Professional Documents
Culture Documents
R o zd zia d zie w i ty
136
R o zd zia d zie w i ty
[2. Postulat rozw oju sil w ytw rczych jako podstaw ow a znsada,
ktr kieruje si Ricardo w ocenie zjaw isk ekonom icznych.
M althus obroc najbardziej reakcyjnych elem entw
w rd klas panujcych. D arw in obala faktycznie
teori ludnociow M althusa]
739
R o zd zia d zie w i ty
Rozdzia dziewity
143
R o zd zia d zie w i ty
{D ie
R o zd zia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
U w agi
Rozdzia dziewity
154
155
R o z d z ia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
C e n a n a jw y sz a
C e n a n a jn i sz a
p rz e c i tn a
cena
1641-1649
1650-1659
1660-1669
1670-1679
1680-1689
1690-1699
[75 szyi.
68
65
61 ,,
41
63 ..
6 pens. (1645)]
1 ,, (1650)
9 ,, (1662)
(1674)
5 pens. (1681)
1
(1695)
R o zd zia d zie w i ty
ii
1700-1709
1710-1719
1720-1729
1730-1739
1740-1749
Yearly average
price
35 szyi.
43
37 ,f
31
31 ,,
69 szyi.
69 ..
48 m
58
45 ,,
Vio pensa
6Vu
37/io
56/io
7/io
9 pens.
4
5
2
1
(1709)
(1710)
(1728)
(1735)
(1740)
1750-1759
1760-1769
1770-1779
1780-1789
1790-1799
Yearly average
price
36 szyl.
40 i ,
45
46
57
45/u pensa
4*/io
3*/io
9*/io
66/ie
28 szyl. 10 pens.
26
9
33
8
35
6 ,,
43
-
(1750)
(1761)
(1779)
(1780)
(1792)
1800-1809
1810-1819
1820-1829
1830-1839
1840-1849
1850-1859
162
szyl. 6 pens
M 10
6
,
9
6
,
4
(1801)
(1800)
(1812)
(1813)
(1810)
(1825)
(1831)
(1847)
(1855)
74
44
39
44 .
40
7
4
6
7
4
6
4
i,
(1815)
(1814)
(1819)
(1822)
(1835)
(1849)
(1850)
69
6 9/so
53
4 7/10
165
R o zd zia d zie w i ty
(tam e, str.
118). P an
R o zd zia d zie w i ty
wasnoci,
czyli
w prow adzenia
prawa
wasnoci"
168
jed n ak
p rzekszta cen ie
takich
Ziem
grom adzkich
grunty
169
R o zd zia d zie w i ty
i eksploatacj
maszyn
parow ych.
W odospady
byw aj
rnicy istniejcej
m idzy ren t
pacon za
ziem i, k t re to
ziem ie znajduj
si w e
w splnej
u p raw ie
(tam e, str. 3 7 /3 8 ).
26
171
R o zd zia d zie w i ty
173
R o zd zia d zie w i ty
R o zd zia d zie w i ty
1 77
R o zd zia d zie w i ty
o ddziayw anie
chem iczne
i upraw
ziem ia
staje
si coraz
s p r z e d a je si p o ta k ie j s a m e j c e n ie , zysk
(tam e, str. 4 5 - 4 8 ).
Rozdzia dziewity
180
przynosi
181
R o zd zia d zie w i ty
c z
109/1 1 0 ).
Rozdzia dziewity
dw a
dostateczna
184
R o zd zia d zie w i ty
popeniaj p r z e d e w s z y s tk im ten
187
R o zd zia d zie w i ty
[naroli], to jest to cakiem zgodne z punktem w idzenia produkcji kapitalistycznej. Praca uprzedm iotow iona i praca ywa
s tymi dw om a ||5 1 7 | czynnikami, na ktrych przeciwstawie
niu opiera si produkcja kapitalistyczna. K apitalista i robot
nik najem ny s jedynymi funkcjonariuszam i i agentami pro
dukcji, ktrych w zajem ny stosunek i przeciwstawno w ynika
z istoty kapitalistycznego sposobu produkcji.
