Updated 25 Haziran 2014, 09:36 TS

Grkaynak: Merkez Bankas sndremeyecei

yangnlara itfaiyecilik yapyor
KERM KARAKAYA

The Wall Street Journal

Trkiye'de faiz tartmas, son aylarda daha nce benzeri hi grlmemi bir sertlikte
geiyor. Babakan Recep Tayyip Erdoan, "Faizi artrdn gibi indir, bedelini dersin"
diye uyarrken, hkmetten baz isimler Merkez Bankas'n "vesayet kurumu" olmakla
ve faizleri yksek tutmakla eletiriyor.
Bu ar eletiriler altndaki Merkez Bankas, dier taraftan piyasa dengelerini gzetmeye
alyor. Son olarak Banka, faizleri dn 75 baz puan indirdi ve 2 ayda 125 baz puan
indirimle politika faizini yzde 8.75'e ekti. Peki bu karar doru muydu ya da indirimler
devam etmeli mi? Merkez Bankas, Babakan'n istedii hzda faiz indirirse ne olur?
Enflasyon ile faiz arasndaki iliki nasldr? Belki de daha nemlisi ekonomi politikas
dediimizde konutuumuz tek konu olan faiz, Trkiye ekonomisindeki btn sorunlar
zebilecek bir ara mdr?
lgili haberler
zatay: Hkmet Merkez'e bask yaparak
kendi topuuna kurun skyor
Grsel: Trkiye ekonomisi tkand
Rodrik: Efsane yaplm Trkiye ekonomisini

Btn bu sorularn cevabn Trkiye'de para

politikas alanndaki en nemli isimlerden
biri olan Bilkent niversitesi retim yesi
Prof. Refet Grkaynak ile bulmaya altk.
Doktora tezini ABD Merkez Bankas Eski

zor gnler bekliyor

Pamuk: AKP'nin ekonomi modeli uzatmalar
oynuyor

The Wall Street Journal Trkiye

Bakan Ben Bernanke ile hazrlayan ve

birok akademik almaya Bernanke ile
birlikte imza atan Grkaynak, faiz ve
bamsz kurumlar zerindeki basknn
Trkiye ekonomisini 1990'l yllarn alkantl
dnemlerine geri gtrebilecei uyarsnda
bulunuyor.
Enflasyonun-faiz ilikisi ve Babakan'n
yapt son aklamalarla balayalm.
Babakan, faizler indike enflasyonun
da ineceine inanyor. Son olarak
Merkez Bankas politika faizini 75 baz
puan indirdi. Sizce faiz indirimleri

devam etmeli mi?

Hayr. Merkez Bankas'nn vazifesi enflasyonu hedefe getirmek. Para politikas
enflasyonu kalc olarak etkileyebilir ancak bymeyi kalc olarak deitiremez. Onun
iin bu iyi bir vazife.
imdiki faiz dzeyi ile de enflasyonun hedefe yaknsamas ok olas deil, faiz drerek
hedefi yakalamak daha da zorlar. Faizi drmek talep artrmak iin yaplr. Talebi
artrmak atl kapasite varsa ie yarayan bir politika ve Trkiye'de u anda kayda deer
bir atl kapasite yok. Yeterli retim kapasitesi olmayan bir lkede talebi artrdnz
zaman, talep i retim ile karlanamayaca iin iki sonu doar: cari ak ve enflasyon.
Dtne sevindiimiz cari ak hala ok, ok yksek. Enflasyon zaten ok uzun
zamandr hedefin yaknna uramad, uramas da beklenmiyor. Dolaysyla enflasyon
hedefini ciddiye alan bir merkez bankasnn faiz indirmemesi gerekir.
Dolaysyla Merkez Bankas'nn faiz indirmesi, enflasyon ve cari ak
yaratmaktan baka bir ie yaramaz diyorsunuz yle mi? Peki byme ve
yatrm art getirmez mi?
Hayr getirmez. Trkiye ekonomisi u anda tkand. u ayrm anlamak ok nemli: Bir
takm politikalarla ekonomiyi konjonktrel olarak idare edebiliyorsunuz ancak iktisadi
yapy deitirmediyseniz kalc bir etki elde edemiyorsunuz. Bu siyasi ortamda bu kadar
yatrm yaplabiliyor. Siyasi ortam deimeden yatrm yaplmayacak. Kadnn emek
gcne katlm artmadan, igc ve dolaysyla retim artmayacak. Bu ekonomide
yaplacak retim, i arayan herkes alsa da ok fazla deil zaten. Hem alan hem i
arayan insanlarn eitim kalitesine baktnzda ok kt ve daha da dyor.
Dolaysyla, retim faktrlerini deitirmeden, yatrm ortam iyiletirmeden, igcne
katlm profilini ykseltmeden, bymeyi daha da artrmak mmkn deil.
Trkiye'deki belirsizlik yznden i insanlar yatrm yapmaktan imtina ediyorlar. zel
sektr yatrmlar duruyor. Dorudan yabanc yatrm zaten gelmiyor. Portfy
yatrmlar ile gelip, "dare ettiimiz kadar edip kap gidelim" denebilir. Ama "Gelip
fabrika kuracam" demek zor. Biz bu lkenin vatandalar olarak bamza ne geleceini
bilmiyoruz ki yabanc gelip yatrm yapsn.

