Ksinica Wiedzy Duchowej No.

Jog Ramacharaka

Nauka o oddechaniu
wedug systemu Hindusw
jako klucz fizycznego, umysowego,
duszewnego i duchowego rozwoju
Opracowa

Karol Chobot

Cieszyn Polska
Gwny skad
w Ksigarni Filozoficzno-okultystycznej
1921
1

Spis rzeczy
Przedmowa / 4
Rozdzia I.

Jogowie / 7

Rozdzia II.

Oddechanie gwoli ycia / 10

Rozdzia III.

Ezoteryczna teorja oddechania / 14

Wykad IV.

Ezoteryczna forma oddechania / 20

Wykad V.

System nerwowy
i okultystyczne nauczanie jogw / 25

Wykad VI.

Oddechanie nozdrzami
i oddechanie gardem / 33

Wykad VII.

Cztery sposoby oddechania / 38

1. Grne oddechanie / 39
2. rednie oddechanie / 41
3. Dolne oddechanie / 41
4. Pene oddechanie jogw / 42

Wykad VIII.

Jak przyswoi sobie pene oddechanie? / 43

Wykad IX.

Fizjologiczny skutek penego oddechania / 46

Wykad X.

Urywki nauk jogw / 51

1. Oczyszczajce oddechanie jogw / 52
2. Oywiajce nerwy oddechanie jogw / 53
3. Oddechanie jogw dla rozwoju gosu / 54

Wykad XI.

Siedem oddechowych wicze jogw

dla rozwoju rnych grup mini / 56
1. Wstrzymanie oddechu / 56
2. Pobudzenie pucnych komrek / 58
3. Rozciganie eber / 59
4. Rozszerzenie klatki piersiowej / 59
5. wiczenie w ruchu / 60
6. Poranne wiczenia / 61
7. wiczenia dla pobudzenia krenia krwi / 62

Wykad XII.

Siedem mniejszych wicze jogw / 63

Wykad XIII.

Wibracje i rytmiczne oddechanie jogw / 67

Wykad XIV.

Zjawiska zalene
od psychicznego oddechania jogw / 73
1. Rozdzielenie prany / 75
2. Pokonanie blu / 76
3. Wadanie kreniem krwi / 77
4. Samoleczenie / 78
5. Leczenie drugich / 79
6. Leczenie na odlego / 81

Wykad XV.

Dalsze zjawiska, zwizane

z psychicznem oddechaniem jogw / 83
1. Posyanie myli / 83
2. Tworzenie aury / 84
3. Nasycenie organizmu pran / 85
4. Nasycenie pran organizmw
drugich ludzi / 85
5. Nasycenie pran wody / 86
6. Uzyskanie mentalnych cech / 86
7. Zdobycie fizycznych przymiotw / 87
8. Kierowanie emocjami / 88
9. Pobudzenie czynnoci mzgu / 89
10. Gwne psychiczne oddechanie jogw / 90

Wykad XVI.

Duchowe oddechanie jogw / 93

1. wiadomo duszy / 95
2. Powszechna wiadomo
lub wiadomo wszechwiata / 96
3. Powszechne wskazwki / 99
4. wiczenie splotu sonecznego / 100

Ksinica Wiedzy Duchowej / 102

Literatura w jzyku polskim / 103

Drukarnia Henryka Nowaka w Cieszynie

3

PRZEDMOWA
Podajemy niniejszem spoeczestwu polskiemu w
pierwszem wydaniu skromn prac hinduskiego filozofa
Ramacharaki w opracowaniu Karola Chobota, znanego
Chiromanty warszawskiego, pragnc przysuy si chocia w drobny sposb do rzucenia garci wiata na istot czowieka i na jeden z najwaniejszych przejaww
ycia, jakiem jest oddechanie.
Tytu ksiki na pozr nic nie mwicy, bo kt by
uwaa za potrzebne zajmowa si jak nauk o oddechaniu, kiedy przecie kady i tak oddecha bez
potrzeby uczenia si dopiero takiej sprawy samo przez
si rozumiejcej!
A jednak kto z uwag przeczyta t ksik
przekona si dobitnie, e wcale nie umiemy w naturalny
sposb oddecha, e nasze oddechanie jest wypaczon
karykatur oddechania, a std i powodem wielu chorb,
saboci, zaniku si cielesnych i duchowych i przedwczesnej mierci!
Nie znamy w ogle i nie uwiadamiamy sobie wanoci procesu oddechania; nie wiemy co si podczas
oddechania w nas dzieje, co ono powoduje i jak dziaa
i wpywa na nasze zdrowie i siy cielesne i umysowe.
Nie znamy nawet dostatecznie naszych organw odde4

chowych i ich przeznaczenie i prac, jak one wykonuj. Zapomnielimy i zatracilimy zrozumienie, e oddechanie jest owem prawdziwym dechem ywota, rdem zdrowia, siy i ycia w ogle.
O tem wszystkiem poucza nas w niezwykle jasny,
prosty, przystpny i przekonywujcy sposb niniejsza
ksika. Kto t ksik przeczyta, dopiero przejrzy
cokolwiek i pozna troch samego siebie; jemu odsoni
si chociaby may rbek tajemnicy Bytu i t wiadomoci bdzie sowicie nagrodzony i wdziczny autorowi, ktry w tak pikny, prosty i serdeczny sposb poda
mu te wielkie Prawdy ywota, okoo ktrych lepy
i guchy na okoo chodzi.
Skromna ta, nieoceniona praca tego wielkiego Przyjaciela cierpicej Ludzkoci, zawiera bowiem w krtkim rysie wyczerpujcy wykad zasad i warunkw
utrzymania i wzmocnienia zdrowia, spotgowania si
i zdolnoci cielesnych i duchowych, uzdrowienia chorb i uomnoci fizycznych, rozpraszania niepodanych, szkodliwych i nieczystych myli, uczu i pragnie, wpywania na wol, na nasze dze i namitnoci
i nasz charakter sowem bogosawione, wiadome oddziaywanie na wszystkie przejawy waszego ycia
ciaa, duszy i Ducha i zasilania ich oywczemi, twrczemi, uzdrawiajcemu i wzmacniajcemu prdami siy
kosmicznej, siy yciodajnej zwanej wedug sanskryckiego wyraenia pran.
Kady czowiek, kada matka i ojciec a przede
wszystkiem kady lekarz, nauczyciel, profesor i kady
onierz powinien zna zasady i prawida Nauki o oddechaniu.
We wszystkich szkoach ludowych, rednich i wyszych i zawodowych powinni jej zasady wykada
5

i czynnie stosowa. wiczenia oddechowe powinne stanowi skadow cze musztry wojskowej, a we wszystkich lecznicach, szpitalach i uzdrowiskach by stosowane i praktykowane jako walny, najskuteczniejszy i naj
prostszy sposb zwalczania chorb i ich istoty, a nie ich
zewntrznych objaww, jak to niestety dzisiejsza medycyna prawie wycznie czyni, aby zmniejszy ten bezmiar cierpienia nieszczsnej, upadej i zwyrodniaej
ludzkoci!
Oby ta praca skromna staa si rdem i krynic
zdrowia, siy, radoci i szczcia dla tych niezliczonych
rzesz utrapionych i nawiedzonych boleciami ciaa
i Ducha, ich lub Pocieszycielk na ciernistej drodze ich
doli i Przewodniczk do lepszej, sonecznej przyszoci.
Na koniec nadmieniamy, e uwaalimy za wskazane
doda na kocu tej ksiki jedno bardzo wane wiczenie oddechowe, odnoszce si do wiczenia, czyli tak
zwanego masau splotu sonecznego, ktrego warto
i moc uzdrawiajc sami dowiadczylimy.
Jzef Chobot,
wydawca

Rozdzia I.

Jogowie
Na Zachodzie przyzwyczajono si wyobraa sobie
bardzo zdawkowo co to s jogowie, jaka ich filozofja i wpyw. Podrnicy w Indjach opowiadaj moc
historjek o hordach fakirw, ebrakw i wszelkich
sztukmistrzw, zagradzajcych ogromnie drogi w Indjach i nazywajcych siebie bezwstydnie jogami.
Ludzie zachodu myl si jednak ogromnie, przedstawiajc sobie typowego joga w postaci wyndzniaego,
fanatycznego, brudnego i prostackiego Hindusa, ktry
albo siedzi w nieruchomej pozie, dopki ciao jego nie
skostnieje, albo trzyma rce wzniesione w gr, dopki
nie zdrewniej i nie wyschn i w takim stanie utrzymuj
si w cigu dalszego jego ywota, wreszcie, trzyma do
zgit w pi silno, pki paznokcie jego palcw nie
przerosn na wskro doni. Wszyscy ci ludzie istniej, to
prawda, ale nazywa ich jogami brzmi to dla
prawdziwego joga strasznie, jak niedorzecznem jest dla
zasuonego chirurga sucha, e lekarzem nazywaj
mozolnego operatora lub profesorem ulicznego
sprzedawc znachorskich rodkw.
7

W Indjach i innych wschodnich krajach yli w zaraniu ludzie, ktrzy powicali czas i siy dla wyuczenia
si metod rozwoju si czowieka, fizycznych, umysowych i duchowych. Dowiadczenia pierwszych pokole
tych poszukiwaczy przekazywali wiekami nauczycielowie uczniom, i stopniowo stworzono nauk Joga,
tj. poszukiwaniom owym i naukom w kocu dano nazw joga od sanskryckiego sowa ,jug co znaczy jednoczy.
Joga rozpada si na kilka rozdziaw, zaczynajc
od nauczania o wadaniu ciaem do nauk o sposobach
osignicia wyszego duchowego rozwoju. Nie bdziemy mwili o wyszych stopniach tego przedmiotu, o ile
rzecz nie zmusi nas do tego.
Nauka o oddechaniu zblia si bardzo czsto do
sfery Joga i chocia pierwszem jej zadaniem jest rozwj w czowieku si jego fizycznego organizmu, ale niektre cechy pomagaj ju duchowemu rozwojowi.
W Indjach istniej wielkie szkoy joga, jednoczce
w sobie tysice kierujcych umysw tego olbrzymiego
kraju. Filozofja jogw stwarza prawa ycia dla wielu
i wielu ludzi. Zasadnicze nauki jogi, jednake krzewi
maa grupa ludzi, tumy za zadowalaj si okruchami,
spadajcych ze stow uczonych klas, zwyczaj
wschodni nie jest podobny w tym wypadku do tego, co
widzimy na Zachodzie. Zachodnie idee atoli wywieraj
ju wpyw i na Wschd, i obecnie nauki, ktrych udzielali tylko maej garstce ludzi, s dostpne kademu, ktokolwiek jest przygotowany dostatecznie do ich przyjcia, Wschd i Zachd pozostaj midzy sob w cisych
stosunkach, korzystaj ze wzajemnego wpywu.
Hinduscy jogowie powicaj wielk uwag nauce
o oddechaniu z przyczy, ktre bd jasnemi dla czy8

telnika, po przeczytaniu tej ksiki. Wielu zachodnich

autorw zajmowao si t ozci nauki jogw, ale,
myl, autorowi li tylko tej ksiki udao si wyoy
zachodnim czytelnikom w jasnej i zwizej formie zasadnicze pocztki Nauki o Oddechaniu jogw i najulubiesze ich wiczenia i metody. Posugujemy si
wszdzie terminami, utartymi na Zachodzie, unikajc
w miar si sanskryckich nazw, aeby czytelnikowi uatwi zadanie.
Pierwsza cz ksiki powicona fizycznej stronie
Nauki o Oddechaniu, nastpnie fizyczn jej stron
rozpatruje si rwnolegle z oddziaywaniem na sfer
umysow, a w kocu. objania si jej wpyw na duchowy rozwj czowieka.
Staralimy si zjednoczy, o ile monoci, jak najwicej z nauk jogw w tej niewielkiej ksice, posugujc si musowo niekiedy sowami i terminami nowymi
dla zachodniego czytelnika. Obawiamy si jednake tylko tego, e wskutek wielkiej prostoty i jasnoci, nauki
owe bd przyjte z niedowierzaniem, czem nie opaci
si zajmowa, poniewa, prawdopodobnie, czytelnicy
oczekuj manny niebieskiej w nadziei, e znajd co
gbokiego, tajemnego i niepojtego. Atoli, zachodni
umys to nadzwyczaj praktyczny umys, i my wiemy,
e wkrtce przyjdzie czas, a praktyczno wykadu tej
ksiki bdzie powszechnie uznana.

Rozdzia II.

Oddechanie gwoli ycia

ycie zaley zupenie od aktu oddechania. Rozchodzc si w szczegach teorji i w terminologji, ludzie
Wschodu i Zachodu schodz si w rdowych zasadach.
Oddecha znaczy y; bez oddechania nie ma ycia.
Nie tylko wyszych stworze ycie i zdrowie zaley od
oddechania, lecz i nisze istoty musz oddecha, aby
y, a nawet dla rolin niezbdne jest powietrze i bez
niego dusze ycie jest dla nich niemoliwe.
Dziecko wykonuje dugi gboki oddech, zatrzymuje
powietrze chwilk w pucach, aeby wydoby z niego
oywcze czci i nastpnie wydechuje je stopniowo,
i ycie dla niego si rozpoczo. Starzec wyziewa sabo,
oddechanie jego si przerywa i ycie skoczone. Od
pierwszego gbokiego oddechu noworodka do ostatniego westchnienia umierajcego starca mija dugie ycie
staego oddechania. ycie jest tylko serj oddecha.
Oddechanie stanowi najwaniejsz ze wszystkich
czynnoci ciaa, albowiem wszystkie inne jego funkcje
zale od oddechania.
10

I nie tylko ycie czowieka jest zwizane z jego

oddechaniem, ale od prawidowego oddechania zaley
zupenie i dugo ycia i swoboda od chorb. Rozumne
wadanie oddechaniem przedua dni nasze na ziemi,
potgujc nasze siy yciowe i zdolno odpornoci,
z drugiej za strony oddechanie niepene i niedbae skraca nasze ycie, pozbawiajc nas zmysu ycia i usposabiajc do chorb.
Czowiek w normalnym stanie nie potrzebuje szczeglnych rad dla oddechania. Podobnie jak zwierzta
i dziecko, on oddecha pen i swobodn piersi, zupenie jak przyroda mu to nakazaa. Cywilizacja atoli wiele
w nim zmienia. Ona przekazaa mu nieprawidow
i szkodliw przywyczk chodzenia, stania i siedzenia,
ktre pozbawiy go naturalnego i prawidowego oddechania, ktrem obdarzya go przyroda. Drogo on zapaci za cywilizacj.
Dziki czowiek oddecha prawidowo pki nie
zakosztuje cywilizowanego trybu ycia. Maa garstka
ludzi tylko w cywilizowanym wiecie oddecha regularnie, wskutek czego i powstaj owe wklnite piersi
i wgite plecy, a take owe straszne rozszerzanie si
chorb przewodw oddechowych a wd nich straszny
potwr suchoty, owa biaa duma. Wybitne powagi hygjeny twierdz, e jedno pokolenie ludzi, oddechajcych prawidowo, stworzyoby ras i grulica byaby
rzadkoci, o ktrej wszyscy mwiliby, jakby o czem
nadzwyczajnem. Dla, europejczyka i czowieka Wschodu jasna jest i nie ulegajca wtpliwoci cisa zaleno
midzy zdrowiem i prawidowem oddechaniem.
Nauka Zachodu potwierdza, e fizyczne zdrowie
czowieka zaley bardzo od regularnego oddechania.
Nauczycielowie Wschodu, zgadzaj si z tym sdem
11

zachodnich braci, przyznaj, e w dodatku w skutek

odzyskania fizycznego zdrowia za pomoc normalnego
oddechania potguje si ogromnie i umysowa sia duchowa. Cae filozoficzne szkoy na Wschodzie zbudowano na tej nauce, a kiedy narody zachodnie zaznajomi,
si z ni i wprowadz j w praktyk, wywoa midzy
nimi cuda. Teorja, zbudawana na Wschodzie i zastosowana w praktyce na Zachodzie, przyniesie obfite plony.
Ksika ta ma za zadanie da Nauk o oddechaniu
w penym zarysie nie tylko to, o czem wiedz fizjologowie i hygjenici zachodni, ale i okultystyczn stron
kwestji. Ona otwiera nie tylko drog do oglnego
wzmocnienia zdrowia czowieka, za porednictwem znanego i zachodnim specjalistom gbokiego oddechania,
ale pokazuje, jak hinduscy jogowie osigaj wadz nad
siami fizycznego ciaa, rozszerzaj zdolnoci swego
umysu i rozwijaj duchow, stron swojej natury za
porednictwem nauki o oddechania.
Jogowie uprawiaj, wiczenia, ktremi zdobywaj
wadz nad swojem ciaem i mog posya w dowolny
organ natony strumie yciowej siy prany,
wzmacniajcej i uzdrawiajcej ten organ. Oni wiedz
o wszystkiem, co znaj ich zachodni wspbracia o fizjologiczanem oddziaywaniu prawidowego oddechania,
atoli wiedz take, ze powietrze zawiera w sobie nie tylko tlen, wodr i azot, i e podczas oddechania odbywa
si nie jeden proces chemiczny we krwi. Oni wiedz
o pranie, o ktrej ich zachodni wspbracia wcale nie
mija pojcia, i doskonale s uwiadomieni szczegowo
o przyrodzie i sposobach kierowania tym wielkim przejawem energji, a take o reakcji jej na ludzki organizm
i umys. Oni wiedz, e z pomoc rytmicznego oddechania mona wej w harmonijn wibracj z ca przy12

rod i pomc rozwojowi swych ukrytych si. Oni wiedz take, e wskutek oddechania, normalnie wykonywanego, mona nie tylko leczy swoje choroby i obce,
ale i uwalnia si od strachu, mczenia i niszych
namitnoci.
Nauczy si tego wszystkiego celem tej ksiki.
Chce my w kilku rozdziaach poda rdowe objanienia i wskazwki, o ktrych mona by zapisa cae tomy.
Chcemy w ten sposb zwrci uwag umysw Zachodu na przedmiot Nauka o oddechaniu jogw.

13

Rozdzia III.

