PRAWO KARNE PROCESOWE.

CZ OGLNA 2011
ROZDZIA I. POJCIA PODSTAWOWE
1. PROCES KARNY
I. Pojcie procesu karnego
Prawo karne procesowe zbir norm prawnych regulujcych proces karny
Proces karny zesp prawnie uregulowanych czynnoci, ktrych celem jest wykrycie
przestpstwa i jego sprawcy, osdzenie go za to przestpstwo i ewentualne wykonanie kary i innych
rodkw reakcji karnej
- cel procesu karnego realizacja prawa karnego materialnego
- proces karny ley w sferze faktw; PK procesowe w sferze normatywnej
- postpowanie krtkie odcinki procesu lub jego szczeglne odmiany
II. Cele procesu karnego
1) Sprawiedliwo prawnomaterialna doprowadzenie do susznego zastosowania normy
prawa karnego materialnego (chodzi o subsumpcj przepisu pod okrelony czyn
zabroniony)
2) Sprawiedliwo proceduralna sytuacja, w ktrej osoba, przeciwko ktrej lub na rzecz
ktrej proces si toczy, nabiera przekonania, e organy procesowe zrobiy wszystko, aby
prawu stao si zado, postpujc zgodnie z prawem, sumieniem i w najlepszej woli
Art.2.1.Przepisy KPK maj na celu takie uksztatowanie postpowania karnego, aby:
1) sprawca przestpstwa zosta wykryty i pocignity do odpowiedzialnoci karnej, a osoba
niewinna nie poniosa tej odpowiedzialnoci,
2) przez trafne zastosowanie rodkw przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okolicznoci
sprzyjajcych popenieniu przestpstwa osignite zostay zadania postpowania karnego nie tylko
w zwalczaniu przestpstw, lecz rwnie w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa
i zasad wspycia spoecznego,
3) uwzgldnione zostay prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnicie sprawy nastpio w rozsdnym terminie.
2.Podstaw wszelkich rozstrzygni powinny stanowi prawdziwe ustalenia faktyczne.
Zasada trafnej reakcji karnej (art. 21 pkt 1) wyraa 4 postulaty:
1) nikt niewinny nie powinien ponosi odpowiedzialnoci
2) nikt winny nie powinien ponosi odpowiedzialnoci wikszej, ni na to zasuy
3) nikt winny nie powinien uj odpowiedzialnoci
4) nikt winny nie powinien ponie odpowiedzialnoci mniejszej, ni na to zasuy
III. Przedmiot procesu karnego

dominuje teoria odpowiedzialnoci jako przedmiotu procesu (M. Cielak/W. Daszkiewicz):

- przedmiot postpowania sprowadza si do kwestii prawnej, ktrej zaatwienie jest celem
postpowania (kwesti prawn stanowi odpowiedzialno karna, ewentualnie cywilna)
przedmiotem caociowego przebiegu procesu karnego jest kwestia odpowiedzialnoci prawnej
osoby ciganej za zarzucone jej przestpstwo

odpowiedzialno prawna jest oparta na 2 podstawach (przesankach):

a) podstawa faktyczna okrelenie czynu zarzucanego, nastpnie przypisanego
- musi zachodzi tosamo czynu zarzucanego i przypisanego; tosamo czynu jest
wyczona, gdy:
1) nastpia zmiana osoby sprawcy
2) nastpia zmiana dobra prawnego (przedmiotu ochrony)
3) nastpia zmiana osoby pokrzywdzonej i rwnoczenie wystpia jakakolwiek rnica dotyczca
miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego lub ustawowych znamion czynu
b) podstawa prawna kwalifikacja prawna zarzucanego czynu

zmiana podstaw:
- w toku procesu nie jest dopuszczalna istotna zmiana podstawy faktycznej przedmiotu procesu,
ktra wykracza poza granice tosamoci czynu

- w toku postpowania przygotowawczego jak i jurysdykcyjnego dopuszczalna jest zmiana

podstawy prawnej (kwalifikacji prawnej czynu), ale nie moe ona wykracza poza granice
tosamoci czynu:
- zmiana nastpcza zmiana kwalifikacji prawnej, z uwagi na zmian w faktycznym
okreleniu czynu
- zmiana prosta (samoistna) zmiana tylko przepisu, bez zmiany faktycznego okrelenia
czynu
zmiana kwalifikacji prawnej:
- w postpowaniu przygotowawczym nastpuje przez wydanie postanowienia o zmianie
przedstawionego zarzutu (art. 314 KPK)
- w postpowaniu sdowym sd uprzedza o zmianie kwalifikacji czynu obecne na rozprawie
strony (art. 399)
- zmiana kwalifikacji prawnej:
1) sd art. 399 w postpowaniu jurysdykcyjnym
2) prokurator (oskaryciel publiczny) w postpowaniu przygotowawczym (art. 314) i jurysdykcyjnym
3) strona lub inna osoba bezporednio zainteresowana moe zoy wniosek o zmian opisu lub kwalifikacji
prawnej czynu na podstawie art. 92 (w postpowaniu przygotowawczym i jurysdykcyjnym)

2. PRAWO KARNE PROCESOWE

I. Pojcie prawa karnego procesowego
- prawo karne procesowe zbir norm prawnych regulujcych proces karny
- prawo sdowe
- procedura karna normy PK procesowego, obyczaje, uznane sposoby stosowania prawa
wszystko, co skada si na reguy postpowania
- w ustawach karnoprocesowych mona znale przepisy o charakterze czysto procesowym, czysto
materialnym, jak i przepisy o charakterze porednim:
1) przepisy procesowe o znaczeniu materialnoprawnym (np. przepisy o uaskawieniu)
2) przepisy materialnoprawne o znaczeniu procesowym (np. przepisy o przedawnieniu)
3) przepisy okrelajce rodki przymusu karnoprawnego
przepis karnoprocesowy to przepis odnoszcy si do procesu karnego
II. Funkcje prawa karnego procesowego
1. Funkcja porzdkujca (regulacyjna) prawo karne procesowe okrela porzdek czynnoci
procesowych, ich form oraz konsekwencje jej niedopenienia, prawa i obowizki uczestnikw
procesu
2. Funkcja gwarancyjna prawo karne procesowe okrela uprawnienia uczestnikw procesu oraz
granice ich obowizkw. Zapewnia ono jasne okrelenie sytuacji procesowej uczestnikw procesu,
tak e nie moe by ona dowolnie wyznaczana przez organy procesowe. Chroni przed samowol
wadzy. Gwarantuje prawa i wolnoci oskaronego oraz interesy pokrzywdzonego
3. Funkcja instrumentalna (prakseologiczna) prawo karne procesowe tak ksztatuje proces
karny, aby mg on jak najlepiej osiga wyznaczone mu cele; g. cel realizacja norm PK
materialnego
III. rda prawa karnego procesowego
- rdo prawa: akt organu pastwowego o kompetencjach prawodawczych, w ktrym s
ustanowione normy prawne
- art. 176 ust. 2 Konstytucji RP zasada wycznoci ustawy w regulowaniu postpowania
karnego: przepisy karnoprocesowe regulujce postpowanie przed sdem musz by ustanowione
w akcie prawnym rangi ustawy, w rozporzdzeniu wydanym na podstawie szczegowego
upowanienia ustawowego, w umowie midzynarodowej ratyfikowanej za uprzedni zgod
wyraon w ustawie
- ratyfikowane umowy midzynarodowe s bezporednio stosowane po ogodzeniu w Dzienniku
Ustaw
- nie stanowi rda prawa karnego procesowego orzecznictwo sdowe, ani wypowiedzi nauki
prawa karnego procesowego
IV. Zasig temporalny i terytorialny prawa karnego procesowego

regua oglna: zastosowanie maj przepisy procesowe obowizujce w czasie trwania

procesu
zmiana przepisw procesowych w trakcie trwania procesu:

 nowe przepisy chwytaj w locie toczce si postpowania (czynnoci procesowe

dotychczas dokonane pozostaj w mocy, za kolejnych dokonuje si wg nowych przepisw)
- moment procesowy, od ktrego stosuje si nowe przepisy przejcie z jednego stadium
procesu do drugiego lub prowadzenie rozprawy gwnej od pocztku, lub po jej odroczeniu
- w/w rozwizanie przyjto w Przepisach wprowadzajcych KPK z 1997 r.
- jeeli ustawa nie okrela odpowiednich regu przejciowych w/w zasada ma zastosowanie na
zasadzie analogii

Polskie prawo karne procesowe obowizuje na caym terytorium RP

Polskie prawo moe by wyjtkowo stosowane za granic gdy konsul, na wniosek sdu lub
innego waciwego organu RP:
o dorcza pisma i inne dokumenty,
o przesuchuje strony, podejrzanych, wiadkw, biegych
o przekazuje do wykonania sdom i innym organom pastwa przyjmujcego wnioski o
udzielenie pomocy prawne
konsul wykonuje te czynnoci stosujc odpowiednio waciwe przepisy prawa
polskiego, jeeli odbiorca pisma lub innego dokumentu albo osoba, ktra ma by
przesuchana jest obywatelem polskim i zgadza si dobrowolnie przyj
pismo/dokument albo zoy zeznanie, wyjanienie, opini

na terytorium RP mog by stosowane przepisy obcego prawa karnego procesowego :

art. 5884. Do czynnoci procesowych, dokonywanych na wniosek sdu lub prokuratora
pastwa obcego, stosuje si ustawy polskie. Naley jednak uczyni zado yczeniu tych
organw, aby przy dokonaniu -czynnoci zastosowano szczeglny tryb postpowania lub
szczegln form, jeeli nie jest to sprzeczne z zasadami porzdku prawnego RP
analogiczna sytuacja zachodzi w wypadku wykonywania orzeczenia pastwa
czonkowskiego UE o zatrzymaniu dowodw lub majcego na celu zabezpieczenie mienia
(art.589r 1)
Art.587.Sporzdzone na wniosek polskiego sdu lub prokuratora protokoy ogldzin,
przesucha osb w charakterze oskaronych, wiadkw, biegych lub protokoy innych
czynnoci dowodowych, dokonanych przez sdy lub prokuratorw pastw obcych albo organy
dziaajce pod ich nadzorem, mog by odczytywane na rozprawie, jeeli sposb
przeprowadzenia czynnoci nie jest sprzeczny z zasadami porzdku prawnego w RP
V. Stosowanie i wykadnia prawa karnego procesowego
- wykadnia jzykowa jest podstawowym rodzajem wykadni, mona odstpi wyniki niedorzeczne
- na gruncie PK procesowego szczeglne znaczenie ma wykadnia funkcjonalna, odwoujca si do celu
regulacji prawnej (ratio legis)
- du rol w procesie karnym odgrywaj naczelne zasady procesowe (wtpliwoci rozstrzygamy na korzy)
- zasada in dubio pro reo
- analogia:
o
analogia legis (z ustawy) zastosowanie normy do wypadku wprost ni nieobjtego, ale podobnego
o
analogia iuris (z prawa) wyprowadzenie pewnych wnioskw z grupy przepisw, caoksztatu norm
gazi prawa, nawet caego systemu prawnego w celu zastosowania do kwestii prawnie
nieuregulowanej
- analogia moe by zastosowana do luk rzeczywistych, np. technicznych, nie do luk pozornych
- niedopuszczalna jest analogia, ktra powodowaaby ograniczenie lub zniesienie praw
jednostki w procesie karnym:
1) niedopuszczalne jest analogiczne rozciganie przepisw okrelajcych rodki przymusu
karnoprocesowego
2) niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzy oskaronego i innych stron procesowych
3. EUROPEJSKIE PRAWO KARNE PROCESOWE
1. EKPC i ETPC w Strasburgu

Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci (EKPC) wesza w ycie w stosunku do
Polski 19.1.1993 r. Po zoeniu deklaracji o uznaniu jurysdykcji ETPC od 1.5.1993 moliwe stao si
skadanie skarg indywidualnych przez podmioty uwaajce si za ofiary naruszenia przez RP praw
wynikajcych z EKPC

EKPC gwarantuje szereg praw i wolnoci; postanowienia EKPC wyznaczaj standard minimalny

skargi do ETPC mog wnosi pastwa-strony i jednostki

EKPC jako umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzednia zgod wyraon w ustawie ma

pierwszestwo przed ustawami przy wykadni przepisw ustawowych i podustawowych trzeba
uwzgldnia EKPC i orzecznictwo ETPC (EKPC i ETPC wywiera wpyw na proces stosowania PK proces.)

EKPC i ETPC wywiera wpyw na proces stanowienia prawa EKPC zajmuje wysze miejsce ni ustawa, to
organy stanowice musz respektowa zasady strasburskie

wpyw orzecznictwa strasburskiego na stanowieni i stosowanie prawa krajowego:

a)
b)

bezporedni w razie stwierdzenia przez ETPC naruszenia przez Polsk prawa gwarantowanego EKPC
RP jest zobowizana naprawi nieprawidowo przez przywrcenie stanu poprzedniego i ewentualne
wypacenie pokrzywdzonemu odszkodowania (dlatego jest te 5403 KPK)
poredni orzeczenia ETPC w sprawach dot. stron innych ni RP, powinny by uwzgldniane w
sprawach o podobnym stanie faktycznym i prawnym, do tej w ktrej zapado orzeczenie a take w
procesie stanowienia prawa

2. Unia Europejska

zasada poszanowania praw czowieka art. 2 Traktatu o UE

Karta Praw Podstawowych (KPP; 2000r.) obecnie moc wica aktu prawa pierwotnego; postanowienia
Karty mog by stosowane tylko do prawa krajowego implementujcego/wykonujcego prawo UE

Prawa podstawowe z EKPC stanowi cz prawa UE jako zasady oglne prawa

Konwencja wykonawcza do Ukadu z Schengen (1990) zaw. konkretne uregulowanie dot. wsppracy
midzynarodowej w sprawach policyjnych i karnych

Traktat o UE (1992 r. Maastricht) okreli wspprac w zakresie wymiaru sprawiedliwoci i spraw

wewntrznych jako samodzielny obszar wspdziaania III filar UE

Traktat z Amsterdamu (wszed w ycie 1999) wprowadzi zmiany do Traktatu o UE dorobek Schengen
wczono w ramy UE

Traktat reformujcy UE (Lizbona, podpisany 2007) III filar zastpia Przestrze wolnoci, bezpieczestwa i
sprawiedliwoci jako jedna z polityk UE

Wsppraca sdowa i policyjna w sprawach karnych w ramach UE odbywa si na paszczyznach:

1) Pomoc prawna w sprawach karnych dziaania majce na celu jej uproszczenie i uatwienie:
- zasada bezporednich kontaktw midzy organami sdowymi
- wsplne zespoy dochodzeniowo-ledcze cel: wsplne prowadzenie ledztwa przez przedstawicieli 2 lub
wicej pastw
2) Wzajemne uznawanie orzecze w sprawach karnych ne bis in idem - uniemoliwienie
ponownego sdzenia o ten sam czyn i wymierzania kary, lecz rwnie uniknicie ponownej ingerencji
w prawa podmiotowe jednostki i poszanowanie zasady rzdw prawa
- Europejski Nakaz Aresztowania (zastpi w UE ekstradycj)
- zapewnia szybkie przekazywanie midzy pastwami czonkowskimi UE ciganych osb w celu
przeprowadzenia postpowania karnego lub wykonania prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolnoci
3) Harmonizacja prawa karnego procesowego dot. przede wszystkim regulacji o charakterze
gwarancyjnym; jej celem jest zwikszenie wzajemnego zaufania midzy wymiarami sprawiedliwoci pastw
UE i w ten sposb zapewnienie efektywniejszego stosowania zasady wzajemnego uznawania

Europejskie prawo karne procesowe (sensu stricto) zbir norm prawa europejskiego regulujcych
w odniesieniu do wszystkich pastw czonkowskich proces karny toczcy si przed sdami krajowymi
lub europejskimi odpowiednik krajowej procedury karnej na poziomie europejskim
Europejskie prawo karne procesowe (szerokie znaczenie):
1) wypracowane w oparciu o EKPC fundamentalne standardy ochrony praw jednostki w procesie
karnym,
2) zesp instrumentw prawnych w ramach UE i Rady Europy odnoszcych si do wzajemnej
wsppracy procesowej w sprawach karnych midzy krajowymi organami cigania i wymiaru
sprawiedliwoci oraz miedzy tymi organami a instytucjami UE
4. MIDZYNARODOWE PRAWO KARNE PROCESOWE

midzynarodowe prawo karne normy PMP dot. przestpstw midzynarodowych, zasad

odpowiedzialnoci karnej, postpowania karnego, wsppracy midzynarodowej w sprawach karnych
Midzynarodowy trybuna karny (MTK) stay midzynarodowy sd karny, powoany do sdzenia
najpowaniejszych zbrodni wagi midzynarodowej; siedzib MTK jest Haga
o
Zajmuje si czynami cile wyliczonymi w statucie MTK, wchodzcymi w zakres 3 rodzajw
zbrodni: ludobjstwa, przeciwko ludzkoci, wojennych
o
ciga i sdzi wycznie osoby fizyczne
o
MTK ma charakter komplementarny sdy krajowe maj pierwszestwo w wykonywaniu
jurysdykcji dot. zbrodni objtych waciwoci MTK; MTK zajmuje si spraw gdy sd krajowy
nie ma moliwoci dziaania/dziaa niewaciwie
o
Organ niezaleny od ONZ
o
Posiada midzynarodow osobowo prawn
Midzynarodowe prawo karne procesowe normy prawa midzynarodowego regulujce
postpowanie przed MTK i wspprac midzynarodow w sprawach karnych

ROZDZIA III. NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO

10. Pojcie, funkcje i podzia zasad procesowych
- obowizuj zasady konkretne (ujte w okrelonym systemie prawa), nie abstrakcyjne (postulaty
doktryny)
- zasady skodyfikowane zasada wprost sformuowana w przepisie ustawy (np. prawa do obrony,
legalizmu)
- zasady nieskodyfikowane wynikaj z syntezy kilku przepisw ustawowych

11. Zasady ustrojowo-organizacyjne procesu karnego

I. Zasada prawa do sdu
- art. 45 Konstytucji: Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwoki przez waciwy, niezaleny i bezstronny sd

powszechne prawo jednostki dostpu jednostki do sdu z gwarancj, e orzeka bdzie sd powoany przez
ustaw

- art. 77 ust. 2 Konstytucji: ustawa nie moe nikomu zamyka drogi sdowej do dochodzenia
naruszonych wolnoci lub praw
- art. 173 Konstytucji: Sdy i Trybunay s wadz odrbn i niezalen od innych wadz
- podobne uregulowania w EKPCz i MPPOiP
II. Zasada udziau czynnika spoecznego w procesie karnym

- art. 182 Konstytucji: Udzia obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci okrela ustawa
- art. 3 KPK: Postpowanie karne odbywa si z udziaem czynnika spoecznego w granicach okrel.
w ustawie
- Prawo o ustroju sdw powszechnych w sprawowaniu wym. spraw. obywatele bior udzia
poprzez uczestnictwo awnikw w rozpoznawaniu spraw przed sdami I instancji, chyba e ustawy
stanowi inaczej; uprawnienia awnikw s rwne z uprawnieniami sdziw zawodowych przy
rozstrzyganiu spraw
- awnicy orzekaj na rozprawie gwnej w sprawach o zbrodnie (2 awnikw) i przestpstwa, za
ktre ustawa przewiduje kar doywotniego pozbawienia wolnoci (3 awnikw) awnicy nie
orzekaj w sdach rejonowych jako sdach I instancji i sdach okrgowych I instancji, jeeli czyn nie
jest zbrodni/przestpstwem zagroonym kar doywotniego pozbawienia wolnoci
- awnicy nie bior udziau na posiedzeniach (w sdzie rejonowym jak i okrgowym)
- w wypadku przerwy w rozprawie, orzeczenia zapadajce w czasie przerwy w rozprawie, wydaje si
w skadzie rozpoznajcym spraw, a w wypadku niemonoci jego utworzenia w takim samym
skadzie sprawa rozpoznawana z udziaem awnikw to orzeczenie zapadajce w czasie przerwy
wymaga skadu awniczego
- awnikw wybieraj rady gmin, ktrych obszar jest objty waciwoci sdu; kadencja 4 lata nastpujce
po roku, w ktrym dokonano wyboru (mimo upywu kadencji awnik moe bra udzia w rozpoznawaniu sprawy
rozpocztej wczeniej z jego udziaem a do jej zakoczenia); liczb awnikw dziaajcych na obszarze sdu
okrgowego ustala kolegium tego sdu
- wymogi awnika: obywatelstwo RP, 30-70 lat, nieskazitelny charakter, zatrudniona/zamieszkuje w miejscu
kandydowania min. rok, stan zdrowia pozwala na penienie obowizkw awnika, min. rednie wyksztacenie

- do zasady tej zalicza si take udzia w postpowaniu przedstawiciela spoecznego (90-91 KPK)
- wystpuje wycznie w rozprawie przed sdem I instancji, z wyczeniem uczestnictwa w
posiedzeniach sdu
III. Zasada niezalenoci sdw i niezawisoci sdziowskiej

ZASADA NIEZALENOCI SDW

- art. 10 Konstytucji: Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy
ustawodawczej, wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej wadz sdownicz sprawuj sdy i
trybunay
- art. 173 Konstytucji: Sdy i Trybunay s wadz odrbn i niezalen od innych wadz
- art. 1762 K: Ustrj i waciwoci sdw oraz postpowanie przed sdami okrelaj ustawy
regulacje ustawowe rozwijaj konstytucyjne zasady niezalenoci sdw poprzez:
a) Oddzielenie organizacyjne sdownictwa od organw innych wadz
b) Zakaz zmieniania/uchylania orzecze sdw przez organy innych wadz (wyjtek: prawo
aski, amnestia)
c) Dopuszczalno ingerencji organw innych wadz jedynie w pozaorzecznicz sfer
dziaalnoci sdw i wycznie w przypadkach okrelonych w ustawie

ZASADA NIEZAWISOCI SDZIOWSKIEJ

- art. 1781: Sdziowie w sprawowaniu swojego urzdu s niezawili i podlegaj tylko Konstytucji i
ustawom
- odnosi si take do sdziw TK, TS, sdziw niezawodowych awnikw
- gwarancjami niezawisoci s m.in. przepisy o braku prejudycjalnoci w procesie karnym, tajemnicy narad
sali, immunitetu sdziowskiego, nieusuwalnoci sdziw

- istota niezawisoci Pena niezaleno sdziego od wszelkich wpyww i naciskw

zewntrznych oraz uwolnienie go od obawy przed osobistymi konsekwencjami wydanego
orzeczenia. W zakresie orzekania nie ma on adnych przeoonych, nikt nie moe udziela mu
adnych poucze, instrukcji, polece
- niezawiso to obowizek wadzy ustawodawczej do powstrzymania si od ingerencji we wadz
sdownicz
- sdzia podlega Konstytucji i ustawom, a przepisom niszego rzdu tylko, gdy:
1) Wydane zostay na podstawie upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
2) Nie s sprzeczne z innymi ustawami
3) Wydane s przez uprawniony organ
4) Zostay naleycie opublikowane
Krajowa Rada Sdownictwa
1) Stoi na stray niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw
2) Moe wystpi do TK z wnioskiem ws zgodnoci z Konstytucj aktw prawnych w zakresie, w jakim
dotycz one niezalenoci sdw i niezawisoci sdziowskiej
3) Tylko KRS moe przedstawia Prezydentowi RP wnioski o powoanie na sdziego
4) Opiniuje projekty aktw prawnych dot. sdownictwa i sdziw
- KRS jest szczeglnym konstytucyjnym organem wadzy pastwowej, zapewniajcym stosown rwnowag
midzy wadz ustawodawcz, wykonawcz, sdownicz
- KRS nie jest organem korporacyjnym (samorzdowym)

Zasada samodzielnoci jurysdykcyjnej sdu karnego (brak prejudycjalnoci)

Art.8. 1.Sd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest
zwizany rozstrzygniciem innego sdu lub organu. (zasada samodzielnoci
jurysdykcyjnej sdu karnego)
- gwarancja zasady niezawisoci sdziowskiej
- przepis o braku prejudycjalnoci sdu karnego (sd nie jest zwizany rozstrzygniciem innego sdu)
- samodzielno dot. rozstrzygnicia gwnego przedmiotu procesu jak i rozstrzygni incydentalnych
- samodzielno rozstrzygania sd karny nie jest zwizany z czcymi si z rozpatrywan spraw
rozstrzygniciami innych sdw karnych, cywilnych, administracyjnych

- zasada samodzielnoci jurysdykcyjnej sdu karnego wie si z zasad swobodnej oceny

dowodw

Art.7.Organy postpowania ksztatuj swe przekonanie na podstawie wszystkich

przeprowadzonych dowodw, ocenianych swobodnie z uwzgldnieniem zasad prawidowego
rozumowania oraz wskaza wiedzy i dowiadczenia yciowego.
- w ocenie wiarygodnoci 2 wersji zezna wiadka dotyczcych tej samej sytuacji, sd moe przyj za
prawdziw t wersj, ktr inny sd, w innej sprawie, prawomocnym wyrokiem uzna za faszywe zeznanie
(wyrok SA w odzi)
- sd karny nie jest zwizany ustaleniami faktycznymi lub treci orzeczenia w sprawie jednego ze
wspuczestnikw przestpstwa rozpoznawanej odrbnie, gdy rozpoznaje spraw innego wspuczestnika
(SN)

Ograniczenia zasady samodzielnoci jurysdykcyjnej sdu karnego:

Art. 8 2.Prawomocne rozstrzygnicia sdu ksztatujce prawo lub stosunek prawny
(orzeczenia konstytutywne) s jednak wice.
- sd karny nie moe np. ignorowa wyroku orzekajcego rozwd albo stwierdzajcego ojcostwo
- ograniczenia z art. 82 nie obejmuj decyzji administracyjnych (ale niekiedy zwizanie sdu karnego
konstytutywnymi orzeczeniami wadz administracyjnych moe porednio wynika z norm
administracyjnego prawa materialnego/ procesowego [np. sd nie moe ignorowa faktu posiadania przez
oskaronego posiadania pozwolenia na bro nie moe go skaza za nielegalne jej posiadanie])
- odstpstwa przewiduj te inne przepisy KPK i innych ustaw

Ustawowo okrelone wypadki wicej wykadni sdowej:

- SN jest zwizany swoj uchwa wydan w skadzie 7 sdziw, wpisan do ksigi zasad prawnych
odstpienie od pogldu prawnego sformuowanego w zasadzie prawnej wymaga uchway waciwej izby,
poczonych izb, penego skadu SN
- jeeli w postpowaniu odwoawczym sd zwrci si do SN o rozstrzygnicie zagadnienia prawnego
wymagajcego zasadniczej wykadni ustawy uchwaa SN jest w danej sprawie wica (wykadania SN
wie rwnie sd I instancji, gdyby wyrok uchylono i przekazano spraw do ponownego rozpatrzenia)

Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego

- kady sd moe przedstawi TK pytanie prawne co do zgodnoci aktu normatywnego z Konstytucj,

ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ustaw, jeeli od odpowiedzi na pytanie prawne zaley
rozstrzygnicie sprawy toczcej si przed sdem
1) TK stwierdza niezgodno ustawy z Konstytucj orzeczenie TK ma moc powszechnie obowizujc
2) TK nie stwierdza niezgodnoci przepisu z Konstytucj/umow midzynarodow/ustaw sd karny
nie moe w danej sprawie uzna, e przepis jest niezgodny z tymi aktami

Art. 5403 KPK

- postpowanie sdowe zakoczone prawomocnym wyrokiem wznawia si na korzy

oskaronego, gdy potrzeba taka wnika z rozstrzygnicia organu midzynarodowego
dziaajcego na mocy umowy midzynarodowej ratyfikowanej przez RP

sd karny orzekajcy o wznowieniu jak i orzekajcy ponownie w razie przekazania sprawy do ponownego
rozpatrzenia jest zwizany orzeczeniem organu midzynarodowego

IV. Zasada obiektywizmu

- dyrektywa wg ktrej organy procesowe s zobowizane do obiektywnego stosunku do sprawy i jej
uczestnikw, z wyczeniem wszelkiej stronniczoci, uprzedze i kierunkowego nastawienia
- Art.4. Organy prowadzce postpowanie karne s obowizane bada oraz uwzgldnia
okolicznoci przemawiajce zarwno na korzy, jak i na niekorzy oskaronego.

regua dotyczy wszystkich organw procesowych (np. nadzorujcych postpowanie przygotowawcze, a

take podmiotw upowanionych do dokonywania pewnych czynnoci, np. biegych) i w stosunku do
wszystkich uczestnikw procesu (nie tylko oskaronego)

- zasada obiektywizmu = nakaz bezstronnoci w traktowaniu uczestnikw postpowania oraz

zakaz kierunkowego nastawienia (uprzedzenia) do danej sprawy
- zasada obiektywizmu ma szerszy zakres od zasady bezstronnoci (bezstronno obejmuje
niezawiso sdu i brak uprzedniego nastawienia do uczestnikw procesu)
- zakaz nieuzasadnionego kierunkowego nastawienia do rozpatrywanej sprawy
(popierania/ uprzedzenia do sprawy) niedopuszczalne jest, aby organ przystpowa z do sprawy z
uprzednim nastawieniem i cae postpowanie traktowa jako weryfikacj swojej koncepcji
- brak obiektywizmu to take nieznajdujce podstaw w realiach sprawy przewartociowywanie
lub niedowartociowywanie okolicznoci przemawiajcych za tak, a nie za inn racj
- dyrektywy zasady obiektywizmu obowizuj w toku caego procesu
- Gwarancje zasady obiektywizmu:
1) Zasada niezawisoci sdziowskiej
2) Instytucja wyczenia organw procesowych oraz niektrych uczestnikw procesu
3) przestrzeganie zasady audiatur et altera pars (art. 4) sd powinien wzi pod uwag cay
materia dowodowy, wiadczcy zarwno na rzecz jak i przeciw kadej ze stron oraz wysucha
argumentacji wszystkich stron procesowych
4) Wymg cisego przestrzegania ustawowego katalogu przyczyn uzasadniajcych oddalenie
wniosku dowodowego
5) oskaryciel publiczny ma prawo wnie rodek odwoawczy na korzy oskaronego (4254)
- Dyrektywy zasady obiektywizmu nie oznaczaj indyferentnej postawy sdziego wobec moralnej nagannoci
przestpstwa; sdzia musi pamita, e zarzut popenienia nawet najgorszej zbrodni nie oznacza jeszcze, e
oskarony jest winien i e w kadej sprawie s okolicznoci agodzce

12. Zasady funkcjonalne

I. Zasady zwizane z wszczciem procesu karnego
1. Zasada skargowoci i postpowania z urzdu
a) Zasada skargowoci postpowanie prowadzi si tylko na wniosek (danie) podmiotu
bezporednio zainteresowanego w tym postpowaniu i jego wyniku
b) Zasada postpowania z urzdu postpowanie moe by prowadzone z wasnej inicjatywy
organu procesowego (niezalenie od czyjegokolwiek dania)
a) zasada skargowoci wszystkie postpowania sdowe s objte zasad skargowoci
Art.14.1.Wszczcie postpowania sdowego nastpuje na danie uprawnionego oskaryciela lub
innego uprawnionego podmiotu.
2.Odstpienie oskaryciela publicznego od wniesionego oskarenia nie wie sdu.
- KPK nie zna instytucji cofnicia aktu oskarenia przez oskaryciela publicznego
- czynno wniesienia aktu oskarenia jest nieodwoalna; ew. moliwo odstpienia
- SN: odstpienie oskaryciela publicznego nie jest samoistn podstaw umorzenia

Skarga wniosek (danie) podmiotu bezporednio zainteresowanego o przeprowadzenie danego

postpowania
- 3 typy skarg:
1) skargi zasadnicze

a) akt oskarenia owiadczenie woli o charakterze postulujcym, zawierajce wniosek

oskaryciela o rozstrzygnicie przez sd kwestii odpowiedzialnoci okrelnej osoby i
wycignicie konsekwencji prawnokarnych

inne skargi zasadnicze penice funkcj aktu oskarenia (formy zastpcze aktu
oskarenia):
- wniosek prokuratora/organu prowadzcego dochodzenie o warunkowe umorzenie
postpowania
- wniosek prokuratora o umorzenie postpowania karnego z uwagi na niepoczytalno
sprawcy i zastosowanie rodkw zabezpieczajcych
- wniosek Policji o rozpoznanie sprawy w postpowaniu przyspieszonym
- wniosek o ukaranie w postpowaniu w sprawach o wykroczenia
- wniosek prokuratora/pokrzywdzonego o wszczcie postpowania sadowego na podstawie
ustawy o odpowiedzialnoci podmiotw zbiorowych za czyny zabronione pod grob kary
b) pozew cywilny uruchomienie postpowania adhezyjnego
- dopuszczalne zarwno w sprawach publiczno- jak i prywatnoskargowych
2) skargi etapowe warunkujce przejcie procesu do nastpnego etapu (np. skarga
apelacyjna)
3) skargi incydentalne warunkujce postpowanie, w ktrym nastpuje rozstrzyganie
zagadnie ubocznych powstaych podczas toczcego si postpowania zasadniczego (np.
zaalenie na tymczasowe aresztowanie)
b) zasada postpowania (cigania) z urzdu
Art.9.1.Organy procesowe prowadz postpowanie i dokonuj czynnoci z urzdu, chyba e
ustawa uzalenia je od wniosku okrelonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia wadzy.
zasada ta dominuje w postpowaniu przygotowawczym
- ograniczenia: ciganie na wniosek i ciganie za zezwoleniem oraz wojskowy tryb cigania na
wniosek dowdcy jednostki wojskowej
- w sprawach ciganych z oskarenia prywatnego nie obowizuj dyrektywy zasady cigania z
urzdu
2. Zasada legalizmu i oportunizmu
a) zasada legalizmu obowizek wszczynania i prowadzenia postpowania karnego w razie
uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa
organ procesowy ma bezwzgldny obowizek wszczynania i kontynuowania cigania karnego,
jeeli ciganie z urzdu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne
Art.10.1.Organ powoany do cigania przestpstw jest obowizany do wszczcia i
przeprowadzenia postpowania przygotowawczego, a oskaryciel publiczny take do wniesienia i
popierania oskarenia - o czyn cigany z urzdu.
2.Z wyjtkiem wypadkw okrelonych w ustawie lub w prawie midzynarodowym nikt nie moe
by zwolniony od odpowiedzialnoci za popenione przestpstwo.
Art.303.Jeeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa, wydaje si z
urzdu lub na skutek zawiadomienia o przestpstwie postanowienie o wszczciu
ledztwa/dochodzenia, w ktrym okrela si czyn bdcy przedmiotem postpowania oraz jego
kwalifikacj prawn.
- zasada legalizmu nie dotyczy sdowego orzecznictwa w sprawach o wykroczenia i postpowania z
oskarnia prywatnego
b) zasada oportunizmu uprawnienie do uruchomienia postpowania w razie uzasadnionego
podejrzenia popenienia przestpstwa
organ procesowy wszczyna i prowadzi postpowanie karne jeeli uzna e jest to spoecznie
celowe
organ procesowy moe zaniecha cigania (jako niecelowego) mimo, e ciganie z urzdu jest
prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne
2 postacie oportunizmu procesowego wg M. Cielaka:
1) oportunizm waciwy odstpienie od cigania przestpstw z uwagi na interes spoeczny, bez
wzgldu na stopie cikoci przestpstwa (np. immunitety dyplomatyczne)
2) oportunizm niewaciwy odstpienie od cigania z uwagi na ma wag przestpstwa
(ekonomika procesowa)
Wyjtki od zasady legalizmu na rzecz zasady oportunizmu
1) umorzenie absorpcyjne

2) umorzenie postpowania przeciwko nieletniemu, jeeli orzeczenie rodkw wychowawczych lub poprawczych
jest niecelowe ze wzgldu na orzeczone ju w tej sprawie inne rodki
3) umorzenie zawieszonego postpowania wobec wiadka koronnego, jeeli zoy przed sdem wyczerpujce
zeznania

II. Zasady dotyczce postpowania dowodowego

1. Zasada prawdy materialnej
Art. 22. Podstaw wszelkich rozstrzygni powinny stanowi prawdziwe ustalenia faktyczne.
- ustalenia faktyczne (stwierdzenie faktw w procesie, majce znaczenie dla okrelonej decyzji procesowej)
zmierzaj do ujawnienia prawdy o zdarzeniu wskazanym w zarzucie aktu oskarenia
- organy procesowe mog przeprowadza dowody z urzdu jak i na wniosek stron
- organy procesowe dokonuj ustale faktycznych w granicach prawa (zakazy dowodowe; przyczyny oddalenia
wniosku dowodowego [art. 170])

- zasada prawdy materialnej wskazuje cel postpowania dowodowego

Art.92.Podstaw orzeczenia moe stanowi tylko caoksztat okolicznoci ujawnionych w
postpowaniu, majcych znaczenie dla rozstrzygnicia.
Art.410.Podstaw wyroku moe stanowi tylko caoksztat okolicznoci ujawnionych w toku
rozprawy gwnej.

