PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU

SEKOLAH RENDAH (PGSR)

MOD KURSUS DALAM CUTI

IJAZAH SARJANA MUDA PERGURUAN IPGM

MODULPENGAJIAN PROFESIONAL
EDU3106
BUDAYA DALAM PEMBELAJARAN

BAHAGIAN PENDIDIKAN GURU

SEKTOR PEMBANGUNAN PROFESIONALISME KEGURUAN
KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA
Berkuat kuasa pada November 2009

Nama Kursus

Budaya Dan Pembelajaran

(Culture and Learning)

Kod Kursus

EDU 3106

Kredit

3(3+0)

Jam Kontak

45 jam

Bahasa
Pengantar

Bahasa Melayu/ Bahasa Inggeris

Prasyarat

Tiada

Semester

Pertama/ Kedua

Hasil
Pembelajaran

Sinopsis

1. Menjelaskan konsep budaya dan kepelbagaian kelompok di

Malaysia.
2. Menghuraikan konsep ketaksamaan peluang pendidikan
3. Menganalisis kepelbagaian sosio-budaya dan implikasinya
terhadap pengajaran-pembelajaran.
4. Membina persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang mesra
budaya.
5. Mahir berkomunikasi untuk mendepani kepelbagaian kelompok.
6. Menangani isu-isu kepelbagaian budaya dan bahasa di dalam bilik
darjah.
7. Mewujudkan persekitaran bilik darjah yang mesra budaya.
Kursus ini merangkumi aspek sosio-budaya pelbagai kelompok di
Malaysia; gaya pembelajaran berdasarkan aspek kepelbagaian budaya;
kemahiran berkomunikasi; kemahiran hubungan kelompok serta isu-isu
kepelbagaian budaya.
This course encompasses sociocultural aspects of various groups in
Malaysia; learning styles based on different multicultural aspects;
communications skills; multicultural relationship skills and issues.

Tajuk

Kandungan

Jam

1.

Budaya Dan Kepelbagaian Kelompok Di Malaysia.

Pengertian dan konsep budaya serta kepelbagaian kelompok
Jenis dan demografi kelompok

2.

Kesedaran Kepelbagaian Sosio-Budaya.

Bangsa
Struktur masyarakat/ kelas sosial
Kepercayaan
Bahasa
Adat resam
Jantina (gender)

3.

Implikasi Kepelbagaian Sosio-Budaya

Guru
Murid
Sekolah
Kurikulum tersirat

4.

Ketaksamaan Peluang Pendidikan

Kelas sosial

Jantina

Kumpulan minoriti

Murid berkeperluan khas (exceptional students)

5.

Isu-isu ketaksamaan peluang pendidikan

- Orang Asli
- Indigenous
- Pedalaman

Pembinaan Persekitaran Bilik Darjah Yang Mesra Budaya

Pengurusan persekitaran fizikal
Pengurusan persekitaran sosio-emosi
Perhubungan antara kelompok ethnik
Pengurusan pengajaran dan pembelajaran
Pedagogi relevan budaya dan kepelbagaian kelompok (Cultural
and indigenous relevant pedagogy)
Pedagogi kelas bercantum
Sosiolinguistik
Penilaian berasaskan budaya (Culturally responsive
assessment)

15

Tajuk

Kandungan

Jam

6.

Kemahiran Komunikasi Guru

Lisan
Bukan lisan
Laras bahasa

7.

Pelan Tindakan Mewujudkan Persekitaran Yang Mesra Budaya

Merancang dan melaksanakan pelan tindakan
- Orang Asli
- Indigenous
- Pedalaman

JUMLAH
Penilaian

Kerja Kursus
Peperiksaan

Rujukan Asas

45
(50%)
(50%)

Asma Abdullah & Pedersen,P.B.(2003). Understanding multicultural

Malaysia: Delights, puzzles and irritations. KL: Pearson Educational
Sdn. Bhd.
Bennette,C.I.(2006).Comprehensive multicultural education: Theory and
practice. (6th ed.) Needham, MA: Allyn & Bacon.
Davis,B.M. (2006).How to teach students who dont look like you:
Culturally relevant teaching strategies. CA: Corwin Press.

Rujukan
Tambahan

Dunn,R.S & Dunn,R.,Griggs,S.A.(2000). Practical approaches to using

learning styles in higher education. Westport: Bergin & Garvey.
Good,T.L. & Brophy,J.E. (1997). Looking in classrooms. New York:
Addison-Wesley Educational Pub.
Marshall, P.L.(2002).Cultural diversity in our schools. Belmont, CA.:
Wadsworth Publishing Company.
Nieto,S.(2002). Language, culture and teaching: Critical perspective for a
new century. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Pang,V.C.(2001). Multicultural education: A caring-centered, reflective
approach. Boston: McGraw Hill.
Sharifah Md. Nor(2000). Keberkesanan sekolah:Satu perspektif sosiologi.
Serdang:Universiti Putra Malaysia.
Woolfolk A.E.(2004).Educational psychology, (9th ed). New Jersey:
Prentice Hall.

BUDAYA DALAM PEMBELAJARAN

UNIT 1

( Pembinaan Persekitaran Bilik Darjah

yang Mesra Budaya)

Sinopsis
Modul ini bertujuan untuk memberi pendedahan kepada pelajar tentang beberapa tajuk
yang berkaitan dengan pembinaan bilik darjah yang mesra budaya. Ini merangkumi
tajuk yang terdiri daripada pengurusan fizikal dan sosio-emosi bilik darjah yang mesra
budaya. Di samping itu, pelajar diberi pendedahan mengenai interaksi dan cara
hubungan yang sesuai antara pelajar dalam bilik darjah yang terdiri daripada pelajar
berbagai kelompok etnik. Tajuk tentang pengurusan pengajaran dan pembelajaran
yang sesuai untuk mengajar pelajar pelbagai budaya. Di samping itu, unit ini juga
membincangkan pedagogi relevan budaya dan kepelbagaian budaya serta kelas
bercantum yang sering terdapat di kawasan yang terpencil atau pedalaman. Aspekaspek sosiolinguistik juga dibincangkan untuk menyesuaikan pelajar kepada situasi
tertentu. Akhirnya, pelajar diberi pendedahan mengenai penilaian berasaskan budaya
supaya pelajar dapat melengkapkan diri untuk berdepan dengan pelajar pelbagai
budaya.

Berbekalkan

pengetahuan sedemikian, pelajar akan lebih bersedia

mewujudkan satu persekitaran pembelajaran yang mesra budaya

Hasil Pembelajaran
1. Mentakrif konsep, tujuan dan komponen-komponen fizikal dalam pengurusan
persekitaran fizikal untuk mewujudkan bilik darjah yang mesra budaya
2. Menerangkan peranan dan tanggungjawab guru dalam mewujudkan bilik darjah
yang mesra budaya
3. Melakar pelan lantai fizikal bilik darjah yang mesra budaya
4. Menjelaskan

konsep, kepentingan, perkembanagan dan strategi pengurusan

sosio-emosi dalam bilik darjah pelbagai budaya

5. Menjelaskan kepentingan memahami hubungan etnik dan mencadangkan caracara yang sesuai dalam mewujudkan hubungan yang baik dalam kalangan
pelbagai etnik

6. Mengenalpasti konsep dan ciri-ciri pengurusan pengajaran dan pembelajaran

yang berkesan
7. Menjelaskan

aspek-aspek

penting

dalam

pengurusan

pengajaran

dan

pembelajaran
8. Mengenalpasti konsep, tujuan dan ciri-ciri pedagogi relevan budaya
9. Membincangkan kaedah dan teknik yang boleh digunakan dalam pedagogi
relevan budaya
10. Menerangkan latar belakang, konsep, ciri-ciri dan kepentingan kelas bercantum
11. Mengelola ,menguruskan dan melaksanakan kelas bercantum yang memenuhi
hasrat dan tujuan kelas bercantum
12. Mentakrifkan maksud penilaian berasaskan budaya
13. Menghuraikan ciri-ciri dan

aspek-aspek diambil kira

dalam penilaian

berasaskan budaya

TOPIK 1

KONSEP DAN TUJUAN PERSEKITARAN FIZIKAL BILIK DARJAH

YANG MESRA BUDAYA

Sebelum kita bermula, fikirkan tentang persekitaran fizikal bilik darjah. Mengapa guru
perlu menyusunkan bilik darjah sebegitu rupa? Apakah aspek-aspek yang perlu diambil
kira apabila ingin
mewujudkkan
membincangkan

menyusunkan bilik darjah anda?

sebuah bilik darjah yang

ciri-ciri

fizikal yang

Bagaimana anda

mesra budaya.

dapat

Mari kita sama sama

perlu diberi perhatian

dalam mewujudkan

suasana bilik darjah yang mesra budaya.

1.1

Konsep dan Tujuan Pengurusan Persekitaran Fizikal Bilik Darjah

Konsep pengurusan persekitaran fizikal bilik darjah yang mesra budaya adalah amat
penting dalam pengajaran dan pembejaran dalam abad yang mencabar ini dan lebihlebih lagi melibatkan murid-murid dari pelbagai latar belakang etnik. Konsep pengurusan
fizikal harus melewati bukan hanya dari aspek kemudahan prasarana serta kemudahan
fizikal sahaja namun hasil dari pengurusan persekitaran fizikal dapat mewujudkan satu
suasana serta iklim pembelajaran yang kondusif dengan

mengambil kira keunikan

perspektif dari pelbagai latar belakang budaya dan sosial.

Pengurusan persekitaran fizikal bilik darjah telah di rumuskan oleh Fred Steele(1973)
sedemikian the effects of physical setting in a classroom is a setting for social
interaction, symbolic identification, growth, security,shelter and pleasure. Kenyataan
yang diutarakan oleh Steele (1973) disokong oleh Lambert (1994) yang menyatakan
bahawa aspek persekitaran fizikal seperti dengan siapa dan di mana pelajar duduk
dapat membantu dalam interaksi antara mrurid dari latar belakang lingustik dan
kebudayaan

yang

berbeza.

Kriteria-kriteria

Fizikal

Umum

Untuk

Mewujudkan

Persekitaran Bilik Darjah yang Mesra Budaya

1)

Aspek Fizikal :

Terdapat meja dan kerusi yang sesuai dengan murid dan boleh diubah suai
mengikut keperluan aktiviti.

Mempunyai pencayaan dan pengudaraan yang baik.

Mengecat dinding dengan warna - warni yang ceria dan lembut.

Memasang langsir dengan warna yang ceria, terang dan lembut.

Melukis mural diswekitar kelas.

Keselamatan yang terjamin seperti pelan kebakaran dan pemadam api.

Berhenti dan Reflek

Pembelajaran dalam persekitaran fizikal yang mesra budaya akan merangsang pelajar untuk
menimba ilmu secara berkesan. Bagaimana anda dapat melakarkan pelan bilik lantai yang
anda fikir mesra budaya?

2) Sudut-Sudut Pembelajaran:Dalam bilik darjah, terdapat pelbagai sudut pembelajaran dan aktiviti yang dapat
membantu perkembangan intelek murid seperti sudut boneka, kognitif, kinestetik serta
sudut kreativiti dan sebagainya. Di samping itu, terrdapat sudut-sudut bacaan seperti
buku cerita dan majalah pendidikan dan sudut multimedia seperti komputer, televisyen
dan multimedia.

1.2 Kriteria-kriteria Fizikal Spesifik Untuk Mewujudkan Persekitaran Bilik Darjah

yang Mesra Budaya
1) Aspek Fizikal:

Menyusun atur tempat duduk semula murid-murid dalam bilik darjah supaya
terdapat kesamarataan taburan di antara murid-murid dari pelbagai kumpulan
etnik dan tidak hanya satu kumpulan etnik dikelompokkan dalam satu kumpulan.
Apabila ada perbincangan kumpulan atau aktiviti-aktiviti kumpulan ahli-ahli
kumpulan akan terdiri dari pelbagai kaum etnik. Secara tidak langsung
kepelbagaian kumpulan etnik dalam satu-satu kumpulan secara tidak langsung
dapat mewujudkan serta memupuk satu suasana mesra budaya secara tidak
langsung.

Aktiviti mengecat dinding dengan melukis mural -mural biasanya dilakukan oleh
guru kelas sendiri atau beberapa murid yang menjadi pembantunya. Adalah
sesuai sekiranya tema lukisan mural berkisar mengenai perayaan-perayaan
serta kebudayaan perihal pelbagai kaum etnik di negara ini. Aktiviti sedemikian
juga merupakan salah satu aktiviti yang sesuai yang boleh dilakukan oleh muridmurid dari pelbagai latar belakang kumpulan etnik supaya dapat memupuk
perasaan kekitaan dalam kalangan mereka. Perbincangan serta persediaan
untuk lukisan mural secara tidak langsung akan dapat memupuk nilai serta
belajar untuk bertoleransi dan bekerjasama. Secara tidak langsung guru telah
berjaya secara tidak langsung untuk memujudkan persekitaran mesra budaya.

Ruang untuk bekerja adalah penting untuk memupuk nilai kerjasama dan tolong
menolong antara murid dari pelbagai latarbelakng dan budaya. Tugasan yang di
berikan oleh guru dapat di bincang diruang ini; di mana secara tidak langsung
Ali, Kumar serta Kim Moi dapat berbincang untuk mendapatkan jawapan atau
fakta untuk tugasan mereka. Keberkesanan konsep ruang bekerja atau work
space ini disokong oleh Woolfolk (2001) yang menyatakan sedemikian bahawa
the physical environment of the classroom such as use of space, classroom
setting and cocial dimensions interact to shape classroom culture

2)

Sudut-Sudut Pembelajaran dan Bacaan:

Selain daripada sudut-sudut yang biasa guru juga boleh mewujudkan sudut baru
seperi sudut budaya, sudut sejarah dan sudut patriotik. Sudut-sudut ini dapat
mendedahkan murid-murid kepada pelbagai agama, adat resam, kebudayaan
serta kepercayaan dari pelbagai kaum etnik di negara ini. Secara tidak langsung
murid-murid dapat memupuk nilai-nilai murni seperti sabar, toleransi serta
hormat-menghormati yang merupakan komponen penting untuk mewujudkan
perpaduan kaum . Guru juga boleh menyediakan pelabagai aktiviti - aktivti
multimedia atau interaktif di setiap sudut pembelajaran tersebut untuk menarik
minat murid-murid. Contohnya di sudut budaya ini Ali dapat mengetahui tentang
kebudayaan serta agama Samy dan sebaliknya agar terdapat satu pemahaman
yang jelas dan tidak prasangka agar tidak menyentuh isu-isu sensitif serta
menjaga sensitiviti sesuatu kaum etnik. Begitu juga dengan murid-murid dari
Sabah dan Sarawak. Tindakan mewujudkan sudut-sudut pembelajaran disokong
oleh Morrow dan Weinstein (1982) yang menyatakan sedemikian keep in mind
to include a literacy center in your classroom to allow pupils to explore,
investigate and discover knowledge.

