KOREFERAT

DO RAPORTW ODDZIAYWANIA NA RODOWISKO PLANOWANYCH FARM

WIATROWYCH KOBYLANY, GRZYWACKA ORAZ PIELGRZYMKA
W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM

Przemysaw Chylarecki
Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa

Spis treci
1. CEL OPRACOWANIA .................................................................................................................................... 1
2. WYKORZYSTANE DOKUMENTY .............................................................................................................. 2
3. PODSTAWOWE PROBLEMY MERYTORYCZNE ................................................................................... 3
4. CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIWZI................................................................................................ 3
5. ODDZIAYWANIE FARM WIATROWYCH NA PTAKI ......................................................................... 4
6. PROGNOZOWANIE WPYWU FARM WIATROWYCH NA PTAKI.................................................... 5
7. ZAKRES ZGROMADZONEJ INFORMACJI O UYTKOWANIU TERENW
PRZEDMIOTOWYCH INWESTYCJI PRZEZ PTAKI .................................................................................. 5
8. ADEKWATNO PROGNOZ ODDZIAYWANIA NA POPULACJE PTAKW ................................ 7
9. POPRAWNO OCEN ODDZIAYWANIA NA OBSZARY NATURA 2000 ......................................... 9
10. WNIOSKI ...................................................................................................................................................... 11
LITERATURA .................................................................................................................................................... 12
ZACZNIK 1. DOBRE PRAKTYKI W OCENACH ODDZIAYWANIA SIOWNI WIATROWYCH
NA POPULACJE PTAKW: BASELINE SURVEY ...................................................................................... 14
A1. Strategia prowadzenia bada................................................................................................................ 14
A2. Zakres zbieranych danych..................................................................................................................... 15
A3. Stratyfikacja .......................................................................................................................................... 15
A4. Uwagi kocowe ..................................................................................................................................... 16

1. Cel opracowania
Celem niniejszego koreferatu jest zaopiniowanie merytorycznej poprawnoci dokumentacji
sucej ocenie oddziaywania na rodowisko trzech przedsiwzi planowanych do realizacji
na terenie wojewdztwa podkarpackiego:
farma wiatrowa Kobylany (gm. Nowy migrd, Chorkwka, Dukla),
farma wiatrowa Grzywacka (gm. Nowy migrd),
farma wiatrowa Pielgrzymka (gm. Osiek Jasielski).
W szczeglnoci, przedmiotem oceny s zagadnienia zwizane z oddziaywaniem
planowanych przedsiwzi na populacje ptakw, przede wszystkim na populacje ptakw
wymagajcych ochrony na przylegych terenach speniajcych kryteria wskazywania
obszarw specjalnej ochrony ptakw (OSOP) w ramach sieci Natura 2000.

Poza zagadnieniami dotyczcymi dokumentacji przedmiotowych przedsiwzi, w

opracowaniu przedstawiono rwnie pobienie zagadnienia oglne zwizane z OO dla farm
wiatrowych w kontekcie ich negatywnego oddziaywania na populacje ptakw.
Koreferat zosta opracowany na zlecenie Departamentu Ocen Oddziaywania na rodowisko
w Ministerstwie rodowiska

2. Wykorzystane dokumenty
Przedmiotem oceny byy wymienione niej dokumenty.
Farma wiatrowa Kobylany
Raport oddziaywania na rodowisko budowy farmy wiatrowej "Kobylany" w
aspekcie oddziaywania na proponowany obszar Natura 2000 Beskid Niski (dr S.
Tworek, mgr G. Cierlik; Krakw, maj 2006);
Raport o oddziaywaniu na rodowisko farmy wiatrowej "Kobylany" pooonej na
terenie miejscowoci Kobylany, Draganowa i Gojsce (mgr in. M. Boczar; listopad
2005);
Raport o oddziaywaniu na rodowisko czci farmy wiatrowej "Kobylany"
zlokalizowanej na terenie gminy Nowy migrd (mgr in. M. Boczar; maj 2006);
Informacja o planowanym przedsiwziciu "Budowa i eksploatacja Farmy Wiatrowej
KOBYLANY pooonej na terenie miejscowoci: Kobylany, Draganowa i Gojsce"
(mgr in. M. Boczar; grudzie 2005).
Informacja o planowanym przedsiwziciu "Budowa i eksploatacja Farmy Wiatrowej
KOBYLANY 15 x 2 MW w czci pooonej w gminie Nowy migrd" (mgr in. M.
Boczar; stycze 2006).
Farma wiatrowa Grzywacka
Raport oddziaywania na rodowisko przedsiwzicia budowa parku elektrowni
wiatrowych "Grzywacka" gm. Nowy migrd i Osiek Jasielski (R. Bajda, A.
Niespodziewany, J. Perzanowska i G. Poczyska-Konior; Tarnw Krakw,
czerwiec 2006), wraz z 33 zacznikami do raportu, wrd ktrych znajduj si 4
dalsze opracowania o charakterze samodzielnych ekspertyz, wymienione niej;
Uwarunkowania ornitologiczne lokalizowania inwestycji park elektrowni
wiatrowych Grzywacka (prof. M. Gromadzki; Gdask, kwiecie 2006); zacznik 26
do w/w Raportu;
Uwarunkowania florystyczne i faunistyczne lokalizacji inwestycji park elektrowni
wiatrowych "Grzywacka" (J. Perzanowska, G. Poczyska-Konior; Krakw, maj
2006); zacznik 27 do w/w Raportu.;
Ekspertyza dotyczca wpywu na krajobraz elektrowni wiatrowych usytuowanych w
lokalizacji Grzywacka (mgr in. M. Walczak, mgr M. Hajto, mgr in. M. Brodowska,
mgr J. Borzyszkowski, mgr A. Kumierz; Warszawa; czerwiec 2006); zacznik 28 do
w/w Raportu;
Krajobraz i efekty wizualne park elektrowni wiatrowych "Grzywacka" (ERM Ireland Office; lipiec 2006); zacznik 29 do w/w Raportu

Farma wiatrowa Pielgrzymka

Opinia dotyczca wystpowania chronionej prawem fauny i flory oraz siedlisk
przyrodniczych na dziakach o nr; 306/3 i 300/5 oraz w ich ssiedztwie w promieniu
do 0.5 km, pooonych w miejscowoci Pielgrzymka, gmina Osiek Jasielski, woj.
podkarpackie (M. Stj; Jaso, maj 2006);
Raport o oddziaywaniu na rodowisko przedsiwzicia inwestycyjnego polegajcego
na budowie trzech elektrowni wiatrowych wraz z urzdzeniami do przesyu energii
energetycznej na dziakach nr nr 300/3 i 306/5 w obrbie Pielgrzymka gmina Osiek
Jasielski (M. Goliski; d, marzec 2006).