Ezoteryczna teorja oddechania

W tym rozdziale skrelimy zwile teorje zachodnich
uczonych odnonie do czynnoci oddechowych organw czowieka i znaczenia jej dla ludzkiego organizmu.
W nastpnych rozdziaach przytoczymy teorje i rdowe fakty, ktremi zajmuj si szkoy na Wschodnie naukowego kierunku. Wschodni uczeni przyjmuj teorje
i fakty swoich zachodnich wspbraci (o ktrych wiedzieli ju kilka wiekw przedtem), ale przyczaj do
nich wiele nowych zjawisk, czego przedstawiciele Zachodu obecnie nie uznaj; mimo to przyjdzie czas, e
i oni ogosz wiatu odkrycia, jako wielk prawd.
Zanim przystpimy do wykadu teorji Zachodniej
nauki, nie od rzeczy byaby, opisa najpierw drogi organu oddechowego.
Organ oddechania skada si z puc i prowadzcych
do nich powietrze drg. Rozrniamy dwa puca.
Mieszcz si w piersiowej klatce po jednem z kadej
strony; midzy niemi znajduje si serce. Kade puco
porusza si we wszystkich kierunkach, z wyjtkiem czci, w ktr wchodz bronchy, arterje i weny, jednocz14

ce si z sercem i oddechow krtani. Puca s gbczaste

i porowate, tkanka ich bardzo elastyczna. Mieszcz si
w podwjnym worku z delikatnej ale mocnej matetrji,
nazwanej opucn. Jedna cianka czy s mocno
z pucami, a druga z wewntrzn stron piersi. Midzy
tytmi dwoma ciankami wydziela si cigle pyn, ktry
pozwala ich wewntrznym powierzchniom lizga si
z atwoci jedna o drog podczas oddechania.
Drogi, wprowadzajce powietrze w puca, skadaj
si z nosowej powierzchni, garda, oddechowej krtani
i oskrzeli. Kiedy oddechamy, wcigamy powietrze przez
nos, gdzie ogrzewa si podczas zetknicia si ze luzowat bonk, obficie zaopatrzon w krew i, przechodzc
przez krta, idzie w oddechowe gardo, ktre dzieli si
na mnstwo oddechowych kanaw, bronch, ktre dziel si znowu na malekie kanaliki, koczce si maemi
krwiononemi naczyniami, ktrych liczba w pucach
miljony. Jeden a uczonych wyliczy, e jeeli rozcignlibymy krwionone naczynia puc w jedn cis powierzchni, zajyby wtedy przestrze 14.000 kwadratowych stop.
Powietrze wcigamy do puc wskutek dziaania przepony piersiowej, przedstawiajcej wielki, silny, na ksztat
licia paskiego misie, lecy w poprzek piersi oddzielajc klatk piersiow od jamy brzusznej. Przepona piersiowa dziaa prawie samorzutnie, jak i serce, chocia
ruchy jej mog zalee od natenia naszej woli. Kiedy
przepona piersiowa si rozciga, objto piersi i puc
si rozszerza, a powietrze wpada w powsta prni.
Kiedy ona si kurczy, pier i puca rwnie si kurcz,
wypychajc z siebie powietrze.
Zanim przystpimy do omawiania, co si dzieje z powietrzem w pucach, pozwlcie obecnie poruszy spra15

w krenia krwi. Krew, jak wiecie, serce toczy w arterje, przez ktre wchodzi w naczynia woska wale, rozchodzc si w ten sposb po wszystkich czciach ciaa,
ktre ona ywi i pokrzepia. Za porednictwem naczy
woskowatych krew wraca nastpnie inn drog wenami, do serca, ktre wpdza j do puc.
Krew silno czerwona, zaopatrzona obficie w yciodajne skadniki, kry w arterjach. Wraca z wen z powrotem w postaci bkitnej; wyndzniaa i cika, obarczona produktami rozkadu, ktre porywa po drodze w ca
ym systemie krenia krwi. Dy z serca, jako czysty
strumyk grski, a wraca cika, leniwie, jakby w brudny
zlew. Brudny w strumie pynie w praw komor serca. Po napenieniu komory, ona kurczy si i toczy krew
do puc, w ktrych rozchodzi si za pomoc miljonowych naczy woskowatych po komrkach, o ktrych
wyej mwilimy. Oddechanie napenia puca powietrzem i jego tlen w komrkach spotyka si z krwi yln
zepsut na wskro cianek woskowatych naczy, ktre
s dostatecznie grube, aeby nie przepuci krwi na
wskro wasnych cian, ale rwnoczenie dostatecznie
s cienkie, aeby tlen mg przej na wskro nich do
krwi. Kiedy tlen zczy si z krwi, odbywa si proces
spalania Krew zabiera chciwie tlen, a oddaje kwas
wglowy, powstay z produktw rozkadu, zebranych
przez krew podczas krenia z wszystkich czci ciaa.
Krew, oczyszczona w ten sposb i nasycona tlenem, wraca do serca, mocno znw czerwona i bogata w oywcze
skadniki. Wchodzi w lew komor serca, a serce wysya j w podr do ttnic do wszystkich granic organizmu. Obliczono, e na dob przechodzi przez serce
24.000 but, lub 1.200 wiader krwi do woskowatych
kanaw puc, podczas tego ciaka krwi przeciskaj si
16

po jednemu do komrek i cz si wtedy z tlenem powietrza. Gdybycie pomyleli chocia minut o szczegach tego procesu, zdumielibycie si i zachwycalibycie si w obliczu bezgranicznej troski i pomysowoci
przyrody!
Oczywicie, e jeeli wiee powietrze nie dostanie
si do puc w dostatecznej iloci, zanieczyszczona ylna
krew nie moe by oczyszczon i wskutek tego ciao nie
tylko bdzie pozbawione pokarmu, ale i produkty rozkadu, ktre powinne byyby spali si podczas czenia
si z tlenem powietrza, wrc w w sie krenia krwi,
zaopatrywujc cay system i wywoujc mier. Zanieczyszczone powietrze dziaa w taki sam sposb, lecz
tylko w mniejszym stopniu. Jasn jest rzecz, e jeeli
kto podczas oddechania nie posya powietrza do puc
w nalenej iloci, praca krwi nie moe odbywa si
w podany sposb; w wyniku ciao nie otrzymuje dostatecznie pokarmu i wystpuje choroba lub oglne
naruszenie zdrowia. Krew tego, kto oddecha nieprawidowo, wskutek tego jest koloru bkitnego, ciemnego,
wyrniajcego si wyranie od silnie czerwonej normalnej, bogatej w tlen ttniczej krwi. Widzimy to na
twarzy ju bladej osoby, podczas gdy prawidowe oddechanie udziela czowiekowi energiczne krenie krwi
i mocny zdrowy rumieniec.
Maa uwaga wyjani ca yciow zalet normalnego
oddechania. Jeeli krew nie oczyci si zupenie podczas procesu chemicznego w pucach, wraca wtedy do
ttnic w stanie nienormalnym, nie naleycie czystym od
rnych resztek, porwanych w rozmaitych czciach
ciaa. Wszystkie produkty owe rozkadu wracaj znw
do organizmu, a naturalnem nastpstwem moe by choroba, czasem specjalna choroba krwi, lub uszkodzenie
17

czynnoci jakiegokolwiek bd organu lub tkanki z powodu niedostatecznego ich odywiania.

Krew, gdy powietrze przewietrzy j w pucach w odpowiedniej mierze, nie tylko uwalnia si od przepojonych ni szkodliwych domieszek i gazu wglowego
kwasu, ale take pochania z powietrza pewn ilo tlenu, ktry roznosi po ciele, gdzie okazuje si potrzeba,
aeby natura moga prawidowo spenia swoje zadanie.
Kiedy tlen zczy si z krwi, jednoczy si z jej hemoglobin i wdruje do kadej komrki ciaa, do kadego
minia, organu, odnawiajc i pokrzepiajc je nowemi
materiaami, ktrych dostarcza im przyroda. Ttnicza
krew, ulegszy w naturalny sposb dziaaniu powietrza
w pucach, zawiera w sobie okoo 25% tlenu.
I nie tylko kad cz ciaa oywia tlen, lecz i akt
trawienia bezporednio zaley od dostatecznego spalenia pokarmowego materjau, ktre odbywa si we krwi,
gdy tlen zczy si we krwi z wycignitymi z pokarmu
sokami, podczas czego odbywaj si rne procesy spalania. Konieczn dlatego jest rzecz, aebymy dostarczyli do puc dostateczn ilo tlenu. Objania to i tan
fakt, e sabym pucom towarzyszy i ze trawienie. Aeby poj cae znaczenie tego, trzeba przypomnie, e
cay organizm, otrzymuje poywienie od przyswojonego pokarmu, i e nie zupene przyswojenie go powoduje
rwnoczenie i niezupene odywianie organizmu. Puca same zale zupenie od tego rda odywiania,
a jeeli wskutek sabego oddechania pogarsza si przyswojenie pokarmowych sokw, puca take sabn,
wykonujc w sabszym stopniu przekazan prac, a ciao wtedy widneje i sabnie. Kada czstka pokarmu
i napoju, przed przyswojeniem przez organizm, powinna zczy si chemicznie z tlenem; temu samemu pro18

cesowi ulegaj produkty wewntrznego spalania organizmu, aeby przyj form, wskutek ktrej mog by
wyprowadzone z organizmu. Ubstwo tlenu w krwi, tj.
w pucach, powoduje niedostateczne odywianie, niedostateczne oczyszczenia organizmu i ze zdrowie.
W istocie oddechanie jest yciem.
Spalanie zepsutych elementw w krwi ogrzewa ciao
i w ogle, wyrwnuje jego temperatur.
Ten, kto umie oddecha gboko, obroni si przed
przezibieniem, posiadajc dobry zapas gorcej krwi,
ktry go hartuje i czyni bardziej odpornym przeciw
zmianom wewntrznej ciepoty.
Oprcz tego, oddechanie gbokie wiczy organy
i minie kiszek, o czem zapominaj zwykle zachodni
hygjenici, ale w penej mierze ceni to jogowie.
Wskutek nieprawidowego lub nie gbokiego oddechania pewna tylko cz pucnych komrek spenia
swoje przeznaczenie, znaczna za cz pracy puc ginie
i cay organizm cierpi. Nisze ustroje w swoim naturalnym stanie oddechaj normalnie, bez wtpienia tak samo regularnie oddecha i pierwotny czowiek. Nienormalna maniera oddechania, przyswojona przez cywi
lizowanego czowieka to ciemna plama, cica na
cywilizacji, pozbawia nas potrzebnego powietrza
I narody cierpi wskutek tego wicej, ni od byle czego.
Czowiek moe si zbawi tylko wrciwszy na ono
przyrody.

19

Rozdzia IV.

Ezoteryczna forma oddechania

Nauka o oddechaniu, jak wiele nauk, posiada swoj
ezoteryczn, czyli wewntszn stron, jak rwnie
i swoj stron ekzoteryozn czyli zewntrzn. Okultyci
wszystkich epok i krajw zawsze uczyli, zwykle za
w gronie tylko wybranych uczniw, e w powietrzu
znajduje si pewna substancja czyli pierwiastek, ktra
wszystkiemu daje ruch i ycie Rnili si w wyraeniach i nazwach, przy pomocy ktrych okrelali t si,
jak rwnie i w szczegach samej teorji, lecz zasadniczy rzut, powszechny dla wszystkich okultystycznych
nauk i filozoficznych szk, tworzy cze nauki jogw
Wschodu.
Liczne powagi okultyzmu ucz, e istnieje oglny
porztek energii czyli siy, ktr wyraaj sanskryckiem
sowem Prana, co znaczy Absolutna energja.
Wszelka energja czyli sia we wszechwiecie pochodzi
z tego pocztku albo manifestuje si raczej jako czstkowa forma jego przejawu. Nauki owe nie odnosz si
do niniejszego przedmiotu, a celem wyjanienia istoty
prany ograniczymy si tylko do tego, e ona jest po20

cztkiem energji, ktra przejawia si w kadej nowej

istocie i rni si od wszystkiego nieywotnego. Moemy j rozpatrywa jako aktywny pocztek ycia,
jeeli chcecie, jako yciow si. Ona towarzyszy
wszystkim przejawom ycia od ameb do czowieka, od
najpierwotniejszych form rolinnego ycia do wyszych
form ycia zwierzcego. Prana przenika sob wszystko.
Istnieje we wszystkiem, przejawiajcem ycie. Poniewa wedug nauki okultystycznej filozofji ycie jest we
wszystkiem, we wszystkich rzeczach, w kadym atomie, widoma nieywotno rzeczy jest tylko li niszym stopniem manifestowania si ycia wedug
owej wic nauki prana rozlana jest wszdzie w przyrodzie, znajduje si we wszystkiem. Nie naley jej miesza z Ego, Ja z t czstk boskiego Ducha
w .kadej duszy, okoo ktrej skupia si materja i energja. Prana jest po prostu form energji, ktr posuguje
si Ja dla swego materjalnego przejawu. Kiedy Ja
porzuca swoje fizyczne ciao, prana nie pozostajc wicej pod dziaaniem jego woli, poddaje si dziaaniu pojedynczych atomw lub grupy atomw, tworzcych ciao, a poniewa ciao ulega rozkadowi na skadowe
swoje elementy, kady atom wtedy porywa w siebie
czstk prany, dostateczn do tego, aeby stworzy now kombinacj, nowe ywe ciao, reszta za prany wraca do oceanu wszechwiatowego zapasu, z ktrego si
wydzielia. Zwizek jej z ciaem istnieje, pki trwa
oddziaywanie woli Ja, a przy pomocy tej woli atomy
ciaa razem si spajaj.
Pod pran rozumiemy powszechny pocztek, ktry tworzy istot wszelkiego ruchu, siy lub energji,
w czem jakkolwiekby si nie manifestowa w sile
przycigania, w elektrycznoci, w kreniu planet lub w
21

innych formach ycia, od najniszej do najwyszej.

Prana jest Dusz Siy i Energji we wszystkich ich przejawach, pocztek, ktry dziaajc w przeznaczony
sposb, wywouje zjawisko nazywane yciem.
Pocztek ten towarzyszy wszystkim formom materji,
lecz on nie jest materj. Znajduje si i w powietrzu, lecz
on nie jest powietrzem i nawet aden z tworzcych go
chemicznych elementw. Zwierzta i roliny wdechuj
go z powietrza i, jeli nie byoby go w powietrzu, umaryby, chocia byyby nasycone powictrzem. Przyjmuje
go organizm rwnoczenie z tlenem, atoli on nie jest tlenem. ydowscy autorewie ksigi Bytu znaj rnic
midzy atmosfercznem powietrzem i tajemnym i wszechmocnym pocztkiem, w nim rozlanym. Oni mwi
o neshemet rusah chayim, co w tumaczeniu brzmi:
oddechanie Ducha ycia. W ydowskim jzyku
neshemet znaczy zwyke oddychanie atmosferycznem
powietrzem, chayim znaczy Duch ycia. Wedug
zdania okultystw wyraenie to wskazuje na tene
pocztek, ktry pojmuj pod sowem , prana.
Prana znajduje si w powietrzu, ale ona jest wszdzie i tam, gdzie powietrze nie moe przenikn. Tlen
spenia wan rol w procesie zwierzcego ycia,
wglord posiada podobne znaczenie dla ycia rolinnego, nie w manifestacjach ycia, niezalenie od ich strony fizjologicznej.
My bez przerwy wdechamy powietrze, nasycone
,,pran. a rwnoczenie przyswajamy sobie take pran z powietrza, wykorzystujc jej siy dla wasnych celw. Prana znajduje si w najswobodniejszym stanie
w powietrzu i, jeli ono wiee, obficie wtedy jest nasycone pran, ktr wysysamy o wiele atwiej z powietrza, ni z jakiego bd innego rda. Podczas zwyke22

go oddechania wcigamy w siebie normaln ilo prany,

lecz w oddechaniu gbokiem, jak nauczaj oddecha
jogowie moemy przyswaja sobie z powietrza
wiksze zapasy prany, ktre skupiaj si w centrach nerwowych i mzgowych na wypadek potrzeby. Wiele
zdolnoci, ktremi rozporzdzaj w swoim rozwoju
okultyci, maj do zawdziczenia li wiadomoci tego
faktu i rozumnemu zuytkowaniu nagromadzonej energji. Jogowie wiedz, e wskutek znanych oddechw
potguje si przypyw prany do organizmu. Pokrzepia
si wskutek tego nie tylko ciao fizyczne, lecz i mzg
otrzymuje nowy przypyw energji i rozwijaj si nowe
zdolnoci i psychiczna siy. Ten, kto zawadn nauk
koncentrowania prany, wiadomie lub niewiadomie,
moe j wydziela z siebie, jako yciow si i oddziaywa ni na drugich, uyczajc im nowej ywotnoci
i zdrowia. To, co nazywamy magnetyzmem, jest wanie ow zdolnoci magnetyzerw, chocia wielu z nich
nie rozumie rzeczywistego rda swej siy.
Zachodni uczeni niejasno pojmowali obecno w powietrzu tej wielkiej siy, poniewa nie pozostawia adnego ladu w ich aparatach podczas chemicznych bada; z przeksem dlatego wyraali si o tej bredni
Wschodu. Poniewa nie mog okreli istoty tej siy,
d wic do jej zaprzeczenia. Mimo wszystko przyznaj jednak, e w niektrych okolicach powietrze zawiera
znaczn ilo czego oywczego, a lekarze wysyaj
chorych ludzi w te wanie okolice, celem poratowania
utraconego zdrowia.
Tlen przyswaja z powietrza krew i obraca go na zaspokojenie potrzeb organizmu dziki systemowi krenia krwi. Pran za wysysa z powietrza system nerwowy i zuytkowuje j dla wasnej pracy. A, jak krew
23

nasycon tlenem przeprowadza system krenia krwi po

caem ciele, budujc je i odradzajc, tak i prana przechodzi po wszystkich czciach systemu nerwowego,
zasilajc go now ywotnoci i si.
Jeeli nazwiemy pran aktywny pocztek w naszej
tak zwanej ywotnoci, stworzymy w sobie janiejsze
wyobraenie o tej wanej roli, ktr ona odgrywa w
naszem yciu. Podobnie jak tlen roznosi system krwionony po ciele, tak i pran rozchoduje nasz system nerwowy na nasze myli, pragnienia i inne formy duchowej
akcji, wskutek czego niezbdnem jest cige odnawianie
jej zapasw. Kada myl, kady czyn, wszelki wysiek
woli, kady ruch mini zuywa odpowiedni ilo tego, co nazywamy si nerwow, co w rzeczywistoci
jest jedn z form prany. Aeby dwign misie, mzg
wysya prd woli po nerwowym systemie, misie kurczy si i oto cz prany zostaa rozchodowana. Jeeli
przypomnicie sobie, e najwiksz cz prany, ktr
czowiek otrzymuje, przyswaja si z wdychanego powietrza, zupenie jasnem stanie si znaczenie dla was
prawidowego oddechania.
Prana, to uniwersalny pocztek energji, Manifestujcej si w najrniejszych formach, wczajc
yciow si.
Pranajama, to kontrola nad pran, szczeglnie
nad pran, przyjwszej form yciowej energji. Jogowie
twierdz, e ta kontrola, jeli j, doprowadzimy do
wysokiego stopnia, daje czowiekowi wadz nad wszystkiemi innemi przejawami prany w przyrodzie, e ona
tajemnic wadzy i mocy.

24

Rozdzia V.

System nerwowy
i okultystyczne nauczanie jogw
Mwilimy, e nauka zachodnia odnonie do oddechania ogranicza si li do procesu pochaniania tlenu
przy pomocy krwi i dalszego oddziaywania tlenu na
organizm za porednictwem systemu krenia krwi
podczas gdy nauka jogw mwi jeszcze i o pochanianiu prany i jej rozprzestrzenieniu w organizmie w sieci
systemu nerwowego. Zanim przystpimy do dalszych
bada, niezbdn jest rzecz poda opis nerwowego systemu.
System nerwowy czowieka skada si z dwch oddzielnych wielkich systemw systemu stosu pacierzowego i mzgu i sympatycznego systemu. Mzg i rdze
przeduony tworz te czci naszego systemu nerwowego, ktre wchodz do czaszkowego i przeduonego
mzgu z odgazieniami, od nich wychodzcemi. System ten rzdzi takimi przejawami zwierzcego ycia
organizmu, jak jego dze, czucia itp. Sympatyczny za
system obejmuje sob sie nerww, rozoon, gwnie,
w piersiowej, brzusznej i miednicowej powierzchni,
25

i rozkazuje wewntrznym organom ciaa. Kieruje procesami odruchowymi, jak wzrost ciaa, odywianie, krenie krwi itp.
System mzgowy rdzenia przeduonego dziaa podczas wszelkich uczu wzroku, suchu, powonienia, dotyku, smaku itd. Porusza organy, pracuje, kiedy czowiek myli, kiedy pracuje jego wiadomo. Suy jako
narzdzie wyszego ,,Ja czowieka dla jego znoszenia
si z wiatem zewntrznym. System ten moemy porwna z systemem telefonicznym, mzg za wyobraa centraln stacj, a rdze przeduony i wychodzce od niego rozgazienia nerww przewody drutu.
Mzg przedstawia wielk mas nerwowej tkanki;
skada si on z trzech czci: mzgu wielkiego, wypeniajcego przedni, ciemieniow, redni i tyln cz
czaszki; mdku czyli maego mzgu, rozoonego
w niszej, tylnej czci czaszki i rdzenia przeduonego
(Medulla oblongata), ktry przedstawia zgrubiay pocztek grzbietowego mzgu i ley na czele maego mzgu.
Mzg wielki jest organem tej czci naszego intelektu, ktry przejawia si w umysowej czynnoci.
Mzg may kieruje ruchami i akcj woli. Rdze przeduony stanowi grny zgrubiay koniec stosu pacierzowego, i od niego i od gwnego mzgu rozchodzi si
sie nerww, przechodzcych w rne czci gowy,
a take w organy szczeglnego znaczenia i dalej w niektre organy, lece w piersiowej i brzusznej okolicy,
a take do organw oddechowych.
Rdze pacierzowy wypenia kana, przechodzcy
wewntrz krgosupa. Przedstawia on dug mas nerwowej tkanki, od ktrej w kadym krgu oddzielaj si
nerwy, wice go ze wszystkiemi czciami ciaa.
Grzbietowy mzg tworzy jakby gwny telefoniczny
26