Guru juga harus mewujudkan sudut-sudut sejarah dan patriotik; di mana sudutsudut ini akan meyedarkan murid-murid betapa pentingnya perpaduan antara
kaum-kaum dari pelbagai latar belakang etnik untuk mewujudkan sebuah negara
yang aman dan makmur. Secara tidak langsung ini akan mewujudkan satu
suasana mesra budaya dalam bilik darjah.

Selain daripada sudut-sudut pembelajaran, guru juga boleh menyediakan sudut

bacaan di mana bahan bacaan adalah terdiri dari buku-buku atau risalah-risalah
dari Sabah dan Sarawak atau sebaliknya yang mengandungi informasi mengenai
sesuatu kaum atau kumpulan etnik.

Sudut pembelajaran elektronik adalah penting; di mana murid dari pelabagi latar
belakang etnik dapat menggunakan perisian software yang di sediakan oleh
guru seperti aktiviti interaktif dan multimedia untuk dapat melaksanakan tugasan
dalam kumpulan. Semasa membuat tugasan murid-murid dapat memupuk serta
menghayati nilai-nilai seperti bekerjasama, tolong menolong serta toleransi.

Selepas kita telah dan fahami konsep dan tujuan pengurusan fizilkal bilik darjah cuba
anda bincang dengan rakan anda, Apakah ciri-ciri persekitaran fizikal spesifik selain
daripada yang telah dinyatakan di atas dapat mewujudkan persekitaran bilik darjah yang
mesra budaya ?

Pergi ke perpustakaan

terdekat untuk mencari rujukan mengenai

persekitaran

fizikal yang mesra budaya. Dengan melengkapkan diri dengan bahan bacaan, sila
jawab soalan berikut:

Selepas berbincang, sila senarai ciri-ciri persekitaran fizikal bilik darjah yang spesifik
selain daripada yang tersenarai di atas?
1.

____________________________________________________________
____________________________________________________________

2.

____________________________________________________________
____________________________________________________________

3.

____________________________________________________________
____________________________________________________________

4.

____________________________________________________________
____________________________________________________________

5.

____________________________________________________________
____________________________________________________________

1.3 Peranan guru sebagai Physical Enviroment Designer.

Sekiranya anda hadapi murid anda daripada pelbagai budaya, nescaya anda perlu
mengambil perhatian terhadap kepelbagaian / perbezaan individu dalam bilik. Apakah
ciri-ciri yang perlu ada pada seorang guru yang berperanan sebagai Physical Enviromet
Designer agar dapat mewujudkan satu persekitaran yang mesra budaya? Antara ciri-ciri
yang perlu diambil perhatian termasuk:

Perlu mengetahui latar belakang murid terlebih dahulu

Perlu faham dengan mendalam perasaan setiap murid

Mengkikis pra sangka

Perlu mengetahui latar belakang kebudayaan, agama dan adat setiap murid
dengan mendalam.

Berhenti sejenak dan semak kefahaman anda

Apakah peranan anda sebagai guru dalam mereka cipta sebuah bilik darjah yang mesra
budaya ? Berbekalkan pengalaman anda, Cuba anda lakar sebuah pelan lantai bilik darjah
yang kondusif supaya dapat mewujudkan sebuah bilik darjah yang mesra budaya? Apakah
bentuk pelan lantai yang anda akan gunakan dalam setting di bilik darjah anda ? Adakah anda
akan menggunakan kenis tradisional, jenis ladam kuda, separa bulatan atau jenis yang
berbentuk modular untuk mewujudkan satu enviromen yang mesra budaya ?

Latihan

1. Berdasarkan kepada pengalaman anda sebagai guru, apakah ciri-ciri utama yang perlu
diberi perhatian dalam mewujudkan sebuah bilik darjah yang mesra budaya?
2. Buat refleksi pengalaman anda melakarkan bilik darjah di atas.

1.4

Rumusan
Pengurusan fizikal harus mengambil kira bukan sahaja kemudahan prasarana

serta kemudahan fizikal tetapi hasil dari pengurusan persekitaran fizikal dapat
mewujudkan satu suasana serta iklim pembelajaran yang kondusif dengan
mengambil kira keunikan perspektif dari pelbagai latar belakang budaya dan
sosial.

Susunatur

bilik darjah

harus memberi perhatian kepada

cara

susunan

tempat duduk pelajar harus samarata dari segi kumpulan etnik

Sudut sudut pembelajaran dan bacaan dalam bilik darjah perlu mengambil

kira bahan bacaan pelbagai kumpulan etnik, mural sesuai dengan semua
bangsa dalam kelas.

Guru perlu berperanan

dalam mengetahui

kepelbagaian perbezaan individu pelajar

latar belakang

pelajar,

dan

apabila mengatur dan melakarkan

pelan bilik darjah serta letaknya sudut-sudut pembelajaran supaya mesra

budaya

Berikut ialah senarai bahan bacaan teks dan bahan rujukan yang digunakan

Teks Bacaan Asas

Carol,SW & Mignano, A.J(2003). Elementery Classroom management.(3rd Ed) : McGraw Hill.

Pafkay,W.F.( 2004). Becoming a teacher. 6th Edition .Boston: Allyn & Bacon.
Rujukan
Bull, Shirley & Solity Jonathan. (1987). Classroom management: Principles to Practice. NSW:
Dcroom Helm.
Cheyney, A.B. (1967). Teaching children of different cultures in the classroom.(2nd Ed).:
Bell&Howell, Columbus, Ohio.

Jones, B. F.

(1995).

Comprehensive classroom management: Creating Positive Learning

Environments for all Students. Mass: Allyn & Bacon.

Lambert,N.M.(1994). Seating arrangements in classrooms. The International Encyclopedia of

Education( 2

nd

ed), 9 ,5355-5359.

Robiah Sidin (1993). Classroom management. Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

Steele, FI.(1973). Physical setting and organization development. Reading,MA:Addison-Wesley.

Weinstein,C.S. (1987). Spaces for children. New York:Plenum Press.
th

Woolfolk (2001). Educational psychology.( 8 Ed.). Boston: Allyn and Bacon

TOPIK 2

PENGURUSAN SOSIO-EMOSI

Pernahkah anda fikir tentang suasana sosio-emosi sesebuah bilik darjah? Mengapa
seorang guru perlu memberi perhatian kepada suasana
pengalaman anda,

pastinya anda

dapat merenung

bilik darjah?

Dengan

bagaimana anda dapat

mewujudkan suasana sosio emosi yang baik untuk murid-murid anda. Aspek sosioemosi amat penting untuk mewujudkan suatu keadaan yang harmonis dan pengajaran
dan pembelajaran dapat dilaksanakan dengan berkesannya. Justeru ini, topik ini akan
membincangkan beberapa aspek dalam sosio-emosi yang perlu diambil kira oleh guru
dalam mengurus bilik darjah.
2.1 Konsep Dan Tujuan Pengurusan Sosio-Emosi
Perkataan sosioemosi terdiri daripada dua perkataan iaitu sosial dan emosi,Menurut
Kamus Pelajar Edisi Ketiga sosial ditakrif sebagai segala yang berkaitan dengan
masyarakat, perihal masyarakat dan kemasyarakatan.

Perkembangan sosial pula adalah satu proses apabila kanak-kanak belajar berhubung
dengan orang lain mengikut cara yang dapat diterima oleh masyarakat dan budayanya.
Perkembangan sosial kanak-kanak terdiri daripada kemahiran berinteraksi dengan
orang lain, pembentukan kendiri, penghargaan kendiri dan kawalan kendiri. Identiti
sosial dan kefahaman kendiri kanak-kanak berkembang dalam dua peringkat, iaitu
kewujudan kendiri dan kategori kendiri (Lewis, 1995; Lewis & Books-Gunn, 1979).
Perkataan emosi berasal daripada perkataan Greek iaitu emovere yang membawa
maksud untuk keluar. Oleh itu, emosi adalah satu perasaan afektif yang dialami oleh
seseorang individu dalam sesuatu keadaan yang memberi makna kepada dirinya. Emosi
juga boleh ditakrifkan sebagai tindak balas atau kebangkitan yang ditonjol keluar
sebagai rangsangan kepada perasaan emosi.
Ahli psikologi dan fisiologi berpendapat bahawa emosi melibatkan perasaan, gerak hati,
tindak balas fisiologi dan pernyataan emosi. Emosi boleh dibahagikan kepada dua iaitu
emosi positif seperti gembira, teruja

dan emosi negatif pula adalah seperti marah,

kecewa dan lain-lain.

Oleh itu, sosioemosi dalam kalangan kanak-kanak ditakrifkan sebagai satu proses
berinteraksi dan mengadaptasi diri dalam masyarakat.
Berhenti sejenak dan berfikir

Pengurusan sosio-emosi yang mantap di dalam kelas mampu mewujudkan pengajaran yang
menyeronokkan . Bincangkan dengan rakan-rakan anda..

2.2 Perkembangan dan Pengurusan Sosio-emosi Di Dalam Bilik Darjah

Perkembangan emosi dan sosial yang sihat sangat penting dalam kehidupan
seseorang. Aspek ini akan mempengaruhi pembelajaran murid dan membolehkan murid
belajar mengawal emosi, pemikiran dan tindakan supaya dapat menyesuaikan diri
dalam bilik darjah.

10

Perkembangan Sosioemosi bermula dengan kebolehan murid memahami dan

menguruskan emosi sendiri dan membolehkan murid memahami keperluan, emosi dan
pandangan orang lain untuk membina kemahiran sosial di dalam kelas yang mempunyai
latar belakang majmuk yang mesra dan harmoni.
Peranan guru sangat penting dalam pengurusan sosioemosi dengan memberi
penekanan kepada kebolehan dan keyakinan murid untuk berinteraksi dengan rakan di
dalam kelas terutamanya bagi sebuah kelas yang mempunyai murid yang berbeza
budaya dan latar belakang .
Teori-teori Pengurusan Sosio-emosi:
Bandura berpendapat bahawa perkembangan emosi kanak-kanak diperoleh dengan
cara peniruan. Beliau berpendapat kanak-kanak meniru tingkah laku emosi yang
diperhatikannya dan melakukan gerak balas yang tidak pernah dibuatnya dahulu. Cara
kanak-kanak menyatakan emosinya bergantung kepada apa yang telah dipelajarinya
mengenai penerimaan oleh masyarakat, cara yang paling mendatangkan kepuasan dan
yang telah dipelajarinya untuk mendapatkan sesuatu dengan paling mudah dan cepat.
Teori Erik Erikson pula menekankan kepentingan hubungan sosial dengan individuindividu di persekitaran kanak-kanak. Menurut Erikson, personaliti seseorang kanakkanak dibentuk hasil daripada perkembangan psikososial ini.. Kejayaan atau kegagalan
mencapai matlamat atau menyelesaikan krisis perkembangan akan membawa akibat
kepada imej kendiri seseorang individu.
2.3 Strrategi Pengajaran Dalam Pengurusan Sosio-emosi Belajar Melalui Bermain:
Tahukah Belajar melalui bermain adalah salah satu strategi pengajaran yang dapat
memberi perhatian kepada sosio-emosi pelajar dalam kelas pelbagai budaya. Belajar
melalui bermain adalah pendekatan yang terancang dan berstruktur bagi memberi
peluang kepada murid belajar dalam suasana yang menggembirakan dan bermakna.
Pendekatan belajar melalui bermain diberi penekanan khusus dalam proses pengajaran
dan pembelajaran kerana bermain adalah fitrah kanak-kanak. Melalui bermain mereka
gembira dan senang hati membuat penerokaan, penemuan pembinaan melalui

11

pengalaman

langsung

secara

semula

jadi.

[Huraian

Kurikulum

Prasekolah

Kebangsaan, 2003]
Belajar Melalui Bermain adalah antara strategi yang boleh digunakan oleh seorang guru
untuk menggalakkan interaksi sosial dan mengawal emosi murid secara semula jadi.
Bermain adalah proses spontan yang dapat menghasilkan pengalaman, pembelajaran
dan kemahiran. Bermain membenarkan kanak-kanak melakukan aktiviti yang kreatif.
Bagi kanak-kanak yang sedang membesar, bermain adalah satu keperluan. Melalui
bermain kanak-kanak dapat belajar pelbagai perkara dan ia dikenali sebagai
pembelajaran tidak formal.
Froebel (1782 1852) pernah mewujudkan program kindergarten 1 di Jerman untuk
kanak-kanak yang berumur 4 hingga 5 tahun berkonsepkan bermain sambil belajar.
Beliau percaya proses pembelajaran yang paling berkesan adalah sesuatu aktiviti yang
menggembirakan. Bermain adalah salah satu aktiviti yang menggembirakan. Dengan
bermain kanak-kanak dapat meningkatkan kemahiran.Manakala Dewey (1852 1859)
pula menggalakkan proses pembelajaran melalui prinsip belajar melalui bermain di
mana aspek keseronokan merupakan hak bagi setiap kanak-kanak.
2.4 Kepentingan Pengurusan Sosio-emosi
Guru perlu mengurus sosio-emosi murid-muridnya secara berkesan kerana kegagalan
guru berbuat demikian akan memberi impak kepada pencapaian murid. Antara aspek
akan berlaku dalam pengurusan sosio-emosi terdiri daripada berikut:
a) Proses pengajaran dan pembelajaran akan terganggu.
b) Iklim bilik darjah tidak kondusif akan memberi kesan yang buruk terhadap
prestasi kesuluruhan
c) Memberi tekanan mental kepada murid dan guru
d) Murid rasa tergangggu dan tidak selesa
e) Murid sukar memberi tumpuan kepada pengajaran dan pembelajaran

12

Berhenti dan Reflek

Jika anda mengajar kelas yang terdiri daripada pelajar pelbagai budaya, buat refleksi tentang
apakah cara yang telah anda laksanakan untuk mengurus sosio-emosi pelajar dalam kelas.
Berjaya atau tidak anda menguruskan kelas? Kongsi pengalaman anda dengan rakan-rakan
anda.

Latihan/ Aktiviti

Dalam kumpulan bertiga , cadangkan strategi-stategi pengajaran yang difikirkan sesuai untuk
digunakan oleh seorang guru yang mengajar kelas pelbagai budaya dan nyatakan kelebihan
strategi-stategi pengajaran tersebut.

2.5 Rumusan
Topik

ini

membincangkan

mengenai

pengurusan

sosio-emosi

pelajar

dan

kepentingannya seseorang guru dapat menguruskan sosio-emosi pelajar dalam bilik

darjah yang terdiri daripada masyarakat majmuk. Antara aspek aspek penting adalah
berikut:

Sosioemosi dalam kalangan kanak-kanak ditakrifkan sebagai satu proses

berinteraksi dan mengadaptasi diri dalam masyarakat.

Peranan guru sangat penting dalam pengurusan sosioemosi dengan memberi

penekanan kepada kebolehan dan keyakinan murid untuk berinteraksi dengan
rakan di dalam kelas pelbagai budaya

Belajar Melalui Bermain adalah antara strategi yang boleh digunakan oleh
seorang guru untuk menggalakkan interaksi sosial dan mengawal emosi murid
secara semula jadi.

Ia amat bermakna dalam membantu

mengeratkan

hubungan antara murid pelbagai latar belakang

Pengajaran dan pembelajaran akan terganggu dan tekanan mental akan

dihadapi pelajar jika keadaan sosio-emosi tidak diurus dengan baik oleh guru.

