewoluoway do programw, ktre
zastpi obecnie istniejce programy do sterowania obiektw, np. domw
mieszkalnych, bd a w zasadzie ju s wbudowane w odbiorniki telewizyjne
tzw.IPTV.

183

Podsumowanie
Istot zrealizowanego projektu badawczego byo uzyskanie rezultatw bada
wtrzechaspektach:
1. Poznawczomerytorycznym, jako uzyskanie okrelonego kwantum wiedzy
ozjawiskachzachodzcychnastykuproducentmediumklient.
2. Metodologicznym, zwizany z opracowaniem autorskich algorytmw
iprocedur postpowania sucych do analizy i oceny konwergencji
serwiswinternetowychocharakterzebiznesowym.
3. Edukacyjnym polegajcym na promocji okrelonego podejcia i mylenia
wzakresieanalizyfirmowychserwiswinternetowychnapotrzebyrnych
grupspoecznych.
Wyej wymienione aspekty badawcze zostay osignite. W szczeglnoci
aspekt metodologiczny i edukacyjny zosta zrealizowany w caoci zgodnie
zzaoeniamiprojektubadawczego.Wymiernejegoefektyzostayzrealizowane
iwprzyszocirwnieodnioswymiernyskutek.Autorpodwpywemanalizy
wynikw z bada zamierza zmieni priorytety w zakresie przekazywania
informacjinarnegorodzajuzajciachzwizanychzserwisamiinternetowymi.
Na pewno zwikszy i rozszerzy zakres przekazywanych informacji z zakresu
bezporednich odbiorcw serwisw internetowych, realizowanych funkcji dla
odbiorcw a zwaszcza omwieniu funkcji transakcyjnej i jej roli w biznesie.
Zagadnieniom handlu elektronicznego z uwzgldnieniem standardw,
bezpieczestwa serwisw i serwerw oraz polityki prywatnoci P3P bdzie
nadawanynazajciachiszkoleniachwysokipriorytet.
W niniejszej monografii tylko cz wymiernych efektw projektu
badawczegomogazostaprzedstawiona,zewzgldunaograniczeniaczasowe
izdefiniowane hipotezy badawcze. Olbrzymia cz zgromadzonych danych,
azawaszcza z drugiego okresu bada nie zostaa jeszcze zanalizowana. Na
pewno znajdzie to odzwierciedlenie w rnego rodzaju artykuach naukowych
ipodrozdziaachmonografii.
W projekcie badawczym zakadano prezentacj wybranych firmowych
serwisw internetowych wystpujcych, jako diamenty132 z najlepszych
praktyk(bestpractices).Jednakpoanalizieserwiswautorposiadanegatywne
wraenia. Wyonienie najlepszych serwisw z najlepszych, tzw. diamentw
okazujesibardzotrudne.Ztymproblememrwniespotykajsiuytkownicy
Internetu,ktrzywrnychbranachtypujnajlepszeserwisyizgaszajich
do nagrd. Na przykad inicjatywy podejmowane przez Magazyn Internet133,
wktrym,comiesicprezentowanes:Najlepszepolskiesklepyinternetowe,

132

Koncepcja diamentw ma swoje odzwierciedlenie w rzeczywistoci gospodarczej,

np.diamenty meblarstwa <http://www.diamentmeblarstwa.pl>, diamenty forbesa Forbes
ExecutiveForum.<http://www.feclub.pl/>
133MagazynInternetwyd.AVTKorporacjaSp.z.o.o.

184


Witryna miesica, Strony Czytelnikw. Rwnie w sieci WWW znajduj si
serwisypromujcenajlepszerozwizania.
Na przykad, serwis Web star festival dostpny pod adresem
<http://www.webstarfestival.pl>wybieracorokuwdrodzekonkursunajlepsze
stronyWWWorazreklamyinternetowe.Ocenyserwiswsdokonywaneprzez
ekspertw: Zoone z profesjonalistw jury przyznaje nagrody najlepszym
stronom,ainternaucidokonujwasnegowyboru134.Wystarczyjednakcoroku
przeczytanaforumopinieuytkownikw,Webinynierw,abyzweryfikowa
trafno wyboru. atwiej wybra stron niedopracowan i okreli liczb
elementarnych bdw oraz zgosi j do Osiokw Internetu135 ni dokona
najlepszego serwisu. Dlatego w niniejszej pozycji autor nie dokona wyboru
diamentwserwiswWWWzewzgldunapostawionewarunki.Warunkami
doprzydzieleniastatusudiamentuserwisuWWWbyynastpujce:
1. Producent polski. Serwisy internetowe producentw zagranicznych
zzaadoptowanym polskim interfejsem uytkownika byy odrzucane,
np.serwisykoncernwzagranicznych.
2. Stronaproducentazfunkcjtransakcyjn.Nominowanedodiamentwbyy
serwisyposiadajcesklepinternetowy,ktrymoeznajdowasinastronie
gwnej lub wystpowa w postaci zalenego serwisu (subordinate Web
site). Funkcja transakcyjna (sklep internetowy) wystpowaa w 130
przypadkach, tj. 11% badanych serwisw, w tym 55 serwisw, tj. 42%,
posiadafunkcjtransakcyjnnastroniegwnejserwisu.
3. Strona gwna serwisu na serwerze pozytywnie zweryfikowana pod
wzgldem bezpieczestwa narzdziem CallingID Toolbar. Status
bezpieczestwaserwisupowinienbyzweryfikowanypozytywnie,tj.status
serwisu oznaczony Verifield. Status pozytywnego zweryfikowania, bez
zastrzee oznacza, e pozostawione dane przez uytkownika nie bd
wykorzystanie przeciwko niemu. Serwis jest zidentyfikowany
zbiznesowego charakteru i istnieje zgodno danych zadeklarowanych
zwartociamirzeczywistymi.
Sprawpriorytetowdonominowaniajestpoprawnotechnicznaserwisu,tzn.
wykonany serwis powinien by zgodny ze standardami Konsorcjum W3C.
Jednaktenwarunekjestbardzotrudnydospenieniawprbiebadawczejinie
bybranypoduwagdonominacjiserwisw.Poanalizieserwiswwalidatorem
ze strony Konsorcjum W3C <http://validator.w3.org/>, wyniki s nastpujce:
61 serwisw jest zgodnych technicznie ze sposobem ich zapisu, tj. tylko 5,4%
badanych serwisw, 25 serwisw nieweryfikowalnych (2,2%), 1051 serwisw
(92,4%)zawieraniezgodnozestandardamiW3C(rys.8.1).

134

Webstarfestival[online],[Dostp26.06.2008].DostpnywWWW:
<http://www.webstarfestival.pl>
135 OsiokiPolskiegoInternetu[online],[Dostp26.06.2008].DostpnywWWW:
<http://osiolki.net>

185

rdo:Opracowaniewasne

Rys.8.1.PoprawnotechnicznaserwiswzgodniezzaleceniamistandarduW3C

Liczba bdw wahaa si w zakresie od 1 do 2324 bdw. Rozkad wynikw

walidacji z 793 serwisw przedstawiono na rys. 8.2 (25 serwisw
nieweryfikowalnych,319serwiswmiaopowyej41bdw).

rdo:Opracowaniewasne

Rys.8.2.RozkadpoprawnocitechnicznejserwiswzbadanychwalidatoremW3C

Sposbuzyskanychwynikw,tj.walidacjizostaprzedstawionynaprzykadzie
serwisuDoorma<http://www.doorma.com>(rys.8.38.4).

186

rdo:W3C[online],[Dostp12.03.2008].DostpnywWWW<http://validator.w3.org/>.

Rys.8.3.EkranwalidatoraMarkupValidationService(fragmentekranu)

rdo:W3C[online],[Dostp12.03.2008].DostpnywWWW<http://validator.w3.org/>.

