Foto 4

Fotograa
Podrcznik dla pocztkujcych i rednio zaawansowanych
Spis treci
1
Wstp
1.1
Fotograa/O podrczniku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1
O czym jest ten podrcznik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2
Czy mog pomc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.3
Autorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fotograa/Historia fotograi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.1
1.2
Wspczesna fotograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sprzt fotograczny
2.1
Fotograa/Jaki wybra sprzt fotograczny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1
Cena i moliwoci
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2
Analogowy czy cyfrowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.3
Kompakt czy lustrzanka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.4
Kluczowe parametry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fotograa/Rodzaje aparatw fotogracznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1
Podzia ze wzgldu na materia wiatoczuy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2
Podzia ze wzgldu na budow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fotograa/Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.1
Troch optyki
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2
Rodzaje obiektyww . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
2.3.3
Obiektywy do specjalnych zastosowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
2.3.4
Przypisy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Fotograa/Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.4.1
Filtry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.4.2
Soczewki powikszajce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
2.4.3
Osony przeciwsoneczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
2.4.4
Statywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
2.4.5
Piloty i wyki spustowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
Fotograa/Wykonywanie zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
2.5.1
Jak trzyma aparat i kiedy pstrykn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
Fotograa/Przygotowanie aparatu fotogracznego do uycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
2.6.1
Przygotowanie w domu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
2.6.2
Transport aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
ii
SPIS TRECI
2.6.3
2.7
2.8
19
Fotograa/Czuo matrycy lub kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
2.7.1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
Fotograa/Wybr obiektu do zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
2.8.1
Kadrowanie podstawy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
2.8.2
Zasada trjpodziau
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
2.8.3
Zasada prawo-d"
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
2.8.4
Proporcje rozmiarw kadru
Przypisy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
Fotograa/Ustawianie ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
2.9.1
Wybr odpowiedniej odlegoci ogniskowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
2.9.2
Wybr gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
2.9.3
Przykady zdj z poprawnie dobran gbi ostroci
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2.9.4
Przykady zdj nieostrych lub ze z gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2.10 Fotograa/Ustawianie czasu i przysony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2.10.1 Przysona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
2.10.2 Czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
2.10.3 Zalenoci przysona czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
2.11 Fotograa/Zarzdzanie kolorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
2.11.1 Balans bieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
2.11.2 Kolory a warunki ekspozycji, odlego od celu i inne warunki otoczenia . . . . . . . . . .
31
2.12 Fotograa/Zdjcia z eszem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
2.13 Fotograa/Zdjcia panoramiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
2.14 Fotograa/Zdjcia 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
2.14.1 3D ze zwykej cyfrwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
2.14.2 Obiektyw 3D do lustrzanki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
2.14.3 Aparat 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
2.14.4 Ogldanie zdj 3D na komputerze
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
2.15 Fotograa/Wykonywanie zdj aparatami analogowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
2.15.1 Procedura wykonania zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
2.15.2 Film
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
2.16 Fotograa/Funkcje pautomatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
2.17 Fotograa/Automatyczny focus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
2.18 Fotograa/Wyzwalacz migawki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
Retusz
48
3.1
Fotograa/Obrbka zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
3.2
Fotograa/Obrbka zdj z kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
3.3
Fotograa/Obrbka zdj cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
3.4
Fotograa/Wybr programu do obrbki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
3.5
Fotograa/Edycja kadru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
3.6
Fotograa/Edycja koloru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
3.7
Fotograa/Retusz i wyostrzanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
2.9
Bezporednie przygotowanie do wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SPIS TRECI
3.8
3.9
4
iii
Fotograa/Zmiana wymiarw i kompresowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
3.8.1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
Fotograa/Technika HDR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
Przypisy
Dodatki
71
4.1
Fotograa/Konserwacja sprztu fotogracznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
4.1.1
Czyszczenie aparatu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
4.1.2
Czyszczenie korpusu i wntrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
4.1.3
Przechowywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
4.1.4
Chronienie w czasie wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
4.2
Fotograa/Bibliograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
4.3
Fotograa/Terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
Text and image sources, contributors, and licenses
79
5.1
Text . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
79
5.2
Images . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80
5.3
Content license . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
Rozdzia 1
Wstp
1.1 Fotograa/O podrczniku
maych otworw. Odkrycie tego zjawiska oraz skonstruowanie pierwszych aparatw otworkowych (tzw. camera
obscura) przypisuje si Ibnowi al-Hasajmowi. Kolejny1.1.1 O czym jest ten podrcznik?
mi wanymi wynalazkami byo odkrycie azotanu srebra
(przeom wieku XII i XIII) oraz chlorku srebra (wiek
Niniejszy podrcznik jest wprowadzeniem do fotograi
XVI). Reakcj tych zwizkw na wiato soneczne opisa
dla osb pocztkujcych oraz rednio zaawansowanych.
Wilhelm Homberg w roku 1694.
Omawia on gwnie fotografowanie aparatami cyfrowymi, ale obejmuje te podstawowe zagadnienia fotograi
analogowej. Podrcznik koncentruje si na fotograi dokumentacyjnej i reportaowej, nie poruszajc tematw
zwizanych z fotogra artystyczn i eksperymentaln.
1.1.2
Czy mog pomc?
Oczywicie, e moesz. Mao tego, bdziemy zadowoleni

z kadej pomocy. Nie musisz pyta nikogo o zgod jeli
chcesz, moesz zacz ju teraz. Prosimy jedynie o zapoznanie si ze stylem podrcznika, uytymi w nim szablonami i o zachowanie ukadu rozdziaw. Propozycje
zmiany spisu treci naley zgasza na stronie dyskusji.
Jeli znalaze jaki bd, a nie umiesz go poprawi, koniecznie powiadom o tym fakcie autorw tego podrcz- Pierwsza barwna fotograa
nika za pomoc strony dyskusji danego moduu ksiki.
Dziki temu przyczynisz si do rozwoju tego podrczni- Historia wspczesnej fotograi rozpoczyna si w roku
ka.
1826, kiedy to Joseph-Nicphore Nipce uzyska pierwszy obraz fotograczny. Cay proces odbywa si na cynowej pycie, pokrytej wiatoczuym asfaltem syryjskim
1.1.3 Autorzy
(bitumitem). Wykonanie jednej kopii trwao wtedy a 8
godzin. Dalsza ewolucja fotograi doprowadzia do uzy Polimerek
skania pierwszego kolorowego zdjcia przez Jamesa Maxwella w roku 1861. Warto w tym miejscu zaznaczy, e
Przykuta
bardzo ciekawe podejcie w dziedzinie fotograi kolorowej zaprezentowa Siergiej Prokudin-Gorski. Zauway
Kj
on, e obraz kolorowy mona uzyska jako zestaw obrazw monochromatycznych, z ktrych kady rejestruje inn barw skadow wiata. Prokudin-Gorski wykonywa
1.2 Fotograa/Historia fotograi kolejno 3 fotograe w kolorach: zielonym, czerwonym i
niebieskim, a nastpnie przy wywoywaniu zdj owieZa pocztek fotograi zwyko si uwaa lata 20. XIX tla kad z tych fotograi lamp o odpowiednim kolorze
wieku i wykonanie pierwszej trwaej fotograi. Jednak i otrzymywa w efekcie w peni kolorowy obraz. Techniotrzymanie tego efektu wymagao znajomoci wiedzy z ka ta miaa pewne ograniczenia fotograe musiay by
rnych dziedzin nauki i techniki. Pierwszym istotnym wykonywane jak najszybciej po sobie. Kady ruch obiekwynalazkiem byo odkrycie zdolnoci optycznych bardzo tu fotografowanego powodowa widoczne rozmazania na
1
ROZDZIA 1. WSTP
zdjciu. Prace Siergieja Prokudina-Gorskiego mona zobaczy m.in. w galerii Wikimedia Commons.
1.2.1
Wspczesna fotograa
Wspczesna fotograa opiera si zarwno na metodach

