18 Eyll 2014, 14:08 TS

zince: Trkiye'de sermaye tembelleti

KERM KARAKAYA

40 yla yaklaan bankaclk deneyiminin iine Bankalar Birlii bakanln da koyan

Ersin zince, 2001 krizi sonrasnda sektrn yeniden yaplanmasnda etkili rol oynad.
Bankas Ynetim Kurulu Bakan Ersin zince, Trkiye'de retime aktarlabilecek
sermayenin gayrimenkul rantnn cazibesine yenik dtn belirterek, "Uzun yllardr
retime kredi vermediimiz iin zlyordum. Ancak retim iin artk ok ge" diye
konutu.
zince'ye ayrca son dnemde bankalarn itibarna ynelik yaplan yorumlar
konusundaki fikirlerini de sorduk.
Ekonomideki tartma konularnn banda inaat sektrnn ykselii,
sanayinin veya retimin gerileyii ile mukayese edilerek tartlyor.
Bankaclk sektr de son 10 ylda kredilerini inaat alanna kaydrd. Bu
tartmalar nasl deerlendiriyorsunuz?
Bugn Trkiye'yi anlamak iin stanbul'u anlamak yeter. Trkiye ekonomisinin
herhalde hangi adan bakarsanz bakn 3'te 1'ine denk gelen stanbul'da retim yapacak
temel retim aralar sahiplii dahi imkanszlamaktadr. retim iin girdi olan arazi
fiyatlar, serbest blgelerde dahi o kadar yksek ki.. Ulusal ve uluslararas ilgi gren
stanbul'da arsa stoku limitli. Bu stoka ilave edilebilecek araziler ok fazla deer
kazand. Bu araziler zerinde retim yaplabilir mi? Katma deeri yksek retim
yaplabilir mi? Bence kolay deil. Bu ilk adm. Kald ki eitim, inovasyon ve bilimsel
birimde iyi bir noktada olduumuzu dnmyorum.
Arazi, igc, enerji gibi retim maliyetleri asndan hatta yasal dzenlemeler
asndan retim konusunda ideal durumda deiliz. Yllardr lkemizin mukayeseli
stnlkler gelitirmesi gerektiine iaret etmeye alyorum. Bunu sylerken, rekabet
edebileceimiz alanlar bulup, buralara odaklanalm demeye alyordum.
O halde sanayi retimini aksatan iki
temel sorun olduunu dyorsunuz:
Artan retim maliyeti ve inaat rant.
Peki bu gidiattan nasl geri
dnlebilir?

AA

Bankas Ynetim Kurulu Bakan Ersin zince

Artk ok ge. Biz bunlar 10 yl nceki

toplantlarda sylyorduk. Bunlar
sylediimiz tarihlerde Trkiye, otomobile
yllk 5 milyar dolar para harcyordu. imdi
cep telefonu iin yurtdna yllk 5 milyar
dolar dyoruz. retim konusunda piyasamz

birok avantaj kaybetti. Maliyet avantaj kaybedilmitir. Vergisel avantajlar dahi

mukayese ettiinizde Trkiye'den ok daha avantajl lkeler var. Katma deeri yksek
alanlarda retim yapabilmek iin bir kuantum srayna ihtiyacmz var.
Yllardr, retime ynelik kredileri imzalayamyoruz diye zlyordum. Ama byle bir
ortamda, baz irketleri saymazsak, retim yapmak hayalcilik olur. Biz de ie Cam ile
retim yapyoruz. Ama zlerek gryorum ki yurt d tesislerimizde retim maliyeti
lkemize gre ok daha dk.
Bu sray iin neler yaplmal?
Bunun iin belli alanlara younlalmas gerekiyor. Bu alanlara odaklanp, buna ilikin
btncl, ince stratejiler belirlenmeli. Bunun iin de istiarelerde bulunulmas ve bu
konularn konuulmas gerekiyor. Yllardr istiare edilmiyor hibir konuda.
yle mi? Grleriniz alnmyor mu?
Hi istiare kalmad. Karlkl sert fikirlerin ortaya atld, uygun olmayan sluplarn
giderek yaygnlatn gryorum. Sadece siyasette deil gndelik hayatta dahi fikre
saygszlk dzeyinde sluplar kullanlyor. Bu nedenle artk fikri olan da sylemez oldu.
2001 sonrasnda siyasi hviyetine baklmakszn istiareye daha ok yer verirdik.
rnein ilk aklma gelen eski Maliye Bakan Kemal Unaktan dnemi. Kendisi son
derece lml ortamlarda, hepimizin grlerini sorard. Bir lkenin maliye bakannn o
kadar liberal, ak ifade gstermesi bizleri cesaretlendirir, ileriye dnk inancmz da
artrrd. Artk bu ortam sadece ekonomi ynetimi ve siyasette deil, sosyal hayatta dahi
gremiyoruz. Umarm yeni hkmetimiz bu konuda daha iyi ele alr.
Tekrar retim modelindeki soruna dnersek, bu sorunun Trkiye
ekonomisinin bugn tkanmasna neden olduunu syleyen iktisatlar var.
Den byme oranlar, ykselen enflasyon ve isizlikle beraber ilerliyor.
Siz ne dnyorsunuz son veriler erevesinde?
Birok alanda tkanmlk var. En byk tkanmlk ise sermaye ve sermayenin ald
insiyatiflerde. 1960'lardan sonra ortaya kard iadam, reten, ihra eden irketler
ivmesini artk kardmz dnyorum. O dnemlerin sermaye kltr ve yaps
artk i yapamyor. Sermaye piyasas geliemedi ve irketler kurumsallaamad.
irketlerin birounun, stanbul'daki retim tesislerini ykp yerine gayrimenkule
dndklerini gryoruz. ok byk bir sermaye retimden gayrimenkule dnd. ok
byk miktarlarda sermaye topraa gmld. Sermaye tembelleti.
Topraa gmdmz sermayeyi ise yurtd fonlardan saladk. Bu da ayr bir
salkszlk gstergesi. Gayrimenkul menkulletirecek ve i fonlardan salayacak bir
yap kuramadk.
Hazr konu gayrimenkule gelmiken bir dier scak gndem maddesine de
deinelim. Trkiye'de konut balonu olduunu dnyor musunuz?
Ekonomimizde konutun yurt d mteahhitliinin bile nne gemesi dndrc.
Elbette salkl bir bina yapsna inanyorum. nsanlarn tabut gibi evlerde oturmamas
gerekiyor. Ancak bunu, fiyat olgusu asndan Trkiye'nin realitesinden uzaklamadan