- wykorzystuje si ujawnione w danym postpowaniu okolicznoci jako podstaw decyzji zakaz oparcia
rozstrzygnicia na informacjach spoza postpowania
- orzeczenie jest oparte na caoksztacie ujawnionych okolicznoci
- ujawnione okolicznoci te, ktre sd ustali bezporednio przez przeprowadzenie na rozprawie dowodw,
jak rwnie te, ktre ujawniono porednio w postpowaniu (np. odczytano na rozprawie protok ogldzin
sporzdzony w postpowaniu przygotowawczym)

2. Zasada bezporednioci
- dyrektywa, zgodnie z ktr organy procesowe powinny opiera swe ustalenia faktyczne w miar
moliwoci na dowodach pierwotnych, unikajc zwaszcza zastpowania dowodw pierwotnych
przez pochodne
- zasada bezporednioci zabezpiecza realizacj zasady prawdy materialnej
- okrela metody dla osignicia celu postpowania dowodowego
- zasada niezdefiniowana (skodyfikowana w 1 przepisie KPK) wynika z kilku przepisw
- naley dy, aby w drodze do poznania prawdy ograniczy do minimum dowodowe ogniwa porednie (im
wicej ogniw porednich, tym wicej znieksztace) korzystamy z dowodw pierwotnych, a z pochodnych tylko
gdy nie ma innego wyjcia
- Bezporednio formalna - wyjtek - art. 396 (pomoc prawna)
- Bezporednio materialna sd powinien orzeka w oparciu o dowody pierwotne, przed pochodnymi
- wyjtki: dowody pierwotne s niedostpne, wiadek nie yje; pewne dowody z natury maj charakter
pochodny (np. opinia biegego); wykorzystuje si dowody pochodne w celu weryfikacji dowodu pierwotnego (np.
wiadek zeznaje inaczej art. 391); ekonomika procesowa (np. art. 3332, art. 392)

- zasada bezporednioci w postpowaniu przed sdem I instancji dla tego stadium z zasady tej
wynikaj szczegowe postulaty, wg ktrych sd powinien:
1) opiera si wycznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie (art. 410 i art. 92 KPK)
2) zetkn si bezporednio z przeprowadzonymi dowodami
- np. przesuchanie wiadka przez sd na rozprawie
- odstpstwo moliwe tylko wwczas, gdy wskazuje na to okrelony przepis

3) opiera si przede wszystkim na dowodach pierwotnych

- art. 174 ustawowa preferencja dowodu pierwotnego

- najszersze odstpstwa od zasady bezporednioci wystpuj w postpowaniu apelacyjnym i

kasacyjnym

- postpowanie odwoawcze art. 4521 (wg SN przepis ten nie ogranicza moliwoci przeprowadzenia
dowodw w celu zweryfikowania trafnoci zarzutw podniesionych w apelacji/w toku postpowania
apelacyjnego )
- postpowanie kasacyjne SN rozpoznaje kasacj jedynie pod ktem uchybie z art. 439 lub innego racego
naruszenia prawa uzupenienie przewodu sdowego jest dopuszczalne jedynie w celu
potwierdzenia/wykluczenia podniesionego w kasacji zarzutu racej obrazy prawa (nie ustale faktycznych)

3. Zasada szybkoci i koncentracji procesu

a) zasada szybkoci - proces karny powinien przebiega szybko i trwa moliwie najkrcej
b) zasada koncentracji proces powinien stanowi zwarty, konsekwentny cig czynnoci i
zdarze, bez przerw i zahamowa

Art.2.1. pkt. 4: Przepisy niniejszego kodeksu maj na celu takie uksztatowanie postpowania
karnego, aby rozstrzygnicie sprawy nastpio w rozsdnym terminie
- rozsdny termin obejmuje cae postpowanie, cznie z procedurami odwoawczymi i postpowaniem
wykonawczym
- uprawnienie do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwoki
- skarga indywidualna do ETPCz
- skarga na przewleko kadego postpowania (nie tylko karnego) na podstawie ustawy o skardze
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postpowaniu przygotowawczym prowadzonym
lub nadzorowanym przez prokuratora oraz postpowaniu sdowym bez nieuzasadnionej zwoki z
17.6.2004

- postpowanie przygotowawcze i postpowanie przed sdem I instancji koncentracja materiau

dowodowego
4. Zasada swobodnej oceny dowodw
Art.7.Organy postpowania ksztatuj swe przekonanie na podstawie wszystkich
przeprowadzonych dowodw, ocenianych swobodnie z uwzgldnieniem zasad prawidowego
rozumowania oraz wskaza wiedzy i dowiadczenia yciowego.
- wszystkie organy procesowe, ktre w postpowaniu podejmuj decyzje procesowe, oceniaj dowody i
wycigaj na ich podstawie wnioski wg swego wewntrznego przekonania
- wykluczone s reguy dowodowe, wartociujce z gry poszczeglne dowody
- swobodna ocena dot. wszystkich dowodw przeprowadzonych w postpowaniu, niezalenie od ich wydwiku
dla stron
system swobodnej kontrolowanej oceny dowodw (sd nie jest skrpowany ustawowymi reguami w
zakresie oceny wartoci dowodw, musi natomiast kierowa si w tej ocenie obiektywnymi, sprawdzalnymi
kryteriami i zajte stanowisko uzasadni; organ rozpoznajcy rodek odwoawczy kontroluje swobodn ocen
dowodw dokonan przez instancj nisz)

- system swobodnej oceny dowodw nie oznacza dowolnoci

- Uzasadnienie powinno zawiera wskazanie, jakie fakty sd uzna za udowodnione lub nie udowodnione, na
jakich w tej mierze opar si dowodach i dlaczego nie uzna dowodw przeciwnych (art. 424)
- orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia bdu w ustaleniach faktycznych przyjtych za
podstaw orzeczenia, jeeli mg on mie wpyw na tre tego orzeczenia (art. 438 pkt 3)

- aprioryczna (uprzednia) ocena dowodw dotyczy wstpnej oceny przydatnoci okrelonego

dowodu dla udowodnia danej kwestii (spodziewanej wartoci dowodu)
- nie oznacza to moliwoci uznania z gry za niewiarygodny dowodu, ktry jeszcze nie zosta przeprowadzony
- istotne s kryteria ustawowe uprawniajce do oddalenia wniosku dowodowego (art. 170)

- aposterioryczna (nastpcza) ocena dowodw obejmuje ocen dowodw ju

przeprowadzonych, ktra opiera si na kryteriach wskazanych w art. 7 KPK i ktrych przestrzeganie
podlega kontroli instancyjnej w postpowaniu odwoawczym
III. Zasady dotyczce formy i sposobu prowadzenia postpowania
1. Zasada kontradyktoryjnoci
- dyrektywa prowadzenia procesu w formie sporu rwnouprawnionych stron przed bezstronnym
sdem
- odwrotno zasady ledczej (proces inkwizycyjny), gdzie sd skupia wszystkie funkcje procesowe (oskarania,
obrony, orzekania) brak stron procesowych
- zasada kontradyktoryjnoci rozdzielenie funkcji procesowych oskarania, obrony i orzekania midzy
niezalene od siebie podmioty (strony procesowe)
- podmioty postpowania uzyskuj status stron procesowych o okrelonym zakresie praw i obowizkw i w
ramach nich prowadz spr przed bezstronnym sdem
- zasada nieskodyfikowana
Zasada rwnouprawnienia (rwnoci) stron

- kontradyktoryjno zachodzi, gdy strony danego postpowania s rwnouprawnione, czyli

wyposaone w jednakowym stopniu w mono korzystania z tych samych uprawnie procesowych
- analogiczne i rzeczywiste moliwoci dziaania stron w procesie
- nie jest to faktyczna rwno stron
- dyrektywy zasady kontradyktoryjnoci obowizuj rwnie w postpowaniach incydentalnych (gdzie
niekoniecznie wystpuj strony procesowe, ale w wypadkach wskazanych w ustawie przysuguj im okrelone
uprawnienia, np. art. 236 KPK)

- postpowanie przygotowawcze oparte gwnie na zasadzie ledczej

(organ nadrzdny - prokurator)

- przejawy kontradyktoryjnoci wystpuj od fazy in personam

10

- wystpuj elementy kontradyktoryjnoci:

- podejrzany i pokrzywdzony s stronami
- czynnoci ustawowo zastrzeone dla sdu:
1) kontrola czynnoci organw prowadzcych postpowanie przygotowawcze np. art. 3061
2) podejmowanie okrelonych czynnoci procesowych zastrzeonych dla sdu, niemajcych charakteru
decyzji procesowych np. 3163

- postpowanie jurysdykcyjne domena zasady kontradyktoryjnoci;

- w szczeglnoci zasada kontradyktoryjnoci jest realizowana na rozprawie gwnej przed sdem I
instancji:

1) obowizek przewodniczcego skadu sdowego umoliwienia stronom wypowiedzenia si co do kadej kwestii

podlegajcej rozstrzygniciu
2) prawo ustosunkowania si do wypowiedzi drugiej strony (audiatur et altera pars)
3) porzdek zadawania pyta przesuchiwanej osobie
4) obowizkowa obecno oskaronego na rozprawie
5) zakaz przeprowadzania czynnoci procesowej w razie niestawiennictwa strony, obrocy, penomocnika,
ktrych stawiennictwo jest obowizkowe (np. art. 80)
6) prawo stron do skadania wnioskw dowodowych
7) prawo zaskarania decyzji procesowych w postpowaniu zaaleniowym, apelacyjnym, kasacyjnym, sprzeciw
od wyroku zaocznego i nakazowego

- postpowanie odwoawcze i kasacyjne ograniczony zakres zasady kontradyktoryjnoci

2. Zasada jawnoci

- art. 45 ust. 1 Konstytucji RP: Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwoki przez niezaleny, bezstronny i niezawisy sd.
- EKPCz i MPPOiP gwarantuj publiczne rozpatrzenie sprawy karnej

Art.355. Rozprawa odbywa si jawnie. Ograniczenia jawnoci okrela ustawa

a) jawno zewntrzna proces karny jest jawny dla publicznoci
b) jawno wewntrzna proces karny jest jawny dla stron i ich przedstawicieli procesowych
a) jawno zewntrzna
- suy kontroli spoecznej nad wymiarem sprawiedliwoci

- wyrok jest (zawsze) ogaszany publiczne

- Sd obligatoryjnie wycza jawno rozprawy w caoci albo w czci, jeeli jawno mogaby:
1) wywoa zakcenie spokoju publicznego,
2) obraa dobre obyczaje,
3) ujawni okolicznoci, ktre ze wzgldu na wany interes pastwa powinny by zachowane w tajemnicy,
4) naruszy wany interes prywatny (art. 3601 )
- Obligatoryjne wyczenie jawnoci nastpuje rwnie:
1) na danie osoby, ktra zoya wniosek o ciganie (art. 3602)
2) gdy rozprawa dotyczy
a) wniosku prokuratora o umorzenie postpowania z powodu niepoczytalnoci sprawcy i zastosowania
rodka zabezpieczajcego
b) sprawy o pomwienie/zniewaenie, chyba e pokrzywdzony wnosi o jawne rozpoznanie sprawy
- Czciowo sd wycza jawno rozprawy, gdy:
1) odczytuje zeznania wiadka incognito
2) przesuchuje wiadka zwolnionego z obowizku zachowania tajemnicy pastwowej, subowej, funkcyjnej
- art. 185a
- art. 185b
- Sd moe fakultatywnie wyczy jawno caoci albo czci rozprawy, jeeli choby jeden z oskaronych
jest nieletni lub na czas przesuchania wiadka, ktry nie ukoczy 15 lat
- art. 1832

- wyczenie jawnoci powoduje wykluczenie z rozprawy publicznoci

Art.361.1.W razie wyczenia jawnoci mog by obecne na rozprawie, oprcz osb biorcych udzia w
postpowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskaryciela publicznego, oskaryciela posikowego, oskaryciela
prywatnego i oskaronego. Jeeli jest kilku oskarycieli lub oskaronych, kady z nich moe da pozostawienia
na sali rozpraw po jednej osobie.
2.Przepisu 1 nie stosuje si, jeeli zachodzi obawa ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajnoci "tajne"
lub "cile tajne".
3.W razie wyczenia jawnoci przewodniczcy moe zezwoli poszczeglnym osobom na obecno na
rozprawie.

- zawsze tajna jest narada i gosowanie nad orzeczeniem

- moe by obecny jedynie protokolant, chyba e przewodniczcy uzna jego obecno za zbdn

b) jawno wewntrzna
- jawno wobec stron, ich prawo do informacji o treci podejmowanych czynnoci procesowych oraz prawo do
udziau w czynnociach podejmowanych w toku postpowania karnego

11

- postpowanie przygotowawcze zakres jawnoci wewntrznej jest znacznie ograniczony w stosunku do stron
- podejrzany - istotne art. 313, art. 321
- rozprawa gwna i apelacyjna najszersza realizacja zasady jawnoci wewntrznej
- rozprawa z wyczeniem jawnoci nie mog by wykluczonej strony procesowe
- rozprawa apelacyjna i kasacyjna udzia obligatoryjny: prokurator i obroca, jeeli zachodzi obrona
obligatoryjna; udzia fakultatywny: strony i ich penomocnicy oraz obrocy, gdy nie zachodzi obrona
obligatoryjna
- najwikszy wyjtek od zasady jawnoci wewntrznej instytucja wiadka incognito

- posiedzenia s zasadniczo jawne wewntrznie (KPK wskazuje uczestnikw procesu, ktrzy

mog wzi udzia w danym posiedzeniu); kwestia jawnoci wewntrznej uchwaa skadu 7
sdziw SN z 28.3.2012: jawne zewntrznie s posiedzenia sdu dotyczce gwnego przedmiotu
postpowania, a take kwestii incydentalnej, ktra zwizana jest z moliw ingerencj w sfer
konstytucyjnych praw i obowizkw
3. Zasada rzetelnego procesu
- uczestnicy procesu powinni wykonywa swe uprawnienia i obowizki procesowe w sposb
uczciwy, bez naruszenia powszechnie uznawanych regu moralnych; czynnoci z naruszeniem tej
zasady, choby skuteczne, ubliaj powadze wymiaru sprawiedliwoci (M. Cielak)
- poszanowanie godnoci uczestnikw procesu, postpowanie w rozsdnym terminie
- informowanie oskaronego o jego prawach i obowizkach, unikanie przymusu, podstpu groby bezprawnej
wobec oskaronego

- obowizek informacji gwarancja rzetelnego procesu (zasada informacji prawnej)

a) odmiana bezwzgldna
Art. 161.Jeeli organ prowadzcy postpowanie jest obowizany pouczy uczestnikw
postpowania o cicych obowizkach i o przysugujcych im uprawnieniach, brak takiego
pouczenia lub mylne pouczenie nie moe wywoywa ujemnych skutkw procesowych dla
uczestnika postpowania lub innej osoby, ktrej to dotyczy b) odmiana wzgldna
Art. 162.Organ prowadzcy postpowanie powinien ponadto w miar potrzeby udziela
uczestnikom postpowania informacji o cicych obowizkach i o przysugujcych im
uprawnieniach take w wypadkach, gdy ustawa wyranie takiego obowizku nie stanowi. W razie
braku takiego pouczenia, gdy w wietle okolicznoci sprawy byo ono nieodzowne, albo mylnego
pouczenia, stosuje si odpowiednio 1.
(odmiana wzgldna)
- przepisem szczeglnym w stosunku do art. 16 KPK jest art. 300 KPK
4. Zasada ustnoci
Art.365.Rozprawa odbywa si ustnie.
- ustno jest cech rozprawy gwnej i rozprawy apelacyjnej (stosuje si odpowiednio przepisy o rozprawie
gwnej) oraz rozprawy kasacyjnej (stosuje si odpowiednio przepisy o postpowaniu odwoawczym)
- zasada ustnoci dotyczy formy owiadcze procesowych uczestnikw postpowania
- dotyczy rozprawy a take posiedze sdu, jeeli ustawa przewiduje moliwo udziau okrelonych podmiotw
w posiedzeniu
- zasada oglna: ustno, forma pisemna obowizuje, gdy wynika to z wyranego unormowania ustawowego

- Art.116. Jeeli ustawa nie stanowi inaczej, strony mog skada wnioski i inne owiadczenia na
pimie albo ustnie do protokou (alternatywna forma czynnoci procesowych)
- z faktu, ze owiadczenia procesowe maj by skadane ustnie, nie wynika zakaz dokumentowania
okrelonych czynnoci
- najbardziej znaczce przejawy ustnoci:
1) Przewodniczcy umoliwia stronom wypowiedzenie si co do kadej kwestii podlegajcej rozstrzygniciu (ART.
3671)
2) Jeeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabiera gos, prawo gosu przysuguje rwnie wszystkim innym
stronom. Obrocy oskaronego i oskaronemu przysuguje gos ostatni (art. 3672)
3) Reguy dotyczce przesuchania
4) obowizek i reguy odczytania aktu oskarenia i odpowiedzi na akt oskarenia
5) Po ogoszeniu przewodniczcy lub jeden z czonkw skadu orzekajcego podaje ustnie najwaniejsze powody
wyroku.

5. Zasada kontroli

12

- Art. 78 Konstytucji: Kada ze stron ma prawo do zaskarenia orzecze i decyzji wydanych w

pierwszej instancji. Wyjtki od tej zasady oraz tryb zaskarania okrela ustawa.
- kontrola instancyjna (cile procesowa) kontrola organw procesowych w stosunku do decyzji
(rozstrzygni) podejmowanych przez inne organy procesowe
- reformacyjny charakter zmierza do usunicia nieprawidowoci kontrolowanej decyzji
- peni w procesie nastpujce funkcje:
1) korekcyjna umoliwia poprawienie bdnych rozstrzygni przez ich uchylenie lub zmian
2) stymulacyjna skania organy procesowe do dbaoci o prawidowo podejmowanych decyzji
3) precedensowa umoliwia organom procesowym wyszego rzdu tworzenie wzorcw sposobw
rozstrzygania problemw prawnych dla organw niszego rzdu ( ujednolicenie wykadni i stosowania
prawa)

- kontrol instancyjn uruchamia rodek zaskarenia

- wyrnia si rodki odwoawcze, sprzeciwy, quasi-sprzeciwy i wnioski o przeprowadzenie kontroli z urzdu
- wniosek zainteresowanego podmiotu zmierzajcy do wywoania kontroli

rodki odwoawcze (cechy: skargowo, dewolutywno, reformacyjny skutek)

a) zwyczajne (su do zaskarania decyzji nieprawomocnych)
- apelacja bezwzgldna suspensywno (wstrzymanie z urzdu wykonalnoci decyzji procesowej)
- zaalenie wzgldna suspensywno (organ ktry wyda zaskarone postanowienie lub organ
odwoawczy moe wstrzyma wykonanie zaskaronej decyzji)
b) nadzwyczajne (su do zaskaranie decyzji prawomocnych)
- kasacja [zwyczajna (art. 519) oraz nadzwyczajna (art. 521)]
- wniosek o wznowienie postpowania sdowego zakoczonego prawomocnym orzeczeniem
sdowym

sprzeciw owiadczenie o braku zgody na decyzj procesow wydan w trybie szczeglnym,

ktrej byt zaley od akceptacji strony lub jej przedstawiciela (np. art. 5061, art. 286)
- brak dewolutywnoci (wywouje skutek w instancji, ktra wydaa zaskarone orzeczenie i skutek
kasacyjny)

quasi-sprzeciw rodek zbliony do sprzeciwu, ale niemajcy jego wszystkich cech (np. art.
373)
wniosek o przeprowadzenie kontroli z urzdu (np. art. 2541)

IV. Zasady dotyczce sytuacji prawnej oskaronego w procesie

1. Zasada domniemania niewinnoci oskaronego
Art.51. Oskaronego uwaa si za niewinnego, dopki wina jego nie zostanie udowodniona i
stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
2.Nie dajce si usun wtpliwoci rozstrzyga si na korzy oskaronego (regua in dubio pro
reo)
- zasada domniemania niewinnoci obowizuje w postpowaniu przygotowawczym od fazy in personam) i
jurysdykcyjnym

- wyczenie domniemania niewinnoci od uprawomocnienia si wyroku stwierdzajcego win

oskaronego
- domniemanie niewinnoci oywa w razie uchylenia wyroku w trybie kasacji lub wznowienia
postpowania albo postpowania warunkowo umorzonego
- domniemanie prawne, wzruszalne ustawowe zaoenie niewinnoci oskaronego, ktre trwa do chwili
udowodnienia mu winy w formie prawomocnego wyroku
- koncepcja obiektywistyczna ustawowe zaoenie niewinnoci oskaronego, zobowizujce organy
procesowe do traktowania go jak osoby niewinnej przez cae postpowanie, niezalenie od ich
subiektywnego przekonania o winie (szerzej akceptowana koncepcja)
- koncepcja subiektywistyczna nakaz traktowania oskaronego jak niewinnego + nakaz uznawania
go za osob niewinn przez organy procesowe w trakcie postpowania
- oddziaywanie domniemania niewinnoci w stosunku do spoeczestwa powstrzymywanie si od
niekorzystnych zachowa w stosunku do oskaronego, zanim wina zostanie mu wykazana (np. szkalujce
artykuy w prasie, zakaz zwolnienia z pracy)

- regua in dubio pro reo skierowana do wszystkich organw procesowych uprawnionych do

podejmowania rozstrzygni w postpowaniu; ma zastosowanie tylko wtedy, gdy pomimo
przeprowadzenia wszelkich dostpnych dowodw, nadal pozostaj niewyjanione okolicznoci
faktyczne
- dotyczy take wtpliwoci prawnych, jeeli takie pozostaj mimo wszechstronnego wykorzystania metod
wykadni
- rodek ostateczny, do ktrego mona sign tylko wtedy, gdy wyczerpane zostan wszelkie inne
moliwoci rozwikania wtpliwoci, niezalenie od tego, czy chodzi o zagadnienia dowodw i ustale
faktycznych, czy te wykadni i odpowiedniego stosowania przepisw

13

- materialny ciar dowodu spoczywa na oskarycielu (powodzie cywilnym)

- obowizek dowodzenia obowizek ustanowiony przez prawo w cudzym interesie, obejmuje
oskarycieli publicznych, sd w postpowaniu jurysdykcyjnym s obowizane uwzgldnia
okolicznoci na korzy i niekorzy oskaronego; obroca obowizek dowodzenia tylko
okolicznoci korzystnych dla oskaronego
- wyjtek od zasady domniemania niewinnoci stosowanie rodkw zabezpieczajcych
- konsekwencja domniemania niewinnoci skoro oskarenie w toku postpowania nie znalazo
wystarczajcego uzasadnienia, to naley wyda wyrok uniewinniajcy
2. Zasada prawa do obrony
- art. 42 ust. 2 Konstytucji: Kady, przeciw komu prowadzone jest postpowanie karne, ma
prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania. Moe on w szczeglnoci wybra obroc
lub na zasadach okrelonych w ustawie korzysta z obrocy z urzdu
- art. 6 KPK: Oskaronemu przysuguje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z obrocy, o
czym naley go pouczy.
- prawo oskaronego do obrony swoich interesw w procesie karnym
- obrona formalna procesowa dziaalno obrocy oskaronego
- obrona materialna dziaalno samego oskaronego (oskarony moe broni si sam)

Obrona materialna
- gwarancj prawa do obrony jest szereg uregulowa dot. uprawnie obrocy i oskaronego:
1) art. 1751 i art. 300 KPK brak w/w poucze nie moe wywoywa negatywnych
konsekwencji prawnych np. jeeli przy braku pouczenia oskarony przyzna si do winy, dowd
z wyjanie nie moe by zaliczony na poczet rozstrzygni dla niego niekorzystnych
2) prawo do milczenia i biernego zachowania si oskaronego:
- Oskarony nie ma obowizku dowodzenia swej niewinnoci ani obowizku dostarczania
dowodw na swoj niekorzy (art. 741)
- oskaronego obciaj jedynie obowizki znoszenia uciliwoci z art. 742 i 3 (obowizek poddania si
ogldzinom ciaa i badaniu nie obejmuje obowizku odpowiedzi na pytania dot. przestpstwa) oraz art. 219 i
nast. (przeszukanie)

- oskarony ma prawo do milczenia

- oskarony ma prawo (nie obowizek) skadania wyjanie decydujc si na skadanie
wyjanie nie ma obowizku mwienia prawdy (oskarony nie ponosi odpowiedzialnoci karnej za
faszywe zeznania; wiadek, biegy, rzeczoznawca, tumacz - tak)
3) oskarony ma prawo do korzystania z obrocy (z wyboru/z urzdu), wystpuje obrona
obligatoryjna, przymus radcowsko-adwokacki
- zaniedbanie lub niewaciwe wykonanie obowizkw przez obroc nie moe szkodzi oskaronemu

4) prawo oskaronego do aktywnej postawy

- prawo zaskarania postanowie, zarzdze, czynnoci
- prawo skadania wnioskw dowodowych
- prawo dania na pimie uzasadnienia podstaw zarzutu
- naruszenie gwarancji prawa do obrony:
1) art. 438 pkt. 2 KPK wzgldna przyczyna odwoawcza (apelacja/zaalenie)
2) art. 5231 wymogi wniesienia kasacji
3) art. 4391 pkt. 10 i 11 bezwzgldna przyczyna odwoawcza
ROZDZIA IV. PRZESANKI PROCESOWE
13. POJCIE I FUNKCJE PRZESANEK PROCESOWYCH
Przesanki procesowe stany z ktrymi prawo karne procesowe czy dopuszczalno albo
niedopuszczalno procesu
14. KATEGORIE PRZESANEK PROCESOWYCH
a) przesanki pozytywne (dodatnie) musz zachodzi, aby proces by dopuszczalny, np. istnienie
stron procesowych, skarga uprawnionego podmiotu
b) przesanki negatywne (ujemne) jeeli zaistniej, to proces jest niedopuszczalny (przeszkody
procesowe), np. abolicja, amnestia, mier oskaronego
- aby proces by dopuszczalny, konieczne jest zaistnienie wszystkich wymaganych przesanek
pozytywnych i brak przesanek negatywnych

14

- ze wzgldu na zasig oddziaywania na paszczynie etapw procesu, mona wyrni:

1) przesanki odnoszce si do wszystkich stadiw procesu res iudicata, zawiso sprawy,
istnienie strony, podsdno sdom powszechnym, immunitet formalny
2) przesanki odnoszce si do postpowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego abolicja,
przedawnienie karalnoci, brak wniosku o cigani
3) przesanki odnoszce si do postpowania jurysdykcyjnego skarga uprawnionego
oskaryciela
4) przesanki odnoszce si do postpowania wykonawczego amnestia, akt aski,
przedawnienie wykonania kary, uprawomocnieni si wyroku
- brak przesanek odnoszcych si wycznie do postpowania przygotowawczego (skoro przygotowuje do
postpowania jurysdykcyjnego, to musz by spenione przesanki obu)

- ze wzgldu, e proces karny moe toczy si w trybie zwykym albo trybach szczeglnych, mona
wyrni:
1) przesanki oglne warunkuj dopuszczalno procesu karnego w trybie zwykym
2) przesanki szczeglne warunkuj dopuszczalno trybu szczeglnego (np. prowadzenie
dochodzenia jest warunkiem dopuszczalnoci postpowania uproszczonego)
- przesanki szczeglne wystpuj jako dodatkowe warunki dopuszczalnoci procesu, ktre musz by spenione
obok przesanek oglnych (niespenienie przesanek szczeglnych, przy spenionych oglnych tryb zwyky)
- zwykle przesanki pozytywne

- ze wzgldu na zasig oddziaywania, mona wyrni:

1) przesanki bezwzgldne (absolutne) warunkuj dopuszczalno postpowania przeciw
okrelonej osobie, o okrelony czyn, w kadym ukadzie procesowym; brak przesanki
pozytywnej/zaistnienie negatywnej niedopuszczalno procesu (np. nieprzestpno czynu,
znikom spoeczna szkodliwo czynu, niepodleganie karze, amnestia, uaskawienie, mier
oskaronego)
2) przesanki wzgldne (relatywne) warunkuj dopuszczalno postpowania przeciw okrelonej
osobie, o okrelony czyn, tylko w okrelonym ukadzie procesowym; postpowanie bdzie moliwe
gdy zmieni si okolicznoci (np. skarga uprawnionego oskaryciela, immunitety formalne,
waciwo sdu)
- umorzenie postpowania z powodu przesanki bezwzgldnej nieograniczony zakaz ne bis in
idem; nie jest moliwa konwalidacja braku, jaki stanowi o zaistnieniu negatywnej przesanki
procesowej
- umorzenie postpowania z powodu przesanki wzgldnej niedopuszczalno postpowania jest
ograniczona tylko do tego samego ukadu procesowego (3 elementy - 1. osoba oskaronego 2.
czyn w znaczeniu przedmiotowym 3. konkretny element, ktrego dotyczy brak, uznawany za
negatywn przesank procesow); moliwa jest konwalidacja braku, jeeli w ogle mia miejsce
- ze wzgldu na znaczenie dla odpowiedzialnoci karnej, mona wyrni:
1) przesanki o charakterze formalnym (przesanki formalne) dotycz wycznie prawa
procesowego, warunkuj proces, nie decyduj o braku odpowiedzialnoci; negatywna przesanka
formalna wyklucza dalszy cig procesu i badanie kwestii odpowiedzialnoci (np. mier
oskaronego, res iudicata, immunitety formalne)
2) przesanki o charakterze mieszanym (przesanki mieszane) okolicznoci warunkujce
dopuszczalno procesu o zabarwieniu materialnym, ale wpyw na odpowiedzialno karn
wywieraj wycznie na drodze procesowej (np. immunitety materialne, abolicja, przesanki
wykonania kary)
3) przesanki o charakterze materialnym (przesanki materialne) decyduj o dopuszczalnoci
procesu oraz stanowi warunki odpowiedzialnoci karnej materialnej; stwierdzenie negatywnej
przesanki materialnej wyklucza dalszy cig procesu, z powodu braku odpowiedzialnoci karnej
(brak podstaw faktycznych do cigania karnego [przesanka faktyczna], nieprzestpno czynu,
znikomy stopie spoecznej szkodliwoci czynu, brak karalnoci czynu)
15. SKUTKI WYSTPIENIA NEGATYNWYCH PRZESANEK PROCESOWYCH
- wystpienie negatywnej przesanki procesowej powoduje niedopuszczalno
procesu/stadium/postpowania
- w odniesieniu do zasadniczego przedmiotu procesu, negatywne przesanki procesowe czyni
niedopuszczaln funkcj cigania (przesanki czyni niedopuszczalnym jedynie to
postpowanie, ktre jest wyrazem funkcji cigania)
- umorzenie postpowania dotyczcego zasadniczego przedmiotu ma charakter decyzji
konstytutywnej i oznacza zniesienie wszelkich decyzji w umorzonym postpowaniu wyraajcych
funkcj cigania ( zaniechanie cigania)
- decyzje niewyraajce funkcji cigania pozostaj w mocy, np. kary porzdkowe

15

- w przypadku przesanek, ktre nie obejmuj caego procesu, umorzenie znosi decyzje bdce

wyrazem funkcji cigania na tym etapie procesu, ktrego dotyczy przesanka (poprzednie decyzje
pozostaj w mocy)
- umorzenie postpowania nie oznacza, e naley traktowa je jako niebye (chyba e toczyo si wbrew istnieniu

znanej przeszkody procesowej lub mimo braku przesanki pozytywnej)

- ujawnienie si przesanki negatywnej nie moe tamowa postpowania zmierzajcego do

wyjanienia, czy ta przesanka rzeczywicie zachodzi
- postpowanie przygotowawcze:
a) postanowienie o odmowie wszczcia postpowania przygotowawczego jeeli
przesanka negatywna wystpuje ju w chwili rozwaania kwestii wszczcia postepowania
przygotowawczego
- negatywne przesanki wyczajce ciganie imienne ze wzgl. na waciwoci osoby ciganej (np.
immunitet) mona przeprowadzi postpowanie w fazie in rem, a przejcie do fazy in personam po
odpadniciu przeszkody
b) postanowienie o umorzeniu ledztwa/dochodzenia w razie ujawnienia si negatywnej
przesanki procesowej w toku postpowania przygotowawczego
- moliwe jest umorzenie postpowania przeciwko osobie (in personam) i dalsze prowadzenie
postpowania in rem

- postpowanie jurysdykcyjne:
a) po wpyniciu aktu oskarenia do sdu I instancji wstpna kontrola oskarenia; prezes
sdu kieruje spraw na posiedzenie w celu zbadania tej kwestii, w razie uznania, e
zachodzi negatywna przesanka procesowa postanowienie o umorzeniu
postpowania
b) po rozpoczciu przewodu sdowego na rozprawie gwnej:
- sd wyrokiem umarza postpowanie w razie stwierdzenia okolicznoci wyczajcej
ciganie, ale:
- sd wydaje wyrok uniewinniajcy :
1) jeeli czynu nie popeniono, albo brak jest danych dostatecznie uzasadniajcych
podejrzenie jego popenienia
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, e sprawca
nie popenia przestpstwa, chyba e sprawca w chwili czynu by niepoczytalny
c) postpowanie kontrolne (np. apelacyjne, zaaleniowe) gdy sd I instancji orzeka mimo
zaistnienia negatywnej przesanki procesowej uchylenie wyroku i umorzenie
postpowania (te gdy przesanka negatywna ujawnia si w toku postpowania
odwoawczego)
- postpowanie kasacyjne i wznowieniowe
a) wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzy oskaronego nie stoi na przeszkodzie
wykonanie kary, zatarcie skazania, akt aski ani te okoliczno wyczajca ciganie lub
uzasadniajca zawieszenie postpowania (stosuje si odpowiednio)

kasacja (wniosek o wznowienie postpowania) na korzy oskaronego moe by wniesiona, mimo e

zachodzi negatywna przesanka procesowa

- postpowanie szczeglne
a) decyzja o zmianie trybu postpowania ze szczeglnego na zwyczajny w razie
zaistnienia negatywnej przesanki szczeglnej
16. KATALOG PRZESANEK PROCESOWYCH (art. 17 KPK)

I. Brak faktycznych podstaw oskarenia

- nie wszczyna si postpowania, a wszczte umarza, jeeli czynu nie popeniono albo brak jest
danych dostatecznie uzasadniajcych podejrzenie jego popenienia (negatywna przesanka
faktyczna) [art. 171 pkt 1]
- czyn nie mia miejsca, brak zwizku przyczynowego, czyn popenia inna osoba ni oskarony
- po wniesieniu aktu oskarenia do sdu sd moe umorzy postpowanie przed rozpraw gwn
w ramach wstpnej kontroli aktu oskarenia tylko gdy zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw
oskarenia (art. 339)
na pierwszy rzut oka wida, e oskarony nie popeni zarzucanego mu przestpstwa
nie stosuje si podstawy z art. 17

- po rozpoczciu przewodu sdowego naley wyda wyrok uniewinniajcy, gdy zachodzi oczywisty
brak faktycznych podstaw oskarenia (nie jest to ju przesanka negatywna a rezultat
wszechstronnego rozpoznania sprawy)
II. Brak przestpnoci czynu
- nie wszczyna si postpowania a wszczte umarza, jeeli czyn nie zawiera znamion czynu
zabronionego albo ustawa stanowi, e sprawca nie popenia przestpstwa
1) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego oskarony popeni zarzucany mu czyn, ale brak nawet 1
znamienia
2) ustawa stanowi, e sprawca nie popenia przestpstwa
a) zachodzi okoliczno wyczajca bezprawno czynu (kontratyp)