13

Di bawah adalah senarai teks bacaan dan buku rujukan yang digunakan.

Teks Bacaan Asas

Woolfolk,A. (2004). Educational Psychology. Boston: Allyn & Bacon

Rujukan
Jones, B. F.

(1995).

Comprehensive classroom management: Creating Positive Learning

Environments for all Students. Mass: Allyn & Bacon.

TOPIK 3

PERHUBUNGAN ANTARA KELOMPOK ETNIK

Dalam topik ini, anda akan diberi pendedahan tentang hubungan etnik di Malaysia.
Aspek-aspek

dan ciri-ciri

hubungan etnik dai Malaysia akan diketengahkan dan

implikasinya terhadap perhubungan dalam bilik darjah.

3.1 Hubungan etnik
Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai penduduk yang berbilang kaum.
Jangan kita lupa bahawa negara kita pernah menghadapi konflik etnik yang
menyebabkan berlakunya pelbagai masalah.

Sebagai rakyat Malaysia sudah

semestinya kita perlu mengambil iktibar daripada peristiwa 13 Mei 1969.

Perlu kita sedar bahawa pengalaman pahit tersebut telah menyedarkan kita bahawa:
1. Kemajuan ekonomi sahaja tidak lengkap sekiranya tidak disertai kestabilan
politik
2. Kestabilan politik sahaja tidak memadai tanpa pembangunan ekonomi yang
seimbang
3. Pembangunan ekonomi dan kestabilan politik perlu seiring dan seimbang supaya
tidak timbul kepincangan dalam masyarakat sehingga menimbulkan konflik.

14

Adalah penting untuk kita memahami apa yang dimaksudkan dengan keseimbangan.
Dalam konteks negara kita Malaysia keseimbangan melibatkan agihan habuan ekonomi
yang saksama dan perkongsian pemerintahan yang matang. Persoalannya ialah:

Apakah faktor yang dapat mewujudkan keseimbangan?

Apakah perkara yang perlu dipertahan atau dipelihara untuk menjamin

keseimbangan yang berterusan?

Mudah sahaja iaitu usaha yang berterusan dalam memupuk dan mengekalkan
hubungan etnik yang harmonis.

Berhenti sejenak dan renung tentang hubungan etnik

Cuba anda fikir sejenak apakan kesan daripada Peristiwa 13 Mei 1969 kepada
hubungan antara kaum di negara kita.
3.2 Kepentingan Memahami Hubungan Etnik
Sebagai seorang guru, anda perlu memahami akan kepentingan hubungan etnik. Ini
adalah untuk mewujudkan suasana pembelajaran yang berkesan dalam bilik darjah
anda dan dalam jangka waktu panjang ialah untuk mewujudkan 1 Malaysia.
Apakah kepentingan memahami hubungan etnik? Mari kita meneliti betapa pentingnya
setiap individu memahami

tentang hubungan etnik

dalam negara kita.

Antara

kepentingan termasuk:

Malaysia merupakan sebuah negara pelbagai kaum yang pernah menghadapi

konflik etnik

Hubungan etnik berkait rapat dengan:

-

seluruh struktur sosial masyarakat dan

memberi pemahaman tentang darjah pluralisme sosial dan kebudayaan ,

15

punca konflik serta

sejauhmana struktur masyarakat bersifat kolonial

Hubungan

etnik

menggambarkan

perkembangan

sejarah

negara

dan

kemampuan sosioekonomi negara kita.

Hubungan etnik dapat mencerminkan darjah dan sumber ketegangan sosial.

Melalui hubungan etnik, akan dapat kita fahami isu prasangka dan diskriminasi
yang berlaku serta gambaran tentang peranan faktor personaliti dalam
menentukan tatalaku anggota masyarakat.

Hubungan etnik dapat membantu dalam memahami kesan perindustrian dan

perubahan sosial.

Hubungan etnik mempengaruhi dasar sosial dan perancangan sosial negara.

Berhenti dan Reflek

Apakah yang anda fahami tentang konsep masyarakat majmuk? Bagaimanakah peranan anda
sebagai seorang guru untuk membantu pelajar anda memahami konsep ini?

Adalah perlu kita fahami bahawa keharmonian hubungan etnik di negara kita tidak
bergantung sepenuhnya kepada keadaan berbaik-baik antara kaum tetapi juga antara
kumpulan kelas sosial yang berbeza.
Hubungan etnik yang wujud

pada masa kini telah mencorakkan sistem sosial di

Malaysia. Sejauhmana tahap perpaduan nasional di negara kita masih sukar diukur.
Namun demikian negara luar melihat bahawa wujudnya keharmonian dalam hubungan
etnik di Malaysia. Ini telah memberi
perindustrian, perdagangan dan lain-lain.

impak kepada sektor-sektor pelancongan,

Masyarakat luar dapat melihat kestabilan

politik dan ekonomi di sini. Inilah antara kesan yang wujud hasil daripada hubungan
etnik yang seimbang dan stabil.

16

Latihan/ Aktiviti

Secara berkumpulan bincangkan perkara-perkara berikut.

pendekatan kolaboratif semasa perbincangan.

Anda digalakkan menggunakan

Anda diberi masa 10 minit untuk berbincang

mengikut tajuk dan selepas itu jelaskan kepada kumpulan anda hasil perbincangan tersebut.

a. Kontrak sosial
b. Dasar Pecah dan Perintah zaman pemerintahan British
c.

Pembentukan Negara Bangsa

d. Dasar Kebudayaan Nasional

e. Konsep 1 Malaysia
3.3 Rumusan
Topik ini membincangkan mengenai hubungan etnik di Malaysia dan kepentingannya
setiap daripada rakyat Malaysia memahami tentang hubungan etnik dalam negara kita.
Antara aspek aspek penting adalah berikut:

Malaysia merupakan sebuah negara pelbagai kaum yang pernah menghadapi

konflik etnik

Hubungan etnik berkait rapat dengan seluruh struktur sosial masyarakat dan

memberi pemahaman tentang darjah pluralisme sosial dan kebudayaan, punca

konflik serta sejauhmana struktur masyarakat bersifat kolonial

Hubungan

etnik

menggambarkan

perkembangan

sejarah

negara

dan

kemampuan sosioekonomi negara kita

Hubungan etnik dapat membantu dalam memahami kesan perindustrian dan

perubahan sosial.

Hubungan etnik mempengaruhi dasar sosial dan perancangan sosial negara.

17

Teks Bacaan Asas

Muhamad Kamarul Kabilan & Zaharah Hassn.(2005). Readings on ethnic relations in a

multicultural society. Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Rujukan

Woolfolk,A. (2004). Educational Psychology. Boston: Allyn & Bacon

TOPIK 4

Sebagai guru

PENGURUSAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

berpengalaman,

imbas balik Apakah yang anda faham dengan

pengajaran dan pembelajaran? Apakah aspek-aspek yang perlu anda ambil perhatian
sebelum, semasa dan selepas proses pengajaran dan pembelajaran. Pernahkah anda
berfikir

cara

terbaik untuk menguruskan pengajaran dan pembelajaran yang baik

dalam bilik darjah yang mesra budaya? Topik ini akan membincangkan pengurusan
pengajaran dan pembelajaran dengan fokus kepada konsep, dan peranan guru
dalam mengurus pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah.
4.1 Konsep Pengajaran Dan Pembelajaran
Pengajaran atau pedagogi bermaksud bagaimana seseorang guru menyampaikan
pelajaran atau ilmu pengetahuan kepada pelajar-pelajarnya. Ia merupakan satu proses
daripada persediaan untuk mengajar, melakukan pengajaran, menilai kembali apa yang
telah diajar serta melakukan tindakan susulan bagi menyempurnakan proses
pengajaran itu. Pengajaran juga adalah rancangan guru yang sistematik untuk
membimbing pelajar menjalankan aktiviti pembelajaran
Pengajaran juga boleh didefinisikan sebagai rancangan guru yang sistematik untuk
membimbing pelajar menjalankan aktiviti pembelajaran. Santrock J.W dalam bukunya
Educational Psychology: A Tool for Effective Teaching menyatakan bahawa pengajaran
berkesan bergantung kepada 2 faktor utama iaitu : pengetahuan profesional guru dan

18

komitmen guru yang berupaya merancang pengajaran tersusun dengan cemerlang

(excellent instructional planning).
Pembelajaran ialah proses perubahan struktur mental yang membina keupayaan
tingkah laku yang berbeza.

Dari sudut kognitif, pembelajaran boleh berlaku tanpa

perubahan tingkah laku yang segera. Perubahan struktur mental yang berlaku
melibatkan perubahan skema, kepercayaan, jangkaan dan matlamat.

Proses

pembelajaran yang berlaku secara berterusan akan membawa perubahan tingkah laku.
Contohnya, seseorang murid akan mula menguasai kemahiran membaca setelah
proses pembelajaran berlaku secara berulang-ulang dan berterusan. Penguasaan dan
pemahaman terhadap sesuatu fakta akan mudah dikuasai apabila proses pembelajaran
dibantu dengan pelbagai bahan bantu mengajar sebagai bahan rangsangan seperti
gambarajah, jadual, carta, gambar dan lain-lain alat bantu yang memudahkan muridmurid menghubungkaitkan maklumat.
4.2 Ciri-ciri Guru Berkesan
Salhah Abdullah (2006) dalam bukunya Guru Sebagai Fasillitator menegaskan bahawa
guru sebagai fasilitator berperanan sebagai perancang, pengurus dan pelaksana perlu
berpandukan prinsip pengurusan yang sistematik. Prinsip perancangan perlu tepat
diikuti dengan prinsip penyampaian yang sesuai dan disusuli dengan prinsip tindakan
yang tepat ( p.43).
Effective teachers have good command of their subject matter and a solid core of
teaching skills. They have excellent instructional strategies supported by methods of
goal setting, instructional planning, and classroom management. They know how to
motivate, communicate, and work effectively with students who have different levels of
skills and come fromculturally diverse backgrounds. Effective teachers also understand
how to use appropriate levels of technology in the classroom. (Santrock, 2006)
Matlamat pengajaran pula adalah seperti berikut:

Untuk menyampaikan maklumat berbentuk ilmu pengetahuan

Membolehkan pelajar menguasai kemahiran kogintif, afektif dan psikomotor.

Membantu pelajar memiliki nilai dan sikap yang sihat.

Menggalakkan pelajar berfikir secara kritis dan kreatif.

Membantu pelajar supaya boleh berdikari

19

4.3 Konsep Pembelajaran

4.4 Pengurusan Pengajaran dan Pembelajaran
Pengurusan
membuat

melibatkan proses-proses seperti merancang, melaksana, menilai dan

tindakan

susulan

termasuk

penambahbaikan.

Manakala

pengurusan

pengajaran dan pembelajaran adalah berkaitan aspek-aspek berikut:

Merancang pengajaran dan pembelajaran dengan berkesan dengan

mengambilkira latar belakang murid yang berbeza

Melaksana pengajaran dan pengajaran seperti yang telah dirancang dan

membuat pengubahsuaian semasa jika perlu

Menilai keberkesanan pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran

Membuat tindakan susulan berdasarkan penilaian yang telah dibuat termasuk

membuat penambahbaikan
Berhenti dan Berfikir

Cuba anda renung dan fikir peranan anda sebagai pengurus pengajaran dan pembelajaran
dalam kelas pelbagai budaya. Apakah

aspek-aspek yang perlu anda fokuskan? Kongsikan

dengan rakan anda

4.5 Pengurus Pengajaran dan pembelajaran Dalam Kelas pelbagai budaya:

Seorang guru yang mengurus pengajaran dan pembelajaran juga boleh digelar
pengurus. Ciri-ciri seorang pengurus pengajaran dan pembelajaran yang cekap dan
berkesan termasuk :

Prihatin dan peka terhadap situasi sekeliling

Sistematik dalam merancang dan menilai

Penyabar menghadapi kerenah murid pelbagai latar belakang

Bijak mengurus masa

Berpandangan jauh

Bersedia untuk berubah dan fleksibel

Berkomuknikasi dengan berkesan

20

4.6 Peringkat-peringkat pengurusan pengajaran dan pembelajaran

Dalam

konteks

pengurusan

pengajaran

dan

pembelajaran,

peringkat-peringkat

pengurusan pengajaran dan pembelajaran adalah berkaitan persediaan guru :

i)

Sebelum proses pengajaran dan pembelajaran

ii)

Semasa proses pengajaran dan pembelajaran

iii)

Selepas proses pengajaran dan pembelajaran

Sebelum Pengajaran

Rajah 1: PENGURUSAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

GURU

PERANCANGAN
PENGAJARAN & PEMBELAJARAN

- BAHAN

Selepas Pengajaran

Semasa Pengajaran

- SUMBER
PROSES PENGAJARAN DAN
PEMBELAJARAN
Tidak
Berkesan
PENILAIAN &
PENGUKURAN

- STRATEGI

PENAMBAHBAIKAN
PEMULIHAN
PENGAYAAN

Berkesan

HASIL PEMBELAJARAN
TERCAPAI

Sebelum proses pengajaran dan pembelajaran

Sebagai seorang guru yang berhadapan dengan murid-murid pelbagai budaya, guru
perlu membuat persediaan rapi sebelum memulakan sesi pengjaran dan pembelajaran.
Persediaan sebelum pengajaran dan pembelajaran termasuk merancang pelaksanaan
pengajaran melalui penulisan Rancangan Pengajaran Harian meliputi aspek-aspek :

21

Hasil pembelajaran yang tepat

Kaedah pengajaran yang sesuai dengan kepelbagaian budaya murid

Sumber pengajaran yang mencukupi

Bahan bantu mengajar yang berkesan

Langkah-langkah proses pengajaran yang jelas

(a) Penggunaan Bahan Bantu Mengajar

Pengurusan pengajaran dan pembelajaran bermula dengan

perancangan dan

penyediaan bahan bantu mengajar yang sesuai. Penggunaan alat bantu mengajar yang
sesuai dan berkesan sangat penting untuk membantu guru menerangkan konsep
abstrak yang sukar kepada para pelajar. Mengguna alat bantu mengajar (ABM) dapat
membantu menerangkan sesuatu konsep (Hiebert, Weame & Taber, 1991; Kozma,
1991). Contoh-contoh bahan bantu mengajar seperti bahan maujud, gambar, pengursan
grafik, peta minda, gambarajah, radio, komputer, video, kad imbasan, gambarajah,
akhbar, majalah,
audio visual, model, prototaip atau bahan-bahan sejarah. Ciri-ciri bahan pengajaran
efektif pula berbentuk maujud, praktikal, selamat digunakan dan

guru dapat

menggunakan bahan tersebut untuk menerangkan konsep abstrak yang sukar difahami
dengan berkesan.
Seorang guru yang kreatif akan menyesuaikan bahan bantu mengajar dengan isi
pelajaran agar murid mudah menguasai konsep abstrak yang kompleks. Ini diakui oleh
Mayer & Gallini, (1990); Guru perlu menerangkan dengan jelas dan memberi contohcontoh yang berkaitan untuk meningkatkan keberkesanan pengajaran .