kabel, a nerwowe odgaziania to pojedyncze druty,

z nim poczone.
System sympatyczny skada si z podwjnego acucha gantflij splotu wzw nerww po stronach
krgosupa i rozrzuconych wzw nerwowych w gowie, karku, piersi i brzusznej okolicy. W wzy nerwowe to masa nerwowej tkanki, ukadajcej si z komrek; s one zczone midzy sob nerwowemi nitkami.
Nerwy motoryczne i odruchowe cz je z systemem
grzbietowo-mzgowym. Od wzw owych oddzielaj
si niezliczone wkna nerwowe, rozchodzce si po caem ciele. W rnych okolicach nerwy owe krzyuj si,
tworzc tak zwany plexus splot. System sympatyczny rzdzi odruchowemi procesami, jak krenie
krwi, oddechanie i trawienie.
Si, ktr mzg wysya do wszystkich czci organizmu za porednictwem nerww, nazywaj na zachodzie
si nerwow, jogowie za widz w niej przejawienie
prany. Charakter i szybko jej ruchu zdradza pokrewiestwo z elektrycznoci. Bez tej nerwowej siy
serce nie moe puka, krew nie moe kry, puca
oddecha, organy w ogle dziaa, bez niej cay mechanizm ciaa przestaje pracowa. Ale nie dosy tego
take i mzg nie moe myle bez obecnoci prany.
Jeli zastanowimy si nad tem gbiej, niesychana wagi
przyswojenia sobie prany przy pomocy krwi bdzie dla
kadego jasn, a nauka o oddechaniu zyska daleko
wiksze znaczenie, ni myl o tem uczeni na Zachodzie.
Jogowie wyprzedzaj nauk Zachodu, szczeglnie co
do splotu sonecznego, ktry uwaamy po prostu jako
skupienie splatajcych si nerww sympatycznego systemu z jego wzami; takich skupie, wzw, jest
kilka w rnych czciach ciaa. Jogowie za sdz, e
27

ten splot soneczny w rzeczywistoci tworzy waniejsz cz nerwowego systemu, e jest rodzajem mzgu
i odgrywa jedn z waniejszych rl w ludzkim organizmie. Zreszt, nauka zachodnia, zdaje si powoli zaczyna rozumie szczeglne znaczenie tego splotu sonecznego ostatecznie niektrzy nowsi autorowie nazy
waj go ju brzusznym mzgiem. Splot soneczny znajduje si blisko odka, akuratnie pod dokiem
naprzeciw wewntrznej strony krgosupa. Skada si
z biaej i szarej mzgowej masy, podobnie jak i skadniki ludzkiego mzgu. Rzdzi waniejszemu wewntrznemi organami czowieka i odgrywa o wiele waniejsz
rol, ni o tem zwykle myl. Nie bdziemy zastanawiali si gbiej nad szczegami nauk jogw o splocie
sonecznym, powiemy tylko, e wedug ich przekonania stanowi on zapasowy magazyn prany. Wiadom jest
rzecz, e silnem uderzeniem w doek mona zabi
czowieka, a walczcy na pici doskonale wiedz o tej
sabinie, uderzenie w ktr pozbawia czowieka na
duszy czas si.
Imi sonecznego splotu nadano temu nerwowemu
wzowi bardzo szczliwie, poniewa on posya promienie siy i energji do wszystkich czci ciaa; nawet
i mzg zaley od niego, jako od zapasowego miejsca,
prany w organizmie. Wczeniej lub pniej i nauka
zachodnia uzna rzeczywist rol sonecznego splotu
i powici mu o wiele wicej uwagi, ni widzielimy to
dotychczas w dzieach uczonych. Pierwszym krokiem
do kierowania wedug swojej woli akcj prany, rozlanej
w przyrodzie, jest wykrzesanie zdolnoci wadania t
czci prany, ktra przejawia si w naszych ciaach
i umysach. Najnaturalniejsz jest rzecz dlatego zaczyna od siebie, mwi jogowie. Prana, zawarta w czo28

wieku, tworzy maleki rezerwuar z ogromnego oceanu

oglnej prany, i tutaj trzeba zaczyna, pragn uzyska
wadz nad oceanem. W organizmie atoli istnieje jeszcze delikatniejsza forma prany, ni sia yciowa, manifestujca si w aktywnoci cielesnej. To psychiczna prana, przejawiajca si w nerwowej duchowej i umysowej
czynnoci czowieka. A poniewa duchowa i nerwowa
energja bardziej jest zbliona do Ja, ni cielesne siy,
jogowie wic ucz, aeby zaczyna pranajam wanie
od podporzdkowania woli nerwowej i duchowej czynnoci. Podaj dlatego nastpujc metod.
Zgodnie z naukami jogw, istniej dwa prdy prany
(nazwane Pingala i Ida), przechodzce wzdu stosu
pacierzowego, po obu stronach tego kanau lub trby
w kolumnie pacierzowej, ktry hindusi nazywaj Susumna i ktry stanowi centrum najistotniejsze w stosie
pacierzowym. W kocu dolnym Susumny znajduje si
trjkt wiotkiej istoty, nazwanej przez hindusw
wntrze lotosu Kundalini, zawierajcej jakby skondensowany zapas ukrytej siy, nazwanej Kundalini. Co
do Kundalini to twierdz oni, e to niezmiernie wszechogarniajca tajemna sia, ktra, jeli j pobudzimy
i zmusimy podnie si po Susumnie, daje zdumiewajce rezultaty psychicznego charakteru i otwiera wiele
sfer psychicznej akcji, o ktrych przecitny czowiek
nie mia nawet marzy. A jeli Kundalini dostaje si do
mzgu, dusza wtedy uwalnia si od okw materji i czyni joga nadczowiekiem.
Pingala to nerwowy prd, idcy wzdu prawej
strony Susumny; Ida, to prd, idcy z lewej strony.
Wzdu Susumny mieci si kilka lotosw czyli centrw psychicznej czynnoci. Pierwszy z nich, znajdujcy
si w dole nazywa si Muladhara, a ostatni, gwny
29

lotos, lecy w mzgu nazywa si Sachasrara czyli

tysiclistkowy lotos mzgu. Sasumn, z akumulatorami
ukrytej siy, uwaa si jako niesychanie siln baterj
psychicznej energji, ktr mona pobudzi w ruch
i regulowa przy pomocy znanych metod oddechania,
ktrych wyuczaj jogowie, szczeglnie przy pomocy
rytmicznego oddechania, ktre, jak twierdz, budzi ukryte siy Kundalini. A obudzona sia Kundalini, rzdzona
i kierowana umysem, pobudza do dziaania wszystkie
owe nadnaturalne siy, ktremi wadaj jogowie. Metody i sposoby pobudzania Kundalini nazywaj si pranajama, czwarty stopie drogi doskonaoci Patandali.
Pierwszy cel podczas wicze Pranajamy, to pobudzenie rytmicznych wibracyj przy pomocy oddechania,
rzdzonego i kontrolowanego wiadomoci. Od tego
oddechania powstaj wibracje, pobudzajca si Kundalini, przy pomocy ktrej wykonuje si nadnaturalne psychiczne przejawy. Drugi cel, to skoncentrowanie prany
lub nerwowej siy, kontrola nad jej rozchodowaniem
i kierowanie t si. Prana wypenia cay organizm, skupiajc si, jak w akumulatorach, w rnych wzach lub
nerwowych splotach, szczeglnie w wielkim sonecznym splocie.
Ucze, pragncy poj nauk Pranajamy i jej metody, powinien wyuczy si praktycznie siedzenia jogw, tj. poza, ktr przyjmuj i przestrzegaj jogowie
w chwilach swoich wicze. To siedzenie na pododze lub na ziemi w z lekka nachylonej naprzd postaci
tak, aeby gowa, szyja i pier znajdoway si w prostej
linji, idcej w d, a krgosup leaby swobodnie i bez
wszelkiego natenia w naturalnem pooeniu.

30

Wyucza si potem oddechania, zaczynajc od naturalnego umiarkowanego oddechania, powolnego wdechania, zatrzymywanie, powietrza w przecigu znanego
czasu, a potem powolnego wydechania. Podczas tego
w umyle cay czas powinno si wymawia wicone
sowo OM, ktre suy jakby rytmiczne uderzanie
tempa, i towarzyszy wdechaniu i wydechaniu.
Nastpny krok, to wyuczenie si oddechania przez
jedno nozdrze. Cel tkwi w tam, aeby zmusi prd
Ida i przez lewe nozdrze, a prd Pingala kierowa przez prawe nozdrze. Uczniowi pokazuj, jak,
zamykajc prawe nozdrze i potem, oddechajc lewem
nozdrzem, kierowa prd Ida wzdu stosu pacierzowego, koncentrujc rwnoczenie uwag na schodzcy
prd nerwowy. Cel tych czynnoci polega na tem, aeby
obudzi picy, dolny lotos, w ktrym skupia si sia
Kundalini. Kiedy wdechuje si prd Ida a nerwow si
kieruje do oyska Kundalini, oddechania wstrzymuje
si na kilka chwil, wskutek czego w umyle tworzy si
(wysikiem woli) mylowy obraz, e prd Ida przechodzi przez lotos i idzie w gr z prawej strony krg
supa w kanale Pingala. Wykonuje si potem powolne
wydechanie po kanale Pingala, prawem nozdrzem, zamykajc rwnoczenie lewe nozdrze. Najbardziej rozpowszechniony sposb, ktrego wyuczaj pocztkujcych, polega na tem, aeby zamyka prawe nozdrze,
wdechujc lewem, zamkn potem szczelnie oba nozdrza, przepuszczajc prd przez miejsce, gdzie znajduje
si Kundalini, a potem otworzy oba nozdrza wydechujc powietrze. Ten sam proces odbywa si potem w odwrotnym porzdku. Powietrze wdechuje si prawem
nozdrzem, zatrzymuje si kilka chwil w obu nozdrzach,

31

zamknitych szczelnie, a wydechuje si nastpnie lewem

nozdrzem.
Centrum stosu pacierzowego obejmuje kana, ktry
jogowie nazywaj Susumna; przez ten kana przechodzi
centralny prd, prdy za Ida i Pingala pyn, kady
z jednej strony Susumny. Kana Susumna u przecitnych
ludzi jest zamknity; kiedy za odmyka si, czowiek
staje si jogiem, tj. zaczyna wada nadnormalnemi psychicznemi siami. Przez otwarty kana Susumny podnosi
si w gr do mzgu sia Kundalini i przenosi umys
czowieka do wyszych sfer. W ten sposb dwiganie
czyli poruszanie si Kundalini w nalenym splocie ma
za zadanie zmusi go podnie si w gr w ten sposb kana Susumna powoli i stopniowo otwiera si zupenie. Sia Kundalini, idca w gr, pobudza do czynnoci kilka lotosw, lecych wzdu krgosupa i po
czonych z Susumn. Niszy z tych lotosw, rozoony
na podstawie pacierzowo-mzgowej kolumny, nazywa
si Muladhara, nastpny nazywa si Swadebistchana;
za nim ley Anachata; dalej Wizuducha; potem Adna
i ostatni, lecy ju w mzgu, nazywa si Sachasrara
czyli tysiclistkowy Lotos. W dolnym, tj, w Muladchara zawarta jest sia Kundalini, a czynno grnego
polega na tem, aeby rozmieszcza w mzgu, wchodzc do niego si Kundalini i wywoywa w ten sposb
taki stan, ktry manifestuje si dla nas w postaci nadnormalnych psychicznych i mentalnych przejaww.

32

Rozdzia VI.

Oddechanie nozdrzami
i oddechanie gardem
Jedna z pierwszych lekcyj nauki oddechania jogw,
powicona jest temu, aby nauczy si oddechania
nosem i pokona zwyke przyzwyczajenie oddychania gardem.
Oddechowy mechanizm czowieka pozwala mu oddecha i nosem i gardem, ale dla niego sprawa istotnie
yciowej wagi jakim on mianowicie z tych dwch
sposobw oddecha, gdy jeden daje zdrowie i si,
a drugi prowadzi do chorb i saboci.
Oczywicie, nie wypadaoby i objania czytelnikowi, e naley oddecha nosem, ale niegrzeczno
cywilizowanego czowieka w stosunku do niektrych
prostych rzeczy jest dziwnie przeraajc. Spotykamy
cigle ludzi, ktrzy na przechadzkach oddechaj gardem i wasnym dzieciom pozwalaj kroczy za t sam
straszn i szkodliw manier oddechania.
Wiele z chorb, ktrym ulega czowiek cywilizowany, s wynikiem wanie tej powszechnej przywyczki
oddechania gardem. Dzieci, ktrym pozwalaj tak od33

decha, wyrastaj sabe i maokrwiste, jakby podcite

w swej rzutkoci i ywotnoci, i podlegaj chronicznym
chorobom. Matki dzikich plemion nie tak postpuj,
oczywicie odruchowem przeczuciem, instynktownie
wiedz, e nozdrza przedstawiaj wanie kanay dla
przeprowadzenia powietrza do puc, i przyuczaj swoje
dzieci zamyka gardo i oddecha nosem. Podnosz im
gow wprzd podczas snu, co zmusza odruchowo zamyka usta i oddecha nozdrzami. Jeeliby matki cywilizowanych narodw w ten sposb postpoway, wywiadczyyby ogromne dobrodziejstwo narodowi.
Wiele zaraliwych chorb rozszerza si z powodu tej
le przyswojonej przywyczki oddechania gardem,
i moc wypadkw przezibienia i kataralnych chorb
trzeba przypisa wanie tej przyczynie. Wielu z tych,
ktrzy, poddajc si naturze, oddechaj w dzie nosem,
noc oddechaj gardem, a wskutek tego nabawiaj si
chorb.
Badania cile przeprowadzone wykazay, e ci z onierzy i marynarzy, ktrzy pi z otwarem gardem,
bardziej s naraeni na zachorowania, ni oddechajcy
nozdrzami. W jednym wypadku na okrcie wojskowym
wrd marynarzy i onierzy pojawia si ospa; umarli
za tylko ci zaatakowani, ktrzy oddechali gardem;
z oddechajcych nosem nikt nie umar.
Organ oddechania posiada swj ochraniajcy filtr
aparat i bony luzowe w nozdrzach, zatrzymujc py.
Jeeli oddechanie odbywa si gardem, na drodze midzy ustami i pucami nie spotykamy nic podobnego, co
by przecedzao powietrze i oczyszczao z pyu i innych
domieszek. Z garda do puc droga jest zupenie otwarta,
i z tej strony aparat oddechowy nie jest niczem chroniony. Oprcz tego, nieprawidowe takie oddechanie powo34

duje, e powietrze dostaje si do puc nie ogrzane, co

oczywicie jest bardzo szkodliwem. Zapalenie puc jest
czsto przyczyn wdechania chodnego powietrza
otwartem gardem. Czowiek picy w nocy z otwartem
gardem budzi si z uczuciem suchoci w gardle i krtani.
Zaniedbywanie praw natury karze si chorobami.
Wspomnijcie z jednej strony e gardo nie udziela
adnej ochrony organowi oddechowemu, a py, zaraliwe pocztki i chodne powietrze wchodz swobodnie do
puc owemi drzwiami. Z drugiej strony, nosowa przeutrz i jej drogi wiadcz ju o wielkiej trosce, ktr
przyroda otacza w tym wypadku. Nozdrza przedstawiaj dwa wskie wykowate kanay, z szczecinowatemi
woskami, suce jakby filtr lub sito dla wpuszczanego
powietrza Zatrzymywany py podczas wdechania
filtr wyrzuca z powrotem podczas wydechania. Nozdrza
su nie tylko temu wanemu przeznaczeniu, lecz take
i ogrzewaniu chodnego powietrza przedtem, ni dostania si do puc. Dugie i wskie drogi nosowej przestrzeni s wycielone ciep luzowat bonk i ogrzewaj o tyle przechodzce powietrze, e nie moe ju
szkodzi delikatnym tkankom garda lub puc.
Ani jedno zwierz, oprcz czowieka, nie pi z otwartem gardem i nie oddecha gardem, a tylko czowiek,
a w dodatku czowiek cywilizowany, amie zupenie
boskie prawa przyrody, poniewa dzicy ludzie oddechaj prawie zawsze prawidowo. Prawda, e nienaturaln
przywyczk cywilizowany wiat zdoby wskutek nienormalnego trybu ycia, zniewieciaoci i nadmiernej
ciepoty w domach.
Oczyszczajcy i filtrujcy aparat nosowej powierzchni oczyszcza dostatecznie powietrze dla takich delikatnych pod wzgldem budowy organw, jak puca i gar35

do. Kurz i py, ktre zatrzymuj, woski i luzowata

bonka, wyrzucaj z powrotem podczas wydechu lub,
jeli gromadz si zbyt szybko, dostaj si w niepodane okolice, natura wyrzuca je przy pomocy kichania.
Powietrze, ktre przeszo nozdrzami do puc, rni
si od zewntrznego powietrza tak, jak filtrowana woda
od wody, znajdujcej si w cysternie. Zoony, oczyszczajcy aparat nosowej przestrzeni, zatrzymujcy w sobie wszystkie domieszki z wdechanego powietrza, tak
samo jest koniecznym dla puc, jak dla odka niezbdn jest pomoc ust, aeby ochroni go przed winiowemi
pestkami, komi z ryb i tym podobnych dodatkw
w pokarmie. Oddecha gardem oczywicie jest tak samo przeciwne naturze, jak przyjmowa pokarm nosem.
Szkodliwem nastpstwem oddechania gardem pojawia si i to, e wskutek bezczynnoci nosowa okolica
zatraca waciwe czucie, nie uwalnia si z nalen energj od osiadajcych na niej czstek, i ulega lokalnym
chorobom. Podobnie jak porzucona droga szybko zarasta zielskiem i pokrywa si brudami, tak i nosowa
powierzchnia, pozostawiona bez celowej pracy, napenia
si chorobotwrczemu zarazkami i odpadkami.
Dla tych, ktrzy oddechaj zwykle nosem, nieprzyjemn jest rzecz, gdy nos jest zapchany, i zmuszeni s
oddecha gardem. Aeby pomc im w utrzymywaniu
zawsze prawidowego sposobu oddechania, nie od rzeczy bdzie przytoczy tutaj dwa sowa o atwym i wiernym sposobie utrzymywania zawsze nosowej okolicy
w naleytej czystoci i porzdku.
Na Wschodzie przyjty jest zwyczaj wcign troch wody do nosa, przepuci j przez nosowe kanay
w gardo i wyplu potem ustami. Hinduscy jogowie
zanurzaj w wod twarz i specjalnym sposobem ssania
36

nosem wcigaj jej pewn ilo, lecz sposb ten wymaga duszej praktyki, a pierwszy jest nie mniej skuteczny, ale atwiejszy do wykonania.
Drugi sposb polega na tem, aeby, otworzywszy
celem przewietrzenia pokoju okna, zamkn palcem
jedno nozdrze i wciga powietrze drugiem nozdrzem.
Zrobi nastpnie to samo, zamknwszy drugie nozdrze i
zmieniajc kolejno nozdrza. Sposb ten oczyszcza
wietnie nosow okolic.
Na wypadek kataru korzystn jest rzecz posmarowa nosowe drogi wazelin lub pewnym kamforowym
preparatem. Wcigaj take do nosa ekstrakt licyny
w maych dawkach, i to przynosi znaczn ulg. Niewielka troska i uwaga zupenie wystarcz, aeby utrzymywa nosow jam w nalenej czystoci i porzdku.
Powicilimy wiele czasu oddechaniu nosem
nie tylko wskutek wielkiej wagi w ogle dla zdrowia,
lecz i dlatego, e oddechanie nosem przedstawia przygotowawcze stadjum dla szczeglnych wicze w oddechaniu, podawanych w tej ksice, a take i dlatego, e
oddechanie nosem tworzy zasadniczy aksjomat nauki
oddechania jogw.
Podkrelamy wanie dla czytelnikw niesychane
znaczenie przyswojenia sobie tego sposobu oddechania
i radzimy nie lekceway sobie tej drobnostki jakoby
drugorzdnego znaczenia.

37

Rozdzia VII.

