PARUS PRACOWNIA EKSPERTYZ RODOWISKOWYCH

ul. Heweliusza3/35 60-281 Pozna

NIP: 781-175-36-42 REGON: 301577956
Tel. +48 607-781-904

Opinia rodowiskowa dotyczca planowanej budowy farmy

wiatrowej w gminie Osiek Jasielski.

Wykonany dla:

Stowarzyszenia na Rzecz Praworzdnoci

i Ochrony rodowiska
ysa Gra 163

Wykonawca

Data i podpis

PARUS Pracownia Ekspertyz rodowiskowych

Samuel Odrzykoski

Pozna 22.10.2014

1. Wstp
Na zlecenie Stowarzyszenia na Rzecz Praworzdnoci i Ochrony rodowiska z siedzib w
ysej Grze 163, firma PARUS Pracownia Ekspertyz rodowiskowych, wykonaa analiz
zgodnoci lokalizacji farmy wiatrowej Osiek na rodowisko naturalne w obrbie gminy Osiek
Jasielski. Na tym obszarze ma powsta 10 turbin zlokalizowanych pomidzy miejscowociami
Osiek Jasielski i Czekaj oraz niedaleko Pielgrzymki (Mapa 1)

Mapa 1. Rozmieszczenie turbin na terenie gminy Osiek (geoserwis.gdos.gov.pl).

Opinia ma na celu przedstawienie prawdopodobnego negatywnego oddziaywania turbin
wiatrowych na obszary Natura 2000 oraz inne obszary chronione. Analiza zostaa
przeprowadzona zgodnie z danymi literaturowymi oraz zgodnie z wiedz chiropterologiczn.

2. Ochrona nietoperzy
W Polsce wystpuje 25 gatunkw nietoperzy, objtych ochron cis na podstawie
Rozporzdzenia Ministra rodowiska w sprawie gatunkw dziko wystpujcych zwierzt
objtych ochron z dnia 28 wrzenia 2004 r. (Dziennik Ustaw Nr 220, Poz. 2237). Ponadto
gatunki takie jak: podkowiec may Rhinolophus hipposideros, podkowiec duy Rhinolophus
ferrumequinym, nocek Bechsteina Myotis bechsteinii, nocek ydkowosy Myotis dasycneme,
mroczek pozocisty Eptesicus nilsonii, mroczek posrebrzany Vespertilio murinus, borowiaczek

Nyctalus leiseri, mopek Barbastella barbastellus, s wpisane do Polskiej ksigi zwierzt

zagroonych wyginiciem (Gowaciski 2002)
Poza tym wszystkie nietoperze w Polsce s objte ochron cis na podstawie Aneksu II i
III Konwencji Berneskiej, Aneksu II Konwencji o Ochronie Wdrownych Gatunkw Dzikich
Zwierzt (Konwencja Boska) oraz Porozumienia o Ochronie Nietoperzy w Europie ( Agreement
on the Conservaton of Bats in Europe, EUROBATS), bdcym porozumieniem zawartym na
podstawie Konwencji Boskiej oraz Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w
Sprawie Ochrony Siedlisk Naturalnych oraz Dzikiej Fauny i Flory zwanej Dyrektyw
Siedliskow.
W myl zacznika II Dyrektywy Siedliskowej gatunki takie jak:

podkowiec may

Rhinolophus hipposideros, podkowiec duy Rhinolophus ferrumequiny, nocek duy Myotis

myotis, nocek orzsiony Myotis emarginatus, nocek ydkowosy Myotis dasycneme oraz moper
Barbastella barbastellus s objte specjaln ochron. Obecno zgrupowa tych nietoperzy,
kwalifikuje ten teren do utworzenia obszaru Natura 2000.
W 2006 roku Porozumienie o Ochronie Populacji Europejskich Nietoperzy EUROBATS ktrego
stronami s wszystkie pastwa europejskie w tym Polska, przyjo rezolucj 5.6 Wind Turbines
and Bat Populations. Przedstawia ona problemy i zagroenia pynce ze strony turbin
wiatrowych.