Manakala

Slavin (1994) menyarankan guru perlu menyediakan pengajaran yang boleh menarik
minat dan menyeronokkan pelajar dengan mempelbagaikan kaedah pengajaran dan alat
bantu mengajar (ABM).
(b) Pemilihan Sumber Pengajaran
Guru yang bersedia dengan maklumat dari pelbagai sumber bukan sahaja berjaya
memberi penerangan yang jelas kepada pelajarnya tetapi juga mampu membuat
perkaitan antara idea-idea, mencadangkan pemikiran baru dan mencabar pelajar untuk
berfikir pada aras tinggi .

22

Sumber- sumber pembelajaran yang boleh digunakan seperti buku teks, buku rujukan,
internet, maklumat akhbar, majalah, rancangan radio dan televisyen, jurnal , prospektus,
phamplets and brochures, laporan penyelidikan, statistik rasmi, Akta, Arahan
Perbendaharaan termasuk sumber hasil temubual dan soal selidik. Sumber yang tepat,
sesuai, dan mencukupi mampu mencabar
minda pelajar seterusnya menarik minat mereka untuk memahami isi pelajaran dengan
lebih berkesan. Semasa merancang pengajaran, saya mendapatkan seberapa banyak
input daripada pelbagai sumber sebelum memulakan setiap sesi pengajaran .
Semasa Proses Pengajaran dan Pembelajaran
(a) Strategi Pengajaran Releven Pelbagai Budaya
Pemilihan strategi pengajaran yang tepat juga mampu membuatkan penyampaian
maklumat dan pelaksanaan pengajaran menjadi lebih berkesan terutama aktiviti yang
melibatkan interaksi

aktif murid yang terdiri daripada pelbagai budaya dan latar

belakang.
Berfikir dan berbincang

Bincangkan dalam kumpulan apakah strategi-strategi pengajaran yang telah anda pelajari dan
laksanakan yang relevan pelabagai budaya ?

Semasa guru melaksanakan proses pengajaran dan pembelajaran guru perlu

memastikan

melaksanakan pengajaran seperti yang dirancang

mengenalpasti prosedur penilaian pembelajaran murid yang sesuai

menerapkan nilai-nilai kepelbagaian budaya dalam aktiviti pengajaran dan

pembelajaran

menyediakan suasana bilik darjah yang kondusif dari segi psikososial dan fizikal
untuk murid-murid yang mempunyai latar belakang berbeza

mengurus disiplin murid dengan mengambilkira kepelbagaian kelompok murid

mengendalikan aktiviti pemulihan dan pengayaan

23

Selepas Proses Pengajaran dan Pembelajaran

Seterusnya proses penilaian dan pengukuran perlu dilaksanakan oleh guru untuk
mengetahui keberkesanan pengajaran.

Penilaian prestasi merupakan satu proses

meliputi aktiviti mengumpul maklumat tentang strategi, aktiviti, hasil dan impak
pengajaran dan pembelajaran bagi membuat analisis untuk memastikan pelajar telah
menguasai kemahiran yang disampaikan oleh guru. Guru juga dapat
merancang aktivti selanjutnya dengan cara yang lebih berkesan dan mengambil
tindakan susulan .
Menurut D. Stufflebeam dalam bukunya Educational Evaluation and Decision Making,
beliau telah mentakrifkan penilaian sebagai satu proses menentukan, mendapatkan
serta memberikan maklumat yang berguna untuk membuat pertimbangan yang
selanjutnya. Gay (1985) pula berpendapat bahawa penilaian ialah satu proses
sistematik mengumpul dan menganalisis data bagi menentukan sama ada sesuatu
objektif yang telah ditetapkan itu telah tercapai.
Keberkesanan sesuatu proses pengajaran tidak dapat dipastikan tanpa proses penilaian
oleh guru semasa dan selepas pengajaran berlaku. Penilaian dilaksanakan berperanan
untuk:

Mengesan perkembangan penguasaan murid dan mengenal pasti kekuatan dan

kelemahan murid dalam pembelajaran untuk merancang aktiviti pengayaan dan
pemulihan

Mengenal pasti keberkesanan pengajaran guru supaya membolehkan guru

memperbaiki pengajaran selanjutnya

Mengambil tindakan susulan untuk mengatasi kelemahan & meningkatkan lagi

proses pengajaran dan pembelajaran
meningkatkan keberkesanan pengajaran .

Keputusan peperiksaan penilaian formatif

pula yang dilaksanakan selepas tamat

sesuatu tajuk dan penilaian sumatif yang dilaksanakan secara holistik pada hujung
semester

dapat

menilai

pencapaian

pelajar.

Penilaian

prestasi

pelajar

juga

membolehkan guru menilai semula strategi pengajaran dan membuat penambahbaikan.

Penilaian menyeluruh pelajar dapat dilakukan melalui data-data pengukuran kuantitatif
dan kuanlitatif .

24

Pengukuran merupakan satu proses sistematik untuk mendapatkan maklumat secara

kuantitatif untuk menentukan pencapaian murid. Tujuan utama pengukuran adalah untuk
membuat pengelasan bagi pencapaian akademik murid dalam pembelajaran dan
membuat penambahbaikan kepada kaedah pengajaran guru. Alat pengukuran dalam
proses pengajaran dan pembelajaran adalah seperti data kuantitatif hasil daripada ujian
bulanan, kuiz, peperiksaan, temubual murid/rakan sekerja, soal selidik, senarai semak,
rekod anekdot, skala kadar, sosiogram, data pemerhatian dan kajian tindakan. Alat
pengukuran yang tepat dalam proses penilaian mampu memberi maklumat berharga
kepada guru untuk mengukur pembelajaran pelajar dan menilai keberkesanan
pengajaran guru . Apabila guru memberikan ujian kepada pelajarnya, guru sebenarnya
bukan sahaja sedang mengukur pencapaian pelajarnya tetapi juga mengukur
keberkesanan strategi pengajarannya sendiri.
Penambahbaikan perlu dilakukan oleh guru setelah melaksanakan penilaian dan
pengukuran. Pendekatan Pengajaran Masteri contohnya amat menekankan bahawa
guru perlu memastikan murid telah dapat menguasai sesuatu kemahiran sebelum
kemahiran yang baru disampaikan. Penambahbaikan berbentuk pemulihan, pengayaan
dan penilaian semula kesemua elemen-elemen yang terlibat semasa merancang dan
semasa proses pengajaran dan pembelajaran berlaku perlu diambilkira oleh seorang
guru yang proaktif dan berkesan
Setelah guru selesai menyempurnakan proses pengajaran dan pembelajaran, guru perlu
memperuntukkan masa membuat refleksi terhadap pelaksanaan pengajarannya.
Langkah ini adalah penting untuk mengkaji keberkesanan pengajaran guru dalam aspek
pemilihan strategi pengajaran, penggunaan bahan bantu mengajar, maklumat dan
sumber pengajaran, tahap pencapaian murid dan keberkesanan komunikasi gurumurid..

Gunakan internet untuk mendapatkan maklumat yang lebih lanjut mengenai

pengurusan pengajaran dan pembelajaran dalam kelas pelbagai budaya,
Senaraikan ciri-ciri yang perlu ada pada seorang guru yang berkesan selain
daripada yang telah dibincangkan di atas untuk mengendalikan kelas yang
mempunyai murid-murid yang berlainan budaya dan latar belakang ?

25

Latihan/Aktiviti

1. Dalam satu kumpulan bertiga sediakan satu carta alir yang lengkap berhubung pengurusan
pengajaran dan pembelajaran yang telah anda pelajari . Setiap peringkat pengurusan
pengajaran dan pembelajaran, anda perlu menunjukkan dengan jelas aspek-aspek yang
anda fikirkan penting untuk diberi perhatian oleh seorang guru yang mengajar di dalam kelas
pelbagai budaya murid. Cantumkan semua peringkat pengurusan pengajaran dan
pembelajaran untuk dibentangkan.
2. Bincangkan dengan pensyarah anda apakah masalah-masalah pengurusan pengajaran dan
pembelajaran bagi kelas pelbagai budaya dan bagaimanakah anda mengatasi masalahmasalah tersebut ?

1.3

Rumusan

Kita sudah sampai ke penghujung topik. Mari kita membuat rumusan.tentang apa yang
telah dipelajari.

Pedagogi atau pengajaran merupakan satu proses daripada persediaan

untuk mengajar, melakukan pengajaran, menilai kembali apa yang telah
diajar serta melakukan tindakan susulan bagi menyempurnakan proses
pengajaran itu.

Pembelajaran ialah proses perubahan struktur mental yang membina

keupayaan tingkah laku yang berbeza

Pengurusan pengajaran dan pembelajaran melibatkan proses-proses seperti

merancang, melaksana, menilai dan membuat tindakan susulan termasuk
penambahbaikan terhadap pengajaran dan pembelajaran dengan mengambil
kira latarbelakang pelajar, dan kepelbagaian perbezaan dari segi kognitif,
sosial, emosi dan fizikal pelajar.

Ciri-ciri seorang pengurus pengajaran dan pembelajaran berkesan termasuk

prihatin dan peka terhadap situasi sekeliling; sistematik dalam merancang

26

dan menilai; penyabar menghadapi kerenah murid pelbagai latar belakang,

mengurus masa dengan baik dan mempunyai kemahiran abad ke 21.

Guru perlu mengambil kira semua aspek kepelbagaian budaya apabila

mengurus pengajaran dan pembelajaran dalam semua peringkat pengajaran.

Senarai teks bacaan dan rujukan diberikan di bawah.

Teks Bacaan Asas

rd

Santrock J.W (2006) Educational psychology: A tool for effective teaching( 3 ed).New
York: Mc Graw Hill
Rujukan

Burden, P.R. & Byrd, D.M. (1994). Methods for effective teaching. Boston: Allyn Bacon.
Good, T.L.& Brophy, J.E.(1997). Looking in classrooms. New York: Addison Wesley Educational
Inc.
th

Gredler, M.E. (2001). Learning and instruction. Theory into practice.(4 Ed.) New
Jersey: Merrill Prentice Hall.

27

TOPIK 5

Pedagogi Relevan Budaya dan Kepelbagaian kelompok

(Cultural and Indigeneous relevant pedagogy)

Topik ini membincangkan pedagogi relevan budaya di mana strategi strategi yang
sesuai diguna dalam pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah pelbagai budaya.
Tambahan pula, peranan guru dalam menangani cabaran dalam memilih pedagogi
relevan

budaya

untuk

pelbagai kelompok

etnik dalam

bilik darjah turut

diketengahkan.
5.1 Konsep Pedagogi Relevan Budaya
Sebagai seorang guru berkesan dalam abab ke 21 ini, adalah penting kita sebagai
pendidik

untuk memahami konsep kepelbagaian pelajar (perbezaan individu).

Kesedaran dan kefahaman kosep kepelbagaian pelajar ini harus melewati bukan hanya
mengenal dan mentafsir konsep sahaja tetapi boleh mencerakin serta mengambil kira
keunikan perspektif budaya dan sosial.
Malaysia sebuah negara pelbagai budaya, guru perlu peka kepada pengajaran seperti
dinyatakan Gay (2000) culturally responsive teaching as using the cultural knowledge,
prior experiences, and performance styles of diverse students to make learning more
appropriate and effective for them; it teaches to and through the strengths of these
students. Ulasan yang utarakan Gay memberitahu bahawa kita perlu ambil perhatian
guru-guru bagi menghadapi murid-murid berlatarkan pelbagai budaya. Rasionalnya
supaya suasana pengajaran dan pembelajaran lebih optima dan berkesan bagi semua
murid.
5.2 Tujuan Pedagogi Relevan Budaya
Guru seperti kita perlu memahami hakikat bahawa perlaksanaan pedagogi mereka
dalam bilik darjah murid pelbagai budaya memerlukan mereka hadapi situasi pengajaran
dengan keperihatinan sosial budaya. Guru perlu beri perhatian terhadap konsep ini

28

dengan pertimbangan bijak supaya pengelolaan, pengurusan dan pengajaran mereka

mengambil kira sensiviti budaya.
Guru yang peka dan pandai mengolah pengajaran dan pembelajaran pelbagai budaya
harus berinteraksi dengan lebih positif dapat memupuk kebangaan budaya masingmasing bagi memangkin kematangan intelek. Culturally relevant pedagogy calls for
instruction to be made relevant to the student by finding an intersection between (a) the
students knowledge and skills and (b) schools knowledge and skills by engaging the
student in active investigations so she can discover the connections between what she
knows and what teachers want her to know (Lee 1992). Pengajaran relevan budaya
membantu kesefahaman dan permuafakatan antara guru dan murid supaya kesepaduan
perolehan ilmu, kemahiran dan sikap yang holistik boleh mencapai hasrat dikehendaki
oleh Falsafah Pendidikan Kebangsaan dan Rukunegara.
Definisi :
Untuk memahami pedagogi relevan budaya, terminologi ini mula diambil perhatian oleh
Gloria Ladson-Billings (1994) menyatakannya sebagai a pedagogy that empowers
students intellectually, socially, emotionally, and politically by using cultural referents to
impart knowledge, skills, and attitudes.1

Berhenti dan Berfikir

Cuba anda terjermahkan definisi yang diberikan oleh Gloria Ladson_Billings dan bincang dengan
kawan anda, kaitkan apa yang anda faham dengan tugas anda sebagai seorang guru:

Apabila kita bertugas di sekolah yang ada murid daripada latar belakang budaya yang
berbeza, guru seperti anda seharusnya menjadi pengantara persekitaran sekolah dan
rumah murid. Guru yang mengajar dalam situasi budaya berbeza harus mengunakan
ciri-ciri perbezaan budaya, latar belakang, pengetahuan dan pengalaman pelajar untuk
mengukuhkan pengajaran dan pembelajaran.