Rys.8.4.EkranwynikwwalidatoraMarkupValidationService(fragmentekranu)

Rwnie warunkiem, ktry powinien by wczony do dalszej nominacji

serwisw diamentw serwisw WWW jest uwzgldnienie odbiorcy
programowego.
187


Serwis internetowy powinien mie instrukcje dla robotw wyszukiwarek
internetowychSREwpostaciinstrukcjiwsekcjidokumentuHEADlubwpliku
robots.txt. Niestety, wrd kandydatw do diamentw serwisw WWW
brakowaoinstrukcji136.Pomimowyczeniadwchostatnichwarunkw,aden
firmowy serwis z funkcj transakcyjn nie spenia trzech warunkw. Z tego
wzgldu, autor w niniejszej pracy nie rankinguje serwisw137 ani ich nie
wartociowuje i nie nominowa do diamentw serwisw WWW. Mona to
rwnieuzasadni,ekadyserwisjestwartocinajwikszdlaichposiadacza
iserwisinternetowyodzwierciedlasposbprowadzeniabiznesuwInternecie.A
tyle ilu jest przedsibiorcw tyle moe by strategii ich dziaania i sposobw
rozumieniafunkcjonowaniabiznesuwInternecie.
Wrozdziale1.6autorpostawisobiezaceluzyskaniejaknajwikszejiloci
danych,traktujcserwisinternetowy,jakowynikskodyfikowanejkwantyfikacji
wiedzy i dowiadczenia twrcy serwisu, jednak z wymaganiami waciciela
serwisu.. Dziaania, ktre m.in. pozwalaj na uzyskanie kwantum wiedzy
zgotowegoprogramukomputerowegoijegodziaania,okrelanesinynieri
od dou (inne okrelenia: inynieria wsteczna odwrotna) (Reverse
engineering)138(rys.8.5).Jeelitozdaniejestprawdziwe,awynikibadanato
wskazuj, e tak, to aktualny stan polskich firmowych serwisw do
prowadzeniadziaabiznesowychjestnaprawdmierny.
W literaturze specjalistycznej i na rnych stronach internetowych s
prezentowanernerankingisklepwinternetowych,ichocenapodwzgldem
rnych kryteriw jest wysoka (nawet bardzo wysoka w bankach
internetowych). Jednak te wybrane sklepy internetowe nie znajduj swojego
odzwierciedlenia w polskich realiach przedsibiorstw w dziaalnoci
przemysowej.

136 W badaniach wykonanych przez analitykw, brakowao informacji o pliku robots.txt, badana

byawyczniesekcjaHEAD.Wzwizkuztym,autorosobiciesprawdzaistnienieinstrukcji
SREwpliku.
137Wartociowanie lub rankingowanie serwisw wie si z opracowaniem syntetycznego
wskanika rankingowego, np. punktowego opisanego w rozdz. 2.4 w serwisie
LinkVendor.com.Obecnieautorowiniejestznanapublikacja,ktryuwzgldniabezporednich
odbiorcw serwisw internetowych (przynajmniej dla dwch grup odbiorcw: programw
komputerowych oraz uytkownikw, w tym rwnie dla uytkownikw z dysfunkcjami).
Najwartociowsza firmainternetowawsensiewartociekonomicznej, tj. Google opracowaa
niepublikowany ranking serwisw internetowych wzgldem sw kluczowych dla
uytkownika. Ranking obejmuje teoretyczny wskanik rankingowy strony internetowej PR
PageRankorazszereginnychelementwwymienianychwliteraturzezzakresuoptymalizacji
serwisw internetowych w tzw. wskanik rPR real PageRank, jednak tylko dla odbiorcy
wpostaci uytkownika serwisu bez jego rozrnienia (z pominiciem zawartoci dla osb
niepenosprawnych). Dlatego, autor uwaa, e wszelkie rankingi bd rankingami
czstkowymi,awynikiocenbdsubiektywnie.
138 Roger S. Pressman okrela, e inynieria wstecz to proces odzyskiwania informacji
projektowychitworzeniaspecyfikacji,projektwdanych,projektwarchitekturyiprojektw
procedur na podstawie kodu rdowego. Roger S. Pressman: Software engineering:
apractitionersapproach.5thed.McGrawHill2001,ISBN0073655783,s.807.

188

rdo:HongjiYang,MartinWard:SuccessfulEvolutionofSoftwareSystems.ArtechHouse,2003,
ISBN:1580533493.Figure3.3:Generalmodelforsoftwarereengineering.

Rys.8.5.Modelreinynieringu:inynieriaoddouidoprzodu"

Rozwj sieci WWW nastpuje, niezalenie od tego czy polscy przedsibiorcy

maj poczucie tego faktu. Z tendencji rynku europejskiego mona
wywnioskowa, e ewolucja sieci Web nastpuje w kierunku, w ktrym
wystpuje zatarcie rnicy pomidzy uytkownikiem a producentem serwisu.
Uytkownicy dziki nowym technologiom w dostosowywaniu ogldanego
serwisudoswoichpotrzeb,tworzspersonalizowaneserwisydostosowanedo
indywidualnych potrzeb. Wyzwalana kreatywno w dostosowaniu serwisw
do wasnych potrzeb okrelana jest modingiem. Twrcy serwisw musz
uwzgldni, e kady uytkownik jest indywidualnoci z wasnymi
upodobaniami, chciaby otrzyma produkt w peni konfigurowalny,
modyfikowalny i sta si projektantem serwisu w oparciu o serwis bazowy.
Sukces rynkowy w sensie ekonomicznym odniesie ten serwis, ktry jest
wstanie zapracowa na siebie i przynie wacicielowi warto dodan.
Wsensie spoecznym, sukces powinien przekada si na odpowiedzialno
serwisu (w szerszym kontekcie odpowiedzialno biznesu). Bdzie to
moliwie po zastosowaniu odpowiednich technologii informatycznych
wspartymi dziaaniami marketingowymi wewntrz serwisu. Odpowiednie
technologie to zachowanie standardw, odpowiednio serwisu do sytuacji
wprzedsibiorstwie, sytuacji na rynku i zachowa uytkownikw. W zakresie
dziaamarketingowych,todostosowujcysiwygld(flexibleloyout)serwisu
do upodoba uytkownika oraz adaptacyjny interfejs uytkownika (adaptative
189


user interfaces). Dziaania takie s moliwe do wykonania w serwisie przez
profesjonalne zespoy w przedsibiorstwie lub przez profesjonalne firmy.
Wten sposb serwis internetowy spenia okrelon funkcje spoeczn
iwacicielserwisujestzaniegoodpowiedzialny.
Przedsibiorstwo,jeeliniemaodpowiednichzasobw,powinnopowierzy
wykonanie niektrych z jego istotnych funkcji lub procesw zewntrznemu
zleceniobiorcy, czyli wykona outsourcing. Z drugiej strony, przedsibiorcy
zlecajcy wykonanie serwisu na zewntrz musz by przekonani,
edostarczony produkt programowy jest bezpieczny dla ludzi (nie wyrzdzi
szkdwpsychice,zdrowiu,skutkwspoecznychlubekonomicznych,uywalny
przez ludzi z dysfunkcjami) oraz bezpieczny dla programw (nie wyrzdzi
dziaa destrukcyjnych w sprzcie i oprogramowaniu wasnym
iuytkownikw)rwniepowinien,aobecniemusiuwzgldniarnegrupy
odbiorcw139. Wykonanie serwisu i umieszczenie jego na serwerze to nie
koniecdziaabiznesowych,alepocztek.Serwisinternetowynaleytraktowa
jak narzdzie przynoszce okrelony skutek ekonomiczny dla jego waciciela.
Moe by on zapewniony, jeeli przedsibiorstwo posiada odpowiednio
profesjonalny zesp do pielgnacji serwisu. W tym przypadku grup osb
odpowiedzialnychzapielgnacjtoWebadministratorzyiproducencitreci.
Przedostatnim zagadnieniem w podsumowaniu, jest konkluzja skutkw
wykorzystania Internetu w przedsibiorstwie i skala jego oddziaywania na
zasoby internetowe. Skutkiem stosowania w przedsibiorstwach Internetu
monauzna[Mal06,s.236]:
redukcjkosztwdystrybucji,
wzrostznaczeniaprawarosncychdochodw,
wzrostsiyprzetargowejklientw(dostawcwiodbiorcw),
obnieniekosztuzmianydostawcy,
eliminowanieporednikw,
rozwjspoecznociwirtualnych,
atomizacj acucha wartoci polegajc na jego rozbiciu na mniejsze
ogniwa.
Najbardziej
znaczcym
zagadnieniem
wykorzystania
Internetu
wprzedsibiorstwiejesttzw.praworosncychdochodw140.

139

Uytkownicy, inynierowie oprogramowania, prawnicy stwierdzaj, e nie ma idealnych

programwkomputerowych.Zamawiajcyotrzymujeprodukt,ktrymajakiewadyfizyczne
zarwno ukryte, jak i jawne. Producenci, dystrybutorzy i firmy wdroeniowe w umowach
staraj si z gry zastrzec, e oferowany produkt moe by wadliwy. Najczciej stosuj
wyczenia lub ograniczenia odpowiedzialnoci za wady dostarczanego produktu. Dlatego,
zamawiajcypowiniendostarczyspecyfikacjwymaga,precyzyjnieokreliswojepotrzeby
i oczekiwania. Konieczne s te testy oprogramowania. Naleyta staranno za produkt
programowybdziewicokrelanaindywidualniewzalenociodproduktu,jegozoonoci
iprzeznaczenia.
140 Prawo to zostao nastpujco sformuowane Internet prowadzi do utrwalenia si znaczenia
prawarosncychdochodw[Mal06,s.237].