3. Podstawowe problemy merytoryczne

Analiza wymienionych w poprzednim rozdziale opracowa pozwolia na identyfikacj trzech
zasadniczych grup problemw merytorycznych:
zakres zgromadzonej informacji o wykorzystaniu obszarw proponowanych
inwestycji przez ptaki (mwic inaczej: czy istniejca informacja jest wystarczajca
do oceny wpywu na ptaki?);
poprawno oceny oddziaywania na populacje ptakw (czy wzito pod uwag i
waciwie oceniono wszystkie istotne czynniki?);
poprawno oceny oddziaywania na przedmiot ochrony w ramach obszarw Natura
2000 (czy oceny s zgodne z procedur wymagan art. 6 Dyrektywy Siedliskowej?).
Zagadnienia te stanowi przedmiot szczegowych rozwaa dalszej czci niniejszego
opracowania.

4. Charakterystyka przedsiwzi
Stanowice przedmiot rozwaa trzy farmy wiatrowe zlokalizowane s w pobliu siebie na
terenie wierzchowin grskich na przedgrzu Beskidu Niskiego w okolicach Nowego
migrodu (pogranicze powiatw Jaso i Krosno, woj. podkarpackie). W ramach farmy
wiatrowej Kobylany przewiduje si budow 15 turbin o mocy 2 MW, wysokoci wiey 78100 m i rednicy wirnika 80-90 m. Zakres pracy wirnika obejmuje stref wysokoci
rozcigajca si w zakresie od 38 do 145 m nad poziomem gruntu. Projekt farmy wiatrowej
Grzywacka zakada budow 15 turbin o zasadniczo takich samych wymiarach. Natomiast
farma Pielgrzymka zakada budow 3 mniejszych turbin o mocy 150 kW kada, rednicy
wirnika 23 m i wysokoci wiey ponad 30 m. Trzynacie spord 15 turbin farmy Grzywacka
jest zlokalizowanych w granicach proponowanego OSOP Beskid Niski. Turbiny farmy
Kobylany zlokalizowane s w odlegoci od 1 do ok. 7 km na pnoc od granicy pOSOP, a 3
turbiny farmy Pielgrzymka ok. 2-3 km na pnoc od granicy tego pOSOP.
Proponowany do ochrony w ramach sieci Natura 2000 Obszar Specjalnej Ochrony Ptakw
(pOSOP) Beskid Niski stanowi jedn z najcenniejszych ostoi ptakw o znaczeniu
europejskim w Polsce (Sido et al. 2004). Jest najwaniejsz w Polsce (i zapewne w caej UE)
ostoja lgow orlika krzykliwego (180-200 par; ok. 10% populacji krajowej) i puszczyka
uralskiego (200-300 par, >25% populacji krajowej); poza tym jest to jedno z 10-15
najwaniejszych krajowych lgowisk ora przedniego, bociana czarnego, dziciow
zielonosiwego, biaogrzbietego i trjpalczastego, a take muchowki maej. Jest to rwnie
wana ostoja derkacza a take obszar szczeglnie licznego wystpowania ptakw drapienych
innych ni wymienione wczeniej ory (wicej szczegw: patrz Stj 2004).

5. Oddziaywanie farm wiatrowych na ptaki

W literaturze przedmiotu istnieje powszechny konsensus, i farmy wiatrowe mog
negatywnie oddziaywa na populacje ptakw (przegld w: Langston & Pullan 2003, Hotker
et al. 2004, Drewitt & Langston 2006). Moliwe formy niekorzystnego oddziaywania na
ptaki obejmuj szereg mechanizmw (ryc. 1), ktre mona podzieli na cztery grupy:
miertelno w wyniku kolizji z wirnikiem,
fizyczna utrata siedlisk w wyniku zajcia terenu przez siownie,
efektywna utrata siedlisk spowodowana odstraszajcym dziaaniem siowni,
wymuszone zmiany tras przelotw spowodowane odstraszajcym dziaaniem siowni
(efekt bariery).
Natenie poszczeglnych oddziaywa i ich znaczenie dla populacji ptakw s pochodn
duej iloci zmiennych lokalnych. Najwaniejsze z nich to: liczba ptakw wykorzystujcych
dany teren, gatunek ptaka, pora roku, topografia terenu, siedliska, pogoda. W szczeglnoci
ten pierwszy czynnik ma kardynalne znaczenie dla rzeczywistych efektw farm wiatrowych
na ptaki na terenach sabo wykorzystywanych przez ptaki farmy mog praktycznie nie
wywiera znaczcego wpywu na ich populacje, podczas gdy na terenach gsto przez nie
zasiedlonych efekty mog by due i stanowi czynnik spadku lokalnych populacji,
szczeglnie w powizaniu z dziaaniem innych czynnikw antropogenicznych (np. utrata
siedlisk).

bodzce wzrokowe
narazenie efekt unikania

efekt
fizyczny

bariery dla
poruszania
(migracje, loty
na zerowiska
itp.)

utrata lub
modyfikacja siedliska

odstraszanie utrata
od zerowisk zerowisk
(fundamenty
itp.)

loty na
efektywna fizyczna
efekt
dalsze
utrata
utrata
ekologiczny
odleglosci siedlisk
siedlisk
zwiekszone
koszty
zuzycie
energetyczne energii

konsekwencje dla
fitness osobnika

smiertelne
kolizje

zmiana
kolizje z
charakteru elementami
zerowisk
konstrukcji
wiatraka lub
na skutek
ruchu
fizyczna
powietrza
utrata
siedlisk

zmniejszone
pobr energii
lub/i
zwiekszony
wydatek energii

zmiany w sukcesie
legowym i przezywalnosci

obnizenie
przezywalnosci

konsekwencje dla
zmiany w oglnej liczebnosci populacji
populacji gatunku

Ryc. 1. Podstawowe mechanizmy negatywnego oddziaywania elektrowni wiatrowych na ptaki

miertelno spowodowana kolizjami jest najwaniejszym czynnikiem negatywnego wpywu

farm wiatrowych na ptaki. Generalnie, rozmiary miertelnoci s pochodn liczby ptakw
wykorzystujcych przestrze powietrzn w miejscu posadowienia turbin i na wysokoci
objtej zakresem dziaania wirnika. Bardzo istotne znaczenie ma te gatunek ptaka istniej
bowiem grupy systematyczne, ktre ewidentnie s bardziej ni inne naraone na kolizje. Do
takich szczeglnie wraliwych ("kolizyjnych") ptakw nale ptaki drapiene (z orem
przednim na czele), a take inne due ptaki o sabej manewrowoci w locie (bociany,
abdzie, urawie). Natenie miertelnoci ptakw spowodowanej kolizjami z turbinami
waha si w szerokich granicach, od 0.01 do ponad 30 ofiar/MW/rok (maks. nawet ponad 60;
Hotker et al. 2004, Smallwood & Thelander 2004). Kolizje z ptakami drapienymi maj
rednie natenie na poziomie 0.6 ofiar/MW/rok, ale w skrajnych przypadkach jest ono
wielokrotnie wiksze, na poziomie 8 ofiar/MW/rok.
Pozostae rodzaje oddziaywa maj z reguy mniejsze znaczenie w warunkach farm
zlokalizowanych na ldzie i omwione s szeroko literaturze przedmiotu (Langston & Pullan
2003, Hotker et al. 2004, Stewart et al. 2005, Drewitt & Langston 2006).