29

5.3 Ciri-ciri Pedagogi Relevan Budaya

Selepas kita telah dan fahami konsep dan tujuan pedagogi relevan budaya, cuba anda
bincang dengan rakan anda mengenai soalan

Apakah ciri-ciri pedagogi relevan

budaya ? Selepas berbincang, sila senarai ciri ciri pedagogi relevan budaya.
Bandingkan ciri-ciri yang anda berikan dengan pernyataan yang diberikan oleh
Guittierez (1994) dan Ladson-Billings (1994) yang diberikan :
1. Pembelajaran lebih berkesan apabila murid menyebati pengetahuan, konsep,
procedur, kemahiran dan strategi yang mereka pelajari daripada situasi pelbagai
budaya ke dalam kesepaduan ilmu dan nilai tanpa prejudis budaya lagi.
2. Ia adalah mustahak bagi murid

memahami latar belakang mereka yang

berlainan budaya, proses aktif pembelajaran rentasi budaya walaupun belajar

dalam kepelbagaian tetapi ia menyatupadukan ilmu pengetahuan..
3. Selain daripada membantu pelajar perolehi pengetahuan, pedagogi relevan
budaya beri motivasi murid belajar secara konstektual, iaitu mengambilkira
pengalaman murid yang berbeza.
5.4 Strategi pengelolaan Pedagogi Relevan Budaya.
Sekiranya anda hadapi murid

daripada pelbagai budaya, nescaya anda perlu

mengambil perhatian terhadap kepelbagaian / perbezaan individu dalam bilik. Guru

perlu merancang seterus mengelola pengajaran dengan mengambil kira aspek berikut :
Kaedah dan Teknik Pengajaran dan Pembelajaran
Guru yang mengelolakan pedagogi dalam bilik darjah pelbagai budaya harus melihat
pengajaran sebagai an art rather than a science supaya guru seperti anda berfikiran
kreatif dan boleh menyesuaikan diri dengan murid pelbagi budaya. Guru juga
mempunyai pandangan bahawa semua murid boleh belajar dan mencapai kejayaan.
Anda juga boleh berhubung dan berkomunikasi dengan ibu bapa murid berlainan
budaya. Mempunyai sifat mudah mesra dengan murid dan sentiasa bersedia berkongsi
maklumat, pengetahuan, kemahiran dengan murid pelbagai budaya. Anda yang

30

mengajar kelas yang terdapat murid pelbagai budaya perlu mempelbagaikan kaedah
dan teknik pengajaran anda dengan mengambil kira konsep perbezaan individu.
Sebagai contoh guru digalakkan gunakan kaedah dan teknik berikut:
1. Kaedah pembelajaran kolaboratif dan koperatif
Guru yang mengunakan strategi pemusatan murid ini, mengalakkan murid
berbincang dan sesi buzz melibatkan ahli-ahli kumpulan pelbagai budaya.
Contohnya dalam kumpulan perbincangan ahli kumpulan terdiri daripada Ahmad,
Seng Yan dan Kumaran. Murid digalakkan berinteraksi dan bekerjasama dalam
suasana

hormat-menghormati.

Sesi

pembentangan

perlu

mempamirkan

kejayaan semangat pasukan dan setiakawan. Guru perlu memudahcara letusan

idea ahli kumpulan, memberi penghargaan secara kolektif melambangkan
harmoni sesuatu kumpulan pelbagai budaya. Kolaboratif dan koperatif perlu
dipupuk

diperingkat

sekolah

rendah

lagi

bagi

mendapat

persekitaran

pembelajaran yang sihat dan boleh menyatu-padukan murid pelbagai budaya

dalam kelas
2. Penemuan
Guru merancang pengajaran melalui penemuan, contohnya bagi Tajuk : Budaya
masyarakat majmuk. Rusnah dan Fauziah diberi tajuk : Budaya Orang China, Ah
Seng dan Ah Hai diberi tajuk : Budaya Orang India dan Sarojini dan Selvarani
diberi tajuk : Budaya Orang Melayu. Strategi rentas budaya mengkehendaki
pelajar meneroka dan membina pengetahuan serta pengalaman supaya faham
budaya orang lain, Sesi pembentangan mereka dikukuhkan dengan terdapat
perkongsian maklumat dengan murid lain dari pelbagai budaya memberi
maklumat, hurai atau memperbaiki persepsi budaya masing-masing
3. Projek
Kaedah ini memerlukan pembinaan kumpulan yang terdiri daripada murid
pelbagai kaum dan budaya. Tajuk yang sesuai dan melambangkan kepelbagaian
budaya diberi keutamaan. Contohnya murid diberi tajuk: Adat Perkahwinan. Ahli
kumpulan terdiri daripada bangsa berbeza supaya mereka boleh kongsi
pengalaman dan buat kerja lapangan di komuniti yang berbeza. Murid boleh
mendapat sumber pengetahuan terus daripada kaum yang mengamalkan

31

budaya yang berbeza. Apa yang selalu kita perhatikan murid kaum tertentu
hanya akan buat projek berkaitan dengan bangsa sendiri tanpa ada rentasan
budaya.
Penggunaan Bahan Bacaan Bagi Pedagogi Relevan Budaya
Guru seperti anda harus menerima konsep perbezaan individu dan menterjemahnya
semasa pengajaran dan pembelajaran. Sebagai contoh semasa mengajar kemahiran
bacaan terdapat guru yang tidak perihatin terhadap bahan bacaan yang tidak mesra
budaya. Bahan bacaan yang merujuk sesuatu budaya secara berat sebelah (bias) boleh
membawa konflik permikiran murid. Sesuatu program bacaan yang berkesan harus
rapatkan perbezaan budaya dan memberi murid ruang berfikir secara positif perbezaan
budaya. Anda sebagai guru yang menjiwai pedagogi pelbagai budaya harus :
Memilih bahan bacaan yang boleh dikaitkan dengan pengalaman setiap murid dalam
bilik darjah anda.
Menguasai pelbagai strategi pengajaran pembelajaran.
Ketahui dan memahami perkataan / ayat yang boleh menyinggung budaya murid.
Wujudkan atau cari bahan bacaan sesuai dengan budaya setiap murid.
Galakkan murid membaca dan memahami bahan rentas budaya.

Adakah anda berfikiran terbuka dan positif melaksanakan pengajaran di bilik darjah
dengan mengambil perhatian terhadap perkara-perkara tersebut ?
Pembelajaran berasaskan computer berasaskan pedagogi relevan budaya
Perkembangan teknologi mempengaruhi pengajaran dan pembelajaran, Integrasi
teknologi maklumat ke dalam pengajaran dan pembelajaran juga harus mengambil kira
perbezaan individu terutama dari segi sosial dan budaya.Teknologi amat membantu
pengajaran dan pembelajaran, guru peka terhadap pengajaran berasaskan komputer
sesuai dengan budaya pelajar. Pembelajaran berasaskan komputer perlu memaparkan
persekitaran budaya pelajar secara mesra.

32

Anda perlu beri fokus kepada perkara tersebut:

(a)

Perkembangan teknologi manfaatkan guru dan murid, ia telah mengubah corak

pengajaran dan pembelajaran, guru yang berkesan akan gunakan teknologi
membantu pengajaran. Bahan berasaskan computer perlu sesuai dengan budaya
pelajar.

(b)

Semua murid perlu diberi peluang dan ruang untuk meneroka alam siber secara
luas tetapi guru perlu menerapkan perbezaan individu dan budaya secara positif.

Anda perlu menguasai teknologi untuk membolehkan teknologi membantu anda

menguruskan perbezaan demi memanfaatkan pembelajaran murid. Sebagai contoh
apabila anda bawa masuk perisian pembelajaran ke dalam bilik darjah perlu semak
kandungan perisian tersebut supaya tidak menjejaskan budaya seseorang murid.
Aspek terakhir yang perlu anda beri perhatian dalam konsep pedagogi relevan budaya
ialah komunikasi guru yang berkesan. Cuba anda bincang dengan rakan dan senaraikan
perkataan atau ayat yang tidak sesuai bagi sesuatu kaum.
Bil

Kumpulan Etnik

Perkataan atau Ayat yang kurang sesuai

digunakan semasa Pengajaran & Pembelajaran

Secara umumnya guru perlu guna bahasa yang mudah difahami oleh semua murid.
Guru harus beri ruang dan peluang bagi murid kemukakan idea daan pendapat. Guru
perbetulkan dan menyebut kembali sebut yang salah/pelat. Guru tidak mengajuk/
mentertawa murid pelat sebutan yang melambangkan etnik tertentu. Guru juga perlu
berusaha mempelajari dan memahami bahasa ibunda murid yang berlainan etnik.

33

Cuba buat renungan

Cuba imbas kembali dan tanya diri sendiri faktor yang manakah (seperti yang dinyatakan di atas)
memberi sumbangan kepada kejayaan anda dalam pedagogi relevan budaya? Adakah anda
dapati sebarang kelemahan yang timbul? Sekiranya ada bagaimana anda atasinya.

Latihan/Aktiviti

Dalam mempastikan keberkesanan pengajaran pedagogi relevan budaya, guru-guru perlu

menggunakan pelbagai kaedah pengajaran. Pilih salah satu kaedah dan jelaskan cara
bagaimana anda akan melaksanakannya?

1.4

Rumusan

Kita sudah sampai ke penghujung topik. Mari kita membuat rumusan.tentang apa yang
telah dipelajari.

Pedagogi relevan budaya merujuk kepada a pedagogy that empowers

students intellectually, socially, emotionally, and politically by using cultural
referents to impart knowledge, skills, and attitudes

Salah satu ciri pembelajaran berkesan ialah penyebatian pengetahuan,

konsep, procedur, kemahiran dan strategi yang mereka pelajari daripada
situasi pelbagai budaya ke dalam kesepaduan ilmu dan nilai tanpa prejudis
budaya lagi

Antara kaedah/teknik

pengajaran yang sesuai untuk pedagogi relevan

budaya termasuk kaedah koperatif, penemuan dan projek.

Integrasi teknologi maklumat ke dalam pengajaran dan pembelajaran juga

harus mengambil kira perbezaan individu terutama dari segi sosial dan
budaya.

Senarai teks bacaan dan rujukan diberikan di bawah.

Teks Bacaan Asas

th

Gredler, M.E. (2001). Learning and instruction. Theory into practice. 4 Edition. New
Jersey: Merrill Prentice Hall.

34

Rujukan
Burden, P.R. & Byrd, D.M. (1994). Methods for effective teaching. Boston: Allyn Bacon.

Good, T.L.& Brophy, J.E.(1997). Looking in Classrooms. New York: Addison Wesley Educational
Inc.

Montgomery,W.(2001). Creating culturally responsive, inclusive classrooms. Teaching

Exceptional Children, Vol.33(4) pp 4-9.

TOPIK 6

PEDAGOGI KELAS BERCANTUM

Fikirkan tentang pengalaman peribadi yang pernah anda melalui mengenai keperluan
untuk merancang bagi mengajar sebuah kelas bercantum. Contohnya, merancang untuk
mengajar satu pelajaran kelas bercantum. Apakah ciri-ciri biasa yang terkandung dalam
pedagogi kelas bercantum?
Sekarang kita akan meneliti cara bagaimana mengelolakan sesi pengajaran untuk
kelas bercantum
6.1 Sejarah dan Konsep Kelas Bercantum
Setiap murid di negara ini perlu diberikan peluang untuk

memperoleh pendidikan

selaras dengan pendemokrasian pendidikan. Oleh sebab terdapat banyak sekolah

kurang murid di pedalaman, kelas bercantum diadakan. Di samping itu, bilangan guru di
sekolah-sekolah tersebut juga adalah sedikit dan dengan itu, perlu mengajar lebih
daripada satu kelas pada masa-masa tertentu.
Sejarah kelas bercantum telah bermula sejak penjajahan British di negara ini di mana ia
dikenali sebagai Multiple Class Teaching. Multiple Class Teaching dijalankan di Lower

35

Primary School ketika itu oleh sebab keadaan bilangan guru yang sangat minima dan
kemudahan asas seperti bilik darjah dan papan tulis tidak mencukupi.

Konsep Kelas Bercantum

Konsep kelas bercantum merujuk kepada kelas-kelas di sekolah rendah yang
mengandungi murid-murid yang umurnya hampir sebaya; misalnya tahun satu dan dua,
tahun tiga dan empat serta tahun lima dan enam.
Kelas bercantum sebagai satu bentuk pengajaran yang mana seorang guru mengajar
murid-murid terdiri daripada beberapa gred atau lebih daripada satu gred di dalam
sebuah bilik darjah. (UNESCO, 1988).
Berasaskan pernyataan di bawah, cuba bincang dengan rakan anda bagaimana boleh
berlaku?
a. Kalau enrolmen tahun / darjah berkenaan ada 10 orang murid atau lebih, kelas tidak
perlu dicantum.
b. Kalau bilangan guru mencukupi, kelas tidak perlu dicantum.
c. Kalau bilangan guru tidak mencukupi dan bilangan murid adalah 10 orang atau
kurang, kelas perlu dicantum.
d. Seelok-eloknya satu kelas bercantum tidak melebihi 20 orang murid.
e. Umur murid-murid dalam satu kelas bercantum perlulah hampir sama dan dari tahap
yang sama, misalnya darjah satu dan dua atau darjah dua dan tiga.
Fikirkan

Cuba bincang dengan rakan anda dan senaraikan ciri-ciri kelas bercantum seperti mana yang
anda ketahui. Kemudian, anda boleh semak dengan ciri-ciri yang anda senarai dengan yang
diberikan dalam modul ini ?

36

6.2

Ciri-ciri Kelas Bercantum

Kelas ini wujud di sekolah rendah sahaja.

Murid-murid berbeza peringkat umur dan tahun persekolahan

Bilangan murid kurang daripada 10 orang dan dengan itu, tidak

membolehkan satu kelas biasa dibuka.

Guru mengajar lebih daripada satu tahun persekolahan kerana peruntukan

guru mengikut bilangan kelas.

Strategi pengajaran dan pembelajaran berbeza daripada kelas biasa.

Anda perlu ketahui bahawa tugas mengelola kelas-kelas bercantum banyak

memerlukan persediaan dan pendekatan yang mahir daripada pihak guru. Kemahiran
multi task atau keterampilan guru diperlukan supaya dapat menimbulkan suasana
pengajaran dan pembelajaran yang berkesan.

6.3 Pedagogi Kelas Bercantum

Dalam situasi pengajaran secara kelas, konsep kepelbagaian murid perlu diambil kira
kerana setiap murid mempunyai daya tanggapan, imaginasi, minat dan konsentrasi yang
berbeza-beza walaupun mereka dalam kumpulan umur yang sebaya. Oleh itu muridmurid di bawah jagaannya lebih sesuai dibahagikan kepada kumpulan-kumpulan kecil.
Prinsip-prinsip pecahan kepada kumpulan adalah seperti berikut :
(a)

Kumpulan Sama Kebolehan

(b)

Kumpulan Pelbagai Kebolehan

(c)

Kumpulan Tahun Persekolahan

(d)

Kumpulan Sosial

(e)

Kumpulan Individu

Kumpulan Sama Kebolehan

Kumpulan yang sama kebolehan ini dikenali sebagai kumpulan akademik. Pelajaran
seperti matematik dan bahasa amatlah sesuai diajar mengikut kumpulan ini. Guru
memerhati dan mencatat pencapaian murid-murid dalam aktiviti pengajaran dan
pembelajaran dan kemudian secara berhati-hati membahagikan murid-murid pada
kumpulan-kumpulan tertentu. Pembahagian murid-murid kepada kumpulan-kumpulan
yang lemah. Cara pembahagian begini akan lebih cenderung membawa kepada
bilangan murid-murid dalam kumpulan sederhana adalah lebih ramai daripada murid-

37

murid dalam kumpulan cerdas dan lemah. Guru hendaklah lebih menitikberatkan
keperluan kumpulan yang lemah ini.

i. K u m p u la n m e n g ik u t k e b o le h a n

C a n tu m a n k e la s T ah u n 2 d a n 3

Lam bat

S e d e rh a n a

C erd as

CANTUMAN KELAS : CANTUMAN TAHUN 2 DAN 3

KAEDA H KUM PULAN SAM A KEBOLEHAN
P A P A N T U L IS
M
G u e ja
ru

SUDUT BACAAN

SUDUT PEMBELAJARAN

SUDUT PEMBELAJARAN

SUDUT PAMERAN

P E T U N JU K :TAHUN 2
TAHUN 3

K U M P U LA N A
T ah un 2 d an 3 yan g lam b at
K U M P U LA N B
T ah un 2 d an 3 yan g sed erh an a
K U M P U LA N C
T ah un 2 d an 3 yan g cerd as

38

Renung
dan

K u m p u la n p e lb a g a i k e b o le h a n

C a n tu m a n

fikirkan

Tahun 2 dan 3

la m b a t

la m b a t

la m b a t

s e d e rh a n a

s e d e rh a n a

s e d e rh a n a

c e rd a s

c e rd a s

c e rd a s

Bincangkan bagaimana anda dapat mengelolakan sesi pengajaran berdasarkan kumpulan

mengikut kebolehan?