190


Prawo to opiera si na zaoeniu samowzmacniajcych si acuchw, ktrych
ogniwacechujzwizkiprzyczynowoskutkowe.Wefekcieczego,Internetstaje
sipiramidrozwojuInternetu[Mal06,s.237](rys.8.6).

rdo:[Mal06,s.238]

Rys.8.6.PiramidarozwojuInternetu

Wykorzystanie firmowych serwisw internetowych przez przedsibiorstwa na

skale masow prowadzi do przyrostu zasobw w sieci WWW w zakresie
liczebnoci, objtoci serwisw internetowych, a to powoduje efekt inflacji
serwisuWWW.Efektinflacyjnyserwiswinternetowychmoedotyczy:
Liczby stron w postaci inflacyjnego efektu ilociowego. Serwisy
funkcjonujcepostronieserwera(systemydynamiczne),teoretyczniemog
generowa tyle stron, ile znajduje si rekordw w gwnej bazie danych.
Wzwizku ztymliczba dynamicznychstronbardzoronie, wstosunku do
stronstatycznych.
Objtociserwiswwpostaciinflacyjnegoefektuobjtociowego.Obecnie,
w serwisach internetowych oprcz tekstu (ktry zajmuje bardzo mao
miejsca), umieszczane s zasoby multiumedialne i dokumenty w rnych
formatach.Nowyserwislubserwispomodernizacjizawierawicejzasobw
podwzgldemilociowymiobjtociowymnidotychczas.
191


Kosztw, tzw. inflacyjny efekt kosztowy. Nakady na utrzymanie serwisu
internetowegoprzewyszajdotychczasowenakadynaserwis.Liczbaosb
odpowiedzialnych za pielgnacj serwisu: podtrzymywanie yciowe
(sprztowoprogramowe), sprawne funkcjonowanie (dziaalno bieca),
modernizacj serwisu (efekt przeciwzmarszczkowy serwisu) ronie
nieproporcjonalnie do zasobw serwisu. I kady nowopowstay serwis
kosztujeprzedsibiorstwowicejnifunkcjonujcydotychczas.
Jakoci, tzw. inflacyjny efekt jakociowy. Wraz ze wzrostem
skomplikowania serwisu, powinny by wykonywane dziaania, aby serwis
internetowy mona byo szybciej, sprawniej obsuy. A wic cechy
jakociowe serwisu pod wzgldem miernikw ich dziaania powinny by
lepszeodwartocimiernikwwserwisachistniejcych.
Efekt inflacyjny serwisu WWW zakca i utrudnia proces budowania pozycji
konkurencyjnejserwisuwsieciWWW.
Michael Porter w sposb syntetyczny okreli wpyw oddziaywania
Internetu na struktur rynku/sektora w oparciu o pi si konkurencyjnych
(wejcie, obawa substytucji, sia przetargowa klientw, sia przetargowa
dostawcwirywalizacjaobecnychkonkurentw)(rys.8.7).

rdo:[Por01,s.67]

Rys.8.7.WpywInternetunastrukturrynku/sektora

192


Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia handlu elektronicznego jest
budowanie konkurencyjnoci firmowych serwisw internetowych w oparciu
ofundamenty budowania wartoci, tj. 5C i acucha wartoci. Wypracowanie
koncepcjiwartociidostarczeniejejklientomwymagarealizacjipiciudziaa,
tzw.5C:koordynacji(coordination),obrotuhandlowego(commerce),budowy
wsplnoty (community), tworzenia zawartoci (content) i metod komunikacji
(cominunication)(rys.8.8).

rdo:[Afu03,s.38]

Rys.8.8.WaciwociifunkcjeInternetuwkontekcie5C

acuch wartoci przedsibiorstwa, wg M.E. Portera tworzy przewag

konkurencyjn firmy na rynku, to oglna konstrukcja mylowa pozwalajca
rozpatrywa ze strategicznego punktu widzenia dowolne dziaanie istotne dla
dziaalnoci firmy, umoliwiajc ponadto dokonanie oceny ich kosztw
iznaczeniazewzgldunamoliwozrnicowania[Por06a,s.18].
Autorzauway,ewliteraturzewzakresieebiznesusprezentowanedwa
podejcia. Pierwsze podejcie do ebiznesu to podejcie marketingowe. Polega
to na tym, e definicje oraz pojcia i opisy ebiznesu s omawiane od stron
uczestniczcychwprocesachbiznesowychiichrelacji.Wramachtegopodejcia
prezentowane s cyfrowe interakcje pomidzy stronami, np. B2B, B2C, itd.
iopisywane rne modele biznesu. A wic najwaniejszymi elementami
biznesowymijestpocztekikoniecacuchawartoci.Mediumporedniczcym
jestsiekomputerowaInternet.Wdrugimpodejciu,podejciuinynierskim,
handel elektroniczny koncentruje si na procesie dostarczania zawartoci
(content) a zarazem wymiany wartoci (value exchange) dla zaangaowanych
stron. Wok procesu dostarczania zawartoci omawiane s wszystkie
niezbdne elementy. W tym podejciu najwaniejszym elementem jest rodek
acucha biznesowego (rys. 8.9). Przykadem podejcia inynierskiego jest
193


standard ISO/IEC TR 210001141, ktry opisuje wykorzystuje multimediw
wrodowisku sieciowym i ma na celu zachcenie biznesu do transakcji
treciamicyfrowymi.

rdo:[ISO/IECTR210001:2001,s.11]

Rys.8.9.Siedemwspdziaajcychelementwdziaawinterakcjipomidzy
uytkownikami

Idea podejcia inynierskiego wg standardu ISO/IEC 21000, to opis procesu

sposobu przeksztacenia istniejcych przedmiotw w postaci cyfrowej
oddeklaracji cyfrowych rzeczy do procesu przeksztacenia zawartoci
wokrelonposta(dziaaniawobszarzestandaryzacjazawartoci).Standard
powsta ten na zapotrzebowanie rynku, na ktrym istnieje bardzo duo
multimedialnych obiektw cyfrowych, ktre s, mog by dostarczane
iprzeznaczone do konsumpcji. W streszczeniu standardu [ISO/IEC 21000:1,
s.V]znajdujesiwyjanieniewzakresiewizji,technologii,strategii.

141 Wszystkie czci standardu ISO/IEC TR 21000 s swobodnie rozpowszechnione w ramach

inicjatywyISO/IECJTC1orazISOiIECSwobodniedostpnestandardy:ISOCopyrightforthe
freely available standards [online], [Dostp 13.01.2008]. Dostpny w WWW:
<http://standards.iso.org/ittf/PubliclyAvailableStandards/index.html>.

194


Opracowany, opublikowany i swobodnie rozpowszechniany standard ma na
celu:
1. Dostarczenie wizji dla struktury multimediw, aby w sposb przejrzysty
umoliwi i zwikszy uycie zasobw multimedialnych z wykorzystaniem
urzdzesieci,wceluzaspokojeniapotrzebwszystkichuytkownikw.
2. Uatwi integracj elementw i standardw w zwizku z ujednoliceniem
technologiidlatworzenia,zarzdzania,manipulacji,transportuidystrybucji
konsumpcyjnychzawartoci.
3. Dostarczania strategii w uzyskaniu okrelonej struktury multimediw
poprzez rozwj w specyfikacji i standardw bazujcych na dobrze
zdefiniowanychwymaganiachfunkcjonalnychpoprzezwsppraczinnymi
organami.
W sumie standard skada si z jedenastu czci142, przy czym mog by
dodawanekolejnewersjewprzyszoci.
Co ma wsplnego i jakie znaczenie ma ten standard dla handlu
elektronicznego? Autor uwaa, e przykad tego standardu moe mie
praktycznewykorzystaniewhandluelektronicznym.Przedewszystkimzmienia
strategi acucha wartoci w systemie wartoci. Oglna idea acucha
wartoci w przedsibiorstwie zostaa przedstawiona na rys. 8.10, a Internet
wacuchuwartocinarys.8.11.

rdo:[Por06a,s.65]

Rys.8.10.Oglnyacuchwartoci

142

ISO/IEC21000:Part1:Vision,TechnologiesandStrategy,Part2:DigitalItemDeclaration,Part
3: Digital Item Identification and Description, Part 4: Intellectual Property Management and
Protection, Part 5: Rights Expression Language, Part 6: Rights Data Dictionary, Part 7: Digital
Item Adaptation, Part 8: Reference Software, Part 9: File Format, Part 10: Digital Item
Processing,Part11:EvaluationToolsforPersistentAssociationTechnologies.