Cztery sposoby oddechania

Rozpatrzenie sprawy o oddechaniu zaczniemy od zaznajomienia si mecbaniczn budow naszego aparatu
oddechowego. Mechanika oddechania opiera si:
1. na elastycznych ruchach puc i
2. ruchach bokw i dolnej klatki piersiowej, w ktrej
znajduj si puca.
Piersiowa klatka to ta cz tuowia czowieka, ktra
rozprzestrzenia si midzy szyj i brzuszn sfer i ktr
zajmuj po wikszej czci puca i serce. Graniczy z krgosupem, ebrami, mostkiem a w dole przepon
piersiow Mona j porwna z stokowat, ze wszystkich stron zamknit skrzyni, ktrej stokowaty koniec
jest skierowany do gry: tyln za stron tworzy krgosup, przedni mostek a boki ebra.
eber wszystkich dwadziecia cztery, po dwanacie z kadej strony. Wychodz z krgosupa, a siedem
grnych par cz si z przodu z mostkiem, pi za dolnych nazywaj si ebrami wrzekomemi a z nich tylko
dwie grne pary s zczone z mostkiem chrzstkami,
a trzy dolna nie maj chrzstek; koce ich s swobodne.
38

ebra poruszaj si przy pomocy mini, nazwanych

midzyebrowymi miniami.
Podczas oddechania minie rozcigaj puca, tak i
w nich powstaje prnia, do ktrej wedug znanych
praw fizyki dy powietrze. W procesie tym oddechania
wszystko zaley od tak zwanych oddechowych mini. Bez ich pomocy puca nie mog si porusza;
wyuczenie si sposobw wykorzystania i kierowania
temi miniami tworzy wanie nauk o oddechaniu.
Korzystne kierowanie temi miniami zaley od umiejtnoci najwikszego rozszerzenia puc, aeby porwa
do piersi jak najwiksz ilo oywczego powietrza.
Jogowie rozrniaj cztery gwne sposoby oddechamia:
1. Grne oddechanie.
2. rednie oddechanie.
3. Dolne oddechanie.
4. Pene oddechanie jogw.
Opiszemy oglnie trzy pierwsze sposoby i szczegowo zastanowimy si nad czwartym, na ktrym oparta
jest wanie nauaka jogw o oddechaniu.
1. Grne oddechanie
Sposb ten oddechania znany jest na Zachodzie pod
nazw obojczykowego oddechania. Oddechanie tego
rodzaju, rozszerzajc ebra, podnosi obojczyk i plecy,
kurczc rwnoczenie brzuszn jam, naciska na przepon piersiow, ktra w odpowiedzi take si nata,
wzdymajc si.
Wykorzystuje si wskutek tego tylko grna, cz
puc, ktra co do powierzchni jest take najmniejsz; do
puc za wchodzi rwnoczenie tylko mniejsza cz
39

powietrza, niby moga. W dodatku i przepona piersiowa, podnoszc si w gr, nie posiada w tym kierunku
duo miejsca. Anatomiczne zbadanie klatki piersiowej
przekona kadego, e tym sposobem otrzymuje si przy
najwikszym wysiku najmniejszy poytek.
Grne oddechanie, oczywicie, jest najszkodliwszem
oddechaniem. Marnuje energj, a rezultaty s ubogie.
A wanie ten sposb oddechania jest najbardziej rozpowszechniony na Zachodzie. W ten sposb zwykle oddechaj kobiety i nawet piewacy, kaznodzieje, adwokaci
i inni, ktrzy, zdawaoby si, powinni byli lepiej rozumie spraw.
Wiele chorb gosowych i oddechowych organw
pochodzi bezporednio od tego barbarzyskiego sposobu oddechania i od tego wiczenia, ktremu podlegaj
organy o tak wiotkiej budowie. Ochrypy nieprzyjemny
gos oto rezultat. Wielu oddechajcych tym wanie
sposobem, ma do zawdziczenia tej gupiej przywyczce,
e oddechaj gardem.
Jeeli czytelnik wtpi w prawd wypowiedzian,
moe przekona si z atwoci osobicie prosz,
wydechnwszy z piersi zupenie powietrze, niech wstanie prosto, opuciwszy rce spokojnie po bokach, a nastpnie wykona wdech, podnoszc plecy i obojczyk.
Przekona si, e ilo pobranego powietrza bdzie o wiele mniejsz od normalnej. Niech wykona nastpnie
wdech pen piersi, opuciwszy plecy i obojczyk, a uzyska pogldow lekcj, ktr, rozumie si, lepiej zapamita, ni wszelkie sowa, wypowiedziane lub wydrukowane.

40

2. rednie oddechanie
Zwyczaj ten oddechania znany jest na Zachodzie pod
nazw ebrowego lub midzyebrowego oddechania
i chocia jest mniej gorszy, ni grne oddechanie, o wiele niej stoi w stosunku do wynikw penego oddychania jogw. Podczas oddechania redniego przepona piersiowa kurczy si w gr i wciga do wntrza trzewia.
ebra za troch si rozchodz, a pier odpowiednio si
rozszerza. Poniewa moemy poda dwa lepsza sposoby, od razu do nich przystpimy.
3. Dolne oddechanie
Forma owa jest o wiele lepsz od obu, opisanych wyej, a w ostatnich latach niektrzy zachodni autorowie
przyjli j pod nazw brzusznego oddechania, gbokiego oddechania. Dla jogw za forma ta oddechania
tworzy cz tego systemu, o ktrym wiedzieli ju przedtem wiele wiekw pod nazw pene oddechanie.
Co to jest przepona piersiowa? To wielki, paski
misie, oddzielajcy piersiow okolic od brzusznej.
W stanie spoczynku tworzy jakby niebo nad brzuszn
jam, posiadajc wypuko, zwrcon do puc. W stosunku za do puc przedstawia si jakby podniesiony
okrgy pagrek. Kiedy przepona piersiowa zaczyna
dziaa, wierzchoek jej si znia i naciska na trzewia.
Dolne oddechanie pozwala pucom na wiksz swobod ruchw; pochaniaj one przez to wicej powietrza, ni to widzimy podczas grnego i redniego oddechania. Sumarycznie grne oddechanie wypenia
powietrzem tylko grn cz puc, rednie tylko
redni i cz grn, a dolne redni i doln. Oczywicie, e sposb oddechania, ktry wypenia powietrzem ca przestrze puc, jest najkorzystniejszy z tych
41

trzech, pozwalajc pucom przyswoi sobie z powietrza

jak najwiksz ilo prany. Najlepszym z nich jest wanie pene oddechanie jogw.
4. Pene oddechanie jogw
Pene oddechanie jogw jednoczy w sobie wszystkie dobre zalety grnego, redniego i dolnego oddechania, odrzucajc ich wadliwe strony. Wprawia w ruch
cay aparat oddechowy puc, kad ich komrk, kady
misie oddechowego systemu. Maksimum korzyci
otrzymuj si przy minimalnej utracie energji. Piersiowa
okolica rozszerza si w wszystkich kierunkach a kada
cz jej oddechowego mechanizmu wykonuje prac
w penej mierze si.
Jedn z waniejszych zalet tej metody oddechania
jest ta, e wszystkie minie oddechowego aparatu pracuj, podczas gdy w drugich formach oddechania cz
mini zupenie nawet si nie porusza. Penemu oddechaniu towarzysz ruchy mini, rozpierajce ebra,
wskutek czego puca si rozszerzaj.
Przepona piersiowa za moe swobodnie wypenia
swoje przeznaczenie i okazywa dziaaniu puc najwiksz pomoc. Dolne ebra rozciga przepona piersiowa
w d, podczas gdy inne minie wstrzymuj j na miejscu, a midzyebrowe cign w gr, wskutek czego
rodkowa cz puc wypenia si powietrzem, rwnie
w penej mierze, dziki dziaaniu tyche midzyebrowych mini. Oglne takie i rwnoczesne dziaanie
wszystkich mini grnej, rodkowej i dolnej czci
piersi i przepony wydaje najlepsze wyniki. W nastpnym rozdziale podamy praktyczne wskazwki i wiczenia, za porednictwem ktrych mona sobie przyswoi
pene oddechanie jogw.
42

Rozdzia VIII.

Jak przyswoi sobie pene oddechanie?

Pene oddechanie jogw stanowi zasad wszelkich
nauk jogw o oddechaniu, a wy powinnicie oswoi si
z niem zupenie i zawadn niem, jeeli chcecie osign rezultaty wszystkich form oddechania, opisanych
w tej ksice. Nie trzeba zadowalnia si pprzyswojeniem, trzeba pracowa powanie, pki to oddechanie
nie stanie si waszem zwyczajnem oddechaniem. Wymaga to pracy, czasu i cierpliwoci, lecz bez tych trzech
przykaza nie osigniecie nic absolutnie. Przed wami
nie atwa droga do nauki o oddechaniu; musicie wiele
powieci wysikw, jeeli pragniecie osign rezultaty. Wyniki, otrzymane pen wadz nad oddechaniem,
s bardzo wielkie, a nikt ze zwycizcw penego oddechania dobrowolnie nie wraca si ju do starej przywyczki; przeciwnie, wszyscy mwi, e ich trud jest
szczodrze wynagrodzony. Nie ograniczajcie si li przelotnym przegldam i powierzchown prb niektrych
z podanych tutaj metod oddechania, ktre w szczeglnoci was przykuy, ale bdcie wytrwali i rezultaty nie
omieszkaj si zjawi. Jeeli spraw bdziecie traktowali z gry, bdzie to tylko chwilowa rozrywka.
Podkrelamy, e pene oddechanie nie jest czem
sztucznem i nienormalnym. Przeciwnie, to jest nawrce43

nie si na ono przyrody. Zdrowy dorosy dziki czowiek

i zdrowe dziecko cywilizowanych narodw tak wanie
oddechaj, ale cywilizowany czowiek, przywykajc do
nienormalnego trybu ycia, nienormalnego odzienia itd.
pozbywa si normalnego oddechania. pieszymy ostrzec
czytelnika, e pene oddechanie nie znaczy wcale, e
wypeniamy powietrzem puca przy kadym oddechu.
Mona wdechn redni ilo powietrza, kroczc podug wskazwek penego oddechania, ale rozdziela
mniejsz lub wiksz ilo powietrza prawidowo po
caej powierzchni puc. Kilka razy dziennie jednake,
w dowoln chwil, trzeba wykonywa szereg gbokich
penych wdechw, aeby utrzymywa cay system w naleytym porzdku.
Nastpujce proste wiczenie wykae wam jasno, co
to jest waciwie oddechanie.
1. Wsta albo siedzie prosto. Wcigajc powietrze nozdrzami, wykonujcie powolny wdech, wypeniajc
doln cz puc, co osigamy dziaaniem przepony
piersiowej, ktra, obniajc si, naciska zwolna na
jam brzuszn. Zmuszajc do wysunicia si wprzd
przedni ciank brzuszn, napeniajcie powietrzem
redni cz puc, rozsuwajc dolne (wrzekome)
ebra, mostek i ca klatk piersiow. Wypenijcie
nastpnie powietrzem grn cz puc, rozszerzajc
grn pier i rozsuwajc sze par grnych eber.
Trzeba w kocu wcign do wewntrz doln cz
brzucha, co wywoa opr w kierunku puc i pozwoli
napeni powietrzem i sam grn cz.
Na pierwszy rzut oka zauwaycie podczas czytania, e oddechanie to skada si z trzech oddzielnych
ruchw. Wszake to nieprawda. Wdech odbywa si
jednym ruchem, ktry podnosi ca pier w podanych
44

stopniach, od zniajcej si przepony do samych grnych eber i obojczyka. Wystrzegajcie si emocyj w

oddechaniu i starajcie si wykonywa je spokojnym,
miarowym ruchem. Powinnicie wyuczy si: 1. pene oddechanie wykona w przecigu dwch sekund.
2. Zatrzymajcie oddech na kilka sekund.
3. Powoli wydechajcie, utrzymujc pier po dawnemu
szeroko rozprostowan i kurczc stopniowo brzuch w
miar, jak powietrze wychodzi z puc. Kiedy powietrze wyjdzie zupenie z puc, uwalniajcie od natenia i brzuch. Niewielka praktyka pozwoli wam to
wykona wszystko z atwoci, a raz przyswojone
odbywa si ju samorzutnie.
Widzimy, e przy tem sposobie oddechania wszystkie czci aparatu oddechowego wykonuj ruch i gimnastykuj si wszystkie czci puc a do najbardziej
oddalonych ich komrek. Klatka piersiowa rozszerza si
we wszystkich kierunkach. Powinnicie wic zauway,
e pene oddechanie stanowi rzeczywicie zjednoczenie
dolnego, rodkowego i grnego oddechania, postpujcych szybko jedno za drugiem tak, i powstaje jedno
oglne, cakowite, pene oddechanie.
Przekonacie si, kiedy wykonacie pene, oddechanie,
wstawszy przed zwierciadem i przyoywszy rce na
cian brzuszn, aeby wyczuwa wszystkie ruchy. Przy
kocu wdechu naley z lekka podnie plecy, aeby,
podnoszc rwnie obojczyki, powietrze mogo dotrze
do samych szczytw prawego puca, ulubiona okolica,
w ktrej gnied si chciwie grulicze zarazki.
Przyswoi sobie pene oddechanie to, by moe,
uda si nie bez wysikw, ale zdobywszy je, nie wrcicie
ju dobrowolnie do starych szkodliwych przywyczek.

45

Rozdzia IX.

Fizjologiczny skutek
penego oddechania
Chocia mwilibymy duo o zaletach penego oddechania przed innemi formami, nigdy nie wypowiemy si
za wiele A czytelnik, przeczytawszy z uwag poprzednie stronice, nie bdzie pragn nowych dowodw.
Praktyka penego oddechania uodporni kadego czowieka, jak mczyzn, tak i kobiet; obroni go przed
niebezpieczn chorob lub jakim rozstrojem oddechowych organw, wybawi go raz na zawsze od katarw,
przezibie, kaszli, bronchity itp. Grulica powstaje,
gwnie, wskutek rozstroju trybu ycia, zaley rwnoczenie od niedostatecznej iloci wdechanego powietrza. Zdezorganizowany tryb ycia powoduje, e organizm staje si mao odpornym i atwiej dostpnym dla
wdarcia si do niego chorobotwrczych zarazkw. Niepene oddechanie pozwala znacznej czci puc pozostawa w stanie nieczynnym, a owe nieczynne czci puc
pozostawiaj otwarte pole dla dziaalnoci rozmaitych
mikrobw, ktre zapeniaj osabione tkanki i wywouj
w nich zupene spustoszenie, unicestwiajc wszelk
46

ywotno. Zdrowa, normalna tkanka pucna rozporzdza wielk si odporn w stosunku do bakteryj. Jedyny
sposb atoli posiadania normalnej i zdrowej tkanki
pucnej, to w prawidowy sposb pracowa pucami.
Suchotnicy posiadaj prawie zawsze wsk pier.
C to znaczy? Tylko to, e zaprzedali si przywyczce
nieprawidowego i niepenego oddechania, wskutek czego pier ich niedostatecznie si rozszerzaa i nienormalnie rozwijaa. Czowiek, wykonujcy wytrwale pene
oddechanie, bdzie mia szerok pier i kady z wsk piersi moe rozwin swoj klatk piersiow do
normalnych rozmiarw, jeli przyjmie ten sposb oddechania. Ludzie ze sabo rozwinit piersi powinni
zwrci uwag na podany sposb, aebv oywi dziaalno swego organizmu, jeli ceni ycie. Wszelkich
zazibie mona unikn przy pomocy energicznego,
chociaby i niedugiego, penego oddechania, w t por
wanie, kiedy czowiek czuje dreszcze, zwiastuny przezibienia.
Wyczuwajc dreszcze sprbujcie silno oddecha kilka minut i uczujecie ciepo, rozlewajce si po caem
ciele. Wiksza cz przezibie moe by wyleczona
w przecigu jednego dnia penem oddechem i dyet.
Jako krwi ogromnie zaley od naleytego nasycenia jej tlenem w pucach, i odwrotnie, jeli krew niedostatecznie nasyca si tlenem, staje si jakby rozrzedzon
i napenion wszelkimi moliwemi odpadkami. Organizm wtedy cierpi z powodu braku pokarmu i czsto
pojawiaj si w nim oznaki ostrego zatrucia, zalenego
wanie od odpadkw, nie wydalonych w waciw por
z krwi.
odek i inne organy trawice silno cierpi z powodu nieprawidowego oddechania. Odywiaj si same
47

nie tylko le wskutek braku tlenu, ale rwnoczenie

marnie karmi ciao. Pokarm jest dla tego, aeby by
strawiony i przyswojony, powinien by nasycony tlenem, nie moe za baz tego by normalnego trawienia
i przyswojenia. atwo zrozumie, jak i dlaczego przeszkadza prawidowemu przyswojeniu pokarmu sabe
i niedostateczne oddechanie. A kiedy przyswojenie pokarmu jest nienormalne, organizm otrzymuje mniej soku
odywczego, traci apetyt, odporno ciaa si zmniejsza,
energja maleje, a czowiek cay jakby zamiera i usycha.
System nerwowy rwnie cierpi z przyczyny nieprawidowego oddechania, jak rwnie i mzg. Stos pacierzowy, centra nerwowe, same nerwy z powodu niedostatecznego odywiania krwi lub wskutek zego skadu
krwi sabn i staj si nieczynnemi aparatami dla przekazywania nerwowych prdw. A nieprawidowe odywianie nerww, nerwowych centrw i mzgu wtedy si
zaczyna, kiedy puca pochaniaj niedostateczn ilo
tlenu. Powstaje jeszcze inne zjawisko, kiedy nerwowe
prdy sabn wskutek niedostatecznego oddechania. Odnosi si to do drugiej strony kwestji i zastanowimy si
nad tam w nastpnym rozdziel tej ksiki. W tym
momencie cel nasz polega na tem, aeby zwrci uwag
czytelnika na osabienie mechanizmu systemu nerwowego z powodu nieprawidowego oddechania.
Pene oddechanie tworzy rytm, ktry jest potnym
rodkiem odnowienia i oywienia organizmu, ofiarowanym z rk przyrody. Chcemy, eby nas jasno zrozumieli.
Idea joga, to zdrowe ciao we wszystkich jego czciach, znajdujce si pod wadz silnej i wyksztaconej woli, oywionej wysokimi ideaami.
W praktyce penego oddechania, podczas wdechu
przepon piersiowa si skrca i wywouje lekki nacisk na
48

wtrob, na odek i inne organy wewntrzne. Miarowe naciskanie rwnoczenie z rytmicznym ruchem puc
dziaa na wewntrzne organy jak lekki masa, pobudzajc ich dziaanie i podtrzymujc ich normaln czynno.
Kady wdech wywouje reakcj podczas tego wewntrznego wiczenia i pomaga w regulowaniu normalnego
przypywu krwi do organw trawienia i wydzielania.
Jeeli koczymy na grnem i dolnem oddechaniu, organy wewntrzne nie korzystaj ju z dobroczynnych
wynikw tego masau.
wiat zachodni zwraca obecnie wielk uwag na
fizyczn kultur i to oczywicie jest bardzo dobre.
Na Zachodzie atoli zwykle zapominaj, e wiczenie
powierzchownych mini ciaa to jeszcze nie wszystko. Wewntrzne organy take potrzebuj wicze, a przyroda przeznaczya dla ich wiczenia pene oddechanie.
Przepona piersiowa jest gwnem narzdziem przyrody
dla tego wewntrznego wiczenia. Ruch jej koysze
wszystkie wane organy trawienia i wydzielnicze,
masuje i kurczy ich podczas kadego wdechu i wydechu, napenia ich krwi, wypdza nastpnie t krew
i w ogle zmusza te organy do pdzenia energiczniejszego ycia Kady organ lub cz ciaa, nie wiczone w naleyty sposb, ulegaj stopniowo zaniku i zaprzestaj dziaa. Wskutek sabych ruchw przepony
organy nie wykonuj wicze i choruj. Pene oddechanie zmusza przepon do wykonywania przeznaczonej
pracy, wiczc rwnoczenie rodkow i grn cz
klatki piersiowej. Ono rzeczywicie jest pene wedug swego dziaania.
Z punktu widzenia nawet jednej zachodniej fizjologji, nie mwic zupenie o nauce wschodniej, pene oddechanie wedug systemu jogw przedstawia yciowe
49

zagadnienie dla kadego czowieka, ktry chce zdoby

zdrowie i je broni. Prostota tego rodka odwieenia
organizmu nie pozwala wielu poj tego znaczenia.
I ludzie si marnuj, starajc si odzyska zdrowie
przy pomocy zoonych i drogich systemw leczenia,
nie zauwaywszy, e zawsze w najprostszy i najbliszy
znajduje si do ich rozporzdzenia. Zdrowie samo puka
do ich drzwi, lecz oni je nie wpuszczaj. W istocie kamie, ktry budowniczowie odrzucaj, umieszcza si
pod fundamenty wityni zdrowia.

50

Rozdzia X.