16

b) zachodzi okoliczno wyczajca win

b) czyn jest pozbawiony spoecznej szkodliwoci

- w razie ujawnienia si przeszkody po rozpoczciu przewodu sdowego, wydawany jest wyrok

uniewinniajcy (chyba e zachodzi niepoczytalno sprawcy w chwili czynu sd umarza
postpowanie)
III. Znikomo spoecznej szkodliwoci czynu
- nie wszczyna si postpowania, a wszczte umarza, jeeli spoeczna szkodliwo czynu jest
znikoma
- po rozpoczciu przewodu sdowego umarza si postpowanie
IV. Niepodleganie karze
- nie wszczyna si postpowania, a wszczte umarza, jeeli ustawa stanowi, e sprawca nie podlega
karze
- np. czynny al po popenieniu czynu
V. Przedawnienie
- nie wszczyna si postpowania, a wszczte umarza, jeeli nastpio przedawnienie karalnoci
VI. Abolicja, amnestia uaskawienie
- abolicja powszechny akt aski polegajcy na zakazie wszczynania oraz nakazie umorzenia ju
wszcztego postpowania karnego w sprawach o okrelone rodzaje przestpstw lub wobec
okrelonej kategorii sprawcw
- abolicja odnosi jedynie wycza ciganie (czyn jest nadal zabroniony)
- amnestia powszechny akt aski polegajcy na cakowitym/czciowym darowaniu albo
zagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za okrelone przestpstwa
- darowanie kary w wyniku skorzystania przez Prezydenta RP (cakowite/czciowe
darowanie albo zagodzenie kary)
- amnestia i uaskawienie, jeeli dotycz caej kary negatywna przesanka postpowania
wykonawczego
VII. Immunitety materialne i formalne
- immunitet przywilej przysugujcy okrelonej kategorii osb, polegajcy na wyczeniu
dopuszczalnoci procesu karnego
1) immunitety materialne uchylaj karalno przestpstwa; charakter trway i
bezwzgldny
2) immunitety formalne powoduj niedopuszczalno/ograniczenie cigania, nie wpywajc
na kwesti odpowiedzialnoci karnej
- osoby, na ktre rozcigaj si immunitety materialnie oraz immunitety formalne nie podlegajce
uchyleniu (zakrajowoci i procesowy Prezydenta RP) nie podlegaj orzecznictwu polskich sdw
karnych w zakresie czynw objtych tymi immunitetami
- wszczcie i prowadzenie postpowania mimo braku zezwolenia odpowiedniego organu,
uprawnionego do uchylenia immunitetu formalnego jest niedopuszczalne (art. 171 pkt 10)
VIII. Istnienie stron procesowych. mier oskaronego.
- dla prowadzenia procesu karnego konieczne jest istnienie przeciwstawnych stron
procesowych czynnej i biernej
- nie moe by prowadzony proces karny, jeeli brak jest osoby, ktrej odpowiedzialno karna ma
stanowi jego przedmiot
- art. 171 pkt 5 - nie wszczyna si postpowania, a wszczte umarza, oskarony zmar
- postpowanie przygotowawcze umorzenie postpowania in personam
- postpowanie jurysdykcyjne zawsze naley umorzy postpowanie
- jeeli skazany umar po wydaniu wyroku a przed jego uprawomocnieniem si umrze jeeli wyrok zostanie
zaskarony to instancja odwoawcza powinna go uchyli i umorzy postpowanie; jeeli nie gdy wyrok podlega
tylko ogoszeniu to uprawomocni si/ jeeli ma by dorczony wydanie postanowienia o umorzeniu na
podstawie art. 171 pkt 5
- podstawa umorzenia postpowania wykonawczego
- moliwe jest prowadzenie postpowania po mierci oskaronego w celach rehabilitacyjnych wniesienie
kasacji/wniosku o wznowienie postpowania na korzy oskaronego

- istnienie innych ni oskarony stron procesowych jest przesank dotyczc wycznie

postpowania jurysdykcyjnego dotyczy tylko:
- oskarenia subsydiarnego jeeli oskaryciel posikowy subsydiarny odstpi od oskarenia,
to w razie nieobjcia oskarenia przez prokuratora nastpuje umorzenie postpowania
- oskarenia prywatnego odstpienie oskaryciela prywatnego od oskarenia powoduje
umorzenie postpowania
- w razie mierci w/w oskaryciela, jeeli osoby najblisze nie wstpi w prawa zmarego
umorzenie
- powdztwa adhezyjnego w razie mierci powoda cywilnego, jeeli osoby najblisze nie
wstpi w prawa zmarego powdztwo cywilne pozostawia si bez rozpoznania w
orzeczeniu koczcym postpowanie; jeeli powd cywilny cofnie pozew, umarza si
postpowanie
IX. Powaga rzeczy osdzonej (res iudicata)

17

- postpowania nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli postpowanie karne co do tego samego
czynu tej samej osoby zostao prawomocnie zakoczone (art. 171 pkt 7)
- konsekwencja zakazu ne bis in idem:
- zakaz dotyczy wszczcia kolejnego postpowania przed tym samym lub innym organem, jak
rwnie kontynuowania tego samego postpowania pomimo jego prawomocnego zakoczenia,
chyba e ustawa na to zezwala (np. nadzwyczajne rodki zaskarenia)
- zakaz ne bis in idem powstaje z chwil przedstawienia zarzutw (powstaje stan zawisoci sporu),
z chwil uprawomocnienia si orzeczenia, stan zawisoci sporu przeradza si w stan rzeczy
osdzonej, kreujc now przeszkod procesow
- stan rzeczy osdzonej powstaje w razie prawomocnego zakoczenia postpowania sdowego, jak i
w przypadku umorzenia postpowania przygotowawczego in personam
- zakaz ne bis in idem nie ma charakteru bezwzgldnego
np. wznowienie postpowania przygotowawczego, uchylenie orzeczenia wskutek kasacji
- jeeli proces bdzie kontynuowany na skutek niedopuszczalnego wznowienia, uchylenia
postanowienia o umorzeniu, kasacji to skutki prawne wydania merytorycznego orzeczenia
powinny by takie same jak w przypadku prowadzenia od pocztku ponownego
postpowania karnego o to samo
- europejski zakaz ne bis in idem powstaje na skutek wydania przez waciwy organ procesowy
pastwa czonkowskiego UE (strefy Schengen) prawomocnego orzeczenia co do tego samego czynu
tej samej osoby
przeszkod procesow stanowi prawomocne orzeczenie zapade co do tego samego czynu tej
samej osoby w innym pastwie strefy Schengen, jeeli zachodz 3 warunki:
1) Zostanie wydane orzeczenie rozstrzygajce kwesti odpowiedzialnoci co do meritum
2) Orzeczenie to ostatecznie koczy postpowanie (prawomocne)
3) W razie stwierdzenia popenienia przestpstwa doszo do wymierzenia i wykonania
sankcji karnej
- zakaz dziaa take w razie prawomocnego uniewinnienia oskaronego w pastwie strefy Schengen
X. Zawiso prawna sporu (litis pendenitio)
- postpowania karnego nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli postpowanie karne co o tego
samego czynu tej samej osoby wczeniej wszczte toczy si (art. 171 pkt 7)
- konsekwencja zakazu ne bis in idem
- zawiso sporu powstaje z momentem wszczcia postpowania in personam (pojawia si
podejrzany)
- zawiso sporu ustaje z chwil uprawomocnienia si orzeczenia w pierwszej sprawie (moliwo
prowadzenia drugiej sprawy o ten sam czyn tej samej osoby jest wyczone przez przeszkod rei
iudicate)
- jeeli postpowanie o to samo wszczte jako drugie zakoczy si prawomocnie wczeniej ni postpowanie
wszczte jako pierwsze to od momentu wydania prawomocnego orzeczenia nastpuje sanacja przeszkody litis
penedenitio i ze wzgldu na powag rzeczy osdzonej naley umorzy postpowanie wszczte jako pierwsze

- przeszkoda zawisoci sporu nie zachodzi w razie wszczcia postpowania przeciwko tej samej
osobie o ten sam czyn w innym pastwie
XI. Brak podlegoci sprawcy polskim sdom karnym
- postpowania karnego nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli sprawca nie podlega
orzecznictwu polskich sdw karnych
- dot. zakresu podmiotowego jurysdykcji sdw karnych i immunitetw

- nie naley utosamia z podsdnoci sdom karnym podlego konkretnej sprawy (nie osoby)
okrelonemu rodzaju sdw
- przeszkoda moe by efektem ograniczenia jurysdykcji wynikajcego z immunitetu materialnego,

immunitetu zakrajowoci, zasady specjalnoci w prawie ekstradycyjnym (ogranicza moliwo

pocignicia do odpowiedzialnoci za przestpstwa inne ni te, w zwizku z ktrymi nastpio
wydanie osoby ciganej, chyba ze pastwo wydajce wyrazio zgod rwnie na ciganie tych
przestpstw inne przestpstwa obejmuje szkoda)
- immunitet wiadka i biegego wezwanych z zagranicy czasowe ograniczenie jurysdykcji polskich
sdw karnych
XII. Brak skargi uprawnionego oskaryciela
- postpowania karnego nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli brak jest skargi uprawnionego
oskaryciela
- postpowanie jurysdykcyjne jest oparte na zasadzie skargowoci negatywna przesanka
prowadzenia postpowania jurysdykcyjnego
- dotyczy rwnie opartych za zasadzie skargowoci poszczeglnych etapw procesu (skargi
etapowe) i postpowa incydentalnych (skargi incydentalne)
XIII. Brak wymaganego zezwolenia na ciganie
- postpowania karnego nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli brak jest wymaganego
zezwolenia na ciganie
- przesanka ta wie si z immunitetami formalnymi o charakterze wzgldnym
- odmowa uchylenia immunitetu uprawnia do umorzenia postpowania karnego
XIV. Brak wniosku o ciganie pochodzcego od osoby uprawnionej

18

- postpowania karnego nie wszczyna si, a wszczte umarza, jeeli brak jest wniosku o ciganie
pochodzcego od osoby uprawnionej
- dotyczy przestpstw wnioskowych
- dopki wniosek nie zostanie zoony nie jest dopuszczalne wszczcie postpowania karnego (w
przypadku przestpstw bezwzgldnie wnioskowych) lub przedstawienie zarzutw wszczcie
postpowania przeciwko osobie (w przypadku przestpstw wzgldnie wnioskowych)
- postpowanie wszczte mimo braku wniosku naley umorzy (moe nastpi konwalidacja braku
przez zoenie przez osob uprawnion wniosku o ciganie, a do uprawomocnienia si orzeczenia)
17. ZBIEG NEGATYWNYCH PRZESANEK PROCESOWYCH
1. W przypadku zbiegu 2 lub wicej przesanek materialnych lub mieszanych podstaw
decyzji powinny stanowi wszystkie zbiegajce si przesanki, jeeli skutkuj wydaniem tosamej
decyzji procesowej
- zbieg pozorny jeeli 1 z przesanek jest brak faktycznych podstaw oskarenia to nie mona przyj e
zachodzi przesanka z art. 171 pkt 2-4; jeeli zachodzi przesanka z art. 171 pkt 2 to nie moe zachodzi
przesanka z art.171 pkt 3,4,6

2. W przypadku zbiegu przesanek procesowych o charakterze formalnym naley

postpowanie umorzy lub odmwi jego wszczcia na podstawie wszystkich zbiegajcych si
przesanek procesowych
- wyjtek: wydanie orzeczenia umarzajcego prowadzioby do powstania uchybienia bezwzgldnej przyczyny
odwoawczej orzeczenie umarzajce postpowanie powinno zosta uchylone

3. W przypadku zbiegi przesanek powodujcych rne skutki procesowe naley

uwzgldniajc wszystkie zbiegajce si przesanki, orzec zgodnie z przesank pocigajc najdalej
idce skutki procesowe (zasada najsilniejszego skutku prawnego)
- zbieg przesanki bezwzgldnej z wzgldna decyduje bezwzgldna
- zbieg przesanki oglnej ze szczegln decyduje oglna
- zbieg przesanki dot. caego procesu karnego z odnoszc si do jego etapu/etapw umorzenie caego
postpowania

4. W przypadku zbiegu przesanki formalnej lub przedawnienia z materialnym warunkiem

odpowiedzialnoci karnej naley umorzy postpowanie karne (win wolno rozstrzyga tylko w
dopuszczalnym procesie karnym)
- wyjtek: jeeli w toku przewodu sdowego doszo do cakowitego wyjanienia sprawy uniewinnienie
oskaronego

ROZDZIA V. UCZESTNICY PROCESU KARNEGO

18. POJCIE I KATEGORIE UCZESTNIKW PROCESU KARNEGO
Uczestnik procesu karnego podmiot biorcy udzia w procesie karnym w roli okrelonej przez
prawo karne procesowe (os. fizyczna/prawna/jednostka organizacyjna niemajca osobowoci
prawnej)
a) Organy procesowe
b) Strony procesowe quasi-strony
c) Przedstawiciele procesowi stron
d) Rzecznicy interesu spoecznego
e) Osobowe rda dowodowe
f) Penomocnicy procesowi
g) Pozostali uczestnicy procesowi nie s stronami ale maj okrelone uprawnienie
19. ORGANY PROCESOWE
Pojcie organu procesowego
Organ procesowy organ pastwowy wystpujcy w okrelonej przez prawo roli w procesie
karnym
a) Organy postpowania przygotowawczego
b) ----------------------------- jurysdykcyjnego
c) ----------------------------- wykonawczego
a) Organy kierownicze kieruje okrelonym stadium procesu
b) Organy pomocnicze/wspdziaajce pomaga/wspdziaa z organem kierowniczym
I. Organy postpowania przygotowawczego
1. Prokurator

19

- organem procesowym jest prokurator a nie prokuratura jako instytucja (Prokurator

Generalny[organ naczelny, niezaleny i apolityczny] + prokuratorzy powszechnych i wojskowych
jednostek prokuratury + prokuratorzy IPN)
- zadania prokuratury strzeenie praworzdnoci i czuwanie nad ciganiem przestpstw
- powszechne jednostki prokuratury: Prokuratura Generalna, prokuratury apelacyjne, okrgowe,
rejonowe (np. prokurator okrgowy kierownik; prokurator prokuratury okrgowej - pracownik)
- wojskowe jednostki prokuratury: Naczelna Prokuratura Wojskowa, wojskowe prokuratury
okrgowe, garnizonowe
- Prokuratorzy Gwnej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN i
prokuratorzy oddziaowych komisji cigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ciganie
popenionych na osobach narodowoci polskiej/obywatelach polskich innych narodowoci w okresie
od 1.9.39 31.7.90 zbrodni nazistowskich, komunistycznych, zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkoci,
wojennych
- zasady organizacyjno-ustrojowe:
I. Zasada niezalenoci prokurator jest niezaleny przy wykonywaniu czynnoci okrelonych w
ustawach; gwarancje:
a) nieusuwalno ze stanowiska (chyba, ze prokurator mimo 2x ukarania kar dyscyplinarn,
popeni przewinienie subowe decyzja Prokuratora Generalnego)
b) immunitety prokuratorskie
c) nieprzenoszalno na inne miejsce subowe
II. Zasada hierarchicznego podporzdkowania prokurator jest obowizany wykonywa
zarzdzenia, wytyczne i polecenia przeoonego prokuratora (nie mog dot. treci czynnoci
procesowej)
-tylko prokurator bezporednio przeoony jest uprawniony do zmiany/uchylenia decyzji podlegego
prokuratora, jeli decyzja nie zostaa jeszcze dorczona uprawnionym podmiotom (ale nie jest to
narzucenie treci czynnoci procesowej decyzja ta zastpuje decyzj prokuratora podwadnego)
III. Zasada jednolitoci i niepodzielnoci prokuratury prokuratura stanowi jednolity podmiot
zasada indyferencji nie ma rnicy, ktry prokurator zajmuje si spraw, gdy przy
wykonywaniu czynnoci procesowych reprezentuje prokuratur jako cao
- czsto zdarza si, e w postpowaniu jurysdykcyjnym jako oskaryciel publiczny wystpuje inny
prokurator ni ten, ktry prowadzi/nadzorowa postpowanie przygotowawcze (prokurator sesyjny)
IV. Zasada substytucji prokurator przeoony ma prawo zleci czynno prokuratorowi
podwadnemu (s pewne ograniczenia)
V. Zasada dewolucji prokurator przeoony moe przej do wykonania czynno prokuratora
podwadnego
- organ kierowniczy
- art. 298 KPK: Postpowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator()
art. 25 ProkU: prokurator stosownie do przepisw ustaw, wszczyna i prowadzi postpowanie
przygotowawcze albo zleca wszczcie/prowadzenie takiego postpowania innemu uprawnionemu
organowi
- prokurator stosuje w postpowaniu przygotowawczym rodki zapobiegawcze wobec
podejrzanych
- prokurator sprawuje nadzr nad postpowaniem przygotowawczym przez uprawniony do tego
inny organ
Art. 311. Organy prowadzce ledztwo
1.ledztwo prowadzi prokurator.
2.Prokurator moe powierzy Policji przeprowadzenie ledztwa w caoci lub w
okrelonym zakresie albo dokonanie poszczeglnych czynnoci ledztwa; w wypadkach
okrelonych w art. 309 pkt 2 i 3 mona powierzy Policji jedynie dokonanie poszczeglnych
czynnoci ledztwa.
3.W/w Powierzenie nie moe obejmowa czynnoci zwizanych z:
1) przedstawieniem zarzutw,
2) zmian lub uzupenieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutw
3) zamkniciem ledztwa; moe jednak mie zastosowanie art. 308 2 wypadek
niecierpicy zwoki
4.W sytuacji, o ktrej mowa w 2, Policja moe dokona innych czynnoci, jeeli wyoni si
taka potrzeba.
5.Prokurator moe zastrzec do osobistego wykonania jakkolwiek czynno ledztwa, a w
szczeglnoci czynnoci wymagajce postanowienia.

20

1)
2)
3)
4)

Art.326. Nadzr nad postpowaniem przygotowawczym

1. Prokurator sprawuje nadzr nad postpowaniem przygotowawczym w zakresie, w jakim
go sam nie prowadzi; prokurator moe take obj nadzorem postpowanie w ramach czynnoci
sprawdzajcych (art. 307)
2.Prokurator jest obowizany czuwa nad prawidowym i sprawnym przebiegiem caego
nadzorowanego przez siebie postpowania.
3.Z tytuu sprawowanego nadzoru prokurator moe w szczeglnoci:
zaznajamia si z zamierzeniami prowadzcego postpowanie, wskazywa kierunki
postpowania oraz wydawa co do tego zarzdzenia,
da przedstawienia sobie materiaw zbieranych w toku postpowania,
uczestniczy w czynnociach dokonywanych przez prowadzcych postpowanie, osobicie je
przeprowadza albo przej spraw do swego prowadzenia,
wydawa postanowienia, zarzdzenia lub polecenia oraz zmienia i uchyla postanowienia i
zarzdzenia wydane przez prowadzcego postpowanie.
4.W razie niewykonania przez organ nie bdcy prokuratorem postanowienia, zarzdzenia lub
polecenia wydanego przez prokuratora sprawujcego nadzr, na jego danie przeoony
funkcjonariusza wszczyna postpowanie subowe; o wyniku postpowania informuje si
prokuratora.
Inne czynnoci nadzorcze:
1) podjcie na nowo umorzonego postpowania przygotowawczego
2) wznowienie prawomocnie umorzonego postpowania
3) uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postpowania przez PG
- obowizany do zachowania obiektywizmu gwarancja: wyczenie organw postpowania
przygotowawczego
2. Policja
- organem postpowania przygotowawczego jest Policja, nie poszczeglni funkcjonariusze
- umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczestwa ludzi
oraz do utrzymywania bezpieczestwa i porzdku publicznego
- suby: prewencyjna, kryminalna, wspomagajca dziaalno Policji w zakresie organizacyjnym,
logistycznym, technicznym; policja sdowa: ochrona sdw i prokuratur
- kieruje Komendant Gwny, podlega Ministrowi Spraw Wewntrznych

art. 151: Policja (i inne organy) w zakresie postpowania karnego wykonuje polecenia sdu i
prokuratora oraz prowadzi pod nadzorem prokuratora ledztwo/dochodzenie w granicach
okrelonych w ustawie

art. 298: () w zakresie przewidzianym w ustawie postpowanie przygotowawcze prowadzi

Policja

art. 325a: () Dochodzenie prowadzi policja

art. 311: Prokurator moe powierzy Policji prowadzenie ledztwa ()

- przed formalnym wszczciem postpowania Policja moe dokonywa
czynnoci
sprawdzajcych [nie jest to postpowanie przygotowawcze]oraz prowadzi dochodzenie w
niezbdnym zakresie
- obowizana do zachowania obiektywizmu i podlega wyczeniu (orzeka prokurator nadzorujcy)

3. Inne organy prowadzce postpowanie przygotowawcze

Art.312. Uprawnienia Policji przysuguj take:
1) organom SG, ABW, CBA, Suby Celnej, w zakresie ich waciwoci,
2) innym organom przewidzianym w przepisach szczeglnych
Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
- organ pastwowy, do ktrego zada nale sprawy ochrony bezpieczestwa wewntrznego
pastwa i jego porzdku konstytucyjnego; zajmuje si takimi sprawami jak: szpiegostwo, terroryzm,
bezprawne ujawnienie/uycie informacji niejawnych, przestpstwa godzce w podstawy
ekonomiczne pastwa, korupcja osb penicych funkcje publiczne, jeeli moe to godzi w
bezpieczestwo pastwa

21

Stra Graniczna
- uzbrojona i umundurowania formacja powoana do ochrony granicy pastwowej na ldzie i morzu
oraz kontroli ruchu; zajmuje si m.in: przestpstwami i wykroczeniami dot. przekraczania granicy
pastwowej, jej oznakowania wiarygodnoci, dokumentw uprawniajcych do przekraczania
granicy, cudzoziemcw
Centralne Biuro Antykorupcyjne
- suba specjalna do zwalczania korupcji w yciu publicznym i gospodarczym, w szczeglnoci w
instytucjach pastwowych i samorzdowych, a take do zwalczania dziaalnoci godzcej w interesy
ekonomiczne pastwa
Suba Celna (SC)
- jednolita umundurowana formacja, utworzona w celu zapewnienia ochrony i bezpieczestwa
obszaru celnego UE, w tym zgodnoci z prawem przywozu towarw na ten obszar oraz ich wywozu,
a take wykonywania obowizkw z przepisw odrbnych, szczeglnie w zakresie podatku
akcyzowego oraz podatku od gier
andarmeria Wojskowa (W)
- w sprawach podlegajcych orzecznictwu sdw wojskowych prawa/obowizki procesowe Policji
przysuguj W
- wyspecjalizowana suba wchodzca w skad Si Zbrojnych RP (tzw. policja wojskowa)

W sprawach podlegajcych rozpoznaniu w postpowaniu uproszczonym, dochodzenie (obok

Policji) mog prowadzi:
o Organy Inspekcji Handlowej
o Organy Pastwowej Inspekcji Pracy
o Urzdy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej
o Prezes Urzdu Komunikacji Elektronicznej
Na podstawie ustaw szczeglnych, postpowanie przygotowawcze - dochodzenie mog
prowadzi:
o Stranicy Stray Lenej - przedmiotem przestpstwa jest drewno z lasw SP
o Nadleniczy,
zastpca
nadleniczego,
inynier
nadzoru,
leniczy,
podleniczy w zakresie zwalczania szkodnictwa lenego
o Stranicy Pastwowej Stray owieckiej przedmiotem przestpstwa jest
zwierzyna

4. Rola sdu w postpowaniu przygotowawczym

- jeeli sd wykonuje czynnoci w postpowaniu przygotowawczym, prokuratorowi przysuguj
prawa strony
- czynnoci w postpowaniu przygotowawczym dokonuje na posiedzeniu sd powoany do
rozpoznania sprawy w I instancji, jeeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 3291)
- sd dokonuje czynnoci jednoosobowo, chyba e ustawa stanowi inaczej

Czynnoci sdowe w postpowaniu przygotowawczym:

1) Czynnoci
dokonywane
w
ramach
kontroli
czynnoci
organw
postpowania
przygotowawczego rozpatruje zaalenia na m. in:
a) Postanowienie o odmowie wszczcia dochodzenia/ledztwa
b) Postanowienie o umorzeniu postpowania przygotowawczego
c) Postanowienie prokuratora wydane lub czynnoci dokonane w postpowaniu
przygotowawczym dotyczce przeszukania, zatrzymania rzeczy i w przedmiocie dowodw
rzeczowych
d) Postanowienie prokuratora dot. kontroli i utrwalania rozmw telefonicznych; kontroli i
utrwalania przy uyciu rodkw technicznych treci innych rozmw lub przekazw
informacji
e) Zatrzymanie
f) Postanowienie prokuratora dot. nie izolacyjnych rodkw zapobiegawczych
g) Postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu majtkowym
h) Zarzdzenie prokuratora o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu wiadka

22

i) Postanowienie prokuratora w.s. zachowania w tajemnicy danych osobowych wiadka

- na postanowienie prokuratora przysuguje zaalenie do sdu waciwego do rozpoznania sprawy,
chyba e ustawa stanowi inaczej
2) Podejmowanie decyzji procesowych w sprawach wycznie zastrzeonych dla sdu:
a) O skierowaniu podejrzanego na wniosek prokuratora na obserwacj psychiatryczn; jej
przeduenie
b) Zarzdzenie na wniosek prokuratora kontroli i utrwalania rozmw telefonicznych
c) O wyraeniu zgody nastpczej na wykorzystanie w postpowaniu karnym uzyskanego w
wyniku podsuchu dowodu popenienia przestpstwa z art. 2373, popenionego przez
osob wobec ktrej kontrola bya stosowana, innego ni objte zarzdzeniem
kontroli/popenionego przez inn osob
d) O Zniszczeniu zapisw utrwalonych w wyniku podsuchu, jeeli nie maj znaczenia dla
postpowania i nie stanowi dowodu
e) O Zastosowaniu/przedueniu tymczasowego aresztowania
f) O przepadku przedmiotu porczenia/cigniciu sumy porczenia
g) O przedueniu rodka zapobiegawczego tymczasowego opuszczenia lokalu zajmowanego
wsplnie z pokrzywdzonym
h) O wydaniu/odwoaniu listu elaznego oskaronemu przebywajcemu za granic
i) O zastosowaniu na wniosek prokuratora kary porzdkowej aresztowania
j) O zezwoleniu na przesuchanie notariusza, adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego, lekarza, dziennikarza
k) O warunkowym umorzeniu postpowania na wniosek prokuratora po zakoczeniu
postpowania przygotowawczego
l) O umorzeniu postpowania i zastosowaniu rodkw zabezpieczajcych, w razie ustalenia
popenienia czynu przez podejrzanego w stanie niepoczytalnoci, a istniej podstawy do
ich zastosowania
m) O wydaniu na wniosek prokuratora europejskiego nakazu cigania
3) Czynnoci procesowe niebdce decyzjami, zastrzeone do wycznej kompetencji
sdu:
a) Przesuchanie podejrzanego przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania
b) Przesuchanie pokrzywdzonego, ktry w chwili przesuchania nie ukoczy 15 lat, w
sprawach o przestpstwa przeciwko wolnoci seksualnej i obyczajnoci lub przeciwko
rodzinie i opiece
c) Przesuchanie wiadka, ktry w chwili przesuchania nie ukoczy 15 lat, w sprawach o
przestpstwa popenione z uyciem groby/przemocy lub przeciwko wolnoci seksualnej i
obycznajnosci
d) Przesuchanie wiadka na danie strony, prokuratora, innego organu prowadzcego
postpowanie, jeeli zachodzi niebezpieczestwo, e nie bdzie go mona przesucha na
rozprawie
II. Organy postpowania jurysdykcyjnego
1) Organizacja wymiaru sprawiedliwoci
- sd: zesp osb/osoba wyposaeni w atrybut niezawisoci, powoany do sprawowania wymiaru
sprawiedliwoci w imieniu RP, w szczeglnej procesowej formie
- wymiar sprawiedliwoci w RP sprawuj SN, sdy powszechne, sdy administracyjne, sdy
wojskowe
- sdy powszechne: rejonowe, okrgowe, apelacyjne
- sd rejonowy tworzy si dla 1 lub kilku gmin; sd okrgowy dla obszaru min. 2 sdw rejonowych
(okrg sdowy), sd apelacyjny dla obszaru waciwoci min. 2 okrgw sdowych (obszar
apelacji)
- SN sprawuje nadzr na dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych oraz wykonuje inne
czynnoci
- sdy szczeglne: sdy wojskowe i Trybuna Stanu
- sdy wojskowe: wojskowe sdy okrgowe i wojskowe sdy garnizonowe

23

2) Sd
2.1Waciwo sdu
- waciwo sdu: upowanienie i obowizek sdu do dokonywania okrelonych czynnoci
procesowych

Waciwo miejscowa: upowanienie sdu do dokonywania czynnoci procesowych ze

wzgldu na miejsce zdarzenia bdcego podstaw do ich dokonywania
regua zasadnicza (art. 311):Miejscowo waciwy do rozpoznania sprawy jest sd, w ktrego
okrgu popeniono przestpstwo.
2.Jeeli przestpstwo popeniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a w/w regua
nie moe by zastosowania, waciwy jest sd macierzystego portu statku.
3.Jeeli przestpstwo popeniono w okrgu kilku sdw, waciwy jest ten sd, w ktrego
okrgu najpierw wszczto postpowanie przygotowawcze (regua wyprzedzania)
Reguy pomocnicze (art. 32):
1.Jeeli nie mona ustali miejsca popenienia przestpstwa, waciwy jest sd, w ktrego
okrgu:
1) ujawniono przestpstwo (tzn. powzicie wiarygodnej informacji o popenieniu przestpstwa)
2) ujto oskaronego,
3) oskarony przed popenieniem przestpstwa stale mieszka lub czasowo przebywa
- zalenie od tego, gdzie najpierw wszczto postpowanie przygotowawcze.
2.Przepis 1 stosuje si odpowiednio, jeeli przestpstwo popeniono za granic.
3. Jeeli nie mona ustali waciwoci miejscowej sdu wedug przepisw poprzedzajcych,
spraw rozpoznaje sd waciwy dla dzielnicy rdmiecie miasta stoecznego Warszawy.
Waciwo przedmiotowa upowanienie sdu do dokonywania czynnoci procesowych ze
wzgldu na jego rodzaj i rang oraz przedmiot czynnoci
a) Waciwo rzeczowa upowanienie sdu do caociowego zaatwienia sprawy w
kwestii odpowiedzialnoci prawnej za czyn w I instancji
b) Waciwo funkcjonalna upowanienie sdu do dokonania czynnoci procesowych lub
zespou czynnoci, niepolegajcych na caociowym zaatwieniu sprawy w I instancji
(obejmuje zakres spraw waciwoci przedmiotowej, ktrego nie obejmuje waciwo
rzeczowa)
- Waciwo rzeczow w postpowaniu zasadniczym maj sd rejonowy i sd okrgowy:
Sd rejonowy orzeka w I instancji we wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw przekazanych
ustaw do waciwoci innego sdu (art. 241)
Sd okrgowy orzeka w I instancji w sprawach o nastpujce przestpstwa (art. 25):
1) Zbrodnie okrelone w KK i ustawach szczeglnych
2) Wystpki okrelone w rozdziaach XVI i XVII KK oraz wyszczeglnione w art. 251 pkt.2 KPK
3) Wystpki, ktre z mocy przepisu szczeglnego nale do sdu okrgowego
- o okreleniu waciwoci rzeczowej decyduje sam czyn przestpczy, jak przedstawia si w wietle
okolicznoci danej sprawy, a nie bdna kwalifikacja prawna, podana przez oskaryciela w akcie
oskarenia sd nie moe z tego powodu zwrci sprawy prokuratorowi w celu usunicia brakw
ale jest zobowizany rozstrzygn o swojej niewaciwoci lub przystpi do rozpoznania sprawy,
majc na wzgldzie waciwo wynikajc z czynu
- Waciwo funkcjonalna
Sd rejonowy rozpoznaje rodki odwoawcze w wypadkach wskazanych w ustawie [art. 242],
a take:
1) Stosuje i przedua tymczasowe aresztowanie w postpowaniu przygotowawczym na okres
max. 3 msc
2) Rozpatruje zaalenia na zatrzymanie
Sd okrgowy rozpoznaje rodki odwoawcze od orzecze i zarzdze wydanych w I instancji
w sdzie rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustaw (art. 253), m.in.:
1) Wydawanie oskaronemu listu elaznego
2) Rozstrzyganie sporw o waciwo midzy sdami rejonowymi jako sdami I instancji
3) Przekazywanie sprawy innemu rwnorzdnemu sdowi ze wzgldu na zasad ekonomiki
procesowej w sprawach nalecych do waciwoci sdw rejonowych
4) Orzekanie za niesuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie

24

5) Orzekanie o wznowieniu prawomocnie zakoczonego postpowania, jeeli zakoczyo si

ono orzeczeniem sdu rejonowego
6) Orzekanie o wyroku cznym, jeeli sd okrgowy by sdem wyszego rzdu albo czone
orzeczenia zapady w sdach okrgowych I instancji
Sd apelacyjny rozpoznaje rodki odwoawcze od orzecze i zarzdze wydanych w I instancji
w sdzie okrgowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustaw (art. 26), m.in.:
1) Rozstrzyganie sporw o waciwo midzy sdami okrgowymi jako sdami I instancji
2) Przekazywanie sprawy innemu rwnorzdnemu sdowi ze wzgldu na zasad ekonomiki
procesowej w sprawach nalecych do waciwoci sdw okrgowych
3) Orzekanie o wznowieniu prawomocnie zakoczonego postpowania, jeli zakoczyo si
ono orzeczeniem sdu okrgowego
Sd apelacyjny nie posiada waciwoci rzeczowej
Sd Najwyszy rozpoznaje kasacje oraz rodki odwoawcze i inne sprawy w wypadkach
okrelonych w ustawie [posiada wycznie waciwo funkcjonaln] (art. 27):
1) Kasacje
2) rodki odwoawcze m.in:
a) Zaalenia w postpowaniu okookasacyjnym, wznowieniowym
b) rodki odwoawcze w wypadku przejcia sprawy do swego rozpoznania w trybie art.
4415
c) Apelacje od wyroku uniewinniajcego lub umarzajcego postpowanie wydanego w I
instancji przez sd apelacyjny w trybie wznowienia postpowania
3) Rozpoznaje inne sprawy okrelone w ustawie:
a) Przekazuje sprawy innemu sdowi rwnorzdnemu ze wzgldu na dobro wymiaru
sprawiedliwoci
b) Rozstrzyga zagadnienia prawne zw. z konkretn spraw/wymagajce zasadniczej
wykadni ustawy
- uchwaa SN zaw. odpowied na pytanie prawne wie sd w danej sprawie

c)

Orzeka w przedmiocie wznowienia postpowania w sprawach zakoczonych

orzeczeniem sdu apelacyjnego lub SN
d) Opiniuje w sprawie uaskawienia
Orzeczenia SN wi sdy tylko w konkretnych sprawach

- Uchway penego skadu SN, skadu poczonych izb oraz skadu caej izby z chwil ich podjcia
uzyskuj moc zasad prawnych. Skad 7 sdziw moe postanowi o nadaniu jego uchwale mocy
zasady prawnej. Uchway majce moc zasad prawnych wpisane do ksigi zasad prawnych, wi
(tylko) inne skady SN.
- SN sprawuje nadzr judykacyjny (nadzr nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych
w zakresie orzekania )
Waciwo sdw wojskowych
- w sprawach podlegajcych orzecznictwu sdw wojskowych orzekaj: wojskowy sd garnizonowy, wojskowy
sd okrgowy, SN Izba Wojskowa
Art.647. 1.Orzecznictwu sdw wojskowych podlegaj sprawy:
1) onierzy w czynnej subie wojskowej o przestpstwa:
a) okrelone w rozdziaach XXXIX-XLIV Kodeksu karnego,
b) popenione przeciwko organowi wojskowemu lub innemu onierzowi,
c) popenione podczas lub w zwizku z penieniem obowizkw subowych, w obrbie obiektu wojskowego lub
wyznaczonego miejsca przebywania, na szkod wojska lub z naruszeniem obowizku wynikajcego ze suby
wojskowej,
d) popenione za granic, podczas uycia lub pobytu Si Zbrojnych RP poza granicami pastwa, w rozumieniu
ustawy
2) pracownikw wojska o przestpstwa:
a) okrelone w art. 356-363 Kodeksu karnego w zwizku z art. 317 2 KK
b) popenione za granic, podczas uycia lub pobytu Si Zbrojnych RP poza granicami pastwa, w rozumieniu
ustawy

25

3) onierzy si zbrojnych pastw obcych, przebywajcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

czonkw ich personelu cywilnego, o przestpstwa popenione w zwizku z penieniem obowizkw
subowych, chyba e umowa midzynarodowa, ktrej Rzeczpospolita Polska jest stron, stanowi inaczej.
2.Sprawy o przestpstwa wymienione w 1 nie przestaj podlega orzecznictwu sdw wojskowych
mimo zwolnienia onierza z czynnej suby wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w wojsku.
3. W razie zwolnienia onierza z czynnej suby wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w
wojsku spraw dotyczc:
1) przestpstwa popenionego przez onierza przeciwko organowi wojskowemu lub innemu onierzowi
2) przestpstwa popenionego za granic, podczas uycia lub pobytu SZ RP poza granicami pastwa
3) przestpstwa popenionego przez pracownika wojska za granic, podczas uycia lub pobytu Si
Zbrojnych RP poza granicami pastwa, jeeli przestpstwo to nie wie si z naruszeniem obowizku
subowego
sd wojskowy, najpniej do dnia rozpoczcia przewodu sdowego na rozprawie gwnej, moe
przekaza do rozpoznania sdowi powszechnemu, jeeli dobro wymiaru sprawiedliwoci temu si nie
sprzeciwia.
4. W toku postpowania przygotowawczego w/w uprawnienie odpowiednio prokuratorowi wojskowemu.
5. Na postanowienie w przedmiocie przekazania sprawy w myl 3 i 4 przysuguje zaalenie; zaalenie na
postanowienie prokuratora wojskowego rozpoznaje sd wojskowy waciwy do rozpoznania sprawy.
Art.648.Orzecznictwu sdw wojskowych podlegaj take sprawy o:
1) wspdziaanie w popenieniu przestpstw okrelonych w rozdziaach XXXIX-XLIV Kodeksu karnego,
2) przestpstwa okrelone w art. 239, 291-293, a take w art. 294 w odniesieniu do art. 291 1, Kodeksu karnego jeeli czyn pozostaje w zwizku z przestpstwem przewidzianym w rozdziaach XXXIX-XLIV tego kodeksu,
3) inne przestpstwa, o ile przepisy szczeglne tak stanowi.
Przy przestpstwach z cz. wojskowej oraz przeciwko onierzowi lub organowi wojskowemu waciwy
miejscowo jest sd wojskowy obejmujcy swoj waciwoci jednostk wojskow, w ktrej onierz peni
sub wojskow lub pracownik by zatrudniony; waciwo tego sdu orzeka si wg chwili wszczcia
przeciwko sprawcy postpowania karnego (art. 651)
Art.653. 1.Wojskowy sd garnizonowy orzeka w I instancji we wszystkich sprawach, z wyjtkiem
spraw przekazanych ustaw do waciwoci innego sdu.
2.W wypadkach wskazanych w ustawie wojskowy sd garnizonowy rozpoznaje rwnie w zakresie swej
waciwoci rodki odwoawcze od orzecze i zarzdze wydanych w postpowaniu przygotowawczym.
3.Wojskowy sd garnizonowy ma poza tym uprawnienia i obowizki procesowe, ktre w postpowaniu
przed sdami powszechnymi przysuguj sdowi rejonowemu.
Art.654. 1.Wojskowy sd okrgowy orzeka w I instancji w sprawach o przestpstwa:
1) popenione przez onierzy posiadajcych stopie majora i wyszy,
2) podlegajce w postpowaniu przed sdami powszechnymi waciwoci sdu okrgowego oraz okrelone w art.
339 3 i art. 345 3 i 4 Kodeksu karnego,
3) popenione przez onierzy i czonkw personelu cywilnego, o ktrych mowa w art. 647 1 pkt 3,
4) inne na podstawie przepisw szczeglnych.
Ponadto organ ten:
1) Orzeka w przedmiocie tymczasowego aresztowania w postpowaniu przygotowawczym w stosunku do
onierzy, ktrzy posiadaj stopie majora lub wyszy , a take do onierzy si zbrojnych pastw
obcych i czonkw ich personelu cywilnego
2) Rozpoznaje rodki odwoawcze od orzecze i zarzdze wydanych w I instancji w wojskowym sdzie
garnizonowym oraz od orzecze i zarzdze wydanych w postpowaniu przygotowawczym w sprawach
podlegajcych waciwoci rzeczowej sdu okrgowego
3) Rozpoznaje sprawy przewidziane dla sdu wyszego rzdu nad wojskowym sdem garnizonowym oraz
inne sprawy przekazane mu przez ustaw
Art.655. 1.Sd Najwyszy - Izba Wojskowa rozpoznaje:
1) rodki odwoawcze od orzecze i zarzdze wydanych w pierwszej instancji w wojskowym sdzie okrgowym,
2) kasacje,
3) sprawy przewidziane w KPK dla sdu wyszego rzdu nad wojskowym sdem okrgowym,

26

4) inne sprawy przekazane przez ustaw Sdowi Najwyszemu.