unu aka sylemek lazm: Bugn Trkiye'de faiz indirerek geici olarak kk bir
byme elde etmek mmkn ancak ardndan byk bir enflasyon gelir. hracat iin de
etki ayn. nce dviz kurundan kk bir rekabetilik kazanc ardndan enflasyon ile
maliyetler ykseldii iin baa dn. Kalc etkiler ancak makine tehizat yatrmndan
(gayrimenkul yatrmndan deil) beeri sermaye ve retkenlik artndan gelecek.
O halde faiz indirilse dahi hkmetin istedii byme yakalanamayabilir
mi?
Konjonktrel politikaya geri dnerek anlataym. 2009 yl ile 2013-14 kyaslamas iyi bir
kyaslama. 2009'da (2008 kresel krizi sonrasnda) biz kamu harcamalarn artrdk.
Merkez Bankas mthi faiz indirdi. "Bak faiz dyor ve sonucunda enflasyon
ykselmedii gibi byk retim art yaanabiliyormu. Demek ki bunu yapsak yine
olacak" inan olutu hkmette. Bir baka ifadeyle, "Bu ilac aldm bana iyi geldi, imdi
yine hastaym ayn ilac alrsam iyi gelecek" inan yerleti. Ama ayn hastal
geirmiyoruz bu kez. Bu ila ie yaramaz, 2009'daki gibi talep eksiklii ile mcadele
etmeye almyoruz imdi. Ekonomiye steroidi dayayp "seime kadar ko" demek
sonra daha byk sorun karr.
imdiki hastalmz nedir peki?
2009'da Merkez Bankas hzla faiz indirdiinde durumu hatrlarsanz, i talep
lmekteydi. Klmenin olduu, isizliin artt bir dnemdi. Talebin olmamas
nedeniyle fiyatlarn artmad bir dnem. Merkez Bankas'nn faiz indirmesi bu
durumda doald.
O srada Merkez Bankas'nn endiesi enflasyonu aadan skalamakt. Ben dahil
hemen hemen her iktisat Merkez Bankas'na ald nlemler nedeniyle glmt.
"Olmadk iktisat politikas yapyorsun, kriz oluyor, enflasyon decek diyorsun" diye
eletiriyorduk. Ancak Merkez Bankas'nn syledii mekanizma ile syledii eyler oldu
ve hakl kt. Sonucunda byk kredibilite kazand. Bu memlekette iktisadi sistemin
nasl ilediini herkesten daha iyi anladklarn gsterdiler. Semeresini de ok uzun sre
yediler. 2010-2011'de ok acayip bir iktisat politikas karmas ile kamuoyunun nne
ktklarnda bu kez "Bana hi makul gelmiyor ama byle yapyorlarsa bir ey bildikleri
iin yapyorlardr" demeyi renmitik. Uygulanan politikalarn makul olmadna ikna
olmamz ok zaman ald.
Ama sonu u: Enflasyonun hzla dt ve ekonominin kld, talebin yerlerde
srnd bir ortamda talebi krkleyici politikalar ok iyi iktisat politikasyd. Bu
srada kamu harcamalarnda da nemli bir art grdk. 2009'da bteye bakarsanz
faiz d harcamalarn zpladn grrsnz. Bunu bte anda grmedik nk
faizler dt iin faiz harcamalar da dmt. Bu ok iyi bir iktisat politikas
karmasayd. Sonucunda ortaya 2010-2011 bymesi kt. Ardndan 2012 ve 2013'de
bymenin hzla dmesi artc deil. nk artk bu iktisat politikasnn ie
yaramad bir noktaya gelinmiti. Kriz srasnda talep yerlerde srnd iin bu
politika ie yaramt. 2012 ve 2013'de talep kt myd? Hayr. Peki 2014'de? Hayr.
Peki gemite uygulanan bu politikay uygulamaya devam edersek ie yarar m?
Kesinlikle hayr. nk ayn dertten mustarip deiliz, retimin potansiyelinin altnda
olmasndan deil potansiyelin kendisinin yeterince hzl artmayndan ikayetiyiz bu
sefer. Ama hem maliye hem para politikas ile talebi ittirmeye devam ediyoruz.