6. Prognozowanie wpywu farm wiatrowych na ptaki

Powszechnie stosowany, najprostszy schemat oceny wpywu proponowanej farmy wiatrowej
na ptaki odwouje si do stosunkowo prostego protokou bada terenowych, okrelanego jako
baseline survey (Anderson et al. 1999, Langston & Pullan 2003, Drewitt & Langston 2006).
Szkic tego protokou przedstawiony jest w zaczniku 1 do niniejszego koreferatu. Baseline
survey mona w tej chwili uzna za najlepsz dostpne praktyk pozwalajc prognozowa
ewentualny wpyw farmy wiatrowej na populacje ptakw. W ostatnich latach rozwijane s
intensywnie take daleko bardziej wyrafinowane techniki oceny wpywu farm na ptaki (np.
Desholm et al. 2006, Fox et al. 2006).

7. Zakres zgromadzonej informacji o uytkowaniu terenw

przedmiotowych inwestycji przez ptaki
Informacja o uytkowaniu terenu potencjalnej farmy wiatrowej przez ptaki ma kluczowe
znaczenie dla prawidowej oceny stopnia ryzyka zwizanego z realizacj inwestycji. Stanowi
rwnie niezbdny element przyszego systemu monitoringu jej efektw, w przypadku, gdy
przedsiwzicie bdzie realizowane.
W przypadku proponowanej farmy Kobylany w przedoonej dokumentacji zestawiono
oszacowania liczebnoci 13 gatunkw ptakw, dla ktrych przylegajce tereny pOSOP
Beskid Niski stanowi jedno z najwaniejszych lgowisk krajowych (tzw. gatunki
kwalifikujce teren jako ostoj ptakw o znaczeniu europejskim wg kryteriw BirdLife
International; Sido et al. 2004). Dla kadego z tych gatunkw podano oszacowania
liczebnoci populacji lgowej na terenie ograniczonym buforem 5 km wok kadej z
proponowanych lokalizacji 15 siowni. Powierzchnia tak wyznaczonego obszaru
potencjalnego oddziaywania farmy na ptaki nie zostaa podana w OO, ale mona biorc
pod uwag mapy rozmieszczenia siowni oszacowa j na ok. 300 km2. Szacujc zgrubnie
udzia lasw na 25% mona przyj, e ich powierzchnia wynosi ok. 75 km2. Poniewa
miarodajna eksploracja ornitologiczna tak rozlegych powierzchni nie jest w aden sposb
moliwa w trakcie 4 dni wizji terenowej (01-04.05.2006), naley przyj, e: (i) spora cz

danych pochodzi z innych rde, sygnalizowanych przez autorw (Kartoteka Maopolskiego

Towarzystwa Ornitologicznego), oraz (ii) rzeczywisty promie miarodajnej inwentaryzacji
by wyranie mniejszy od 5 km wok kadej siowni. Dodatkowo naley uwzgldni te fakt,
e: (iii) Kartoteka MTO gromadzi przede wszystkim dane zbierane (przez wiele lat) w sposb
daleki od planowej, systematycznej penetracji terenw o ktrych mowa, oraz (iv) termin
wykonanej inwentaryzacji terenowej w 2006 rozmija si z okresem najwikszej aktywnoci
sezonowej wielu spord 13 gatunkw, a take (v) prawdopodobiestwa stwierdzenia w
trakcie jednokrotnej kontroli terenu gatunkw o niskiej wykrywalnoci (trzmielojad, lelek,
puchacz, sweczka, puszczyk uralski) s bardzo niskie. W rezultacie, przedstawione
oszacowania liczebnoci mona traktowa jako wartoci absolutnie minimalne, w nieznanym
stopniu odlege od wartoci uzyskiwanych w toku standardowych inwentaryzacji
ornitologicznych.
Co waniejsze, w raporcie OO dla projektowanej farmy Kobylany brak podstawowych
danych kwantyfikujcych wykorzystanie obszaru inwestycji przez ptaki. Nie wiadomo jaki
jest skad gatunkowy zgrupowa wykorzystujcych tereny zarwno w okresie lgowym, jak i
w pozostaych okresach roku. Nie wiadomo jak czsto na terenie tym spotykane s ptaki z
grup naraonych na najwysze ryzyko kolizji (w szczeglnoci ptaki drapiene) oraz z grupy
gatunkw dla ochrony ktrych powoano pOSOP? I co najistotniejsze nie wiadomo, jak
czsto i jak licznie ptaki wykorzystuj przestrze powietrzn w strefie wysokoci pracujcych
wirnikw. Ta ostatnia kwestia kluczowa dla prognozy wpywu inwestycji na awifaun
pozostaje nierozpoznana zarwno dla okresu lgowego, jak i dla okresu pozalgowego, w
szczeglnoci okresu jesiennej i wiosennej migracji.
Jeszcze gorzej wyglda ten aspekt w przypadku dokumentacji przedstawionej dla
projektowanej farmy Grzywacka. Jedyne dane ilociowe dotyczce awifauny lgowej to mapa
(zacznik nr 15A) przedstawiajca rozmieszczenie stanowisk gniazdowych orlika
krzykliwego, ora przedniego, bociana czarnego i puchacza (czyli gatunkw objtych
strefow ochron tyche stanowisk). Autorzy nie podali do jakiego okresu (jakich lat)
odnosz si te dane, czy byy zbierane w toku systematycznych penetracji terenu, czy te w
sposb przypadkowy. Wysoce niejasna jest wic aktualno i kompletno tych danych. Poza
tym brak jest jakichkolwiek danych ilociowych o awifaunie terenw inwestycji, zarwno w
okresie lgowym, jak i pozalgowym. Podobnie jak w przypadku farmy Kobylany, nie
przedstawiono adnych danych dokumentujcych intensywno wykorzystania przestrzeni
powietrznej przez ptaki szczeglnie naraone na kolizje, ptaki szczeglnie cenne, czy ptaki
migrujce.
Informacja dotyczca walorw awifauny farmy wiatrowej Pielgrzymka mieci si w kilku
wierszach maszynopisu i jako taka nie poddaje si jakiejkolwiek ocenie, gdy jej zawarto
informacyjna w sensie tzw. twardych danych jest bliska zeru. Nawet stwierdzenie, e nie
zaobserwowano uytkowania tego terenu przez orliki krzykliwe z odlegego o 3 km gniazda
nie daje si zinterpretowa wobec braku danych o nakadach prac terenowych (liczba kontroli,
czas ich trwania, terminy).
W sumie, aden z raportw OO nie zawiera danych zgodnych choby w poowie ze
standardem zawartoci informacyjnej baseline survey stosowanym wspczenie w Europie i
USA (patrz rozdzia 6 i Zacznik 1). Przedstawione dane dla farmy Kobylany i (w daleko
mniejszym stopniu) dla farmy Grzywacka pretenduj do ocen liczebnoci naraonych na
oddziaywanie siowni populacji gatunkw kluczowych, ale ich kompletno i aktualno
pozostaj w najlepszym przypadku niejasne. Jako takie mog stanowi podstaw jedynie