fotochemicznych (fotograa analogowa), jak i na zjawiskach fotoelektrycznych (fotograa cyfrowa). Wida jednak zdecydowany trend w kierunku fotograi cyfrowej.
Podstawow rol w tym typie fotograi odgrywa matryca wiatoczua. Jest to element elektroniczny, reagujcy na docierajce do fotony i na tej podstawie tworzcy fotogra. Pierwsza matryca zostaa skonstruowana w
1969 roku w laboratoriach rmy Bell przez Willarda Boyla oraz George'a Smitha. Pierwsza matryca wiatoczua
o rozdzielczoci 1 megapiksela stworzona zostaa przez
rm Kodak w roku 1986.
Rozdzia 2
Sprzt fotograczny
2.1 Fotograa/Jaki wybra sprzt 2.1.1 Cena i moliwoci
fotograczny?
Pierwsz i zasadnicz cech aparatu jest jego cena. To
ona uderza nas po kieszeniach, niejednokrotnie uniemoliwia zakup sprztu czy te blokuje rozwj naszego talentu w dziedzinie fotograi. Cen sprztu warunkuje gwnie typ aparatu (aparat cyfrowy lub analogowy) oraz docelowa grupa odbiorcw.
Profesjonalne aparaty projektowane dla zawodowcw s
nawet kilkunastokrotnie drosze ni popularne, tworzone z myl o masowym odbiorcy. W aparatach dla zupenych amatorw, okazyjnie fotografujcych dla rodziny i znajomych, nacisk producentw jest nakierowany
na prostot i wygod uytkowania, natomiast aparaty dla
profesjonalistw s przede wszystkim niezawodne, solidnie wykonane i maj wyrubowane do granic moliwoci
parametry optyczne. Midzy tymi dwoma skrajnociami
istnieje cay zakres aparatw dla zaawansowanych amatorw i pprofesjonalistw. Wikszo osb, ktre si
wcigaj w fotografowanie, majc wiksze ambicje ni
tylko fotografowanie do rodzinnego albumu, zaczyna zazwyczaj od umiarkowanie taniego kompaktowego aparatu oferujcego nieco wiksze moliwoci ni aparaty dla
zupenych amatorw i w miar rozwoju przechodzi stopniowo do coraz bardziej zaawansowanych (i droszych)
aparatw pprofesjonalnych. Ci, ktrzy w kocu decyduj si y z fotografowania, wczeniej czy pniej dojrzewaj do zakupu aparatu w peni profesjonalnego.
Niegdy popularny w Polsce aparat rosyjskiej produkcji Zorki 4
Na pocztku warto zaznaczy, e nie da si jednoznacznie odpowiedzie na pytanie postawione w tytule. aden podrcznik nie podyktuje marki i modelu aparatu,
jaki powiniene kupi. To Twj wasny wybr. Poniszy
rozdzia pomoe Ci jedynie wybra aparat najlepiej dostosowany do Twoich potrzeb. Doradzi take, na jakie
kwestie naley przede wszystkim zwrci uwag.
Na wybr sprztu fotogracznego ma wpyw wiele czynnikw. Oto niektre z nich:

2.1.2
Analogowy czy cyfrowy?
stopie zaawansowania fotografa (bd entuzjasty Wspczenie fotograa cyfrowa niemal cakowicie wypara analogow i to zarwno w sektorze amatorskim,
fotograi),
jak i profesjonalnym. Dla amatorw fotograa cyfrowa jest po prostu wygodniejsza i na dusz met zde dostpne rodki nansowe,
cydowanie tasza. Najtasze aparaty cyfrowe s niewie typ uprawianej fotograi (przyrodnicza, prasowa, le drosze od prostych analogowych aparatw kompaktowych, za w zakresie aparatw nieco droszych ceny
sportowa, portretowa itp.),
cyfrwek i aparatw analogowych s praktycznie niemal
takie same. Aparatem cyfrowym mona bez ponoszenia
posiadany sprzt (kwestia kompatybilnoci),
zauwaalnych kosztw wykonywa setki zdj, z ktrych
potem drukuje si tylko nieliczne, natomiast kade zdj moliwoci aparatu i zakres ich rozszerzalnoci,
cie analogowe wymaga zuycia jednej klatki lmu, kt wygoda uytkowania aparatu.
ra w razie bdu jest bezpowrotnie tracona. W dodatku,
3
ROZDZIA 2. SPRZT FOTOGRAFICZNY
aby si przekona, co wyszo, trzeba wyda pienidze na

wywoanie lmu i druk odbitki, podczas gdy w aparacie cyfrowym widzimy efekt natychmiast na ekraniku ciekokrystalicznym czy pniej na ekranie komputerowego
monitora.
Profesjonalici do dugo bronili si przed przejciem
z fotograi analogowej do cyfrowej. Barier byy tu najpierw za mae rozdzielczoci matryc wiatoczuych, nastpnie brak modeli cyfrowych aparatw o odpowiednich
do profesjonalnych zastosowa parametrach optycznych i w kocu, gdy na rynku pojawiy si lustrzanki o
rozdzielczociach matryc powyej 10 milionw pikseli,
do ktrych mona byo uy profesjonalne obiektywy z
aparatw analogowych, barier byy pocztkowo astro- Olympus C350Z - typowy, porczny kompakt
nomiczne ceny tych urzdze. W kocu jednak tego rodzaju aparaty potaniay, a profesjonalici docenili wygod, elastyczno i nowe moliwoci kreatywnego modykowania zdj, jakie oferuje fotograa cyfrowa i olbrzymia wikszo z nich odoya stare aparaty analogowe
do szaf.
Ostatni nisz, w ktrej przetrway aparaty analogowe
jest artystyczna fotograa czarno-biaa. Ceny wysokiej
jakoci bon i papierw do fotograi czarno-biaej s bardzo niskie i mona je stosunkowo prosto samemu wywoywa. Proces wywoywania i produkcji odbitek daje wiele moliwoci do kreacji artystycznej i jednoczenie daje
du frajd z samodzielnego kontrolowania caego procesu uzyskiwania obrazu. Sama fotograa czarno-biaa,
wci jest ceniona przez wielu artystw, gdy brak koloru
pozwala si lepiej skupi na strukturalnych i fakturalnych
aspektach tej sztuki.
Czasami podnosi si, e przy nauce fotografowania wad
aparatw cyfrowych jest to, e oduczaj one odpowiedzialnoci. Gdy kade pstryknicie kosztowao jedn
klatk lmu, naleao si dobrze zastanowi, zanim si
to zrobio. Wykonywao si zatem mniej zdj, ale za to
w bardziej przemylany i wiadomy sposb. Pstrykanie
zdj cyfrwk praktycznie nic nie kosztuje, mona zatem przyj postaw w rodzaju bd pstryka wszystko,
co si tylko da, a w kocu co tam mi wyjdzie. Std, jeli
mylimy o naszym rozwoju jako wiadomych fotografw,
warto jest przynajmniej sprbowa cho raz w yciu porobi zdjcia aparatem analogowym (najlepiej bez automatyki), co moe pomc w zmianie naszego nastawienia
z bezmylnego pstrykacza na wiadomie wybierajcego
kadr i warunki ekspozycji fachowca.
2.1.3
Kompakt czy lustrzanka?
Typy aparatw s dokadnie opisane w rozdziale Rodzaje

aparatw fotogracznych, tutaj skoncentrujemy si tylko
na tym, czy zdecydowa si naby aparat kompaktowy,
czy lustrzank, gdy ta decyzja ma spory wpyw na pniejsze moliwoci rozwoju.
Aparaty kompaktowe maj zwykle mae wymiary i s
dziki temu duo porczniejsze od lustrzanek. Ich gwn
Canon EOS Rebel XT bez obiektywu - lustrzanka przeznaczona

dla zaawansowanego fotoamatora
wad jest jednak brak moliwoci wymiany obiektyww

oraz, w przypadku taszych odmian, podczenia do nich
zewntrznych lamp byskowych. Oprcz tego bardziej
zaawansowane kompakty maj w zasadzie niemal takie
same moliwoci jak lustrzanki, jeli chodzi o moliwo sterowania parametrami wykonywania zdj, i s
przy tym duo atwiejsze w obsudze. Jeli zatem chcemy gwnie wykonywa zdjcia w typowych warunkach
z uyciem redniego zakresu ogniskowych obiektywu, to
w zupenoci wystarczy nam kompakt.
Jeli jednak duo fotografujemy, wczeniej czy pniej
natramy na sytuacj, kiedy kompakt nam nie wystarczy. Takie typowe sytuacje to np. fotografowanie architektury miejskiej, ktra wymaga stosowania obiektyww
szerokoktnych z korekcj perspektywy, fotografowanie
krajobrazw, ktre wymaga jasnych obiektyww szerokoktnych o duej gbi ostroci i nie generujce dystorsji optycznych czy fotografowanie w duych wntrzach z
pewnej odlegoci, ktre wymaga zastosowania reporter-
2.1. FOTOGRAFIA/JAKI WYBRA SPRZT FOTOGRAFICZNY?