Kumpulan Pelbagai Kebolehan

Kumpulan ini terdiri daripada murid-murid yang pelbagai kebolehan. Kalau murid-murid
dibahagikan mengikut kumpulan ini, dalam tiap-tiap kumpulan itu nanti terdiri daripada
murid-murid yang berkebolehan dalam pelbagai aktiviti, ada yang pandai membaca, ada
yang pandai melukis, ada penulis dan ada juga yang aktif dalam kerja-kerja praktikal.
Murid yang cerdas dapat membantu murid yang lambat. Biasanya kumpulan ini dibentuk
untuk menjalankan satu-satu projek. Oleh itu kumpulan yang mempunyai pelbagai
kebolehan dapat menghasilkan kerja projek yang berjaya. Lembaran kerja pula
disediakan mengikut kebolehan individu.
Kumpulan Tahun Persekolahan

Guru mengajar satu tahun tertentu, manakala masa yang sama kumpulan tahun
persekolahan lain melakukan kerja sendiri. Sesuai bagi kemahiran yang berbeza. Setiap
darjah ada kumpulan:

39

lambat

sederhana

cerdas

Guru mengajar mengikut darjah secara bergilir. Sediakan lembaran kerja untuk semua
kumpulan.

P e n g e n d a lia n
ss ee cc aa rr aa
K e la s
KK aa ee dd aa hh
D a r ja h
// TT aa hh uu nn P e r s e k o l a h a n

G U R U
g u ru
m
s e c a ra

T A H U N

k u m

e n g a ja r
b e r g ilir

T A H U N

k u m

p u la n

p u la n

Kumpulan Sosial

Kumpulan ini berbeza dengan Kumpulan Aktiviti dan Kumpulan Pelbagai Kebolehan
kerana kumpulan ini dibentuk berdasarkan kepada penyesuaian kanak-kanak itu sendiri.
Di sini kanak-kanak diberi peluang memilih kumpulan-kumpulannya sendiri. Jenis-jenis
aktiviti yang dibuat biasanya termasuklah permainan, pelajaran muzik, drama atau
pelajaran bercorak rekreasi dan kerehatan.

40

Kumpulan Individu

Kaedah ini boleh digunakan setelah semua kumpulan murid telah melibatkan diri dalam
aktiviti pembelajaran. Guru mengambil kesempatan untuk membimbing secara individu.

K u m p u la n p e lb a g a i k e b o le h a n

C a n tu m a n

Tahun 2 dan 3

la m b a t

la m b a t

la m b a t

s e d e rh a n a

s e d e rh a n a

s e d e rh a n a

c e rd a s

c e rd a s

c e rd a s

Pengendalian Kelas Bercantum

Kaedah Darjah / Tahun Persekolahan
papan tulis

papan tulis

A
B
C
Ruang pembelajaran

Ruang pameran
hasil kerja murid

Meja guru

Ruang bacaan

A
B
C
Ruang pembelajaran

Catatan :

Petunjuk:

1. Murid mengikut kumpulan.

2. Dua papan tulis.
3. Sekatan antara kelas digunakan
sebagai ruang pameran hasil kerja
murid.

A = Kumpulan lambat
B = Kumpulan sederhana
C = Kumpulan cerdas

Tahun 3
Tahun 2

41

Gunakan internet untuk mendapatkan maklumat yang lebih lanjut mengenai kelas
bercantum. Kongsikan bahan rujukan dengan rakan-rakan anda.

6.4 Rancangan Pengajaran Kelas Bercantum

Pengubahsuaian Sukatan Pelajaran dan Huraian Sukatan Pelajaran.

Guru-guru yang terlibat dalam kelas bercantum perlu sedar sukatan pelajaran yang
disediakan oleh PPK adalah untuk kegunaan kelas biasa. Sukatan Pelajaran tersebut
perlu diubahsuai supaya selaras dengan kehendak murid-murid dalam kelas bercantum.

Guru yang mengajar kelas bercantum Tahun 4 dan 5 perlu meneliti isi kandungan
sukatan pelajaran bagi kedua-dua tahun tersebut dan membuat penyesuaian bagi setiap
mata pelajaran supaya dapat diajar serentak. (rujuk Rancangan Pengajaran Harian)
Mata pelajaran dan tajuk yang sama boleh diajar serentak mengikut prinsip-prinsip kelas
bercantum. Guru perlu mengubahsuai jadual waktu supaya mata pelajaran berkenaan
dapat diajar dengan serentak. Namun jika dua tajuk berlainan terpaksa diajar pada satu
masa, kaedah pengajaran kumpulan perlu dititikberatkan.

42

G AB U N G AN K EM AH IR AN D A LA M
M A T EM AT IK
K E M A H IR A N N O M B O R Y A N G SA M A
B il.
1

T ah
a hu n 1

T ah u n 2

N om b or 1 - 10

N om b or
kurang 300

Ta
hun 3
ah
N om b or
kurang 700

PENGGUNAAN MASA KAEDAH DARJAH / TAHUN

PERSEKOLAHAN
MASA

TAHUN 2

TAHUN 3

15 minit

Guru Mengajar

Kerja sendiri

15 minit

Kerja sendiri

Guru Mengajar

Catatan : Kaedah ini sesuai dipraktikkan apabila cantuman

kemahiran tidak dapat dicantumkan
4.2 Rumusan

43

C o n to h

PENGURUS AN M ASA K A E DAH KE LAS

M ASA

C a ta ta n

TAHUN 2

TA H U N 3

2 0 m in it

G u r u m e n g a ja r

4 0 m in it

M u r id m e m b u a t a k t iv it i
S e t 1 , 2 , 3 ...

: - K a e d a h in i s e s u a i d ip r a k t ik k a n
k e b o le h a n m u r id d ik e t a h u i
- A p a b ila k e m a h ir a n

s e b e lu m

y a n g s a m a d ia j a r .

Diambil daripada : Modul BPG(2007). Kelas Bercantum.

Penyediaan Rancangan Pengajaran Harian Kelas Bercantum

Rancangan Pengajaran Harian merupakan satu rekod yang sangat penting bagi guru
berdasarkan surat pekeliling K.P Bil.256/1961. Rancangan Pengajaran Harian sangat
penting kerana
a) ia sebagai satu rujukan persediaan pelajaran harian.
b) ia dapat menentukan kemajuan sesuatu kelas dalam pelbagai mata pelajaran.
c) ia sebagai panduan berkenaan kemajuan dan prestasi sesorang murid.
d) dapat menyemak tugasan-tugasan yang sudah atau belum selesai dalam rancangan
untuk setahun.

44

e)

sebagai panduan dan membantu guru-guru lain yang mengambil alih mengajar
sesuatu darjah.

Rancangan Pengajaran Harian terus dianggap sebagai rujukan penyediaan pelajaran

harian tetapi lebih menekankan kepada pendekatan yang menyeluruh dan saling
berkaitan bagi kedua kelas yang dicantumkan.

Latihan

Cuba imbas kembali dan tanya diri sendiri faktor yang manakah (seperti yang dinyatakan di
atas) memberi sumbangan kepada kejayaan anda dalam pedagogi kelas bercantum? Adakah
anda dapati sebarang kelemahan yang timbul? Sekiranya ada bagaimana anda atasinya.

Kita telah sampai ke akhir topik mengenai perancangan untuk mengajar. Mari kita
membuat ringkasan isi penting dalam topik ini.:

Kelas bercantum merujuk kepada kelas-kelas di sekolah rendah yang

mengandungi murid-murid yang umurnya hampir sebaya; misalnya tahun satu
dan dua, tahun tiga dan empat serta tahun lima dan enam.

Antara ciri-ciri kelas bercantum adalah kelas ini wujud di sekolah rendah sahaja,
murid-murid berbeza peringkat umur dan tahun persekolahan; bilangan murid
kurang daripada 10 orang dan dengan itu, tidak membolehkan satu kelas biasa
dibuka, guru mengajar lebih daripada satu tahun persekolahan kerana
peruntukan guru mengikut bilangan kelas dan strategi pengajaran dan
pembelajaran berbeza daripada kelas biasa.

Prinsip-prinsip pecahan kepada kumpulan adalah seperti berikut : kumpulan

Sama

Kebolehan;

kumpulan

Pelbagai

Kebolehan;

kumpulan

Tahun

Persekolahan; kumpulan sosial; kumpulan individu

45

Rancangan Pengajaran Harian merupakan satu rekod yang sangat penting bagi
guru kerana merupakan rujukan untuk persediaan harian dan pendekatan yang
menyeluruh dan saling berkaitan bagi kedua kelas yang dicantumkan

Di bawah adalah senarai teks bacaan dan buku rujukan yang digunakan.

Teks Bacaan Asas

Rujukan
Arends, R.I. (2001). Learning To Teach. Boston : McGraw Hill.
Anthony Candia, (1989), Pengurusan Bilik Darjah Dalam Konteks Kelas Bercantum.
Asmah bt. Hj Ahmad, (1989), Pedagogi 2, Siri Pendidikan Logman.

Kementerian Pelajaran malaysia, (1982), Buku Panduan Khas Kelas Bercantum Kurikulum Baru
Sekolah Rendah.

Kementerian Pendidikan Malaysia, (1980 - pindaan, 1982), Pusat Perkembangan Kurikulum,

Kementerian Pelajaran Malaysia, Panduan Kelas Bercantum.

Bahagian Pendidikan Guru.(2007). Modul Kelas Bercantum. Putrajaya.

TOPIK 7

SOSIOLINGUISTIK

Dalam topik ini, anda akan diberi pendedahan mengenai peranan bahasa dalam
pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah serta masyarakat. Tambahan pula,
topik ini juga ketengahkan kepelbagaian bahasa yang sedia ada di Malaysia serta
peranan guru dalam menyatukan pelajar yang terdiri daripada pelbagai budaya dan
bahasa.

46

7.1 Peranan Bahasa dalam Masyarakat Pelbagai Budaya

Guru

menggunakan

bahasa

untuk

menyampaikan

pengajarannya.

Guru

juga

menggunakan bahasa untuk membimbing dan menasihati murid-muridnya. Malaysia

merupakan sebuah Negara yang mempunyai rakyat yang

terdiri daripada pelbagai

etnik, sehubungan dengan itu, guru-guru perlu memahami latar belakang murid yang
diajar terutama faktor budaya yang mempengaruhi perlakuan muridnya samaada
perlakuan berbahasa atau perlakuan bukan bahasa.

Penggunaan bahasa sangat

berkait rapat dengan latar belakang murid terutama budaya di mana murid itu
dibesarkan dan menjalani kehidupannya.
Bahasa yang dipertutur oleh manusia adalah suatu anugerah Tuhan kepada manusia
kerana dengan bahasa manusia menyampaikan hasrat, meluahkan rasa dan
mengemukakan pandangan.

Bahasa merupakan alat perhubungan manusia dalam

kehidupan sosialnya sejak manusia dicipta oleh Tuhan.

berbahasa perlu disyukuri kerana

Maka, keupayaan manusia

bahasa sebagai alat penting kepada

manusia

sehingga manusia mampu menjalani kehidupan bermasyarakat dengan sempurna.

Bahasa menyampaikan makna dalam kehidupan sosial dan apabila digunakan dalam
konteks komunikasi, bahasa dikaitkan dengan budaya yang pelbagai dan kompleks.
Manusia mengungkap kata-kata berdasarkan pengalamannya yang menyampaikan
fakta, idea dan peristiwa yang merujuk kepada pengetahuan mereka tentang dunia yang
dikongsi bersama. Kata-kata yang diungkapkan menggambarkan sikap, kepercayaan,
fahaman, dan pandangan dan sekali gus bahasa sebenarnya suatu realiti budaya.
Manusia menggunakan bahasa bukan sekadar untuk membuktikan pengalaman yang
dilalui, sebaliknya bahasa yang dipertutur mencipta pengalaman yang baharu apabila
bahasa mampu menjadi medium perhubungan antara manusia.
Penerangan di atas telah menjelaskan kepada anda peranan bahasa dalam kehidupan
masyarakat. Jadi, apakah yang anda faham tentang sosiolinguistik? Kebanyakan tokoh
bahasa di dalam dan di luar Negara bersetuju bahawa ilmu sosiolinguistik ialah bidang
pengkajian hubungan manusia dengan bahasa.

Dalam konteks Malaysia yang terdiri

daripada pelbagai kaum, bahasa Melayu merupakan bahasa rasmi yang tuturkan oleh
rakyat Malaysia, namun begitu, Malaysia mempunyai pelbagai jenis bahasa etnik yang
masing-masing membawa identiti budaya yang tersendiri. Walau pun bahasa Melayu

47

merupakan bahasa rasmi yang menjadi bahasa pengantar rakyat pelbagai kaum di
Malaysia, namun pelbagai etnik Malaysia dibenarkan bertutur dalam bahasa masingmasing tanpa sebarang sekatan.
Hentian seketika dan Berfikir :

Tahukah anda bahawa di Malaysia terdapat lebih puluhan jenis bahasa yang dipertuturkan oleh
penutur jati yang terdiri daripada pelbagai etnik? Senaraikan bahasa-bahasa yang terdapat di
Malaysia.

7.2 Kepentingan Penggunaan Satu Bahasa Pengantar

Kita telah mengetahui bahawa Malaysia memiliki pelbagai etnik, pelbagai bahasa serta
pelbagai budaya dan hal ini merupakan cabaran terbesar kepada Negara dalam
membina rakyat bersatu padu. Sehubungan dengan itu, pemimpin Negara sejak zaman
sebelum mencapai kemerdekaan lagi telah nampak isu bahasa dan etnik ini dan oleh
kerana itu sekiranya anda mengkaji Laporan-Laporan berhubung Pendidikan anda akan
ketahui bahawa kesemua Laporan menekankan aspek penggunaan bahasa kepada
rakyat Tanah Melayu. Hal ini menunjukkan bahawa sosiolinguistik di Malaysia bukanlah
perkara mudah dan tidak perlu diberi perhatian sewajarnya, sebaliknya, sosiolingistik
merupakan bidang yang sangat penting dalam menentukan tahap keharmonian dan
keamanan Negara.
Apakah pentingnya penggunaan satu bahasa sebagai bahasa pengantar kepada
sebuah Negara seperti Malaysia?
Dalam laporan Cheesman (1946) didapati bahawa di dalam satu kelas di sebuah kelas
sekolah Inggeris, terdapat murid-murid pelbagai etnik yang menuturkan hampir sebelas
jenis bahasa. Seandainya, murid-murid ini tidak menguasai satu bahasa yang sama
sebagai bahasa pengantar, maka pasti guru berhadapan dengan masalah untuk
menyampaikan pengajarannya dan murid tidak akan memperoleh ilmu, apa lagi untuk
menyatupadukan mereka.