Urywki nauk jogw

Opiszemy niej trzy sposoby oddechania, szeroko
rozpowszechnione midzy jogami. Pierwsza, to dobrze znane oczyszajce oddechanie jogw, dziaaniem
ktrego wyjania si dziwna sia i moc puc, spotykana
wrd jogw. Jogowie zwykle kocz swoje oddechowe
wiczenia owym oczyszczajcym oddechem, i my w tej
ksice polecamy i w lady ich systemu. Podajemy
take opis oywiajcego nerwy oddechowego wiczenia jogw, ktre przekazywali midzy sob z wieku
na wiek, a ktrego nie ulepszyli wcale zachodni kaznodzieje idei fizycznej kultury, chocia niektrzy z nich
zapoyczali si od wskazanych metod jogw. Podajemy
dalej opis gosowego oddechania jogw, od ktrego
w wysokim stopniu zale melodjne i dwiczne gosy
wschodnich jogw. Sdzimy, e jeliby w tej ksidze nie
byoby nic wicej, oprcz opisu tych trzech sposobw
wicze, to i w tym wypadku nasza ksika miaaby
wielkie znaczenie dla zachodniego czytelnika. Niech
czytelnicy przyjm opisy tych wicze jako dar od swoich wschodnich braci, i niech zastosuj owo wiczenia
w praktyce.
51

1. Oczyszczajce oddechanie jogw

Jogowie posiadaj ulubion form oddechania, ktr
stosuj w praktyce, gdy czuj, e naley przewietrzy
i oczyci puca. Mwilimy ju, oddechowe wiczenia
kocz wanie owym oddechem, my polecamy naszym
czytelnikom to samo robi. Oczyszczajce oddechanie
odwiea i czyci puca, pobudza wszystkie ich komrki
i wzmacnia oglne zdrowie caego organizmu, pokrzepiajc cay system. Mwcy, piewacy, nauczycielowie,
aktorowie itp., ktrzy wytaj silno puca, przekonaj
si o niezwykle uspakajajcem i potgujcem siy przemczonych organw oddechowych owem wiczeniu.
1. Wykona pene oddechanie.
2. Powstrzyma oddech na kilka sekund.
3. cisn usta, jakby dla wistania, nie rozdymajc
szczk, nastpnie ze znaczn si wydechn troch
powietrza. Potem, sekund zatrzyma si, wstrzymujc wydechiwane powietrze, i wydechn znw z si
jeszcze troch itd., dopki nie wydechniemy zupenie
powietrza. Zwaajcie, co jest bardzo wanem, aeby
powietrze wychodzio z si.
wiczenie to dziaa niesychanie oywczo na kadego przemczonego czowieka. Mae dowiadczenie przekona czytelnika o zaletach tego wiczenia. wiczenie to
naley praktykowa do tej pory, dopki nie bdzie si
wykonywao atwo i naturalnie. Przeznaczone do tego,
aeby koczy niem inne wiczenia, wymienione w tej
ksice, i dlatego powinno by bardzo dobrze przyswojone.

52

2. Oywiajce nerwy oddechanie jogw

wiczenie to znane jest dobrze jogom, ktrzy uwaaj je za jeden z najsilniejszych rodkw, pobudzajcych
nerwy i powracajcych siy zmczonemu czowiekowi.
Cel tego wiczenia spotgowa dziaalno nerwowego systemu, rozwin nerwow si, energj i ywotno. wiczenie to wywiera pobudzajcy nacisk, ktry
wpywa na nerwowe centra, a z powodu nich budzi
i wzmacnia czynno caego systemu nerwowego, wysyajc silny prd nerwowej siy do wszystkich czci
ciaa.
1. Sta prosto.
2. Wykona pene oddechanie i je zatrzyma.
3. Wycign rce wprzd, osabiwszy w miar si ich
minie i zatrzymujc w nich tylko tak ilo nerwowej siy, aeby trzyma je w wycignitym stanie.
4. Powoli zblia rce do plec, stopniowo kurczc minie i udzielajc im si w ten sposb, aeby, kiedy
rce bd zupenie przylegay, picie byy mocno
cinite i w miniach rk wyczuwaoby si drenie.
5. Nastpnie, trzymajc po dawnemu minie w napiciu, otwiera skurczone piecie, a potem szybko je
skurczy. Powtrzy to wiczenie kilka razy.
6. Silnie uydeobn powietrze gardem.
7. Wykona oczyszczajce oddechanie.
Skutek tego wiczenia zaley w wysokim stopniu od
szybkoci kurczenia pici i od natenia mini, a przede
wszystkiem oczywicie od gbokiego wdechu. wiczenie to naley wybada, aeby je zupenie oceni. Nie
posiada bowiem rwnego, jako wzmacniajcego i pobudzajcego rodka.
53

3. Oddechanie jogw dla rozwoju gosu

Jogowie wypracowali form oddechania specjalnie
dla rozwoju gosu. Znani s powszechnie z ich zdumiewajco silnych gosw, czystych i dwicznych; rozporzdzaj oni niesychan zdolnoci wydobywania gosu
na ogromn przestrze. Jogowie praktykuj osobliw
form oddechowych wicze, w rezultacie ktrych gos
ich staje si mikkim, gbokim i dziki dziwnej zdolnoci osigaj daleko potniejszy gos od zwyczajnego
miertelnika, nie rac jednake gruboci i szorstkoci. wiczenie, opisane niej, z upywam czasu obdarzy gos czowieka takiemi zaletami, czyli krtko mwic, bdzie mia gos jogw. Trzeba zrozumie, oczy
wicie, e tej formy oddechania uywa si tylko, jako
dodatkowe wiczenie w znanych wypadkach i, e nie
mona jej pojmowa, jako regularn form oddechania.
1. Wykona powoli pene oddechanie, ale silno, nozdrzami, starajc si wdechn jak najgbiej.
2. Wstrzyma oddech na kilka sekund.
3. Wydechn powietrze bardzo mocno jednem tchnieniem szeroko otwartemi ustami.
4. Uspokoi puca oczyszczajcym oddechem.
Nie wgbiajc si w teorj jogw o wykonywaniu
dwikw podczas mowy i piewu, powiemy tylko, e
dowiadczenie ich nauczyo, e rodzaj brzmienia, jako
lub sia gosu zale nie tylko od wypeniajcych dwiki organw w gardle, ale w znacznym stopniu od mini
twarzy, odgrywajcych tutaj bardzo wan rol. Niektrzy ludzie z bardzo obszern klatk piersiow wydaj li
bardzo sabe dwiki, podczas gdy inni, wydaj dwiki
zadziwiajcej siy i czystoci. Oto zajmujce dowiad54

czenie, ktre naley wyprbowa: wstacie przed

zwierciadem i ucie wasze usta do wistania i wistajcie. Zauwaycie ksztat waszych ust i oglny charakter waszego oblicza. Nastpnie, sprbujcie piewa lub
rozmawia, jak to czynicie w zwykym trybie ycia,
i zauwaycie rnic; zacznijcie znowu wita kilka
sekund i potem, nie zmieniajc pooenia ust i oblicza,
zapiewajcie kilka nut i zauwacie, jakie dwiki wibrujce i silny ton z was si odezwie.

55

Rozdzia XI.

Siedem oddechowych wicze jogw

dla rozwoju rnych grup mini
Przytaczamy dalej opis siediu ulubionych wicze
jogw dla rozwoju mini klatki piersiowej, ich wizade, powietrznych komrek itp. wiczenia te s bardzo
proste, a dziaanie niezwykle skuteczne. Prostota tych
wicze niech nie ozibia zapau czytelnikw, poniewa
one s wanie wynikiem bardzo dugiego dowiadczenia i praktyki ze strony jogw i przedstawiaj mnstwo
powanych i zawikanych wicze, z ktrych wyrzucono wszystkie naleciaoci i zatrzymano tylko najwaniejsze.
1. Wstrzymanie oddechu
Wane wiczenie, celem ktrego wzmocni i rozwin oddechowe minie, a rwnoczenie i puco. Czsta
praktyka tego wiczenia spowoduje bezwarunkowo rozszerzenie klatki piersiowej Jogowie przekonali si, e
chwilowe wstrzymanie oddechu wtenczas, kiedy puca
s wypenione powietrzem przynosi wielk korzy nie
56

tylko oddechowym organom, lecz take organom trawienia, systemowi nerwowemu i samej krwi. Przekonali
si, e chwilowe wstrzymanie oddechu oczyszcza powietrze ktre pozostaje w pucach z dawnych oddechw
i dziaa na najlepsze pochanianie tlenu z krwi,. Wiedz
take, e takie zatrzymane oddechanie zabiera z puc
nagromadzono tam odpadki wskutek wielkiej siy wydechu. Strona ta, tj. oczyszczenie puc, by moe, jest najwaniejsza w zatrzymanym oddechu, a jogowie polecaj to wiczenie dla leczenia rnych rozstrojw odka
wtroby i dla leczenia chorb krwi; wiedz take, e
ono niszczy obrzydliwy zapach a garda, ktry zaley
bardzo czsto od le przewietrzonych puc. Radzimy
czytelnikowi zwrci uwag na to wiczenie, poniewa
godne jest wielkiej uwagi. Wskazwki nastpne dadz
jasne o tom pojcie.
1. Sta prosto.
2. Wykona pene oddechanie.
3. Zatrzyma oddech w piersi jak najduej.
4. Z si wydechn powietrze otwarem gardem.
5. Wykona oczyszczajce oddechanie.
Czowiek, zaczynajcy praktykowa to wiczenie,
z pocztku moe zatrzyma na bardzo krtki czas, ale
niewielka praktyka znacznie pomoe mu w tem kierunku. Jeeli zaczniecie wykonywa to wiczenie i zapragniecie si przekona, o ile spotgujecie wasz zdolno
zatrzymywania oddechu, wykonajcie to wiczenie
z zegarkiem w rku.

57

2. Pobudzenie pucnych komrek

wiczenie to przeznaczono dla tego, aeby pobudza
czynno powietrznych komrek w pucach. Pocztkujcy jednak nie powinien le stosowa tego wiczenia:
w ogle, wiczenie naley wykonywa z wielk ostronoci. Po pierwszych dowiadczeniach, niektrzy mog
zauway jakby lekki zawrt gowy. W takim wypadku
radzimy troch si przej i chwilowo przerwa wiczenia. wiczenie wykonuje si w nastpujcy sposb;
1. Sta prosto; rce trzyma po bokach ciaa.
2. Wdechn powietrze powoli i stopniowo.
3. Wdechujc, powoli uderza po piersi koczynami
palcw w rnych miejscach.
4. Kiedy puca napeniaj si powietrzem, zatrzyma
oddech i uderza po piersi domi rk.
5. Wykona oczyszczajcy oddech.
wiczenie powysze podnosi bardzo silno czynno
caego organizmu i odgrywa wielk rol we wszystkich
systemach wicze oddechania jogw. Ono potrzebne,
poniewa wiele z powietrznych komrek naszych puc
staje siw bezczynnych, wskutek naszej przywyczki do
niepenego oddechania. W rezultacie wiele komrek
ulega prawie zaniku. Czowiek, ktry oddecha nieprawidowo w przecigu wielu lat, bdzie oczywicie
z trudnoci pobudza do czynnoci wszystkie dugo nie
pracujce powietrzne komrki, ale z upywem czasu
wiczenie to wyda bezwarunkowo upragnione wyniki,
a dlatego opaci si, aeby je wykorzysta.

58

3. Rozciganie eber
Wyjanilimy przedtem, e ebra kocz si chrzstkami, posiadajcemi wasno znacznego rozszerzania
si. ebra odgrywaj bardzo wan rol w prawidowem oddechaniu, i bardzo jest poyteczn spraw wykonywa z niemi specjalne wiczenia po to, aby wzbudzi w nich wiksz elastyczno. Przyzwyczajenie
siedzenia i stania w nienaturalnej pozycji, do ktrej
przywyko wielu z mieszkacw Zachodu, powoduje,
e ebra s w wysokim stopniu nieruchome i nie elastyczne. Przytoczone wiczeniu wykonane prawidowo
zupenie usunie wszelkie braki.
1. Sta prosto.
2. Rce zgi po stronach piersi, o ile monoci wysoko
pod pachami tak, aby due palce byy zwrcone do
opatki, donie za spoczyway po bokach, a reszta
palcw bya skierowana po przedniej czci piersi, tj.
jakby cisn swoj pier rkami z bokw, ale nie
naciskajc silno rkami.
3. Wykona pene oddechanie.
4. Zatrzyma powietrze krtki czas.
5. Nastpnie zacz powoli naciska rkami ebra, nie
spieszc si rwnoczenie, wydecha powietrze.
6. Wykona oczyszczajcy oddech.
Posugujcie si tem wiczeniem umiarkowanie i jego
nie naduywajcie.
4. Rozszerzenie klatki piersiowej
Klatka piersiowa skraca si bardzo silno z przywyczki schylania si podczas pracy i w ogle z powodu braku fizycznego trudu. Przytoczone wiczenie jest bardzo
59

poyteczne, aby przywrci normalne warunki czynnoci klatki piersiowej i uatwi jej sposb naleytego rozszerzenia si.
1. Sta prosto.
2. Wykona pene oddechanie.
3. Zatrzyma powietrze.
4. Wycign obie rce wprzd i trzyma obie pici
cinite na wysokoci.
5. Jednym ruchem potem rce odrzuci w ty.
6. Rce umieci nastpnie w czwarte pooenie, potem
w pit pozycj, powtrzy to kilka razy, cay czas
trzymajc kuaki i natajc minie rk.
7. Mocno wydechn powietrze otwartemi ustami.
Wykona oczyszczajcy oddech.
Nie wolno naduywa rwnie tego wiczenia i zachowywa naleyt ostrono.
5. wiczenie w ruchu
1. Chodzi z wysoko podniesion gow, i z lekka
wycignitym podbrdkom, odchylajc plecy w ty
i zwracajc uwag na to, aeby kroki byy miarowe.
2. Wcign peny oddech, liczc w myli do omiu
i wykonywujc rwnoczenie osiem krokw, eby
rachunek zgadza si z krokami, a wdechanie odpowiadao omiu taktom, ale bez przerwy.
3. Wydechn powoli powietrze nozdrzami, liczc rwnie do omiu i wykonujc rwnoczenie osiem krokw.
4. Zatrzyma oddechanie podczas chodu i rachowa do
omiu.

60

5. Powtarza to wiczenie do tej pory, dopki nie

zauwaycie zmczenia. Odpocznijcie potem i rozpocznijcie na nowo po odpoczynku. Powtarzajcie je
kilka razy w dzie.
Niektrzy jogowie zmieniaj to wiczenie, zatrzymujc od dech i liczc do czterech, wydechaj potem,
rachujc do omiu. Wyprbujcie ten sposb, a jeeli
okae si atwiejszym i przyjemniejszym dla was, przyswjcie go sobie.
6. Poranne wiczenia
1. Sta prosto, podnisszy gow, wysunwszy klatk
piersiow, wcignwszy brzuch, odchylajc plecy
w ty, z skurczonemi rkami w picie i z rkami po
bokach ciaa.
2. Podnie si powoli na palcach ng, wykonujc bardzo powoli pene oddechanie.
3. Zatrzyma oddech na kilka sekund, pozostajc w tm
samem pooeniu.
4. Opuci si powoli w pierwotne pooenie, wydechajc rwnoczenie bardzo powoli powietrze nozdrzami.
5. Wykona oczyszczajcy oddech.
6. Powtarza to wiczenie kilka razy, zmieniajc je w
ten sposb, eby podnosi si kolejno to na praw, to
na lewa nog.

61

7. wiczenia dla pobudzenia krenia krwi

1. Sta prosto.
2. Wykona peny oddech i zatrzyma go.
3. Lekko nachyli si wprzd, wzi w rk pak lub
trzcin, zginajc mocno oba koce i stopniowo wysyajc ca si do rk, zginajcych pak.
4. Puci pak i wyprostowa si, wydechujc powoli
powietrze.
5. Powtrzy to kilka razy.
6. Zakoczy oczyszczajcym oddechem.
wiczenie to mona wykonywa bez pomocy paki,
wyobraajc j sobie tylko, ale wydawajc wszystk si
w wyobraone zginanie paki rkami. Jogowie ceni
bardzo wysoko to wiczenie, poniewa rozporzdza
moc przycigania ttniczej krwi do koczyn i odprowadzania ylnej krwi do serca i puc, tj. daje si mono udzielania organizmowi wikszej iloci tlenu, i
uwalnia si od zuytych czstek krwi. W wypadkach
sabego krenia krwi, w pucach moe si znajdowa
mao krwi, aeby pochon powikszon ilo tlenu
z wydechanego powietrza, a cay system wtenczas nie
bdzie mia adnej korzyci ulepszonego oddechania.
W takich wypadkach szczeglnie poyteczn jest rzecz
wykonywanie takiego wiczenia, zmieniajc je kolejno
z prawidowem penem oddechowem wiczeniem.

62

Rozdzia XII.

Siedem mniejszych wicze jogw

Rozdzia ten zawiera opis siedmiu mniejszych oddechowych wicze jogw, nie posiadajcych osobnych
nazw, ale wyrniajcych si jedno od drugiego swoimi
ronemi celami. Czowiek wyuczajcy si oddechania
wedug systemu jogw, szybko przekona, ktre z tych
wicze lepszy odpowiadaj jego potrzebom w kadym
pojedyczym wypadku. Chocia nazwalimy je mniejszemi wiczeniami, s jednake bardzo cenne i poyteczne jeeli posugujemy si niemi prawidowo. Zawieraj w sobie niejako skrcony kurs fizycznej kultury
lub rozwoju puc, i istocie przedstawiaj jakby oddzielny przedmiot, obejmujcy prawie ca hygjen oddechania. Oprcz tego one oczywicie maj znaczenie
dla pewnych celw, tworzc cz oddechowego systemu jogw, lecz nie wolno odnosi si do nich z przeksem tylko dlatego, e nazwano je mniejszemi wiczeniami. W niektrych z tych wicze zawiera si to
wanie, co wam potrzebne. Wyprbujcie je i decydujcie
sami.
63

1. wiczenie pierwsze
1. Sta prosto, trzymajc rce po bokach ciaa.
2 Wykona pene oddechanie.
3. Podnosi rce powoli, trzymajc je w nateniu do tej
pory, dopki rce nie znajd si nad gowa.
4. Zatrzyma oddech duej, trzymajc rce nad gow.
5. Opuci powoli rce po bokach ciaa, wydechujc
powoli powietrze.
6. Wykona oczyszczajcy oddech.
2. wiczenie drugie
1. Sta prosto, trzymajc rce prosto przed sob.
2. Wykona peny oddech i zatrzyma go.
3. Szybko odprowadzi rce w ty, trzymajc picie na
wysokoci plec i starajc si odrzuci rce o ile monoci jak najdalej w ty, odprowadzi je nastpnie
znw w pierwotne pooenie i powtrzy to kilka
razy, szybko ruszajc rkami z natonemi miniami, cay czas wstrzymujc oddechanie.
4. Z si wydechn powietrze ustami.
5. Wykona oczyszczajce oddechanie.
3. wiczenie trzecie
1. Sta prosto z rkami, wycignitemi przed sob.
2. Peny oddech i zatrzymanie go.
3. Kilka razy wywin szybko rkami, wykonujc niemi
koo w ty. Wykonywa te same ruchy rkami nastpnie w przeciwn stron, rwnoczenie wstrzymujc
oddechanie. Oddechanie moemy zmienia, wykonujc koowe ruchy jedn rk w jedn, a drug za
w drug.
64

4. Z si wydechn powietrze ustami.

5. Wykona oczyszczajcy oddech.
4. wiczenie czwarte
1. Pooy si twarz na podog, trzymajc rce po
bokach ciaa z domi zwrconemi do ziemi.
2. Wykona pene oddechanie i zatrzyma je.
3. Naty cae ciao i podnie si tak na rkach, eby
ciao opierao si na doniach i koczynach palcw
ng.
4. Opuci si powoli do poprzedniej pozycji. Powtrzy to kilka razy.
5. Z si wydechn ustami.
6. Wykona oczyszczajce oddechanie.
5. wiczenie pite
1. Sta prosto przed cian, przyoywszy do niej donie.
2. Wykona peny oddech i zatrzyma go.
3. Zbliy pier do ciany, utrzymujc cay ciar
w rkach.
4. Odchyla si nastpnie powoli z powrotem, wykonujc to przy pomocy mini rk i utrzymujc cae ciao
w nateniu.
5. Z si wydechn powietrze ustami.
6. Wykona oczyszczajcy oddech.
6. wiczenie szste
1. Sta prosto, pooywszy rce na biodrach.
2. Wykona pena oddechanie i zatrzyma je.
65

3. Mocno wyty nogi z dou do gry i schyli si

potem w d, jakby do ukonu, wydechujc rwnoczenie powietrze.
4. Wrci do pierwszej pozycji i wykona na nowo peny oddech.
5. Wychyli si w ty nastpnie, wydechujc powoli
powietrze.
6. Wrci do pierwotnego pooenia, wykona peny
oddech.
7. Wychyli si potem w bok, wydechujc powoli powietrze, z pocztku wygi si w prawo, potem
w lewo.
8. Wykona oczyszczajcy oddech.
7. wiczenie sidme
1. Sta lub usi tak, aby krgosup tworzy prost linj.
2. Peny oddech, ale zamiast tego, aeby wdecha
powietrze jednym nieprzerywanym oddechem, wykonywa przerwy podczas wdechu, wchajc co aromatycznego, wcigajc stopniowo powietrze. Napeni stopniowemi oddechami cae puca.
3. Zatrzyma powietrze kilka sekund.
4. Wydechn powietrze dugim oddechem, jakby westchnieniem.
5. Wykona oczyszczajce oddechanie.