skiego teleobiektywu i mocnej lampy byskowej, w peni
wsppracujcej z automatyk aparatu. Lustrzanki, jakkolwiek drosze i mniej porczne od kompaktw, oferuj
jednak bez porwnania lepsze parametry optyczne oraz
mona ich moliwoci stopniowo poszerza, dokupujc
kolejne akcesoria. Wszystko to powoduje, e wikszo
zaawansowanych amatorw i praktycznie wszyscy profesjonalici posuguj si lustrzankami, a nie aparatami
kompaktowymi.
2.1.4
Kluczowe parametry
ogniskowa (lub jej zakres w przypadku obiektyww typu zoom), jasno, kt widzenia, jako
odwzorowywania, brak lub wystpowanie aberracji oraz dystorsji. Jest to bardziej szczegowo
omwione w rozdziale Obiektywy. Na parametry
optyki ma jednak take spory wpyw rozmiar
kadru. Zasadniczo im wikszy, tym atwiej jest
w aparacie kontrolowa gbi ostroci, atwiej o
dokadne odwzorowywanie obrazu, szczeglnie
przy szerokim kcie widzenia obiektywu. Wzrost
rozmiaru kadru wymusza te jednak wiksze
wymiary caego aparatu.
Kupujc aparat, gdy ju zdecydujemy si na analogowy Cen i dostpno dodatkowych akcesoriw

lub cyfrowy oraz na kompaktowy czy lustrzank, naleWczeniej czy pniej bdzie si chciao dokupi
y jeszcze przeanalizowa podstawowe parametry rdodatkowe akcesoria takie jak pilot bezprzewonych modeli i zdecydowa si na ten dla nas najbardziej
dowy, ltry, zewntrzn lamp byskow itp.
optymalny. Do parametrw tych (oprcz ceny) mona zadlatego zanim si kupi aparat, warto popatrze,
liczy:
jakie akcesoria s do niego dostpne. Czasem warto
bowiem dooy troch na starcie po to, aby kupi
Mas i wymiary Jest to czsto pomijany parametr,
aparat znanego producenta, ktry oferuje duy
cho wbrew pozorom bardzo wany zbyt ciki
zakres rnych akcesoriw i do ktrego akcesoria
aparat i o duych gabarytach bdzie ciy, gdy
produkowane s te przez mae, niezalene rmy,
musimy go przecie ze sob nosi; z drugiej stroni aparat mniej znanego producenta oferujcego
ny aparaty o zbyt maych wymiarach okazuj si w
may zestaw akcesoriw i stosujcy nietypowe norpraktyce niewygodne w uyciu.
my uniemoliwiajce dobranie akcesoriw innych
producentw. Wicej na ten temat w rozdziale
Ergonomi Wane jest tu zarwno, jak si trzyma apaAkcesoria.
rat w doni, jak i to, jaki ma zestaw przyciskw i
pokrte regulacyjnych i jak s one rozplanowane.
Warto aparatu przy odsprzeday Po kilku latach ze
Najlepiej jest przed zakupem aparatu wzi go do
wzgldu na postp technologiczny zapewne postanorki i zobaczy, jak ley, a take poprosi obsug
wimy wymieni nasz aparat na lepszy. Stary aparat
sklepu o moliwo jego wczenia i zaprezentowatra do szafy jako aparat rezerwowy, zostanie ponia, jak si w nim obsuguje podstawowe funkcje.
darowany osobie znajomej (jednak taki podarunek
naley przemyle, nie kady ucieszy si z uywaneSolidno, niezawodno i precyzj wykonania
go aparatu) lub tra na aukcj lub do dziau ogosze
Aparat powinien by wykonany z dobrej jakoci
w gazecie lub czasopimie. Naley pamita, e apamateriaw i mie gwarancj producenta. Przed
rat fotograczny znanego i szanowanego producenta
zakupem warto poszuka w Internecie opinii
osignie zazwyczaj znacznie wysz cen od aparatu
uytkownikw na jego temat. Na og aparaty
nieznanego producenta.
produkowane przez najbardziej znanych producentw specjalizujcych si od lat w aparatach
fotogracznych dla profesjonalistw (Canon, Leica,
Minolta, Nikon, Olympus, Pentax) cechuje wiksza
staranno i precyzja wykonania od pozostaych
marek, cho nie zawsze jest to elazna regua.
Zakres dostpnych parametrw ekspozycji
Parametry ekspozycji to czas otwarcia migawki i warto przysony. Im aparat zapewnia wikszy
zakres tych parametrw, tym w wikszej liczbie
przypadkw bdziemy mogli wykona prawidowo
nawietlone zdjcie. Czas otwarcia migawki powinien wynosi od nieskoczonoci do co najmniej
1/1000 sek, za przysona powinna by regulowana
w zakresie od f/2.8 do f/22. Wicej na ten temat w
rozdziale Ustawianie czasu i przysony.
Parametry optyki O parametrach optyki decyduje Przykad cyfrowego aparatu kompaktowego przeznaczonego dla
gwnie obiektyw. Na parametry te skada si amatorw-entuzjastw z uchylnym ekranem ciekokrystalicznym
Dodatkowo, jeli zdecydowalimy si kupi aparat cy- Szybko dziaania Szybko dziaania aparatw cyfrofrowy, naley wzi pod uwag:
wych jest ich sab stron w stosunku do aparatw
analogowych. Aparat cyfrowy jest w gruncie rzeczy
rodzajem komputera, ktrego uruchomienie wymaRozdzielczo, wymiary i jako matrycy
ga wczytania do pamici podrcznej systemu operaRozdzielczo matrycy podawana zwykle w
cyjnego, uruchomienia matrycy i silniczkw sterumilionach pikseli jest wanym, ale czsto bardzo
jcych obiektywem. W trakcie wykonywania zdj
przecenianym parametrem aparatw cyfrowych. W
aparat musi przetworzy dane z matrycy do postaci
praktyce, o ile nie potrzebujemy robi powiksze
pliku i nastpnie zapisa ten plik na karcie pamizdj wielkoci plakatu A0, w zupenoci wystarczy
ci. Std przed kupnem aparatu warto zapozna si z
nam rozdzielczo rzdu 8-10 megapikseli, ktra
informacjami o tym, ile czasu zajmuje jego uruchomniej wicej odpowiada rozdzielczoci typowego,
mienie (czasami to jest nawet do 30 sekund), ile apakolorowego lmu maoobrazkowego. Rwnie
rat jest w stanie wykona zdj w jednej, nieprzewany, a moe nawet waniejszy, cho zwykle
rwanej serii oraz jak szybko dziaa jego autofocus.
mniej brany pod uwag, jest rozmiar matrycy.
Niektre, najprostsze kompakty potra by irytuIm matryca wiksza, tym przy tej samej liczbie
jco "lamazarne, zwaszcza w sytuacjach, gdy np.
megapikseli jest precyzyjniejsza w rejestrowaniu
chcemy fotografowa szybko poruszajce si obiekobrazu, co przekada si na jej maksymaln czuo,
ty.
faktyczn rozdzielczo odwzorowywania i ilo
szumu. Czasami, zwaszcza w przypadku aparatw
Parametry ekranu ciekokrystalicznego Ekrany ciekompaktowych, lepiej jest kupi aparat z matryc
kokrystaliczne montowane w aparatach cyfrowych
o mniejszej liczbie megapikseli, ale za to oferujc
maj rne wymiary, rozdzielczo, jako odwzowikszy zakres czuoci i mniejsze zaszumienie.
rowywania barw i bywaj uchylne albo wbudowane
Wicej na ten temat w rozdziale Czuo matrycy
na sztywno w tyln ciank aparatu. Uchylne ekralub kliszy.
ny s wygodne, ale s te duo bardziej podatne na
uszkodzenia ni ekrany wbudowane na stae w apaRodzaj kart pamici i akumulatorw Na rynku dorat. Generalnie od ekranu nie naley oczekiwa custpnych jest kilkanacie rodzajw kart pamici,
dw ma on suy w zasadzie tylko do kadrowaktre maj rne ceny i rozmiary. Kupujc apania i pobienego sprawdzania, czy zdjcie wyszo,
rat, warto si dowiedzie, z jakim rodzajem kart
czy te jest od razu do skasowania. Std nie warwsppracuje i czy przypadkiem nie s to te najdroto zbytnio przywizywa wagi do jego parametrw,
sze. Aparaty s zasilane albo specjalnymi akumuaczkolwiek, jeli mamy wybr midzy dwoma apalatorami pasujcymi tylko do danego rodzaju aparatami, ktre oprcz tego maj identyczne pozostae
ratu, albo typowymi, zwykle typu AA lub AAA.
kluczowe cechy, mona wzi pod uwag na koniec
Oba rozwizania maj swoje wady i zalety. Wane
jako ekranika.
jest te, ile zdj mona wykona z jednym zestawem akumulatorw oczywicie im wicej, tym lepiej. Wicej na ten temat w rozdziale Wykonywanie
zdj aparatami cyfrowymi (sekcja Karty pamici i 2.2 Fotograa/Rodzaje aparatw
Baterie).
fotogracznych
Moliwo automatyki Na automatyk aparatu skada

si wiatomierz i automatyczny nastaw ostroci,
zwany autofocusem. Na bazie wiatomierza amatorskie aparaty cyfrowe maj opracowane gotowe
programy tematyczne, ktre automatycznie ustawiaj parametry ekspozycji dostosowane do sytuacji
zdjciowej. Programy tematyczne i oglnie automatyka wyboru warunkw nawietlania czsto jednak
zawodzi w nietypowych sytuacjach, dlatego warto
sprawdzi nie tylko, jakie programy automatyczne
ma aparat, ale take, czy ma programy pautomatyczne i moliwo przejcia na tryb w peni manualny. Wane jest te, w jakiego rodzaju wiatomierz
jest zaopatrzony aparat (zwaszcza ile ma punktw
pomiarowych) i w jakich trybach moe on dziaa.
To samo odnosi si do autofocusu. Wicej na ten temat w rozdziaach: Automatyczny focus, Funkcje w
peni automatyczne i Funkcje pautomatyczne.
O rodzaju zakupionego aparatu powinno decydowa jego

przeznaczenie. Dostpne na rynku aparaty mona dzieli
pod rnymi ktami.
2.2.1 Podzia ze wzgldu na materia wiatoczuy