Enflasyonun hzla dt ve ekonominin kld,

talebin yerlerde srnd bir ortamda talebi
krkleyici politikalar ok iyi iktisat politikasyd
Ksacas, talebin yksek olduu, kapasitemizin snrlarn zorladmz bir
dnemde faiz indirimi ie yaramayacak.
Kesinlikle. Trkiye'nin konjonktrel olarak retim cinsinden bir sknts yok. Trkiye
retimine hangi arala bakarsanz bakn potansiyelindeyiz zaten. Trkiye'de u anda,
bizim lkemizin standartlarna gre, isizlik yksek deil. Dnya ortalamalarn gre
yksek ama bizim igc profilimize gre isizliin ok daha dk olamayaca bir
lkeyiz. Bu ekonomi, ancak bunu retecek. Peki neden bu kadar ok cari ak
retiyoruz? nk lkenin retemeyecei kadar ok talep yaratyoruz. O talebi
krklemek, d dengesizlik olarak cari ak, i dengesizlik olarak ise enflasyon
yaratyor.
Trkiye uzun sredir grmedii bir siyasi bir alkant iinde. Siyasi istikrar, tek parti
iktidar demek deildir. Siyaseten nn gremiyor kimse. Adalet sistemi yerlerde
srnyor. Bamsz kurumlarnzn bamszlnn bir hkm kalmam. Yaptnz
herhangi bir ite "Hkmeti kzdrrsam bamza ne i gelir" diye dnlen bir yerde
zel sektr yatrmlarnn artmamasna arlmamal. Bunlar zlmeden de kalc
byme zor.
Dolaysyla konu yine yapsal reformlara geliyor. Bir sredir lkenin btn
ekonomik dengeleri iin gzler Merkez Bankas'na evriliyor. Cari ak,
enflasyon, byme, isizlik gibi btn konularda Merkez Bankas'nn
hareket gemesi isteniyor. Bu duruma nasl gelindi?
Bizim ezberimiz, konjonktrel politikalar uygulamak ve bunu da sadece Merkez
Bankas eli ile yapmak. Bu ok byk dnsel bir hata ve maalesef ok nemli
maliyetler yaratyor. Merkez Bankas da bu algnn olumasnda ok istekli davranarak
katk yapt.
2001 sonras Trkiye'deki iktisat politikas yapmn belirleyen erevenin iktisaden isel
tutarll kuvvetliydi. Merkez Bankas'na enflasyonu kontrol etme grevi verilmiti.
Bankaclk ile ilgili hemen hibir grev verilmedi. Bunun iin "Denetime ilikin sana
hibir ara vermiyorum. BDDK'ya veriyorum. Vazifen sadece faizle talebi kontrol ederek
fiyat istikrar salamak" dendi. Ama arkasndan 2010 sonrasnda Trkiye'de byk bir
iktisat politikas bozulmas balad.
2010'da banka kredilerinde mthi bir art balad. Bizim gibi bir lkede yllk yzde
40'a ulaan bir kredi art iyi bir ey deildir. Bunu kim grd? Sadece Merkez Bankas.
Peki kim uraacak bu sorunla? Kimse gnll olmad. Dolaysyla Merkez Bankas
sorunlar zerine kalm buldu. Merkez Bankas'nn bu kadar fazla vazifeyi zerine
almasnn birka olumsuz sonucu var. Hemen grdmz olumsuz sonu, birok
hedefi kovalad iin asl yapmas gerekeni yapamyor ve onun iin enflasyon imdiki
yksek seviyelerinde. Daha dolayl ancak ayn derecede olumsuz bir baka sonucu da
cari ak oldu. Birileri yksek cari ak iin Merkez Bankas'n sulamaya balaynca