66

Rozdzia XIII.

Wibracje i rytmiczne oddechanie jogw

W wiecie fizycznym wszystko znajduje si w wiecznej wibracji. Od malekiego atomu do najwikszego
niebieskiego wiata wszystko si porusza, w przyrodzie
nie istnieje spoczynek. Jeden jedyny atom, jeeliby si
zatrzyma w swoim ruchu, zburzyby cay wszechwiat.
W bezustannym ruchu spenia si wszelka praca we
wszechwiecie. Na materj oddziaywa bez przerwy
energja, stwarzajc nieskoczono rnych form,
a wszystkie te rnorodne formy nie zaywaj rwnie
spokoju i zmieniaj si, skoro tylko powstay. Rodzi si
z nich nieskoczona ilo nowych form. zmieniajcych
si natychmiast i stwarzajcych nowe itd. itd. Nic nie
jest trwae w wiecie form, ale, jednake wielka Realno niezmienna. Formy to przychodz i uchodz, ale
Realno pozostaje wiecznie i niezmiennie.
Atomy ludzkiego ciaa znajduj si w cigej wibracji; w nich manifestuj si bez przerwy zmiany; po kilku miesicach nastpuje prawie zupena zmiana atomw, skadajcych ciao. Po upywie kilku miesicy
w naszem ciele nie znajdziemy prawie ani jednego ato67

mu z tych, ktre wchodz obecnie w skad. Wibracje

baz przerwy wibracje; zmiany bez przerwy zmiany.
Podczas kadej wibracji moemy znale jaki rytm.
Rytm wypenia cay wszechwiat. Ruch planet w okrg
soca, podniesienie i spadek poziomu morza podczas
przypyww i odpyww, bicie serca, falowanie morza,
wszystko spenia si wedug rytmicznych praw. Promienie soca dochodz do nas, deszcz pada na nas,
podlegajc rwnie tym prawom. Roliny, wszystkie
zwierzta to s tylko wyraenia tego samego prawa.
Wszelki ruch jest przejawem prawa rytmu.
Nasze ciao w rwnej mierze podlega, rytmicznym
prawom, jak rwnie i planety w swojem kreniu
w okoo soca. Wiksza cz nauki o oddechaniu,
przeznaczonej dla jogw, oparta jest na wiedzy tych
zasad przyrody. Posugujc si wiadomie rytmem swego ciaa, jogowie mog pochania ogromn ilo prany,
ktr zuywaj dla otrzymania upragnionych wynikw
Pomwimy o tem pniej.
Ciao, ktre wy posiadacie, jest podobne do zatoki,
wrzynajcej si w ziemi ze strony morza. Czowiekowi, ktry widzi tylko zatok i nie widzi morza, zdaje
si, e zatoka yje wedug swoich wasnych praw, ale
w rzeczywistoci ona podlega prawom oceanu, cz
ktrego ona tworzy. W takime samym stosunku zupenie znajdujemy si do wielkiego morza ycia, ktre
podnosi si i opada podczas przypywu i odpywu,
a z rytmem i wibracjami ktrego jestemy bez przerwy
zwizani i na ktre wiecznie odpowiadamy. W normalnym stanie przyjmujemy prawidowo wibracje i rytm
wielkiego oceanu i na nie odpowiadamy. Czasami atoli
ujcie zatoki zamyka si wodorostami i nastpuje przerwa w otrzymywaniu impulsw od oceanu. Narusza si
68

wtenczas harmonj midzy rytmem naszych wibracyj

i rytmem wibracyj oceanu. Syszelicie prawdopodobnie, e jedna nuta, wygrywana na skrzypcach, jeli j
powtarzamy bez przerwy i rytmicznie, moe wzbudzi
takie wibracje, e zburz most. Moe zdarzy si to
samo, jeeli przez most przejdzie w takt puk onierzy.
W wypadkach zawodnoci mostw polecaj onierzom
czsto zmienia rzdy i kroczy w rozsypce, poniewa
powtarzajce si wibracje bardzo atwo mog zrzuci do
wody zawodn budow i cay puk. Rytm ruchu puc
rozszerza si na cae ciao i cay system, dziaajc
w harmonji z wol, stwarzajc rytmiczny ruch, odpowie z atwoci rozkazom, idcym od woli. Posugujc
si wanie takiem dobrze nastrojonem ciaem, jogowie
nie znaj trudnoci, aby spotgowa krenie krwi
w upragnionej czci ciaa, i mog kierowa wzmoon
czynno nerwow w ulubion cz ciaa lub organ,
wzmacniajc i pobudzajc jego czynno.
Tymi e samymi sposobami jogowie przy pomocy
rytmicznego oddechania ujarzmiaj siy swego organizmu i staj si zdolnymi pochania znaczne zapasy
prany, ktra znajduje si do ich rozporzdzenia pod progiem wiadomej woli. Jogowie posuguj si pran jakby przewodnikiem celem wysyania drugim swoich
myli i celem przycignicia do siebie ludzi, myli ktrych jakby nastrojone na ten sam z nimi ton. Fenomeny
telepatji, przekazywanie myli, mylowe leczenie, mesmeryzm itp., wywoujce ywy zapa na Zachodzie,
znane s z zarania wschodnim jogom. Wszystkie te zjawiska mog by spotgowane w znacznym stopniu,
jeeli osoba wysyajca swoje myli wada rytmicznem
oddechaniem. Rytmiczne oddechanie pomnaa energj
mylowego leczenia, magnetycznego leczenia itp. i nada69

je jemu tak si, o jakiej bez niego marzy nawet nie

mona.
W rytmicznem oddechaniu trzeba przede wszystkiem
zdoby po prostu ide rytmu. Dla ludzi, obznajomionych z muzyk, idea miarowego taktu jest zupenie
jasn, innym pomoe przyswoi sobie t myl wyobraenie o miarowym kroku kroczcych onierzy.
Jogowie opieraj rachunek swego rytmu na jednostce
odpowiadajcej biciu serca. Serce bije z rn szybkoci u rnych ludzi, ale bicie serca, przyjte jako jednostka rytmicznego rachunku, dla kadej osoby jest
zupenie prawidow miar dla oddechania wanie tego
indywiduum.
Okrelcie normalne bicie waszego serca, liczc bicie
pulsu, w taki sposb: 1, 2, 3, 4, 5, 6, do tej obwili, dopki rytm nie utrwali si jasno w waszym umyle. Niewielka praktyka zmusi was do strzeenia tego rytmu nie
tylko abstrakcyjnie, ale, e si tak wyrazimy, czuciem.
Bdziecie w mocy wtenczas wykonywa z atwoci go
w pamici i wyczuwa w biciu swego pulsu. Pocztkujcy zwykle wdecha powietrze, liczc sze uderze pulsu, zaczyna nastpnie pomnaa stopniowo ilo uderze,
w okresie ktrych wciga powietrze do swoich puc.
Reguy jogw dla rytmicznego oddechania opieraj
si na tem, e miara czasu dla wdechania i wydechania,
powinna by jedna i ta sama, podczas gdy miar dla
wstrzymywania oddechu midzy wdechem powinna by
poowa tego czasu, ktrego zuywa si na wdech i wydech, tj. jeeli wdechacie, liczc do szeciu, powinnicie
zatrzyma powietrze w piersi, rachujc do trzech, a nastpnie wydechn, liczc do szeciu.
Pocztkujcy powinien zawadn zupenie nastpujcem wiczeniem rytmicznego oddechania, poniewa
70

ono tworzy zasad przernych wicze, o ktrych pniej pomwimy.

1. Usi prosto w takiej pozie, ktra by nie mczya,
ale naley rwnoczenie utrzymywa pier, grzbiet
i gow bezwarunkowo w linji moliwie prostej; plecy powinny by lekko odchylone w ty, a rce powinny spoczywa spokojnie na kolanach. W tej pozycji
cae ciao bdzie si opierao przede wszystkiem na
ebrach i takie pooenie nie mczy. Jogowie wiedz,
e nie mona osign naturalnych dziaa rytmicznego oddechania, jeeli wykonujemy wiczenie
z wcignit piersi i z wysunit cian brzuszn.
2. Wykona powoli pene oddechania, liczc sze uderze pulsu.
3. Wstrzyma oddech, liczc trzy uderzenia pulsu.
4. Wydechn powoli nozdrzami, liczc sze uderze
pulsu.
5. Liczy trzy uderzenia pulsu midzy oddechami.
6. Powtrzy wiczenie kilka razy, ale nie naley bezwarunkowo si mczy.
7. Koczc wiczenie, wykona oczyszczajce oddechanie, ktre uspokoi nerwy i oczyci puca.
Po upywie krtkiej praktyki bdziecie w mocy
powiksza okres czasu wdechania i wydechania do tej
chwili, dopki nie przybliycie si do 15 uderze pulsu,
ale koniecznie trzeba pamita, e czas midzy wdechem i wydechem powinien stanowi poow czasu,
ktrego zuywamy na wdech i wydech.
Nie wolno atoli pod adnym pozorem mczy si celem osignicia duszego okresu czasu podczas oddechania. Wicej naley zwraca uwag na zdobycie rytmu, ni na dugo oddechania. wiczcie si i prbujcie
71

do tej pory, dopki nie uczujecie istotnego rytmu waszego ciaa, rytmu wszystkich malekich wibracyj, bez przerwy idcych do wszystkich organw i czci waszego
organizmu. Wymaga to wielkiej praktyki i wielkiej wytrwaoci, ale poniewa zaczniecie stosunkowo szybko
wyczuwa polepszenie swojego stanu i przyblienie do
celu, zadanie wasze nie bdzie trudnem. Jogowie powinni by niesychanie cierpliwi i wytrwali. Wszystko,
co oni zdobywaj, zaley od tego, w jakim stosunku
wadaj tymi przymiotami.

72

Rozdzia XIV.

Zjawiska zalene
od psychicznego oddechania jogw
Z wyjtkiem wicze, odnoszcych si do rytmicznego oddechania jogw, wikszo wicze, przytoczonych w tej ksice, odnosi si do fizycznej sfery i moe
mie tylko fizyczne wyniki. Sprawa to bardzo wana
sama w sobie, a jogowie patrz na t stron dziea, jako
na pierwszy konieczny stopie doskonaoci, ktra staje
si podstaw dla dalszych de, celem przeniknicia
do psychicznej i duchowej sfery. Dlatego, nie patrzcie
z niechci na fizyczn stron danej sprawy, pamitajcie, e naley posiada zdrowe ciao po to, aeby wada zdrowym umysem. Ciao jest wityni Ja,
wiecznikiem, w ktrym ponie ogie Ducha. Wszystko
dobre na swojem miejscu, i wszystko posiada swoje
miejsce. Rzeczywicie rozwijajcy si i rosncy rwnoczenie w wszelkich stosunkach. W rwnej mierze uwaa i ciao i dusz, a duch i kademu oddaje rwn miark, Lekcewaenie czego jest bdem, ktry powinien
by w dan por naprawiony. To dug, ktry z czasem
bdzie trzeba opaca z procentami.
73

Rozpatrzymy dalej t cz nauki jogw o oddechaniu, ktra odnosi si do psychicznej sfery. Przytaczamy
szereg wicze, objaniajc kade osobno.
Prosimy czytelnikw zwrci uwag na to, e kademu wiczeniu powinno towarzyszy rytmiczne oddechanie z mylami, ktre powinny wanie prowadzi do
upragnionych wynikw. Odnonie do tego, w jaki sposb zjednoczy myl z rytmicznem oddechaniem, podajemy szczegowe wskazwki. Prawidowy stan, objty
mylami, oczyszcza przed wol swobodn drog i daje
jej mono przejawi swoj si bez przeszkd. Nie moemy w tej ksice w caej peni obj sprawy o energji,
zawartej w woli, i powinnimy przypuci, e czytelnik
posiada ju pewne wiadomoci w tym wzgldzie. Jeeli
czytelnik jest z tem obznajomiony, zrozumie bardzo
szybko, e praktyka opisanych wicze samorzutnie
owieci go ogromnie, niby jakiekolwiek teoretyczne
doktryny. Powiada stare hinduskie przysowie: czowiek, ktry pokosztowa gorczycznego ziarna, zna smak
gorczycy lepiej, ni ten, ktry widzia sonia, obadowanego gorczycznemi ziarnami.
Oglne wskazwki odnonie
do psychicznego oddechania jogw
Podstaw wszelkiego psychicznego oddechania jogw jest rytmiczne oddechanie, o ktrem mwilimy
w poprzednim rozdziale. Nastpnie, aby unikn powtarza, po prostu powiemy, kiedy bdzie potrzeba, oddechajcie rytmicznie i potem przytacza wskazwki celem stosowania, w oddechaniu psychicznej siy, tj.
wskazwki, jakim sposobem kierowa wol, aeby dziaaa w poczeniu z rytmicznemi oddechowemi wibra74

cjami. Po upywie niewielkiej praktyki, przekonacie si,

e zbytecznem jest liczy, wykonujc rytmiczne oddechanie, poniewa umys sam utrwali ide czasu i rytmu,
i moecie oddecha rytmicznie, nie mylc o tem zupenie, tj. czysto samorzutnie. Kiedy to osigniecie uwolnicie tem samem umys; bdzie on mia moc wysyania
psychicznych wibracyj pod kierunkiem woli. (Zobaczy
wiczenie posugiwania si wol).
1. Rozdzielenie prany
Pocie si na podog lub na ko, rozcignwszy
si swobodnie i o ile moecie, osabiwszy wszystkie
minie, z rkami swobodnie lecemi na sonecznym
splocie (tj. nad doln czci odka, gdzie zaczynaj
si rozdziela ebra). Oddechajcie rytmicznie. Kiedy
rytm jest zupenie ustanowiony, chciejcie, aeby kady
wdech wciga w ciao pomnoon ilo prany lub
yciowej energji z nieskoczonego zapasu przyrody;
wchodzc w organizm pran naley wciga systemem
nerwowym i jakby magazynowa w splocie sonecznym. Podczas kadego wydechu pragnijcie, aeby prana
lub yciowa energja rozdzielaa si po caem ciele, kadym organie, kadej czci ciaa, kadym miniu,
w kadej komrce, kadym atomie, aby kady nerw,
arterja i wena, od gowy do ng oywiay si, wzmacniay i pokrzepiay dziki przypywowi tej yciowej
siy, aby kady nerw wewntrz napenia si nowym
zapasem siy i mgby posya energj i ycie do tych
czci organizmu, ktre od niego zale. wiczc w ten
sposb wol, naley rysowa sobie mylowo kart prany, wchodzcej w organizm za porednictwem puc
i przechodzcej potem do sonecznego splotu, a podczas
75

wydechu wyobraa sobie, jak prana rozchodzi si po

wszystkich komrkach ciaa. do koczyn palcw rak
i ng. Nie potrzeba waciwie nata woli podczas tego
wiczenia, naley tylko mylowo nakazywa lub wymaga, aby wszystko speniao si wedug waszego yczenie, a wic stara si, o ile monoci mocniej wyobraa
sobie mylowo to, co powinno si speni. To wszystko,
co jest koniecznem. Spokojne rozkazanie sobie, poczone z silnemi mylowemi obrazami, dziaa bdzie
o wiele mocniej, ni nadzwyczajnie silno natenie woli, na ktre bdzie si marnowao bezcelowo siy. Opisane wiczenie jest w wyszym stopniu korzystne i ogromnie odwiea i wzmacnia system nerwowy, cae ciao
odczuwa skutki oddechu. Oddziaywa bogo zwaszcza
w tych wypadkach, kiedy czowiek si zmczy, lub
wyczuwa upadek energji.
2. Pokonanie blu
Pooy si lub usi prosto, oddecha rytmicznie,
natajc myl, e wdechujecie pran, a nastpnie wydechujc, wysa pran do chorego miejsca z celem
przywrcenia tam wpywu nerwowego prdu. Wdechn potem jeszcze prany dla tego, aby przy jej pomocy
zniszczy chorobliwy stan, a wydechujc, uparcie wyta myl, e z tym wydechem wypdzacie bl. Zmienia kolejno te dwa mylowe nakazy, polecane ciau, tj.
podczas wdechu wyobraa sobie, e chor okolic
wzmacnia si i uzdrawia, a podczas wydechu wypdza
si bl. Wykona jedno i drugie po siedem razy i zakoczy oczyszczajcym oddechom, po upywie kttrego
ciao powinno troch wypocz. Powtrzy nastpnie
wiczenie i wykonywa je do tej pory, dopki nie
76

wyczujemy ulgi blu, co nastpi w bardzo krtkim czasie. Czsto si zdarza, e bl znika, zanim skoczymy
pierwszych siedem oddechw. Jeeli pooymy rk na
chore miejsce, rezultaty otrzymamy jeszcze szybciej.
Wtenczas, w dopenieniu wszystkiego, naley jeszcze
posa prd prany po rce do chorej czci ciaa.
3. Wadanie kreniem krwi
Pooy si lub usi prosto, oddecha rytmicznie
i z wydechem skierowa wzmoony prd krwi do tej
czci ciaa, dokd chcecie, a ktra w dany moment
cierpi z powodu braku przypywu odnawiajcej siy. Jest
to bardzo .skuteczne w wypadku cigle zimnych ng
lub blu gowy, pochodzcej z braku krwi w mzgu.
Wysana krew w obu wypadkach wywouje naleny
skutek, w pierwszym wypadku ogrzeje nogi, a w drugim
wybawi mzg od niesychanie silnego nacisku. W
wypadku blu gowy naley przede wszystkiem zastosowa wiczenie, wypdzajce bl, a potem za, jeeli
nie pomoe sprbowa wysa do mzgu spotgowany
przypyw krwi. Uwaa podczas nie wielkiego przyzwyczajania si na to uczucie, ktrego zwykle nie spostrzegamy, czowiek bardzo atwo wyucza si ledzi
przelewanie si krwi w naczyniach swojego organizmu,
i bdzie wyczuwa ciepe uczucia w wszystkich czciach swojego ciaa, na ktre zwrci swoj uwag. To
wanie uczucie krcej w arterjech krwi. Krenie
krwi bardzo atwo mona podda pod jarzmo wiadomej woli, a wadanie rytmicznym oddechaniem ogromnie uatwia to zadanie.