Aparaty klasyczne (tradycyjne), w ktrych obraz
jest rejestrowany i jednoczenie zapisywany na kliszy fotogracznej.
Aparaty cyfrowe, ktre rejestruj obraz za pomoc specjalnego przetwornika nazywanego matryc
wiatoczu i zapisuj go na kartach pamici.
2.2. FOTOGRAFIA/RODZAJE APARATW FOTOGRAFICZNYCH
moliwoci wymiany obiektywu; uproszczona konstrukcja przysony i migawki oraz zazwyczaj brak moliwoci
przyczenia zewntrznej lampy byskowej.
W przypadku kompaktw tradycyjnych ich gwn wad jest te to, e kadr oglda si nie przez
obiektyw lecz przez specjalny wizjer, ktrego zasig
nie pokrywa si z tym, co naprawd si zarejestruje, szczeglnie na zdjciach zblieniowych; prawie
wszystkie aparaty analogowe wykorzystuj lm maoobrazkowy w rolkach.
DigiShot
C60
Camera
3.2
MEGA
PIXELS
Aparat kompaktowy, klasyczny (Olympus Superzoom 700XB)
Typowy kompakt cyfrowy

(Canon Powershot S60)
Na rynku s dostpne kompakty cyfrowe o bardzo

rnych wymiarach i moliwociach od najprostszych pstrykaczy o rozmiarach zblionych do karty kredytowej po aparaty wygldajce niemal jak
profesjonalne lustrzanki. W kompaktach cyfrowych wystpuj takie same wizjery jak w kompaktach analogowych, ale zwykle zdjcia kadruje si w
nich z uyciem ciekokrystalicznych wywietlaczy,
ktre pokazuj bezporednio obraz z matrycy aparatu. Kompakty cyfrowe maj zwykle bardzo ma
powierzchni matrycy, stanowic niewielki uamek powierzchni kadru kliszy maoobrazkowej. Powoduje to zwykle gorsz jako zdj w stosunku do
lustrzanek; skraca si w nich take ogniskowa obiektywu, na skutek czego atwiej jest do nich zaprojektowa obiektywy o duym zakresie powiksze,
ale trudniej jest uzyska szeroki kt kadru. Skutkuje to te wiksz gbi ostroci zdj wykonywanych w trybie zoom w stosunku do lustrzanek, co
ma zalet w przypadku wykonywania zdj makro i
pejzaowych, ale jest wad, gdy chcemy mie ma,
wyodrbniajc gbi.
Kompakt stylizowany na pprofesjonaln lustrzank

(Nikon Coolpix P80)
2.2.2
Podzia ze wzgldu na budow
Drugi wany podzia dotyczy zarwno aparatw klasycznych, jak i cyfrowych i jest oparty na oglnej konstrukcji
tego urzdzenia.
Aparaty kompaktowe
Aparaty kompaktowe zawieraj w swoim maym i lek- Typowa lustrzanka cyfrowa przeznaczona dla pprofesjonalikim korpusie wszystkie elementy konstrukcji cznie z stw i zaawansowanych amatorw
obiektywem i lamp byskow; s zazwyczaj wygodne i (Sony 700)
atwe w obsudze, lecz ich podstawow wad jest brak
Profesjonalna, maoobrazkowa lustrzanka cyfrowa

(Nikon D3)
Lustrzanki
Lustrzanki s to aparaty, ktre posiadaj specjalne uchylne lustro, ktre rzuca obraz wprost z obiektywu do wizjera lub na tzw. matwk w czasie kadrowania, a nastpnie chowa si" w trakcie ekspozycji zdjcia. Dziki temu mona bardzo precyzyjnie kadrowa zdjcia i
stosowa wymienne obiektywy[1] . Wymiana obiektywu
w lustrzankach odbywa si albo za pomoc specjalnego, standardowego w ramach jednej rmy gwintu lub
rwnie standaryzowanych pocze bagnetowych. Poczenia bagnetowe umoliwiaj bardzo szybk wymian
obiektywu na inny. Normy pocze aparatu z obiektywami zostay przeniesione z dawnych lustrzanek analogowych do cyfrowych, dziki czemu waciciele obiektyww kupionych do aparatw analogowych mog je stosowa rwnie do nowych aparatw cyfrowych. Rwnie
zestaw wielu innych akcesoriw do lustrzanek jest zwykle znacznie szerszy od tych dostpnych dla kompaktw. Lustrzanki maj te innego rodzaju migawk tzw.
szczelinow, umoliwiajc bardziej precyzyjne sterowanie czasem ekspozycji i rwnomiernie owietlajce kadr,
za przysony s zwykle integralnym elementem obiektyww, s zatem wymieniane razem z nimi i dostosowane
do ich konstrukcji. W lustrzankach mona te stosowa
rne rozmiary kadru.
Profesjonalna lustrzanka studyjna z wielkoformatow matryc
wierzchni matrycy, zwykle nieco mniejsz od powierzchni formatu maoobrazkowego, ale znacznie
wiksz od tych stosowanych w kompaktach. Przenone, profesjonalne lustrzanki cyfrowe maj zazwyczaj matryce o powierzchni kadru maoobrazkowego, natomiast w studiach czsto stosuje si specjalne przystawki z matrycami obejmujcymi cay kadr wielkoformatowy, dziki czemu mona lustrzanki wielkoformatowe stosowa zarwno w trybie analogowym, jak i cyfrowym.
W lustrzankach klasycznych stosuje si zazwyczaj

nastpujce formaty:
maoobrazkowy 24 36 mm (stosowany te Bezlusterkowiec (Lumix GF1)
w kompaktach)
redni 4,5 6, 6 6, 6 9 (6 7, 6 8)
cm (obecnie w zaniku)
Bezlusterkowce
wielki od 4 5 cala wzwy wci stosowany w profesjonalnych aparatach studyjnych Trzecim typem s aparaty w systemie Mikro Cztery Trzecie, tzw. bezlusterkowce czy te evile. Prostot budowy,
W lustrzankach cyfrowych dla amatorw i p- rozmiarami i brakiem lustra przypominaj aparaty komprofesjonalistw kady producent stosuje inn po- paktowe, natomiast wymienialna optyka i wiksza ma-
2.3. FOTOGRAFIA/OBIEKTYWY
tryca zblia je do lustrzanek. Z tego wzgldu nazywane Obiektyw peni w aparacie rol soczewki skupiajcej,
s hybrydami.
ktra zmniejsza obraz znajdujcy si przed aparatem do
rozmiarw elementu wiatoczuego. W praktyce obiektywy s wykonane z zespow od kilku do nawet kilPrzypisy
kudziesiciu soczewek, nie zmienia to jednak istoty ich
dziaania. Std kady obiektyw da si opisa dwoma pro[1] Niegdy na rynku dostpne byy lustrzanki dwuobiek- stymi parametrami:
tywowe, w ktrych kadr obserwowao si przez osobny
obiektyw do podgldu; obecnie s one w zaniku.
2.3 Fotograa/Obiektywy
Ogniskow czyli odlegoci od rodka obiektywu do punktu, w ktrym skupione zostan promienie wietlne; generalnie im dusza ogniskowa, tym
obiektyw mniej zmniejsza obraz albo patrzc na to
od strony praktycznej bardziej powiksza; obiektywy o szczeglnie maej ogniskowej nazywane s
szerokoktnymi, a o szczeglnie duej teleobiektywami.
Ktem widzenia czyli jaki fragment obrazu wiata znajdujcego si przed aparatem zostanie rzucony na element wiatoczuy; fragment ten mierzy
si zakadajc, e aparat znajduje si w kuli, z ktrej obiektyw wycina okrelony kt bryowy; jeli
obiektyw ma kt widzenia 180 to znaczy e widzi on praktycznie cay moliwy obraz przed sob,
jeli ma kt widzenia 5 to znaczy, e widzi tylko
bardzo may fragment.
Prosty obiektyw staoogniskowy 50 mm
W przypadku aparatw kompaktowych nie mamy adnego wyboru obiektywu, gdy jest on niedemontowalny.
W przypadku lustrzanek i innych aparatw systemowych,
mamy w tej kwestii duy wybr. Warto jednak, aby waciciele kompaktw zapoznali si z podstawowymi informacjami o obiektywach, gdy lepiej bd mogli zrozumie, w jaki jego rodzaj jest zaopatrzony ich sprzt i jakie ma ograniczenia.
2.3.1
Troch optyki
Kt widzenia obiektywu zaley od ogniskowej i formatu.