Poza tym

podkrela konieczno wykonania

prawidowych

monitoringw

przedrealizacyjnych wchodzcych w skad raportw oddziaywania na rodowisko. Procedura

sporzdzanie raportu OO powinna by zgodna z prawem krajowym i dyrektyw Rady
85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpywu wywieranego przez niektre
przedsiwzicia publiczne i prywatne na rodowisko.
O tym ktre elektrownie wiatrowe podlegaj sporzdzeniu raportu OO decyduje
rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsiwzi
mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko.
Na terenie wojewdztwa podkarpackiego stwierdzono wystpowanie 19 gatunkw
nietoperzy, w tym 8 gatunkw wysokiego ryzyka, ktre s podstaw do tworzenia obszarw
Natura 2000 w Polsce.

Gatunek nietoperza

Status
wedug
Polskiej
Czerwonej
Ksigi
Zwierzt

Status
wedug
Dyrektywy
siedliskowej

Wystpowanie
w wojewdztwie
podkarpackim

Zagroenie
miertelnoci ze
strony turbin
wiatrowych

Nocek duy

LRnt

Pewne

Niski (+)

Nocek Natterera

LR1c

Pewne

Bardzo niski

Nocek ydkowosy *

EN

VU

Pewne

Niski (+)

Nocek Bechsteina *

NT

VU

Pewne

Bardzo niski

Nocek wsatek

LR1c

Pewne

Niski (+)

Nocek Brandta

LR1c

Pewne

Niski (+)

Nocek rudy

LR1c

Pewne

Niski (+)

Pewne

Bardzo niski

Mao
prawdopodobne

Bardzo niski

Nocek orzsiony*

EN

Nocek alcatoe
Mroczek posrebrzany *

LC

LR1c

Wysoce
prawdopodobne

Bardzo wysoki (+
++)

Mroczek pozocisty *

NT

LR1c

Wysoce
prawdopodobne

Umiarkowany (+
+)

Mroczek pny

LR1c

Pewne

Karlik malutki

LR1c

Pewne

Umiarkowany (+
+)
Wysoki (+++)

Karlik drobny

LR1c

Pewne

Wysoki (+++)

Mao
prawdopodobne

Wysoki (+++)

Pewne

Bardzo wysoki (+
++)

Mao
prawdopodobne

Bardzo wysoki (+
++)

Karlik redni
Karlik wikszy

LR1c

Borowiec olbrzymi*

Bardzo wysoki (+
++)
Bardzo wysoki (+
++)

Borowiec wielki *

VU

LR1c

Pewne

Borowiaczek *

VU

LRnt

Pewne

Gatunek nietoperza

Status
wedug
Polskiej
Czerwonej
Ksigi
Zwierzt

Status
wedug
Dyrektywy
siedliskowej

Wystpowanie
w wojewdztwie
podkarpackim

Zagroenie
miertelnoci ze
strony turbin
wiatrowych

Gacek brunatny

LR1c

Pewne

Bardzo niski

Gacek szary

LR1c

Pewne

Bardzo niski

VU

Pewne

Niski (+)

Mopek *

DD

Podkowiec may*

EN

Pewne

Bardzo niski

Podkowiec duy*

LC

Mao
prawdopodobne

Bardzo niski (+)

Tabela 1. Lista gatunkw moliwych do stwierdzenia (Sachanowicz i wsp. 2005)

i stwierdzonych (monitoring letni i zimowy) w rejonie wojewdztwa podkarpackiego
oraz stopie ich zagroenia miertelnoci ze strony turbin wiatrowych (Rydell i wsp.
2010, Rodrigues 2011). (*) - gatunki o podwyszonym statusie ochronnym.
EN zagroony, VU naraony, NT bliski zagroenia, DD niedostateczne dane, LC najmniejszej
troski, zanotowana miertelno w Europie (+) pojedyncze rekordy, (++) regularne rekordy, (+++)