Waciwo z cznoci spraw uzasadniona koniecznoci poczenia kilku spraw do cznego

rozpoznania z uwagi na potrzeb ich wszechstronnego zbadania
a) czno podmiotowa (art. 33) jeeli t sam osob oskarono o kilka przestpstw, a
sprawy nale do waciwoci kilku sdw tego samego rzdu waciwy jest sd, w
ktrego okrgu najpierw wszczto postpowanie przygotowawcze (regua
wyprzedzania); sprawy nale do sdw rnego rzdu waciwy sd wyszego rzdu
b) czno przedmiotowa sd waciwy dla sprawcw przestpstw, jest te waciwy dla
pomocnikw, podegaczy i innych osb, ktrych przestpstwo pozostaje w cisym zwizku z
przestpstwem sprawcy, jeeli postpowanie przeciwko nim toczy si jednoczenie
c) czno przedmiotowo-podmiotowa jeeli jednego z oskaronych oskara si o kilka
czynw, a jednoczenie innym osobom zarzuca si czyny pozostajce w zwizku z czynem tego
oskaronego sprawy tych osb powinny by poczone we wsplnym postpowaniu
- pkt. b) i c) jeeli w danej sprawie zachodz okolicznoci utrudniajce czne rozpoznanie
spraw, mona wyczy i odrbnie rozpozna spraw poszczeglnych osb lub o
poszczeglne czyny sprawa wyczona podlega rozpoznaniu przez sd waciwy wg zasad
oglnych
Waciwo ruchoma (waciwo z delegacji) wbrew reguom ustawowym w okrelonych
sytuacjach moliwe jest przekazanie sprawy do rozpoznania innemu sdowi (sd ten ma
kompetencj do rozpoznania sprawy z decyzji sdu wyszego rzdu):
1) Zmiana waciwoci rzeczowej sd apelacyjny, na wniosek sdu rejonowego, moe
przekaza do rozpoznania sdowi okrgowemu jako sdowi I instancji spraw o kade
przestpstwo, ze wzgldu na szczegln wag lub zawio sprawy (art. 252)
2) Zmiana waciwoci rzeczowej wynikajca z postulatu ekonomiki procesowej sd
wyszego rzdu nad sdem waciwym moe przekaza spraw innemu sdowi
rwnorzdnemu, jeeli wikszo osb, ktre naley wezwa na rozpraw, zamieszkuje blisko
tego sdu, a z dala od sdu waciwego (art. 36)
stosuje si do sdu I instancji jak i sdu odwoawczego
3) Przekazanie sprawy z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwoci SN moe z inicjatywy
waciwego sdu przekaza spraw do rozpoznania innemu sdowi rwnorzdnemu, jeeli
wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwoci (art. 37)
zmiana waciwoci miejscowej; SN wydaje postanowienie, ktre nie podlega zaskareniu
z wnioskiem (postanowienie) moe wystpi take sd ktry uzyska waciwo przez
delegacj z art. 36
4) Przekazanie sprawy z uwagi na wyczenie sdziw jeeli z powodu wyczenia sdziw
rozpoznanie sprawy w danym sdzie jest niemoliwe, sd wyszego rzdu przekazuje spraw
innemu sdowi rwnorzdnemu (art. 43)
5) Przekazanie sprawy z uwagi na niebezpieczestwo przedawnienia sd apelacyjny
moe na wniosek sdu waciwego przekaza spraw innemu sdowi rwnorzdnemu, gdy w
sdzie miejscowo waciwym nie jest moliwe rozpoznanie tej sprawy w terminie przedawnienia
karalnoci przestpstwa
Spory o waciwo (art. 38):
1. Spory o waciwo midzy sdami rwnorzdnymi rozstrzyga ostatecznie sd wyszego
rzdu nad sdem, ktry pierwszy wszcz spr
2. W czasie trwania sporu, kady z tych sdw przedsibierze czynnoci nie cierpice zwoki
- spory dotycz waciwoci miejscowej (s moliwe take midzy wydziaami tego samego sdu)
Spory o waciwo midzy sdami powszechnymi a wojskowymi
- Art. 39: Jeeli sd wojskowy przekae spraw sdowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy
przekazanej mu przez sd powszechny, spraw rozpoznaje sd powszechny
Spr w ogle nie moe wystpi
Skutki niewaciwoci sdu
- art. 351: Sd bada z urzdu sw waciwo, a w razie stwierdzenia swej niewaciwoci
przekazuje spraw waciwemu sdowi lub innemu organowi

27

- nie jest moliwe przekazanie sprawy innemu sdowi jako waciwemu, jeeli sd, do ktrego
spraw skierowano tylko przewiduje, e w przyszoci moe okaza si niewaciwy

Naruszenie przepisw o waciwoci zaistnienie bezwzgldnej przyczyny odwoawczej

(art. 4391 pkt 3 i 4 KPK):
1) Sd niszego rzdu orzek w sprawie nalecej do waciwoci sdu wyszego rzdu
2) Sd powszechny orzek w sprawie nalecej do waciwoci sdu szczeglnego
3) Sd szczeglny orzek w sprawie nalecej do waciwoci sdu powszechnego
- te rozpatrzenie sprawy oskaronego, ktry nie podlega orzecznictwu polskich sdw
karnych
- jeeli sd stwierdzi niewaciwo przekazuje spraw niezalenie od fazy postpowania
sdowego

Uchybienia mniejszej wagi wzgldna przyczyna odwoawcza, jeeli strona podniesie taki
zarzut w rodku odwoawczym, a uchybienie to mogo mie wpyw na tre orzeczenia (art. 438
pkt 2 ):
1) Wydanie orzeczenia przez sd wyszego rzdu w sprawie nalecej do sdu niszego rzdu
2) Wydanie orzeczenia przez sd niewaciwy miejscowo
- jeeli sd stwierdzi niewaciwo bezwzgldny obowizek przekazania sprawy do czasu
rozpoczcia rozprawy gwnej; jeeli sd na rozprawie gwnej stwierdzi, e nie jest waciwy
miejscowo lub waciwy jest sd niszego rzdu, moe przekaza spraw innemu sdowi
jedynie wtedy, gdy powstaje konieczno odroczenia rozprawy (art. 352 KPK)
sd nie ma obowizku przekaza sprawy sdowi waciwemu (nastpuje tu sanacja przez
procesowe zaawansowanie sprawy);
w razie powstania koniecznoci odroczenia rozprawy sd moe kontynuowa rozpoznawanie
sprawy, jeeli uzna, e wymagaj tego wzgldy ekonomiki procesowej (nie ma obowizku jej
przekazania)

Art. 4001.Jeeli po rozpoczciu przewodu sdowego ujawni si, e czyn oskaronego stanowi
wykroczenie, sd, nie przekazujc sprawy waciwemu sdowi, rozpoznaje j w tym samym
skadzie, stosujc w dalszym jej toku przepisy Kodeksu postpowania w sprawach o wykroczenia
(dot. te spraw o wykroczenia popenione przez onierzy w czynnej subie wojskowej)

Stwierdzajc swoj niewaciwo, sd wydaje postanowienie (na posiedzeniu/rozprawie)

- na postanowienie w kwestii waciwoci przysuguje zaalenie:
- na postanowienie stwierdzajce niewaciwo
- na postanowienie nieuwzgldniajce wniosku o stwierdzenie niewaciwoci
- nie jest prawnie dopuszczalne stwierdzenie niewaciwoci przez sd, ktremu przekazano spraw
w trybie art. 36 i 37 KPK (kwestia waciwoci zostaa zbadana przez sd wyszego rzdu, i wie
sd niszego rzdu)
2.2 Skad sdu
- w skad sdu wchodz sdziowie i awnicy (zasada udziau czynnika spoecznego)
- awnicy uczestnicz w niektrych skadach orzekajcych w I instancji; nie ma ich w wyszych
instancjach
SKADY SDW POWSZECHNYCH
I INSTANCJA
Sd rejonowy

Rozprawa
- 1 sdzia
- 3 sdziw ze wzgldu na
szczegln zawio sprawy

II INSTANCJA
Posiedzenie
1 sdzia

Rozprawa
X

Posiedzenie
- 3 sdziw (jeeli ustawa
nie stanowi inaczej)
- 1 sdzia rozpoznawanie
zaale na decyzje organw
postpowania
przygotowawczego (3292
KPK)

28

Sd okrgowy
apelacyjnySd

- 1 sdzia
- 1 sdzia + 2 awnikw w
sprawach o zbrodnie
- 3 sdziw ze wzgldu na
szczegln zawio sprawy
- 2 sdziw + 3 awnikw w
sprawach o przestpstwa za
ktre ustawa przewiduje
kar doywotniego pozbaw.
X

1 sdzia

- 3 sdziw (jeeli ustawa

nie stanowi inaczej)
- 1 sdzia czynnoci
sdowe w postpowaniu
przygotowawczym
(3291 KPK)

- 3 sdziw (jeeli ustawa

nie stanowi inaczej)
- 1 sdzia w postpowaniu
uproszczonym
na
zarzdzenie prezesa sdu
okrgowego (4762 KPK)

- 3 sdziw (jeeli ustawa

nie stanowi inaczej)
- 1 sdzia rozpoznawanie
zaale na decyzje organw
postpowania
przygotowawczego
(3292
KPK)

- 3 sdziw (jeeli ustawa

nie stanowi inaczej)
- 5 sdziw rozpoznanie
apelacji od wyroku
orzekajcego kar
doywotniego pozbawienia
wolnoci

- 3 sdziw (jeeli ustawa

nie stanowi inaczej)

Art. 281.Na rozprawie gwnej sd orzeka w skadzie jednego sdziego, jeeli ustawa nie
stanowi inaczej. Sdzia ma prawa i obowizki przewodniczcego.
2.W sprawach o zbrodnie sd okrgowy na rozprawie gwnej orzeka w skadzie 1 sdziego i 2
awnikw.
3.Ze wzgldu na szczegln zawio sprawy sd I instancji moe postanowi o rozpoznaniu jej w
skadzie trzech sdziw. (szczeglna zawio moe dot. kwestii faktycznych jak i prawnych)
4.W sprawach o przestpstwa, za ktre ustawa przewiduje kar doywotniego pozbawienia
wolnoci, sd orzeka w skadzie dwch sdziw i trzech awnikw. (waciwy rzeczowo sd
okrgowy)
- taki skad jest zasadny te, gdy tylko niektrzy z oskaronych podlegaj do doywocie
- chodzi o zagroenie karne doywotnie pozbawienie wolnoci

Art.29. 1.Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sd orzeka w skadzie trzech sdziw, jeeli
ustawa nie stanowi inaczej.
2. Apelacj lub kasacj od wyroku orzekajcego kar doywotniego pozbawienia wolnoci
rozpoznaje sd w skadzie piciu sdziw.
- decyduje kara wymierzona (doywotniego pozbawienia wolnoci), nie zagroenie karne

Art.30. 1. Na posiedzeniu sd rejonowy i sd okrgowy orzeka jednoosobowo, a sd apelacyjny i

Sd Najwyszy - w skadzie trzech sdziw, jeeli ustawa nie stanowi inaczej.
2.Sd odwoawczy na posiedzeniu orzeka w skadzie trzech sdziw, jeeli ustawa nie stanowi
inaczej.
Wyznaczenie sdziw do skadu orzekajcego
Art.351. 1. Sdziego/sdziw powoanych do orzekania w sprawie wyznacza si w kolejnoci
wedug wpywu sprawy oraz jawnej dla stron listy sdziw danego sdu lub wydziau.
Odstpstwo od tej kolejnoci jest dopuszczalne tylko z powodu choroby sdziego lub z innej wanej
przyczyny, co naley zaznaczy w zarzdzeniu o wyznaczeniu rozprawy.
2.Gdy w akcie oskarenia zarzuca si popenienie zbrodni zagroonej kar 25 lat
pozbawienia wolnoci albo doywotniego pozbawienia wolnoci, wyznaczenia skadu
orzekajcego dokonuje si na wniosek prokuratora lub obrocy w drodze losowania, przy ktrym
maj oni prawo by obecni. Prokurator moe zoy wniosek nie pniej ni w cigu 7 dni po
wniesieniu do sdu aktu oskarenia, a obroca w cigu 7 dni od dnia dorczenia mu odpisu aktu
oskarenia.
- wniosek obliguje prezesa sdu do przeprowadzenia losowania
- termin zoenia wniosku prekluzyjny; po upywie wyznaczenie wg art. 3511
- losowanie przeprowadza prezes sdu (przewodniczcy wydziau, upowaniony sdzia)
- niestawiennictwo prokuratora/obrocy nie jest przeszkod do dokonania losowania, jeeli
zostali prawidowo powiadomieni
- awnikw naley wyznacza imiennie

Istnieje moliwo wyznaczenia do rozprawy 1 lub 2 sdziw dodatkowych i 1 lub 2

awnikw dodatkowych bierze udzia w caoci rozprawy, ale w naradzie i gosowaniu tylko
wtedy, gdy sdzia/awnik ze skadu podstawowego nie moe uczestniczy w tym skadzie
sdu

Naruszenie przepisw okrelajcych skad sdu bezwzgldna przyczyna odwoawcza (art.

4391 pkt 2 - nienaleyta obsada sdu) uchylenie orzeczenia !

29

2.3 Wyczenie sdziego

- podstawowa gwarancja zasady obiektywizmu
- przepisy o wyczeniu sdziego stosuje si odpowiednio do awnikw (podstawa: art. 401 pkt
1,2,3,4,7 i art. 41 KPK)
2.3.1 Przyczyny wyczenia sdziego niezdatnego do orzekania (iudex inhabilis) [katalog
zamknity]:
Art.40. 1.Sdzia jest z mocy prawa wyczony od udziau w sprawie, jeeli:
1) sprawa dotyczy tego sdziego bezporednio
2) jest maonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrocy, penomocnika lub przedstawiciela
ustawowego albo pozostaje we wsplnym poyciu z jedn z tych osb,
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej a do stopnia pomidzy
dziemi rodzestwa osb wymienionych w pkt 2 albo jest zwizany z jedn z tych osb wzem
przysposobienia, opieki lub kurateli,
4) by wiadkiem czynu, o ktry sprawa si toczy, albo w tej samej sprawie by przesuchany w
charakterze wiadka lub wystpowa jako biegy,
5) bra udzia w (danej) sprawie jako prokurator, obroca, penomocnik, przedstawiciel
ustawowy strony, albo prowadzi postpowanie przygotowawcze,
6) bra udzia w wydaniu zaskaronego orzeczenia lub wyda zaskarone zarzdzenie (nie dot. art.
4631)
7) bra udzia w wydaniu orzeczenia, ktre zostao uchylone, (przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania)
8) uchylony
9) bra udzia w wydaniu orzeczenia, co do ktrego wniesiono sprzeciw, (sprzeciw od wyroku
zaocznego w postpowaniu uproszczonym/wyroku nakazowego)
10) prowadzi mediacj. (dot. sdziego ktry w czasie mediacji nie by czynnym sdzi/aplikantem)
2.Powody wyczenia trwaj mimo ustania uzasadniajcego je maestwa, wsplnego
poycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.
3.Sdzia, ktry bra udzia w wydaniu orzeczenia objtego wnioskiem o wznowienie lub
zaskaronego w trybie kasacji, nie moe orzeka co do tego wniosku lub tej kasacji.
- sprawa oznacza wszelkie stadia postpowania
- by przesuchany w charakterze wiadka wystarczy samo uwzgldnienie wniosku przez sd

Wyczony z mocy prawa od dalszego udziau w sprawie jest sdzia, ktry w postpowaniu
przyspieszonym bra udzia w wydaniu postanowienia o przekazaniu sprawy prokuratorowi w
celu przeprowadzenia postpowania przygotowawczego na zasadach oglnych z uwagi na
przewidywan moliwo wymierzenia kary powyej 2 lat pozbawienia wolnoci (art. 517g3)

2.3.2 Przyczyna wyczenia sdziego podejrzanego o stronniczo (iudex suspectus)

Art.41. 1.Sdzia ulega wyczeniu, jeeli istnieje okoliczno tego rodzaju, e mogaby
wywoa uzasadnion wtpliwo co do jego bezstronnoci w danej sprawie.
- np. przyja/wrogo z sdzi, sdzia bra wczeniej udzia w sprawie jako protokolant, tumacz,
sdzia dodatkowy itp.
2.3.3 Tryby wyczenia sdziego
- wyczenie sdziego - odsunicie sdziego od rozpoznawania sprawy, ktra zostaa mu ju
przydzielona
- Art.42. 1.Wyczenie nastpuje na danie sdziego, z urzdu albo na wniosek strony
Tryb
Iudex inhabilis (art. 40 KPK)
Iudex suspectus (art. 41 KPK)
wyczenia
Art. 422 jeeli sdzia uznaje, e zachodzi
Tak obowizek sdziego; z chwil zgoszenia
danie
przyczyna wyczajca go z mocy art. 40
dania powinien powstrzyma si od udziau w
sdziego
wycza si, skadajc owiadczenie na pimie
sprawie, ale przedsiwzi czynnoci niecierpice
do akt, a na jego miejsce wstpuje inny sdzia
(tzw. samowyczenie)

zwoki
Art. 423 sdzia co do ktrego zgoszono

30

- owiadczenie deklaratoryjne, z urzdu, brak

kontroli sdu

Z urzdu

Na wniosek
strony

Tak sdzia jest wyczony z mocy prawa od

udziau w sprawie, ipso iure (sytuacja w ktrej
zachodz przyczyny wyczenia ipso iure, mimo
to sdzia si sam nie wyczy)
- postanowienie sdu o wyczeniu sdziego
ma charakter deklaratoryjny
tak strona moe zoy wniosek o
stwierdzenie wyczenia sdziego ipso iure (na
podstawie art. 92) zachodzi wyczenie z
urzdu
- postanowienie sdu o wyczeniu sdziego ma
charakter deklaratoryjny

wniosek o wyczenie na podstawie art. 41 moe

zoy na pimie stosowne owiadczenie do akt i
powstrzymuje si od udziau w sprawie; jest
jednak obowizany przedsiwzi czynnoci
niecierpice zwoki
- postanowienie sdu o wyczeniu sdziego ma
charakter konstytutywny
- postanowienie sdu o wyczeniu sdziego ma
charakter konstytutywny
Tak postanowienie sdu o wyczeniu sdziego
ma charakter konstytutywny (sytuacja w ktrej
zachodz przyczyny wczenia, mimo to sd si
nie wyczy)
Art. 412 wyczenie sdziego nastpuje na
wniosek strony zoony do rozpoczcia przewodu
sdowego, chyba e przyczyna wyczenia
powstaa lub staa si wiadoma stronie dopiero po
rozpoczciu przewodu sdowego (inaczej
pozostawia si bez rozpoznania)

Poza wypadkiem zoenia przez sdziego owiadczenia, e zachodzi przyczyna wyczajca go

z mocy prawa (art. 422) o wyczeniu orzeka sd, przed ktrym toczy si
postpowanie; w skadzie orzekajcym w kwestii wyczenia nie moe bra udziau sdzia,
ktrego dotyczy wyczenie. W razie niemonoci utworzenia takiego skadu sdu, w kwestii
wyczenia orzeka sd wyszego rzdu.
- sd orzeka na posiedzeniu, orzeczenie w formie postanowienia

Jeeli z powodu wyczenia sdziw rozpoznanie sprawy w danym sdzie jest niemoliwe, sd
wyszego rzdu przekazuje spraw innemu sdowi rwnorzdnemu (art. 43)
Skutki naruszenia przepisw o wyczeniu sdziego
1) Wyczenie na podstawie art. 40 KPK (iudex inhabilis)
a) Konsekwencje orzekania przez sdziego podlegajcego wyczeniu na podstawie art. 40
udzia w orzekaniu takiego sdziego bezwzgldna przesanka odwoawcza (i
kasacyjna)
- skutek niezalenie czy bra udzia sdzia, ktrego wyczenia nie stwierdzono (wbrew art.
40), czy sdzia ktrego wyczono, a mimo to orzeka
b) Skuteczno czynnoci dokonanych przez sdziego przed stwierdzeniem jego wyczenia
czynnoci takie s bezskuteczne
2) Wyczenie na podstawie art. 41 (iudex suspectus) naruszenie przepisw o wyczeniu
iudex suspectus (taki sdzia orzeka) wzgldna przyczyna odwoawcza, jeeli skarcy
wykae wpyw tego uchybienia na tre orzeczenia
3. Organy wewntrzsdowe (prezes sdu, przewodniczcy wydziau, przewodniczcy skadu
orzekajcego, upowaniony sdzia)
3.1 Prezes sdu
- ustanawia obroc z urzdu
- kontrola wymaga formalnych aktu oskarenia i wstpna kontrola oskarenia pod wzgldem
merytorycznym
- wyznaczanie terminu rozprawy i skadu orzekajcego
- dostarczanie dowodw przed rozpraw na wniosek stron lub z urzdu
- kontrola dopuszczalnoci i wymogw formalnych rodkw odwoawczych
kompetencje procesowe prezesa moe wykonywa przewodniczcy wydziau lub upowaniony
sdzia
3.2 Przewodniczcy skadu orzekajcego
- organ procesowy, kieruje rozpraw i czuwa nad jej przebiegiem

Obowizki:
- pilnuje, aby zostay wyjanione wszystkie istotne okolicznoci sprawy, a take okolicznoci
sprzyjajce popenieniu przestpstwa
- dy, aby rozstrzygnicie nastpio na pierwszej rozprawie gwnej

Kompetencje:
- kierowanie narad i gosowaniem nad orzeczeniem

31

- wydawanie zarzdze zapobiegajcych porozumiewaniu si wiadkw

- wydawanie zarzdze koniecznych do utrzymania na sali sdowej spokoju i porzdku (policja
sesyjna)
- uchylanie pyta sugerujcych tre odpowiedzi oraz nieistotnych
- zarzdzanie przerwy w rozprawie
- ogaszanie wyroku

Od zarzdze przewodniczcego wydanych na rozprawie gwnej przysuguje odwoanie do

skadu orzekajcego (art. 373)
III. Organy postpowania wykonawczego
1) Sd I instancji sd ktry wyda orzeczenie w I instancji jest te waciwy w postpowaniu
dotyczcym wykonania tego orzeczenia, chyba e ustawa stanowi inaczej
2) Sd penitencjarny sd okrgowy; w stosunku do osb skazanych przez sd wojskowy, w
sprawach zastrzeonych dla sdu penitencjarnego, orzeka wojskowy sd garnizonowy
3) Prezes sdu lub upowaniony sdzia
4) Sdzia penitencjarny nadzr nad prawidowoci i legalnoci wykonywania kary
pozbawienia wolnoci, aresztu, tymczasowego aresztowania, aresztu, rodka
zabezpieczajcego zwizanego z umieszczeniem w zakadzie zamknitym, a take kar
porzdkowych i rodkw przymusu skutkujcych pozbawieniem wolnoci
5) Dyrektor ZK, aresztu ledczego, a take dyrektor okrgowy i Dyrektor Generalny
SW albo osoba kierujca innym zakadem przewidzianym w przepisach PK
wykonawczego
6) Komisja penitencjarna np. kierowanie skazanego do waciwego ZK, jeli nie okreli
tego sd
7) Sdowy kurator zawodowy dozr nad warunkowo zwolnionym
8) Sdowy organ egzekucyjny (np. komornik) i administracyjny organ egzekucyjny (np.
urzd skarbowy) egzekucja sankcji o charakterze majtkowym, nalenoci sdowych
9) Odpowiedni terenowy organ administracji rzdowej lub samorzdu terytorialnego
10) Inny organ uprawniony przez ustaw do wykonywania orzecze
20. STRONY PROCESOWE
I. Pojcie i kategorie stron procesowych
- strona procesowa (M. Cielak) podmiot sporu w procesie; stron jest wystpujcy w
odpowiedniej roli procesowej podmiot interesw uwikanych w spr procesowy (np. stron jest
oskaryciel publiczny, a nie wystpujcy w tej roli prokurator)
- podzia stron:
a) strony czynne (ofensywne) podmiot, ktry wystpuje w procesie z okrelonym daniem
1) postpowanie przygotowawcze - pokrzywdzony
2) postpowanie jurysdykcyjne
- oskaryciel publiczny
- oskaryciel posikowy
- oskaryciel prywatny
- powd cywilny
b) strony bierne (defensywne) podmiot, w stosunku do ktrego danie jest skierowane
- postpowanie przygotowawcze podejrzany
- postpowanie jurysdykcyjne oskarony
- postpowanie wykonawcze skazany

w/w podmioty to strony zasadnicze;

- wrd stron zasadniczych mona wyrni stron karn i stron cywiln (powd cywilny i
pozwany cywilnie [oskarony]); oskarony staje si pozwanym cywilnie w przypadku, gdy
wniesiono przeciwko niemu powdztwo cywilne
strona szczeglna charakterystyczna dla szczeglnych odmian procesu
strona zastpcza podmiot, ktry w razie mierci pokrzywdzonego przed rozpoczciem
procesu wykonuje jego prawa osoby najblisze; strona zastpcza dziaa we wasnym imieniu
(pokrzywdzony nie istnieje)

32

- stron zastpcz jest te organ kontroli pastwowej, jeeli w zakresie swojego dziaania
wystpi o wszczcie postpowania/wykry przestpstwo, ktre wyrzdzio szkod w mieniu
instytucji pastwowej/samorzdowej/spoecznej
strona nowa podmiot, ktry wstpuje w trakcie procesu w prawa pokrzywdzonego, ktry
zmar po jego rozpoczciu (pokrzywdzony mia ju status strony postpowania)
quasi-strona podmiot, ktremu przysuguj okrelone uprawnienia, czciowo zblione do
praw stron w postpowaniu zasadniczym

II. Strony procesowe czynne

1. Oskaryciel publiczny

oskaryciel publiczny to organ pastwowy wystpujcy do sdu z wnioskiem o ukaranie

oskaronego w sprawach o przestpstwa cigane z oskarenia publicznego oraz wyjtkowo
w sprawach o przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego (jeeli uzna, e wymaga tego
interes spoeczny) i popierajcy ten wniosek w toku postpowania albo popierajcy
oskarenie wniesione przez inny podmiot

oskaryciel publiczny posiada interes prawny w korzystnym (sprawiedliwym) dla siebie

rozstrzygniciu o przedmiocie procesu (jak kada strona), ale nie jest to jego interes osobisty
(prywatny), tylko interes publiczny; jest stron dlatego, e do jego kompetencji zalicza si
oskaranie przed sdem w imieniu pastwa
oskaryciel publiczny ma prawo do wnoszenia rodkw odwoawczych na korzy oskaronego
(4252 KPK)

oskarycielem publicznym, uprawnionym do wystpowania przed wszystkimi sdami jest

prokurator, a przed sdami wojskowymi prokurator wojskowy
oskarycielem publicznym moe by asesor sdowy, moe wystpowa w postpowaniu
przed sdem rejonowym oraz sporzdza rodki zaskarenia i wnioski do sdu okrgowego i
apelacyjnego
o akty oskarenia i rodki odwoawcze podlegaj aprobacie prokuratora bezporednio
przeoonego
o w postpowaniu uproszczonym oskarycielem publicznym moe by asesor bez votum
oskarycielem publicznym mog by rwnie inne organy pastwowe, ale tylko w zakresie,
w jakim okrelaj to przepisy szczeglne (nieprokuratorscy oskaryciele publiczni):
1) finansowe organy postpowania przygotowawczego (urzd celny, skarbowy,
inspektor kontroli skarbowej) w postpowaniu w sprawach o przestpstwa/wykroczenia
skarbowe
2) niefinansowe organy postpowania przygotowawczego (Policja, SG) w sprawach o
wykroczenia skarbowe
3) stranicy Stray Lenej w postpowaniu uproszczonym, jeeli przedmiotem
przestpstwa jest drewno pochodzce z lasw stanowicych wasno SP
4) nadleniczy, zastpca nadleniczego, inynier nadzoru, leniczy, podleniczy w
postpowaniu uproszczonym, w zakresie zwalczania szkodnictwa lenego
5) stranicy Pastwowej Stray owieckiej w postpowaniu uproszczonym, jeeli
przedmiotem przestpstwa jest zwierzyna
6) Pastwowa Agencja Rozwizywania Problemw Alkoholowych oraz gmina w
sprawach o przestpstwa z art. 452 ustawy o wychowaniu w trzewoci

na podstawie rozporzdzenia Ministra Sprawiedliwoci, uprawnienie do wnoszenia i popierania

oskarenia przed sdem I instancji w postpowaniu uproszczonym posiadaj rwnie:
1) organy Inspekcji Handlowej
2) organy Pastwowej Inspekcji Sanitarnej
3) urzdy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej
4) Prezes UKE
5) Stra Graniczna

Art. 451 KPK wyraa zasad prymatu prokuratora jako oskaryciela publicznego
jeeli w sprawie jako oskaryciel publiczny wystpuje prokurator, nie moe w tej roli
wystpowa inny nieprokuratorski oskaryciel publiczny
prokurator moe wstpi do toczcego si postpowania w sprawie, w ktrej akt oskarenia
wnis inny organ i wyprze go z postpowania
- wyjtek: w sprawach o przestpstwa skarbowe, w ktrych akt oskarenia wnis
prokurator, finansowy organ postpowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel moe
dziaa obok prokuratora w charakterze oskaryciela publicznego

33

Podstawowym celem oskaryciela publicznego jest realizacja procesowej funkcji cigania

doprowadzenie do sprawiedliwego ukarania osoby winnej popenienia przestpstwa
Oskaryciel publiczny moe odstpi od oskarenia (co nie wie sdu) prokurator powinien
to uczyni, jeeli wyniki postpowania karnego nie potwierdzaj zarzutw oskarenia (w
innych przypadkach - niedopuszczalne); zasada ta w drodze analogii ma powinna mie
zastosowanie do pozostaych oskarycieli
Oskaryciel publiczny zobowizany jest do obiektywizmu w dziaaniach procesowych
gwarancj jest instytucja wyczenia: prokuratora, innych osb prowadzcych postpowanie
przygotowawcze oraz innych oskarycieli publicznych zgodnie z art. 47 stosuje si do nich
odpowiednio art. 401 pkt 1-4, 6, 10, 2 oraz art. 41 i 42
- osoby te podlegaj rwnie wyczeniu, jeeli bray udzia w sprawie jako obroca,
penomocnik, przedstawiciel spoeczny, przedstawiciel ustawowy strony
- wniosek o wyczenie powinien by zoony przed rozpoczciem przewodu sdowego (co do
zasady)
- o wyczeniu prokuratora decyduje prokurator bezporednio przeoony
- o wyczeniu nieprokuratorskiego oskaryciela publicznego decyduje prokurator szef
prokuratury, ktra nadzorowaa postpowanie przygotowawcze, a jeeli nadzoru nie
sprawowano szef prokuratury, ktra byaby waciwa do prowadzenia postpowania
przygotowawczego, jeeli nie byoby ono prowadzone przez organ nieprokuratorski
- wzgldna przyczyna odwoawcza, jeeli uchybienie to mogo mie wpyw na tre orzeczenia
Czynnoci dokonane przez osob podlegajc wyczeniu, przed jej wyczeniem, nie s
bezskuteczne, ale na danie strony czynno dowodow naley w miar monoci
powtrzy
Udzia prokuratora w rozprawie w sprawach o przestpstwa cigane z oskarenia
publicznego jest obowizkowy (art. 46)
- udzia nie jest obowizkowy tylko w rozprawie prowadzonej na skutek oskarenia wniesionego
przez oskaryciela posikowego subsydiarnego oraz w postpowaniu uproszczonym
Udzia prokuratora w posiedzeniach sdu jest fakultatywny (co do zasady); czasami
moe mie charakter obligatoryjny (np. posiedzenie w przedmiocie umorzenia postpowania z
powodu niepoczytalnoci i orzeczenia rodka zabezpieczajcego)