Jest on tym mniejszy, im dusza ogniskowa, a zarazem
tym wikszy, im wikszy format, czyli rozmiar elementu wiatoczuego - matrycy lub kliszy. Std, jeli zaoy
si obiektyw przeznaczony do kadru maoobrazkowego
na aparat, ktry ma matryc o wielkoci bokw rwnych
poowie tego kadru, to faktyczny kt widzenia obiektywu
zmniejszy si rwnie dwukrotnie. W cyfrowych aparatach kompaktowych, ktre maj matryce o maych powierzchniach, wymusza to uycie obiektyww o odpowiednio maej ogniskowej, aby uzyska w nich duy kt
widzenia, co rodzi rnego rodzaju problemy z utrzymaniem ich jakoci przy niskiej cenie.
Wanym parametrem obiektyww jest te ich jasno,
ktra jest w duym uproszczeniu stosunkiem iloci wiata wpadajcego do obiektywu do wiata ze wychodzcego przy maksymalnie otwartej przesonie. Zazwyczaj
im obiektyw ma wiksz jasno przy tych samych pozostaych parametrach, tym jest droszy, gdy, aby uzyska
taki efekt, trzeba uy bardziej kosztownych materiaw
na soczewki.
Porwnanie zdj tego samego obiektu wykonane z
rn ogniskow:
ogniskowa szerokoktna 28 mm
ogniskowa normalna 50 mm
lekkie zblienie 70 mm
Zasada dziaania obiektywu
silne zblienie 210 mm
10
2.3.2
Rodzaje obiektyww
Zdjcie pokoju wykonane z uyciem obiektywu typu rybie oko
Reporterski obiektyw zmiennoogniskowy o zakresie ogniskowych

od 28 do 200 mm
Podstawowy podzia obiektyww to:

Staoogniskowe oferuj lepsz jako zdj przy
niszej cenie ich zakupu, ale s kopotliwe w uyciu
szczeglnie przy fotograi reportaowej i aby mc
wykonywa nimi zdjcia w rnych sytuacjach, trzeba mie ich cay zestaw; s one jednak czsto stosowane w fotograi profesjonalnej do cile okrelonych zada np. wykonywania portretw w studio
czy zdj pocztwkowych.
Zmiennoogniskowe czyli z tzw. zoomem ze
wzgldu na wiksz ich zoono konstrukcyjn s
przy tych samych parametrach jakociowych drosze od obiektyww staoogniskowych, przy czym
nawet najdrosze ich wersje oferuj nisz jako
ni rednie obiektywy staoogniskowe; ich zalet
jest jednak uniwersalno; najbardziej uniwersalne
maj zakres ogniskowych od grnych granic obiektyww szerokoktnych do cakiem potnego teleobiektywu; im jednak wiksza uniwersalno, tym
jest wicej problemw z utrzymaniem dobrych parametrw optycznych w caym zakresie pracy obiektywu; przy skrajnych ogniskowych pojawi si w
nich silne efekty dystorsji geometrycznej i aberracji chromatycznej. Ze wzrostem ogniskowej spada
te gbia ostroci, co jest szerzej wyjanione w rozdziale Ustawianie ostroci.
Ze wzgldu na kt widzenia/ogniskow obiektywy dzieli
si na (ogniskowa podana jest wg norm dla standardowego kadru maoobrazkowego)[1] :
Rybie oko (ogniskowe poniej 15 mm i kt widzenia dochodzcy do 180) maj bardzo ograniczone
zastosowanie, gdy daj bardzo silne dystorsje geometryczne, ktre w ich przypadku s jeszcze czsto
celowo wzmacniane przez specjaln ich konstrukcj
(uycie bardzo wypukych, eliptycznych soczewek)
s stosowane gwnie do wykonywania specycznych koowych panoram.
Szerokoktne (ogniskowe od 16 do 35 mm i ktach widzenia od 120 do 90 ) a zatem o znacznie szerszym kcie widzenia od ludzkiego oka pozwalaj na fotografowanie duych przedmiotw z
maych odlegoci. Su gwnie do wykonywania
panoram, zdj architektury w miejscach, gdzie nie
mona oddali si od budynku i zdj w ciasnych pomieszczeniach; im wikszy kt widzenia obiektywu,
tym trudniej jest wyprodukowa taki, ktry by nie
dawa zauwaalnych dystorsji geometrycznych, std
obiektywy o maych ogniskowych, ktre nie tworz
silnych dystorsji s bardzo drogie.
Normalne (ogniskowe od 35 do 80 mm, kty od 90
do 45) maj kt widzenia zbliony do ludzkiego
oka daj zatem najbardziej naturalnie wygldajce kadry; stosunkowo najatwiej jest te je wyprodukowa i daj one najczystsze, wolne od dystorsji
i aberracji obrazy. Std s uywane masowo zarwno do fotograi amatorskiej, jak i w studiach fotogracznych, zwaszcza do wykonywania portretw.
W fotograi amatorskiej mona ich uy niemal do
kadej sytuacji zdjciowej od panoram do portretw zblieniowych.
Teleobiektywy (ogniskowe od 80 mm wzwy do nawet 500 mm i kty od 45 do 12) przeznaczone s do robienia zdj ze znacznej odlegoci. Przy
ich pomocy mona wykona zdjcie oddalonego o
kilkanaciekilkaset metrw detalu, w taki sposb,
e detal ten wypeni cay kadr. Ich wad s due wymiary i dua masa, ktra powoduje, e s one mao
porczne w wielu sytuacjach s jednak niezbdne.
Teleobiektywy o duych jasnociach i duych ogniskowych s niezwykle kosztowne.
2.3. FOTOGRAFIA/OBIEKTYWY
11
wane przy pomocy zwykych obiektyww maj zazwyczaj siln dystorsj optyczn, podobn nieco do tej, jak
daje rybie oko. Obiektywy makro s tak zaprojektowane,
aby dystorsja ta nie wystpowaa.
Obiektywy makro s dostpne z rn ogniskow od 50

do nawet 200 mm. Obiektywy o mniejszej ogniskowej
su do wykonywania zdj w skali 1:1, obiektywy o
duej ogniskowej su do wykonywania zdj w duym
powikszeniu (przy 200 mm jest to ok. 5:1). Dostpne s rwnie zmiennoogniskowe obiektywy makro. Dobrej jakoci obiektywy makro s bardzo drogie i maj
poza zdjciami zblieniowymi bardzo ograniczone zastosowanie. Oprcz specjalnej konstrukcji ukadu soczeTeleobiektyw 500 mm
wek, efekt makro uzyskuje si przez oddalenie pierwszej
od strony aparatu soczewki od elementu wiatoczuego.
2.3.3 Obiektywy do specjalnych zastoso- Taszym rozwizaniem od obiektyww makro jest stowa
sowanie tzw. piercieni makro, ktre zakada si midzy
aparat a zwyky obiektyw. Daje to jednak znacznie gorObiektywy makro
szy efekt od profesjonalnych obiektyww makro, gdy
piercienie zwikszaj ryzyko wystpienia silnych aberracji chromatycznych i ar.
Obiektywy z regulowan osi optyczn
Obiektyw makro 90 mm
Obiektyw Nikor PC 28 mm z pionow regulacj osi optycznej
Piercienie makro do zwykych obiektyww
Wikszo obiektyww umoliwia wykonywanie ostrych

zdj po odsuniciu si o co najmniej 20 cm od fotografowanego obiektu i minimalna odlego ostrzenia wzrasta
wraz z ich ogniskow. Gwn cech obiektyww makro
(czyli do zdj zblieniowych) jest moliwo wykonywania za ich pomoc zdj z bardzo maej odlegoci od
obiektu. Drug ich wan cech jest dokadne odwzorowywanie geometrii obrazu. Zdjcia zblieniowe wykony-
Obiektywy z regulowan osi optyczn, tzw. z ang. tilt