Okolicznoci, w ktrych kapitalista znw powinien si dzie
li z trzecimi, nie pracujcymi osobami zagarnit prac do
datk o w albo surplus value, w ystpuj dopiero w drugiej in
stancji. Faktem produkcji jest take i to, e z w yjtkiem owej
czci wartoci produktu, ktr w ydaje si w charakterze p a
cy roboczej, i po odjciu czci, ktra rw na si kapitaow i
staem u, cala warto dodatkow a przechodzi wprost z rk ro
botnika do rk kapitalisty. W obec robotnika kapitalista jest
bezporednim posiadaczem caej w artoci dodatkow ej, bez
w zgldu na to, jak dzieli si on ni pniej z kapitalist wy
poyczajcym pienidze, z wacicielem ziemskim itd. Produk
cja, jak zaznacza Jam es M il iI5S', mogaby zatem trw a bez
przeszkd nadal, gdyby znik ten, co otrzym uje rent grunto
w , i jego miejsce zajo pastwo. O n - pryw atny waciciel
ziemski - nie jest nieodzownym agentem produkcji kapitali
stycznej, mimo e produkcja ta w ymaga, aby wasno ziem
ska naleaa do kogo, byle nie do robotnika, a wic np. do
pastw a. Z samej istoty kapitalistycznego sposobu produkcji w odrnieniu od feudalnego, antycznego itd. - w ynika, e te
klasy, ktre bezporednio uczestnicz w produkcji, a wic
uczestnicz te bezporednio w podziale w yprodukow anej
w artoci, a zatem i produktu, w ktrym realizuje si ta w ar
to, ograniczaj si do kapitalistw i robotnikw najemnych
Z wyczeniem waciciela ziem skiego (ktry wcza si do
piero post festum w skutek stosunkw wasnoci wobec sil na
tury, stosunkw, ktre nie w yrosy z kapitalistycznego sposobu
produkcji, lecz ktre ten sposb produkcji ju zasta). To
ograniczenie wcale nie jest bdem u R icarda i innych; prze
ciwnie, stanow i ono odpow iedni teoretyczny w yraz kapitali
stycznego sposobu produkcji, w yraa jego differentia specifica. P an Rodbertus nazbyt jeszcze jest obyw atelem ziem skim
188
189
R o zd zia d zie w i ty
tu pod tym tylko wzgldem , e zapom ina, i the w hole produce nie dzieli si in rent, profit and wages [na rent, zysk
i pac], lecz th a t p a rt of it w ill be allo tted in the shape of
Capital to one or some of these three classes [e cz jego
w postaci kapitau przypada w udziale jednej lub niekt
rym spord tych trzech klas],
M gby Pan utrzym yw a, i podobnie jak p ie r w o tn ie p raw o rwnoci
zyskw z k ap itau m usiao ta k bardzo obniy ceny pro d u k t w suro
wych, e ren ta gruntow a znika, a potem re n ta ta w skutek w zrostu cen
znw p o w staa z rnicy p lo n w na gruntach bardziej i mniej u ro d zaj
nych, po d o b n ie te i d z is ia j korzyci pynce z otrzym yw ania renty grun
tow ej obok zw ykego zysku z kapitau pow inny by dopty zachca
k apitalist w d o stosow ania k apitau, aby zagospodarow yw a i m elioro
w a now e grunty, dopki w yw oane przez to przepenienie rynkw nie
pocignie za sob ta k znacznej obniki cen, e najbardziej niekorzystne
lokaty k ap itau p rzestan przynosi rent gruntow . In n y m i s o w y , r w
n a o b y
s i
to
s tw ie r d z e n iu ,
Z k a p ita u
prawo,
lana
praw o
r w n o c i
z y s k w
u c h y a o b y w s to s u n k u d o p r o d u k t w s u ro w y c h
my
jest
wanie' R ic a r d o
kt re g o
przez
w arto
w y d a t k o w a n
w pierw szym
rozdziale
p r o d u k t w
prac,
sw ego dziea
inne
okre
pierw szym p raw em , aby udow odni d rugie (R o d b e r tu s , tam e, str. 174).
Rozdzia d zie w i ty
w ted y , kiedy... w
Zastosow anej pracy} odnosi si przew anie do renty gruntow ej, a nie
do zysku z k ap itau . Zysk z k ap itau nie m oe nigdy w zrosn z tego
pow o d u , e w skutek zw ikszenia w artoci p roduktu narodow ego przy
niezm ien io n ej produkcyjnoci, lecz zw ikszonej sile w ytw rczej (w zm o
onej liczbie ludnoci) n ar d otrzym uje w icej zysku z k ap itau , gdy
ten Z w ikszo n y zysk z kap itau p rzypada zaw sze na kapita, k t ry po-
193
R o zd zia d zie w i ty
1 8 3 0 r. m i d z y w i k s z lic z b m o r g w n i w
1 8 0 0 r. ; ow e nowe
194
R o zd zia d zie w i ty
rolnicza, k tra
do
najm niejszej
n aw et
nadzw yczajnej
lokaty
k a p ita u
([L isty
197
R o zd zia d zie w i ty
199