I.

Wstp
Zabawa jest podstawow form aktywnoci dziecka w wieku przedszkolnym, dziki

ktrej rozwija si ono i stopniowo przygotowuje do nauki szkolnej. ,,Dziki niej dziecko
poznaje stosunki spoeczne, ksztaci umys i umiejtnoci skutecznego dziaania oraz tworzy
pozytywne stany uczuciowe i rozadowuje napicia emocjonalne.1
Odgrywa wielk rol w rozwoju dziecka, bowiem stanowi dla niego gwn form
poznawania rzeczywistoci, czyli uczy, wychowuje, rozbudza okrelony stosunek do
otoczenia spoecznego, daje moliwoci zdobycia dowiadczenia i wiadomoci, stwarzajc
tym samym warunki pobudzajce do komunikowania si, mylenia i twrczoci oraz wielu
przey i radoci.
Ogromn rol zabawy podkrela K. Tyborowska, ktra uwaa, e zabawa jest:
-

,,wanym czynnikiem wychowania moralnego

znaczco wpywa na fizyczny rozwj dziecka

ksztatuje jego sprawnoci i umiejtnoci

- rozwija mylenie przyczynowo skutkowe

-

wywouje uczucie zadowolenia i satysfakcji

uczy wspdziaa z innymi oraz podporzdkowywa si przepisom i prawidom

obowizujcym w grupie

pozwala na poznanie i zrozumienie wiata oraz rozrnianie

fikcji od

rzeczywistoci.2
W wieku przedszkolnym zabawa odgrywa szczeglne znaczenie, kiedy to nastpuje
przejcie od zabaw indywidualnych do zabaw zespoowych. ,,Zabawa zespoowa spenia
istotn rol w socjalizacji dziecka, ktre musi podporzdkowa swe osobiste denia i chci
wsplnym projektom. W zabawie tkwi take element autoedukacji polegajcy na tym, e
dziecko samodzielnie radzi sobie z problemami, wyprbowuje swe siy i moliwoci,
pokonuje opr jaki stawia mu materia i tworzywo w toku dziaania oraz dobiera
odpowiednie akcesoria i symbole konieczne do inscenizacji.3
Jako podstawowy rodzaj dziaalnoci w wieku przedszkolnym oraz rodek ekspresji w
naturalny sposb zaspokaja potrzeb ruchu, emocjonalnych dozna i przey estetycznych,
1

A. Klim- Klimaszewska: Pedagogika przedszkolna w.II Warszawa 2005, s. 39.

K. Tyborowska: Wiek przedszkolny w: M. ebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i
modzie, Warszawa1966, s. 164.
2

M. Przetacznikowa, Z. Wodarski: Psychologia wychowawcza, Warszawa 1986, s.95.

a take spoecznych kontaktw z innymi dziemi i dorosymi. Jest rwnie okazj do

nabywania dowiadcze i obserwacji oraz wie si z twrczoci plastyczn, konstrukcyjn
oraz z ekspresj sown, ruchow, muzyczn i wokaln. Zabawa nie tylko zaspokaja
potrzeb ruchu i dziaania, ale rwnie zachca do inicjatywy, pobudza wysiek umysowy,
oywia wyobrani i pami oraz daje okazj do podejmowania prb w celu pokonywania
trudnoci.

,, Dzieci gromadz dowiadczenia za pomoc zabaw manipulacyjnych, ktre

rozwijaj umiejtnoci technicznego i praktycznego obchodzenia si z zabawkami i

przedmiotami codziennego uytku. W wieku przedszkolnym manipulacja przeradza si w
zabaw badawcz, w ktrej przedmiotem dziaania jest otaczajca dziecko rzeczywisto.4
Zabawy konstrukcyjne rozwijaj w dziecku tzw. wyobrani przestrzenn oraz ucz
planowania i rozplanowywania swoich czynnoci w myli i w wyobrani. Wedug S.
Szumana dziecko ,,(...) przez budowanie uczy si bowiem i rozwija swj umys, podobnie
jak przez ksik uczy si i rozwija umysowo dziecko w szkole.5
Wielostronn rol zabawy podkrela m.in. M. Tyszkowa. Wedug niej ,,zabawa oddziauje na
rozwj umysowy, motoryczny i emocjonalno-spoeczny dziecka. Ta forma aktywnoci ma
charakter twrczy. Sprzyja ksztatowaniu wyobrani i kreatywnoci dziecka, bowiem
powouje ono do istnienia umowny wiat zabawy, nie tracc przy tym poczucia realnoci
wiata poza przestrzeni zabawow. Dziecko tworzy wiat fikcji, staje si twrc i panem
innego wiata. W ten sposb najpeniej odczuwa i rozwija swoja podmiotowo.6
Szczeglnie na rozwj dziecka wpywaj zabawy tematyczne. Ju w trakcie samego
gromadzenia treci do zabawy udzia bior prawie wszystkie funkcje poznawcze dziecka,
takie jak spostrzegawczo, uwaga, pami, wyobrania i mylenie. Rozwija si rwnie
pomysowo, zaradno i inicjatywa. Naley zwrci szczegln uwag na fakt, e podczas
zabaw tematycznych wystpuje nieograniczona moliwo ekspresji emocji i uczu oraz
moliwo wyadowywania napi nerwowych i konfliktw wewntrznych. Dlatego
zabawy te mog peni funkcje diagnostyczne i psychoterapeutyczne.
Wiele wanych funkcji poznawczych, ksztaccych i wychowawczych speniaj zabawy
dydaktyczne, dziki ktrym dziecko gromadzi materia poznawczy oraz utrwala i operuje
zdobytymi informacjami. Mona nazwa je zabawami poznawczymi, ,,gdy peni role
4