195

rdo:[Por01,s.75]

Rys.8.11.Internetwacuchuwartoci

rdo:[Por06a,s.63]

Rys.8.12.Systemwartocidlafirmydziaajcejwjednejbrany

W acuchu wartoci (w systemie wartoci utworzonym przez poszczeglne

ogniwa acuchw wartoci rys. 8.12) znajduje si punkt pocztkowy (rdo)
ikocowy (nabywcy), pomidzy ktrymi nastpuje przepyw wartoci
woparciu o zasoby ogniwa w ramach dziaa podstawowych i pomocniczych.
WpodejciustandarduISO/IEC21000,uytkownik(user)jestjednostk(entity)
w stanie interakcji z rodowiskiem MPEG21 i rwnie tworzy cyfrowe rzeczy
(DigitalItem).Awicrodowiskocyfroweopierasinadwchpodstawowych
pojciach: definicji podstawowej jednostki transakcji i dystrybucji cyfrowej
rzeczy (Digital Item) i koncepcji uytkownikw (Users) bdcych w interakcji
cyfrowymi rzeczami. Uytkownikami s osoby indywidualne, konsumenci,
spoecznoci,korporacje,konsorcja,instytucjerzdowe.
196


Uytkownicy sprecyzyjnie identyfikowani poprzez relacj w stosunku do
innych uytkownikw w ustalonej interakcji. Z technicznego punktu widzenia
nie ma rozrnienia pomidzy dostawc zawartoci a konsumentem,
obydwie strony s uytkownikami. W rodowisku sieciowym, tradycyjne
granicepomidzyrodzajamizawartocitypwsrozmyte,poniewawszystkie
maj posta multimedialnych zasobw w nowych produktach i usugach.
Ponadto, osoby fizyczne s coraz bardziej wiadome wartoci, zarwno
wewntrznych ikomercyjnych i traktuj je, jako wasne aktywa w postaci
zasobw cyfrowych. Pojedyncza jednostka (encja) moe wykorzystywa
zawarto w rny sposb, np. publikowa, dostarcza, konsumowa itd., i te
wszystkie dziaania s we wzajemnej interakcji i s traktowane jednakowo.
Jednak uytkownik moe naoy pewne ograniczenia lub unikalne prawa
iprzyzna rn odpowiedzialno w interakcji z innymi uytkownikami.
Wzwizku z tym tradycyjny acuch wartoci w systemie wartoci jest
ukierunkowany i cile definiuje rol producenta, dostawcy, nabywcy.
Wpodejciu, ktre mona okreli sieciowe143 system wartoci jest bliej
nieukierunkowany.Jednoogniwowartocimoe,aleniemusitworzywarto
a moe by odbiorc wartoci, podczas, gdy inne ogniowo tworzy i odbiera
warto.
Wydaje si, e wykorzystanie systemu wartoci w sieci, tj. spoecznoci
wserwisach internetowych, ktra moe peni rol nadawcy i odbiornika
wartoci jest przyszoci w handlu elektronicznym. Pierwsze namiastki
wpolskich serwisach s rozpoczte, np. funkcja przepisy kulinarne
internautw w firmowym serwisie, ktry informuje o produkowanych
wpuszczewarzywachiowocach.Touytkownicytworzprzepisykulinarnedla
innych uytkownikw, w jaki sposb mona wykorzysta produkowane
produkty.
Wyej wymienione podejcia nie s ze sob sprzeczne, a nawet, gdyby
jepoczymonabyuzyskacaoksztatproblematykihandluelektronicznego.
Co prawda, publicznie dostpny standard ISO/IEC 21000 dotyczy wspierania
transakcji wysoko zautomatyzowanych i interoperacyjnych (interoperable),
ktre s wymagane w celu wsparcia nowych typw handlu. Ale moe by
wskazwk,wjakisposbmonawykorzystasieiprzeksztacizawarto
w cyfrow zawarto zdoln do dystrybucji za pomoc sieci komputerowej.
Przedsibiorstwa sekcji przemysowej wytwarzaj okrelone dobra i musz
fizycznie transportowa swoje wyroby, ale w cale to nie przeszkadza, e jego
produkty najpierw bd w postaci cyfrowej i bdzie mona ich sprzedawa
wserwisie. A problem transportu fizycznego zajmuje si dzia logistyki, ale
rwniewsiecimonakontrolowastanprzesyki.

143

Termin sieciowa warto ma podwjny kontekst: system wartoci przepywa w sieci

komputerowejInternetorazpowizaniapomidzyelementamisystemuwartocissieciowe.

197


Bardzo interesujce jest porwnanie dwch standardw z roku 2001 (sze
czci) i drugiej edycji zroku 2004 (11 czci), ktra odwouje i zastpuje
pierwszedycj(rys.8.13zastpujesirys.8.9).Masiwraenie,ewpolskiej
rzeczywistocihandluelektronicznego,jeszczepierwszawersjanieobowizuje.

rdo:[ISO/IECTR210001:2004,s.8]

Rys.8.13.Przykadsystemudystrybucjimultimediw

Dzisiaj, warto bada nad serwisami internetowymi jest istotna i wana dla
gospodarki narodowej. Wyniki bada pozwalaj na dostarczanie informacji
iprzeksztacenie j w wiedz o biznesie elektronicznym, umoliwiaj lepsze
zrozumienie i zarzdzanie zawartoci serwisu w cieci WWW i tym samym na
pene wykorzystanie potencjau, jakim dysponuje Internet. Dlatego warto
powieciiinwestowaczaswtegotypubadaniaiwartoznichkorzysta.Autor
ma nadziej, e dziki opublikowanym wynikom bada zaistnieje moliwo
podjciadalszychbadaprzezrnychautorwidyskusji(polemik)nadocen,
wykorzystaniem firmowych serwisw internetowych, ze szczeglnym
uwzgldnieniem funkcji transakcyjnej. Zwaszcza, e wyniki bada autora
wskazuj, e sie WWW i firmowy serwis internetowy jest narzdziem
wspieraniasprzeday,gwniewdziaaniachreklamowychprzedsibiorstw.
Wykonane badania i interpretacja wynikw naley zakwalifikowa do
benchmarkingu konkurencyjnego (competitive benchmarking). Pozwalaj one
uzyska punkt odniesienia, ktry suy do okrelenia i porwnania z innymi
konkurentami w badaniach. Porwnanie to miao charakter ilociowy
ijakociowy. Auzyskane wyniki mog sta si uytecznymi informacjami dla
osb zainteresowanych budow, modernizacj i rozwojem serwisw
internetowych.

198

Bibliografia
Pozycjeksikowe,monografie,artykuy
[Ada02]

Hanna G. AdamkiewiczDrwio: Uwarunkowania konkurencyjnoci

przedsibiorstwa.PWN,2002,ISBN9788301143503.
[Afu03] Allan Afuah, Christopher L. Tucci, Internet Business Models and Strategies:
TextandCases.McGrawHillCompanies,SE,2003,ISBN0071151230.
[Bar07] Stuart Barnes, Eduard Cristbal, Frederic Marimon and Richard Vidgen: E
Commerce and VBusiness Digital Enterprise in the TwentyFirst Century.
Elsevier,2007,ISBN:9780750664936.
[Bat05] JohnBattelle:TheSearch.NicholasBrealey2005,ISBN1857883616.
[Bea03] James Bean: Engineering Global ECommerce Sites. Morgan Kaufmann
Publishers2003,ISBN:1558608923.
[Ben03] Anna Benicewicz Miazga Anna: E Business w Internecie i multimediach.
Mikom,Warszawa,2003.
[Ben03a] AnnaBenicewiczMiazga:eBusiness,MIKOM,Warszawa,2003.
[Bid04vol2] Hossein Bidgoli, The Internet encyclopedia, Internet Navigation (Basics,
Services, and Portals). Volume 2, John Wiley & Sons, 2004, ISBN 0471
222038.
[Bid04.Vol3] Tarek Abdelzaher: Web Quality of Service. Red. Hossein Bidgoli: The
Internet encyclopedia, Volume 3, John Wiley & Sons, 2004, ISBN 0471
222011,s.711723.
[Bif3/06] BIFRON: Korzystanie i postawy wobec Internetu. Niepenosprawny w sieci.
Biuletyninformacyjny,3/2006.
[Bog07] Jerzy Bogdanienko (red.): Uwarunkowania budowania konkurencyjnoci
przedsibiorstw w otoczeniu globalnym. Wydawnictwo Adam Marszaek,
Toru,2007,ISBN9788374418614.
[Bra02] Brady R., E. Forrest, R. Mizerski, Marketing w Internecie, PWE, Warszawa
2002.
[Buc05] Ann K. Buchholtz, Archie B. Carroll: Business and Society: Ethics and
Stakeholder Management. 6th Edition, Casebound, 2006, ISBN10:
0324225814.
[Cal03]
Tara Calishain, Rael Dornfest: Google Hacks. Oreilly & Assiociates, 2003,
ISBN:0596004478.
[Car99] ArchieB.Carroll,K.Buchholtz:BusinessandSociety:EthicsandStakeholder
Management.SouthWesternCollegePub,1999ISBN:0324001029.
[Chi02]
Eric Chiu: EbXML simplified: a guide to the new standard for global ecommerce. John Wiley & Sons, 2002, ISBN 0-471-20475-7.
[Chi02]
Eric Chiu: ebXML Simplified A Guide to the New Standard for Global E
Commerce.JohnWiley&Sons2002,ISBN0471204757.
[Cie02]
Praca pod red. Cieszewskiego M. W stron ebiznesu przewodnik dla
przedsibiorcw, Euro Info Centre PL405 Fundusz Wsppracy, Warszawa
2002.
[CMMI]
CapabilityMaturityModel,Integration(CMMISM),Version1.1,CMMISMfor
SystemsEngineering,SoftwareEngineering,IntegratedProductandProcess
Development, and Supplier Sourcing, (CMMISE/SW/IPPD/SS, V1.1), CMMI
ProductTeam,CarnegieMellonUniversity,2002.