48

Sedarkah anda bahawa perbezaan bahasa membawa kepada perbezaan budaya dan
perbezaan budaya yang ketara tidak akan membawa perpaduan antara kaum atau
etnik?

Sehubungan dengan itu, Laporan Barnes pada tahun 1950 mencadangkan

penggunaan bahasa Inggeris dan bahasa Melayu sahaja di semua sekolah kebangsaan.
Barnes juga mencadangkan pemansuhan sekolah vernacular Cina dan Tamil tetapi
ditentang kuat terutama oleh kaum Cina kerana khuatir penutupan sekolah Cina sedia
ada.

Rentetan tersebut berterusan dengan Laporan Fenn-Wu 1951 dan seterusnya

pada 1956 Laporan Razak yang menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar
di sekolah. Ordinan Pelajaran 1957 diluluskan bagi melaksanakan usul Laporan Razak
di mana perancangan pendidikan dirangka meliputi semua kaum di Tanah Melayu dan
ini merupakan asas perkembangan pendidikan seterusnya di Malaysia.

Seterusnya

dalam Laporan Rahman Talib 1960 adalah bukti betapa kerajaan bersungguh-sungguh
membentuk satu sistem pendidikan yang bersifat kebangsaan sebagai usaha
menyatupadukan rakyat Malaysia.

Seterusnya dalam Akta 1961 termaktab Dasar

Pendidikan Kebangsaan yang menggariskan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar

utama untuk semua peringkat pendidikan dengan mengguna pakai kurikulum dan
peperiksaan yang sama untuk semua murid.

Berhenti dan Reflek

Apakah yang anda fahami tentang penggunaan satu bahasa pengantar?

Bagaimanakah

peranan anda sebagai seorang guru dapat membantu menyatupadukan pelajar melalui konsep
ini?

7.3 Peranan Guru dalam Aspek Sosiolinguistik

Guru memainkan peranan yang sangat penting untuk membentuk jati diri murid yang
menghayati bahasa rasmi dan budaya nasional di samping menerap nilai-nilai
menghormati perbezaan bahasa dan budaya menurut etnik.
Bagaimanakah guru mampu memainkan peranan dalam memartabatkan bahasa
Kebangsaan dengan membentuk rakyat yang mempunyai jati diri sebagai rakyat
Malaysia dan pada waktu yang sama mengekalkan pelbagai warisan budaya etnik?

49

Antara peranan yang dimainkan oleh guru ialah mengadakan pelbagai aktiviti bahasa,
sastera dan budaya dalam kalangan murid-muridnya.

Aktiviti yang memartabatkan

bahasa Kebangsaan boleh dilakukan di dalam bilik darjah atau di luar bilik darjah.
Selain aktiviti pengajaran dan pembelajaran, kegiatan kokurikulum adalah saluran
terbaik untuk memartabatkan Bahasa kebangsaan melalui kepelbagaian aktiviti dan
projek yang kreatif, menyeronokkan serta memanfaatkan murid. Bagi mengekalkan
warisan budaya dan bahasa kepelbagaian etnik di Malaysia, guru boleh menyelitkan
unsur-unsur warisan budaya etnik-etnik lain dengan menggunakannya sebagai sumber
pengajaran dan pembelajaran, contohnya, menggunakan cerita rakyat etnik Iban dalam
pengajaran Bahasa Melayu, menggunakan lagu etnik Kadazandusun dalam pengajaran
dan pembelajaran muzik,

menggunakan tarian India dalam Pendidikan Jasmani.

Malahan pelbagai permainan tradisional milik etnik-etnik ini dapat digunakan sebagai
pendekatan

Games

based

learning

dalam

pengajaran

dan

pembelajaran.

Penggunaan sumber P&P dengan menggunakan kepelbagaian unsur budaya bukan

sahaja memupuk kesefahaman kalangan murid yang tediri daripada pelbagai etnik,
malahan ruang tersebut akan mendorong murid memahami dan menguasai kosa kata
bahasa etnik rakan-rakan mereka.

Sekiranya guru mampu meneruskan dan

mentadbirkan hal ini dengan berkesan, setiap etnik tidak berasa tersisih, sebaliknya
menjadikan Malaysia kaya dengan variasi bahasa dan budaya.

Latihan/ Aktiviti

Anda digalakkan menggunakan

pendekatan koperatif

semasa perbincangan.

Cuba

berkongsi pengalaman bagaimana anda dapat memainkan peranan jika mengajar pelajar
berbilang kaum dan pelajar kerap menggunakan pelbagai bahasa dalam bilik darjah.

50

3.3 Rumusan

Topik ini membincangkan mengenai

aspek sosiolinguistik di Malaysia dan . Antara

aspek aspek penting adalah berikut:

Malaysia merupakan sebuah negara pelbagai kaum yang mempunyai pelbagai

bahasa

Malaysia terdiri daripada pelbagai kaum dan bahasa Melayu merupakan bahasa
rasmi yang tuturkan oleh rakyat Malaysia

Demi menyatupadukan rakyat Malaysia, beberapa dasar digariskan antaranya

Akta 1961 yang termaktub Dasar Pendidikan Kebangsaan di mana bahasa
Melayu sebagai bahasa pengantar utama untuk semua peringkat pendidikan
dengan mengguna pakai kurikulum dan peperiksaan yang sama untuk semua
murid.

Guru perlu memainkan peranan dengan mengadakan pelbagai aktiviti bahasa,

sastera

dan

budaya

dalam

kalangan

murid-muridnya.

Aktiviti

yang

memartabatkan bahasa Kebangsaan boleh dilakukan di dalam bilik darjah atau

di luar bilik darjah.

Di bawah adalah senarai teks bacaan dan buku rujukan yang digunakan.

Teks Bacaan Asas

Muhamad Kamarul Kabilan & Zaharah Hassn.(2005). Readings on ethnic relations in a

multicultural society. Serdang: Universiti Putra Malaysia.
Rujukan

Woolfolk,A. (2004). Educational Psychology. Boston: Allyn & Bacon

51

TOPIK 8

PENILAIAN BERASASKAN BUDAYA

Fikirkan pengalaman anda sebagai guru di sebuah sekolah pelbagai budaya. Adakah
anda pernah merancang penilaian untuk kelas yang terdiri daripada pelbagai kumpulan
etnik? Apakah aspek-aspek yang perlu anda ambil kira semasa menyediakan ujian
untuk kelas anda? Topik ini akan membincangkan mengenai perancangan yang
diperlukan untuk melaksanakan penilaian yang berasaskan budaya. Ini termasuklah
konsep penilaian berasaskan budaya, ciri-ciri ujian berasaskan budaya, prinsip-prinsip
yang perlu diambil kira serta strategi penilaian yang sesuai untuk kelas pelbagai budaya.
7.1 Konsep dan Tujuan Penilaian Berasaskan Budaya
Konsep Penilaian Berasaskan Budaya

Penilaian merujuk kepada satu proses mendapatkan maklumat yang berguna untuk
membuat pertimbangan tentang tindakan selanjutnya. Dalam perkataan lain, penilaian
adalah satu proses sistematik untuk mendapatkan maklumat dalam membuat keputusan
bagi tindakan yang akan diambil kelak. Manakala mengikut

Hall (1959), budaya

merupakan satu set pola yang dialami oleh individu-individu sebagai cara bertindak,
merasa, dan melakukan sesuatu. Amat jelas adalah pandangan Erickson (1997) di
mana atribut penting budaya berkait dengan pendidikan merupakan suatu yang eksplisit
(seperti tabiat manusia) dan implisit (seperti nilai, andaian dan kepercayaan).
Maka penilaian berasaskan budaya membawa maksud bahawa
dilaksanakan oleh guru untuk mengumpul maklumat

penilaian yang

dalam membuat keputusan

seharusnya mengambil kira aspek kepelbagaian budaya murid semasa menyedia atau
memilih instrumen untuk memperoleh maklumat supaya keputusan yang dibuat adalah
sah dan boleh dipercayai.

Penilaian berasaskan budaya kian memainkan peranan penting dalam bidang

pendidikan. Pengumpulan data tentang pengetahuan dan kemahiran pelajar dengan
menggunakan alat/teknik

penilaian yang sesuai amat

mustahak . Kesahan dalam

52

keputusan penilaian merupakan isu utama kerana keputusan-keputusan ini digunakan

untuk memaklumkan keputusan terhadap pembelajaran pelajar. Maka keputusan yang
sah

dipengaruhi oleh pemilihan alat penilaian yang telah disahkan

berasaskan

sampelan populasi tertentu. Juga, jika suatu alat diterjemahkan, kepastian perlu dibuat
terhadap kesahan dan integriti dalam proses terjemahan.

Tujuan Penilaian Berasaskan Budaya

Penilaian yang disediakan untuk pelajar daripada pelbagai budaya perlu mengambil kira
faktor pelajar seperti sejarah imigrasi atau perpindahan, status sosio-ekonomi, latar
belakang pelajar. Aspek-aspek ini akan

akan membantu

dalam membekalkan

maklumat kepada guru apabila memilih alat-alat penilaian yang sesuai untuk proses
peinilaian. Untuk guru yang menyediakan penilaian, pentaksiran berasaskan budaya
memerlukan integrasi kepekaan dari segi sikap, pengetahuan, kemahiran menyoal
atau menemubual, strategi-strategi intervensi dan amalan-amalan penilaian.
Penilaian ini bertujuan untuk menentukan teknik dan strategi penilaian yang sesuai
untuk memperoleh data mengenai pelajar. Fokus
mendiskriminasikan

sesiapa

kemajuan pelajar selain dapat

seharusnya dapat

mengenai penilaian yang tidak

membuat keputusan

tentang

mengenal pasti atau mengklasifikasikan pelajar. Di

samping itu, penilaian ini bertujuan untuk memberi maklum balas tentang kelemahan
dan kekuatan pengajaran pembelajaran, dan seterusnya pembangunan program
pendidikan.
Secara keseluruhannya, penilaian berasaskan budaya bertujuan untuk :
(a) mengumpul maklumat untuk kemajuan, diagnosis dan tindakan selanjutnya
(b) menilai dengan menggunakan prosedur autentik dan alternatif
(c) memperoleh data tentang peluang pembelajaran untuk semua murid
(d) mengumpul maklumat sama ada ianya mengambil kira faktor linguistik dan
kerelevanan budaya
(e) menentukan keperluan bahasa yang sesuai untuk penilaian formal
(f) mengurangkan bias dalam amalan-amalan penilaian tradisional

53

Sila buat refleksi

Buat refleksi: Sebagai guru di sekolah, pernahkah anda berfikir tentang penilaian yang mesra
budaya? Beri pandangan anda kepada jawapan anda.

7.2 Peranan Guru dalam menyediakan penilaian berasaskan budaya

Guru perlu mempunyai kebolehan untuk menggunakan pelbagai kemahiran penilaian

dan alat

dalam pengajaran

yang dapat memberi

peluang pelajar menunjukkan

kompetensi mereka dalam pelbagai cara berasaskan keadaan tempatan, termasuklah

pengetahuan dan kemahiran berkait dengan pemahaman amalan budaya tradisional.
Tambahan pula, guru perlu mengambil kira pelbagai kemahiran penyelesaian masalah
dalam menilai potensi pembelajaran pelajar di bawah jagaan mereka dan menyediakan
peluang yang sesuai untuk pelajar meningkatkan diri.
Budaya sama ada dapat dilihat atau terselindung harus diutarakan dalam prosesproses dan kandungan pengajaran oleh guru. Budaya membentuk dan dibentuk dalam
proses pengajaran dan pembelajaran yang berlaku dalam persekitaran pembelajaran
sepanjang hidup manusia, keluarga, bilik darjah , komuniti dan tempat kerja. Maka guru
berperanan untuk menangani isu-isu budaya setiap kali mereka mengajar dan membina
alat penilaian. Oleh demikian, boleh dikatakan bahawa budaya bukan sahaja melibatkan
amalan- amalan harian ( pola tingkah laku, tradisi, tabiat atau adat resam) tetapi juga
cara murid memahami idea dan membina makna terhadapnya setiap hari. Perkara ini
amat penting untuk guru sebagai landasan untuk prosespengajaran dan pembelajaran
serta penilaian.

54

Berhenti seketika dan buat renungan

Cuba imbas kembali dan tanya diri sendiri peranan yang manakah (seperti yang dinyatakan di
atas) memberi sumbangan kepada kejayaan anda dalam merancang ujian bilik darjah yang baik?
Adakah anda dapati sebarang kesulitan yang akan dihadapi?

Latihan

1. Terangkan dengan ringkas dua aspek budaya yang mempengaruhi keberkesanan satu
ujian bilik darjah yang baik.
2. Berikan tiga tujuan penilaian berasaskan budaya dalam bilik darjah

7.3 Prinsip- Prinsip Penilaian berasaskan budaya

Penilaian autentik berbandingkan penilaian tradisional iaitu ujian kertas dan pensil
didapati memberi peluang kepada semua murid pelbagai budaya untuk melibatkan diri
dalam aktiviti/tugasan penilaian berasaskan situasi sebenar. Ini amat relevan dan
bermakna kepada murid kerana mengkaitkan situasi sebenar dalam mata pelajaran.
Antara prinsip-prinsip yang perlu diambil kira oleh guru dalam penilaian berasaskan
budaya termasuk:
(a) Penilaian harus berasaskan pemahaman tentang bagaimana murid belajar. Ia
harus memainkan peranan positif dalam membentuk pengalaman pembelajaran
murid
(b)

Penilaian harus mengambil kira perbezaan individu murid dalam pembelajaran.

Ia

harus

berasaskan

objektifobjektif

dan

membolehkan

murid

mendemonstrasikan pencapaian hasil pembelajaran dalam pelbagai cara.

Dalam konteks ini, pengubahsuaian

kandungan harus

dilakukan dan

55

kandungan seharusnya melambangkan budaya murid, latar belakang murid,

bahasa utama, keluarga dan komuniti. Pengetahuan kandungan dan kemahiran
perlu diintegrasikan dan merentasi semua mata pelajaran sepanjang masa.
Dalam hal ini, tugasan/aktiviti

terdiri daripada jenis koperatif, aktif dan

berasaskan inkuiri.
(c) Penilaian harus bercorak adil kepada semua murid. Amalan penilaian harus
merangkumi prinsip-prinsip inklusif dan menyokong ekuiti. Amalan-amalan ini
harus

dapat

memenuhi

kumpulan murid.

Adalah

kepelbagaian

sama ada secara individu atau

penting untuk menggunakan

pelbagai

bentuk

penilaian. Juga, bahasa inklusif perlu digunakan untuk mengelakkan bias dari
segi gender, perkauman, budaya atau bahasa.