77

4. Samoleczenie
Pooy si, osabiwszy zupenie wszystkie minie
ciaa oddecha rytmicznie i mylowo nakazywa sobie
z kadym oddechem pochania o ile monoci jak najwicej prany, z kadym wydechem wysya pran do
chorych czci ciaa z celem ich oywienia i wzmocnienia. Przeksztaca to wiczenie tak, aby podczas niektrych oddechw wypenia mylowe rozkazy, aeby chorobliwy stan danego organu lub czci ciaa zgin, tj.
aby usun nienormalne warunki. Podczas tego wiczenia bardzo korzystn jest rzecz pomaga sobie rkami,
przesuwajc je wzdu ciaa od gowy do chorego miejsca. Posugujc si rkami dla samoleczenia lub dla leczenia drugich osb, naley cay czas utrwala w umyle obraz lub zarysy tego, kiedy prana wychodzi
z waszego ciaa po rekach i przez koczyny palcw
wchodzi w ciao drugich ludzi lub w wasze wasne ciao
w potrzebn okolic. Rozumie si, moemy tutaj poda
tylko oglne wskazwki odnonie leczenia rnych chorb, a krtka praktyka z opisanemi wiczeniami, pod
warunkiem wprowadzania do nich zmian, potrzebnych
w kadym oddzielnym wypadku, ktre moe zastosowa kady czowiek, otrzyma zadziwiajce wyniki. Niektrzy jogowie kad sobie rce na chore miejsce
a nastpnie, wykonujc rytmiczne oddechanie, staraj
si, jak najsilniej, wyobrazi sobie tj. utrwala przed
swoim mylowym wzorem obraz, e wylewaj jakby
pran w chore miejsce ciaa, wzmacniajc je, oywiajc
i niszczc w niem wszystkie warunki, ktre wywoay
chorob. Wyobracie sobie, e czerpiecie w studni wie wod do wiadra z brudn wod i widzicie, jak czysta
woda wypycha zanieczyszczon a w kocu usuwa j
78

zupenie. Podobne obrazy pomagaj ustanowi zwizek

midzy chorym i zdrowym stanem ciaa i pomagaj
mylowo zamieni chorobliwy stan zdrowym.
5. Leczenie drugich
Nie moemy rozpatrywa sprawy o psychicznem leczeniu chorb przy pomocy prany w tej ksice z wszystkimi potrzebnemi szczegami, poniewa odsunoby
to nas daleko od wytknitego celu, ale moemy i musimy poda czytelnikom najbardziej proste i jasne wskazwki do przytoczonej sprawy, takie wskazwki, ktre
pozwoliyby czytelnikom zdziaa wiele dobrego, agodzc ble blinich. Przede wszystkiem, naley przypomnie, najgwniejsze, e przy pomocy rytmicznego
oddechania i myli, znajdujcej si pod wadz woli,
moecie wprowadzi w swj organizm wzmoon ilo
prany a potem moecie przela czci tej prany w ciao
drugiego czowieka, pokrzepiajc i podtrzymujc ywotno chorych organw, jakby wlewajc do nich zdrowie i wypychajc chorob. Powinnicie przede wszystkiem nauczy si tworzy jasne mentalne obrazy upra
gnionego zdrowego stanu, powinnicie potem wyczuwa przypyw prany w swoje ciao i rwnie si, krc po waszych rekach i wychodzc z koczyn waszych
palcw w ciao chorego. Palcw nie wolno podczas tego
kurczy, ale swobodnie trzyma na chorem miejscu.
Wyobracie sobie potem, e z was przechodzi w chory
organizm yciowa sia i przedstawcie sobie, e chory
jakby napenia si wasz pran do tej chwili, dopki nie
wypdzi si zupenie powstay w nim chorobliwy stan.
Od czasu do czasu podnocie rce i trzcie palcami, jak
gdyby zrzucalicie z nich chorob. Wykonywa to
79

celowo z przerwami i take koniecznie obmywa rce

po leczeniu, poniewa mog pozosta lady chorobliwego stanu pacjenta w waszym organizmie. Wykonywa
bezwarunkowo rwnie oczyszcajce oddechanie kilka
razy po kadym seansie. Podczas leczenia powinnicie
wyobraa sobie e wasza prana przechodzi w chorego
jednym nieprzerywanym prdem. Wy jestecie jakby
pomp, jednoczc waszego chorego z zapasem prany
przyrody, a prana swobodnie przez was przechodzi. Nie
potrzebujecie wykonywa jakich bd silnych ruchw
rkami przeciwnie, im swobodniejsze bd wasze
rce, tem atwiej bdziecie przeadowywali pran,
potrzebn dla chorego organizmu. Rytmiczne oddechanie moe by czsto powtarzane podczas seansu dla
tego, aby podtrzymywa prawidowy rytm waszego ciaa i eby pomaga swobodnemu przepywowi prany.
Pooy lepiej rce na go skr, ale, oglnie mwic,
ubranie nie moe przeszkodzi leczeniu. Poyteczn
czasem jest rzecz uderzy ciao koczynami palcw,
rozsunwszy lekko palce. agodzi to prawie zawsze bl
chorego, jeli go wyczuwa. W wypadku przestarzaej
choroby moe wpyn bardzo korzystnie polecanie mylowych nakazw w nastpujcej formie: wyzdrawiajcie, wyzdrawiajcie! bdcie silni, bdcie silni! itp.
sowa te s nie tylko wane dla chorego, ile dla was
samych, poniewa pomaga to bardziej staemu i ostremu
kierunkowi waszej woli do upragnionego celu. Pamitajcie, e za wszystkiemi waszemi dziaaniami powinna
sta wola. Rbcie zmiany w formach leczenia odpowiednio do kadego danego wypadku, kierujc si w tej
sprawie wasnym sdem i swoj intuicyjn (przeczuciow) zdolnoci i zdobywcz pomysowoci. My dajemy wam tutaj tylko oglne pocztki, a wy powinnicie
80

sami uczy si ich stosowa do setek rozlicznych

wypadkw. Przytoczone wyej proste wiczenie, jeli je
uwanie wyuczymy si i naturalnie zastosujemy, pozwoli czyni wszystko, co speniaj magnetyczni lekarze, chocia ich systemy zwykle niesychanie zoone
i zawie. Posuguj si pran niewiadomie i nieumiejtnie, nazywajc j magnetyzmem. Jeeliby umieli jednoczy rytmiczne oddechanie ze swojem magnetycznem
leczeniem, otrzymaliby o wiele bardziej wane rezultaty.
6. Leczenie na odlego
Prana, ozdobiona myl wysyajcej j osoby, moe
by skierowana w dowoln przestrze do upragnionej
osoby, ktra skonna jest j przyj. W ten sposb mona take leczy. To cay sekret leczenia na odlego,
ktrym w ostatnich dziesitkach lat zacz zajmowa si
wiat zachodni. Myl lekarza wysya si do upragnionej
osoby, oywiajc sob wysyan pran. Przebiegajc
przestrze, myl spotyka sic z psychicznym aparatem
tego czowieka, do ktrego skierowana, i wchodzi w jego organizm. Ona niewidzialna, podobna do elektrycznych fal Marconiego, przechodzi przez wszystkie przeszkody, znajdujce si w jej drodze i, ulegajc prawu
przycigania i odpychania, spotyka wanie t osob, do
ktrej ona wysana, osob, odpowiednio nastrojon
do jej przyjcia. Ot, aby otrzyma rzeczywiste wyniki
w leczeniu na odlego, powinnicie przede wszystkiem zawadn mocno zdolnoci wyobraania sobie
drugiej osoby, jak gdyby widzie czowieka mylowo
do tej pory, dopki nie wyczujecie, e midzy wami i ni
wywiza si jaki zwizek, jaki stosunek. Cz tego
psychicznego procesu, zaleca od malowniczoci wy81

obrae lekarza i uczu wytworzonego zwizku cznoci, ogromnie jest wana.

Uczucie, cznoci polega na tem, e wy czujecie, e
dany ozowiek znajduje si okoo was, to uczucie bliskoci. Czowiek, ktry wykona wszystkie przytoczone
wiczenia oddechania, wyuczy si nata i otrzymywa wyniki, sam spostrzee, e janiej wyrazi myli
nie mona. Zdolno jasnego wyobraenia i wyczuwania cznoci zdobywa si niewielk praktyk. Niektrzy ludzie zdobywaj j po pierwszem dowiadczeniu.
Kada prawidowo przesana myl powie choremu: Ja
posiaem wam zapas yciowej siy lub energji, ktra
was wzmocni i wyleczy. Wyobracie sobie potem pran, wychodzc od was z kadym oddechem, tj. z kadym wydechem, wykonywanego przez was rytmicznego
oddechania, przelatujc prawie momentalnie przestrze,
oddzielajc was od chorego, wchodzc w niego i leczc. Nie potrzebujemy wyznacza dla leczenia umwionej godziny, chocia moecie to zrobi, jeli uwaacie za stosowne. Czuy stan chorego, kiedy oczekuje
leczenia i poddaje si waszej psychicznej sile, nastraja
go tak, e staje si zdolnym do przejmowania waszych
wibracyj. Jeeli umwicie si natomiast z nim odnonie
do godziny i zmusicie go w oznaczony czas nastraja
siebie w stan bierny i zdolny do odbierania wrae,
wyda to jeszcze lepsze wyniki. Praca ta zawiera wszystkie gwne zasady leczenia na odlego. Kady czowiek, przeszedszy praktycznie przytoczone wiczenia,
moe czyni wszystko to, co wykonuj tak nazwani
magnetyczni lekarze.

82

Rozdzia XV.

Dalsze zjawiska zwizane

z psychicznem oddechaniem jogw
1. Posyanie myli
Myl moe by wysana na odlego przy pomocy
tego samego sposobu, ktry stosuje si podczas czenia
na odlego. Inni ludzie mog wyczu dziaanie posyanych im myli. Naley pamita atoli zawsze, e adna
za myl nie moe wywodzi szkody czowiekowi, ktry
nie ywi w sobie zych myli. Dobre myli zawsze pokonuj ze, a zo ustpuj zawsze dobrym. Czowiek za
moe zawsze obudzi zaciekawienie i uwag drugiego
w upragnionym kierunku, wysyajc mu szereg myli
i razem z niemi pran nasycon tymi ideaami, ktre on
pragnie przekaza. Jeeli chcecie wywoa mio i sympatj, moecie, posyajc mu swoje myli, osign bardzo powane rezultaty, w szczeglnoci, jeeli wasze
zamiary s zupenie czyste. Nigdy nie starajcie si jednake oddziaywa na czowieka na jego szkod lub
z jakich bd nieczystych i egoistycznych pobudek, poniewa wszystkie te myli i zawarte w nich zo z dzie83

siciokrotn si zwrci si na was samych i wyrzdz

wam bezwarunkowo wiksz szkod i zo, ni to, ktra
chcielicie wyrzdzi drugiej osobie. Psychiczna sia nie
moe sprawi krzywdy, jeeli si kierujemy nie egoistycznemi celami, ale strzecie si czarnej magji lub
nieprawnego i zoliwego posugiwania si t wielk
si przyrody. Wszystkie prby tego rodzaju podobne s
do zabawki z dynamitem, a czowiek, zabawiajcy si
temi siami, zostanie zawsze ukarany wynikami swoich
czynw. Oprcz tego, aden czowiek z nieczystemi
pobudkami nie moe zdoby w wikszym stopniu psychicznej siy i w tene czas czyste serce i czysty umys
staj si nieprzenikaln zason, ochraniajc bezwarunkowo przed wszystkimi zemi czynami nieprawnie skierowanej siy. Bdcie czystymi, i nic wam nie zaszkodzi.
2. Tworzenie aury
Jeeli znajdujecie si w towarzystwie ludzi niszego
stopnia umysowego, wyczuwacie jakby dawicy wpyw
ich myli. Sprbujcie wtedy wykona rytmiczne oddechanie i, otrzymawszy dziki temu dodatkowy zapas
prany, stwrzcie mylowy obraz, e wy otaczacie siebie
uzyskan pran, jakby skorup. Zamknijcie siebie mylowo w takie jajko prany, nieprzenikalne dla wpywu,
idcego z niszych sfer. Stworzywszy silny mylowy
obraz takiego otaczajcego was oboku, wyczujecie, e
zupenie jestecie bronieni przed wpywem grubych
myli lub jakichkolwiek bd nieczystych oddziaywa
drugich osb.

84

3. Nasycenie organizmu pran

Jeeli czujecie, e wasza yciow energja osabiona
i e musicie szybko zaopatrzy si w nowe zapasy si,
pomoe wam wtedy nastpujce wiczenie. Usidcie,
mocno skurczywszy wasze nogi, i poczcie palce, woywszy palce jednej rki midzy palce drugiej. Zamkniecie wtedy krg waszego ciaa, i powstrzymacie na
pewien czas wszelki upyw prany z waszego organizmu,
ktra wychodzi bardzo silno podczas kadego stanu rozstrojonego organizmu koczynami; oddechajcie potem
jaki czas rytmicznie, a uczujecie przypyw si i odnowienie yciowej energji waszego organizmu.
4. Nasycenie pran organizmw drugich ludzi
Jeeli widzicie czowieka, ktremu brakuje ywotnoci, moecie pomc jemu skierowujc na niego prdy
prany. Robi si to w nastpujcy sposb. Usidcie twarz do niego tak, aeby palce waszych ng dotykay si
waszych ng, i trzymajcie jego palce w swoich i oddechajcie potem rytmicznie, stworzywszy mentalny (mylowy) obraz prany wysyanej do jego organizmu, i rysujcie sobie mylowo, jak jego organizm otrzymuje
wysan jemu pran. Ludzie, wadajcy sab ywotnoci lub biern wol, powinni by bardzo ostroni podczas takich dowiadcze, poniewa prana czowieka ze
zemi pragnieniami bdzie ozdobiona jego mylami
i moe szkodliwie wpyn na wol sabej osoby. Atoli,
ostatni moe atwo usun taki wpyw, zamykajc krg
(co przedtem wyjanilimy) i wykonujc kilka rytmicznych oddechw, koczc je oczyszczajcym oddechem.

85

5. Nasycenie pran wody

Woda moe by nasycona pran przy pomocy rytmicznego oddechania. Pragnc to uczyni, w lewej rce
trzyma za dno szklank wody i, zoywszy razem palce
prawej rki, trzyma je nad szklank, potrzsajc nimi
z lekka, jak gdyby zaczlicie strzsa z palcw krople
wody do szklanki. W umyle rwnoczenie naley utrwala mentalny obraz prany wchodzcej do wody.
Woda, w ten sposb nasycona, staje si wzmacniajcym
rodkiem dla sabych ub chorych ludzi, w szczeglnoci, jeeli nasycenie wody pran odbywao si nie tylko
mechanicznie, ale popierao si naton wol i mentalnemi obrazami wchodzenia prany do wody.
Ostrzeenie, wskazane w ostatniem wiczeniu, stosuje si i do tego, chocia niebezpieczestwo istnieje tutaj
w o wiele mniejszym stopniu.
6. Uzyskanie mentalnych cech
Nie tylko ciao moe by kontrolowane przez umys
pod kierunkiem woli, ale sam umys moe by wiczony i ksztacony dziaaniem kierujcej nim woli. To, co
znane jest zachodniemu wiatu, pod nazw mentalizmu
lub mentalnej nauki, poczyo w sobie wiele zasad,
o ktrych jogowie wiedzieli przed wiekami naszemi.
Proste spokojne danie ze strony woli moe czyni
cuda w tym kierunku, jeeli za mentalnemu napiciu
towarzyszy rytmiczne oddechanie, dziaanie jego znacznie si potguje. Podana cecha moe by zdobyta przy
pomocy stworzenia mentalnego obrazu tego, czego pragn podczas wykonywania rytmicznego oddechania. Wewntrzna rwnowaga, kontrola nad sob, spotgowanie
siy itp. mog by w cen sposb zdobyte. Niepodane
86

wasnoci mog by zniweczone przy pomocy kultywowania przeciwnych im wzgldnych cech. Prawie wszystkie, lub nawet wszystkie wiczenia, opisywane przez
mentaln nauk, mog by wykonane w poczeniu
z rytmicznem oddechaniem jogw. Przytaczamy jedno
bardzo poyteczne powszechne wiczenie celem zdobycia i rozwoju upragnionych mentalnych wasnoci.
Pooy si, zachowa bierny stan, lub usi prosto.
Wyobrazi sobie wasnoci lub jakoci, jakie pragnlibycie w sobie ksztaci; przedstawi sobie, jakby ju
wadajcym tymi przymiotami, i wymaga rwnoczenie, aby umys wasz rozwija te cechy i potgowa.
Oddechajcie rytmicznie, starajc si utrwala w umyle
mentalny obraz. W przerwach, podczas wicze, o ile
monoci powtarzajcie ten mentalny obraz, w miar si
nie wypuszczajcie go z pola uwagi, jak gdyby yjcie
z nim. Zauwaycie wtenczas bardzo szybko, e zaczynacie rosn wewntrznie, odpowiednio do waszego ideau. Praktyka rytmicznego oddechania ogromnie pomoe umysowi w tworzeniu mentalnego obrazu. Czowiek
kroczcy podug zachodnich systemw mentalizmu
i przywykszy do nich, osiga powaniejsze wyniki,
jeeli doczy do nich rytmiczne oddechanie jogw.
7. Zdobycie fizycznych przymiotw
Fizyczne przymioty mog by zdobyte t sam metod, jak opisane wyej mentalne cechy. My, oczywicie,
nie chcemy dosownie powiedzie, e ludzie maego
wzrostu mog sta si wysokimi, lub, e mog wyr
czowiekowi odjte czonki, lub co podobnego; wyraz
oblicza moe by zmieniony; uzyskana fizyczna tyzna
i w znacznym stopniu moe by ulepszona oglna fi87

zyczna charakterystyka danej osoby. Wszystko to spenia si przy pomocy wprowadzenia woli w te strony
ycia, ktre byy przedtem nie wolnemi. Wola szczeglnie silno dziaa, kiedy jej nateniu towarzyszy rytmiczne oddechanie. Zewntrzny wygld czowieka, jego
czyny, usposobienie itp. odpowiadaj temu, o czem on
myli. Zmiana myli czowieka odbije si bezwarunkowo na jego zewntrznym wygldzie i czynach. Aeby
rozwin jakkolwiek cz ciaa, kieruj na ni uwag
i oddechaj rytmicznie, utrwalajc w umyle obraz
posyanego tam wzmoonego zapasu prany lub nerwowej siy i w ten sposb potguj ywotno tej czci
ciaa i j rozwijaj. Metod t stosuje si jednake do
upragnionej czci ciaa, ktr by zamierzylicie rozwija. Wielu zachodnich atletw, niewiadomie stosuje t
metod w swoich wiczeniach, a czytelnik, ledzcy
uwanie nasz myl, zrozumie, w jaki sposb stosowa
zasady jogw w jakiej ulubionej pracy nad sob. Powszechne prawa dla wicze s te same, jak i w poprzednich wypadkach (tj. takie, jak dla osignicia mentalnych przymiotw). Mwilimy ju przedtem o sposo
bach leczenia fizycznych chorb i rozstojw.
8. Kierowanie emocjami
Nie podane emocje jak strach, trwoga, troski, nienawi, gniew, zazdro, zawi, melancholja, wzburzenie, smutek itp. poddaj si zupenie kontroli woli,
a woli bardzo silno pomaga oddziaywa na nie (w takich
wypadkach) rytmiczne oddechanie. Przytoczone dalej
wiczenie okazuje si nadzwyczajnie skutecznem w takich wypadkach, chocia jogom, doszedszym do znanego rozwoju, rzadko kiedy jest potrzebnem, poniewa
88

oni ju dawno uwolnili si od wyej przytoczonych nie

podanych duchowych przymiotw, dziki swojemu
gbokiemu duchowemu wzrostowi. Czowiek za, zaczynajcy wyucza si systemu jogw, powinien wykona to wiczenie, poniewa ono pomoe silnie jego
wzrostowi wewntrznemu.
Oddechajcie rytmicznie, koncentrujc ca swoj uwag na plocie sonecznym, posyajc jemu mylowo rozkazy takiego charakteru, jakie s potrzebne w dany moment. Rozkazy te naley posya ogromnie stanowczo
i rwnoczenie z wydechem powietrza, w t e chwil
trzeba rysowa sobie mylowo, e razem z powietrzem
czowiek wypdza z siebie niepodane dze i namitnoci. Powtrzy to wydechanie siedem razy i zakoczy oczyszczajcym oddechem. Czowiek wyczuje
szybko wielk ulg. Rozkazy powinno wykonywa si
z przekonaniem i bardzo powanie, poniewa niewiara,
wahania lub wtpliwoci, dopuszczone do nich niwecz
wszystkie wyniki pracy.
9. Pobudzenie czynnoci mzgu
Jogowie przekonali si, e nastpujce wiczenie
wydaje ogromne korzyci dla pobudzenia czynnoci
mzgu, w celach intensywniejszego mylenia i zdrowej
krytyki. wiczenie to wywouje zadziwiajce dziaanie,
jak gdyby oczyszczajc mzg, a ludzie, zajci umysow prac, uwaaj je za niesychanie poytecznem.
Pomaga im z jednej strony w otrzymywaniu lepszych
wynikw podczas pracy, a z drugiej strony ogromnie
odwiea umys, pozwala mu rzeczywicie odpocz
i w ten sposb zbawia go przed niebezpieczestwem
wycieczenia.
89

Usi prosto, utrzymujc krgosup w prostej linji.