B. Grzeszkiewicz : Spoeczny charakter zabaw dzieci, Wychowanie Przedszkolne nr

3(114)2003, str. 5-8.

S. Szuman: Rola zabawy, twrczoci i pracy dzieci w procesie kierowania ich rozwojem, Warszawa
1985, s.55.
6
M. Tyszkowa, Rola zabawy tematycznej w rozwoju psychiki dziecka, Wychowanie w Przedszkolu,
nr 2-3, 1990, s. 67

wspomagajc w zakresie uwiadamiania istoty poznanych rzeczy, zjawisk i prawidowoci

oraz sensu dokonujcych si na oczach dziecka przemian.7 Wan rol odgrywaj tu
rwnie zabawy ruchowe, ktre ksztatuj u dziecka jego sprawno, koordynacj ruchw i
orientacj przestrzenn.
Zabawy

wyzwalaj rne emocje pozytywne i negatywne, ale te pozwalaj na ich

rozadowanie, dziki czemu dziecko moe lepiej funkcjonowa. W zabawie dziecko

komunikuje si z innymi przezwyciajc trudnoci w nawizywaniu kontaktw.
Pracujc z dziemi naley zawsze mie na uwadze dobro dziecka. Patrze na dziecko z trosk,
nie przeszkadza mu w rozwoju, ale by tu obok, tworzy sytuacje umoliwiajce dziecku
cigy wzrost umiejtnoci, wiedzy, poczucia wasnej wartoci.
Stosowanie bogatych metod i form w procesie wychowawczo-dydaktycznym prowadzi do
wyraania przez dziecko otaczajcej rzeczywistoci za pomoc rnych rodkw ekspresji
twrczej.
W pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym mamy moliwo swobodnego wyboru
dziaa, moemy sami dziki dokonywaniu wyboru programu, wybiera i wprowadza rne
propozycje innowacji pedagogicznych. Poprzez tworzenie warunkw do rnego rodzaju
aktywnoci, stwarzamy dzieciom moliwo poznania, wyraania siebie, uatwiamy i
pogbiamy kontakty z grup, zwaszcza tym dzieciom, ktre czuj lk przed grup,
pozwalamy uwierzy we wasne siy i moliwoci.
II.

Opis i analiza przypadku dziecka z trudnociami w uczeniu si w grupie

przedszkolnej 6-latkw
1. Identyfikacja problemu
Krzy naley do grupy dzieci 6-letnich w roku szkolnym 2009/10.
Ju w pierwszych dniach obserwacji wywnioskowaam, e chopiec wymaga powicenia
wikszej iloci czasu. Krzy niechtnie pracuje z grup, ma wolne tempo pracy i nie lubi
wypowiada si na forum.
Dziecko wychowuje si w rodzinie penej, jest jedynakiem . Rodzice pracuj zawodowo.
Gwne objawy wskazujce na istnienie problemu to:
- unikanie wypowiedzi na forum grupy
- ubogi zasb sw
- saba pami suchowa i wzrokowa
7

W.Hemmerling: Zabawy w nauczaniu pocztkowym, Warszawa 1990, s.78.

brak koncentracji uwagi.

2.Geneza i dynamika zjawiska

Krzysiu do kadej pracy podchodzi bardzo niechtnie. Wszystkie prace jakie wykonuje
s niestaranne, myli litery. Ma rwnie trudnoci z czytaniem. Problem dotyczy rwnie
czytania

wyrazw jednosylabowych, co wiadczy o pogbiajcej si nieznajomoci

poznanych liter.
Obserwacja dziecka w grupie :
-

bardzo niska sprawno manualna

brak wytrwaoci w wykonywaniu zadania

mylenie znakw graficznych

trudnoci w czeniu gosek w sylaby nieumiejtno syntezy wyrazw

wypowiadanie si jednym sowem, niewyrazisto mowy, ubogi zasb sownictwa..