kp "Evet bu benim vazifemdir" derse o zaman hkmete dnp, "Bu cari an hali
ne, bu a neden yaratyorsun?" diye sormuyor. Halbuki cari an nedenlerinin en
byk blm hkmet politikalar. Bu kadar genilemeci maliye politikas olmasa bu
kadar cari ak da grmeyeceiz.
Merkez Bankas, 2009 sonrasnda ortaya kan yksek cari ak, kredi
bymesi ve talep patlamas sorunlarn gren tek kurumdu ve bu nedenle
tm alanlarn sorumluluu zerine kald diyebilir miyiz?
Trkiye'nin bymeye ynelik yapsal bir iktisadi politikas yok. Sadece konjonktrel
iktisat politikas uyguluyor. Btnyle her ey Merkez Bankas'ndan bekleniyor. Bunu
yapmak istiyorsan eer, o zaman BDDK'y btnyle, Maliye Bakanl'nn da bir
ksmn Merkez Bankas'na katman lazm. Vazifeyi de ver, yetkiyi de.
rnein, sermaye akmlar ile mcadele etmek istiyorsan ve bunu Merkez Bankas
aracl ile yapmak istiyorsan o zaman baz vergileri salma iznini de ona vermek lazm.
ok fazla para girii oluyorsa vergi getir. Bankalara yabanc parayla ilem vergisi koy. Bu
ok kolay bir vergi. Trkiye gibi az sayda bankas olan lkede uygulamas da zor deil.
Dnyada benzer aralarla sermaye akmlarna ilikin baarl nlemler alndn
biliyoruz.
Bence bu ileri Merkez Bankas'na vermemek gerekir ancak illa grevi verecekseniz o
grevin gerektirdii aralar da vermek elzem. Bizim durumumuzda yetki ve gereken
ara gere verilmeden birok iin sorumluluu Merkez Bankas'na verildi. Merkez
Bankas da buna itiraz etmek yerine gnll oldu.

Trkiye'nin bymeye ynelik yapsal bir iktisadi

politikas yok. Sadece konjonktrel iktisat politikas
uyguluyor
Para politikasndan ok ey mi bekliyoruz sizce?
Para politikasnn derman olamayaca sorunlar var. Biz Merkez Bankas'ndan bunlar
zmesini bekliyoruz. Trkiye'deki mesele u anda yatrmlar az. Niye az? Faiz yksek
olduu iin deil. Reel faiz gayet dk. Siyasi ve ekonomik belirsizlik ok yksek
olduu, bunun iin dk faizde bile insanlarn i yapmaktan rktkleri bir ortamda
olduumuz iin dk.
rnein adalet sistemi. Yabanclarla yaplan anketlerde sorulan "Trkiye'ye neden
yatrm yapmyorsunuz?" sorununa ilk cevap adalet sistemi oluyor. Buna hibirimiz
armyoruz. "Adalet sistemimiz, adalet retemiyor" bile demiyorum, sonu dahi
retemiyor. yaptnz ortanzla anlamazlk nedeniyle mahkemeye dtnz
varsayn. Ne kadar srer sonulanmas? Yllarla on yllar arasnda deien sreler var.
Byle bir adalet sisteminde yabanclarn byk meblalarla yatrm yapmamas
artyor mu sizi? artmamal. O halde soru u: Sorunununuz byle bir adalet
sistemiyse para politikasyla bu sorunu nasl aabilirsiniz?
Trkiye yksek teknolojili, katma deerli retim ve ihracat yapamyor. Elbette bunun