do zaplanowania rzetelnych inwentaryzacji gatunkw kluczowych i przyszych bada

wykorzystania przez nie obszaru inwestycji. W kontekcie wymogw procedury OO z art. 6
Dyrektywy Siedliskowej (EC 2002), przedstawione dokumenty dla farmy Grzywacka i farmy
Kobylany mona traktowa jedynie jako pierwsz faz oceny, czyli kwalifikacj
przedsiwzicia (screening). Nie daj si one jednak zakwalifikowa jako tzw. ocena
waciwa (appropriate assessment).

8. Adekwatno prognoz oddziaywania na populacje ptakw

Biorc pod uwag brak podstawowych informacji ilociowych o wykorzystaniu przestrzeni
wszystkich trzech inwestycji przez ptaki, wiarygodne prognozowanie wpywu planowanych
farm na populacje ptakw nie jest obecnie moliwe. Nie dysponujc informacjami o nateniu
wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki trudno jednoznacznie orzeka o moliwym
nasileniu negatywnych oddziaywa. Z drugiej strony, istniejca informacja mimo, e
wysoce niekompletna sugeruje jednak, e szczegowe badania speniajce kryteria baseline
survey nie maj duych szans na uzyskanie wyniku wykazujcego brak znaczcego
oddziaywania inwestycji na populacje ptakw. W sytuacji, gdy niekompletne i
prawdopodobnie zanione oceny liczebnoci wskazuj na gniazdowanie w strefie
oddziaywania proponowanych farm przynajmniej kilkunastu par orlika krzykliwego, 2 par
ora przedniego, oraz puszczyka uralskiego, puchacza, czy bociana czarnego wydaje si
wysoce prawdopodobne, e lokalizacje planowanego posadowienia siowni s regularnie i
do intensywnie wykorzystywane przez te ptaki jako erowiska. Tym samym mona
spodziewa, si e waciwie przeprowadzone badania wyka, i planowane turbiny mog
znaczco oddziaywa na lokalne populacje ptakw, przede wszystkim drapienych, naraajc
je na wysokie ryzyko kolizji.
Niezalenie od braku rzetelnych ilociowych danych stanowicych podstaw dobrych
prognoz, warto zwrci uwag na kilka kontrowersyjnych aspektw wnioskowania
przedstawionych w analizowanych OO, omwionych niej.
Farma Kobylany

Autorzy OO dla farmy Kobylany prognozujc wpyw inwestycji na populacje ptakw

bior pod uwag obecno w promieniu do 5 km gniazd gatunkw ptakw z Aneksu I
Dyrektywy Ptasiej (DP), ktre wskazano jako tzw. gatunki kwalifikujce teren do rangi
ostoi ptakw o znaczeniu europejskim wg kryteriw BirdLife International (Sido et al.
2004), a tym samym do rangi OSOP w ramach sieci Natura 2000. Takie podejcie rodzi
wtpliwoci, gdy przyjcie arbitralnej strefy oddziaywania na maksimum 5 km od
gniazda wydaje si ewidentnie zanione w obliczu wiedzy o przemieszczeniach
terytorialnych osobnikw tych gatunkw.
o Orliki krzykliwe z reguy eruj w promieniu rzdu 3-4 km od gniazda, ale
nierzadko nawet 10-16 km od gniazda (Komischke et al. 2005). Co wicej,
badania z uyciem nadajnikw satelitarnych wykazay, e lgowe ptaki mog
regularnie wizytowa obszary odlege o ponad 50 km (!) od gniazda z
modymi (Meyburg & Meyburg 2005).
o Terytorialne ory przednie w okresie zimowym eruj z reguy w promieniu do
3.5 km od gniazda, niektre osobniki poruszaj si jednak po daleko wikszym
terenie, wizytujc miejsca odlege o ponad 20 km od gniazda (Marzluff et al.
1997).
7

o Lgowe bociany czarne regularnie eruj w promieniu do 13-15 km od gniazda

(Jiguet & Villarubias 2004).
Tym samym, zasig moliwego negatywnego oddziaywania inwestycji Kobylany na
populacje tych trzech gatunkw musi obejmowa daleko wicej osobnikw ni
sugeruj to zestawione dane. Tym bardziej, e cz stanowisk gniazdowych orlika
pooonych w strefie oddziaywania siowni Kobylany jest pokazana tylko w
dokumentacji dla farmy Grzywaczewska. I odwrotnie inne gniazda pooone w
strefie oddziaywania obu farm s wskazywane jedynie na mapach dla Kobylan.