bardzo liczne rekordy

3. Obszary chronione zlokalizowane w pobliu planowanej inwestycji

wiatrowej.
3.1 Wisoka z dopywami PLH180052

Odlego obszaru Natura 2000 od najbliszych turbin wynosi okoo 600 metrw.
3.2 Ostoja Magurska PLH180001
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi
okoo 4300 metrw.
3.3 Bednarka PLH120033
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 7000
metr
3.4 Koci w Skalniku PLH180037
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 5000
metrw.
3.5 Beskid Niski PLB180002
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 3500
metrw.
3.6 ysa Gra PLH180015
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 3500
metrw.
3.7 Magurski Park Narodowy
Pod wzgldem geograficznym Magurski Park Narodowy obj swoimi granicami
centraln - reprezentatywn cz Beskidu Niskiego najwikszego mezoregionu polskich
Karpat. Zajmuje powierzchnie 199,6 km2. Obejmuje centraln cz Beskidu Niskiego o
krajobrazie typowym dla tego pasma grskiego.

Gwna cz parku stanowi dugi i ciekawie uksztatowany masyw Magury Wtkowskiej

ze szczytem na Wtkowej (847 mm n.p.m), wznoszcy si okoo 480 metrw nad
przylegajcym od pnocy obnieniem Dow Jasielsko-Sanockich. Gwn rzeka parku jest
Wisoka. W szacie rolinnej dominuj zbiorowiska lene, ktre zajmuj okoo 93% powierzchni.
Najbardziej

rozpowszechniona

jest

buczyna

karpacka

Dentario

glandulosae-Fegetum.

Zbiorowiska nielene s reprezentowane przez ki i pastwiska pooone w poudniowej czci.

W latach 1997-1999 na terenie parku prowadzone byy badania skadu gatunkowego
nietoperzy. Obejmoway one sezony letnie i zimowe. W trakcie kontroli stwierdzono obecno 9
gatunkw nietoperzy: podkowca maego Rhinolophus hipposideros, nocka duego Myotis
myotis , nocka wsatka Myotis mystacinus, nocka rudego Myotis daubentonii, mroczka
pozocistego Eptesicus nilssonii, mroczka posrebrzanego Vespertilio murinus, borowca
wielkiego Nyctalus noctula, gacka brunatnego Plecotus auritus i mopka Barbastella
barbastellus. (Grzywiski W. 2003).
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 3500
metrw.

Mapa 10. Pooenie obszaru Natura 2000 wzgldem planowanej inwestycji wiatrowej (czerwone
oznaczenie powierzchni) (geoserwis.gdos.gov.pl)
3.8 Rezerwat Kornuty
Odlego planowanej inwestycji wiatrowej od obszaru Natura 2000 wynosi okoo 10 000
metrw.

4. Wpyw planowanej inwestycji wiatrowej na obszary chronione

Najbliej planowanych turbin wiatrowych jest pooony obszar Natura 2000 Wisoka z
dopywami. Jest to obszar siedliskowy, ktrego przedmiotem ochrony s gwnie ryby, ssaki i
roliny zwizane z rzek. Przedmiotem ochrony nie s nietoperze. Jednak trzeba wzi pod

uwag to, e wszystkie cigi komunikacyjne, w tym rzeki stanowi wany korytarz migracyjny
dla nietoperzy. Bez dokadnych bada chiropterofauny nie bdzie wiadomo, czy planowana
inwestycja wiatrowa nie zaburzy cigu komunikacyjnego na rzece Wisoka. Najbliej, czyli w
odlegoci od 580-710 metrw od rzeki maja by zlokalizowane trzy turbiny zaznaczone na
poniszej mapie.
Wisoka pynie przy obszarze Natura 2000 Koci w Skalniku, w ktrym znajduje si
kolonia nocka duego Myotis myotis. Nocki due pokonuj podczas migracji tras od 50-200
km. Jeeli do tych celw wykorzystuj rzek, to trzy najbliej pooone turbiny mog stanowi
dla nich barier.

