Professional Documents
Culture Documents
sistemi gnn koullarna gre revize etsek bu alanda yapsal reform yapm
olabiliriz. Ar ve siyasal baskya ak olarak altndan ikyet ettiimiz
adalet sistemini kaliteyi de artracak biimde hzlandrmak iin hkim, savc ve
mahkeme saysn artrarak daha hzl sonu alnacak ve siyasal etkilerden
bamsz klnacak bir adalet sistemi kurmak hukuk alannda yapsal reform
olarak deerlendirilebilir. Hkim ve Savclar Yksek Kurulu tmyle siyasal
iktidar dnda kendi mesleki snrlar erevesinde sistemi, atamalar, terfileri
ynetecek hale getirilirse bu alandaki tartmalar nemli lde sonlanm
olabilir. Bu iki alanda gerekenler yaplabilirse dier sosyal reform konular
bunlarn ardndan yava yava tamamlanabilir.
Ekonomik reformlar
Asl konumuz bu olduu iin buraya biraz uzun yer ayrmamz gerekiyor. Bu
alanda da yaplmas gereken ok ey var. Buna karlk yukarda olduu gibi
burada da en temel grdm konular ele alacam:
Bymenin ithalta baml yapdan kurtarlmas ve cari an drlmesi:
Trkiye, 2000lere kadar bte an, 2000ler sonrasnda ise cari a itici
g olarak kullanm ve bu itici gle bymtr. Yani ak vermeden
byyemeyen bir ekonomi grnmndedir. Bu grnmden kurtulmak yani
ak vermeden byyebilmek iin iki yol var: tasarruflar artrmak veya
retimin ithalta dayal yapsn yerli girdilere yneltmek. Her ikisi de zaman
alc ve biraz can actc nlemleri gerektirse de tpk deprem nlemi gibi
mutlaka yaplmas gereken eylerdir. Eer bu iki nlem alnp da yapsal
reform yaplamyorsa o zaman tek are byme hzn potansiyel byme
dzeyi olan yzde 5lere drmektir. Demek ki bu alanda yapsal reform
yapamamann maliyeti daha yava bymek olacaktr. Bunun maliyeti ise
isizliin drlememesinden balayan birok baka sorun olarak karmza
kacaktr.
Bu konuda iki nlem sz konusudur. lki ksa vadede kanamay durdurmak iin
ithalat pahal hale getirecek kur artdr. Bu bir yapsal reform deildir.
nk yapsal reform kalc dzeltme salayacak nlemlerle yaplr, oysa
kurlarn ykselmesi yoluyla ihracatn artmas ve ithalatn dmesi sonucunda
ortaya kacak cari ak d geici dzeltme salar. Yani yapdaki eksiklii,
yanllar kalc olarak dzeltemez. Bu eksikleri dzeltmek iin ithal mallarndan
ieride de retilmesi mmkn olanlar tevik ederek darya denecek dvizi
alp maliyete dayal bir sistemi hayata geirmemiz gerekiyor. Aksi takdirde bir
sre sonra bte bu yk tayamayacak hale gelebilir.
Enerji faturasnn azaltlmas iin gerekli tasarruf nlemlerinin alnmas.
Enerjimizi dardan ithal ettiimiz iin cari aa olumsuz katk yapan bu
ithalt kalemini azaltc nlemleri almamz gerekiyor. Bu konuda yaplabilecek
iler tekilere gre daha snrl grnyor. Petrol ve doal gazmzn olmamas
ya da ticari boyuta tanacak dzeyde bulunmamas alternatif enerji retimi
kaynaklarna younlamamz gerektiriyor. Bu alanda gne ve rzgr enerjisi,
biyoenerji alanlarnda younlamann yan sra nkleer enerjiyi de
planlarmzn iinde tutmamz ve bu yolda asmlar atmamz gerekli grnyor.
Cari amzn ok nemli bir blmn enerji faturas tuttuu iin bu alanda
yaplabilecek kk dzeltmelerin bile katks olacan dnyorum.