Nie wiadomo, na jakiej podstawie autorzy raportu OO dla farmy Kobylany prognozuj,
e dziaania polegajce na zamalowaniu jednego ze skrzyde wirnika czarn farb
(pozostae pozostawione jako jasne) skutecznie zmniejsz ryzyko kolizji duych ptakw
(ptaki szponiaste, bociany, urawie) ze znaczcego (2 w przyjtej przez nich skali 0-3) na
znikome lub potencjalne (0 lub 1). Istniej wprawdzie badania wykazujce, e ptaki lepiej
dostrzegaj pracujce turbiny o takim wzorcu barwnym (Hodos 2003), lecz lektura
rdowego opracowania nie pozostawia zudze, e fakt ten moe mie istotne znaczenie
przy turbinach nowej generacji charakteryzujcych si du rednic wirnika i relatywnie
powolnymi obrotami. Widoczno kocw opat wirnika jest poza ich kolorem take
funkcj rednicy wirnika i szybkoci jego obrotw. W rezultacie, due, wolno pracujce
turbiny nowej generacji, nie daj szansy na uniknicie kolizji nawet przy stosowaniu
proponowanego wzorca malowania, gdy nieproporcjonalnie szybko wzrasta strefa, w
ktrej ptaki nie s w stanie dostrzec czubkw opat niezalenie od wzorca ich
zabarwienia. Przy rednicy wirnika wynoszcej 85 m i 19 obrotach/sekund (dane dla
siowni przewidzianych w Kobylanach), strefa w ktrej wierzchoki opat s niewidoczne
dla ptaka wzrasta z 20-23 m (turbiny starej generacji, na ktrych eksperymentowa Hodos
2003) do ok. 43 m. Tak wic, jakakolwiek poprawa sytuacji spowodowana specjalnym
malowaniem opat nie zmienia faktu, e turbiny nowej generacji znaczco poszerzaj
stref ryzyka kolizji dla ptakw. Autor proponowanych rozwiza (Hodos 2003) by w
peni wiadom tego faktu i podkrela i rednica wirnika i prdko jego obrotw maj
daleko wiksze znaczenie dla moliwoci spostrzeenia wierzchoka opat przez ptaki ni
jakiekolwiek systemy zwikszania widocznoci poprzez odpowiednie wzorce malowania
(Hodos 2003: 31 oraz 28-29). W konsekwencji, przy parametrach siowni stosowanych w
Kobylanach, jakakolwiek poprawa widocznoci turbin poprzez ich specjalne malowanie
nie moe doprowadzi do znaczcego zmniejszenia ryzyka kolizji ptakw. Oznacza to, e
wbrew zaoeniu Autorw ryzyko kolizji duych ptakw (gwnie drapienych) nie
daje si zminimalizowa z poziomu okrelonego przez nich jako 2 do poziomu 0-1, a tym
samym dla przynajmniej 8 gatunkw pozostaje ono na poziomie okrelanym przez nich
samych jako "znaczcy".

Autorzy OO proponujc dziaania minimalizujce negatywne oddziaywania farmy

wiatrowej Kobylany na ptaki zalecaj coroczne wykaszanie k w otoczeniu siowni, aby
zmniejszy rozmiary utarty siedlisk lgowych derkacza. Jednake takie postpowanie
oznacza jednoczenie zwikszenie ryzyka kolizji dla orlika krzykliwego i bociana biaego.
Dla obu tych gatunkw, skoszone ki s preferowanym typem erowiska, zwabiajcym
ponadprzecitne iloci osobnikw (Komischke et al. 2005, obserwacje wasne).
Podobnego efektu mona oczekiwa dla myszoowa i kani rdzawej.

Nie jest jasne, dlaczego w OO dla Kobylan podano, i w promieniu 5 km nie s znane
stanowiska ora przedniego, skoro opracowanie wykonane dla przylegej farmy

Grzywacka wykazuje, i trzy siownie w lokalizacji Gojsce pooone s ok. 4 km na

wschd od terytorium tego gatunku w dolinie Wisoki?
Farma Grzywacka

Autorzy OO zupenie zignorowali moliwo kolizji gniazdujcych w otoczeniu

proponowanej farmy ptakw drapienych z turbinami. Jest to uderzajcy bd w sztuce,
szczeglnie biorc pod uwag bardzo wysokie zagszczenia gniazdujcego w otoczeniu
orlika krzykliwego, fakt posadowienia acucha turbin na skraju terytorium ora
przedniego i bliskie gniazdowanie caego szeregu innych gatunkw duych ptakw
znanych z wysokiego ryzyka kolizji, udokumentowanego na mapie stanowicej zacznik
15A do opracowania. Nie znajduj uzasadnienia dla tak wybirczego potraktowania tego
kluczowego problemu.

Nie rozumiem sensu wyznaczania hipotetycznych szlakw wdrwek ptakw, w sytuacji

gdy sami autorzy stwierdzaj, e o lokalnych trasach przelotw migracyjnych nic nie
wiadomo. Rozwaania o braku odstraszajcego wpywu siowni zlokalizowanych ponad 1
km od doliny Wisoki maj by moe jakie (hipotetyczne!) uzasadnienie dla migrantw
dziennych, jednake zdecydowana wikszo "masy" migrantw to ptakw wdrujce
noc. Nie wiem zatem, na jakiej podstawie autorzy twierdz, e wdrujce noc ptaki
wrblowe bd poda wzdu nieznacznie wcitej i niemiosiernie krtej doliny Wisoki
zamiast poda jak wykazuj badania radarowe na waciwej dla nocnych migrantw
wysokoci rzdu ok. 400-600 m nad podoem, niezalenej od przebiegu lokalnych dolin i
uskokw grskich (Mabee et al. 2004)? Narysowane przez autorw hipotetyczne
przebiegi szlakw wdrwkowych wyznaczane jakoby przez topografi podoa skutkuj
absurdalnym kilkukrotnym wydueniem trasy migracji, przez przeszkod ktrej
przewyszenie nie przekracza puapu migracji. Zaoenie, e topografia podoa gra rol
w wyznaczaniu tras przelotu wdrujcych noc wrblowcw nie znajduje potwierdzenia
w danych eksperymentalnych wykazujcych jednoznacznie, e podstawowe systemy ich
nawigacji opieraj si na percepcji sygnaw z pooenia cia niebieskich oraz pola
magnetycznego ziemi. W konsekwencji nie znajduj podstaw do twierdzenia, e
lokalizacja farmy Grzywacka nie bdzie powodowa dodatkowej miertelnoci wrd
ptakw migrujcych noc przez ten rejon kraju.

9. Poprawno ocen oddziaywania na obszary Natura 2000

Przedstawiona dokumentacja ma za zadanie nie tylko ocen oddziaywania na populacje
ptakw, ale przede wszystkim na przedmiot ochrony obszarowej w ramach proponowanego
OSOP Beskid Niski. W tym kontekcie jasne jest, e pomimo, i dua cz turbin
zlokalizowana jest formalnie poza obszarem pOSOP, to z uwagi na zasig regularnych
przemieszcze ptakw dla ochrony ktrych wyznacza si przedmiotowy obszar Natura 2000
(patrz poprzedni rozdzia), wszystkie inwestycje mog znaczco oddziaywa na cele ochrony
pOSOP. Mechanizm tego oddziaywania obejmuje: (i) naraenie lokalnych populacji duych
ptakw (gwnie drapienych: orlik krzykliwy) na podwyszon miertelno z uwagi na
moliwe (i wysoce prawdopodobne) kolizje z pracujcymi turbinami siowni wiatrowych. Bez
wykonania miarodajnego baseline survey nie mona te wykluczy (ii) wystpienia efektu
bariery oraz (iii) efektywn utrat siedlisk erowiskowych dla gatunkw stanowicych
przedmiot ochrony obszarowej w granicach OSOP. Brak dokadnych danych

potwierdzajcych i kwantyfikujcych te moliwoci powinien by interpretowany w wietle