and shift, maj sta ogniskow (zwykle szerokoktn)
i umoliwiaj przesuwanie wzgldem siebie dwch grup
soczewek w poprzek osi optycznej w paszczynie pionowej, poziomej lub w najdroszych konstrukcjach w obu
paszczyznach. Nazywa si je rwnie obiektywami z korekt perspektywy. S gwnie uywane do fotografowania architektury. Czstym problemem przy wykonywaniu zdj budynkw z bliska jest problem zbiegajcych
si krawdzi budynku, co sprawia wraenie na zdjciu
jakby budowla kada si", czyli bya pochylona w pionie. Zapobiega temu wanie przesunicie osi optycznej
obiektywu wzgldem rodka kadru. Dodatkowym efektem przesunicia jest te specyczny rozkad gbi ostroci. Centrum gbi ostroci jest bowiem w takich obiektywach rwnie przesuwane ze rodka kadru do jednej z
jej krawdzi. Przy skrajnym przesuniciu mona uzyska
12
silny efekt gradientu ostroci ostro zdjcia stopniowo zwiksza si w kierunku przesunicia osi.
Przy fotografowaniu architektury obiektyww tych uywa
si zwykle z aparatami umocowanymi na statywie, po to,
aby dokadnie wypionowa i wypoziomowa aparat.
Obiektywy z regulowan osi optyczn s bardzo kosztowne. Nieco taszym rozwizaniem jest stosowanie nasadek przesuwajcych o optyczn do zwykych obiektyww. Nasadki takie daj jednak znacznie gorsze efekty
od obiektyww zaprojektowanych od pocztku do pracy
w ukadzie z przesunit osi.
2.3.4
Przypisy
[1] Warto doda, e typowy kt widzenia czowieka zalenie

od tego, na jak odlegym od siebie celu skupia wzrok
waha si od 90 do 45 .
2.4 Fotograa/Akcesoria
Jakkolwiek zdjcie mona wykona samym goym aparatem z odpowiednim do sytuacji zdjciowej obiektywem, w wielu przypadkach pomocne do osignicia lepszego efektu s rnego rodzaju akcesoria. Do najbardziej uytecznych mona zaliczy:
Filtry barwne i ltr UV
Filtry UV
Wykonane s ze szka pochaniajcego promieniowanie
ultraoletowe. Przy ostrym wietle sonecznym niewidoczne dla oka promieniowanie UV moe bowiem powodowa, e zdjcie bdzie jednolicie wypowiae, gdy
matryce i klisze fotograczne mog zarejestrowa to promieniowanie. W praktyce wspczesne obiektywy posiadaj zwykle ltry UV naniesione na powierzchni soczewek w formie cienkiej warstwy. Filtr UV moe si jednak przyda jako tania i cakowicie neutralna osona na
obiektyw zabezpieczajca go przed zniszczeniem w trudnych warunkach (np. wykonywaniem zdj w deszczu).
Filtry w przypadku aparatw cyfrowych w praktyce wystarczaj: ltr szary, polaryzacyjny i ew. UV Filtry barwne
S to odpowiednio zabarwione szybki; wycinaj one z do Soczewki powikszajce uywane do makrofocierajcego do nich wiata okrelon cz jego widma.
tograi
Najczciej stosowane s ltry ocieplajce (te, pomaraczowe) i ochadzajce (niebieskie, oletowe) oraz
Osony przeciwsoneczne
ltry do specycznych warunkw np. do zdj wykonywanych w grach, zdj pod wod, ltry typu skylight
Statywy
(przyciemniajce niebo) itd. Posiadajc aparat cyfrowy,
mona si bez nich doskonale obej, gdy dokadnie taki
sam efekt, jaki daj te ltry mona osign odpowiednio
Pilot zdalnego sterowania lub wyk spustowy
korygujc barwy za pomoc programw komputerowych
Dodatkowe lampy byskowe (opisane s w rozdziale do edycji zdj.
Zdjcia z eszem)
Filtry szare
Akcesoria do zabezpieczania, konserwacji i czyszczenia aparatu (opisane s w rozdziale Konserwacja
S to ltry jednolicie zabarwione na szaro, a zatem w
sprztu fotogracznego)
rwnym stopniu pochaniajce cay zakres widma docierajcego wiata. Przy ich pomocy mona skorygowa
warunki ekspozycji. Stosuje si je zazwyczaj w sytu2.4.1 Filtry
acjach wykonywania zdj przy bardzo ostrym wietle,
gdy zaley nam np. na uzyskaniu duszych czasw naFiltry to cienkie szybki nakrcane na obiektyw od stro- wietlenia. Filtry te skalowane s w stopniach ekspozycji
ny zewntrznej. Szybki te s odpowiednio barwione lub (EV) i s dostpne w skali od 1 do 4. Ich odmian s szare
wykonywane ze specjalnego rodzaju szka. Mona je po- ltry gradientowe i powkowe. S one w poowie szadzieli na:
re i w poowie cakowicie bezbarwne. Umoliwiaj one
2.4. FOTOGRAFIA/AKCESORIA
13
wane po przejciu przez atmosfer ziemsk. Dziaania tego ltra nie da si zastpi obrbk zdjcia w komputerze, dlatego warto si w niego zaopatrzy. Wspczenie
najczciej stosowane s tzw. ltry koowe, skadajce
si z dwch powek, ktre mona obraca w stosunku do
siebie. Umoliwia to atw regulacj zakresu ktw polaryzacji wiata, ktre maj by odltrowane. Dziki tym
ltrom mona uzyska nastpujce efekty:
Zlikwidowanie odbi powstaych na szybach co
umoliwia wykonywanie dobrych zdj przez szyby (np. w muzeach i akwariach), a take uniknicie
ostrych odbi soca od szyb okiennych i innych tai
szklanych.
Filtr szary gradientowy
Zlikwidowanie odbi od tai wodnych dziki

czemu woda nie wyglda, jakby bya wykonana z
metalu, lecz przybiera jednolit barw lub staje si
przezroczysta i dobrze wida, co jest pod ni.
uniknicie przewietlenia czci kadru scen, ktre cha Pogbione i jednolite barwy nieba i owietlonych
rakteryzuje duy zakres zmian jasnoci. Najczciej stoostrym wiatem sonecznym obiektw.
suje si je, aby unikn przewietlenia nieba przy wykonywaniu zdj wykonywanych pod soce.
Wskazwki uycia ltru[1]
Filtry polaryzacyjne
Efekt dziaania ltra polaryzacyjnego na zdjcie plenerowe.

Zdjcie z lewej wykonane jest bez ltra, z prawej z ltrem
W przypadku uywania wielu ltrw naraz, ltr polaryzacyjny powinien zosta umieszczony najbardziej zewntrznie. Umieszczenie za innymi ltrami
mogoby spowodowa redukcj ich funkcji.
W przypadku zdj plenerowych ltr dziaa najskuteczniej przy ustawieniu kta ltrowania 90 w stosunku do kierunku padania wiata. Kt ten mona ustali za pomoc doni. Naley palec wskazujcy skierowa do soca i wyprostowa kciuk tak,
aby utworzy z palcem wskazujcym kt zbliony do
90. Nastpnie wskanik obrotu zewntrznego piercienia na ltrze naley ustawi zgodnie ze wskazaniem kciuka.
redni kt polaryzacji wiata sonecznego zmienia
si wraz z ktem padania promieni. Powoduje to, e
barwa nieba zmienia si od granatowoniebieskiej do
jasnobkitnej. Odpowiednie ustawienie ltra polaryzacyjnego moe ten efekt dramatycznie zwikszy
lub znacznie zniwelowa, co w lustrzankach mona
bezporednio obserwowa w wizjerze.
Efekt selektywnego usuwania odbi od szyby. Z lewej zdjcie wykonane z ltrem, z prawej bez ltra
S wykonane ze szka, ktre nie przepuszcza wiata o

okrelonym zakresie ktw polaryzacji. Umoliwia to
usunicie ze zdjcia wiata odbitego od gadkich powierzchni, a take czci bezporednio padajcego wiata sonecznego. wiato odbite od gadkiej powierzchni
ulega bowiem czciowej lub nawet cakowitej polaryzacji. Rwnie wiato soneczne jest czciowo spolaryzo-
Filtr daje wyrane efekty przy fotografowaniu ze