2. Pokrzywdzony
Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna, osoba prawna, a take instytucja pastwowa, samorzdowa
lub spoeczna, choby nie miaa osobowoci prawnej, ktrej dobro prawne zostao bezporednio
naruszone lub zagroone przez przestpstwo (491 i 2 KPK)
Materialna definicja pokrzywdzonego
Krg pokrzywdzonych jest ograniczony zespoem znamion czynu bdcego przedmiotem
postpowania oraz czynw wspukaranych jeeli w wyniku czynu zabronionego zostao
naruszone/zagroone dobro prawne osoby, ale przez zachowanie wykraczajce poza znamiona
danego przestpstwa lub ktrego skutki nie s objte kryminalizacj (np. zniszczenie mienia w
wyniku wypadku samochodowego) osoba ktr takie zdarzenie dotkno nie jest
pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 KPK
przestpstwa bez ofiar - godz w dobra prawne o charakterze spoecznym (np. dobro
wymiaru sprawiedliwoci) - pokrzywdzony nie wystpuje w procesie; chyba e uboczny
przedmiot ochrony (jeeli wystpuje) chroni dobro indywidualne (np. zniewaanie grupy
ludnoci na tle rasistowskim)
Pomidzy przestpstwem a naruszeniem/zagroeniem dobra prawnego musi zachodzi
bezporedni zwizek nie jest pokrzywdzonym osoba, ktr przestpstwo dotkno
porednio (np. akcjonariusz spki, ktrej akcje straciy na wartoci w wyniku przestpstw na
szkod spki)
o Wyjtek: za pokrzywdzonego uwaa si zakad ubezpiecze w zakresie, w jakim pokry
szkod wyrzdzon pokrzywdzonemu przez przestpstwo, lub jest zobowizany do jej
pokrycia (art. 493)
- porednie godzenie przestpstwa w dobro prawne zakadu ubezpiecze
- wystpowanie w procesie zakadu ubezpiecze jako pokrzywdzonego nie pozbawia
uprawnie pokrzywdzonego
Do czasu wydania prawomocnego wyroku sdu uznanie okrelonego podmiotu za
pokrzywdzonego ma charakter jedynie hipotetyczny
Kategorie podmiotw, ktre nie maj statusu pokrzywdzonego, ale wykonuj jego prawa:

34

1) Organy kontroli pastwowej, ktre w zakresie swojego dziaania ujawniy przestpstwo lub
wystpiy o wszczcie postpowania
- mog one wykonywa prawa pokrzywdzonego w sprawach o przestpstwa, ktrymi
wyrzdzono szkod w mieniu instytucji pastwowej/samorzdowej/spoecznej, jeeli nie dziaa
organ pokrzywdzonej instytucji
2) Organy Pastwowej Inspekcji Pracy jeeli w zakresie swojego dziaania ujawniy
przestpstwo lub wystpiy o wszczcie postpowania
- w sprawach o przestpstwa przeciwko prawom osb wykonujcych prac zarobkow z art.
218-221 i 2252 KK (jeeli takie przestpstwo pozostaje w zbiegu z innym przestpstwem,
organy PIP mog dziaa tylko w zakresie przestpstw z art. 218-221 i 2252 KK)
- organy PIP mog dziaa obok samego pokrzywdzonego
3) Przedstawiciel ustawowy pokrzywdzonego maoletniego lub ubezwasnowolnionego
cakowicie lub czciowo, albo osoba, pod ktrej piecz taki pokrzywdzony zostaje
4) Opiekun faktyczny pokrzywdzonego bdcego osob nieporadn
5) Osoby najblisze (w rozumieniu art. 115 KK) w przypadku mierci pokrzywdzonego, a w
razie ich braku lub nieujawnienia prokurator, dziaajc z urzdu (art. 521 KPK)
- zarwno sytuacja, gdy pokrzywdzony zmar przed wszczciem postpowania karnego jak i w
jego toku (w toku - wyjtki)
- art. 52 KPK odnosi si do wykonywania praw pokrzywdzonego w toku postpowania
przygotowawczego oraz jego uprawnie w toku postpowania jurysdykcyjnego zmierzajcych
dopiero do uzyskania statusu strony lub przysugujcych mu z uwagi na sam fakt
pokrzywdzenia
- w/w podmioty mog wykonywa wycznie prawa, ktre przysugiwayby pokrzywdzonemu
gdyby y nie mog wykonywa praw, z ktrych nie skorzysta sam pokrzywdzony, a upyn
termin dokonania czynnoci
- uprawnienie najbliszych do dziaania w procesie przysuguje kadej z tych osb
samoistnie
- art. 522.W wypadku gdy organ prowadzcy postpowanie dysponuje informacjami o
osobach najbliszych dla pokrzywdzonego, powinien pouczy o przysugujcych uprawnieniach
co najmniej jedn z nich brak pouczenia nie moe wywoywa dla nich negatywnych
skutkw procesowych
- za pokrzywdzonego, ktry nie jest osob fizyczn, czynnoci procesowych dokonuje organ
upowaniony do dziaania w jego w imieniu (art. 511 KPK)
- kompetencja do dziaania moe wynika z np. statutu jak i przepisw ustawy
- dziaanie organu takiej osoby traktuje si jak dziaanie samego pokrzywdzonego
- SN: prokurent (tylko przedstawiciel przedsibiorcy) moe dokonywa czynnoci procesowych
za przedsibiorc jako organ upowaniony do dziaania w jego imieniu
- pokrzywdzony jest stron w postpowaniu przygotowawczym (2991 KPK), co wynika z
samego faktu, i przestpstwo bezporednio naruszyo/zagrozio jemu dobru prawnemu
- w postpowaniu jurysdykcyjnym pokrzywdzony aby uzyska status strony musi zosta
oskarycielem posikowym, oskarycielem prywatnym lub powodem cywilnym
- w ramach wstpnej kontroli oskarenia (etap poprzedzajcy rozpraw gwn) ustawa
przyznaje pokrzywdzonemu w tym etapie szereg uprawnie, niezalenie czy jest
oskarycielem/powodem
pokrzywdzony nie jest stron w tej fazie, moe wykonywa uprawnienia wyranie
przyznane ustaw

w toku postpowania jurysdykcyjnego pokrzywdzony, z racji swojego pokrzywdzenia (czyli

niezalenie czy jest stron) ma nastpujce uprawnienia:
1) do zakoczenia pierwszego przesuchania pokrzywdzonego na rozprawie gwnej moe zoy
wniosek o orzeczenie obowizku naprawienia szkody (warunek brak wytoczonego wczeniej
postpowania cywilnego)
2) moe wzi udzia w posiedzeniu w przedmiocie:
- warunkowego umorzenia postpowania,
- skazania bez rozprawy,
- umorzenia postpowania z powodu niepoczytalnoci i zastosowania rodkw
zabezpieczajcych pokrzywdzony nie jest uprawniony do zaskarenia postanowienia sdu (na
tym etapie nie jest stron i nie stosuje si przepisw o oskarycielu posikowym)
3) naley dorczy mu wyrok warunkowo umarzajcy postpowanie wydany na posiedzeniu
4) moe zoy wniosek o sporzdzenie na pimie i dorczenie uzasadnienia w/w wyroku, a take
wnie apelacj
5) moe wnie zaalenie na wydane na posiedzeniu postanowienie dot. dowodw rzeczowych

35

6) ma prawo wzi udzia w rozprawie, jeeli si stawi, i pozosta na sali, choby mia skada
zeznania jako wiadek (sd przesuchuje go w I. kolejnoci)
- doktryna: pokrzywdzony moe by obecny na rozprawie rwnie w razie wyczenia jej jawnoci
7) moe zgosi sprzeciw wobec wniosku oskaronego o skazanie bez przeprowadzenia
postpowania dowodowego na rozprawie gwnej
8) przysuguje mu prawo do zgoszenia wniosku o podjcie warunkowo umorzonego
postpowania; ma prawo wzi udzia w postpowaniu w przedmiocie warunkowo umorzonego
postpowania
9) od zgody pokrzywdzonego bdcego obywatelem RP jest uzaleniona dopuszczalno
zoenia przez M. Sprawiedliwoci wniosku o przejcie cigania przez waciwy organ pastwa
obecnego w sprawie o przestpstwo popenione na terytorium RP przez cudzoziemca lub
przestpstwo popenione za granic
- w postpowaniu wykonawczym pokrzywdzony nie jest stron, ale ma pewne uprawnienia:
- moe wnie zaalenie na postanowienie sdu okrelajce sposb podania wyroku do publicznej
wiadomoci
- na jego wniosek sdzia penitencjarny/ dyrektor ZK ma obowizek niezwocznie powiadomi
pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego, osob pod ktrej sta piecz pokrzywdzony si
znajduje o opuszczeniu skazanego ZK (w jakiejkolwiek formie)
3. Oskaryciel posikowy
- oskaryciel posikowy (sensu largo) pokrzywdzony, ktry posiada pewne uprawnienia
oskarycielskie w sprawie o przestpstwo ciganie z oskarenia publicznego
3.1 Rodzaje oskarycieli posikowych
1) oskaryciel posikowy subsydiarny (zastpczy) pokrzywdzony ma prawo inicjowania
postpowania przed sdem za pomoc samoistnej skargi na wypadek uchylania si prokuratora od
cigania
2) oskaryciel posikowy konkurujcy pokrzywdzony ma prawo inicjowania postpowania przed
sdem za pomoc samoistnej skargi z pominiciem prokuratora (zmodyfikowany wystpuje w
postpowaniu o wykroczenia)
3) oskaryciel posikowy uboczny pokrzywdzony wystpuje w charakterze oskaryciela obok
oskaryciela publicznego; ma on niezalene stanowisko, a o jego dopuszczeniu do udziau w
postpowaniu decyduje sd
4) oskaryciel posikowy pomocniczy pokrzywdzony wystpie w charakterze oskaryciela obok
oskaryciela publicznego, jednak wycznie za zgod prokuratora
3.2 Oskaryciel posikowy uboczny
- oskaryciel posikowy uboczny pokrzywdzony lub osoba wykonujca jego prawa, ktra po
wniesieniu aktu oskarenia do sdu przez oskaryciela publicznego lub po objciu przez niego
cigania w sprawie z oskarenia prywatnego popiera oskarenie obok oskaryciela publicznego
- strona czynna, przysuguj mu wszystkie uprawnienia strony, nie jest ograniczony we wnoszeniu
rodkw zaskarenia, ma w peni niezalen pozycj procesow od oskaryciela publicznego
- oskaryciel posikowy uboczny moe wzi udzia w postpowaniu, jeeli zostan spenione
warunki:
1) oskaryciel publiczny wniesie do sdu akt oskarenia lub obejmie ciganie w sprawie z
oskarenia prywatnego
2) pokrzywdzony/osoba wykonujca jego prawa zoy owiadczenie, i bdzie dziaa w
postpowaniu w charakterze oskaryciela posikowego (f. pisemna lub ustna [do protokou
rozprawy/posiedzenia]; zoone osobicie/przez penomocnika)
3) dochowany zostanie termin zoenia owiadczenia do czasu rozpoczcia przewodu sadowego
na rozprawie gwnej; termin nie moe by przywrcony
- szczeglny termin: jeeli prokurator w akcie oskarenia zamieci wniosek o skazanie
oskaronego bez rozprawy, pokrzywdzony moe zoy owiadczenie najpniej na posiedzeniu, na
ktrym wniosek ma zosta rozpoznany; jeeli sd umorzy postpowanie przed rozpoczciem
przewodu sdowego, pokrzywdzony moe zoy owiadczenie do czasu uprawomocnienia si
postanowienia o umorzeniu, a take w toku postpowania zaaleniowego wywoanego
zaskareniem postpowania o umorzeniu przez inn osob uprawnion
4) postpowanie nie toczy si w trybie, w ktrym wyczony jest udzia oskaryciela posikowego
ubocznego:
a) postpowanie w przedmiocie wniosku prokuratora o umorzenie postpowania z powodu
niepoczytalnoci sprawcy i o zastosowanie rodkw /zabezpieczajcych
b) postpowanie poprawcze w sprawach nieletnich
5) nie zostaa ograniczona liczba oskarycieli posikowych

36

- owiadczenie pokrzywdzonego podlega tylko kontroli formalnej sd bada czy zostao

zoone przez uprawnion osob i w terminie, a take w razie wczeniejszego ograniczenia liczby
oskarycieli posikowych, czy w postpowaniu bierze ju udzia okrelona przez sd oskarycieli
wymogi ustawy spenione pokrzywdzony staje si oskarycielem na mocy swojego owiadczenia
sd stwierdza brak choby 1 z warunkw wydaje postanowienie, w ktrym orzeka e oskaryciel
posikowy nie moe bra udziau w postpowaniu; na postanowienie zaalenie nie przysuguje
- wyjtkowo pokrzywdzony moe zosta oskarycielem posikowym ubocznym z mocy samego
prawa po wystpieniu pokrzywdzonego do sdu z oskareniem prywatnym, do toczcego si
postpowania przystpi prokurator oskaryciel prywatny staje si oskarycielem posikowym
ubocznym
- odstpienie oskaryciela publicznego od oskarenia nie pozbawia uprawnie oskaryciela
posikowego nie jest moliwe umorzenie postpowania gdy oskaryciel publiczny odstpi od
oskarenia, ale dziaa jeszcze oskaryciel posikowy uboczny; odstpienie nie pozbawia uprawnie
oskaryciela posikowego
- ograniczenie liczby oskarycieli posikowych wystpujcych w sprawie sd moe orzec, jeeli
jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidowego toku postpowania sd wydaje postanowienie,
ktre okrela maksymaln liczb oskarycieli posikowych (na postanowienie zaalenie nie
przysuguje)
gdy liczba oskarycieli posikowych przekroczy liczb okrelon w postanowieniu sdu, sd
wydaje postanowienie stwierdzajce, e kolejny oskaryciel posikowy nie moe bra udziau w
postpowaniu (postanowienie to jest wydawane osobno w stosunku do kadej osoby ponad limit)
pokrzywdzony, ktry nie zosta dopuszczony do dziaania w charakterze oskaryciela posikowego
moe przedstawi sdowi na pimie swoje stanowisko w terminie 7 dni od dorczenia mu w/w
postanowienia
- oskaryciel posikowy uboczny moe odstpi od oskarenia, ale nie moe on ponownie
przyczy si do postpowania
odstpienie od oskarenia przez oskaryciela posikowego ubocznego po wczeniejszym
odstpieniu oskaryciela publicznego nie ma znaczeniu dla procesu (nie skutkuje umorzeniem)
- mier oskaryciela posikowego ubocznego nie tamuje biegu postpowania; osoby
najblisze mog przystpi do postepowania w jego charakterze w kadym stadium postpowania
3.3 Oskaryciel posikowy subsydiarny (samoistny)
- oskaryciel posikowy subsydiarny to pokrzywdzony lub osoba wykonujca jego prawa, ktry
wnis akt oskarenia w sprawie z oskarenia publicznego zamiast oskaryciela publicznego i
popiera oskarenie przed sdem
- procedura uzyskania statusu oskaryciela posikowego subsydiarnego:
1. prokurator wydaje postanowienie o odmowie wszczcia/umorzeniu postpowania
przygotowawczego
2. pokrzywdzony wnosi zaalenie do sdu waciwego do rozpoznania sprawy
3. sd waciwy do rozpoznania sprawy w I instancji uchyla postanowienie o umorzeniu/odmowie
wszczcia postpowania przygotowawczego, wskazujc powody uchylenia, a w miar potrzeby
take okolicznoci, ktre naley wyjani, lub czynnoci, ktre naley przeprowadzi. Wskazania te
s dla prokuratora wice
4. Jeeli prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarenia, wydaje ponownie
postanowienie o umorzeniu postpowania lub odmowie jego wszczcia. Postanowienie to nie
podlega dalszemu zaskareniu. W takim wypadku pokrzywdzony, ktry uprzednio zaskary to
(pierwsze) postanowienie, moe wnie do sdu akt oskarenia (o ktrym mowa w art. 551) w
terminie miesica od dnia dorczenia zawiadomienia o ponownym postanowieniu prokuratora (
oskaryciel posikowy subsydiarny)
5. dodatkowe wymogi dotyczce aktu oskarenia wnoszonego przez pokrzywdzonego w trybie
art. 55 KPK:
1) powinien on odpowiada wymogom wskazanym w art. 332 i 333 KPK, jakie odnosz si do aktu
oskarenia sporzdzanego przez prokuratora w trybie zwyczajnym; powinien zawiera uzasadnienie
2) powinien by sporzdzony i podpisany przez adwokata lub radc prawnego (art. 552)
- postpowanie przed sdem zostaje wszczte na skutek wniesienia subsydiarnego aktu oskarenia
- W razie wniesienia przez pokrzywdzonego aktu oskarenia prezes sdu przesya jego odpis
prokuratorowi, wzywajc go do nadesania w terminie 14 dni akt postpowania przygotowawczego
(art. 3303)
- kontrola warunkw formalnych aktu oskarenia: Prezes sdu I instancji;

37

- sd te bada, czy akt oskarenia zosta wniesiony przez uprawnion osob i w terminie brak
nawet 1 z warunkw sd wydaje postanowienie, w ktrym orzeka, e oskaryciel posikowy nie
moe bra udziau w postpowaniu (na postanowienie przysuguje zaalenie)
- prezes sdu moe skierowa akt oskarenia na posiedzenie, aby sd dokona jego merytorycznej
kontroli
- wniesienie aktu oskarenia przez 1 pokrzywdzonego stan zawisoci sporu, inne osoby
uprawnione do wniesienia subsydiarnego aktu oskarenia trac to prawo; mog tylko przyczy
si do postpowania na podstawie art. 553 KPK
- moliwe jest wniesienie 1 aktu oskarenia cznie przez kilku pokrzywdzonych, ktrzy w
postpowaniu bd wystpowa w roli oskarycieli posikowych subsydiarnych
- art. 553 KPK: Inny pokrzywdzony tym samym czynem moe a do rozpoczcia przewodu
sdowego na rozprawie gwnej przyczy si do postpowania (wywoanego wniesieniem
subsydiarnego aktu oskarenia)
dot. wszystkich pokrzywdzonych takim samym czynem, oprcz tego, ktry wnis akt oskarenia
- pokrzywdzony, ktry przyczy si do postpowania jest oskarycielem posikowym
subsydiarnym (bo tak jak ten, ktry wnis oskarenie dziaa zamiast oskaryciela publicznego)
- sd moe ograniczy liczb oskarycieli posikowych subsydiarnych ubocznych (art. 561)
- owiadczenie zoone na podstawie art. 553 podlega kontroli formalnej sd bada tylko, czy
zostao zoone przez uprawnion osob i w terminie brak nawet 1 z warunkw postanowienie,
w ktrym sd orzeka, e oskarony nie moe bra udziau w postpowaniu (562); na postanowienie
nie przysuguje zaalenie
- oskaryciel o ktrym mowa w art. 551 oskaryciel posikowy subsydiarny zasadniczy
- oskaryciel o ktrym mowa w art. 553 oskaryciel posikowy subsydiarny uboczny
- art. 554 KPK: w sprawie wszcztej na podstawie aktu oskarenia wniesionego przez oskaryciela
posikowego (subsydiarnego) moe bra udzia prokurator
- prokurator taki nie jest oskarycielem publicznym, to wycznie rzecznik interesu spoecznego
(praworzdnoci)
- art. 571 KPK: oskaryciel posikowy subsydiarny moe odstpi od oskarenia, ale nie moe
wtedy ponownie przyczy si do postpowania
- art. 572 KPK: O odstpieniu oskaryciela posikowego od oskarenia w sprawie, w ktrej oskaryciel
publiczny nie bierze udziau, sd zawiadamia prokuratora. Nieprzystpienie prokuratora do oskarenia w
terminie 14 dni od dorczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postpowania.
przepis ma zastosowanie tylko w postpowaniu wszcztym na podstawie aktu oskarenia wniesionego przez
oskaryciela posikowego subsydiarnego, gdy odstpuje od oskarenia jedyny biorcy udzia w procesie
oskaryciel posikowy subsydiarny (zasadniczy/uboczny) nie ma adnych oskarycieli
posikowych w procesie
termin 14 dni na przystpienie prokuratora do oskarenia prekluzyjny
- Art. 581. mier oskaryciela posikowego nie tamuje biegu postpowania; osoby najblisze
mog przystpi do postpowania w charakterze oskaryciela posikowego w kadym stadium
postpowania.
sytuacja, gdzie umiera 1 z kilku oskarycieli posikowych subsydiarnych
- 582. W razie mierci oskaryciela posikowego, ktry samodzielnie popiera oskarenie, stosuje
si odpowiednio art. 61
sytuacja, gdzie zmary oskaryciel subsydiarny by jedynym podmiotem popierajcym
oskarenie, czyli po jego mierci nie ma adnego podmiotu popierajcego oskarenie
osoby najblisze mog w terminie (zawitym) 3 miesicy od dnia mierci wstpi w prawa
zmarego oskaryciela posikowego; do czasu upywu terminu/wstpienia osb najbliszych
postpowanie zawiesza si; w razie bezskutecznego upywu terminu postpowanie umarza si
- osoby najblisze naley pouczy o takim uprawnieniu
4. Oskaryciel prywatny
- oskaryciel prywatny pokrzywdzony/osoba wykonujca jego prawa, ktry wnosi i popiera
oskarenie w sprawie z oskarenia prywatnego
- postpowanie jest wszczynane przez: wniesienie aktu oskarenia, zarzucajcego danej osobie
popenienie przestpstwa prywatnoskargowego lub przesanie przez Policj skargi pokrzywdzonego
z 4881 KPK
- sd bada, czy oskarenie zostao wniesione przez osob uprawnion i czy nie upyn termin
przedawnienia stwierdzenie takiej okolicznoci umorzenie postpowania

38

- przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego: lekki uszczerbek na zdrowiu

(umylny/nieumylny), nieumylny redni uszczerbek na zdrowiu, zniesawienie, zniewaga,
naruszenie nietykalnoci cielesnej
- gdy 1 przestpstwem ciganym z oskarenia prywatnego zostao pokrzywdzonych wiele osb
wniesienie aktu oskarenia o to przestpstwo przez 1 z nich stan zawisoci sporu; inni
pokrzywdzeni tym przestpstwem trac prawo do wniesienia kolejnych aktw oskarenia o to samo
przestpstwo
inny pokrzywdzony tym samym czynem (ktry nie moe ju wnie aktu oskarenia) moe
przyczy si do toczcego si postpowania a do rozpoczcia przewodu sdowego na
rozprawie gwnej (art. 592)
pokrzywdzony skada stosowne owiadczenie (pisemnie/ustnie do protokou)
pokrzywdzony jest samodzielnym oskarycielem prywatnym, ma takie same
uprawnienia, jak oskaryciel prywatny, ktry wnis akt oskarenia
- w razie mierci oskaryciela prywatnego postpowanie zawiesza si (brak podmiotu
popierajcego)
w terminie (zawitym) 3 miesicy od dnia mierci oskaryciela prywatnego osoby najblisze
mog wstpi
w jego prawa; po bezskutecznym upywie terminu postpowanie umarza si (art. 61)
osoby najblisze powinny by o takim uprawnieniu pouczone

- umorzenie nie jest moliwe, jeeli obok zmarego oskaryciela dziaa inny oskaryciel
prywatny (ktry przystpi do postpowania) naley zawiesi postpowanie, aby umoliwi
osobom najbliszym zmarego wstpienie do postpowania; po bezskutecznym upywie 3
miesicznego terminu naley podj postpowanie
ingerencja prokuratora w postpowanie prywatnoskargowe
- art. 601. W sprawach o przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego prokurator wszczyna
postpowanie albo wstpuje do postpowania ju wszcztego, jeeli wymaga tego interes
spoeczny. (ma obowizek)
ingerencja prokuratora w cianie moe nastpi przez:
1) wszczcie postpowania przygotowawczego w sprawie o przestpstwo cigane z
oskarenia prywatnego, czyli jeszcze zanim pokrzywdzony wnis do sdu prywatny akt oskarenia
- wystarczy, e prokurator wyda postanowienie o wszczciu postpowania przygotowawczego
2) wstpienie do wszcztego ju przez pokrzywdzonego postpowania w sprawie o
przestpstwo cigane z oskarenia prywatnego
- wystarczy, e prokurator zoy przed sdem pisemne/ustne owiadczenie o wstpieniu do
postpowania
- moe wstpi na kadym etapie postpowania, a do wydania prawomocnego wyroku

w praktyce ingerencja prokuratora moe nastpi jeszcze w inny sposb:

1) prokurator wszczyna i prowadzi postpowanie przygotowawcze w sprawie o przestpstwo
publicznoskargowe, a nastpnie w wyniku przeprowadzonych czynnoci okae si e jest to przestpstwo
prywatnoskargowe jeeli prokurator stwierdzi, e zachodz przesanki z art. 601 KPK, to powinien obj
ciganie tego przestpstwa poprzez: wydanie/zmian postanowienia o przedstawieniu zarzutw albo wniesienie
aktu oskarenia ze zmienion kwalifikacj prawn
-warunek: w/w postpowanie przygotowawcze zostao wszczte przed pywem roku od czasu, gdy
pokrzywdzony dowiedzia si o osobie sprawcy przestpstwa, nie pniej jednak ni z upywem 3 lat od czasu
jego popenienia (1012 KK)
2) prokurator wnis oskarenie o przestpstwo publicznoskargowe, a wyniki przewodu sdowego wskazuj, e
jest to przestpstwo prywatnoskargowe prokurator moe zastosowa art. 601 KPK przez zoenie
odpowiedniego owiadczenia co do jego uczestniczenia w dalszym postpowaniu
- warunek: wszczcie cigania o czyn, ktry wg prokuratora stanowi przestpstwo publicznoskargowe nastpio
przed upywem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedzia si o osobie sprawcy
- jeeli w/w warunek jest speniony, a prokurator owiadczy, e odstpuje od cigania pokrzywdzony ma
prawa z 604 KPK

- zaalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczcia/umorzeniu postpowania

przygotowawczego w sprawie o przestpstwo cigane z oskarenia prywatnego, ze wzgldu na
brak interesu spoecznego w ciganiu z urzdu sprawcy, rozpoznaje prokurator nadrzdny (art.
4652a)
- ingerencja prokuratora dalsze postpowanie toczy si z urzdu (art. 602)
zmianie ulega pozycja procesowa pokrzywdzonego:
- jeeli prokurator wszcz postpowanie i wnis akt oskarenia pokrzywdzony moe
zoy owiadczenie, e bdzie dziaa w charakterze oskaryciela posikowego
- jeeli prokurator wstpi do toczcego si postpowania pokrzywdzony, ktry wnis
oskarenie prywatne staje si z mocy prawa oskarycielem posikowym

39

 niedopuszczalno oskarenia wzajemnego

- rezygnacja prokuratora ze cigania przestpstwa prywatnoskargowego:
prokurator, po ingerencji w postpowanie, moe uzna, e jego wyniki uzasadniaj wniosek, e
brak jest interesu spoecznego wymagajcego cigania przestpstwa prywatnoskargowego:
a) postpowanie przygotowawcze
- prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postpowania i zawiadamia o tym pokrzywdzonego
pokrzywdzony w terminie 14 dni od zawiadomienia moe wnie wasny akt oskarenia, chyba
e nie upyn jeszcze termin przedawnienia pokrzywdzony moe skutecznie wnie akt
oskarenia do jego upywu
(upyw terminu umorzenie postpowania)
b) postpowanie jurysdykcyjne
- prokurator wydaje owiadczenie o odstpieniu od oskarenia, (sd jest tym owiadczeniem
zwizany)
- jeeli ingerencja prokuratora polegaa na:
wszczciu postpowania przygotowawczego:
- a w postpowaniu jurysdykcyjnym dziaa oskaryciel posikowy oskaryciel posikowy moe w
cigu 14 dni od zawiadomienia go o odstpieniu prokuratora od oskarenia (jeeli bra udzia w
rozprawie, na ktrej prokurator odstpi od dnia tej rozprawy) zoy owiadczenie, e
podtrzymuje oskarenie jako prywatne
(upyw terminu umorzenie postpowania)
- a w postpowaniu jurysdykcyjnym nie dziaa oskaryciel posikowy pokrzywdzony moe
wcigu 14 dni od zawiadomienia go od odstpieniu prokuratora od oskarenia zoy wasny akt
oskarenia lub owiadczenie, e podtrzymuje oskarenie jako prywatne
(upyw terminu umorzenie postpowania)
wstpieniu do toczcego si postpowania:
- pokrzywdzony, bdcy od momentu ingerencji prokuratora oskarycielem posikowym, powraca
w dalszym postpowaniu do praw oskaryciela prywatnego
- 14 dniowy termin termin zawity
5. Powd cywilny
- powd cywilny podmiot, ktry dochodzi w procesie karnym roszcze majtkowych
wynikajcych bezporednio z popenienia przestpstwa
- powdztwo adhezyjne w 1 postpowaniu jest moliwe orzekanie o karnych i cywilnych
konsekwencjach popenionego przestpstwa (np. nie trzeba 2x przeprowadza dowodw)
- w procesie karnym mona dochodzi wycznie roszcze majtkowych wynikajcych
bezporednio z popenienia przestpstwa (roszczenia przewidziane w PC i wynikajce
bezporednio z przestpstw)
- powdztwo cywilne mog wytoczy:
1) pokrzywdzony (w tym zakad ubezpiecze i organ kontroli pastwowej) do rozpoczcia
przewodu sdowego na rozprawie gwnej (art. 62)
2) osoby najblisze pokrzywdzonego jeeli pokrzywdzony zmar przed wytoczeniem
powdztwa cywilnego i upywem terminu do dokonania tej czynnoci; mog wytoczy (w terminie z
art. 62) powdztwo cywilne o przysugujce im roszczenia majtkowe wynikajce z popenienia
przestpstwa roszczenia przysugujce najbliszym zmarego pokrzywdzonego (niektre
przysugiwayby pokrzywdzonemu, gdyby y)
3) prokurator wytacza powdztwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego lub osb najbliszych w
zakresie przysugujcych im roszcze wynikajcych z popenienia przestpstwa (w terminie z art.
62) albo popiera powdztwo ju wytoczone przez te osoby (na kadym etapie postpowania), jeeli
wymaga tego interes spoeczny (nie ma znaczenia zgoda pokrzywdzonego)
- w razie wytoczenia przez prokuratora powdztwa cywilnego na rzecz oznaczonej osoby sd
zawiadamia j o tym, dorczajc odpis pozwu; osoba ta moe wstpi do sprawy w kadym jej
stanie w char. powoda
- uprawniony podmiot, chcc dochodzi roszcze cywilnych w procesie karnym, wnosi do sdu
pozew przeciwko oskaronemu; pozew powinien odpowiada warunkom okrelonym w KPC (art.
126, 187 kPC)
- powdztwo cywilne:
moe by wytoczone tylko do rozpoczcia przewodu sdowego na rozprawie gwnej (termin
nieprzywracany)
moe by wytoczone w procesie karnym tylko przeciw oskaronemu

40

- art. 651. Sd przed rozpoczciem przewodu sdowego odmawia przyjcia powdztwa

cywilnego, jeeli:
1) powdztwo cywilne jest z mocy przepisu szczeglnego niedopuszczalne,
- np. w postpowaniu przyspieszonym (art. 517e4), postpowaniu poprawczym ws nieletnich
2) roszczenie nie ma bezporedniego zwizku z zarzutem oskarenia,
3) powdztwo zostao wniesione przez osob nieuprawnion,
4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postpowania lub o roszczeniu tym prawomocnie
orzeczono,
- zawiso sprawy (lis pendens)
- stan rzeczy osdzonej (res iudicata)
5) po stronie pozwanych zachodzi wspuczestnictwo konieczne z instytucj pastwow,
samorzdow lub spoeczn albo z osob, ktra nie wystpuje w charakterze oskaronego,
- dopuszczalne jest wspuczestnictwo konieczne midzy osobami fizycznymi, ktre wszystkie s
oskaronymi w tym samym postpowaniu
6) zoono wniosek, o ktrym mowa w art. 46 1 KK
2. Jeeli pozew odpowiada warunkom formalnym, a nie zachodz okolicznoci wymienione w 1,
sd orzeka o przyjciu powdztwa cywilnego.
- postanowienie niezaskaralne zawiso sporu
- jeeli nie zostan usunite braki formalne (mimo wezwania z art. 120 KPK) lub zachodzi chocia
jedna przesanka z art. 651 sd wydaje postanowienie o odmowie przyjcia powdztwa
3. Mimo przyjcia powdztwa cywilnego sd pozostawia je bez rozpoznania, jeeli po rozpoczciu
przewodu sdowego ujawni si okoliczno wymieniona w 1.
4. Na odmow przyjcia powdztwa cywilnego lub na pozostawienie go bez rozpoznania na
podstawie 3 zaalenie nie przysuguje.
- sd pozostawia bez rozpoznania powdztwo cywilne, jeeli powd cywilny do rozpoczcia
przewodu sdowego nie stawi si na rozpraw i nie wnosi o rozpoznanie sprawy mimo jego
nieobecnoci (art. 383 KPK)
- art. 671. Jeeli sd odmwi przyjcia powdztwa cywilnego lub pozostawi je bez rozpoznania,
powd cywilny moe dochodzi swego roszczenia w postpowaniu cywilnym.
2. Jeeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjcia lub pozostawienia powdztwa
cywilnego bez rozpoznania powd cywilny wniesie o przekazanie pozwu sdowi waciwemu do
rozpoznawania spraw cywilnych, za dzie zgoszenia roszczenia uwaa si dzie wniesienia
pozwu w postpowaniu karnym.
jeeli powd z tego nie skorzysta, moe sam wnie pozew do sdu cywilnego, ale wtedy dniem
zgoszenia roszczenia bdzie dzie wniesienia pozwu do sdu cywilnego
- art. 681: w razie zawieszenia postpowania sd na danie powoda cywilnego przekazuje
wytoczone powdztwo sdowi waciwemu do rozpoznawania spraw cywilnych.
- Art. 691. Jeeli powdztwo cywilne zostao zgoszone w toku postpowania
przygotowawczego, organ prowadzcy postpowanie zacza pozew do akt sprawy, a
postanowienie co do przyjcia powdztwa wydaje sd po wpyniciu sprawy z aktem oskarenia;
za dzie zgoszenia roszczenia uwaa si wwczas dzie zgoszenia powdztwa.
powdztwo moe by zgoszone najwczeniej po przedstawieniu zarzutw podejrzanemu
zgoszenie powdztwa cywilnego w postpowaniu przygotowawczym nie powoduje zawisoci
sprawy
2. Jeeli wraz z powdztwem cywilnym zosta zgoszony wniosek o zabezpieczenie roszczenia,
w przedmiocie tego wniosku orzeka prokurator.
powd moe uzyska zabezpieczenie na dugo przed rozstrzygniciem co do przyjcia
powdztwa; unika sytuacji gdzie oskarony zdy usun/ukry majtek z ktrego egzekwowanoby
roszczenia, zanim trafi do sdu akt oskarenia
3. Na postanowienie co do zabezpieczenia roszczenia przysuguje zaalenie do sdu.
4. W razie umorzenia lub zawieszenia postpowania przygotowawczego pokrzywdzony w
terminie zawitym 30 dni od daty dorczenia postanowienia moe da przekazania sprawy
sdowi waciwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. Jeeli pokrzywdzony w terminie tym
dania nie zgosi, zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywouje
skutkw prawnych.
- zabezpieczenie roszcze powoda cywilnego moe te po wniesieniu aktu oskarenia do sdu
(np. cznie z wytoczeniem powdztwa cywilnego) powd cywilny moe zoy wniosek o
zabezpieczenie roszczenia na podstawie przepisw KPC (stosuje si je odpowiednio na podst. art.
70 KPK)