zasady przezornoci przywoywanej w Dyrektywie Siedliskowej.
Rozmiary i prawdopodobiestwo negatywnego oddziaywania inwestycji na populacje
cennych gatunkw ptakw zasiedlajcych pOSOP s dodatkowo zwikszone poprzez
skumulowane efekty oddziaywania wszystkich 3 inwestycji, ktre efektywnie dla ptakw
stanowi jedno przedsiwzicie przewidujce budow 33 turbin o mocy blisko 65 MW na
obszarze wykorzystywanym przez nie jako erowisko czci par. Oddziaywania te nie byy
rozwaane w ramach przedmiotowych materiaw.
Co wicej, efekty skumulowane s dodatkowo spotgowane projektami budowy dalszych
farm wiatrowych na terenach przylegajcych do farmy Kobylany od wschodu i jednoczenie
zlokalizowanych w pobliu pnocnej granicy pOSOP Beskid Niski. Autorzy OO dla farmy
wiatrowej Grzywacka wymieniaj (poza Kobylanami i Pielgrzymk) 6 takich inwestycji
obejmujcych 36 turbin o cznej mocy przekraczajcej 64 MW. W sumie zatem, mamy do
czynienia z projektami budowy zespou farm wiatrowych o mocy ok. 130 MW na terenie
przylegajcym do pOSOP Beskid Niski i wykorzystywanym przez gniazdujce tam ptaki
drapiene stanowice przedmiot ochrony obszarowej. Przyjmujc miertelno ptakw
drapienych w wyniku kolizji z turbinami wiatrowymi na poziomie 0.61 ofiar/MW/rok
(rednia dla 18 bada w USA; Smallwood & Thelander 2004) mona prognozowa, e
realizacja caego tego zespou farm mogaby powodowa corocznie miertelno ptakw
drapienych na poziomie ponad 70 osobnikw rocznie. Realizacja samych tylko 3 projektw
bdcych przedmiotem niniejszych rozwaa daje prognoz na poziomie 40 ofiar rocznie.
Jeli przyj, e tereny przylege do pOSOP Beskid Niski s miejscem szczeglnie licznego
wystpowania ptakw drapienych (co jest faktem w wietle danych dla caoci tego obszaru;
Stj 2004), to oszacowania te mog wzrosn nawet dwukrotnie. Jakkolwiek tego typu
prognozowanie jest obarczone pewnym bdem z uwagi na brak danych o rzeczywistym
wykorzystaniu terenu przez ptaki drapiene (z uwagi na brak waciwego baseline survey), to
oczywiste jest, e omawiane projekty mog znaczco, negatywnie oddziaywa na populacje
ptakw drapienych dla ochrony ktrych powinien by powoany OSOP Beskid Niski.
W odniesieniu do proponowanej farmy wiatrowej Grzywacka, fakt proponowania w OO
dziaa kompensacyjnych stanowi potwierdzenie, i sami autorzy raportu dostrzegaj realne
moliwoci wystpienia znaczcych negatywnych oddziaywa na populacje ptakw
chronione w granicach pOSOP.
Proponowane w ramach rekompensaty dla farmy Grzywacka dziaania polegajce na: (i)
wspieraniu ekstensywnej gospodarki na terenach rolniczych oraz (ii) wspieraniu rozbudowy
infrastruktury turystycznej na przylegych terenach nie stanowi rekompensaty utraconych
walorw przyrodniczych w znaczeniu Dyrektywy Siedliskowej. Wspieranie ekstensywnej
gospodarki rolnej jest bowiem jedynie deklaracj woli, ktra nie nosi znamion rzeczywistej
rekompensaty bez wskazania konkretnych dziaek oraz ustalenia harmonogramu i zakresu
niezbdnych prac skutkujcych zwikszeniem liczebnoci zagroonych ptakw drapienych.
Podobnie projekty rozbudowy infrastruktury turystycznej nie stanowi rekompensaty, gdy w
oczywisty sposb nie mog przeoy si na zwikszenie liczebnoci populacji ptakw
drapienych, dla ktrych uprzednia budowa farmy wiatrowej moe grozi spadkiem
lokalnych populacji.
Biorc pod uwag wysokie prawdopodobiestwo znaczcego negatywnego oddziaywania na
populacje ptakw stanowice przedmiot ochrony obszarowej, inwestorzy powinni rozway

10

alternatywne lokalizacje inwestycji, w miejscach nie stwarzajcych zagroenia dla cennych

ptakw gniazdujcych na terenie pOSOP Beskid Niski. Dostpne obecnie nie pozwalaj w
wietle procedur art. 6 Dyrektywy Siedliskowej na wydanie zgody na realizacj
przedmiotowych przedsiwzi.

10. Wnioski
1. Planowane przedsiwzicia maj duy potencja znaczcego negatywnego
oddziaywania na przedmiot ochrony w ramach pOSOP Beskid Niski, w szczeglnoci
na populacje orlika krzykliwego, ora przedniego i bociana czarnego.
2. Przedstawiona dokumentacja nie spenia kryteriw dobrej praktyki rozpoznania
zasobw ornitologicznych w miejscu planowanych siowni wiatrowych. Brak jest
baseline survey lub jego zakres jest bardzo ograniczony (brak danych o wykorzystaniu
przestrzeni powietrznej). Brak te danych o wykorzystaniu terenu przez nocne
migranty. W konsekwencji brak jest danych pozwalajcych na bardziej precyzyjne
prognozowanie wpywu inwestycji na ptaki.
3. Ocena wpywu na populacje ptakw nie spenia kryteriw waciwej oceny
oddziaywania na obszar Natura 2000 w rozumieniu art. 6 Dyrektywy Siedliskowej z
uwagi na: (i) zignorowanie oddziaywa skumulowanych, (ii) praktyczne
zignorowanie moliwoci kolizji z ptakami drapienymi, (iii) brak rozwaenia
alternatywnych lokalizacji przedsiwzi.
4. Brak podstaw do wydania pozytywnych decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach
zgody na realizacj inwestycji dla trzech proponowanych przedsiwzi.