socem z boku. Przy socu zza plecw, a take
dokadnie pod wiato efekt zmiany barw nieba i innych owietlonych przez soce obiektw jest niezauwaalny.
Jeli nie mamy lustrzanki, dobrym sposobem na
przewidzenie efektu polaryzacji, jest patrzenie
przez okulary z ltrem polaryzacyjnym.
Fotografowanie panoramiczne wyklucza uycie ltra polaryzacyjnego, gdy barwa nieba z jednego
zdjcia nigdy nie dopasuje si do drugiego.
14
2.4.2
Soczewki powikszajce
zapobieganie wpadaniu do obiektywu wiata pod ostrym

ktem w stosunku do powierzchni zewntrznej soczewki.
Zapobiega to czterem niekorzystnym zjawiskom:
olepianiu wiatomierza aparatu, co moe powodowa bdny dobr warunkw ekspozycji
bdnego automatycznego wyostrzenia zdjcia
pojawianiu si na zdjciu blikw i ar
spadkowi kontrastu zarejestrowanego obrazu na
skutek zakcenia go interferencjami z odbitego z
boku wiata.
Osona musi by tak skonstruowana i dobrana, aby nie

wchodzi w pole widzenia obiektywu. Generalizujc
- im krtsza ogniskowa obiektywu, tym osona rwnie
musi by krtsza. Do obiektyww ze zmienn ogniskow
czsto stosuje si osony o nieregularnym ksztacie brzegw, przypominajcym nieco patki tulipana. Osony
takie s zwykle dostarczane razem z obiektywem i speZestaw soczewek powikszajcych
cjalnie do niego zaprojektowane tak, aby dawa najwiksz moliwie oson i jednoczenie nigdy nie zasania
Soczewki powikszajce, zwane rwnie soczewkami waciwego obrazu.
lub ltrami makro, przystosowane s do montau na
zwykych obiektywach i wykorzystywane s do foto- Dedykowane osony s zwykle montowane na zcze bagrai zblieniowej - wykonywania powiksze maych gnetowe, dziki czemu mona ich uywa bez przeszkd
obiektw, bez koniecznoci zakupu drogiego makro- razem z dowoln liczb ltrw. Osony oglnego uytku
obiektywu. Przy wyborze soczewek makro dobrze jest s czsto nakrcane na gwint przeznaczony do montowazwrci uwag na to, czy s achromatyczne czy nie - nia ltrw, co powoduje, e najpierw naley nakrci ltr,
naley bowiem pamita, e zwyka soczewka cho jest a dopiero pniej oson, przy czym pojawia si ryzyko,
znacznie tasza - wprowadza aberracj sferyczn i moe e osona zasoni kadr, gdy ltr przesuwa j do przodu.
wprowadza aberracj chromatyczn, ktre objawi si Osony przeciwsoneczne warto zakada na obiektyw
uwypukleniem przedmiotu lub poblaskiem i zmian ko- prawie zawsze (nawet w nocy), gdy prawie zawsze istlorw krawdzi. Soczewki achromatyczne posiadaj do- nieje ryzyko pojawienia si nieprzewidzianych odbi i
datkowe szko lub prol korygujcy, co pozwala unikn rde bocznego wiata. Wyjtkiem jest tylko wykonyzjawiska aberracji.
wanie zdj z uyciem lampy byskowej zamontowanej
na aparacie, gdy osona moe w takim przypadku rzuca
cie na kadr, zwaszcza przy zdjciach wykonywanych z
2.4.3 Osony przeciwsoneczne
bliska.
2.4.4 Statywy
Statyw to urzdzenie zwykle w ksztacie skadanego
trjnoga (tzw. tripod) lub rzadziej pojedynczego prta
(monopod) zaopatrzonego w gowic, do ktrej mona
przykrci aparat. Podstawowym zadaniem statywu jest
stabilizowanie aparatu w jednej, cile ustalonej pozycji.
Statywy z poziomnic umoliwiaj te dokadne ustawienie aparatu w stosunku do paszczyzny gruntu.
Obiektyw zmiennoogniskowy 28105 mm z oraz bez osony
Statyw jest koniecznym urzdzeniem przy wykonywaniu

zdj z dugimi czasami ekspozycji (gwnie nocnymi)
oraz zdj HDR. Przydaje si jednak take przy wykonywaniu zdj, ktre wymagaj precyzyjnego kadrowania
(np. zdj architektury) oraz zdj panoramicznych.
Osony te to zwykle wykonana z tworzywa tuleja, ktr si Dobry statyw musi by przede wszystkim stabilny.
montuje od przodu obiektywu. Zadaniem tych oson jest Oznacza to, e zbyt lekkie i delikatne ich konstrukcje nie
2.4. FOTOGRAFIA/AKCESORIA
15
Penogabarytowy statyw przenony w uyciu
speniaj swojego podstawowego zadania. Ponadto dobrze jest, gdy statyw umoliwia regulacj jego wysokoci w szerokim zakresie. Dziki temu moemy umieszcza aparat wyej lub niej od podoa zalenie od potrzeby. Regulacja wysokoci statywu moliwa jest w wyniku
wysuwania z jego rodka pionowej rury, do ktrej przytroczona jest gowica oraz przez zwikszanie lub zmniejszanie dugoci nek. Wikszo przenonych statyww
ma teleskopowo skadane nki, co dodatkowo umoliwia wypoziomowanie statywu na nierwnym podou.
Wan cech statywu jest jego gowica. Najprostsza konStolik gowicy z ksztatk
strukcja takiej gowicy to ruba, ktr przykrca si bezporednio do otworu w dole pokrywy aparatu. Rozmiar
tego otworu i gwint jest standardowy w niemal wszyst- aparatu.
kich aparatach, std nie istnieje ryzyko, e zakupiony statyw nie bdzie pasowa. Przykrcanie za kadym razem Rodzaje statyww
aparatu na gwint jest jednak czasochonne i wie si
Penogabarytowe tripody daj zwykle moliz ryzykiem uszkodzenia tego gwintu. Wygodniejsze s
wo ustawiania aparatu od 2530 cm od gruntu
gowice, ktre maj specjaln plastikow lub metalow
do ok 1,52 m. Wyposaone s zazwyczaj w peni
ksztatk ze rub (tzw. szybkozczk), ktr najpierw
funkcjonaln gowic. Ich wad jest to, e s due i
przykrca si do aparatu, a nastpnie zatrzaskuje si w
nieporczne nawet po zoeniu.
gowicy. Element ten jest zwykle may i lekki, mona go
wic na stae przykrci do aparatu i o nim zapomnie".
Minitripody nie maj zwykle gowicy ze stoGowica powinna by zaopatrzona w may stolik, dzilikiem ani poziomnic. Daj moliwo ustawiania
ki czemu daje lepsz stabilizacj dla aparatu. Stolik poaparatu od 1015 cm do ok. 4050 cm nad poziowinien dawa si obraca zarwno w pionie, jak i poziomem gruntu. Nadaj si od biedy dla maych apamie, a take pochyla w pionie w stosunku do osi statywu.
ratw kompaktowych, s jednak cakowicie bezuWikszo stolikw posiada charakterystyczn rczk lub
yteczne z ciszymi aparatami. Ich zalet s natodwie rczki ze rub blokujc, ktre uatwiaj ustawiemiast mae wymiary i prostota obsugi. Po zoeniu
nie aparatu, a nastpnie jego zablokowanie w wybranej
przyjmuj gabaryty zblione do duego dugopisu,
pozycji. Wreszcie dobrze jest, gdy stolik jest zapatrzony
mona je zatem woy np. do kieszeni od spodni.
w poziomnice, ktre uatwiaj ustawienie go cile rw Gorillapody wygldaj jak minitripody, ale maj
nolegle do podoa. Najdrosze gowice maj te skal
gitkie i elastyczne nki. Pozwala to na wypozioktw i umoliwiaj wykonywanie obrotu aparatem o cimowanie statywu na nierwnym podou, a take na
le zadany kt.
przymocowanie do rnych przedmiotw, np. drzeNiewtpliw wad statyww jest fakt, e nie s to najwa, awki itp. Dobre gorillapody maj take wikszy
porczniejsze urzdzenia (nawet po zoeniu). Ponadto
udwig ni minitripody, co pozwala stosowa je w
statyw znacznie komplikuje i spowalnia proces wykonypoczeniu z ciszymi aparatami.
wania zdj. Trzeba bowiem znale dla niego miejsce,
Monopody maj tylko jedn nk, ktr na rrozoy go, wypoziomowa, zamontowa na nim apane sposoby przytwierdza si do podoa lub tylko na
rat, ustawi odpowiedni kadr i wreszcie zamrozi pozycj
16

nim stawia. Daj ograniczon stabilno, ale za to
mona ich uy w niemal kadym miejscu i s bardzo porczne. Wystpuj w formie mini (zwykle z
przyssawk) i w formie penogabarytowej. Penogabarytowe maj zwykle duy wysig (nawet do 3 m).
S stosowane przez reporterw, ktrzy wykonuj za
ich pomoc zdjcia zza murkw i znad gw tumu.
Uchwyty, imadeka, klamry - s to urzdzenia