Mapa 12. Pooenie trzech turbin (czerwone oznaczenie) mogcych zaburzy szlak
komunikacyjny na rzece Wisoka. (geoserwis.gdos.gov.pl)
Do otuliny Magurskiego Parku Narodowego, od najbliej pooonej turbiny wiatrowej jest
okoo 900 metrw. Chiropterofauna parku jest bardzo dobrze poznana. Najwikszym i
najwaniejszym zimowiskiem w okolicy jest jaskinia Mroczna w Rezerwacie Kornuty (odlegoc
okoo 10 km). Przez miejscowo Pielgrzymka przepywa niewielka rzeczka Pachniczka
bdca dopywem Kopotnicy a pniej Wisoka. rda rzeczki znajdziemy w lasach parku
narodowego. Brakuje informacji o prawdopodobnym wykorzystywaniu Pachniczki, jako szlaku
komunikacyjnego midzy lasem a wiksz rzek Wisoka. Nie mona wykluczy, e stanowi
ona wane miejsce migracji nietoperzy na tym obszarze. Jedna z turbin, majca stan najbliej
Pielgrzymki, moe stanowi barier dla osobnikw leccych do rzeki Wisoka.

Mapa 13. Pooenie turbiny (czerwone oznaczenie)mogcej zaburzy szlak komunikacyjny na

rzeczce Pachniczce. (geoserwis.gdos.gov.pl)
4.1 Wpyw planowanej inwestycji wiatrowej na poszczeglne gatunki nietoperzy.
Nocek duy Myotis myotis jest najwikszym krajowym nietoperzem. Jest gatunkiem
wymienionym w zaczniku II Dyrektywy Siedliskowej, bdcej podstaw tworzenia obszarw
Natura 2000. Wedug czerwonej listy IUCN, w skali europejskiej posiada status Lr: nt, czyli
niszego ryzyka, bliskie zagroeniu.
Nocek duy lata do wolno i nisko nad ziemi do okoo 10 metrw. Wykorzystuj erowiska
odlege o 1,5-25 km od swoich kryjwek dziennych. Nocek duy eruje przewanie w lasach i
na ich obrzeach, w parkach, sadach lub na terenach bdcych mozaik obszarw lenych i
rolniczych. Odbywa sezonowe krtkie i redniodystansowe wdrwki (od 50-200 km) midzy
schronieniami letnimi a zimowymi

(Sachanowicz, 2005). Od jakiego czasu liczba nockw

duych zaczyna si zmniejsza. Skutkiem waha liczebnoci s nieprawidowe remonty

budynkw i zmniejszenie liczby odpowiednich i ciepych strychw. Gwnym zagroeniem dla
nockw duych spowodowanych posadowieniem turbin wiatrowych moe by utrata miejsc
erowania oraz szlakw komunikacyjnych pomidzy kryjwkami letnimi a erowiskami i
miejscami hibernacji zimowej.
Podkowiec may Rhinolophus hipposideros ( Gatunek wpisany na Czerwona List
UE w kategorii VU (gatunek wysokiego ryzyka, naraony na wyginicie) a w Polsce do kategorii
EN (gatunek bardzo wysokiego ryyka, silnie zagroony wyginiciem). Poza tym wymieniony w
Zaczniku II i IV Dyrektywy Siedliskowej bdcej podstaw utworzenia obszarw Natura 2000.

Gwnym zagroeniem dla podkowca maego jest ubywanie kryjwek wykorzystywanych przez
kolonie rozrodcze, niepokojenie nietoperzy w zimowiskach oraz zmiany i fragmentacja erowisk.
Duym problemem w wykrywaniu aktywnoci podkowcw w terenie jest may zasig
emisji ultradwikw, bdce czsto niesyszalne przez detektor z odlegoci wikszej ni 5
metrw. Czsto s niesyszalne jeli mikrofon nie jest ustawiony bezporednio na leccego
nietoperza

(Sachanowicz,

Ciechanowski

2005).