41

- uprawniony podmiot wytaczajc powdztwo cywilne, z chwil jego przyjcia przez sd, staje si
stron procesow
- art. 66. Powd cywilny moe dowodzi istnienia tylko tych okolicznoci, na ktrych opiera swoje
roszczenie.
inicjatywa dowodowa tylko w zakresie roszcze cywilnych
- W razie mierci powoda cywilnego osoby najblisze mog wstpi w prawa zmarego i
dochodzi przysugujcych im roszcze. Niewstpienie tych osb nie tamuje biegu postpowania;
sd wydajc orzeczenie koczce postpowanie pozostawia wwczas powdztwo cywilne bez
rozpoznania (art. 632)
chodzi o roszczenia przysugujce najbliszym jak i odziedziczone po zmarym
osoby najblisze mog skorzysta z tego uprawnienia do czasu zamknicia przewodu sdowego
- w pozostaym zakresie nale stosowa odpowiednio przepisy KPC (art. 70)
6. Prokurator jako strona w postpowaniu wykonawczym
- w postpowaniu wykonawczym prokurator jest stron w postpowaniu przed sdem, nie jest
stron w postpowaniu przed innymi organami postpowania wykonawczego
- jako strona procesowa moe skada wnioski i wnosi zaalenia na postanowienia wydane przez
sd (sd penitencjarny) w postpowaniu wykonawczym
- nie przysuguje mu prawo zaskarania innych decyzji (np. zarzdze) wydawanych w
postpowaniu wykonawczym ani postanowie wydawanych przez inne organy ni sd (sd
penitencjarny)
- prokurator ma prawo wzicia udziau w posiedzeniach sdu
III. Strony procesowe bierne
1. Oskarony
- karna i cywilna strona bierna w procesie karnym
- oskarony osoba, przeciwko ktrej skierowane jest ciganie karne w postpowaniu
jurysdykcyjnym:
osoba przeciw ktrej wniesiono oskarenie do sdu, a take osoba co do ktrej prokurator zoy
wniosek o warunkowe umorzenie postpowania
- podejrzany osoba przeciwko ktrej skierowane jest ciganie karne w postpowaniu
przygotowawczym:
osoba, co do ktrej wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutw albo ktrej bez wydania
takiego postanowienia postawiono zarzut w zwizku z przystpieniem do przesuchania w
charakterze podejrzanego
- osoba podejrzana osoba, w stosunku do ktrej podjto pewne czynnoci procesowe w
postpowaniu przygotowawczym, wiadczce o traktowaniu jej jako podejrzanego, ale nie wydano
w stosunku do niej postanowienia o postawieniu zarzutw ani nie przystpiono do przesuchania jej
w charakterze podejrzanego
- oskarony jest stron biern broni si w procesie przed zarzutami
- podstawowe uprawnienia oskaronego:
1) prawo do obrony (materialne)
2) prawo do traktowania go jak niewinnego, niezalenie od przekonania organu procesowego
(konsekwencja zasady domniemania niewinnoci)
3) prawo do korzystania z pomocy obrocy (obrony formalnej):
- oskarony moe mie max. 3 obrocw; moe wybra ich sam albo da obrocy z urzdu:

art. 781. Oskarony, ktry nie ma obrocy z wyboru, moe da, aby mu wyznaczono
obroc z urzdu, jeeli w sposb naleyty wykae, e nie jest w stanie ponie kosztw obrony
bez uszczerbku dla niezbdnego utrzymania siebie i rodziny.
2. Sd moe cofn wyznaczenie obrocy, jeeli okae si, e nie istniej okolicznoci, na
podstawie ktrych go wyznaczono.
- obrona obligatoryjna oskarony musi mie obroc:
A. art. 79 1. W postpowaniu karnym oskarony musi mie obroc, jeeli:
1) jest nieletni (gdy odpowiada na zasadzie art. 102 KK, a postpowanie zostao wszczte przed
ukoczeniem przez niego 18 lat)
2) jest guchy, niemy lub niewidomy (uomnoci musz by zupene; czciowe art. 792)
3) zachodzi uzasadniona wtpliwo co do jego poczytalnoci (wystarczy
uprawdopodobnienie)

42

 2. Oskarony musi mie obroc rwnie wtedy, gdy sd uzna to za niezbdne ze wzgldu
na okolicznoci utrudniajce obron
g. waciwoci osobiste oskaronego np. wiek, stan zdrowia, sprawno intelektualna
okolicznoci utrudniajc obron nie jest stopie skomplikowania sprawy pod wzgldem
faktycznym/prawnym
3. W wypadkach, o ktrych mowa w 1 i 2, udzia obrocy jest obowizkowy w rozprawie
oraz w tych posiedzeniach, w ktrych obowizkowy jest udzia oskaronego.
4. Jeeli w toku postpowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdz, e poczytalno
oskaronego zarwno w chwili popenienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postpowania nie
budzi wtpliwoci, udzia obrocy w dalszym postpowaniu nie jest obowizkowy. Prezes sdu, a
na rozprawie sd, moe wwczas cofn wyznaczenie obrocy.
B. art. 80: Oskarony musi mie obroc w postpowaniu przed sdem okrgowym jako sdem I
instancji, jeeli zarzucono mu zbrodni lub jest pozbawiony wolnoci. W takim wypadku udzia
obrocy w rozprawie gwnej jest obowizkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeeli
prezes sdu lub sd uzna to za konieczne.
- jeeli w warunkach art. 78, 79, 80 oskarony nie ma obrocy z wyboru, prezes sdu
waciwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obroc z urzdu (art. 811)
- na uzasadniony wniosek oskaronego lub jego obrocy prezes sdu waciwego do rozpoznania
sprawy moe wyznaczy nowego obroc w miejsce dotychczasowego (art. 812)
C. w postpowaniu w sprawach podlegajcych orzecznictwu sdw wojskowych
4) Prawo do milczenia
- art. 74 1. Oskarony nie ma obowizku dowodzenia swej niewinnoci ani obowizku dostarczania
dowodw na swoj niekorzy (nemo se ipsum accusare tenetur)
5) Prawo do skadania wyjanie oraz prawo do odmowy skadania wyjanie lub
odmowy odpowiedzi na pytania bez podania przyczyn takiej odmowy
6) Prawo do skadania wnioskw o dokonanie okrelonych czynnoci procesowych
- np. prawo do skadania wnioskw dowodowych (art. 167), dokonanie czynnoci ledztwa lub
dochodzenia
7) prawo do kontroli decyzji procesowych
- poprzez prawo do odwoania si od niekorzystnych dla niego decyzji procesowych w przypadkach
wskazanych w ustawie
8) Prawo do korzystania z bezpatnej pomocy tumacza, jeeli nie wada w wystarczajcym
stopniu jzykiem polskim (art. 721 KPK)
9) Prawo do porozumiewania si ze swym obroc podczas nieobecnoci innych osb
oraz korespondencyjnie, jeeli jest tymczasowo aresztowany (art. 731 KPK)
10) prawo do wygoszenia kocowego przemwienia na rozprawie (art. 4061 KPK)
- obowizki oskaronego:
- na zasadzie wyjtku od zasady nemo se impsum accusare tenetur na oskaronym ci pewne
obowizki:
A. art. 742: Oskarony jest obowizany podda si:
1) ogldzinom zewntrznym ciaa
2) badaniom niepoczonym z naruszeniem integralnoci ciaa
3) pobraniu odciskw palcw, fotografowaniu oraz okazaniu go w celach rozpoznawczych
4) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym
5) badaniom poczonym z dokonaniem zabiegw na jego ciele, z wyjtkiem chirurgicznych, pod
warunkiem, e s dokonywanie przez uprawnionego do tego pracownika suby zdrowia z
zachowaniem wskaza wiedzy lekarskiej i nie zagraaj zdrowiu oskaronego, jeeli
przeprowadzenie tych bada jest nieodzowne; w szczeglnoci oskarony jest obowizany przy
zachowaniu tych warunkw podda si pobraniu krwi, wosw lub wydzielin organizmu
6) pobraniu przez funkcjonariusza Policji bez koniecznoci udziau personelu medycznego
wymazu ze luzwki policzkw, jeeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, e zagraaoby to
zdrowiu oskaronego lub innych osb
- art. 743: W stosunku do osoby podejrzanej mona dokona bada lub czynnoci z pkt. 1 -3, a
take przy zachowaniu wymaga okrelonych w pkt. 5 lub 6 pobra krew wosy, wymaz ze luzwki
policzkw lub inne wydzieliny organizmu
- zastosowanie przymusu bezporedniego w odniesieniu do obowizkw oskaronego polegajcych
na znoszeniu przez oskaronego czynnoci dokonywanych na jego ciele/wobec jego osoby jest
dopuszczalne

43

B. art. 751. Oskarony, ktry pozostaje na wolnoci, jest obowizany stawi si na kade
wezwanie w toku postpowania karnego oraz zawiadamia organ prowadzcy postpowanie o
kadej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwajcego duej ni 7 dni, o czym
naley oskaronego uprzedzi przy pierwszym przesuchaniu.
2. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskaronego mona zatrzyma go i
sprowadzi przymusowo.
- rodek przymusu w postaci zatrzymania i przymusowego sprowadzenia moe zastosowa:
w postpowaniu przygotowawczym prokurator i organy cigania (w drodze zarzdzenia)
w postpowaniu jurysdykcyjnym sd (w drodze postanowienia)
- pod warunkiem, e oskarony zosta o obowizkach uprzedzony
- szczeglne przesanki zastosowania w/w rodka:
- brak usprawiedliwienia niestawiennictwa, mimo prawidowo dorczonego wezwania wraz z
pouczeniem
- niemono dorczenia wezwania ze wzgldu na zmian miejsca zamieszkania lub pobytu bez
powiadomienia o tym organu prowadzcego postpowanie
- decyzje organw procesowych podjte w trybie 752 podlegaj zaskareniu
zaalenie na zarzdzenie organu postpowania przygotowawczego rozpoznaje sd rejonowy
miejsca zatrzymania lub prowadzenia postpowania w skadzie jednoosobowym
zaalenie na postanowienie sdu rozpoznaje ten sam sd, w skadzie 3 sdziw
2. Skazany
- skazany osoba, w stosunku do ktrej wydano prawomocny wyrok skazujcy
- podstawowe prawa skazanego:
1) kary, rodki karne, zabezpieczajce i zapobiegawcze organy postpowania wykonawczego s
obowizane wykonywa w sposb humanitarny, z poszanowaniem godnoci skazanego, a
stosowanie tortur lub nieludzkiego albo poniajcego traktowania i karania skazanego jest zakazane
2) skazany zachowuje prawa i wolnoci obywatelskie (ograniczenie tylko z ustawy, moc
prawomocnego orzeczenia wydanego na jej podstawie)
3) skazany moe wnioski, skargi i proby do organw wykonujcych orzeczenie
4) skazany moe zaskary do sdu decyzj organw postpowania wykonawczego z powodu jej
niezgodnoci z prawem, jeeli ustawa nie stanowi inaczej
5) w postpowaniu wykonawczym skazany moe korzysta z pomocy obrocy ustanowionego w tym
postpowaniu, przy czym, jeeli skazany jest guchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona
wtpliwo co do jego poczytalnoci, nie ukoczy 18 lat , nie wada jzykiem polskim udzia
obrocy w postpowaniu jest obowizkowy

IV. Strony szczeglne

1. Quasi-pozwany cywilnie to podmiot (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna
niemajca osobowoci prawnej) ktry uzyska korzy majtkow w wyniku przestpstwa
popenionego przez oskaronego dziaajcego w imieniu lub interesie tego podmiotu, a prokurator w
stosunku do tego podmiotu wystpi z do sdu o zwrot tej korzyci
- w razie skazania tego oskaronego sd, uwzgldniajc wniosek prokuratora, zobowizuje w wyroku
podmiot, ktry uzyska korzy do jej zwrotu w caoci lub czci na rzecz Skarbu Pastwa
- w przypadku uniewinnienia oskaronego/skazania go za przestpstwo, ktre takiej korzyci nie
przynioso lub umorzenia postpowania sd pozostawia wniosek prokuratora bez rozpoznania
- ma on uprawnienia praktycznie rwne stronom
2. Podmiot posikowo odpowiedzialny jest to w postpowaniu karnym skarbowym osoba
fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niemajca osobowoci prawnej, ktr organ
prowadzcy postpowanie w sprawie o przestpstwo skarbowe wezwa do udziau w tym
charakterze
- ponosi on odpowiedzialno posikow ponosi on konsekwencje finansowe za kar grzywny
wymierzon sprawcy przestpstwa skarbowego, ktrym jest zastpca tego podmiotu (posikowo
odpowiedzialnego), dziaajcy w jego imieniu, a zastpowany podmiot odnis/mg odnie z
przestpstwa korzy majtkow
- w postpowaniu karnym skarbowym, podmiot posikowo odpowiedzialny jest stron
3. Interwenient podmiot, ktry nie bdc podejrzanym lub oskaronym w postpowaniu w
sprawie o przestpstwo/wykroczenie skarbowe, zgosi w tym postpowaniu roszczenie do
przedmiotw podlegajcych przepadkowi

44

- jest stron w postpowaniu karnym skarbowym; przysuguj mu w toku caego postpowania

przysuguj mu uprawnienia jedynie w granicach interwencji
4. Rodzice lub opiekun nieletniego - w postpowaniu w sprawach nieletnich status stron
przysuguje rodzicom, ale tylko niepozbawionym wadzy rodzicielskiej oraz ktrym nie zostaa ona
zawieszona
- prawo do dziaania w roli strony zachowuj take ci rodzice, ktrych wadza rodzicielska zostaa
ograniczona
21. PRZEDSTAWICIELE PROCESOWI STRON
I. Przedstawiciel procesowy strony osoba dziaajca w procesie w imieniu i na rachunek strony
procesowej na mocy odpowiedniego tytuu prawnego
- takim tytuem moe by:
1) penomocnictwo udzielone przez stron, przedstawiciela ustawowego, wyjtkowo inn
osob
2) decyzja odpowiedniego organu procesowego zarzdzenie prezesa sdu,
przewodniczcego wydziau, upowanionego sdziego albo postanowienie sdu (np.
obroca z urzdu)
3) przepis ustawy (przedstawiciel ustawowy)
- przedstawicielowi co do zasady przysuguj wszystkie prawa strony, chyba e ustawa zastrzega
okrelon czynno wycznie dla strony (wykonuj nie tylko swoje uprawnienia ale i prawa strony)
- przedstawiciel w adnym wypadku nie moe zoy za stron wyjanie lub zezna
II. Obroca
- obroca jest przedstawicielem procesowym oskaronego
- obroc w procesie karnym (przestpstwa/przestpstwa skarbowe) moe by tylko adwokat lub
aplikant adwokacki, speniajcy warunki z art. 77 PrAdw.
- wyrniamy:
1) obroc z wyboru podstaw nawizania stosunku obroczego jest penomocnictwo
(upowanienie do obrony; jednostronny akt woli, na mocy ktrego adwokat moe
wystpowa w roli obrocy; pisemnie lub ustne owiadczenie do protokou org. prow.
postpowanie karne);
- obroc moe ustanowi oskarony (niepenoletni/ ubezwasnowolniony przedstawiciel
ustawowy, opiekun faktyczny)
- penomocnictwo tymczasowe jeeli oskarony jest pobawiony wolnoci, a nie ma
obrocy, obroc moe ustanowi inna osoba (jakakolwiek, naley o tym niezwocznie
zawiadomi oskaronego); obroca ma pene uprawnienia, ale penomocnictwo wygasa, gdy
oskarony je cofnie lub udzieli innemu adwokatowi
2) obroc z urzdu podstaw nawizania stosunku obroczego jest decyzja waciwego
organu procesowego (zarzdzenie prezesa sdu o wyznaczeniu konkretnego adwokata
obroc z urzdu), czasami na mocy postanowienia sdu
- w postpowaniu przygotowawczym obroc z urzdu wyznacza si na wniosek prokuratora
- na decyzj o odmowie wyznaczenia obrocy z urzdu nie przysuguje zaalenie

obroc z urzdu wyznacza si, gdy oskarony nie ma obrocy z wyboru i:

a) wykae, e nie jest w stanie ponie kosztw obrony bez uszczerbku dla niezbdnego
utrzymania siebie i rodziny (niezamono) art. 78 KPK
b) zachodzi obrona obligatoryjna oskarony poniesie koszty wynagrodzenia obrocy,
naoone w orzeczeniu koczcym postpowanie, chyba e zostanie zwolniony od zapaty
kosztw sdowych, uniewinniony, umorzono postpowanie
c) zaistnieje przewidziana w ustawie sytuacja szczeglna
- obrona obligatoryjna ustawa wymaga, eby oskarony mia obroc
- obrona fakultatywna posiadanie obrocy zaley od decyzji oskaronego
- obrona z urzdu jest subsydiarna wzgldem ochrony z wyboru (obrona z urzdu tylko, gdy nie
ma obrocy z wyboru, i ustaje gdy oskarony udzieli penomocnictwa obrocy z wyboru)
Relacje midzy oskaronym a obroc z wyboru:
1) Stosunek zewntrzny (procesowy) powstaje przez udzielenie penomocnictwa, reg.
przepisami KPK,
2) stosunek wewntrzny (cywilnoprawny) powstaje przez zawarcie umowy (zlecenia), moe
zawrze inna osoba ni oskarony (np. przedstawiciel ustawowy)

45

- penomocnictwo substytucyjne (substytucja) obroca upowania innego adwokata do

zastpowania go w sprawie, w ktrej udzielono mu penomocnictwa/wyznaczono jako obroc z
urzdu
- oskarony udzielajc penomocnictwa obrocy z wyboru moe wyczy substytucj,
- organ procesowy w decyzji wyznaczajcej obroc z urzdu nie moe
Stanowisko prawne obrocy w procesie karnym:
1) Zakres uprawnie obrocy jest wyznaczony, co do zasady, przez zakres uprawnie
oskaronego obroca moe podejmowa wszystkie i wycznie takie czynnoci, do ktrych
uprawniony jest oskarony, chyba e ustawa zastrzega dokonanie czynnoci osobicie
przez/skuteczno czynnoci do zgody oskaronego
- szczeglne uprawnienia obrocy, ktrych nie ma oskarony:
a) moe uczestniczy w jednorazowym przesuchaniu maoletniego do 15 r..
pokrzywdzonego przestpstwem seksualnym/przeciwko rodzinie i opiece, a take
maoletniego wiadka w sprawach o przestpstwa popenione z uyciem przemocy lub
groby bezprawnej/przestpstwa seksualne
b) tylko obroca i prokurator mog zgosi wniosek o wyznaczenie skadu orzekajcego w
drodze losowania
2) obroca jest uprawniony do dziaania w caym postpowaniu, nie wyczajc
czynnoci po uprawomocnieniu si orzeczenia (chyba e penomocnictwo/zarzdzenie
przew. ograniczenia)
- np. moe wnosi kasacj, wniosek o wznowienie postpowania
- upowanienie do obrony udzielone obrocy w sprawie zachowuje moc jako upowanienie do
dziaania w charakterze penomocnika w postpowaniu o odszkodowanie za niesuszne
skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie
- upowanienie udzielone w trakcie postpowania karnego nie uprawnia obrocy do
dziaania w postpowaniu wykonawczym / postpowaniu o wydanie wyroku cznego
- obroca z urzdu ma obowizek podejmowania czynnoci procesowych tylko do
prawomocnego zakoczenia postpowania, (dalsze czynnoci uprawnienie; nie moe za nie
da od SP wynagrodzenia)
- jeeli obroca z urzdu wyznaczony do rozwaenia podstawa do sporzdzenia i wniesienia
kasacji lub wnisoku o wznowienie postpowania wniesie kasacj/wniosek uprawniony do
udziau w postpowaniu kasacyjnym/wznowieniowym
3) Obroca w zakresie metod i kierunku obrony ma samodzielne stanowisko nie jest
zwizany instrukcjami oskaronego, realizowa lini obrony inn ni oskarony, oskarony nie
moe skutecznie odwoywa si od czynnoci dokonanych przez obroc
4) Obroca moe przedsibra czynnoci procesowe jedynie na korzy oskaronego
niekorzystna czynno procesowa jest bezskuteczna

Czynno niekorzystna:
- ujcie obiektywne decyduje charakter czynnoci
- ujcie mieszane
- ujcie subiektywne decyduje intencja obrocy
- przyjmuje si domniemanie dobrej wiary obrocy (czynnoci obrocy s korzystne dla
oskaronego), domniemanie upada, gdy czynno ze swej natury jest niekorzystna dla
oskaronego/udowodni si, e obroca wiadomie dokona czynnoci niekorzystnej dla
oskaronego
- zaniechania, bdce efektem niedopenienia obowizkw przez obroc to czynnoci
niekorzystne
5) Udzia obrocy w postpowaniu nie wycza osobistego udziau oskaronego w
postpowaniu
- oskarony ma moliwo osobistego dziaania w procesie, zamiast jak i obok obrocy
6) Czynnoci oskaronego nie wyczaj rwnolegych czynnoci obrocy
- organ procesowy traktuje w sposb rwnoprawny czynnoci podejmowane przez oskaronego
i obroc
- czynnoci obrocy i oskaronego s sprzeczne obie skuteczne, ale organ uwzgldnia t,
ktr uzna obiektywnie najkorzystniejsz dla oskaronego
7) Oskarony moe korzysta jednoczenie z pomocy nie wicej ni 3 obrocw
- wszyscy obrocy maj taki sam status oraz zakres uprawnie i obowizkw
8) Jeden obroca moe broni kilku oskaronych w tym samym procesie, jeeli ich
interesy nie pozostaj w sprzecznoci
- brak ogranicze ilociowych
- sprzeczno interesw oskaronych obrona jednego z oskaronych w sposb nieuchronny
naraa dobro drugiego z nich; kolizja interesw, np. wzajemne pomwienia oskaronych,
ustalenia z dowodw w sprawie
obroca powinien wypowiedzie penomocnictwo (wszystkim oskaronym!)

46

 gdy sd dostrzee, e zachodzi sprzeczno interesw, wydaje postanowienie w ktrym

stwierdza j i :
a) Obrona z wyboru zakrela oskaronym termin do ustanowienia nowych obrocw
b) Obrona z urzdu wyznacza innych obrocw z urzdu
- w postpowaniu przygotowawczym w/w uprawnienia przysuguj prezesowi sdu
waciwego do rozpoznania sprawy
- na postanowienie sdu przysuguje zaalenie

Stosunek obroczy z wyboru ustaje w przypadku:

1) Odwoania penomocnictwa obroczego przez oskaronego lub jego przedstawiciela
ustawowego (w kadym czasie)
2) Wypowiedzenia penomocnictwa przez obroc moe to uczyni tylko z wanych
przyczyn; ma obowizek peni swe obowizki jeszcze przez 2 tygodnie, eli nie nastpio
objcie sprawy przez adwokata/zwolnienie przez klienta
3) Wydania przez sd postanowienia stwierdzajcego sprzeczno interesw oskaronych i
zakrelajcego termin do ustanowienia innych obrocw bezskuteczny upyw terminu
ustanie stosunkw obroczych
4) mierci obrocy

Stosunek obroczy z urzdu ustaje w wypadku:

1) Cofnicia wyznaczenia:
a) Jeeli okae si, e nie istniej okolicznoci na podstawie ktrych wyznaczono obroc
(z art. 781):
- oskarony wprowadzi organ procesowy w bd co do swojego stanu majtkowego
- organ bdnie oceni przedstawiony przez oskaronego materia dowodowy
- zmiana sytuacji majtkowej oskaronego w trakcie postpowania
cofnicie wyznaczenia na mocy postanowienia sdu (niezaskaralnego zaaleniem)
b) Oskarony/obroca zo uzasadniony wniosek o wyznaczenie nowego obrocy z urzdu
- decyduje prezes sdu waciwego do rozpoznania sprawy; po rozpoczciu rozprawy
gwnej sd
c) Ujawnia si sprzeczno interesw oskaronych,, ktrych broni ten sam obroca z
urzdu
d) Odpada okoliczno uzasadniajca obron obligatoryjn, chyba e obroca z urzdu
zosta wyznaczony na podstawie art. 781, a dopiero pniej powstaa przyczyna obrony
obligatoryjnej
2) Ustanowienia obrocy z wyboru przez oskaronego korzystajcego dotd z obrocy z
urzdu
3) mierci obrocy

mier oskaronego nie oznacza ustania stosunku obroczego; obroca dziaa do

prawomocnego umorzenia postpowania z tego powodu
- wyjtkowo obroca moe dziaa w procesie, gdy oskarony nie yje przypadek wznowienia
postpowania na skutek wniosku na korzy oskaronego i postpowanie toczy si po jego mierci
prezes sdu wyznacza do obrony praw oskaronego obroc z urzdu, chyba e wnioskodawca
ustanowi obroc
III. Penomocnik
Penomocnika moe ustanowi strona inna ni oskarony:
1) Pokrzywdzony w postpowaniu przygotowawczym
2) Oskaryciel prywatny, posikowy (uboczny i subsydiarny)
3) Powd cywilny
4) Osoba dajca odszkodowania za niesuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie,
zatrzymanie
5) Strony szczeglne w postpowaniu karnym skarbowym
- z pomocy penomocnika nie moe korzysta oskaryciel publiczny (np. prokurator dziaa
osobicie)
- penomocnika moe ustanowi osoba niebdca stron, jeeli wymagaj tego jej interesy w
toczcym si postpowaniu; sd (prokurator w postpowaniu przygotowawczym) moe odmwi
dopuszczenia do udziau w postpowaniu penomocnika osoby niebdcej stron, jeeli uzna, i nie
wymaga tego obrona interesw tej osoby (postanowienie wydane w postpowaniu
przygotowawczym przysuguje zaalenie; w jurysdykcyjnym - nie)
- penomocnika moe ustanowi te podmiot zobowizany do zwrotu korzyci majtkowej z
przestpstwa

47

- penomocnikiem w procesie karnym moe by adwokat i radca prawny

- do penomocnika stosuje si odpowiednio art. 78 KPK jeeli strona nie jest w stanie ponie
kosztw penomocnika z wyboru bez uszczerbku dla niezbdnego utrzymania siebie i rodziny, moe
da wyznaczenia penomocnika z urzdu
- podmioty inne ni osoby fizyczne do ustanowienia penomocnika stosuje si zasady KPC
- osoba niebdca stron moe da ustanowienia penomocnika z urzdu, jeeli wymagaj tego
jej interesy w toczcym si postpowaniu
- stanowisko procesowe penomocnika jest zblione do stanowiska obrocy:
1) stosunek penomocnictwa nawizuje si poprzez udzielenie penomocnictwa na pimie lub ustnie
do protokou
2) strona nie moe jednoczenie mie wicej ni 3 penomocnikw
3) penomocnik jest uprawniony do dziaania w caym postpowaniu, te czynnoci po
uprawomocnieniu si orzeczenia (chyba e penomocnictwo/zarzdzenie przewiduje ograniczenia);
penomocnik ma obowizek podejmowania czynnoci procesowych tylko do prawomocnego
zakoczenia postpowania
4) udzia penomocnika w postpowaniu nie wycza osobistego udziau w nim strony
- rnice midzy penomocnikiem a obroc:
1) penomocnik nie jest ograniczony co do kierunku czynnoci podejmowanych w imieniu
mocodawcy (moe podejmowa take czynnoci niekorzystne dla reprezentowanego, ktre s
skuteczne; dot. to take zaniechania podjcia czynnoci)
2) penomocnik nie jest samodzielny w reprezentowaniu interesw mocodawcy i moe by
zwizany jego instrukcj (decyduje tre penomocnictwa)
3) mocodawca moe niezwocznie prostowa/odwoywa owiadczenia penomocnika, jeeli
wystpuje jednoczenie z penomocnikiem
- do kwestii dot. penomocnika nieuregulowanych przez KPK stosuje si odpowiednio przepisy KPC
IV. Przymus adwokacko-radcowski
- strona aby skutecznie dokona czynnoci musi skorzysta z pomocy przedstawiciela
(obrocy/penomocnika)
- KPK wprowadza przymus adwokacko-radcowski do:
1) aktu oskarenia wnoszonego przez oskaryciela posikowego subsydiarnego
2) apelacji od wyroku sdu okrgowego
3) kasacji
4) wniosku o wznowienie postpowania
- art. 843: obroca/penomocnik wyznaczony z urzdu w postpowaniu kasacyjnym/ o wznowienie
postpowania powinien sporzdzi i podpisa kasacj/wniosek o wznowienie postpowania albo
poinformowa na pimie sd, e nie stwierdzi podstaw do wniesienia kasacji lub wniosku o
wznowienie postpowania. Jeeli kasacja lub wniosek zostan wniesione, obroca ten jest
uprawniony do udziau w toczcym si postpowaniu.
obroca/penomocnik z urzdu ma dokona oceny czy kasacja/wniosek jest merytorycznie
uzasadniony
obroca/penomocnik z urzdu nie moe odmwi sporzdzenia subsydiarnego aktu oskarenia i
apelacji od wyroku sdu okrgowego
- obroca/penomocnik z wyboru moe odmwi sporzdzenia i podpisania pisma objtego
przymusem, tylko gdy nie pozbawi to strony uprawnienia do wniesienia tego pisma
V. Przedstawiciele ustawowi
Przedstawiciel ustawowy moe wystpowa w procesie karnym jako reprezentant nastpujcych
stron:
1) Pokrzywdzonego - maoletni (nie ukoczone 18 lat i nie zawar zwizku maeskiego),
ubezwasnowolniony cakowicie lub czciowo)
2) Oskaronego nieletni (midzy 13 a nie ukoczonym 17 r.. w chwili czynu),
ubezwasnowolniony
Przedstawicielem ustawowym mog by nastpujce podmioty:
1) przedstawiciele ustawowi w rozumieniu prawa cywilnego i rodzinnego
- maoletni rodzice majcy wadz rodzicielsk, opiekun, kurator
- ubezwasnowolniony cakowicie opiekun, rodzice

48

- ubezwasnowolniony czciowo kurator

2) opiekun faktyczny osoba, pod ktrej piecz pozostaje oskarony lub pokrzywdzony
- pokrzywdzony konieczna staa piecza nad maoletnim/ubezwasnowolnionym
- pokrzywdzony maoletni/ubezwasnowolniony nie ma zdolnoci do czynnoci procesowych
(tylko owiadczenia wiedzy); dziaa za niego wycznie przedstawiciel ustawowy, moe wykonywa
wszelkie uprawnienia przysugujce pokrzywdzonemu (te czynnoci na niekorzy)
- oskarony nieletni/ubezwasnowolniony ma zdolno podejmowania czynnoci procesowych w
toku caego postpowania; przedstawiciel ustawowy moe podejmowa tylko czynnoci na jego
korzy
- W postpowaniu w sprawach nieletnich rodzice/opiekun nieletniego s stronami w
postpowaniu
- przedstawiciel ustawowy nie moe zastpi pokrzywdzonego/oskaronego przy skadaniu
owiadcze wiedzy
- czynnoci dokonane przez przedstawiciela ustawowego pomimo wyganicia prawa do
reprezentowania (np. typ ukoczy 18 lat) pozostaj w mocy; czasami jest moliwe ich odwoanie
przez reprezentowanego
- jeeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczeglnoci ze wzgldu na wiek (np. starsza)
lub stan zdrowia jego prawa moe wykonywa osoba, pod ktrej piecz pokrzywdzony pozostaje
- osoba nieporadna musi korzysta z peni praw cywilnych
- pokrzywdzony moe podejmowa dziaania sam
22. RZECZNICY INTERESU SPOECZNEGO
I. Rzecznik interesu spoecznego osoba reprezentujca w procesie karnym interes ogu;
podejmuje on samodzielnie czynnoci majce na celu ochron interesu spoecznego
- funkcje rzecznika interesu spoecznego w procesie karnym mog wykonywa: przedstawiciel
spoecznych, prokurator, RPO i RPD
II. Rzecznik Praw Obywatelskich
a) uprawnienia skutkujce uruchomieniem postpowania karnego:
1) prawo dania wszczcia przez uprawnionego oskaryciela postpowania w sprawach o
przestpstwa cigane z urzdu
2) prawo wniesienia kasacji od kadego prawomocnego orzeczenia sdu koczcego
postpowanie
3) danie wszczcia postpowania w sprawach cywilnych i prawo wzicia udziau w kadym
toczcym si postpowaniu na prawach prokuratora
b) uprawnienia badawcze:
1) prawo zwrcenia si o zbadanie sprawy/jej czci do waciwych organw
2) prawo dania informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sdy, prokuratur i inne
organy cigania oraz prawo dania do wgldu w biurze RPO akt sdowych,
prokuratorskich, innych organw cigania po zakoczeniu postpowania i zapadnicia
rozstrzygnicia
III. Rzecznik praw dziecka
1) prawo dania wszczcia przez uprawnionego oskaryciela postpowania w sprawach o
przestpstwa, gdzie konieczne jest zapewnienia naleytej ochrony praw dziecka
2) prawo wnoszenia kasacji od kadego prawomocnego orzeczenia sdu koczcego
postpowanie
3) prawo wzicia udziau w toczcym si postpowaniu w sprawach nie letnich, na prawach
prokuratora
IV. Przedstawiciel spoeczny
- reprezentant organizacji spoecznej, ktra uczestniczy w postpowaniu z uwagi na ochron
interesu spoecznego lub wanego interesu indywidualnego, objtego jest statutowymi zadaniami
- organizacja spoeczna musi zgosi udzia swego przedstawiciela wyposaonego w pisemne
upowanienie wydane przez t organizacj do rozpoczcia przewodu sdowego
- dodatkow przesank dopuszczenia, jest ocena przez sd e ley to w interesie wymiaru
sprawiedliwoci
- decyzja o dopuszczeniu postanowienie sdu, nie przysuguje zaalenie
- dopuszczony do udziau w postpowaniu sdowym przedstawiciel organizacji spoecznej moe
uczestniczy w rozprawie, wypowiada si i skada owiadczenia na pimie (art. 91 KPK)

49

- moe tylko skada wnioski do sdu, aby sd zada pytanie przesuchiwanemu; o

rozwaenie przeprowadzenia dowodu
- w miar potrzeby, przysuguje mu prawo gosu po zamkniciu przewodu sdowego
V. Prokurator
1) Prokurator Generalny moe wnie kasacj od kadego prawomocnego orzeczenia sdu
koczcego postpowanie (w sprawach wojskowych Naczelny Prokurator Wojskowy)
2) Prokurator moe (jeeli wymaga tego interes spoeczny) wytoczy powdztwo cywilne na rzecz
pokrzywdzonego lub najbliszych zmarego pokrzywdzonego albo popiera ich powdztwo
3) Prokurator moe (do zakoczenia pierwszego przesuchania pokrzywdzonego na rozprawie
gwnej) zoy wniosek o orzeczenie przez sd obowizku naprawienia szkody w razie
skazania oskaronego za przestpstwo spowodowania mierci, cikiego uszczerbku na
zdrowiu, naruszenia czynnoci narzdu ciaa, rozstroju zdrowia; przeciwko bezpieczestwu w
komunikacji, rodowisku, mieniu, obrotowi gospodarczemu, prawom osb wykonujcych prac
zarobkow
4) Prokurator w sprawach o przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego wszczyna
postpowanie albo wstpuje do wszcztego postpowania, jeeli wymaga tego interes
spoeczny
5) Prokurator dziaajc z urzdu moe wykonywa prawa pokrzywdzonego w razie jego mierci,
gdy brak jest osb najbliszych lub nie ujawniy si
6) Prokurator moe wystpi z wnioskiem o wydanie wyroku cznego; uczestniczy w rozprawie
po odstpieniu od oskarenia
23. POMOCNICY PROCESOWI
- ich rol jest uatwienie wykonywania przez organy i strony procesowe ich dziaalnoci procesowej;
pomoc organom w przeprowadzeniu/utrwaleniu okrelonej czynnoci procesowej
1) Specjalici jeeli dokonanie np. ogldzin, eksperymentu, ekspertyzy, przeszukania wymaga
czynnoci technicznych (np. pomiary, zdjcia), mona do udziau w nich wezwa specjalistw;
w razie potrzeby przesuchuje si ich w charakterze wiadkw
2) Protokolanci, osoby rejestrujce obraz lub dwik, stenografowie
- protok rozprawy spisuje aplikant, pracownik sekretariatu, asesor sdowy, jeeli nie naley
do skadu orzekajcego
- inny protok moe spisa take osoba przybrana w charakterze protokolanta przez
prowadzcego czynno lub on sam
- stenograf przekada stenogram na pismo zwyke + wzmianka, jakim posugiwa si systemem
- protokolant i stenograf ulegaj wyczeniu z tych samych powodw co sdzia
3) Tumacze naley wezwa, gdy zachodzi potrzeba przesuchania guchego/niemego, a nie
mona porozumie si za pomoc pisma; osoby niewadajcej jzykiem polskim, jeeli trzeba
przeoy na polski pismo w jzyku obcym lub odwrotnie albo dla zapoznania oskaronego z
treci przeprowadzonego dowodu
- tumacza naley wezwa take do czynnoci z udziaem oskaronego (nie tylko
przesuchania), gdy oskarony nie wada wystarczajco dobrze jzykiem polskim
4) Mediatorzy
5) Konwojenci
24. OSOBOWE RDA DOWODOWE
- osoby wzywane przez organy procesowe, aby dostarczyy okrelonych rodkw dowodowych
1) oskarony skadajcy wyjanienia
2) wiadek skadajcy zeznania, biegy wydajcy opini,
3) osoba poddana ogldzinom ciaa
4) zawodowy kurator sdowy, funkcjonariusz Policji przekazujcy wynik wywiadu rodowiskowego
25. INNI UCZESTNICY PROCESU KARNEGO
1) Osoba przybrana do dokonania jakiej czynnoci (np. w charakterze protokolanta)
2) Podmiot skadajcy zawiadomienie o przestpstwie (osoba niebdca pokrzywdzonym;
instytucja pastwowa/samorzdowa w zwizku ze sw dziaalnoci)
3) Osoba skadajca porczenie majtkowe
4) Podmioty udzielajca porczenia spoecznego lub wykonujce obowizki porczenia
5) Osoby zaufania (np. przechowawca przedmiotw znalezionych podczas przeszukania)
6) Osoby uprawnione do obecnoci na rozprawie, gdy sd wyczy jej jawno
26. KUMULACJA RL PROCESOWYCH