iin iyi eitimli, nitelikli igcne ihtiyacnz var. Memleketimizde eitim sistemi hibir
ey retemiyor. nne konulan bilgisayarn kullanma klavuzunu yabanc dil bilmedii
iin okuyamayan insanlardan ileri teknoloji rn ortaya karmasn nasl
bekleyeceksiniz? O halde soruyu yeniden soralm: Merkez Bankas para politikas ile
Trkiye'deki eitim sistemini nasl dzeltecek? Bu sorularn cevab basit, nk
hibirinin para politikas ile ilgisi yok. Hibiri Merkez Bankas ile ilgili deil. Dolays ile
evet, Merkez Bankas'ndan yapamayaca iler bekliyoruz.
Para politikasnn dndaki alanlarda zellikle hkmete den
grevlerden bahsetmeye balamak gerekiyor yleyse.
Evet. Trkiye ekonomisinin tkankl talep yetersizliinden gelmiyor. Bu ekonomide
artk retim yapacak bir kapasite art olmayndan geliyor. nk biz retim artnn
alan insanlarn nitelik ve niceliklerini artrarak yapabiliriz. retim yapacak makine
miktarn artrarak salayabiliriz. Bunlarn hibiri bugn Trkiye'de para politikas
sorunlar deil. Bu nedenle iktisat politikasn sadece Merkez Bankas zerinden
konumaya balaynca doru bir iktisat politikas yapamaz hale geliyoruz.
Sizin de sylediiniz gibi Merkez Bankas'nn da ok fazla buna itiraz
etmediini ve tm bu iktisadi sorunlar zmne talip olduunu grdk.
Ancak 2008 krizi sonrasnda iktisat literatrnde merkez bankalarnn
sadece geleneksel enflasyon hedeflemesi ile yetinmemesi, ayn zamanda
varlk balonlar gibi alanlarda da mcadele etmesi gerektiini savunan
yaynlarn says artt. Bu akademik alt yap Merkez Bankas'n desteklemi
olabilir mi?
Bana nedensellik tersten iliyor gibi geliyor. Para Politikas Kurulu bir iktisat politikas
karar alyor, sonra ya var olan yazndan bu politikann makul bir politika olarak ortaya
kt bir rnek bulunuyor, ya da Merkez Bankas'ndaki gayet yetkin iktisatlar bu ii
kendileri yapyorlar.
Peki bir dnem uygulad politikalarla Nobel Ekonomi dlne aday
gsterilmesi gerektii dnlen Erdem Ba, bugn "istifa edecek mi?"
diye tartlan bir isim haline nasl geldi? Ne deiti?
Erdem Ba iyi bir iktisatdr, bu deimedi. Son be ylda Trkiye deiti, iktisadi
konjonktr de deiti. Deimeyen genilemeci politikalar, deien konjonktrle
uyumsuz hale geldi. Bunun ilk sonularn enflasyon ve cari akta grmeye balamtk.
2010-2011'de ekonomi byd iin hkmet ok umursamad. Ancak o srada
uygulanan politikalarn ok da fark etmedii bir Trkiye ve dnya konjonktrndeydik.
Bu kadar potansiyelimizin zerine kma abas yoktu. Kresel likidite rahatt. Para
politikasnda ne yaptmz da o kadar da nemli deildi. Ama imdi hem Trkiye'de
hem dnyada konjonktr deiti.
Byme 2012'den itibaren yavalad ve hkmetten bask gelmeye balad. Bugn
Trkiye'de artk herhalde hi kimse "Merkez Bankas'nn zerinde bask yok" demiyor.
Bask kabak gibi ortada. Bu kadar bask ve kst altnda yaplan para politikasnn
istenen sonular vermemesi de artc deil.
Merkez Bankas yapmas gereken ii ciddiyetle yaparsa, kimse elini balamazsa bir

buuk yl iinde enflasyonu yzde 5'e getirir. Buna karn "Sana byme, cari ak ve
isizlik iin de vazife veriyorum. Arada banka kredilerini de kontrol et. Tm bunlar
yaparken de faizleri artrma derseniz" olmaz. Sonra da Merkez Bankas'n eletirmeye
balarsnz.