7.4 Ciri-Ciri Penting Dalam Penilaian Berasaskan Budaya

Kita harus sedar bahawa guru yang paling berpengetahuan dalam kandungan mata
pelajaran mungkin tidak begitu cekap dari segi mengenal pasti pengaruh-pengaruh
relevan budaya

secara kontektual, cekap dalam mengenal pasti

strategi-strategi

pengajaran yang sesuai atau pun membina prosedur penilaian yang mesra budaya.
Pada awalnya, usaha membina alat penilaian dibuat secara kolaboratif, namum guru
dalam bilik darjah perlu belajar bagaimana memodeli dan memurnikan alat-alat ini jika
ingin mewujudkan pembelajaran berkualiti dengan positifnya.

Penilaian yang menyokong pembelajaran merupakan jenis-jenis penilaian yang tersirat

dalam kerangka kurikulum (Gordon,1996). Penilaian yang terangkum dalam kurikulum
secara formatif adalah penting untuk mencapai hasil pembelajaran spesifik yang mana
murid diberi pendedahan. Oleh yang demikian, alat-alat penilaian direka bentuk untuk
satu- satu pengajaran yang akan membekalkan maklumat untuk membuat keputusan
bilik darjah berkait dengan penempatan, diagnosis, pemantauan, dan pencapaian murid.
Penilaian yang terangkum dalam kurikulum dan aktiviti-aktiviti pengajaran merupakan
komponen yang berkait rapat untuk memudahcara pembelajaran.

56

Penilaian yang terangkum dalam kurikulum berbeza dari segi format dan gaya. Bentuk
penilaian terdiri daripada jenis formal, tidak formal, ujian kertas dan pensil atau aktiviti
berasaskan prestasi/perlakuan.

Dalam konteks

penilaian mesra budaya, penilaian

formatif yang direka atau bina akan berkisar kepada konteks yang sama seperti dalam
pengajaran dan pembelajaran untuk

mengumpul data bagi menilai keberkesanan

pengajaran.

Mengikut Gordon (1996), proses penilaian yang dilaksanakan perlu menyokong

pengalaman pembelajaran pelbagai, pelbagai konteks, dan item ujian lebih processsensitive.

Bentuk penilaian

perlu distrukturkan untuk memberi sokongan kepada

aktiviti pengajaran dan terdiri daripada kepelbagaian dalam jenis item untuk menilai
objektif secara berkesan. Guru perlu berkebolehan memadankan kehendak ujian dan
aktiviti-aktiviti pengajaran demi meningkatkan kerelevanan kurikulum dan menghasilkan
maklumat yang tepat. Bentuk format penilaian gabungan antara pelbagai jenis item
dapat mengukur kemahiran- kemahiran pemerosesan kognitif yang berlainan dan ini
dikatakan dapat menunjukkan pelbagai tahap atau jenis pembelajaran. Tambahan pula,
beberapa objektif atau komponen pengajaran dan pembelajaran boleh diukur dengan
menggunakan pelbagai format item yang berbeza untuk memperoleh maklumat yang
dapat menilai pencapaian murid.

Berhenti seketika dan buat renungan

Berkongsi dengan rakan-rakan tentang jenis item ujian bilik darjah anda. Bincangkan sama ada
anda mempertimbangkan kepelbagaian budaya semasa menyediakan item ujian.

Aspek penting yang perlu diambil kira semasa membina ujian bilik darjah termasuk
bahasa yang digunakan, jenis item ujian,

57

Salah satu ciri penting yang boleh mempengaruhi prestasi murid ialah bahasa yang
digunakan dalam penilaian prestasi seperti sains. Perkataan mempengaruhi cara murid
bertindak balas terhadap tugasan. Jika sesorang tidak dapat memahami satu perkataan
or

dia memahami

perkataan tersebut

pada perspektif lain kerana latar belakang

budaya dan linguistik, prestasinya mungkin tidak

membawa makna yang tepat

mengenai pengetahuan dan kemahirannya.

Oleh kerana

bahasa begitu penting dalam sesetengah alat penilaian, guru yang

mengadaptasi ujian dari populasi normal untuk kegunaan kumpulan pelbagai budaya
atau linguistik

akan gagal menghasilkan

penilaian yang adil serta boleh dibuat

perbandingan.

Latihan/Aktiviti

Berdasarkan kepada pengalaman anda disekolah, terangkan secara ringkas prinsip-prinsip

dan proses penilaian yang anda gunakan untuk menyediakan ujian berasaskan budaya.
Gunakan pengurusan grafik untuk mengambarkan proses tersebut.

7.5 Jenis-Jenis Penilaian Berasaskan Budaya

Dalam bilik darjah yang mesra budaya, guru perlu menggunakan penilaian berterusan
dan sistematik
Maklumat

untuk menilai kebolehan, minat, sikap dan kemahiran sosial murid.

yang dikumpul

akan menyediakan asas untuk membuat keputusan

pengajaran dan memberi pengertian kepada apa yang perlu diajar dan bagaimana
hendak mengajar. Tambahan pula, terdapat tekanan terhadap penglibatan murid dalam
proses penilaian. Apabila murid diberi peluang untuk melibatkan diri dalam penilaian,

58

mereka boleh membuat refleksi terhadap kemajuan mereka dan memberi pemahaman
baru yang tidak dapat diberi oleh orang dewasa.

Contoh-contoh penilaian mesra budaya merangkumi yang berikut:

Pemerhatian harian tingkah laku pembelajaran dan sosial murid dalam situasi
bilik darjah.

Pemerhatian boleh dibuat melalui senarai semak, catatan, atau kad fail untuk
membolehkan guru merumuskan pemerhatian tingkah laku murid secara yang tekal dan
bermakna. Sebagai contoh, guru boleh gunakan senarai nama kelas merupakan cara
mudah untuk merekodkan pemerhatian harian. Guru boleh mewujudkan lajur untuk
mengenal pasti projek, aktiviti atau tingkah laku yang ingin diperhatikan.
Penilaian Portfolio

Murid dan guru boleh memilih sampel tugasan yang menggambarkan kepelbagaian
keperluan dan kebolehan murid untuk dinilai. Guru, murid dan ahli-ahli keluarga boleh
membuat refleksi terhadap apa yang murid telah laksanakan, tahap kebolehan mereka
dan bidang manakah yang perlu ditambah baik.
Penulisan Jurnal

Penulisan jurnal memberi

peluang kepada murid berkongsi pemahaman peribadi

mengenai perkara seperti sastera dalam pelbagai konteks budaya untuk memaklum,
memperjelas dan menerangkan tentang masyarakat majmuk. Contohnya, guru boleh
menilai tentang jurnal pembelajaran di mana murid mencatat kaitan peribadi dengan

59

watak-watak dalam sastera yang mereka baca. Mereka boleh membina pengertian
terhadap watak dan ini memberi mereka kebebasan untuk menulis tentang watak dan
berkongsi dengan rakan.
Projek

Projek memberi peluang murid menyumbang idea mengikut kebolehan mereka. Projek
sebegini baik untuk murid dari pelbagai budaya dan berbeza secara individu kerana
mereka melakukan tugasan mengikut masa dan tahap kesediaan mereka. Mereka boleh
meneroka topik yang diminati berasaskan bacaan topik pelbagai budaya. Mereka boleh
pilih menulis laporan atau menyediakan satu persembahan lisan atau mencipta lukisan
untuk menggambarkan

konsep utama terselindung dalam topik mereka. Salah satu

contoh projek termasuk rekacipta artifak yang mewakili patung kumpulan etnik dan
murid boleh menulis cerita atau puisi tentang artifak untuk tujuan penilaian projek.
Ujian buatan guru yang berkait rapat dengan program pengajaran

Perhatian utama harus diberi kepada gaya kognitif dan kemahiran akademik semua
murid. Contohnya, guru boleh mereka bentuk ujian dengan menggubal item soalan
sesuai untuk menilai pengetahuan atau prestasi murid dalam

bidang kandungan

tertentu dalam kurikulum yang mesra budaya. Dalam lain perkataan, ujian harus
culturally loaded dengan mengambil kira budaya semua kumpulan murid. Bahasa
yang digunakan harus difahami semua dan tidak bias kepada kumpulan murid yang
dominan. Arahan ujian perlu mengambil kira asas budaya dan faktor linguistik sedia
ada murid dan murid perlu merasai bahawa bahasa dan budayanya adalah aset bukan
liabiliti dalam penilaian.

Penilaian kendiri murid

Murid boleh memberi tindak balas kepada soalan mengenai pembelajaran mereka
secara berkala dalam konferens guru/murid. Portfolio boleh digunakan semasa
konferens. Sebagai contoh, murid ditunjukkan kerja/ tugasan mereka, membincang hasil
kerja dengan guru dan menilai kemajuan sendiri.

60

Penilaian kendiri guru

Penilaian kendiri merupakan bahagian penting keberkesanan pengajaran guru. Guru

perlu menyoal diri sendiri tentang pilihan mengenai tingkah laku dan strategi-strategi
pengajaran, keberkesanan dan kerelevanan budaya dalam pelajaran mereka serta
reaksi dan tindak balas mereka terhadap kepelbagaian budaya dalam bilik darjah
mereka yang boleh menyumbang kepada perkembangan berterusan dalam pengajaran
dan pembelajaran.
7.5 Rumusan

Topik di atas membincangkan aspek-aspek penting seperti berikut:

Cabaran yang

dihadapi penilaian tidak seberat

berbandingkan

isu-isu

mengenai strategi-strategi pengajaran sesuai dan perkembangan guru.

Penilaian mesra budaya yang dibincangkan di atas merupakan cara-cara yang

boleh digunakan untuk menilai murid tanpa menjejaskan kesahan dan
kebolehpercayaan semasa membuat keputusan.

Jenis-jenis penilaian yang dikemukakan dapat mengurangkan bias terhadap

kumpulan etnik tertentu dan pertimbangan yang ditimbulkan perlu diambil kira
oleh guru semasa menyediakan penilaian sama ada formal atau tidak formal.

Sekiranya kurikulum adalah mesra budaya dengan mengambil kira kandungan

yang sesuai untuk murid, maka tidak akan menimbulkan banyak masalah
semasa membina alat penilaian untuk murid.

Kita akan berjaya jika kita menggunakan semua resos dan tenaga untuk
melakukan yang terbaik untuk anak kita yang berisiko jika kita tidak laku adil
kepada mereka dengan tidak mengambil kira kepelbagaian budaya. Seperti
mana Height (1996) maintains: "No one else can retrieve our values and
salvage our people better than we can" (p. 53).

61

Berikut adalah senarai teks bacaan dan buku rujukan yang boleh digunakan

Teks Bacaan Asas

Arends,R.I. (1994). Learning to Teach. 3th Edition. N.Y:McGraw Hill

Rujukan
Baxter, G. P. & Shavelson, R. J. (1994). Science performance assessments: benchmarks and
surrogates. International Journal of Educational Research, 21(3), 279-298.
Baxter, G. P., Shavelson, R. J., Goldman, S. R., & Pine, J. (1992). Evaluation of a procedurebased scoring for hands-on science assessment. Journal of Educational Measurement, 29(1),
1-17.
Dalton, B., Morocco, C. C., Tivnan, T., & Rawson, P. (1994). Effect of format on learning
disabled and non-learning disabled students performance on a hands-on science
assessment. International Journal of Educational Research, 21(3) 299-316.

Jovanovic, J., Solano-Flores, G., & Shavelson, R. J. (1994). Performance-based assessments:

Will gender differences in science achievement be eliminated? Education and Urban Society,
26(4), August, 352-366.
Montgomery,W.(2001). Creating culturally responsive, inclusive classrooms. Teaching
Exceptional Children, Vol.33(4) pp 4-9.

Samuel O. Ortiz. Best Practices in Nondiscriminatory Assessment. St John's University

Retrieved 10 October 2009 from http://www.nasponline.org/resources/culturalcompetence/
cultcomppractice.aspx#assess

Samuel O. Ortiz. Comprehensive Assessment of Culturally and Linguistically Diverse

Student:

A Systematic, Practical Approach for Nondiscriminatory Assessment. St John's University

Retrieved 10 October 2009 from http://www.nasponline.org/resources/culturalcompetence/

62

cultcomppractice.aspx#assess

Setakat itu sahaja, selamat maju jaya..

PANEL PENGGUBALAN MODUL PENGAJIAN PROFESIONAL AMBILAN PGSR

2008

BIL

PANEL PENGGUBALAN MODUL

KELULUSAN /PENGALAMAN

1.

Dr. Noriati bt A. Rashid

PhD, M.Ed.,B.A.(Hons),Dip Ed.

Ketua Penolong Pengarah

Universiti Malaya

Unit Kurikulum, BPG

Pensyarah IPBMM (12 tahun)
Penolong Pengarah Unit
Kurikulum (2 tahun)
Ketua Penolong Pengarah Unit
Kurikulum,BPG (3 tahun)

63

2.

Dr Boon Pong Ying

PhD (UKM); M.Ed.(UM),

Institut Pendidikan Guru Kampus

B.A.(Hons), Dip Ed (UM)

Bahasa Antarabangsa,
Lembah Pantai

Pensyarah Cemerlang (Ilmu

Pendidikan), 25 tahun di Institut
Pendidikan Guru

3.

Pn Jamilah Ismail

MBA ( Management & Finance)

Institut Pendidikan Guru- Kampus Bahasa

University of Hadford,USA; Dip

Melayu, Lembah Pantai

Ed (Perakaunan) UM.
Pensyarah , 4 tahun(Ilmu
Pendidikan
Ketua Jabatan Ilmu Pendidikan,
2 tahun

4.

Pn Zuraidah A. Majid

B.A.(Hons) UKM, Sarjana

Institut Pendidikan Guru- Kampus Bahasa

Pendidikan,UKM,

Antarabangsa, Lembah Pantai

Pensyarah, 8 tahun
Ketua Jabatan Ilmu Pendidikan,
2 tahun
M.Ed( UM), B.A(Hons), Dip Ed.
5.

En Lee Thoo Hai

UM

Institut Pendidikan Guru- Kampus Bahasa

Melayu, Lembah Pantai

Pensyarah kanan, 26 tahun di

Institut Pendidikan Guru

6.

En Raymond Mohanraj Paul

Sarjana Muda Pendidikan

Institut Pendidikan Guru- Kampus Bahasa

Khas(UKM); Sarjana

Melayu, Lambah Pantai

Pendidikan (Pend Khas) UM.

64

Pensyarah , 5 tahun

PANEL PEMURNIAN MODUL PENGAJIAN PENDIDIKAN PGSR AMBILAN NOV

2008

BIL

PANEL PEMURNIAN MODUL

KELULUSAN /PENGALAMAN

1.

Dr. Noriati bt A. Rashid

PhD, M.Ed.,B.A.(Hons),Dip Ed.

Ketua Penolong Pengarah

Universiti Malaya

Unit Kurikulum, BPG

Pensyarah IPBMM (12 tahun)
Ketua Penolong Pengarah Unit
Kurikulum,BPG (2 tahun)

2.

Dr Boon Pong Ying

PhD (UKM); M.Ed., B.A.(Hons),

Institut Perguruan Bahasa-Bahasa

Dip Ed (UM)

Antarabangsa
Lembah Pantai

Pensyarah Cemerlang (Ilmu

Pendidikan) 25 tahun di Institut
Pendidikan Guru

65