50

- kumulacja jest zasadniczo dopuszczalna; niedopuszczalno wynika z wyranego unormowania

ustawowego lub istoty rl procesowych
- reguy wykluczajce dopuszczalno kumulacji:
1) Organ procesowy nie moe spenia adnej innej roli procesowej
- organ procesowy ma by obiektywny i niezaleny od innych uczestnikw procesu, nie moe
spenia innej roli
- przepisy o wyczeniu sdziego/awnika/prokuratora/prowadzcego postpowanie
przygotowawcze
2) Sprzeczno rl uczestnikw procesu uniemoliwia czenie ich przez jedn osob
- oskarony moe wykonywa jednoczenie funkcj organu pokrzywdzonego niebdcego osob fizyczn
- mona by podejrzanym i pokrzywdzonym w postpowaniu przygotowawczym moe skada tylko
wyjanienia

3) czne spenianie niektrych rl uczestnikw procesu przez jedn osob

powodowaoby nienaleyte wykonanie jednej z czonych rl

- kumulacja dopuszczalna tylko w szczeglnych okolicznociach:

1) oskarony i oskaryciel prywatny - oskarenie wzajemne w postpowaniu prywatnoskargowym (art. 497 KPK)
- oskarony i oskaryciel posikowy jeeli w postpowaniu prywatnoskargowym, w ktrym zgoszono wczeniej
oskarenie wzajemne, doszo do objcia przez prokuratora obu tych oskare (art. 4983 KPK) [oskar. prywatny
staje si posikowym]
3) wiadek i obroca - z ograniczeniem z art. 1781 KPK (nie mona przesucha obrocy co od faktw o ktrych
dowiedzia si, udzielajc porady prawnej/prowadzc spraw)
- etyka adwokacka/radcowska adwokat/radca ktry zoy w sprawie zeznanie w charakterze wiadka nie moe
w niej wystpowa jako penomocnik lub obroca
4) wiadek i przedstawiciel spoeczny brak mechanizmu wykluczenia takiego przedstawiciela spoecznego od
udziau w sprawie; sd moe tylko wystpi do organizacji spoecznej o wyznaczenie przedstawicielem spo.
innej osoby

ROZDZIA VI. CZYNNOCI PROCESOWE

22. POJCIE I KATEGORIE CZYNNOCI PROCESOWYCH
- Czynnoci procesowe okrelone przez prawo zachowania si uczestnikw procesu wywoujce
przewidziane przez prawo czynnoci procesowe
- Zdarzenia procesowe fakty niezalene od zachowa uczestnikw i zewntrzne w stosunku do
nich, np. mier oskaronego (umorzenie postpowania)
- czynnoci procesowe i zdarzenia procesowe to fakty procesowe

51

Kategorie czynnoci procesowych:

1) Czynnoci pozytywne (dziaania) i negatywne (zaniechania; s wykluczone)
2) Czynnoci indywidualne i zbiorowe
3) Czynnoci rozpoznawcze (kognicyjne) i wykonawcze
- rozpoznawcze ich celem jest zbadanie i rozstrzygnicie danej kwestii procesowej
- wykonawcze wykonanie odjtej decyzji
4) Czynnoci faktyczne, spostrzeenia procesowe i owiadczenia procesowe
1. spostrzeenia procesowe czynnoci polegajce na przyjciu do wiadomoci
odpowiednich faktw procesowych, np. ogldziny, przesuchanie, odczytanie
2. czynnoci faktyczne czynnoci polegajce na oddziaywaniu na wiat zewntrzny,
np. przeszukanie, zapanie na gorcym uczynku
3. Owiadczenia procesowe komunikowanie (uzewntrznianie) przez uczestnikw
postpowania treci intelektualnych/aktw woli
A. Owiadczenia wiedzy przekazywanie wiadomoci przez uczestnikw procesu
1) Owiadczenia dowodowe (np. zeznanie, opinia biegego)
2) Przytoczenia procesowe (tezy wnioskw dowodowych)
3) Zawiadomienia
4) Argumentacje
5) Sprawozdania procesowe (np. protokoy)
B. Owiadczenia woli przekazywanie de przez uczestnika procesu
1) Owiadczenia postulujce (wnioski, podania, proby)
2) Owiadczenia wadcze (imperatywne)
a) Polecenia
b) Decyzje procesowe:
- orzeczenia: postanowienia i wyroki (w tym zwyczajne/nakazowe)
- zarzdzenia
5) czynnoci organw procesowych, stron i ich reprezentantw, pozostaych uczestnikw
procesu
6) czynnoci wyrane (np. ustnie, pisemnie) i konkludentne dorozumiane (w pewnych
warunkach okrelone zachowanie uczestnika wywouje skutki prawne waciwe dla czynnoci
wyranej, mimo braku formy waciwej dla czynnoci wyranej; nie moe zastpowa decyzji, od
ktrej przysuguje rodek odwoawczy)

owiadczenia postulujce skierowane gwnie do organw procesowych propozycje

podjcia przez nie
okrelonych dziaa lub wydania rozstrzygni;
- pomidzy skadajcym je podmiotem a adresatem nie zachodzi stosunek
nadrzdnoci/podrzdnoci;
- zwykle autorami s strony procesowe lub inni uczestnicy procesu; typowe formy wnioski (np.
dowodowe, o wyczenie sdziego), skargi (np. akt oskarenia, pozew cywilny, apelacja),
owiadczenia (np. o zamiarze dziaania w char. oskaryciela posikowego), proby (np. o
uaskawienie)
- rzadko autorem s organy procesowe np. wezwania, zapytania
- uczestnicy procesu mog dokonywa czynnoci procesowych w formie pisemnej albo ustnie do
protokou, chyba e ustawa wymaga formy pisemnej dla danej czynnoci (np. akt oskarenia,
wniosek o uzasadnienie wyroku, apelacja, zaalenie, kasacja)
- owiadczenie procesowe w f. pisemnej pismo procesowe musi zawiera nastpujce elementy:
1) oznaczenie organu do ktrego jest skierowane i sprawy ktrej dotyczy
2) oznaczenie i adres wnoszcego pismo
3) tre wniosku/owiadczenia + uzasadnienie (gdy konieczne)
4) data i podpis skadajcego pismo (za osob, ktra nie moe si podpisa, pismo podpisuje osoba
przez ni upowaniona, ze wskazaniem przyczyny zoenia swojego podpisu)
jeeli pismo nie odpowiada wymogom formalnym, a brak jest tego rodzaju, e pismo nie
moe otrzyma biegu albo brak polega na niezoeniu naleytych opat lub upowanienia do
podjcia czynnoci procesowej wzywa si osob, od ktrej pismo pochodzi do usunicia braku w
terminie 7 dni; nieuzupenienie braku w terminie pismo bezskuteczne (art. 120 KPK)

owiadczenia imperatywne owiadczenia organw procesowym o charakterze wadczym,

wynikaj
z nadrzdnoci wobec adresata i s dla niego wice
- polecenia wadcze owiadczenia woli wydawane przez organy procesowe podmiotom im
podlegym (policja i inne organy w zakresie postpowania karnego wykonuj polecenia sdu i
prokuratora w graniach okrelonych w ustawie, np. polecenie przeszukania)

52

- decyzje procesowe rozstrzygnicia okrelonej kwestii prawnej w postpowaniu karnym bdce

wynikiem wadzy organw procesowych i stanowice rdo praw i obowizkw uczestnikw
procesu
- zarzdzenie
- orzeczenie:
- wyrok (zwyky/nakazowy)
- postanowienie
- znaczenie czynnoci procesowej ocenia si wg treci zoonego owiadczenia (art. 1181 KPK)
dotyczy to uczestnikw postpowania i organw postpowania
- Niewaciwe oznaczenie czynnoci procesowej, a zwaszcza rodka zaskarenia, nie pozbawia
czynnoci znaczenia prawnego (art. 1182)
28. RODZAJE DECYZJI PROCESOWYCH
- kade orzeczenie zawiera podstaw prawn i faktyczn
- podstawa faktyczna caoksztat okolicznoci faktycznych ujawnionych w postpowaniu
majcych znaczenie dla rozstrzygnicia (art. 92 KPK); regua dot. postanowie oraz wyrokw
(okolicznoci ujawnionych na rozprawie)
- jeeli zachodzi potrzeba sprawdzenia okolicznoci faktycznych przed wydaniem orzeczenia na
posiedzeniu, sd dokonuje tego sam albo w tym celu wyznacza sdziego ze skadu orzekajcego
bd zwraca si o wykonanie okrelonych czynnoci do sdu miejscowo waciwego (art. 97 KPK)
- decyzje procesowe s wydawane na rozprawie i posiedzeniu (2 fora wydawania decyzji
procesowych)
- Rozprawa jest przewidziana dla:
1) rozstrzygania o odpowiedzialnoci karnej sprawcy (chyba e zachodzi warunkowe
postpowania przed rozpraw, skazanie na posiedzeniu na wniosek prokuratora za zgod
oskaronego [w trybie uproszczonym take na wniosek oskaronego], uniewinnienie na
posiedzeniu)
2) umorzenia postpowania z uwagi na niepoczytalno podejrzanego z zastosowaniem rodka
zabezpieczajcego (chyba e zachodz warunki do wydania rozstrzygnicia tej kwestii na
posiedzeniu)
3) rozpoznawania apelacji od wyrokw (z wyjtkiem uchylenia wyroku ze wzgldu na
bezwzgldne przyczyny odwoawcze)
4) rozpoznawania kasacji od wyroku (a od postanowienia, gdy SN tak postanowi, chyba e jest
oczywicie zasadna)
5) rozstrzygnicia w przedmiocie dania odszkodowania za niesuszne
skazanie/aresztowanie/zatrzymanie
6) wydania wyroku cznego
- Udzia stron w rozprawie:
1) obowizkowy udzia prokuratora w sprawach o przestpstwa publicznoskargowe(bez trybu
uproszczonego)
2) obowizkowy udzia oskaronego w sdzie I instancji (poza postpowaniem uproszczonym) z
moliwoci prowadzenia rozprawy pod jego nieobecno w pewnych wypadkach
3) fakultatywny udzia oskaronego w rozprawie apelacyjnej (chyba e prezes sdu/sd uznaj
jego stawiennictwo za konieczne); gdy oskarony jest pozbawiony wolnoci, na swoje danie
powinien by sprowadzony na rozpraw, chyba e sd odwoawczy uzna za wystarczajc
obecno obrocy
4) fakultatywny udzia oskaronego w przedmiocie wyroku cznego, chyba e sd postanowi
inaczej
5) strony pozbawionej wolnoci nie sprowadza si na rozpraw kasacyjn (chyba e Prezes
SN/SN uzna to za konieczne)
- na posiedzeniu sd orzeka, jeeli ustawa nie wymaga rozprawy, (np. w postpowaniu
przygotowawczym, stosujc rodki zapobiegawcze, wydajc wyrok nakazowy)
- udzia stron na posiedzeniu: strony oraz osoby niebdce stronami, jeeli ma to znaczenie dla
ochrony ich praw lub interesw, maj prawo wzi udzia w posiedzeniu wwczas, gdy ustawa tak
stanowi, chyba e ich udzia jest obowizkowy; w pozostaych wypadkach - jeeli si stawi,
chyba e ustawa stanowi inaczej.
- dopuszczenie do udziau w posiedzeniu strony oznacza te dopuszczenie jej przedstawiciela
procesowego

Wyrok wydawany przez sd w wypadkach, gdy tak form decyzji przewiduje ustawa; jest to
orzeczenie

53

sdu wydane w imieniu RP rozstrzygajce kwesti odpowiedzialnoci prawnej oskaronego za

zarzucany mu czyn
- KPK przewiduje form wyroku dla nastpujcych decyzji procesowych:
1) Decyzje dotyczce rozstrzygnicia w kwestii przedmiotu procesu (skazanie,
uniewinnienie, warunkowe umorzenie postpowania w razie stwierdzenia po rozpoczciu
przewodu danych przemawiajcych za warunkowym umorzeniem)
2) Decyzje dotyczce rozstrzygnicia w kwestii dopuszczalnoci procesu po ujawnieniu
si przeszkd po rozpoczciu przewodu (umorzenie postpowania w razie stwierdzenia
po rozpoczciu przewodu okolicznoci wyczajcych ciganie)
3) Decyzje po rozpoznaniu rodka odwoawczego od orzecze bdcych wyrokami
(utrzymanie w mocy/uchylenie wyroku sdu I instancji i umorzenie postpowania; uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia sdowi I instancji, zmiana wyroku
sdu I instancji)
4) Uchylenie wyroku w trybie kasacji/wznowienia postpowania, wyrok czny, orzeczenie w
przedmiocie odszkodowania za niesuszne skazanie/aresztowanie/zatrzymanie
wyroki merytoryczne wyroki rozstrzygajce o przedmiocie procesu
wyroki formalne wyroki rozstrzygajce kwestie formalne
wyroki zapadaj po przeprowadzeniu rozprawy, wyjtkowo na posiedzeniu

Postanowienia wydawane przez sd gdy ustawa nie przewiduje dla decyzji procesowej
formy wyroku,
na rozprawie, posiedzeniu i w postpowaniu przygotowawczym (przez prokuratora lub inny
uprawniony organ)
- Art.94. 1.Postanowienie powinno zawiera:
1) oznaczenie organu oraz osoby lub osb, wydajcych postanowienie,
2) dat wydania postanowienia,
3) wskazanie sprawy oraz kwestii, ktrej postanowienie dotyczy,
4) rozstrzygnicie z podaniem podstawy prawnej,
5) uzasadnienie, chyba e ustawa zwalnia od tego wymagania.
w/w stosuje si odpowiednio do zarzdze
zasad jest, e postanowienia uzasadnia si z urzdu, wraz z wydaniem postanowienia, na
pimie; w sprawie zawiej lub z innych wanych przyczyn mona odroczy sporzdzenie
uzasadnienia do 7 dni (982) (w takim wypadku po ogoszeniu naley ustnie poda najwaniejsze
powody rozstrzygnicia)
postanowienia, do ktrych ustawa nie wymaga uzasadnienia: np. o dopuszczeniu dowodu,
uwzgldnieniu wniosku, ktremu inna strona nie sprzeciwia si, chyba e orzeczenie podlega
zaskareniu (art. 983), o wszczciu/odmowie wszczcia/umorzeniu/zawieszeniu dochodzenia

Zarzdzenie decyzje procesowe niebdce orzeczeniami, wydawane w kwestiach

niewymagajcych
postanowienia przez:
- w postpowaniu sadowym: prezesa sdu, przewodniczcego wydziau, przewodniczcego
skadu orzekajcego, upowanionego sdziego
- w postpowaniu przygotowawczym: prokuratora lub inny upowaniony organ, a sd w
wypadkach przewidzianych w ustawie
- zarzdzenie wymaga pisemnego uzasadnienia, jeeli podlega zaskareniu zarzdzenia: np. o
zatrzymaniu osoby podejrzanej, w przedmiocie kar porzdkowych, o odmowie przyjcia rodka
odwoawczego, o odmowie przyjcia kasacji lub wniosku o wznowienie postpowania
- orzeczenia/zarzdzenia wydane podczas rozprawy/posiedzenia podlegaj uzewntrznieniu i
oznajmieniu:
orzeczenie/zarzdzenie wydane podczas rozprawy ogasza si ustnie
orzeczenie/zarzdzenie wydane poza rozpraw naley dorczy prokuratorowi, stronie i osobie
niebdcej stron, ktrym przysuguje rodek zaalenia, jeeli nie brali oni udziau w posiedzeniu
lub nie byli obecni przy ogoszeniu; w innych wypadkach o treci orzeczenia lub zarzdzenia naley
powiadomi strony.
Wyrok zapady na posiedzeniu oraz postanowienie z uzasadnieniem w wypadku wskazanym w art.
98 2 dorcza si stronom.
- odwoalno decyzji procesowych:
- uzewntrznione decyzje procesowe nie podlegaj odwoaniu, chyba e zezwala na to ustawa
1) odwoalno wewntrzna (in foro interno) decyzje procesowe nieuzewntrznione i
nieoznajmione osobom trzecim organ procesowy zawsze moe zmieni swoj decyzj

54

2) odwoalno zewntrzna (in foro externo) decyzja zostaa ju promulgowana odwoalno

orzecze jest niedopuszczalna, chyba e wyrany przepis na to pozwala (np. sd ktry wyda
zaskarone postanowienie moe je zmieni, uwzgldniajc zaalenie)
- odwoalno owiadcze stron procesowych: wyjtkowo np. cofnicie rodka odwoawczego,
powdztwa cywilnego, kasacji, proby o uaskawienie, odstpienie od oskarenia
- prawomocno decyzji procesowych cecha decyzji, oznaczajca niemono jej podwaenia
- prawomocno formalna decyzja nie moe by zaskarana w drodze zwykych rodkw
zaskarenia (apelacja, zaalenie) orzeczenia staj si prawomocne gdy:
1) upywaj terminy:
a) 7 dniowy termin do zoenia wniosku o sporzdzenie na pimie uzasadnienia wyroku (nie
zoono)
b) terminy do wniesienia rodkw odwoawczych (nie wniesiono)
c) termin do zaskarenia odmowy przyjcia rodka odwoawczego (orzeczenie staje si
prawomocne te w wypadku nieuwzgldnienia tego zaalenia)
2) waciwy sd pozostawia bez rozpoznania przyjte rodki odwoawcze/rodki odwoawcze
cofnite przez strony
3) ustawa nie przewiduje moliwoci zaskarenia/wyczerpa si tok instancji
- prawomocno materialna niedopuszczalno wszczcia i prowadzenia od nowa postpowania
prawomocnie zakoczonego
- niezawiso prawna sporu (ius pendens) sytuacja, w ktrej w danej sprawie toczy si ju
dopuszczalny proces
- res iudicata
przeszkody uniemoliwiajce wszczcie/prowadzenie postpowania karnego
- czynnoci procesowe eby mogy wywoywa zamierzone skutki prawne musz by niewadliwe
(odpowiada wymogom ustawowym, ktrych spenienie przez osob ich dokonujc jest warunkiem
wywoania skutku, np. waciwy status uczestnika procesu, zdolno do podejmowania czynnoci,
przesanki i forma, termin czynnoci)
- nastpstwa naruszenia warunkw prawidowoci czynnoci procesowych:
a) niewano
b) bezskuteczno wynika z niedopenienia przez uczestnika przesanek czynnoci procesowej
(np. wymogi pisma procesowego, termin zawity, dokonanie czynnoci przez stron nieuprawnion)
c) niedopuszczalno dokonanie czynnoci przez uczestnika procesu, mimo e ustawa nie
zezwala na jej dokonanie (np. przesuchanie z uyciem przemocy) albo naruszenia warunkw
prawidowego wykonania czynnoci (np. prowadzenie postpowania sdowego bez aktu
oskarenia); czynnoci wobec ktrych prawo nie stwarza uprawnienia do ich dokonania
d) wadliwo dokonanie czynnoci bez zachowana wszystkich ustawowych wymogw
procesowych (np. brak podpisu na pimie procesowym); czynnoci wadliwe mog by
konwalidowane
- konwalidacja usunicie z moc wsteczn wady, ktr dotknita jest czynno, zesp czynnoci
albo cae postpowanie; wywouje taki stan, jakby wady w ogle nie byo
- konwersja przeksztacenie wadliwej czynnoci w inn czynno procesow
e) bezskuteczno odnosi si do oceny merytorycznej czynnoci (np. wniesienie aktu
oskarenia, mimo brkau faktycznych podstaw oskarenia)
29. PORZDEK CZYNNOCI PROCESOWYCH

Udzia uczestnika procesowego w czynnoci procesowej

- organ procesowy zawiadamia osob uprawnion do wzicia udziau w czynnoci prawnej o

czasie i miejscu jej dokonania, jeeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 1171 KPK)
- osoby uprawnione do udziau te osoby, ktre ustawa wyranie wskazuje
- organ nie przeprowadza czynnoci procesowej, jeeli:
1) osoba uprawniona nie stawia si, a brak dowodu, e zostaa o niej powiadomiona
2) jeeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, e niestawiennictwo wyniko z przeszkd
ywioowych lub innych wyjtkowych przyczyn
3) osoba uprawniona usprawiedliwia naleycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie
czynnoci bez jej obecnoci, chyba e ustawa stanowi inaczej (art. 1172 KPK)
- usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby oskaronych, wiadkw, obrocw,
penomocnikw i innych uczestnikw postpowania, ktrych obecno bya obowizkowa lub ktrzy
wnosili o dopuszczenie do czynnoci, bdc uprawnionymi do wzicia w niej udziau, wymaga
przedstawienia zawiadczenia potwierdzajcego niemono stawienia si na wezwanie lub

55

zawiadomienie organu prowadzcego postpowanie, wystawionego przez lekarza sdowego (art.

1172a KPK)
- w razie niestawiennictwa strony, obrocy lub penomocnika, ktrych stawiennictwo jest
obowizkowe, czynnoci procesowej nie przeprowadza si, chyba e ustawa stanowi inaczej
(art. 1173 KPK)

Odmowa zoenia podpisu/niemono jego zoenia przez uczestnika czynnoci procesowej

- Jeeli osoba uczestniczca w czynnoci procesowej odmawia podpisu lub nie moe go zoy,
organ dokonujcy czynnoci zaznacza przyczyn braku podpisu (art. 121 KPK)
- Z wyjtkiem protokou rozprawy lub posiedzenia protok podpisuj osoby biorce udzia w
czynnoci. Przed podpisaniem naley go odczyta i uczyni o tym wzmiank (art. 1503 KPK)
nakaz podpisania
- Pismo w sprawie nalecej do waciwoci sdu, prokuratora, Policji lub innego organu
dochodzenia, skierowane do niewaciwego organu, przekazuje si waciwemu organowi (art.
1183 KPK)
30. TERMINY PROCESOWE
- termin procesowy okres czasu, w cigu ktrego naley dokona okrelonej czynnoci
procesowej albo punkt czasowy, w ktrym czynno ma si odby
- terminy procesowe peni funkcje: dynamizujc postpowanie, porzdkujc, gwarancyjn i
stabilizacyjn
- rodzaje terminw:
1) terminy maksymalne (do ich upywu naley wykona czynno) i minimalne (musz upyn,
aby czynno moga by dokonana)
2) terminy zawite, prekluzyjne, instrukcyjne
- zawite terminy do wnoszenia rodkw zaskarenia, oraz te ktre ustawa uznaje za zawite;
czynno dokonana po ich upywie jest bezskuteczna; mona je przywrci
- prekluzyjne czynno dokonana po ich upywie jest bezskuteczna; nie mona ich przywraca
- instrukcyjne (porzdkowe) czynno dokonana po ich upywie jest skuteczna, chocia ich
przekroczenie moe stanowi podstaw postpowania dyscyplinarnego/subowego osb winnych
jego niedochowania
3) terminy okrelane kalendarzowo, w odniesieniu do stanu zaawansowania procesu,
oglnie, blankietowo
- kalendarzowo KPK przy okrelaniu terminu odwouje si do godzin, dni, miesicy
- stan zaawansowania procesu np. a do chwili rozpoczcia wykonania kary
- oglnie - np. natychmiast, bezzwocznie
- blankietowo pozostawia organowi procesowemu kwesti dokadnego oznaczenia
kalendarzowego do dokonania czynnoci procesowej
- sposb obliczania terminw:
1) do biegu terminu nie wlicza si dnia od ktrego liczy si dany termin
2) termin oznaczony w tygodniach/miesicach/latach koniec terminu przypada na dzie
tygodnia/miesica ktry odpowiada pocztkowi terminu; brak takiego dnia w miesicu ostatni
dzie miesica
3) koniec terminu przypada na dzie uznany przez ustaw za wolny od pracy czynno mona
wykona nastpnego dnia
- termin jest zachowany, jeeli przed jego upywem pismo zostao nadane w polskiej placwce
pocztowej operatora publicznego, w polskim urzdzie konsularnym lub zoone przez onierza
w dowdztwie jednostki wojskowej albo przez osob pozbawion wolnoci w administracji
odpowiedniego zakadu, a przez czonka zaogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku
(art. 124 KPK)
- termin jest rwnie zachowany, gdy pismo zostanie zoone w biurze poddawczym, sekretariacie
organu procesowego

56

- Pismo omykowo wniesione przed upywem terminu do niewaciwego sdu, prokuratora,

organu Policji albo innego organu postpowania przygotowawczego uwaa si za wniesione z
zachowaniem terminu (art. 125 KPK)
- przesanki przywrcenia terminu zawitego:
1) niedotrzymanie terminu zawitego z przyczyn od strony niezalenych
2) zoenie przez stron wniosku o przywrcenie terminu w zawitym terminie 7 dni od daty
ustania przeszkody liczonym od chwili, gdy strona powzia wiadomo o jej ustaniu
3) dokonanie czynnoci, ktra miaa by w terminie wykonana
przyczyny niezalene: strona nie moga ich usun, np. brak pouczenia, zaniedbania obrocy; wg
SN nie s przyczynami niezalenymi:
1) Zaniedbania/brak starannoci strony
2) Stan wiadomoci oglnej wnioskodawcy (np. bdne rozumienie informacji)
3) Niektre perturbacje zdrowotne wnioskodawcy lub osb bliskich
- kwestii przywrcenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed ktrym naleao
dokona czynnoci. Na odmow przywrcenia terminu przysuguje zaalenie (art. 1262,3 KPK)
- Wniosek o przywrcenie terminu nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, jednake organ, do
ktrego wniosek zoono, lub organ powoany do rozpoznania rodka zaskarenia moe wstrzyma
wykonanie orzeczenia; odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia (art. 127 KPK)
31. DORCZANIE PISM PROCESOWYCH
- zasady dorczania orzecze i zarzdze
1) Orzeczenia i zarzdzenia dorcza si tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje taki obowizek
2) Orzeczenia i zarzdzenia dorcza si w odpisach uwierzytelnionych przez organ, ktry je wyda a
teraz dorcza
3) Dorczenie dokumentw powinno nastpi w taki sposb, aby ich tre zostaa udostpniona
tylko adresatowi
- elementy konieczne wezwania/zawiadomienia:
- W wezwaniu (zawiadomieniu) naley oznaczy organ wysyajcy oraz poda, w jakiej sprawie, w
jakim charakterze, miejscu i czasie ma si stawi adresat i czy jego stawiennictwo jest
obowizkowe, a take uprzedzi o skutkach niestawiennictwa (art. 1291,2 KPK)
- podstawowy sposb dorczania pism procesowych:
dorczenie pism procesowych adresatowi osobicie w mieszkaniu; w razie jego chwilowej
nieobecnoci pismo dorcza si dorosemu domownikowi, a gdyby go nie byo administracji domu,
dozorcy lub sotysowi, jeeli podejm si odda pismo adresatowi
pismo mona dostarczy za pomoc faksu lub poczty elektronicznej (dowd transmisja danych)
gdy dorczenia nie mona dokona w w/w sposoby, pismo przesane poczt pozostawia si w
najbliszej placwce pocztowej operatora publicznego, a przesane w inny sposb - w najbliszej
jednostce Policji albo we waciwym urzdzie gminy
o pozostawieniu pisma w najbliszej placwce pocztowej operatora publicznego, Policji, we
waciwym urzdzie gminy, dorczenia pisma administracji domu, dozorcy domu lub sotysowi
umieszcza si zawiadomienie w skrzynce do dorczania korespondencji/drzwiach
adresata/widocznym miejscu, ze wskazaniem gdzie i kiedy pismo pozostawiono/dorczono i e
naley je odebra w cigu 7 dni bezskuteczny upyw terminu czynno zawiadomienia
powtrzy 1 raz
- szczeglne sposoby dorczenia pism procesowych:
1) za porednictwem administracji ZK osobie pozbawionej wolnoci
2) pozostawienie pisma w biurze adresata niebdcego osob fizyczn, a pisma dla
obrocy/penomocnika osobie zatrudnionej w tym biurze
3) pozostawienie pisma osobie upowanionej do odbioru korespondencji w miejscu staego
zatrudnienia adresata
4) dorczenie za porednictwem przeoonych, gdy adresatem jest: funkcjonariusz Policji, ABW,
Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego, CBA, SG, SC,
SW
5) dorczenie prokuratorowi wykazu spraw, ktre maja by w danym dniu rozpoznane

57

- Pisma dorcza si za pokwitowaniem odbioru. Odbierajcy potwierdza odbir swym czytelnym

podpisem zawierajcym imi i nazwisko na zwrotnym pokwitowaniu, na ktrym dorczajcy
potwierdza swym podpisem sposb dorczenia (art. 130 KPK)
- fikcja dorczenia mimo odmowy przyjcia pisma, odmowy lub niemonoci jego pokwitowania
przez adresata, pismo uznaje si za dorczone, a dorczajcy jest zobowizany dokona o tym
odpowiedni wzmiank na zwrotnym pokwitowaniu
- naruszenie w zakresie dorczenia przepisw art. 130-140 KPK do dorczenia nie doszo
- dorczenie z naruszeniem przepisw uwaa si za dokonane, jeeli osoba, dla ktrej pismo byo
przeznaczone owiadczy, e je otrzymaa
32. DOKUMENTACJA CZYNNOCI PROCESOWYCH
I. Protok pisemne sprawozdanie z przeprowadzonej czynnoci, zawierajce tre i form tej
czynnoci, sporzdzone w formie nakazanej przez prawo karne procesowe zawierajce takie
elementy jak:
1) oznaczenie czynnoci, jej czasu i miejsca oraz jej uczestnikw
2) przebieg czynnoci, owiadczenia i wnioski uczestnikw
3) postanowienia i zarzdzenia wydane w toku czynnoci (wydane osobo - wzmianka)
4) stwierdzenie innych okolicznoci dot. przebiegu czynnoci
5) podpisy osb biorcych udzia w czynnoci, za wyjtkiem protokou rozprawy lub posiedzenia,
ktry podpisuj przewodniczcy i protokolant; niepodpisanie protokou przez chociaby 1 z osb
biorcych udzia w czynnoci, wymagajcej spisania protokou niedopuszczalno odczytania
protokou na rozprawie
Art.143. 1. Spisania protokou wymagaj:
1) przyjcie ustnego zawiadomienia o przestpstwie, wniosku o ciganie i jego cofnicie,
2) przesuchanie oskaronego, wiadka, biegego i kuratora,
3) dokonanie ogldzin,
4) dokonanie otwarcia zwok oraz wyjcie zwok z grobu,
5) przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,
6) przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego oraz zatrzymanie rzeczy i
danych informatycznych,
7) otwarcie korespondencji i przesyki oraz odtworzenie utrwalonych zapisw,
8) zaznajomienie podejrzanego z materiaami zebranymi w postpowaniu przygotowawczym,
9) przyjcie porczenia,
10) przebieg posiedzenia sdu, jeeli stawi si na nim uprawnione osoby albo ich obecno jest
obowizkowa,
11) przebieg rozprawy.
2.Z innych czynnoci spisuje si protok, jeeli przepis szczeglny tego wymaga albo
przeprowadzajcy czynno uzna to za potrzebne. W innych wypadkach mona ograniczy si do
sporzdzenia notatki urzdowej.
- protokoy szczeglne:
protok ze stenogramem
protok z wyjanieniami oskaronego na pimie
protok wsplny z przyjcia ustnego zawiadomienia o przestpstwie i przesuchania w
charakterze wiadka osoby zawiadamiajcej
protok z czynnoci dowodowych w dochodzeniu
protok z zapisem audiowizualnym
- Przebieg czynnoci protokoowanych moe by utrwalony za pomoc urzdzenia rejestrujcego
obraz lub dwik, o czym naley przed uruchomieniem urzdzenia uprzedzi osoby uczestniczce w
czynnoci (1471)
- Skrelenia oraz poprawki i uzupenienia poczynione w protokole wymagaj omwienia
podpisanego przez osoby podpisujce protok (1511)
- Strony oraz osoby majce w tym interes prawny mog zoy wniosek o sprostowanie protokou
rozprawy i posiedzenia, wskazujc na niecisoci i opuszczenia (152)
- przewodniczcy po wysuchaniu protokolanta moe przychyli si do wniosku i wyda zarzdzenie
o sprostowaniu protokou; w przeciwnym razie w przedmiocie sprostowania protokou orzeka, po
wysuchaniu protokolanta, sd w skadzie, ktry rozpoznawa spraw (1531)
- jeeli wniosek o sprostowanie protokou zoono po wysaniu akt sprawy do wyszej instancji
pozostawia si go bez rozpoznania (1534)