11

Literatura
Anderson R., Morrison M., Sinclair K., Strickland D., Davis H. & Kendall W. (1999). Studying Wind
Energy/Bird Interactions: A Guidance Document. Washington, DC; National Wind Coordinating
Committee.
Bibby C. J. (2004). Bird diversity survey methods. In: Bird Ecology and Conservation: A Handbook of
Techniques. (eds W. J. Sutherland, I. Newton, and R. E. Green); pp. 1-15. Oxford University Press,
Oxford.
Desholm M., Fox A. D., Beasley P. D. L. & Kahlert J. (2006) Remote techniques for counting and estimating the
number of birdwind turbine collisions at sea: a review. Ibis 148: S76-S89.
Drewitt A. L. & Langston R. H. W. (2006). Assessing the impacts of wind farms on birds. Ibis 148: S29-S42.
EC [=European Commission] (2002). Assessment of plans and projects significantly affecting Natura 2000 sites:
Methodological guidance on the provisions of Article 6(3) and (4) of the Habitats Directive 92/43/EEC.
European Commission, Environment DG.
Fox A. D., Desholm M., Kahlert J., Christensen T. K. & Peteresen I. K. (2006). Information needs to support
environmental impact assessment of the effects of European marine offshore wind farms on birds. Ibis
148: S129-S144.
Gotelli N. J. & Colwell R. K. (2001). Quantifying biodiversity: procedures and pitfalls in the measurement and
comparison of species richness. Ecology Letters 4: 379-391.
Gregory R. D., Gibbons D. W., & Donald P. F. (2004). Bird census and survey techniques. In: Bird Ecology and
Conservation: A Handbook of Techniques. (eds W. J. Sutherland, I. Newton, and R. E. Green); pp. 1755. Oxford University Press, Oxford.
Hodos W. (2003). Minimization of motion smear: reducing avian collisions with wind turbines. Report
NREL/SR-500-33249. Golden, CO; National Renewable Energy Laboratory.
Hotker H., Thomsen K. & Koster H. (2004). Auswirkungen Regenerativer Energiegewinnung Auf die
Biologische Vielfalt an Beispiel der Vgel und der Fledermuser - Fakten, Wissenslcken,
Anforderungen an die Forschung, Ornithologische Kriterien Zum Ausbau Von Regenerativen
Energiegewinnungsformen. NABU & Bundesamt fur Naturschutz.
Jiguet F. & Villarubias S. (2004) Satellite tracking of breeding black storks Ciconia nigra: new incomes for
spatial conservation issues. Biological Conservation 120: 153-160.
Kery M. & Schmid H. (2006). Estimating species richness: calibrating a large avian monitoring programme.
Journal of Applied Ecology 43: 101-110.
Kery M., Royle J. A., & Schmid H. (2005). Modeling avian abundance from replicated counts using binomial
mixture models. Ecological Applications 15: 1450-1461.
Komischke B., Graszynski K., & Meyburg B. U. (2005). Materiay do biologii orlika grubodziobego Aquila
clanga. W: Badania i problemy ochrony orlika grubodziobego Aquila clanga i orlika krzykliwego
Aquila pomarina (eds T. Mizera and B. U. Meyburg) pp. 193-241. Biebrzaski Park Narodowy,
Osowiec-Twierdza.
Langston R. H. W. & Pullan J. D. (2003). Wind farm and birds: an analysis of the effects of wind farms on birds,
and guidance on environmental assessment criteria and site selection issues. Strasbourg, Council of
Europe, Directorate of Culture and of Cultural and Natural Heritage.
Mabee T. J., Cooper B. A., & Plissner J. H. (2004). Radar study of nocturnal bird migration at the proposed
Mount Storm Wind-Power Development, West Virginia, Fall 2003. Forest Grove, OR; ABR, Inc.
Magurran A. E. (2004). Measuring Biological Diversity. Blackwell Publishing, Malden.
Marzluff J. M., Knick S. T., Vekasy M. S., Schueck L. S., & Zarriello T. J. (2006). Spatial use and habitat
selection of Golden Eagles in southwestern Idaho. Auk 114: 673-687.
Meyburg B. U. & Meyburg C. (2005). Zastosowanie nowych metod badawczych z uzyciem nadajnikow GPS
sprzezonych z nadajnikiem satelitarnym oraz analizy genetycznej w badaniach orlikw krzykliwych
Aquila pomarina. W: Badania i problemy ochrony orlika grubodziobego Aquila clanga i orlika

12

krzykliwego Aquila pomarina (eds T. Mizera and B. U. Meyburg) pp. 185-187. Biebrzaski Park
Narodowy, Osowiec-Twierdza.
Rosenstock S. S., Anderson D. R., Giesen K. M., Leukering T., & Carter M. F. (2002). Landbird counting
techniques: Current practices and an alternative. Auk 119: 46-53.
Sido P.O., Baszkowska B. & Chylarecki P. [red] (2004). Ostoje ptakw o znaczeniu europejskim w Polsce.
OTOP, Warszawa.
Smallwood K. S. & Thelander C. G. (2004). Developing methods to reduce bird mortality in the Altamont Pass
Wind Resource Area. Report # 500-04-052. California Energy Commission.
Stewart G. B., Pullin A. S. & Coles C. F. (2005). Effects of wind turbines on bird abundance: Review Report.
Systematic Review No. 4. Birmingham, Centre for Evidence-Based Conservation, University of
Birmingham.
Stj M. (2004). Beskid Niski. W: Ostoje ptakw o znaczeniu europejskim w Polsce (eds P.O. Sido, B.
Baszkowska & P. Chylarecki). pp. 594-597. OTOP, Warszawa.
Thompson W. L. (2002). Towards reliable bird surveys: Accounting for individuals present but not detected. Auk
119: 18-25.
Tomiaoj L. (1980). Kombinowana odmiana metody kartograficznej do liczenia ptakw lgowych. Notatki
Ornitologiczne 21: 31-54.
Tomiaoj L. (1980). Podstawowe informacje o sposobie prowadzenia cenzusw z zastosowaniem
kombinowanej metody kartograficznej. Notatki Ornitologiczne 21: 55-61.
Young D. P. Jr., Strickland D., Erickson W. P., Bay K. J., Canterbury R., Mabee T. J., Cooper B. A. & Plissner
J. H. (2004). Baseline avian studies Mount Storm Wind Power Project, Grant County, West Virginia.
Chantilly, VA; NedPower Mount Storm, LLC.