Dlatego

podczas

monitoringu

przedrealizacyjnego, w trakcie nagra detektorowych, aktywno tego gatunku moe zosta nie
stwierdzona przez niski zasig echolokacyjny. Dlatego naley wykluczy wszystkie planowane
lokalizacje turbin wiatrowych mogcych znajdowa si w promieniu 5 km od stwierdzonej kolonii
rozrodczej nietoperzy.

5. Konieczno przeprowadzenia monitoringu przedrealizacyjnego

Wszystkie opinie i raporty dotyczce farmy wiatrowej Osiek, zostay przedstawione w roku
2007,

czyli

przed

pojawieniem

si

Tymczasowych

wytycznych

dotyczcych

oceny

oddziaywania elektrowni wiatrowych na nietoperze.

Zgodnie z art.33 ust. 3 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Projekty planw
i projekty zmian do przyjtych planw oraz planowanie przedsiwzicia, ktre nie s
bezporednio zwizane z ochron obszarw Natura 2000 lub obszarw, o ktrych mowa w ust.
2, lub nie wynikaj z tej ochrony, a ktre mog na te obszary znaczco oddziaywa, wymagaj
przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko na zasadach
okrelonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r-Prawo ochrony rodowiska.
Na skutek niewielkich odlegoci, pomidzy planowanymi turbinami wiatrowymi a
obszarami Natura 2000 istnieje konieczno przeprowadzenia monitoringu sprawdzajcego
wpyw inwestycji na gatunki zwierzt, stanowicych przedmiot ochrony Natura 2000, w tym
przypadku nietoperzy.
Poniewa na obszarach chronionych, stwierdzono obecno gatunkw zagroonych
wyginiciem w skali europejskiej, naley przeprowadzi peen monitoring przedrealizacyjny
wpywu elektrowni wiatrowej na poszczeglne nietoperze.
Nagrania

oraz

analiza

danych

powinny

zosta

przeprowadzone

zgodnie

Tymczasowymi wytycznymi dotyczcymi oceny oddziaywania elektrowni wiatrowych na

nietoperze (wersja II, grudzie 2009)
Na terenie planowanej inwestycji wiatrowej istnieje kilka prawdopodobnych miejsc
przemieszczania si nietoperzy, ktre trzeba koniecznie sprawdzi podczas penego
monitoringu (Mapa 14)

Mapa 14. Prawdopodobne szlaki przemieszczania si nietoperzy na obszarze planowanej farmy

wiatrowej. (geoserwis.gdos.gov.pl)
Naley sprawdzi w jakim stopniu nietoperze wykorzystuj rzek Wisok, jako miejsce
migracji. Koniecznie trzeba zbada, w jakiej odlegoci od rzeki nietoperze eruj i czy trzy
najblisze turbiny nie bd stanowi dla nich zagroenia.
Wanym cigiem komunikacyjnym moe by rzeczka Pachniczka. Poniewa nie byo
przeprowadzonego monitoringu przedrealizacyjnego, nie wiemy czy osobniki wykorzystuj j
jako szlak komunikacyjny i czy turbina najbliej Pielgrzymki nie bdzie zagraa populacji.
Turbiny najbliej Zawadki Osieckiej, maja by zlokalizowanie na terenie wilgotnym,
wzdu kanaw melioracyjnych. Konieczne jest przeprowadzenie nasuchw w celu
sprawdzenia czy nietoperze przemieszczaj si kanaami na miejsce erowania.
Ponadto nie ma adnych danych literaturowych dotyczcych aktywno osobnikw na
terenie gminy Osiek Jasielski. Na terenie gminy znajduje si kilka cerkwi mogcych stanowi
schronienie dla podkowcw maych i nockw duych, gatunkw z Zacznika II Dyrektywy
Siedliskowej, zagroonych wyginiciem.