[Cur04]

Wendy L. Currie: Value creation from ebusiness models. Part III. eBusiness
Performance Measurement and Value Creation. Elsevier, 2004, ISBN 0 7506
61402.
[Dea05] KwotingFang,YaYuehShih,MingHsin,DuenRenLiu:LoyaltyDifferencesin
theEffectofNegativeCriticalIncidentsandQualityAttributesSatisfaction:An
EmpiricalStudyofOnlineShopping.Red.CandaceDeans:EcommerceandM
commercetechnologies.IRMPress.2005,s.195216.
[Dei01]
H. M. Deitel, P. J. Deitel, K. Steinbuhler, eBusiness and eCommerce for
managers.PrenticeHall,2001,ISBN0130323640.
[Dhe01] Chris Sherman, Gary Price: The Invisible Web: Uncovering Information
SourcesSearchEnginesCan'tSee.CyberAgeBooks,2001,ISBN091096551
X.
[Dob08] Barbara DobiegaaKorona: Budowa i wzrost kapitau klienta. CEO
magazyntopmenederw.05/2008.ISSN17349478.
[Eil05]
Eldad Eilam, Reversing: Secrets of Reverse Engineering. Wiley Publishing,
ISBN9780764574818,2005.
[Fut02]
Robert T. Futrell, Donald F. Shafer, Linda I. Safer: Quality Software Project
Management.PrenticeHallPTR,2002,ISBN0130912972.
[Gao05] Mei Cao, Qingyu Zhang: Web Site Qualityand Usability in ECommerce. Red.
Yuan Gao: Web Systems Design and Online Consumer Behavior. Idea Group
Publishing.2005,ISBN:1591403278.
[Gem06] Gemius SA, Sposoby korzystania z Internetu przez polskich internautw.
czerwiec2005,EcommercewPolsce2006,maj2006.
Tomasz Gobiowski, Teresa Dudzik, Magorzata Lewandowska, Marzanna
[Go07]
Witek-Hajduk: Modele biznesu polskich przedsibiorstw. SHG Warszawa, 2007,
ISBN 978-83-7378-347-8.
[Gor02] Marian Gorynia: Luka konkurencyjna na poziomie przedsibiorstwa
aprzystpieniePolskidoUniiEuropejskiej.WydawnictwoAEPozna,Pozna
2002.
[Gr06] Magdalena Grak, Piotr Jarosz. Ecommerce 2006. Badanie polskich sklepw
internetowych.InternetStandard,Sklepy24pl,grudzie2006.
[Gre02] Bogdan Gregor, Marcin Stawiszyski: eCommerce, Oficyna Wydawnicza
Branta,Bydgoszczd,2002.
[Gru02] Grudzewski W. M., Hejduk I. K.: Przedsibiorstwo wirtualne. Centrum
DoradztwaiInformacjiDifinsp.zo.o.,Warszawa2002.
[Grz06] Jan Grzenia: Komunikacja jzykowa w Internecie. PWN, 2006, ISBN:8301
148675.
[Gur03] Gurug Anura, Corporate Portals Empowered with XML and Web Services,
ElsevierScience(USA),2003,ISBN155558280X.
[Hai02] Joseph F. Hair, Jr. Robert P. Bush, David J. Ortinau: Marketing Research.
McGrawHillHigherEducation2002,ISBN0072467576
[Har01] HartmanA.Ebiznesstrategiesukcesu,WIGPress,Warszawa2001.
[Har01a] Hartman A., Sifonis J., Kador J. Ebiznes Strategie sukcesu w gospodarce
internetowej,LIBER,Warszawa2001.
[Hil04]
BradHill:BuildingYourBusinesswithGoogleForDummies.WileyPublishing
2004,ISBN:0764571435.
[Hof05] Markus Hofmann, Leland Beaumont: Content networking: architecture,
protocols,andpractice.MorganKaufmannPublishers,2005,ISBN:155860
8346.
200


[INCOSE] Systems Engineering Handbook: A WHAT TO Guide for all se practitioners.
InternationalCouncilonSystemsEngineering,Version2a,1June2004.
[Ing02]
Supawadee Ingsriswang, Guisseppi Forgionne: Stickiness: Implications for WebBased Customer Loyalty Efforts. Red. Vijay Sugumaran: Intelligent support
systems: knowledge management. IRM Press. 2002, eISBN: 1-931777-19-5.
[Jab07]
Pawe Jaboski, Wojciech Romaski, Lista 2000 polskie przedsibiorstwa.
Rzeczpospolita.31.10.2007r.ISSN02089130.
[Jab07]
Red. Pawe Jaboski, Wojciech Romaski, Lista 2000 polskie
przedsibiorstwa.Rzeczpospolita.31.10.2007r.ISSN02089130.
[Jel04]
Tawfik Jelassi, Albrecht Enders: Strategies for eBusiness. Creating Value
throughElectronicandMobileCommerce.ConceptsandCases.2004,Prentice
Hall,ISBN0273688405.
[Kan06] StephenH.Kan:Metrykiimodelewinynieriijakocioprogramowania.PWN,
Warszawa,2006,ISBN8301128292(01),s.3778,153182.
[Kob]
Andrzej Kobyliski: Modele jakoci produktw i procesw programowych.
SGH w Warszawie. Monografie i Opracowania 539. Oficyna Wydawnicza
SGH,Warszawa,2005,ISSN08677727.
[Ken04] PeterKent:SearchEngineOptimizationForDummies.WileyPublishing2004.
[Kho05] Conrad Shayo, Ruth A. Guthrie: EndUser Computing Success Measurement.
Red. Mehdi KhosrowPour: Encyclopedia of information science and
technology.IdeaGroupInc.,Vol.II,ISBN159140794X.s.10451050.
[Kho06] MehdiKhosrowPour:Encyclopediaofecommerce,egovernment,andmobile
commerce, WebEnabled Portals for EBusiness Workplace. Idea Group
Reference,2006,ISBN1591408008.
[Kis05]
Kisielnicki J., H. Sroka: Systemy informacyjne biznesu: informatyka dla
zarzdzania,PLACET,Warszawa2005.
[Kob07]
Pawe Kobis: Marketing z Google. PWN, 2007, ISBN 978-83-01-15133-1.
[Kol01] KolerR.,BestR.ElectronicCommerce,CEDEWU,2001,ISBN:838788510X.
[Kol05] Edward Kolbusz (red.): Inynieria systemw informatycznych w E
gospodarce.PWE,2005,Warszawa,ISBN8320815622.
[Kot03] Philip Kotler: Marketing Insights from A to Z. 80 Concepts Every Manager
NeedsToKnow.JohnWiley&Sons,,2003,ISBN0471268674.
[Kot06]
Philip Kotler, Waldemar Pfoertsch: B2B Brand management. Springer, 2006,
ISBN 3-540-25360-2.
[Kot99] P. Kotler, G.Armstrong, J.Saunders, V. Wong: Principles of marketing,
PrenticeHallEurope1999,ISBN0132622548.
[Ker01] Harold Kerzner: Strategic planning for project management using a project
managementmaturitymodel.JohnWiley&Sons,2001,ISBN0471400394.
[Kru06] Krug S.: Nie ka mi myle. O yciowym podejciu do funkcjonalnoci stron
internetowych.Helion,2006.
[Kul03] Daryl Kulak, Eamonn Guiney: Use Cases: Requirements in Context. Second
Edition,AddisonWesley,2003,ISBN:0321154983.
[Lan03] Eva M. Lang, Jan Davis Tudor: Best websites for financial professionals,
business appraisers and accountants. John Wiley & Sons, 2003, ISBN 0471
333387.
[Lat07]
Red. Latif AlHakim: Information quality management: theory and
applications.IdeaGroupInc.2007,ISBN1599040263.