13

Zacznik 1

Dobre praktyki w ocenach oddziaywania siowni wiatrowych na

populacje ptakw: Baseline survey
A1. Strategia prowadzenia bada
Celem baseline survey jest uzyskanie podstawowych, ilociowych charakterystyk populacji
ptakw uytkujcych teren planowanej inwestycji. Charakterystyki te powinny spenia
nastpujce kryteria:
ilociowy charakter oszacowa.
Dla kadego parametru naley poda miary tendencji centralnej (np. rednia lub
mediana) i dyspersji (np. bd standardowy lub 95% przedzia ufnoci). Wie si to
cile z koniecznoci stosowania formalnego schematu prbkowania parametrw
reprezentatywno
Stosowanie formalnego schematu pobierania prb, adekwatnie reprezentujcego
zmienno danego parametru w czasie i przestrzeni (stratyfikacja; vide punkt A3
niej).
standaryzacja metodyki ocen liczebnoci ptakw.
Wskazane jest stosowanie wspczesnych, wysoce zestandaryzowanych technik
ocen liczebnoci i bogactwa gatunkowego ptakw (Bibby 2004, Gregory et al.
2004, Rosenstock et al. 2002), w szczeglnoci metod transektowych (point
transect counts, line transect counts). Najbardziej rozpowszechniona wrd
krajowych ornitologw technika bada ilociowych ptakw mapowanie
terytoriw (znane powszechnie pod nazw "metody kartograficznej"; Tomiaoj
1980a, 1980b) jest mao uyteczna z uwagi na nisk powtarzalno ocen oraz
wysok praco- i czasochonno. Due gatunki, wystpujce w niszych
zagszczeniach (np. ptaki drapiene) wymagaj stosowania specjalnych technik,
czsto poczonych z wyszukiwaniem aktywnych gniazd.
Rzetelne rozpoznanie i opis zgrupowania ptakw danego obszaru musi uwzgldnia fakt, e:
Prawdopodobiestwo wykrycia w terenie ptaka rzeczywicie wystpujcego na danym
terenie jest zawsze mniejsze od 100%, czsto bardzo wyranie (Thompson 2002, Kery et
al. 2005, Kery & Schmid 2006). Oznacza to, e w miar pewne wnioskowanie o
wystpowaniu lub nie wystpowaniu danego gatunku na analizowanym obszarze jest
moliwe dopiero po wykonaniu kilku kontroli terenowych.
Liczba wykrytych gatunkw i osobnikw jest rosnc funkcj wielkoci obszaru i
nakadw czasu powiconych na kontrole terenowe (Gotelli & Colwell 2001, Magurran
2004). Std ogromna rola standaryzacji metod i technik ocen liczebnoci, obejmujca
m.in. standaryzacj wielkoci kontrolowanej powierzchni i/lub czasu kontroli.
Nakady na prace terenowe potrzebne do miarodajnego oszacowania parametrw opisanych w
punkcie 2 mona dla planowanej farmy wiatrowej o przecitnej wielkoci szacowa na
poziomie:
Minimum 300 h obserwacji dziennych / rok
Minimum 1-2 kontrole nocne caoci obszaru w okresie lgowym
Minimum 2 cykle roczne

14

Koreferat do raportw OO planowanych farm wiatrowych Kobylany, Grzywacka oraz Pielgrzymka

w woj. podkarpackim Zacznik 1 P.Chylarecki

A2. Zakres zbieranych danych

A2.1. Dane podstawowe
Skad gatunkowy zgrupowania ptakw uytkujcego tereny inwestycji
Zagszczenia (miary liczebnoci) poszczeglnych gatunkw
Nie s konieczne oceny absolutnych zagszcze populacji; wystarcz miary
(wskaniki) zagszcze uzyskane standardowymi metodami, np. liczba
osobnikw stwierdzonych w trakcie 10 minut kontroli (point transect counts)
czy liczba osobnikw stwierdzonych na 1 km transektu liniowego (line
transect counts).
Zagszczenia osobnikw w locie (w podziale na kategorie wysokoci i kierunek
przelotu)
Kategorie wysokoci: np. 0-10, 10-30, 30-120, >120 m; w szczeglnoci
naley tu wyrni kategori wysokoci (jedn lub kilka) pokrywajc si z
zasigiem pracy turbin
Zagszczenia osobnikw leccych w zasigu turbin
A2.2. Oceny liczebnoci (i produktywnoci) wystpujcych lokalnie gatunkw kluczowych
Due ptaki znane ze swej kolizyjnoci z napowietrznymi przeszkodami (np. ptaki
drapiene, sowy, bociany, urawie, abdzie)
Wybrane gatunki o niekorzystnym statusie ochronnym, przesdzajce o szczeglnych
walorach danego miejsca (np. gatunki dla ochrony ktrych powoano pobliski OSOP,
wybrane gatunki z Aneksu I Dyrektywy Ptasiej, gatunki z Polskiej Czerwonej Ksigi
Zwierzt).
A2.3. Badania przelotu nocnego w okresie migracji
Nie istniej w tej chwili powody, by nie stosowa w Polsce nowoczesnych metod pomiaru
intensywnoci i kierunkw przelotw nocnych migrantw, ktre stanowi obecnie standard
bada ilociowych w tym zakresie. Opieraj si one na wykorzystaniu przenonych stacji
radarowych czy systemw wykrywania ptakw opartych o rejestracj promieniowania
podczerwonego (Mabee et al. 2004, Desholm et al. 2006).
A2.4. Badania tras przelotw lokalnych gatunkw kluczowych znanych z duej podatnoci na
kolizje
Trasy i puapy przelotw z i do gniazda lokalnie lgowych bocianw, ptakw
drapienych itd.
Trasy, puapy i gstoci strumienia dolotw z i na noclegowisko (np. gsi, urawie)

A3. Stratyfikacja
Wikszo badanych parametrw, charakteryzujcych uytkowanie danego miejsca przez
populacje ptakw, zmienia si bardzo wyranie w zalenoci od szeregu czynnikw.
Zmienno ta musi by uwzgldniona przy planowaniu bada i w opisie wynikw
(stratyfikacja danych). Najwaniejsze czynniki wymagajce uwzgldnienia przy stratyfikacji
materiau wymienione s niej.
A3.1. Aspekty czasowe
Sezon w obrbie roku (np. [sezon lgowy, okres dyspersji polgowej, przelot
jesienny, zimowanie, przelot wiosenny]; podzia na miesice, tygodnie lub
pentady [okresy 5-dniowe])

15

Koreferat do raportw OO planowanych farm wiatrowych Kobylany, Grzywacka oraz Pielgrzymka

w woj. podkarpackim Zacznik 1 P.Chylarecki

Pora doby (np. rano, przed poudniem, w nocy);

np. ptaki wrblowe najbardziej aktywne s wczesnym rankiem, ptaki
drapiene pnym przedpoudniem, chruciele i sowy - noc

A3.2.Warunki meteorologiczne
Sia wiatru
Pogoda (np. soneczna, deszczowa)
A3.3. Charakterystyka fizjograficzna powierzchni
sposb uytkowania gruntw (np. grunty orne, trwae uytki zielone)
elewacja (rne kategorie wysokoci n.p.m.)
nachylenie stoku (rne kategorie nachylenia zbocza w rejonie posadowienia
siowni)
ssiedztwo lasu (rne kategorie odlegoci od zwartego kompleksu lenego)
ssiedztwo ciekw i zbiornikw wodnych (rne kategorie odlegoci)

A4. Uwagi kocowe

Wykonanie dobrych bada typu baseline survey nie jest moliwe bez udziau wysoko
wykwalifikowanych ornitologw terenowych. Zaprojektowanie dobrego schematu
prbkowania i opracowanie wynikw moe wymaga konsultacji ze specjalist w zakresie
statystyki. Raport Young'a et al. (2004) stanowi stosunkowo dobry przykad baseline survey
speniajcego standardy dobrej praktyki dla projektw zlokalizowanych na rdldziu, w
miejscach nie wyrniajcych si wysokim zagszczeniem ptakw drapienych lub innych
gatunkw szczeglnie podatnych na kolizje.

16