yapabilmeliydik.
naatta ve zellikle konutta bir balon var m? Balon olduunu iddia etmek fiyatlarn ok
ciddi gerileyeceini, patlayacan ne srmeyi gerektirir. Mevcut koullarda bunu olas
sanmyorum. Balon olsa bile bunun ok byk olduunu dnmyorum. lke geneline
yayldndan bu kolay kolay olmaz.
Biraz daha bankaclk sektrnn detaynda konualm isterim. Son
aylarda malumunuz baz bankalar hakknda haber, yorum ve aklamalar
yaplyor. Mali durumlar tartlyor. Siz 2001 ncesini bilen ve 2001
sonraki yapnn olumasna rol oynam biri olarak bu gelimeleri nasl
deerlendiriyorsunuz?
Dnyada bankaclk sorunu olmayan lke yok gibi, Trkiye'de ise bankaclk sorunu hala
yok gibi. Bankaclk sektr hala yzde 15-20 ile iki haneli zkaynak karll ile
alyor. Buna karn bankaclk sektrmz ok gl, hibir ey olmaz dememeliyiz.
Bankaclk sektr ok hassas bir sektrdr. Gemite bankaclk sektrnde yaplan
hatalar byk faturalara neden olmu ve vergi deyenler bunu srtlanmtr.
2001 sonrasnda ok iyi bir bankaclk kanunu yazdk. Bankalarn itibarn koruyan
maddeler ekledik. Bir hatram anlataym konuya ilikin: 2001 ncesinde herkes
bankalar eletiriyordu. Birinde de rahmetli Sakp Sabanc daha iki bankaya el
konulmuken, "Daha srada 20 banka var" aklamas yapmt. Biz de Bankalar Birlii
olarak BDDK'ya bunun su tekil ettiini belirterek harekete gemesini istemitik.
Ardndan kendisi hakknda su duyurusu yaplmt. Sektr bu kadar birbirine
kenetlenmiti. Dnebiliyor musunuz? Rahmetli Sakp Bey bir banka sermayedar, bir
bymz. Akbank yetkilisi bile konuya ilikin toplantmzda ekimser oy kullanm
ama hayr dememiti.
O gnden bugne Bankaclk Kanunu'ndaki bu itibar maddesi ok ekilde deitirildi.
Artk eskisi kadar netice alnamyor.
Neler deiti rnein?
Bankalar hakknda srekli itibar krc eyler var. Mesela bizim bankamzla ilgili
mtemadiyen haberler yaplyor. Sermaye yapmzdan dolay bankamza el konulmas
gerektiini yazyorlar. Biri kp, Bankas'nn eriat fonlar ile kurulduunu ve
bankann Diyanet leri Bakanl'na devredilmesi gerektiini sylyorlar. Halbuki
bizim bankamzn sermayesinin yzde 75'ini halk koymu. Tartmak istediiniz Atatrk
hisseleri ise bu hisseler baka sermayemizin bir blmne denk gelir. Kald ki bugn de
Bankas halka ak bir bankadr. Halka ak bir irketin sermaye yaps ile ilgili fikirler
ne sren haberler yapanlar var.
Bankalarmzn bu ekilde deerlendirilmesinin, usulen skntl bir ekilde ok sk
yaplan bir durum olduunu grmekten znt duyuyorum. Bu eletirilerin bazlar
yerinde olabilir. Ama kim hakknda olursa olsun yasalar erevesinde deerlendirilmesi
gerekli.
kerim.karakaya@wsj.com