Bugn Trkiye'de artk herhalde hi kimse "Merkez

Bankas'nn zerinde bask yok" demiyor
22 Mays 2013'de Fed Babakan Ben Bernanke, genilemeci politikalardan
ekilmeye balayabilecekleri mesajn verdiinde aslnda durum deimiti
ve Merkez Bankas buna ayak uyduramad m sizce?
Genel olarak Trkiye ayak uyduramad. unu sormak lazm: Neden bu konumadan
sonra en ok etkilenen lke Trkiye oldu? Buna "ABD Trkiye'ye byle yapt iin oldu"
diyemeyiz. ABD bunu kendisi iin yapt, Trkiye iin deil. Btn dnyada likidite
koullar deiiyor. Trkiye'ye has ne vard ki en ok etkilenen lkeler arasnda yer
aldk? O kadar fazla scak parayla fonlanan bir cari ak yaratrsanz elbette en ok
etkilenen siz olacaksnz.
Bu borluluk devam ederken, 17 Aralk sonrasnda Trkiye'nin btn riskleri artt.
Merkez Bankas engellemez ise artan dviz kurunun enflasyona yansyaca ardndan
yeniden dvizi artraca belliydi. Ve bu yle bir sarmal ki lirann ne kadar deer
kaybedebileceinin snrn grmek zor. Ne durdurabilirdi bu ykselii? (Ocak aynda
kurlarda yaanan ykseliten bahsediyor. Dolar kuru Merkez Bankas'nn olaanst
toplanma karar ald gn 2.39 ile rekor krmt) "Kur buradan daha yksee gitmez"
dedirten ne olur? Trkiye'de bu sorunun cevab, "Bu kur art enflasyon yaratr ona da
Merkez Bankas msaade etmez, engeller" idi. Merkez Bankas, bunun yerine Ocak
aynn sonundaki toplantsnda faizleri artrmayarak, "Ben yokum" dedi. Dviz kurlar
birden bire ldrd. Bunun arkasndan phesiz bir ekilde enflasyon artacakt.
Ardndan Merkez Bankas, daha faiz artrmadan, "Olaanst toplanacam" dedii iin
bile kurlar kontrol edebildi.
Bu rnek bize Trkiye'de kredibilitesi eksilmi de olsa Merkez Bankas'nn hala kuvvetli
bir nominal kontrol kurabildiini gsteriyor. Merkez Bankas'nn iini yapmasna
msaade edersek enflasyonda istediimiz sonular greceiz, o zaman ABD para
politikasna ayak uydurmaktan bahsetmek de gerekmeyecek.
Daha nce Merkez Bankas'nn lke ekonomisini en iyi okuyan kurum
olduunu sylemitiniz. Peki bu deiimi neden okuyamad?
Okuyamadndan deil. Benim undan hibir phem yok: Merkez Bankas Trkiye ve
dnya ekonomisinde ne olduunun farknda. Bunun aksini sylemek Merkez
Bankas'nda hala var olan etkileyici insan kaynana hakaret olur. Merkez Bankas'nda
hi kimsenin faizin enflasyona yol atn dnmediinden eminim. Orada hi kimse
hem cari a, hem enflasyonu, hem bymeyi hem banka kredilerini, bir de faiz
artrmadan, kontrol edebileceklerini de dnyor olamaz.