Patrze przed siebie, opuciwszy rce na kolana. Oddecha rytmicznie, ale zamiast tego aby oddecha obu
nozdrzami, jak podczas zwykych wicze, zatykajcie
lewe nozdrze palcami lewej rki, wydechajcie lewem
nozdrzem. Nastpnie, odsunwszy palce i zamykajc
prawe nozdrze palcami prawej rki, wydechajcie lewem
nozdrzem. Nastpnie, nie zmieniajc palcw, wdechacie
lewem nozdrzem i, zmieniwszy palce, wydechajcie prawym nozdrzem. Wdechajcie potem prawem nozdrzem,
wydechajcie lewem itd. itd. zmieniajc nozdrze, jak
objaniono, zamykjc je wielkim lub wskazujcym palcem. Jest to jedna ze starszym form oddechania jogw,
bardzo wana, przynosi wielki poytek i atwo j wykona. Jogowie za z umiechem spogldaj, e na Zachodzie uwaaj t metod bardzo czsto za gwn tajemnic oddechania jogw. W umysach wielu zachodnich
czytelnikw oddechanie jogw jest zwizane z obrazem hindusa siedzcego prosto i kolejno oddechajcego,
raz jednem nozdrzem, nastpnie za drugiem. Spodziewamy si, e nasza maleka ksika pomoe czytelnikom przyswoi sobie istotn ide wicze oddechowych
jogw i zrozumie te zagadnienia, ktre s zawarte
w tem oddychaniu, a take przekona si, jak liczne
i rnorodne istniej tutaj metody.
10. Gwne psychiczne oddechanie jogw
Jogowie posiadaj ulubion form psychicznego oddechania, ktr posuguj si od czasu do czasu, a nazywajce si: gwne psychiczne oddechanie. Przytaczamy je na ostatniem miejscu, poniewa stanowi
niejako kwintesencj.
90

wiczenie to wypenia cay organizm pran, a czowiek wykonawszy je, czuje, e kada jego ko, kady
misie drga pod wpywem znacznej praktyki warunkowej ze strony wyuczajcego. Czowiek powinien ju
wada rytmicznem oddechaniem i zdolnoci jasnego
rysowania sobie mentalnych obrazw. Jeeli nie zdoby
tego warunkowemi wiczeniami, to i gwne oddechanie nie przyniesie mu poytku. Zasadnicze punkty
gwnego oddechania zawieraj si w staram hinduskiem wyraeniu: bogosawiony jog, ktry umie oddecha; komrka, tkanka, organ, wszystkie czci jego
ciaa napenione s yw si, pran, i nastrojone na
jeden ton, dziki rytmiczmemu oddechaniu. Jest to
jakby oglna, rwnoczesna czstka caego systemu,
a czowiek, uwanie wykonawszy wszystkie wiczenia,
bdzie czu si odnowionym, jak gdyby mu dano nowe
ciao, na nowo stworzone od gowy do ng. Niech to
wiczenie mwi samo o sobie.
1. Pooy si zupenie spokojnie, osabiwszy wszystkie
minie.
2. Oddecha rytmicznie, dopki nie ustanowi si zupenie rytmu.
3. Nastpnie wdechajc i wydechajc, rysowa sobie
mentalny obraz oddechania, wciganego przez koci
ng i potem przez nich wydechanego z ciaa. Wyobrazi sobie nastpnie rwnie oddechanie przez koci
rk, przez plecy, odek itd. itd. przez wszystkie gwne czci ciaa. Wyobrazi sobie potem, e oddechanie jakoby chodzi w gr i w d wzdu stosu
pacierzowego. Nastpnie stara si wyczuwa oddechania idce jakby przez wszystkie pory skry, i wyobrazi sobie cae ciao, napenione pran i yciem.
91

4. Nastpnie, oddechajc rytmicznie, posya prd prany

kolejno do siedmiu yciowych centrw, rysujc sobie
tene mentalny obraz, jak w poprzedniem wiczeniu.
Zakoczy to, wyobraajc sobie prd prany, krcy
po caem ciele od gowy do ng.
5. Wykona oczyszajce oddechanie

92

Rozdzia XVI.

Duchowe oddechanie jogw

Posugujc si si woli w poczeniu z rytmicznem
oddechaniem, jogowie osigaj nie tylko proces rozwoju upragnionych przez nich mentalnych i psychicznych
przymiotw, ale rozwijaj take duchowe zdolnoci, lub
dobitnej mwic, otrzymuj pomoc w swojem deniu
do rozwoju duchowych si. Wschodnia filozofja uczy, e
czowiek wada wielu zdolnociami, ktre w obecn
chwil znajduj si w nim jakby w stanie ukrytym, ale
ktre stopniowo objawiaj si w stosunku do dalszego
rozwoju rodu ludzkiego. Wschodnie nauki nauczaj, e
czowiek odpowiednimi wysikami woli w sprzyjajcych warunkach moe pomc w obudzeniu w sobie tych
duchowych zdolnoci i rozwin je o wiele szybciej,
niby to mogo sta si w naturalnym rozwoju ewolucji.
Innemi sowami czowiek moe obecnie rozwin
w sobie duchowe siy wiadomoci, ktre bd chlub
czowieczestwa, po upywie wielu wiekw od naszej
ery. W wszystkich wiczeniach, skierowanych do osignicia tego celu, odgrywa bardzo wan rol rytmiczne
oddechanie. Rozumie si, e samo oddechanie nie rz93

dzi adnemi mistycznemi przymiotami i nie moe wywoywa adnych nadnaturalnych wynikw, ale rytm,
wywoany oddechaniem jogw, posiada moc podporzdkowania caego organizmu, wczajc mzg, penej
kontroli wiadomoci, sprowadza organizm w stan zupenej harmonji, a dziki temu stwarza najbardziej
sprzyjajce warunki dla rozwoju si i zdolnoci czowieka.
W naszej ksioe nie moemy wgbia si w filozotj Wschodu, zajmujc si duchowym rozwojem. Temat ten wymagaby napisania wielu tomw i oprcz
tego dla wikszoci czytelnikw sprawa ta wydawaaby
si zbyt fantastyczn. Istnieje take druga przyczyna,
dobrze znana okultystom, dlaczego wiadomoci w tej
sprawie nie mog, by bardzo szeroko rozpowszechniane. Czytelnik atoli powinien by zupenie spokojny i nie
myle, e staraj si przed nim co ukry. Kiedy nadejdzie czas zrobi nastpujcy krok, uczyni go, droga
sama si objawi przed nim i nikt nie przeszkodzi przenigdy jego wewntrznemu rozwojowi. Kiedy ucze
przygotowany, zjawia si nauczyciel. W tym rozdziele
przytaczamy wiczenia dla wewntrznego rozwoju duchowego poznania w dwch jego nastpujcych stopniach:
1. wiadomo boskiej duszy,
2. wiadomo zwizku duszy z wszechprzenikajcem
yciem.
Oba wiczenia, przytoczone niej, s bardzo proste
i opieraj si na silnem i trwaem wyobraaniu mylowem upragnionych ideaw w poczeniu z rytmicznem
oddechnnien. Pocztkujcy nie powinien w adnym wypadku pieszy si lub spodziewa si byskawicznych
rezultatw. Powinien zachowywa rwnowag. Zaczy94

najc wiczenie, rzuca jakby ziarno, a z upywem czasu

z tego ziarna wyronie rolina owoc.
1. wiadomo duszy
Istotne Ja nie jest ciaem i nie jest umysem czowieka. I ciao, i dusza (umys) to tylko czci osobowoci czowieka, jego mniejsze Ja. Istotne Ja jest
czem wicej. Przejawienie jego stanowi indywidualno czowieka. Istotne Ja, nasza Ja jest niezawis od ciaa, w ktrem yje, niezawis nawet od
mechanizmu umysu, ktrym si posuguje, jak swoim
instrumentem. Istotne Ja jest jakby obrazem lub boskim oryginaem caego czowieka, ono wieczne i niezniszczalne. Nie moe ani umrze, ani by unicestwionem, i cokolwiek by si nie stao z ciaem, istotne Ja
przedua istnienie. To dusza czowieka w najwyszem
tego sowa znaczeniu. Nie mylcie o duszy, jakby
o czem oddzielnem od was. Wy jestecie dusz, a ciao
to tylko nierzeczywista i chwilowa cz was, ktra
zmienia si bez przerwy, i ktr wy wczeniej lub pniej od siebie odrzucicie. Wy moecie rozwin w sobie
zdolnoci, ktre pozwol wam uwiadomi sobie rzeczywisto duszy i niezaleno jej od ciaa. Metoda
jogw dla rozwoju tych zdolnoci opiera si na medytacji, tj. w rozmylaniach o istotnem Ja, lub o duszy,
w poczeniu z rytmicznem oddechaniem. Nastpujcy
przykad stanowi najprostsz form takich wicze.
wiczenie

Utrzymujcie ciao w lekko nachylonej pozycji, osabiwszy o ile monoci wszystkie minie, oddechajcie
rytmicznie i rozmylajcie o istotnem Ja, mylc
o sobie, jako o istocie niezawisej od ciaa, yjcej tylko
95

w niem i gotowej porzuci je w dany moment wedug

swej woli. Mylcie o sobie nie jak o ciele, lecz jak
o Duchu, i rysujcie sobie swoje ciao tylko jak obok,
ale wcale nie jako cz waszego realnego Ja. Mylcie o sobie, jako o niezawisej istocie, posugujcej si
ciaem tylko dla swoich potrzeb. Rozmylajc w taki
sposb, starajcie si nie uznawa zupenie istnienia ciaa, a przekonacie si szybko, e czasem to osigacie,
i wam bdzie si wydawao, e istniejecie zewntrz ciaa, do ktrego moecie powrci, koczc wiczenie.
Jest to gwna istota oddechowych metod jogw, zjednoczonych z medytacj, i jeeli z wytrwaoci bdziemy wykonywali te wiczenia, obdarz czowieka dziwnem uczuciem realnoci duszy i niezalenoci jej od cia
a. Z spotgowan wiadomoci rwnoczenie zjawi si
uczucie niemiertelnoci, a czowiek zacznie przejawia
o znaki duchowego rozwoju, ktrych nie przeoczy on
sam, ani inny czowiek. Ludzie za, zaczynajcy takie
wiczenia, nie powinni pozwala sobie zbyt dugo y
w wyszych regjonach, lub z pogard odnosi si do swego ciaa, poniewa ono znajduje si na tej wyynie okrelonego celu, osignicie ktrego zaley od samych ludzi. Czowiek nie powinien lekceway wypadkiem dla
zdobycia dowiadczenia, koniecznego dla urzeczywistnienia jego rozwoju, i nigdy nie powinien zapomina
o swojem ciele, poniewa ono stanowi wityni Ducha.
2. Powszechna wiadomo
lub wiadomo wszechwiata
Duch w czowieku stanowi wysze przejawienie si
jego duszy, to kropla w oceanie Ducha, zewntrznie
oddzielona i rna, ale w rzeczywistoci znajdujca si
96

w nieprzerwanej cznoci z caym oceanem, z kad

jego kropl. Stosownie do tego, jak w czowieku objawia si duchowa wiadomo, on coraz wicej czuje
swj stosunek z powszechnym Duchem lub z kosmiczn wiadomoci, jak wielu j nazywaj. Czuje czasami,
e tworzy jakby jedno z tym wszechwiatowym pocztkiem, ale uczucie to nie trwa dugo: czowiek nie utrzymuje w sobie uczucia jednoci. Jogowie d do osignicia tego stanu zlania si z kosmiczn wiadomoci
przy pomocy medytacji i rytmicznego oddechania. Wielu z nich podnosi si w ten sposb na wysze stopnie
duchowej doskonaoci, moliwej dla czowieka w obecnem stanie jego istnienia. Czytelnikom naszej ksiki
w naszej epoce wskazwki s jeszcze nie potrzebne odnonie do wyszych stopni doskonaoci, moliwych dla
czowieka, poniewa wiele jeszcze musz zrobi, zanim
opadnie zasona, wiodca do wyszysh regjonw. Poyteczn rzecz moe jednak okaza si wskazanie czytelnikom elementarnych stopni wicze jogw, celem rozwoju zdolnoci wyczucia kosmicznej wiadomoci, sam
wynajdzie sposoby i metody, przy pomocy ktrych
bdzie w mocy stosowa wzgldem siebie przytoczone
tutaj oglne wskazwki. Droga objawi si zawsze temu,
kto z zapaem i powanie jej szuka. Opisane tutaj wiczenia oka si bardzo poytecznemi dla ludzi, dcych do poznania wiadomoci wszechwiatowej.
wiczenia

Utrzymujcie wasze ciao w nachylonej postawie,

osabiwszy w miar si wszystkie minie. Oddechajcie
rytmicznie i rozmylajcie o jednoci naszego Ducha
z kosmiczn wiadomoci, atom ktrego wy przedstawiacie. Mylcie o sobie, jako o istniejcym w jednoci
97

z Wszystkiem, mylcie o sobie, jako o nieoddzielnej

czci Wszystkiego, patrzcie na Wszystko, jako na jedno, na swoj dusz, jako na cz tej jednoci. Starajcie si wyczuwa, e otrzymujecie wibracje, idce od
wielkiego umysu kosmicznego, i e wy dzielicie z nim
jego si, wadz i mdro. Mona za kroczy po dwu
drogach kontemplacji.
A. Z kadym oddechem mylcie o sobie, jako o wdechajcym si i moc wszechwiatowej wiadomoci.
Podczas wdechu wyobracie sobie, e wy jakby przekazujecie drugim osobom otrzyman si; w tej chwili starajcie si przedstawi siebie jakby napenionym mioci dla wszystkich istot yjcych, starajcie si pragn,
aby wszyscy uywali darw, ktre wy otrzymalicie,
wyobraajcie sobie, e wiatowa sia jak gdyby przenika
przez was, rozlewajc si na wszystkich.
B. Stwrzcie w swoim umyle bogi nastrj i rozmylajcie o wielkoci rozumu wszechwiatowego. Otwrzcie si dla przypywu boskiej mdroci, ktra napeni
was wiatem poznania, a nastpnie starajcie si przedstawi sobie, e prd, ktry was przenikn, dy do
waszych braci, ktrych wy miujecie i ktrym pragniecie pomc.
wiczenie to obdarza ludzi, ktrzy je wykonali, zupenie .nowem uczuciem siy, mocy i mdroci, a take
uczuciem duchowej ekstazy i wewntrznego wiata.
Mona je wykonywa li bardzo w powanym bogim
nastroju, a w adnym wypadku nie wolno przystpowa
do niego nierozwanie i lekkomylnie.

98

3. Powszechne wskazwki
wiczenia, przytoczone w tym rozdziel, wymagaj
odpowiednich wewntrznych warunkw i okrelonego
duchowego stanu. Ludzie nierozwanego charakteru, nie
wadajcy uczuciem duchowoci i bogoci, lepiej niech
porzuc te wiczenia i ich nie prbuj, poniewa nie
osign adnych wynikw.
Niewiadome i zoliwe zajmowanie si ideami wyszego rzdu nie tylko nigdy nie przynios poytku, ale
moe wyrzdzi powane, cikie szkody, wiczenia te
s przeznaczone dla tych ludzi, ktrzy je pojmuj w caej peni. Inni za nie poczuj do nich pdu wewntrznego.
W chwili kontemplacji pogrenia si w Duchu zmuszajcie umys do skupiania si w ideach, wskazanych
w wiczeniach, do tej pory, dopki te idee nie zaczn
rozjania si przed rozumem, i pki wy nie utrwalicie
je jakby w nowem zupenie wietle. Rozum stopniowo
bdzie si ksztatowa coraz bardziej w stanie biernym
i spokojnym, a mentalny obraz bdzie si uwypukla
coraz wicej jasnym i zrozumiaym. Nie powicajcie
si tym wiczeniom zbyt czsto i nie pozwalajcie, aeby
wiaty nastrj, utrwalajcy si po tych wiczeniach,
zmusza was z niecierpliwoci i wstrtem spoglda na
szare, codzienne ycie. Ono rwnie jest dobrem i koniecznem dla nas, a my nie powinnimy uchyla si
przed zawartemi w niem zadaniami, jakkolwiekby wydaway si nam nieprzyjemnemi. Niech rado, objawiajcej si wiadomoci, wywysza was i podtrzymuje
przed obliczem wszystkich dowiadcze yciowych, ale
w adnym wypadku nie powinnimy okazywa z ycia
niezadowolenia i wstrtu. Wszystko jest dobre, i wszyst99

ko istnieje w waciwem miejscu. Ludzie, zaczwszy od

tych wicze, kiedy nadejdzie ten czas, poznaj wszystko. I bdcie przekonani, e, kiedy zbliy si czas,
zobaczycie, e nie szukalicie na prno. Zacznijcie
pracowa z odwag i z ochot, zwrciwszy twarz na
Wschd, gdzie wschodzi soce.
4. wiczenie splotu sonecznego
wiczenie to nazwane take masaem splotu sonecznego ma na celu wywoanie przypywu krwi do
splotu sonecznego w celu spotgowania jego odywiania, wzmocnienia ssiednich mini, uzdrowienia i zasilenia wszystkich narzdw trawienia, jako te i wspierania wymiany i wydzielania materji.
Wykonujc wiczenie, kadziemy si w swobodnej,
nie wymuszonej pozie na ku, oddychamy rytmicznie,
zachowujc zupeny spokj i pogod Ducha; nie naley
bowiem nigdy wykonywa jego w stanie zego samopoczucia, troski lub nierwnowagi duchowej!
Potem wdechamy powoli i gboko - rozumie si
zupenie czyste, wiee powietrze wstrzymujemy
oddech i wycznie prac mini brzusznych podnosimy
wypramy i wydymamy okolic brzuszn nad dolinkiem a nastpnie spuszczamy, znowu podnosimy,
wypramy sfer brzuszn splotu sonecznego, pracujc
miniami brzusznymi i znowu opuszczamy, niby wcigamy do siebie do wntrza dolinek i powtarzamy to 5
do 7 razy, zatrzymujc oddech, a nastpnie powoli wydechamy rozwartem gardem. Podczas tego wiczenia
pracuj wycznie minie brzuszne i przepona piersiowa, ktra przy podnoszeniu i wydymaniu si brzucha
samorzutnie sama si znia i naciskana okolic brzusz100

n, wspieraj jej wydymania a podczas wcigania brzucha podnosi si i kurczy, uatwiajc wciganie dolinka.
Takich cyklw wiczenia splotu sonecznego nie
wolno wolno nad 3 do 5 wykonywa! wiczenie to
wprawia w ruch wszystkie wntrznoci czowieka, zasila i oywia je wieym i obfitym przypywem krwi,
nasyca hojnie pran cay splot soneczny, aby mg
wydatnie wykonywa prac odywiania i potgowania
czynnoci caego systemu nerwowego i wszystkich
narzdw yciotwrczych i podtrzymywa sprawno
dziaania wszystkich organw cielesnych i duchowych.
wiczenie to dziaa uzdrawiajco na odek, pcherz, wtrob, ledzion i nerki; za jego pomoc mona cierpienia katary pcherza usun jak tego sam
wydawca dowiadczy, a potrzeba czstego oddawania
moczu ustaje ju po 3 do 6 dniach po zastosowaniu tych
wicze. wiczenie to okazuje si wic jako najlepszy,
naturalny sposb wyleczenia chorobliwego moczenia
dzieci ju starszych, poniewa modszym dzieciom
trudno przyswoi takowe.
Zaleca si wykonywanie jednego cyklu wiczenia
splotu sonecznego po kadem jedzeniu w pozycji stojcej lub siedzcej, aby spotgowa przypyw krwi do
okolicy brzusznej, do narzdw trawienia i przyczyni
si wiadomie i celowo do gruntownego przetrawienia
spoytych pokarmw. Nie trzeba osobno podkrela, e
wiczenia te dziaaj nader oywiajco i uzdrawiajco
na wszelkiego rodzaju niedomagania i choroby odka
i kiszek.
KONIEC

101

Ksinica Wiedzy Duchowej

zawiera:
1. Wiedza Tajemna cz. 1.
2. Wiedza Tajemna cz. II. wykad egip. symbolistyki
3. Nauka o oddychaniu Ramaczaraka
4. Dalsze rewelacje Grzegorza VII. Dr. Habdanka
5. Ostrzeenie przed faszywym i prorokami A. P.
6. W niewoli ydowskiej A. Wysockiej
7. O chorobach umysowych A. Wysockiej
8. Ksztacenie Ducha Pracht Brandler
9. Misja Indyj w Europie
10. Mesjanizm Polski W. Wojciechowski
11. Karma-Joga Swami Wiwekananda
12. Polska i jej twierdze bytu M. Cz. Przewska
13. Duchy i Medja Leon Denis
14. Wstp w wiaty nadzmysowe I. A. S
15. Sawa Dra. Zubrzyckiego
16. Liczby prorockie ks. Badury
17. Obsypiny Dr. Zubrzyckiego
18. Z poda Krynicy Dr. Zubrzyckiego
19. Serce Dr. Zubrzycki
20. Mir Sawa - Znak Krzyowy Dr. Zubrzycki
21. Moje zasady leczenia Skowski
22. W nieskoczono M. Cz. Przewska
102

Literatura w jzyku polskim

Filozofja Jogi i okultyzm wschodni
Drogi dojcia jogw indyjskich
Hatha - Joga
Rada-Joga
Dani-Joga - Joga mdroci
Nauka o oddechaniu
Ksztacenie pamici
Potga myli
Religie Indyj
ycie po mierci w tumaczeniu
wiato na drodze, Mabel Collins
(Ligth on the Path)

103