201


[Lea03]
[Led08]
[Mal06]
[Mal06a]
[Mar06]
[Mar07]
[Maz08]
[Men00]
[Mil04]
[Mis00]
[Mos03]
[Nam05]
[Nie03]
[Nie07]
[Pan04]
[Per05]
[Pie06]
[Por01]
[Por01a]
[Por02]
[Por06]

202

MichaelO.Leavitt,BenShneiderman:ResearchBasedWebDesign&Usability
GuidelinesResearch.DepartmentofHealthandHumanServices,2003,ISBN
0160762707.
Jerri L. Ledford: Search Engine Optimization Bible. Wiley Publishing, 2008,
ISBN:9780470175002.
Zbigniew Malara: Konkurencyjno wspczesnego przedsibiorstwa. EiOP,
10/2006,s.310.
Zbigniew Malara: przedsibiorstwo w globalnej gospodarce. Wyzwania
wspczesnoci.PWN,2006,ISBN8301148217.
JackT.Marchewka:InformationTechnologyProjectManagementProviding
Measurable Organizational Value. John Wiley & Sons, 2006,
ISBN:0471715395.
ZdravkoMarkov,DanielT.Larose:DataminingtheWeb:uncoveringpatterns
inWebcontent,structure,andusage.JohnWiley&Sons,2007,ISBN9780
471666554.
GrzegorzMazurek:PromocjawInternecie.Narzdzia,Zarzdzanie,Praktyka.
ODDK,Gdask,2008,ISBN9788374264693.
DanielA.Menasc,VirgilioA.F.Almeida:ScalingforEBusiness.PrenticeHall
PTR2000,ISBN:0130863289.
Michael Miller: 501 Web Site Secrets. Wiley Publishing2004, ISBN: 07645
5901X.
Masiota J.: Wolna reklama i jej normatywne ograniczenia. Ruch Prawniczy,
EkonomicznyiSpoeczny,2000/2/65,s.77.
Larissa T. Moss, Shaku Atre: Business Intelligence Roadmap: The Complete
Project Lifecycle for DecisionSupport Applications. Addison Wesley 2003,
ISBN:0201784203.
Namchul Shin: Strategies for Generating EBusiness Returns on Investment.
IdeaGroupPublishing.2005.ISBN:1591404177.
NielsenJ.DesigningWebUsability:ThePracticeofSimplicityProjektowanie
funkcjonalnychserwiswinternetowych,Helion2003.
Jakob Nielsen, Marie Tahir: Funkcjonalno stron WWW. 50 witryn bez
sekretw.Helion,2007,ISBN:8324601260.
C.RavindranathPandian:SoftwareMetrics:AGuidetoPlanning,Analysis,and
Application.AuerbachPublications,2004,ISBN:0849316618.
G. Perrone, M. Bruccolerip, P.Renna: Designing and Evaluating Value Added
Services in Manufacturing EMarket Places. Springer 2005 ,ISBN 14020
31513.
Zdzisaw Piercionek (red.): Czynniki sukcesu polskich przedsibiorstw na
rynkachUniiEuropejskiej.SGH,Warszawa,2006,ISBN9788373782617.
Michael E. Porter: Strategy and the Internet. Harvard Business Review.
March,2001.
MichaelE.Porter:Porterokonkurencji.PWE,Warszawa2001.
Michael E. Porter: Competition And Antitrust Toward A ProductivityBased
Approach To Evaluating Mergers And Joint Ventures. Antitrust Bulletin.
Winter2001,s.919958.
Michael E. Porter: Strategia konkurencji. Metody analizy sektorw i
konkurentw.MTBiznes.2006,ISBN83889709.


[Por06a] Michael E. Porter: Przewaga konkurencyjna. Osiganie i utrzymywanie
lepszychwynikw.OnePress,2006,ISBN:8324601554.
[Pow02]
Thomas Powell: Web Design: The Complete Reference. Second Edition,
McGraw-Hill, 2002, 0-07-222851-2.
[Pre01] Roger S. Pressman: Software engineering: a practitioners approach. 5th ed.
McGrawHill2001,ISBN0073655783.
[Pro05]
Red. Robert W. Proctor, Kim-Phuong L. Vu: Handbook of human factors in Web
design. Lawrence Erlbaum Associates, 2005, ISBN 0805846123.
[Rey04] JaniceReynolds:TheCompleteECommerceBook:Design,Build,&Maintaina
Successful Webbased Business. Second Edition. CMP Books, 2004,
ISBN:1578203120.
[Rid02] ChrisRidings,MikeShishigin:PageRankUncovered.2002.
[Saf06]
DanSaffer:DesigningforInteraction:CreatingSmartApplicationsandClever
Devices.PeachpitPress,2006,0321432061.
[Sea03] Robert C. Seacord, Daniel Plakosh, Grace A. Lewis: Modernizing Legacy
Systems: Software Technologies, Engineering Processes, and Business
Practices.AddisonWesley.2003,ISBN0321118847.
[Sed04] Catherine Seda: Search Engine Advertising: Buying Your Way to the Top to
IncreaseSales.NewRidersPublishing2004,ISBN:0735713995.
[Sir07]
Jaimie Sirovich, Cristian Darie: Professional search engine optimization with
PHP: a developer's guide to SEO. Wiley Publishing, 2007, ISBN: 9780470
100929.
[Sis04]
Dan Sison: Google secrets How to get a top 10 ranking. Blue Moose
Webworks, 2004, ISBN: 0972858806 (PDF ed.), http://www.google
secrets.com.
[Smi01] Brian R. Smith, YesSong Johng, Masahiko Hamada, Nitin Raut, Shlomo
Vanunui: Series ebusiness Handbook: A Technology and Product Reference.
IBM.2001
[Smi04] Gordon E. Smith: Control and Security of ECommerce. John Wiley & Sons
2004,ISBN:0471180904.
[Som00] Ian Sommerville, Software Engineering, 6th edition. Chapter 26. Legacy
Systems.2000.
[Som05] IanSommerville,SoftwareEngineering,seventhed.,AddisonWesley,2005.
[Sta05]
Marek Jacek Stankiewicz: Konkurencyjno przedsibiorstwa. Budowanie
konkurencyjnoci przedsibiorstwa w warunkach globalizacji. Wyd II, Dom
Organizatora,Toru2005,ISBN:8372852227.
[Sta06]
Marek Jacek Stankiewicz: Zarzdzania wiedz jako kluczowy czynnik
midzynarodowej konkurencyjnoci przedsibiorstwa. Dom Organizatora,
Toru2006,ISBN:8372852855.
[Ste03] Charles Steinfield: New Directions in Research on ECommerce. Purdue
UniversityPress.2003.ISBN:1557532397.
[Suh05] StuartJ.Barnes,RichardVidgen:TheeQualApproachtotheAssessmentofE
CommerceQuality:ALongitudinalStudyofInternetBookstores.s.161181.
[SWEBOK] SWEBOK Guide to the Software Engineering Body of Knowledge, IEEE
Computer Society, Institute of Electrical and Electronics Engineers, 2004,
ISBN0769523307.
[Szp05]
Wodzimierz Szpringer: Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w Internecie od
e-commerce do e-businessu. Difin, 2005, ISBN: 83-7251-572-7.

203


[Thu04]