Chopiec po wielomiesicznej pracy indywidualnej zna do dobrze wikszo liter, radzi

sobie z odczytaniem prostych wyrazw przy pomocy nauczyciela.
Ma ubogi zasb poj z zakresu rodowiska.
3.Znaczenie problemu.
Krzysiu wymaga staej pomocy nauczyciela, co utrudnia prac z pozosta grup.
Chopiec wymaga indywidualnego podejcia nauczyciela oraz pomocy psychologa. Bardzo
wane jest wsparcie ze strony rodzicw . Dodatkowe zajcia dydaktyczno wyrwnawcze
pomog chopcu usprawni jego funkcje poznawcze (uwag, pami, mylenie, ).
Systematyczne wiczenia wspomagajce technik czytania oraz samodzielne pokonywanie
trudnoci w nauce pisania, pozwol dziecku na szybsze opanowanie i utrwalenie tych
niezbdnych umiejtnoci.
4. Prognoza.
Negatywna:
-

nastpi stopniowe obnianie si motywacji do nauki

chopiec nie nabdzie umiejtnoci czytania i pisania

saba pami utrudni dalszy prawidowy rozwj dziecka i spowoduj pogbianie si

dotychczasowych trudnoci

brak podstawowych umiejtnoci takich jak czytanie , pisanie i komunikowanie si

uniemoliwi sprawne nabywanie innych umiejtnoci niezbdnych do prawidowego
funkcjonowania dziecka w przedszkolu, a pniej w szkole i w yciu dorosym

dojdzie do zaburze sfery emocjonalno-uczuciowej i ksztatowania si negatywnej

postawy w stosunku do podjcia nauki w szkole.

Pozytywna:
Po wdroeniu zaj dydaktyczno-wyrwnawczych i dziaa terapeutycznych
nastpi:
- usprawnienie komunikowania si
-

wzbogacenie sownictwa

usprawnienie nauki czytania i pisania

wypracowanie nawyku samokontroli i koncentracji uwagi

dalszy, prawidowy rozwj dziecka.

5.Propozycje rozwizania
Krzy

wymaga szczeglnej troski i indywidualnej pomocy. W przezwycieniu

trudnoci niezbdne jest wspdziaanie wielu osb. Rozmowy z rodzicami uwiadomiy im

niezbdno podjtych poczyna, naley je systematycznie wdraa i kontynuowa, zarwno
w przedszkolu jak i w domu.
Cele :

wiczenia pamici, uwagi i spostrzegania

rozwijanie i korygowanie funkcji percepcyjno motorycznych, niezbdnych w procesie

czytania i pisania/ usuwanie przyczyn trudnoci w czytaniu i pisaniu/

stworzenie moliwoci wszechstronnego angaowania tych funkcji podczas

wicze z

dzieckiem

usuwanie niekorzystnych objaww psychicznych/ zaburzenia uwagi, obnienie motywacji

do nauki, osabienia poczucia wasnej wartoci/, wystpujcych wtrnie na wskutek
niepowodze.

Zadania:

zapewni opiek psychologa na zajciach dla dzieci majcych trudnoci w nauce

obj opiek na zajciach dydaktyczno - wyrwnawczych

stosowa gry rozwijajce pami, spostrzeganie, mylenie, mow dziecka

zachca do wypowiadania si

Plan oddziaywa:

utrzyma dobry kontakt z dzieckiem

rozwija i korygowa funkcje percepcyjno motoryczne

rozwija funkcje poznawcze, dy do wzbogacania sownika dziecka

stosowa wiczenia pisemne do aktualnych moliwoci dziecka

docenia kad, wykonan samodzielnie i zakoczon, prac dziecka.

wiczy koncentracj uwagi dziecka

wsppracowa z rodzicami dziecka i psychologiem w celu omwienia postpw dziecka

i zaplanowania dalszych dziaa.

6.Wdraanie oddziaywa
Chopiec zosta objty opiek na zajciach dydaktyczno wyrwnawczych. Zarwno na
zajciach z ca grup jak i dodatkowych prowadziam wiczenia orientacji przestrzennej,
staraam si te rozwija spostrzegawczo analityczno reprodukcyjn oraz umiejtno
przetwarzania obrazu graficznego na obraz dynamiczny. Dziecko zaczo samodzielnie
pracowa , chtnie pokonywa wasne trudnoci. Krzysiu zacz

czyta wyrazy

jednosylabowe i proste zdania, coraz czciej rozumia czytany tekst. Chtniej zabiera gos
na forum grupy.
7.Efekty oddziaywa
Systematyczna praca z Krzysiem przy penej wsppracy z rodzicami chopca i
psychologiem daa znakomite efekty. Koczc swj pobyt w grupie 6-latkw Krzysiu
poczyni znaczne postpy. Potrafi bezbdnie odwzorowa napisany krtki tekst , coraz
rzadziej myli znaki. Widoczne s take postpy w nauce czytania. Nadal ma trudnoci ze
skupieniem swojej uwagi na wykonywanej pracy, stara si jednak doprowadzi j do koca.
Nastpiy znaczne postpy w rozwoju mowy, uywa wielu nowo poznanych sw i rozumie
ich znaczenie. Dalsza terapia jest jednak konieczna. wiczenia koncentracji uwagi,
ksztacenie funkcji poznawczych usprawniajce technik pisania i czytania, s niezbdne do
dalszego prawidowego funkcjonowania dziecka w szkole.