6. Wnioski
Elektrownie wiatrowe mog stanowi zagroenie dla populacji nietoperzy na poziomie
regionalnym, oglnokrajowym a nawet midzynarodowym. Tego typu inwestycje mog
negatywnie oddziaywa na nietoperze na poszczeglnych etapach inwestycji.
Podczas budowy turbin wiatrowych moe doj do utraty erowisk poprzez wycink drzew,
zaburzanie korytarzy i tras przelotw. Haas emitowany przez sprzt budowlany moe
odstrasza nietoperze.
Badania pokazay (Bach 2001) (Brinkmann 2006), e turbiny wiatrowe mog odstrasza
nietoperze, ogranicza ich miejsce erowania a nawet powodowa efekt bariery na wikszym
obszarze. Najwicej kolizji notuje si w okresie wiosennych tras przelotowych i w okresie
jesiennych wdrwek. Poza tym zauwaono, e dua liczba martwych nietoperzy, znalezionych
pod turbinami wiatrowymi, nie zgina z powodu uderzenia opaty, ale w skutek podcinienia
wytwarzanego przy rotorze. O efekcie barotraumy pisa Baerwald (2008). Osobniki odnalezione
pod turbinami nie posiaday adnych uszkodze mechanicznych na ciele. Po przeprowadzeniu
sekcji, okazao si e osobniki miay popkane pcherzyki pucne w skutek duych waha
cinienia powietrza.
Ponadto wok gondoli mog gromadzi si owady, przycigane ciepem emitowanym
przez wirnik oraz wiatem gondoli. Zaobserwowano, e niektre nietoperze wykorzystuj to
jako okazj do erowania, ulegajc w ten sposb kolizji. Inwestorzy powinni rozway
umiejscowienie elektrowni wiatrowych poza wskimi trasami wdrwki nietoperzy oraz
miejscami koncentracji na erowanie, rozrd i odpoczynek. Wok wanych schronie o
znaczeniu narodowym i regionalnym mona utworzy strefy buforowe.
Naley uwzgldni obecno rodowisk, ktre mog by wykorzystanie przez
nietoperze, na przykad lasw, terenw podmokych i pasw zakrzacze, oraz cech siedliska
takich jak wystpowanie pojedynczych drzew, zbiornikw wodnych i ciekw wodnych. Ich
obecno

zwikszy

prawdopodobiestwo

erowania

nietoperzy

na

danym

obszarze.

rodowiska otwarte s mniej istotne dla erowania, ale mog stanowi trasy przemieszczania
si bd wdrwki (Rodrigues, Bach. 2008).
Planowana inwestycja wiatrowa w gminie Osiek ma obejmowa budow dziesiciu
turbin wiatrowych. Poniewa nie zosta przeprowadzony aden monitoring, trudno ocenia skal
aktywnoci nietoperzy na tym obszarze. Tymczasowe wytyczne dotyczce oddziaywania
elektrowni wiatrowych na nietoperze dokadnie wytyczaj dozwolon granic turbin wiatrowych.