ThurowS.Pozycjonowaniewwyszukiwarkachinternetowych.Helion,Gliwice
2004.
[Tia05]
Jeff Tian, Software Quality Engineering Testing, Quality Assurance, and
QuantifiableImprovement.IEEEComputerSociety,JohnWiley&Sons,2005,
ISBN0471713457.
[Tit05]
Ed Tittel, Mary Burmeister: HTML 4 For Dummies, 5th Edition, Wiley
Publishing,2005,ISBN10:0764589172.
[Tro03] RaymondJ.Trotta:TranslatingStrategyintoShareholderValue:ACompany
WideApproachtoValueCreation.Amacon2003,ISBN:0814405649
[Tur04inChe06] Turban, E., King, D., Lee, J., Viehland, D. Electronic commerce: A
managerial perspective. Upper Saddle River, Prentice Hall, 2004. In Mehdi
KhosrowPour: Encyclopedia of ecommerce, egovernment, and mobile
commerce.IdeaGroupInc.,2006,ISBN1591408008.
[W@tch05]eBusiness Interoperability and Standards A CrossSector Perspective and
Outlook.eBusinessW@tch,2005,<http://www.ebusinesswatch.org>.
[W@tch07]The European eBusiness Report. A portrait of ebusiness in 10 sectors of the
EU economy. 5th Synthesis Report of the eBusiness W@tch, eBusiness
W@tch,EuropeanCommunities,January2007,ISBN9279020382.
[W@tch08]EBusiness in Europe 2008 , eBusiness W@tch, European Communities,
2008.
[Wen01] H. Joseph Wen: Ecommerce Web site design: strategies and models.
Information Management & Computer Security 9/1, 2001. MCB University
Press.ISSN09685227.
[Wit04] Bogdan Wit: Szanse i zagroenia korzystania z zasobw informacyjnych
usugi WWW [w:] Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Internet w
procesieksztacenia.KdzierskiaB.,MigdaekJ.,(red.).Krakw,Rabid,2004,
str.273282.
[Wit05] Bogdan Wit: Przedsibiorstwa regionu lubelskiego w segmencie electronic
commerce.Pr.podred.W.Janika:Przedsibiorczowregionielubelskimw
latach 1998 2004. Wysza Szkoa Przedsibiorczoci i Administracji w
Lublinie,Lublin,str.108126,ISBN8392035291.
[Wit06] Bogdan Wit: Firmowe serwisy internetowe regionu lubelskiego w aspektach
ich funkcyjnoci. Pr. pod red. Marka Miosza Systemy informatyczne
zarzdzaniaodteoriidopraktyki.PWN,Warszawa,2006,str.288314,ISBN
108301147679(01).
[Wit07] BogdanWit:Rozwjusuginternetowychiichznaczeniedydaktyczne.Pr.pod
red. J. Migdaek, M. Zajc: Informatyczne przygotowanie nauczycieli
Potrzeby, przemiany, perspektywy. Wydawnictwo FALL Akademia
Pedagogiczna,Krakw,2007,str.292298,ISBN9788360117644.
[Wit07a] Bogdan Wit: Interfejs uytkownika w aplikacjach mobilnych. Pr. pod red.
MarkaMiosza,Systemymobilneodteoriidopraktyki.PTI,Warszawa,2007,
str.195203,ISBN9788360810125.
[Wit08] Bogdan Wit: Firmowe serwisy internetowe i ich funkcje. Pr. pod red. A.
Szewczyk, E. Krok: Fenomen Internetu. Tom II. Wydawnictwo Hogben,
Szczecin,2008,str.399406,ISBN9788360637241.
[YaY06] YaYueh Shih, Kwoting Fang: Overall Satisfaction Prediction. Red. Mehdi
KhosrowPour: Encyclopedia of ecommerce, egovernment, and mobile
commerce,IdeaGroupReference,ISBN1591408008,2006.
204


[Yu04]
[Zam04]

Clement Yu,Weiyi Meng: Web Search Technology. Red. Hossein Bidgoli: The
Internet encyclopedia, Volume 3, John Wiley & Sons, 2004, ISBN 0471
222011.
Zamojski W. Internet w dziaalnoci gospodarczej, Oficyna PWr, Wrocaw
2004.

Standardy
ISO/IEC7498,OpenSystemsInterconnectionBasicReferenceModelTheBasicModel.
1998.
ISO/IEC TR 210001, Information technology Multimedia framework (MPEG21)
Part1:Vision,TechnologiesandStrategy.2001,SE2004.
ISO9001QualitymanagementsystemsRequirements.2000
ISO 9126 Information Technology Product Quality Part1: Quality Model,
InternationalStandardISO/IEC9126,2001.
ISO/IEC91261,SoftwareengineeringProductqualityPart1:Qualitymodel.2001
ISO/IECTR91262,SoftwareengineeringProductqualityPart2:Externalmetrics.
2003
ISO/IECTR91263,SoftwareengineeringProductqualityPart3:Internalmetrics.
2003
ISO/IEC TR 91264, Software engineering Product quality Part 4: Quality in use
metrics.2003
ISO/TS 15000 (ISO Technical Specifications) 5 czci: ISO/TS 150001: ebXML
CollaborativePartnerProfile Agreement; ISO/TS 150002: ebXML Messaging Service
Specification;ISO/TS150003:ebXMLRegistryInformationModel;ISO/TS150004:
ebXMLRegistryServicesSpecification;ISO/TS150005:ebXMLCoreComponents.
ISO/IEC 23026 (IEEE Std 20012002), Software Engineering Recommended
PracticefortheInternetWebSiteEngineering,WebSiteManagement,andWebSite
LifeCycle,ANSI,IEEEComputerSociety,Firstedition20060601.
IEEEStd1471IEEERecommendedPracticeforArchitecturalDescriptionofSoftware
IntensiveSystems.InstituteofElectricalandElectronicsEngineers,2000.
IEEEStd1012IEEEStandardforSoftwareVerificationandValidation.2004.
ISO/IEC 18019 Software and system engineering Guidelines for the design and
preparationofuserdocumentationforapplicationsoftware.2004.
ISO/IEC23821:InformationtechnologyVocabulary:Fundamentalterms.1993.
ISO/IEC 25062: Software engineering Software product Quality Requirements and
Evaluation(SQuaRE)CommonIndustryFormat(CIF)forusabilitytestreports.2006.
IEEEstd1061:IEEEStandardforaSoftwareQualityMetricsMethodology.Instituteof
ElectricalandElectronicsEngineers.24June2004.
ISO/IEC 90003: Software engineering Guidelines for the application of ISO
9001:2000 to computer software. Institute of Electrical and Electronics Engineers,
20040215.
DokumentyRFC
[RFC1392]G.Malkin,T.LaQueyParker,InternetUsers'Glossary.Net.Wor.Group,1993.
[RFC2828]R.Shirey,InternetSecurityGlossary.NetworkWorkingGroup,2000.
[RFC3986]T.BernersLee,R.Fielding,L.Masinter,UniformResourceIdentifier(URI),
NetworkWorkingGroup,January2005.

205


[RFC1462],E.Krol,E.Hoffman,WhatistheInternet?,NetworkWorkingGroup,May
1993.
[RFC 2396], T. BernersLee, R. Fielding, U.C. Irvine, L. Masinter, Uniform Resource
Identifiers(URI)NetworkWorkingGroup,August1998.
[RFC3986],T.BernersLee,R.Fielding,L.Masinter,UniformResourceIdentifier(URI),
NetworkWorkingGroup,January2005.
[RFC 1737], K. Sollins, L. Masinter, Functional Requirements for Uniform Resource
Names,NetworkWorkingGroup,December1994.
[RFC1738],T.BernersLee,L.Masinter,M.McCahill,UniformResourceLocators(URL),
NetworkWorkingGroup,December1994.
[RFC2413]S.Weibel:DublinCoreMetadataforResourceDiscovery.September1998.
Stronyinternetowe
[Ale08]

Alertbox: Jakob Nielsen's Newsletter on Web Usability [online], [dostp 19

stycznia2008r.].DostpnywWWW:<http://www.useit.com/alertbox/>.
[Dew08] Ms. Dewey [online] [dostp 10.06.2008]. Dostpny w WWW:
<http://www.msdewey.com>.[Sof08] Software Engineering Code of Ethics
and Professional Practice Association for Computing Machinery. [online],
[dostp 19 stycznia 2008 r.]. Dostpny w World Wide Web:
<http://www.acm.org>.
[Epr07] RaportyoPRimarketingu,WizerunekfirmwInternecie[online].[Dostp
5 padziernika 2007]. Dostpny w WWW: <http://www.epr.pl/wizerunek
firmwinternecie,raporty,103,1.html>
[Fra04] Frazier David, Department of Computer and Information Sciences,
Requirement
elicitation
of
large
Web
projects,
2004,
<http://www.cs.etsu.edu/academics/research/thesistopics.htm>.
[Gaz05] Internauta a handel elektroniczny. Gazeta IT Felietony [online] [dostp
13.06.2007].
Dostpny
w
WWW:
<http://www.gazeta
it.pl/felietony/git39/drygas_internauta.html>.
[GUS06] Wykorzystanie technologii informacyjnotelekomunikacyjnych w 2006 r.
<http://www.stat.gov.pl/>.
[Maz06] Grzegorz Mazurek: Marketing internetowy w polskich spkach giedowych.
Raportbadawczy2006[online].[Dostp12maja2008].DostpnywWWW:
<http://www.gmazurek.com>.
[Sym08] Popularno witryn a ich uyteczno. Raport SYMETRII dot. stanu
uytecznoci i funkcjonalnoci polskich serwisw informacyjnych. 2008,
<http://www.symetria.pl>.
[Voc06] Software and Systems Engineering Vocabulary. IEEE ComputerSociety,
2006.ISOStandards:

<http://www.iso.org/iso/en/CatalogueListPage.CatalogueList/>,
IEEE
Standards:
<http://shop.ieee.org/ieeestore/>,
PMI
Standards:
<http://www.pmibookstore.org/PMIBookStore/index.aspx/>
[Wid08] Widzialni.EU,Stronyinternetowebezbarier.[online],[dostp19marca2008
r.]DostpnywWWW:<http://www.widzialni.eu>.