Merkez Bankas'nda hi kimsenin faizin enflasyona yol

atn dnmediinden eminim
Dndklerini uygulayamyorlarsa hkmet basksnn olduunu mu
dnyorsunuz?
Elbette yle. Merkez Bankas'n burada eletireceksek eer, bu basky darya
yanstmad iin yapabiliriz. "Ben bask altndaym, tm bunlar yapmak zorunda
kalyorum" bile demedii iin eletirebiliriz. Merkez Bankas durmadan
sndremeyecei yangnlar iin itfaiyecilik yapmaya alyor. Marifet yangn
kartmamak da demiyor.
Kamuoyuna zerine almak zorunda kald kredi bymesi, cari ak gibi sorunlar
hakknda, "Bu nemli bir sorundur. Aslnda bununla uramas gereken ben deilim.
Hatta yapmamay tercih ediyorum ama mecburiyetten yapmak zorunda kalyorum"
demedi. Bunun muadili ABD'deki parasal genilemedir. Fed, mtemadiyen "Biz parasal
genileme yapyoruz ama aslnda tercih ettiimiz bunu yapmamak. Ekonomiyi asl
ittirecek olan ey maliye politikasdr" mesajn verdi ve bunu her frsatta syledi.
Aslnda vazifeniz olmayan ve baar ile altndan kalkamayacanz iler zerinize
kalyorsa en azndan sorumluluun nerede olduuna iaret etmek gerekir ki sorumlusu
da iini yapmak zorunda kalsn.
Merkez Bankas, belki de mecburiyetten lkenin birok makro dengesini
gzetmeye alrken, srekli enflasyonu kard. Bu nedenle de ok
eletirildi. Ancak ironik bir ekilde, hkmete dn vermekle sulanan
Merkez Bankas, bizzat Babakan tarafndan enflasyonda baarsz olmakla
suland. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz?
Merkez Bankas'nn enflasyondaki baarszlkla sulanmas trajedidir. ok da yazk.
Merkez Bankas'nn kp "Bana bu kadar i verdin. Faiz artrmama izin vermezsen
enflasyon byle olur" diye cevap vermesi gerekir. Daha arkasn getirmek istiyorsa, faiz
artrmna izin vermeyip ayrca maliye politikas ile talebi krkledii gerekesiyle
hkmete de iaret edebilir. Hkmet bir eliyle genilemeci maliye politikas uyguluyor,
dier yandan Merkez Bankas'na "Sen bunu telafi edecek politika uygulayamazsn"
diyor. Sonu elbette enflasyon olur.
Merkez Bankas Kanunu'nda deiiklik yaplmasn ve hedefler arasnda
byme ya da istihdamn da konulmas gerektiini dnyor musunuz?
Trkiye iin u anda uygunsuz olduunu dnyorum. Balamndan kopuk deil
bunlar. Bu maddeyi koyduunuzda hkmetin Merkez Bankas'nn tepesine kp ksa
vadede byme isteyeceini biliyoruz. Merkez Bankas ikisini birden yapamayacak,
enflasyon azacak. Bizim durumumuzda soruyu yine Merkez Bankas zerinden sormaya
baladmz zaman zaten yapacak bir ey yok. Trkiye'deki mesele, eitim, yatrm,
konutuk bunlar.
Bu konuda ABD rnei veriliyor ancak bu Trkiye iin doru rnek deil. ABD'de Fed'in
hem enflasyon hem istihdam ile ilgili grevi var ancak bu ikisi elitiinde hep

enflasyona ncelik veriyor oradaki iktidarlar da buna sesini kartmayacak kadar

kurumsal yapya ve bamsz merkez bankasna sayg duyuyorlar. u anda ABD'de
enflasyon hedefin epey altnda dolaysyla enflasyonu hedefe getiren politikalar ile
istihdam artran politikalar zaten ayn. Bizdeki ama enflasyon hedefin zerindeyken
daha da genilemeci para politikas iin Merkez Bankas'n zorlamak. ABD ile
Trkiye'nin ayn lke olduunu sanmann zararn grrz.