Naley stawia turbiny 200 metrw od granic lasw i niebdcych lasem skupie drzew o
powierzchni 0,1 ha lub wikszej oraz na obszarach Natura 2000 chronicych nietoperze lub w
ich ssiedztwie w odlegoci nie mniejszej ni 1 km od znanych kolonii rozrodczych i zimowisk
nietoperzy z gatunkw bdcych przedmiotem ochrony na danym obszarze.
Kosztowna inwestycja, jak posadowienie turbin wiatrowych nie jest inwestycj na par
lat, lecz zdecydowanie na duszy okres czasu. Po posadowieniu turbin wiatrowych, podczas
przeprowadzania monitoringu porealizacyjnego, moe si okaza, e nietoperze aktywnie
wykorzystuj ten obszar. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 14 kwietnia 204 roku, art. 52
mwi, e w stosunku do dziko wystpujcych zwierzt objtych ochron gatunkow mog
by wprowadzone nastpujce zakazy: niszczenia ich siedlisk i ostoi oraz umylnego poszenia
i niepokojenia. Jeeli w cerkwiach niedaleko turbin wiatrowych s zlokalizowane kolonie
rozrodcze nietoperzy lub jeeli obszar ten jest wykorzystywany jako miejsce erowania czy
migracji, moe doj do odstraszania nietoperzy przez pracujce turbiny. Na podstawie art. 127
pkt 2 ustawy o ochronie przyrody, kto narusza zakazy obowizujce w stosunku do rolin,
zwierzt lub grzybw objtych ochron gatunkow, podlega karze aresztu albo grzywny. Art.
128 mwi, e w razie ukarania za wykroczenie okrelone w art. 127 sd moe orzec przepadek
przedmiotw sucych do popenienia wykroczenia lub przestpstwa oraz obowizek
przywrcenia stanu poprzedniego, a jeli obowizek taki nie byby wykonalny - nawizk do
wysokoci 10 000 zotych na rzecz organizacji spoecznej dziaajcej w zakresie ochrony
przyrody lub waciwego, ze wzgldu na miejsce popenienia wykroczenia lub przestpstwa,
wojewdzkiego funduszu ochrony rodowiska i gospodarki wodnej.

rda danych

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska. (tekst jednolity Dz.U. z
2008r. Nr 25, poz.150).

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. (tekst pierwotny Dz.U. z 2004r.
Nr 92, poz.880).

Ustawa z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnieniu informacji o rodowisku i jego

ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania
na rodowisko. (tekst pierwotny Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1227).

Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunkw dziko

wystpujcych rolin objtych ochron. (Dz. U. Nr 168, poz. 1764).

Rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 28 wrzenia 2004 r. w sprawie gatunkw

dziko wystpujcych zwierzt objtych ochron (Dz. U. Nr 220, poz. 2237

Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie, podpisane w Londynie dnia 4 grudnia

1991 r. (Dz. U. nr 96 poz.1112 z dnia 3 grudnia 1999 r.)

Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk

przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, str. 7)

Rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsiwzi

mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko

Baerwald E.F., DAmours G.H., Klug B.J., Barclay R.M.R. 2008. Barotrauma is a
significant cayse of bat fatalities at wind turbines. Current Biology Vol. 18, 16: 695-696.

Brinkmann R. 2006. Survey of possible operational impacts on bats by wind facilities in

Southern Germany. Administrative district of Freiburg Department 56

Conservation and Landscape Mangement. Gundelfingen, Germany.

Dietz C., von Helversen O.,Nill D. 2009. Nietoperze Europy. Wydawnictwo Multico
Warszawa.

Durr T. 2002. Fledermause als Opfer von Windkraftanlagen in Deutschland.

Nyctalus,8(2):115-118.

Gowaciski Z. 2002. Polska czerwona ksiga zwierzt. Krgowce. PWRiL, Warszawa.

Grzywiski W. 2003. Chiropterofauna Magurskiego Parku Narodowego. Nietoperze IV,2

Piksa K.,Gubaa W. 2012. Fauna nietoperzy Jaskini Mrocznej (Rezerwat Kornety, Beskid
Niski). Roczniki Bieszczadzkie 2012 (20), str. 134145

Rodrigues L., Bach L., Doubourg-Savage M., Goodwin J., Harbusch C. 2008.
Guidelines for consideration of bats in wind farm projects. EUROBATS, Publication
Series No. 3 (English version). EUROBATS Secretariat, Bonn, Germany ss: 51.

Sachanowicz K. & Ciechanowski M. 2005. Nietoperze Polski. Wydawnictwo Multico

Warszawa.

Wgiel A., Paszkiewicz R., Szkudlarek R. 2001. Nietoperze Beskidu Wyspowego,

Beskidu Sdeckiego, Beskidu Niskiego i Pogrza Karpackiego letnie schronienia w
budynkach. Nietoperze II,1.

natura2000.gdos.gov.pl/

geoportal.gov.pl