206

Zaczniki

ZacznikA.

FormularzIdentyfikacjafunkcjizrealizowanychwserwisieinternetowym
do okrelenia: konwergencji w zakresie realizowanych funkcji, potencjau
konkurencyjnociiocenylukifunkcjonalnociserwisw

ZacznikB.

FormularzAnalizaserwisw

ZacznikC.

NarzdzieCallingIDToolbardoweryfikacjibezpieczestwamiejscawsieci
WWW

207

ZacznikA.FormularzIdentyfikacjafunkcjizrealizowanychwserwisieinternetowymdo
okrelenia:konwergencjiwzakresierealizowanychfunkcji,potencjau
konkurencyjnociiocenylukifunkcjonalnociserwisw

ZacznikA.FormularzIdentyfikacjafunkcjizrealizowanychwserwisieinternetowymdo
okrelenia:konwergencjiwzakresierealizowanychfunkcji,potencjau
konkurencyjnociiocenylukifunkcjonalnociserwisw

ZacznikA.FormularzIdentyfikacjafunkcjizrealizowanychwserwisieinternetowymdo
okrelenia:konwergencjiwzakresierealizowanychfunkcji,potencjau
konkurencyjnociiocenylukifunkcjonalnociserwisw

ZacznikA.FormularzIdentyfikacjafunkcjizrealizowanychwserwisieinternetowymdo
okrelenia:konwergencjiwzakresierealizowanychfunkcji,potencjau
konkurencyjnociiocenylukifunkcjonalnociserwisw

ZacznikB.FormularzAnalizaserwisw

ZacznikB.FormularzAnalizaserwisw

ZacznikC.NarzdzieCallingIDToolbardoweryfikacjibezpieczestwamiejsca
wsieciWWW(werifiessafesites)

CallingIDToolbar1tobezpatnenarzdziedlawszystkichuytkownikwsieci
WWW, ktre umoliwia identyfikacje serwisw firmowych (odpowiednich
miejsc do prowadzenia biznesu Sites Suitable for Business) oraz weryfikacj
ich wacicieli. Dodatkowe dwa narzdzia (patne) dodatkowo umoliwiaj
weryfikacje rnych adresw internetowych na stronie jeszcze przed ich
wykonaniem lub odwiedzeniem, np. email, strona WWW, komunikator
internetowy. CallingID Toolbar to pasek narzdzi dla przegldarki Internet
Explorer i Firefox, ktry automatycznie wywietla informacje o wacicielu
stronyinternetowejaktualnieodwiedzanejprzezuytkownika(rys.C1,C2).
Rys.C1.PrzykadweryfikacjiserwisuinternetowegoPerla.pl
<http://www.perla.pl>(kolorpaskazielony)
Rys.C2.PrzykadserwisuWysokiegoryzykadlaserwisuMoney.pl
<http://www.money.pl>(kolorpaskaczerwony)

Informacja na pasku obejmuje: adres fizyczny, nazw firmy i oszacowany

stopie ryzyka, w oparciu o szereg testw weryfikacyjnych. W odrnieniu
od narzdzia Whois, ktre podaje dane waciciela nazwy domenowej,
CallingID weryfikuje, czy w oparciu o dane teleadresowe, organizacja taka
faktycznieistnieje,zapomocinnychrdezewntrznych,takichjakYellow
Pages, Dun, Bradstreet oraz wielu innych baz danych. Oprcz funkcji
informacyjnej, CallingID aktywnie chroni uytkownika przed technik
phishingiinnychzagroeinternetowych.Wprzypadkuwypenianiarnych
pl formularzy na stronie internetowej, program ostrzega o tym
uytkownika. CallingID wykonuje 54 weryfikacyjnych testw na kadej
stronie odwiedzanej przez uytkownika i wywietla na pasku atwe do
zrozumieniainformacjeostopniuoszacowanegoryzyka.NapaskuCallingID
Toolbar mona uzyska 4 moliwe opcje oszacowania stopnia ryzyka:
wysokieryzyko(HighRisk),niskieryzyko(LowRisk),zweryfikowaneryzyko
(Verifield),brakweryfikacji(Verifing).Opisstopniabezpieczestwaserwera
iserwisuinternetowegoznajdujesiwtabeliC1.

1CallingIDToolbar[online].CallingSoftware,[Dostp12maja2008].DostpnywWWW:

<http://www.callingid.com>.

ZacznikC.NarzdzieCallingIDToolbardoweryfikacjibezpieczestwamiejsca
wsieciWWW(werifiessafesites)

Tabela C1. Ocena stopnia bezpieczestwa serwera i serwisu internetowego

przezprogramCallingIDToolbar.
Oszacowany
Ocenastopniabezpieczestwaserweraiserwisu
stopieryzyka
internetowego
Wysokieryzyko Czerwona ikona i czerwony kolor paska CallingID Toolbar
(HighRisk)
informuje uytkownika, e wprowadzenie prywatnych lub
poufnych danych na stronie moe by naduywane przez

waciciela serwisu. Takie ryzyko istnieje dla stron skanerskich

(scammers), serwerw pirackich (pirate server), maskujcych
tosamomiejscawacicielaczytestronstosujcychphishing.
Niskieryzyko ta ikona i ty kolor paska CallingID Toolbar informuje
uytkownika, e program zidentyfikowa problem. Uytkownik
(LowRisk)
powinien mie wiadomo tego problemu i zadecydowa czy

podejmuje ryzyko wysyania danych do tego waciciela. Niskie

ryzyko moe by skutkiem tego, np., e waciciel nie zosta
zidentyfikowany jako organizacja prowadzca biznes lub
lokalizacjaniezostaapoprawniezarejestrowana.
Zweryfikowane Zielona ikona i zielony kolor paska CallingID Toolbar informuje
ryzyko(Verifield) uytkownika,ezostawionedaneprzezuytkownikanastronies
bezpieczne, mona realizowa transakcje. Waciciel serwisu

zostazidentyfikowanyzaorganizacjprowadzeniadziaalnocii
adres jego jest zarejestrowany pod prawdziwym adresem.
Programdokona54pozytywnychweryfikacyjnychtestw.
Brakweryfikacji Dany serwer i serwis internetowy jeszcze nie zosta
(Verifing)
zweryfikowany. Brak oceny stopnia bezpieczestwa brak
danych w bazie danych programu CallingID. Weryfikacja
przerwana.
rdo:opracowaniewasnenapodstawieserwisuCallingIDToolbar,dostpnywWWW:
<http://www.callingid.com>.

Uzasadnienie oszacowania stopnia bezpieczestwa mona uzyska

poleceniem Raport|See site reports. W raporcie znajduje si bardzo duo
informacji o serwisie, jego umiejscowieniu i parametry serwisu. Przykad
oszacowania ryzyka dla serwisu BAKALLAND.PL przy statusie Verifing
(rys.C3).

ZacznikC.NarzdzieCallingIDToolbardoweryfikacjibezpieczestwamiejsca
wsieciWWW(werifiessafesites)

Rys.C3.FragmentraportuzweryfikacjidlaserwisuBAKALLAND.PLprzystatusie
Verifing

CallingID Toolbar nie zawiera adnego oprogramowania szpiegujcego

uytkownika (adware lub spyware). Dla uytkownikw indywidualnych jest
bezpatny.Jednak,niewszystkieserwisyinternetowenawieciesmoliwe
do oszacowania przez program CallingID. Lista dostpnych krajw jest
podananawopcjiprogramu(CallingIDOptions).

Z punktu widzenia przedsibiorstwa narzdzie CallingID Toolbar

weryfikuje bezpieczestwo miejsca w sieci WWW (werifies safe sites)
iinformujeuytkownikaomoliwocirealizacjibiznesowej.

ZacznikC.NarzdzieCallingIDToolbardoweryfikacjibezpieczestwamiejsca
wsieciWWW(werifiessafesites)

Oprcz CallingID Toolbar mona wykorzysta narzdzie Netcraft

Toolbar2(rys.D4)lubzwyszukiwarkiGoogle(rys.C5rys.C6),ktraostrzega
przedserwisami,ktrezawierajtreciszpiegujceuytkownika.

Rys.C4.PaseknarzdziowyNetcraftToolbar

Rys.C5.OstrzeeniewyszukiwarkiGoogleTawitrynamoewyrzdzi
szkodynaTwoimkomputerze(fragmentekranu)

Rys.C6.OstrzeeniewyszukiwarkiGoogleoszkodliwociserwisuinternetowego
(fragmentekranu)

2NetcraftToolbar[online]NetcraftLtd,[dostp12maja2008]DostpnywWWW:

<http://toolbar.netcraft.com/>

10