Merkez Bankas durmadan sndremeyecei yangnlar

iin itfaiyecilik yapmaya alyor
Merkez Bankas, Babakan'n istedii gibi faizleri hzla drrse ne olur?
Belki de ok iyi olur. imdiki gibi kt ama felaket olmayan bir durumda uzun sre
srnmektense bir kriz kartm oluruz ve o zaman doru dzgn i yapmak zorunda
kalrz.
Merkez Bankas faizleri yzde 5'e ekse 3-5 yllk faizler tavan deler. Bakn, PPK Ocak'ta
faizleri artrnca uzun vadeli faizler ykselmedi, dt. Neden yle? Ciddi bir Merkez
Bankas varl hissettiinizde enflasyona ilikin doru dzgn beklenti
oluturabiliyorsunuz. Kimse Trkiye'de enflasyonun hedefe gitmesini beklemiyor ama
az da olsa dmesini bekliyor. Beklentileriniz ile uzun vadeyi fiyatlyorsunuz. Uzun
vadeli krediler de buna gre fiyatlanyor. Babakan'n istedii gibi faizler yzde 0'a
ekilse bankalar kredi vermezler. lke iki yl sonra ne hale gelecek diye dnlmeye
balanr. Merkez Bankas'nn u anda, paradoksal ekilde, yatrm iin yapabilecei en
iyi ey faizleri drmemektir. nk drmeyerek enflasyon beklentilerinin
bozulmasn engelleyebilirsiniz. Bu da uzun vadeli faizlerin ykselmesini engelliyor.
Ekonomide bir deil birok faiz var. Merkez Bankas bunlardan sadece ksa vadeli
olann kontrol edebiliyor. O faizi sfra ekebilirsiniz. Faizler sfr olursa o zaman
Trkiye'de bankaclk sistemini kertirsiniz. Uzun vadeli faizler sonsuza gider ve
piyasalar lr. 90'l yllarda denedik byle eyleri, sonularn hatrlyoruz.
Az nce de deindiniz. Trkiye'nin 90'l yllarn yksek enflasyon ve faizli
yllarna dnme riski var m?
Evet. ok ak ve ackl bir evet. Siyaseten giderek daha fazla benziyoruz. Bamsz
kurumlarn baml hale getirilmesinde de benziyoruz. Hazine garantilerinin geri
gelmesi sembolik de olsa nemli. u anda 90'lardan farkl klan ey bte ann
yksek olmamas. Bir tek bu kald. Btede harcamalar ok yksek ama bir ekilde vergi
harici gelir yaratlabiliyor.
Hkmet, iyi iktisat politikalar yaptklar iin iyi sonular olutuuna olan inancn
yitirdi. yle grnyor ki bizatihi "Hkmet biz olduumuz iin iyi eyler iyi oluyor. Ne
yapsak doru oluyor. Elimizi neye dokundursak altn oluyor" inanc olumu. Bunun
sonucu iyi deildir. Byk hatalar yaplr, ki yaplyor. AKP hkmet oldu diye
kapitalizmin ileyii deimiyor. Bunu enflasyonda da, Soma'da da gryoruz.
Birbirinden farkl deil.

Dorusu u: Hkmet bundan nce baarl iktisat politikalar uygulad iin baarl
oldu. Merkez Bankas'nn bamszln, bte disiplinini salad; maliye politikas ile
talebi krklemedi; doru drst yatrm ortam ve bankaclk sektr oluturdu vs.
Btn bunlardan u anda 180 derece dndk. Doru yaptnz iler doru sonular
vermiti. Kt yaptmz iler de kt sonular veriyor.
Kresel ekonomik koullarn nmzdeki dnemde pek kolay
olmayacana ilikin yaygn bir kanaat var. Bahsettiiniz mevcut
yanllardan dnlse dahi bizi zor bir dnemin beklediini dnyor
musunuz?
Gemii tersine eviremiyoruz. Gemiten getirdiimiz bir birikintimiz var.
Biriktirdiimiz cari aklar ile byk bir borcumuz var ve bu bor denecek, o da bizim
canmz actacak.
Biz hala ke dnmeci iktisat politikas peindeyiz. Ne yapsak da bu yl da byme
yksek olsun ama zor kararlar vermek, reform yapmak zorunda olmayalm. Byle bir
politika yok. Yapsal sorunlara eilmek zorundayz. Faiz indirimi ile olmayacak iler
bunlar.
Bahsettiinize benzer olarak bir grup iktisat Trkiye ekonomisinin yllar
srece dk bymeli bir dneme girmi olabileceini dnyor. Ayn
fikirde misiniz?
Elbette byle bir dneme giriyoruz. Trkiye ekonomisi iin "Bir ey yapmasak da yzde
4,5 byyoruz" dnemi bitti. imdi yzde 3,5-4 dnemine giriyoruz. Byle olmak
zorunda deil, akl banda iktisat politikas yapp bunun ok iyi sonularn
alabildiimizi 2001'den sonraki birka yl grdk. Yine yapmak mmkn ama ii Merkez
Bankas'na ymayp ciddi yapsal reformlar yapmak gerekiyor. Bunlar yaparsak ok
daha hzl byyebiliriz.
kerim.karakaya@wsj.com

Copyright 2013 Dow Jones & Company, Inc.

Bu kopya ticari olmayan sadece kiisel kullanm iindir. Datm ve buradaki metaryellerin kullanm ye Anlamas ve telif
haklar kanunuyla korunmaktadr. Ticari kullanm yada birden ok kopya iin Dow Jonesa irtibata gein yada
www.djreprints.comu www.djreprints.com ziyaret edin.