Sektrel reformlar: Bu noktada bankaclk reformundan reel sektre ynelik
reformlara kadar bir dizi dzenleme yaplmas gerekiyor. Trkiye, 2001
krizinden sonra bankaclk sektrn ister istemez reforme etti. Son 40 ylda
yaptmz en nemli yapsal reform budur. Onu da kendi isteimizle deil,
kriz sonucunda zorunlu olarak yaptk. Buna karlk mali sektrn bankaclk
dndaki alt sektrlerinde (sigortaclk, leasing, faktring vb) henz tam olarak
reformlar yapmadk. Bunlarn hzla tamamlanmas gerekiyor. Bu alanlardaki
denetim ve gzetim grevinin de Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulu
(BDDK) rneinde olduu gibi bamsz bir kuruma verilmesi bu alanda
atlacak ilk adm olabilir. Benim bu konudaki nerim bir Mali Sektr
Dzenleme ve Denetleme Kurulu oluturulup bunun altnda BDDK ve Dier
Mali Sektr Kurulular Dzenleme ve Denetleme Kurulu adnda iki kurumun
bulunmasdr. Bu kurum kurulduktan sonra bankaclk d mali sektr
kurulularnn dzenlenmesine ve denetlenmesine bamsz olarak bakmaya
balamaldr. Reel sektrn de ciddi anlamda bir yapsal dnme sokulmas
gerekiyor. Bu erevede son dnemde Trk Ticaret Kanunu ile atlmaya
balanan admlar ne yazk ki daha iin bandayken budanarak birok adan
ilevsiz hale getirildi. Bunlarn yeniden ele alnmas gerekiyor. zel sektr
kurulularnn ounun ticari defterleri, belgeleri, mali tablolar gerei
yanstmaktan uzak bulunuyor. Bu alanda bankaclkta yaplana benzer sk
dzenlemelerin hayata geirilmesi zorunlu grnyor.
Deerlendirme
Yukarda deindiim gibi yapsal reformlarn en nemlileri olarak
dndklerime deindim. Bunlara eklenebilecek birok konu var. rnein
zelletirme bunlardan birisidir. stelik zelletirme, gelir salayc bir reform
olduu iin balangta gelir kaybettirici olacak olan yapsal reformlar iin
destek salayabilecek bir admdr. Bu gelirleri, geici ve ksmi ithal ikamesi
gibi teki yapsal reformlarn yarataca gelir kayplarnn telafisinde kullanmak
mmkndr. O nedenle zelletirme gibi geici gelir art salayacak
reformlar dierlerini yapacak zamanlara denk getirmek nemlidir. Trkiye
son on ylda zelletirmelerden 60 milyar dolarn zerinde gelir salad
halde bu saydm yapsal reformlarn hibirini yapmam, yalnzca dk
gelirlilere uygun fiyatla konut salama yolunda TOK kanalyla baz admlar
atmtr. Trkiye, son on ylda konjonktre dayal geici nlemleri yapsal
reformlara tercih etmitir. rnein faizleri drmek ekonominin
canlanmasna yol am ama iin temelindeki sorun zlemedii iin faizler
yeniden artm ve ekonomik bymeyi frenlemeye balamtr. Kredilerin
artmas bymeyi canlandrm ama da bamllktan kurtulamayan ekonomi,
bu byme artyla cari an artrarak risklerini, ykseltmitir.
Son on ylda kii bana gelirini 3.000 dolardan 10.000 dolara karmakla
vnen bir ekonominin bu on yln sonunda hala en temel yapsal reformlar
tartyor olmas inanlmas zor bir durumdur. Trkiye, tarihinin hibir
dneminde bu kadar byk bir frsat heba etmemitir. Ne yazk ki o uygun
konjonktr artk tersine dnm bulunuyor ve yapsal reformlar yapmak artk
eskisi kadar kolay grnmyor.
Mahfi ELMEZ
02 Mart 2014