58

II. Notatka urzdowa pisemne sprawozdanie z przeprowadzonej czynnoci, zawierajce tre i

form tej czynnoci, w stosunku do ktrej nie obowizuje wymg sporzdzenia protokou wg formy
zastrzeonej w ustawie
- w formie notatki utrwala si:
1) czynnoci procesowe niewymagajce dokumentacji w formie protokou
- musi zawiera informacj o przeprowadzajcym czynno, jaka czynno, gdzie i kiedy, w czyjej
obecnoci
2) czynnoci w ramach kontroli operacyjnych prowadzonych przez Policj, ABW, SG, inne
uprawnione organy (z wyjtkiem CBA)
33. PRZEGLDANIE AKT I SPORZDZANIE ODPISW
1. Przegldanie akt sprawy
- swobodny dostp do akt sprawy sdowej wraz z monoci sporzdzenia z nich odpisw maj
strony, podmiot z 416 KPK, obrocy, penomocnicy i przedstawiciele ustawowi
- innym osobom udostpnia si akta tylko za zgod prezesa sdu
- prokurator ma prawo przegldania akt kadej sprawy w kadym jej stanie, oraz dania
przesania mu ich w tym celu, ale pod warunkiem, e nie tamuje to biegu postpowania i nie
ogranicza dostpu do akt innym uczestnikom postpowania; po ich otrzymani prokurator jest
obowizany udostpni je stronie/obrocy/ penomocnikowi
- kserokopie dokumentw z akt sprawy:
- naley obowizkowo wyda oskaronemu/obrocy jeeli zo wniosek, za odpatnoci
- mona wyda innym osobom, jeeli zo wniosek, za odpatnoci
- przegldanie akt, sporzdzanie odpisw i kserokopii grozi ujawnieniem informacji o klauzuli
tajne lub cile tajne prezes sdu/sd mog naoy rygory dot. tych czynnoci
- postpowanie przygotowawcze:
- Jeeli ustawa nie stanowi inaczej, stronom, obrocom, penomocnikom i przedstawicielom
ustawowym udostpnia si akta, umoliwia sporzdzanie odpisw i kserokopii oraz tylko za zgod
prowadzcego postpowanie przygotowawcze, wydaje odpatnie uwierzytelnione odpisy lub
kserokopie
- za zgod prokuratora akta mog by w wyjtkowych wypadkach udostpnione innym osobom.
- na odmow udostpnienia akt w postpowaniu przygotowawczym przysuguje stronom zaalenie
2. Odpisy
- oskarony ma prawo da wydania nieodpatnie 1 uwierzytelnionego odpisu kadego
orzeczenia wraz z uzasadnieniem (jeli jest)
- w sprawach, gdzie wyczono jawno ze wzgldu na wany interes pastwa, oskaronemu
wolno tylko wyda odpis orzeczenia koczcego postpowanie w danej instancji, bez uzasadnienia
- strona, ktra uczestniczya/miaa prawo uczestniczy w czynnoci procesowej moe sporzdzi
odpis protokou czynnoci lub innego dokumentu pochodzcego od niej lub sporzdzonego z jej
udziaem; stronie/obrocy/ penomocnikowi nie mona odmwi zezwolenia na dokonanie takich
czynnoci
34. ODTWORZENIE ZAGINIONYCH LUB ZNISZCZONYCH AKT
- postpowanie odtworzeniowe bdce postpowaniem pomocniczym w stosunku do postpowania
zasadniczego
- postpowanie odtworzeniowe jest podejmowane zasadniczo z urzdu; strony i inne osoby
bezporednio zainteresowane mog zoy wniosek
- postpowanie przeprowadza:
1) sd, w ktrym sprawa ostatnio si toczya w wypadku zginicia/zniszczenia w caoci lub czci
akt sprawy bdcej w toku
2) sd, w ktrym sprawa toczya si w I instancji lub inny sd wskazany w ustawie w wypadku
zaginicia/zniszczenia akt sprawy prawomocnie zakoczonej
3) SN w zakresie odtworzenia akt tego sdu
4) prokurator w przypadku zaginicia/zniszczenia akt postpowania przygotowawczego
1. w razie wydania postanowienia o odtworzeniu akt prezes waciwego sdu/prokurator wzywa:
1) strony do zoenia w oznaczonym terminie wnioskw co do sposobu odtworzenia akt sprawy oraz
przedstawienia dokumentw umoliwiajcych ich odtworzenie
2) osoby posiadajce potrzebne dokumenty do ich przedstawienia sdowi; w razie potrzeby
zarzdza ich przymusowe odebranie (moliwe przeszukanie)

59

- po sporzdzeniu uwierzytelnionych odpisw naley dokumenty zwrci osobie, ktra je dostarczya

lub od ktrej je odebrano
2. po wpyniciu wnioskw stron oraz dokumentw waciwe postpowanie odtworzeniowe:
- mona przeprowadzi dowody
- przesucha w charakterze wiadkw wszelkich uczestnikw sprawy w ktrej akta
zaginy/zniszczone
- przesucha inne osoby, ktre mog mie wiadomoci co do treci akt
3. Wydanie postanowienia:
a) o odtworzeniu akt sprawy z ustaleniem jego zakresu
b) o niemoliwoci odtworzenia akt
na postanowienie przysuguje zaalenie
konsekwencj niemoliwoci odtworzenia zaginionych/zniszczonych akt sprawy jest konieczno
powtrzenia czynnoci procesowych w zakresie, w jakim jest to niezbdne do kontynuowania
postpowania
ROZDZIA VII. Dowody
35. Zasadnicze pojcia w teorii dowodw
1. rdo dowodowe osoba lub przedmiot materialny (rzecz), ktry jest nosicielem wiadomoci o
fakcie badanym przez organ procesowy w toku postpowania dowodowego
2. rodek dowodowy wiadomo o fakcie badanym przez organ procesowy w toku postpowania
dowodowego, pochodzca od rda dowodowego
rdo dowodowe
oskarony
wiadek
Biegy
dokument
przedmiot materialny (rzecz)
eksperyment procesowy
wywiad rodowiskowy

rodek dowodowy
Wyjanienia
Zeznania
opinia biegego
tre dokumentu
waciwoci rzeczy
wyniki eksperymentu
wyniki wywiadu

3. Postpowanie dowodowe dziaalno zmierzajca do poznania rzeczywistoci w procesie i do

dokonania ustale faktycznych jako podstawy rozstrzygnicia
- postpowanie dowodowe jest sekwencj czynnoci dowodowych, w ramach ktrej mona wskaza
porzdek czynnoci dowodowych:
1) wykrywanie, zbieranie i wydobywanie dowodw
2) zabezpieczanie dowodw
3) wprowadzanie dowodw do postpowania rozpoznawczo-decyzyjnego (przed org. wyd.
decyzj)
4) przeprowadzanie dowodw
5) ocena dowodw i dokonywanie ustale faktycznych
4. Dowodzenie proces mylowy polegajcy na wnioskowaniu, na podstawie rodkw
dowodowych o istnieniu lub nieistnieniu okrelonych faktw
- proces ten zawiera w sobie:
a) aspekt intelektualny rozumowania wykorzystywane w procesie karnym
b) aspekt realny wie si z przedmiotem dowodzenia, czyli z istotnymi dla sprawy
okolicznociami faktycznymi, wrd ktrych wyrnia si:
- fakt gwny czyn wypeniajcy znamiona typu czynu zabronionego wskazane w
formalnym
zakazie karnym; gwny i ostateczny cel dowodzenia
- fakty dowodowe (poszlaki) okolicznoci, przy pomocy ktrych mona stwierdzi
prawdziwo faktu gwnego
Fakt (lub twierdzenie o tym fakcie) uznaje si za udowodniony w sensie procesowym, gdy
spenione s 2 warunki:
1) warunek obiektywny obiektywna przekonywalno przeprowadzonych dowodw
2) warunek subiektywny rzeczywiste przekonanie organu procesowego o zaistnieniu
danego faktu
5. Namiastki dowodu (surogaty udowodnienia):uprawdopodobnienie, notoryjno,
domniemania

60

a) uprawdopodobnienie przeprowadzenie dowodu dajcego wysokie prawdopodobiestwo

zaistnienia danego faktu, niestwarzajce jednak penej obiektywnej przekonywalnoci ani
niewymagajce cakowitego przekonania organu procesowego
b) notoryjno (art. 168)
- fakty powszechnie znane (notoryjno powszechna) i fakty znane organowi procesowemu z
urzdu (notoryjno urzdowa) nie wymagaj dowodu
- warunkiem ich przyjcia w postpowaniu bez dowodu jest znajomo takich faktw przez strony
(organ zwraca stronom na te fakty uwag, jeeli istniej wtpliwoci co do wiedzy o tych faktach
przez strony)
- strona ma prawo wykazywa, e to, co uwaa si za prawd urzdow lub powszechnie znan nie
jest prawd (przeciwdowd)
- oczywisto najwyszy stopie notoryjnoci powszechnej
c) domniemanie sd (zdanie), w ktrym na podstawie jednego ustalonego faktu przyjmujemy
wniosek o istnieniu innego faktu ze wzgldu na istnienie midzy nimi powizania przyczynowego
- domniemania faktyczne fakty s czone wizi przyczynow
- domniemania prawne fakty s czone wizi przyczynow o charakterze prawnym (to ustawa
nakazuje przyj fakt 1 jeeli zachodzi fakt 2)
- domniemania faktyczne przeciwdowd jest dopuszczalny
- domniemania prawne
a) wzruszalne przeciwdowd jest dopuszczalny
- domniemanie niewinnoci (moe by obalone dopiero przez wyrok skazujcy lub
orzekajcy warunkowe umorzenie postpowania)
- domniemanie prawidowoci prawomocnego wyroku (moe by obalone przez wyrok
uchylajcy lub zmieniajcy wydany po przeprowadzonym postpowaniu kasacyjnym lub
wznowieniowym)
b) niewzruszalne przeciwdowd jest tu niedopuszczalny
- fikcja dorczenia
- przyczyny wyczenia sdziego z mocy prawa (iudex inhabilis)
37. Wprowadzanie dowodw do procesu
- wprowadzanie dowodw czynno procesowa o dowodowym charakterze, polegajca na
wczeniu do procesu karnego rde dowodowych w celu wykorzystania w postpowaniu przed
danym organem, wynikajcych z tych rde rodkw dowodowych dla dokonania prawdziwych i
relewantnych ustale faktycznych
- 2 sposoby wprowadzania dowodw (art. 167):
1) na wniosek strony, podmiotu z art. 416
- podmiot z art. 416 podmiot, ktry uzyska korzy majtkow w warunkach art. 52 KK

2) z urzdu (w ramach inicjatywy wasnej organw procesowych)

- inicjatywa dowodowa :
1) kompetencja organu procesowego do wczenia dowodu do procesu
2) prawo dania wczenia dowodu przez stron lub podmiot z art. 416 KPK
- organy procesowe maj prawo i obowizek przeprowadzi dowd, gdy w ich ocenie przyczyni si on do
dokonania ustale faktycznych i jest dopuszczalny w wietle przepisw procesowych
- organy procesowe nie musz czeka na przejaw inicjatywy procesowej stron
- instrumentem realizacji prawa inicjatywy dowodowej stron (i podmiotu z art. 416) s wnioski dowodowe

- wniosek dowodowy danie strony przeprowadzenia dowodu

- strony mog zgasza wnioski dowodowe a do zamknicia przewodu sdowego
a) wnioski dowodowe sensu largo:
- wnioski o uzyskanie lub ustalenie dowodu
- wnioski dot. kontroli/oceny dowodw
- wnioski dot. sposobu przeprowadzenia dowodw
- sprzeciw wobec wniosku dowodowego
- cofnicie wniosku dowodowego
b) wnioski dowodowe sensu stricto:
- wniosek zawierajcy danie przeprowadzenia okrelonego dowodu, skierowane do organu procesowego

Art.169.1.We wniosku dowodowym naley poda oznaczenie dowodu oraz okolicznoci, ktre
maj by udowodnione. Mona take okreli sposb przeprowadzenia dowodu.
2.Wniosek dowodowy moe zmierza do wykrycia lub oceny waciwego dowodu.

61

- wniosek dowodowy powinien by uwzgldniony, chyba, e zachodzi przyczyna jego oddalenia

Art.170.1.Oddala si wniosek dowodowy, jeeli:
1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
wnioskodawca da przeprowadzenia dowodw objtych zakazami dowodowymi:
- bezwzgldne zakazy dowodowe (nie mona uchyli) 178,1803 i 182 KPK
- wzgldne zakazy dowodowe 179, 1801,2,4 KPK

2) okoliczno, ktra ma by udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnicia sprawy albo

jest ju
udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
3) dowd jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okolicznoci,
- wnioskodawca wskazuje rdo dowodowe, ktre nie jest nonikiem informacji o fakcie, ktry ma by
udowodniony

4) dowodu nie da si przeprowadzi,

5) wniosek dowodowy w sposb oczywisty zmierza do przeduenia postpowania.
2.Nie mona oddali wniosku dowodowego na tej podstawie, e dotychczasowe dowody
wykazay przeciwiestwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodni.
3.Oddalenie wniosku dowodowego nastpuje w formie postanowienia
- konieczne uzasadnienie; brak uzasadnienia podstawa do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do
ponownego rozpatrzenia

4.Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie pniejszemu dopuszczeniu dowodu,

chociaby nie ujawniy si nowe okolicznoci.
38. Zakazy dowodowe
Zakazy dowodowe normy prawne zabraniajce przeprowadzenia dowodu w okrelonych
warunkach lub stwarzajce ograniczenie w uzyskiwaniu dowodw
I. Zakazy dowodzenia okrelonych faktw
1) zakaz ponownego dowodzenia przestpstwa kiedy ju osdzonego prawomocnie, popenionego
przez oskaronego, teraz sdzonego i jednoczenie podejrzewanego o recydyw, ktr mona
ustali tylko na podstawie akt poprzedniej sprawy (zakaz dowodzenia zasadnoci/bezzasadnoci
uprzedniego prawomocnego skazania jako okolicznoci decydujcej o recydywie)
2) zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego orzeczenia
innego sdu (np. nie mona dowodzi istnienia maestwa, jeeli sd prawomocnie orzek rozwd)
3) zakaz dowodzenia treci zezna wiadka, ktry skorzysta z prawa do odmowy zezna lub zosta
zwolniony z obowizku zeznawania
4) zakaz dowodzenia przebiegu narady sdziowskiej i sposobu gosowania
5) zakaz przeprowadzenia dowodu zmierzajcego do ujawnienia okoliczno dot. objcia ochron
wiadka koronnego
II. Zakazy dowodzenia za pomoc okrelonego dowodu
1) Zakaz przesuchiwania jako wiadka obrocy lub adwokata udzielajcego pomocy zatrzymanemu
(art. 245) co do faktw, o ktrych dowiedzia si udzielajc porady prawnej lub prowadzc spraw
2) zakaz przesuchiwania jako wiadka duchownego co do faktw, o ktrych dowiedzia si przy
spowiedzi
3) zakaz powoywania w charakterze biegych:
- obrocy/adwokata, dziaajcego na podst. art. 245, co do faktw o ktrych dowiedzia si, udzielajc pomocy
prawnej lub prowadzc spraw
- duchownego co do faktw, o ktrych dowiedzia si przy spowiedzi
- osoby najbliszej dla oskaronego
- wiadka, ktry w innej toczcej si sprawie jest oskarony o wspudzia w przestpstwie objtym
postpowaniem
- osoby pozostajcej z oskaronym w szczeglnie bliskim stosunku osobistym (niezalenie czy wnosi ona o
zwolnienie z obowizku penienia czynnoci biegego)
- art. 401 pkt 1-3 i 5
- osoby powoane w charakterze wiadkw
- osoby, ktre byy wiadkiem czynu

4) zakaz przesuchiwania w charakterze wiadkw osb obowizanych do zachowania tajemnicy w

zakresie zdrowia psychicznego
5) zakaz przesuchiwania w charakterze wiadka osoby najbliszej, ktra skorzystaa z prawa do
domowy zezna
6) zakaz przesuchiwania wiadka, ktry zoy wniosek o zwolnienie od zoenia zeznania, ze
wzgldu na pozostawanie z oskaronym w szczeglnie bliskim stosunku osobistym (organ
uwzgldni wniosek)
7) zakaz przesuchiwania w charakterze wiadkw osb obowizanych do zachowania w tajemnicy
informacji niejawnych o klauzuli tajnoci tajne lub cile tajne
8) zakaz przesuchiwania w charakterze wiadkw osb obowizanych do zachowania w tajmenicy
informacji niejawnych o klauzuli tajnoci zastrzeone lub poufne lub tajemnicy zwizanej z
wykonywaniem zawodu lub funkcji

62

9) zakaz poddawania wiadka ogldzinom ciaa i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, jeeli
nie wyrazi na to zgody
10) zakaz przesuchiwania w charakterze wiadkw lub powoywaniu w charakterze biegych lub
tumaczy osb korzystajcych z immunitetu dyplomatycznego/konsularnego, chyba e wyra na to
zgod
11) zakaz przesuchiwania oskaronego jeeli odmwi skadania wyjanie lub odmwi odpowiedzi
na poszczeglne pytania
III. Zakaz stosowania okrelonych metod dowodzenia
1) zakaz wpywania na wypowied osoby przesuchiwanej za pomoc przymusu lub groby
bezprawnej
2) zakaz stosowania hipnozy lub rodkw chemicznych (narkoanaliza) lub technicznych,
wpywajcych na procesy psychiczne przesuchiwanej osoby albo majcych na celu kontrol
niewiadomych reakcji jej organizmu w zwizku z przesuchaniem
3) zakaz zastpowania dowodu z wyjanie oskaronego lub z zezna wiadka treci, pism,
zapiskw, notatek urzdowych
IV. Zakazy wykorzystania dowodw przeprowadzonych w procesie karnym
a) samoistne zakazy wykorzystania dowodw
1) zakaz wykorzystania na rozprawie protokou zezna zoonych przez wiadka, ktry skorzysta z
prawa doi odmowy zezna albo zosta zwolniony z obowizku zeznawania
2) zakaz wykorzystania treci owiadczenia oskaronego dotyczcego zarzucanego mu czynu, jeeli
zostao zoone wobec biegego albo lekarza udzielajcego pomocy medycznej
3) zakaz wykorzystania na rozprawie protokou zezna zoonych przez wiadka w postpowaniu
przygotowawczym, ktry nastpnie jest przesuchiwany przed sdem w charakterze oskaronego
4) zakaz wykorzystania wyjanie zoonych przez podejrzanego, ktry ma by wiadkiem
koronnym
b) niesamoistne zakazy wykorzystania dowodw
1) zakaz wykorzystania wyjanie, zezna lub owiadcze zoonych w warunkach wyczajcych
swobod wypowiedzi lub uzyskanych wbrew zakazom z III. pkt 1 i 2 (art. 1715 KPK) owoce
zatrutego drzewa
2) zakaz wykorzystania opinii zoonej przez biegego, wobec ktrego po jego ustanowieniu ujawniy
si przyczyny uzasadniajce niepowoywanie go w tym charakterze
3) zakaz wykorzystania dokumentw zawierajcych informacje niejawne lub tajemnic zawodow
4) zakaz wykorzystania dowodw pozyskanych z nielegalnego rda
5) zakaz wykorzystania dowodw pozyskanych z niezachowaniem ustawowych warunkw w
zakresie przymusowego odebrania rzeczy, zatrzymania przesyek i kontroli korespondencji oraz
przeszukania
6) zakaz wykorzystania dowodw pozyskanych z niezachowaniem ustawowych warunkw w
zakresie podsuchu telefonicznego

owoc zatrutego drzewa dowd pozyskany w wyniku przeprowadzenia innego dowodu,

uzyskanego niezgodnie z prawem dowd uzyskany w ten sposb, skaony nielegalnym
pochodzeniem, nie moe by wykorzystany w procesie (co do zasady; jest to rygorystycznie
przestrzegane np. w USA); Polski KPK nie reguluje tej kwestii, wg doktryny nie ma powodw do
wyczenia dowodu rzeczowego uzyskanego z naruszeniem zakazw dowodowych, zwaszcza
jeeli taki dowd ma du warto dowodow i naruszenie prawa nie byo race i niemoliwe
do przyjcia w pastwie prawa (niemniej decyzja kadorazowo naley do organu procesowego)

39. Poszczeglne rodki dowodowe

I. Wyjanienia oskaronego
- wyjanienia oskaronego (podejrzanego) to skadane dobrowolnie do protokou (ew. pisemnie
art. 176) wypowiedzi dotyczce przedmiotu dowodzenia
- pomwienie owiadczenie w ramach wyjanie, w ktrym oskarony przenosi odpowiedzialno
za zarzucany mu czyn w czci/caoci na inn osob
- dla przyjcia pomwienia musi by jasne, konsekwentne, znajdujce potwierdzenie w innych dowodach, z
uwzgldnieniem osobowoci i interesw procesowych pomawiajcego

- jeeli oskarony nie skorzysta z prawa odmowy zezna, bo nie zosta poinformowany przez organy
procesowe o tym uprawnieniu, dowd z jego wyjanie powinien by zdyskwalifikowany (jako
zoony w warunkach, w ktrych oskarony nie mia swobody decyzji co do przystpienia do ich
skadania)
- oskarony moe bronic si, ujawni okolicznoci niejawne
Przesuchanie oskaronego (na rozprawie)
I. Etap wstpny

63

1. Po odczytaniu aktu oskarenia przewodniczcy poucza oskaronego o prawie skadania

wyjanie, odmowy wyjanie lub odpowiedzi na pytania, po czym pyta go, czy przyznaje
si do zarzucanego mu czynu oraz czy chce zoy wyjanienia i jakie.
II. Etap patrz przesuchanie wiadka
III. Etap patrz przesuchanie wiadka
II. Zeznania wiadkw
1. Pojcie wiadka
- wiadek osoba fizyczna niebdca oskaronym, wezwana przez organ procesowy do zoenia
zezna o wiadomych jej faktach (znaczenie procesowe)
- wiadek faktyczny osoba bdca wiadkiem zdarzenia przestpnego, ale w charakterze tym
zezna nie skadaa
- nie ma ogranicze dot. skadania zezna ze wzgldu na wiek, stan zdrowia, ubezwasnowolnienie, skazanie za
przestpstwo (okolicznoci te maj znaczenie przy dopuszczaniu dowodw ze wzgl. na ich przydatno)
- zakazy czenia roli wiadka z sdzi, oskarycielem publicznym, organem postpowania przygotowawczego,
protokolanta, biegego (wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce wycznego biegego
powouje si innego)

2. Prawa i obowizki wiadka

- w przypadku wezwania osoby w charakterze wiadka, na osobie tej ci nastpujce obowizki
procesowe:
1) stawiennictwo na wezwanie organu procesowego
2) zoenie zezna (chyba e zachodzi wyjtek)
3) mwienie prawdy i niezatajanie tego, co jest mu wiadome w danej sprawie
4) zoenie przyrzeczenia (chyba e zachodzi wypadek przewidziany w art. 189)
5) poddanie si ogldzinom ciaa i badaniu lekarskiemu dotyczy wiadka bdcego
pokrzywdzonym w sprawie
6) Poddanie si przesuchaniu z udziaem biegego lekarza lub biegego psychologa w sytuacji
art. 1922
- uprawnienia wiadka:
1) prawo odmowy zezna:
a. w przypadku przesuchania wiadka w kwestii okolicznoci stanowicych informacje niejawne o
klauzuli tajnoci zastrzeone lub poufne lub tajemnicy zwizanej z wykonywaniem
zawodu lub funkcji, chyba e sd/prokurator zwolni wiadka z jej zachowania (jeeli przepis
szczeglny nie stanowi inaczej)
b. w przypadku przesuchania w charakterze wiadkw osb najbliszych dla oskaronego
c. w przypadku przesuchania wiadka, ktry w innej toczcej si sprawie jest oskarony o
wspudzia w przestpstwie objtym postpowaniem
d. w przypadku przesuchania w charakterze wiadka podmiotu, ktry uzyska korzy majtkow
w warunkach okrelonych w art. 52 KK
2) prawo do uchylenia si od odpowiedzi na pytanie jeeli udzielenie odpowiedzi mogoby
narazi jego lub osob dla niego najblisz na odpowiedzialno za przestpstwo/przestpstwo
skarbowe
3) prawo dania przesuchania z wyczeniem jawnoci jeeli tre zezna mogaby narazi
na hab jego lub osob dla niego najblisz
4) prawo dokonania zastrzeenia danych dotyczcych miejsca zamieszkania do wycznej
wiadomoci prokuratora lub sdu w sytuacji uzasadnionej obawy uycia przemocy lub groby
bezprawnej wobec wiadka lub osoby najbliszej w zwizku z jego czynnociami
5) prawo dania zwolnienia od zoenia zeznania lub odpowiedzi na pytania, jeeli wiadek
jest osob pozostajc w szczeglnie bliskim stosunku osobistym
3. Przesuchanie wiadka (na rozprawie)
- 3 etapy przesuchania:
I) etap wstpny:
1) sprawdzenie tosamoci wiadka
2) przesuchanie co do okolicznoci charakteryzujcych jego osob i stosunek do sprawy (wiek,
zajcie, miejsce zamieszkania, karalno za faszywe zeznanie/oskarenie, stosunek do stron)
3) uprzedzenie wiadka o odpowiedzialnoci za faszywe zeznania; brak odpowiedzialnoci
skutkuje zwolnieniem z odpowiedzialnoci
4) uprzedzenie wiadka o prawie do odmowy zezna i prawie odmowy odpowiedzi na
poszczeglne pytania, jeeli wiadkowi przysuguje takie prawo
5) odebranie przyrzeczenia bd zwolnienie od skadania przyrzeczenia, bd przypomnienie
przyrzeczenia ju zoonego w sprawie
II) etap odebranie od wiadka zasadniczych zezna w sprawie
- swobodne wypowiedzenie si w sprawie (faza swobodnej relacji)

64

III) etap przesuchanie uzupeniajco-sprawdzajce

- zadawane s pytania zmierzajce do wyjanienia, uzupenienia, kontroli wypowiedzi
- po swobodnym wypowiedzeniu si osoby przesuchiwanej, przewodniczcy wzywa do
zadawania pyta obecnych uczestnikw postpowania w nastpujcej kolejnoci:
1. oskaryciel publiczny,
2. oskaryciel posikowy,
3. penomocnik oskaryciela posikowego,
4. oskaryciel prywatny,
5. penomocnik oskaryciela prywatnego,
6. powd cywilny,
7. penomocnik powoda cywilnego,
8. biegy,
9. podmiot z art. 416 KPK,
10. obroca,
11. oskarony,
12. czonkowie skadu orzekajcego
- strona na ktrej wniosek wiadek zosta dopuszczony, zadaje pytania przed pozostaymi stronami
- w razie potrzeby czonkowie skadu orzekajcego mog zdawa dodatkowe pytania poza
kolejnoci
- przewodniczcy uchyla pytania sugerujce tre odpowiedzi, nieistotne lub gdy z innych powodw
uzna je za niestosowne
4. wiadek anonimowy (incognito)
- wiadek, w stosunku do ktrego wydano postanowienie o zachowaniu w tajemnicy jego danych
osobowych
5. wiadek koronny
osoba bdca podejrzanym w sprawach o przestpstwo/przestpstwo skarbowe popenione w zorganizowanej
grupie lub zwizku majcych na celu popenienie tego rodzaju przestpstw oraz sprawach o przestpstwa
okrelone w art. 228-231 (m.in. apownictwo bierne, patna protekcja), 250a (sprzedajno wyborcza), 258
(zorganizowana grupa przestpcza), 296a KK (apownictwo menaderskie), a take w art. 46 48 ustawy o
sporcie (korupcja w sporcie)
- w zamian za wspdziaanie z organami postpowania karnego nie bdzie on podlega karze za popenione
przestpstwa, w ktrych uczestniczy i ktre jako wiadek koronny ujawni w trybie ustawy
- wspdziaanie polega na:
1) przekazaniu w wyjanieniach informacji, ktre mog przyczyni si do ujawnienia okolicznoci przestpstwa,
wykrycia pozostaych sprawcw, ujawnienia dalszych przestpstw
2) ujawnieniu majtku, znanego majtku pozostaych sprawcw
3) zobowizaniu si do zoenia przed sdem wyczerpujcych zezna dot. osb uczestniczcych w przestpstwie
oraz innych okolicznoci przy czym czynnoci te musz by dokonane do czasu wniesienia aktu oskarenia do
sd
- dopuszczenie dowodu z zezna wiadka koronnego moe by uzalenione od zobowizania si podejrzanego
do zwrotu korzyci majtkowej uzyskanej z przestpstwa i naprawienia szkody wyrzdzonej przestpstwem
- negatywne przesanki nadania statusu wiadka koronnego:
1) usiowanie popenienia zbrodni zabjstwa lub wspdziaania w popenieniu takiej zbrodni
2) nakaniania innej osoby do popenienia czynu zabronionego okrel. w wKorU, w celu skierowania przeciwko
niej postpowania karnego
3) kierowania zorganizowan grup albo zwizkiem majcym na celu popenienie przestpstwa (skarbowego)
- organ wydajcy decyzj o dopuszczeniu dowodu z zezna wiadka koronnego sd okrgowy waciwy dla
miejsca prowadzenia postpowania przygotowawczego
- decyzja postanowienie, w cigu 14 dni od dnia wpywu wniosku prokuratora prowadzcego/nadzorujcego
postpowanie przygotowawcze zaopatrzony w zgod Prokuratora Generalnego
- skutek postanowienia o dopuszczeniu zezna wiadka koronnego:
- wyczenie materiaw dowodowych dotyczcych wiadka koronnego
- wszczcie odrbnego postpowania przygotowawczego, ktre ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego
zakoczenia postpowania przeciwko pozostaym sprawcom
- jeeli wiadek koronny popeni nowe przestpstwo umylne/nieumylne przestpstwo skarbowe albo nie
wykona zobowizani prokurator moe podj zawieszone postpowanie
- w cigu 14 dni od dnia uprawomocnienia si orzeczenia koczcego postpowanie przeciwko sprawcom,
przeciw ktrym wiadek koronny zeznawa, prokurator wydaje postanowienia o umorzeniu postpowania wobec
wiadka koronnego (zaalenie nie przysuguje)

III. Opinie biegych

1. Definicja biegego

65

- Biegy osoba wezwana przez organ procesowy do przeprowadzenia bada i wydania opinii co do
okolicznoci majcych istotne znaczenie dla rozstrzygnicia sprawy, a ktrych stwierdzenie wymaga
wiadomoci specjalnych
2. Czynnoci biegego
- dokonywanie spostrzee o faktach, zoenie sprawozdania o przebiegu spostrzee i
opracowaniu opinii opartej na dokonanych spostrzeeniach, wiedzy i dowiadczeniu biegego
- z czynnoci biegy sporzdza opini, ktra podlega ocenie jak kady rodek dowodowy
- opinia niepena biegy nie udzieli odpowiedzi na wszystkie pytania, opinia nie zawiera wszystkich
okolicznoci istotnych dla rozstrzygnicia, brak uzasadnienia
- opinia niejasna nie mona zrozumie o co chodzi w opinii, nielogiczne argumenty wewntrzne sprzecznoci

- organ procesowy, nawet jeli sam dysponuje wiadomociami specjalnymi, to nie moe zastpowa
biegego
- biegy nie moe dokonywa interpretacji przepisw prawa
- pozaprocesowa opinia biegego (sporzdzona na zlecenie strony) nie moe stanowi dowodu
bdcego podstaw oceny; natomiast nie mona takiego dowodu pomin w postpowaniu
odwoawczym (zawiera informacje o dowodzie, ktry nie jest pozbawiony znaczenia dla
prawidowego rozstrzygnicia sprawy)
- pozasdowa ekspertyza sprzeczna z ekspertyz sdow nie przesdza o wznowieniu
postpowania
3. Opinia psychiatryczna
- zawsze konieczna, gdy zachodzi uzasadniona wtpliwo co do poczytalnoci
oskaronego/podejrzanego

badanie psychiatryczne poczone z obserwacj w zakadzie leczniczym

Art.2031.W razie zgoszenia przez biegych takiej koniecznoci, badanie stanu zdrowia
psychicznego oskaronego moe by poczone z obserwacj w zakadzie leczniczym tylko wtedy,
gdy zebrane dowody wskazuj na due prawdopodobiestwo, e oskarony popeni
przestpstwo.
- Niedopuszczalne jest wydanie przez sd postanowienia o poczeniu badania psychiatrycznego z obserwacj w
zakadzie leczniczym, jeeli na postawie okolicznoci sprawy mona przewidywa, e sd orzeknie w stosunku
do oskaronego kar pozbawienia wolnoci z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub kar agodniejsz
albo e czas trwania obserwacji przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolnoci bez warunkowego
zawieszenia, chyba e sam oskarony wnosi o poddanie go obserwacji.

2.O potrzebie obserwacji w zakadzie leczniczym orzeka sd, okrelajc miejsce i czas trwania
obserwacji. W postpowaniu przygotowawczym sd orzeka na wniosek prokuratora.
- przed orzeczeniem o poczeniu badania psychiatrycznego z obserwacj w zakadzie leczniczym sd ma
obowizek przesucha oskaronego, chyba e jest to niemoliwe z powodu jego ukrywania si lub nieobecnoci
w kraju
- do udziau w przesuchaniu naley dopuci ustanowionego obroc, jeeli si stawi
- obroca i prokurator maj prawo wzi udzia w posiedzeniu w przedmiocie przeduenia czasu trwania
obserwacji

3.Obserwacja w zakadzie leczniczym nie powinna trwa duej ni 4 tygodnie; na wniosek

zakadu sd moe przeduy ten termin na czas okrelony, niezbdny do zakoczenia obserwacji;
czny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie moe przekroczy 8 tygodni. O zakoczeniu
obserwacji biegli niezwocznie zawiadamiaj sd.
4.Na postanowienia, o ktrych mowa w 2 i 3, przysuguje zaalenie. Sd rozpoznaje zaalenie
niezwocznie.
- nie jest to badanie psychologiczne z art. 215 KPK

4. Tumacze i specjalici
- pomocnicy organw procesowych
- tumacz osoba wezwana przez organ procesowy do tumaczenia ustnego owiadcze
- specjalista fachowy pomocnik organu procesowego
- mog to by funkcjonariusze organu procesowego np. ABW jak i osoby z zewntrz
- do specjalistw stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce biegych, ale wezwanie specjalisty nie wymaga
postanowienia; wynik w formie protokou z czynnoci (nie opinii)
- pomocnicy mog wystpowa w roli wiadkw

IV. Ogldziny
- ogldziny to sposb przeprowadzenia dowodu polegajcy na zmysowym zapoznaniu si przez
organ procesowy z miejscem, rzecz, ciaem osoby
- do zada ogldzin nale:
1) utrwalenie wygldu i stanu przedmiotu ogldzin (miejsca/rzeczy/osoby)
2) wyrywanie ladw i ich zabezpieczenie

66

3) wnioskowanie i opracowanie wstpnych wersji zdarzenia

- ogldzin dokonuje organ procesowy, ale moe on korzysta z pomocy specjalisty, biegego
- ogldziny to nie przeszukanie ani wizja lokalna
- ogldziny miejsca i osb czynnoci dowodowe niepowtarzalne
- dokumentacja przebiegu i wynikw ogldzin protok + fotografie, szkice, nagania wideo itp.
- oskarony i osoba podejrzana s zobowizani podda si ogldzinom zewntrznym i innym badaniom
poczonym z naruszeniem integralnoci ciaa (art. 74)

- otwarcie zwok (sekcja zwok) czynno procesowa biegego dokonywana w obecnoci

prokuratora/sdu, polegajca na pomiertnym badaniu zwok w celu ustalenia przyczyny mierci
(sekcja sdowo-lekarska)
V. Eksperyment procesowy
czynno dowodowa przeprowadzana przez organ procesowy w toku postpowania
przygotowawczego lub sdowego w formie dowiadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowicych
przedmiot rozpoznania zdarze lub ich fragmentw
- czynno organu procesowego prowadzcego postpowanie karne
- dopuszczalny udzia stron
- utrwalenie w formie protokou + moliwo rejestracji za pomoc urzdzenia rejestrujcego obraz/dwik
- eksperyment procesowy to nie eksperyment rzeczoznawczy (przeprowadzany przez biegego i bdcy czci
jego opinii)

VI. Dokument art. 11514 KK; istota dowodu polega na zapoznaniu si z treci zapisu
40. Badania osobopoznawcze i wywiad rodowiskowy
- polegaj na zebraniu informacji o oskaronym
41. Poszukiwacze czynnoci dowodowe (zatrzymanie rzeczy i przeszukanie)
I. Zatrzymanie rzeczy
- czynno majca na celu pozyskanie dla postpowania karnego rzeczy
- zatrzymaniu podlegaj rzeczy mogce stanowi dowd w sprawie, ktre:
1) suyy/byy przeznaczone do popenienia przestpstwa
2) zachoway na sobie lady przestpstwa
3) pochodz bezporednio/porednio z przestpstwa
4) mog suy jako rodek dowodowy do wykrycia sprawcy czynu lub ustalenia przyczyn i okolicznoci
przestpstwa, albo ktrych posiadanie bez odmowa zezwolenia jest zabronione

- czynno zatrzymania skada si z 2 faz:

1) danie przez uprawniony organ wydania rzeczy dobrowolnie przez osob, w stosunku do
ktrej istnieje uzasadnione podejrzenie, e taka rzecz znajduje si w jej posiadaniu
2) odmowa dobrowolnego wydania przymusowe odebranie + mona naoy kar porzdkowa
- warunek formalny prawidowoci zatrzymania: uprzednie wydanie postanowienia przez sd/prokuratora
- zatrzymanie rzeczy protok

II. Przeszukanie
a) zwyke
b) nie cierpice zwoki
- z czynnoci przeszukania sporzdza si protok
42. Kontrola i utrwalanie rozmw
I. Podsuch procesowy
kontrola i utrwalanie treci rozmw telefonicznych oraz kontrola i utrwalanie przy uyciu rodkw
technicznych treci innych rozmw lub przekazu informacji, w tym korespondencji przesyanej drog
elektroniczn
- instytucji kontroli i utrwalania rozmw regulowanej przez KPK nie naley odnosi do tzw. posuchu
operacyjnego, regulowanego odrbnymi przepisami

67

68