umoliwiajce zamontowanie aparatu do cian, kijw, stow itp. Umoliwiaj wykonywanie zdj z
bardzo nietypowych uj. Czsto s to konstrukcje
na zamwienie, robione dla cile okrelonego celu
np. wykonanie zdjcia z poziomu k pdzcego
pocigu.
Gowica ze stolikiem regulowanym w trzech wymiarach
Minitripod
Gorillapod
Zoony monopod z zamontowanym aparatem
2.4.5
Zarwno wyki, jak i piloty, umoliwiaj zdalne zwolnienie migawki aparatu bez jego bezporedniego dotykania. Czasami umoliwiaj te w ograniczonym zakresie
sterowanie warunkami ekspozycji. Stosuje si je gwnie
po to, aby nie wstrzsa aparatem w momencie wykonywania zdjcia, co ma szczeglne znaczenie przy zdjciach wykonywanych z dugimi czasami ekspozycji lub
wymagajcych precyzyjnego kadrowania na statywie. Piloty oprcz tego umoliwiaj wykonywanie autoportretw oraz zdj z ukrycia. Np. gdy chce si sfotografowa
pochliwe ptaki, mona aparat umieci na statywie, wysypa przed nim karm, samemu ukry si za drzewem i
czeka z pilotem w rku a ptaki przylec zwabione karm.
Przypisy
[1] Tekst pobrany z hasa Filtr polaryzacyjny z polskiej Wikipedii. Lista autorw:
2.5 Fotograa/Wykonywanie zdj
Piloty i wyki spustowe
Typowy wyk spustowy
Piloty na podczerwie i wyki spustowe umoliwiaj

zdalne sterowanie aparatem. Prostsze aparaty kompaktowe nie maj moliwoci przyczenia wyka ani uycia pilota, natomiast bardziej zoone kompakty, a take praktycznie wszystkie lustrzanki maj t moliwo.
Cz aparatw cyfrowych jest od razu sprzedawana z pilotem. Piloty sprzedawane osobno s do tanie, zwaszcza jeli nie pochodz od producenta aparatu, lecz zostay
wyprodukowane przez rmy dalekowschodnie. Na rynku
dostpne s te piloty uniwersalne dziaajce z wikszoci aparatw znanych producentw.
Wczamy aparat, kierujemy obiektyw na to, co chcemy uwieczni (w tym przypadku na samego siebie w lustrze) i pstrykamy...
co tam nam zawsze wyjdzie... Wady zdjcia: grny, lewy rg i
fragment gowy jest przewietlony, zdjcie jest nieostre i silnie zaszumione, jest zazielenione seledynow powiat od lamp uorescencyjnych, jest le wykadrowane (obcity okie z lewej strony
i niepotrzebnie duo pustej przestrzeni z prawej
Wykonywanie zdj jest czynnoci pozornie prost i

szybk, zwaszcza gdy mamy cyfrowy aparat kompak-
2.5. FOTOGRAFIA/WYKONYWANIE ZDJ

towy z automatycznym doborem warunkw ekspozycji i
autofocusem, czyli tzw. idiot camer. W takim przypadku
wykonanie zdjcia sprowadza si do wczenia aparatu,
poczekania, a bdzie gotowy do uycia, po czym skierowania obiektywu na to, co chcemy uwieczni na zdjciu i
wcinicia przycisku mechanizmu spustowego. Przy uyciu idiot camery w typowych warunkach owietleniowych
mamy przy takiej procedurze jakie 75 do 90% szansy, e
aparat zarejestruje nam z grubsza takie zdjcie, jakiego
oczekiwalimy. Nawet jeli wyjdzie nie do koca tak, jak
chcielimy, moemy zawsze zdjcia przed drukiem przejrze i wykasowa te, ktre nam nie wyszy.
17
na zdjciu zostanie zarejestrowana jej blada cera z
licznymi wypryskami oraz czerwone biaka oczu, bo
aparat postanowi, e owietlenie jest za sabe i bysn jej lamp po oczach.
Wreszcie, chcc wykona szerok panoram z naszego okna w grskim schronisku, wpadlimy na pomys, aby z rki wykona seri zdj, tyle e okazao
si, e automatyka aparatu dobraa nam dla kadego
z nich inne warunki ekspozycji, inny balans bieli i na
dodatek zdj nie da si z sob dokadnie sklei, bo
wykonywalimy je z rki.
W zasadzie, jeli mamy ambicj tylko pstryka" zdjcia

dla wasnych, prywatnych potrzeb i nie interesuje nas spe- 2.5.1
cjalnie ich jako, nie mwic o ich walorach artystycznych, moemy nasz wiedz o fotografowaniu ograniczy
do akapitu powyej. Tego rodzaju zdjcia, pstrykane od
niechcenia przy pomocy automatycznych ustawie aparatu, maj jednak zazwyczaj liczne, dyskwalikujce je w
oczach profesjonalistw mankamenty, ktrych uniknicie bdzie moliwe po przeczytaniu dalszych rozdziaw.
S to zwykle:
Jak trzyma aparat i kiedy pstrykn?
Nieprzemylany wybr obiektu do zdjcia ot pstrykamy zwykle to, co nam si akurat spodobao, nie
zastanawiajc si, jak to wyjdzie na zdjciu, tzn.
zarejestrujemy nieprzemylany, przypadkowy kadr,
nie zastanawiajc si nawet nad tym, czy obiekt by
w ruchu, czy by nieruchomy.
Ostro ustawi nam wprawdzie automatycznie aparat, ale mg to zrobi nie na ten obiekt, na ktrym
nam zaleao, nie mwic ju o tym, e na pewno nie
pomyla za nas nad tym, jak wybra gbi ostroci.
Aparat wybra nam automatycznie czuo matrycy
i jeli wykonywalimy zdjcie w trudnych warunkach owietleniowych, bdziemy zaskoczeni stopniem jego zaszumienia.
Rwnie warunki ekspozycji, czyli ustawienie migawki i przysony wykona za nas aparat na podstawie odczytu ze wiatomierza, ale jeli w fotografowanej scenie byy due rnice w jej owietleniu, to
prawie na pewno cz zdjcia bdzie niedowietlona lub przewietlona.
Tak si nie da zrobi nieporuszonego zdjcia w ciemnym pomieszczeniu...
Pomijajc wszystkie wczeniej wspomniane kwestie techniczne, nawet wykonujc zdjcie przy pomocy idiot camery z rki, moemy uzyska lepsze efekty, jeli wiemy,
W aparacie cyfrowym mechanizm sam ustali za nas jak trzyma aparat w czasie wykonywania zdjcia i jak
balans bieli i jeli fotografowana scena bya owie- posugiwa si przyciskiem wyzwalacza, na co jest kilka
tlona nietypowym rdem np. lamp z zielonym prostych regu:
abaurem, na fotce bd zarejestrowane zupenie inne kolory ni si spodziewalimy.
Aparat naley mocno trzyma w obu doniach i
w przypadku aparatw o maych gabarytach uwa Aparat sam za nas zdecydowa, czy i jak uy wbua, aby palcami nie zasoni obiektywu, wbudowadowanej lampy byskowej. Jeli zaleao nam na odnej lampy byskowej i otworu wiatomierza.
daniu naturalnych kolorw twarzy naszej ukochanej
Lepiej jest robi zdjcia, korzystajc z wizjera
owietlonej pomaraczowym wiatem zachodzceni wywietlacza z tyu aparatu. Aby widzie wygo soca, moemy by zawiedzeni, e zamiast tego
18
2.6 Fotograa/Przygotowanie aparatu fotogracznego do uycia

2.6.1 Przygotowanie w domu
Aby aparat nie zawid nas w terenie w trakcie wykonywania zdj, warto o niego troch zadba przed wyjciem
z domu. Do podstawowych czynnoci w tym zakresie nale:
Sprawdzenie, czy aparat ma zamontowan klisz
fotograczn lub w przypadku aparatw cyfrowych,
czy ma wsadzon odpowiedni, pust kart pamici. Jeli planujemy wykonywa duo zdj, warto te zabra ze sob zapasowe klisze lub karty pamici.
Poprawna pozycja klczna przy wykonywaniu zdjcia
wietlacz, trzeba bowiem wycign rce przed siebie, co daje mniej pewny chwyt i najczciej przekrzywia si przy tym aparat do przodu w stosunku
do pionu, co powoduje, e cae zdjcie wyglda jakby si kado. Przy robieniu zdjcia z uyciem wizjera opieramy go o twarz i naturalnie, bezwiednie
poziomujemy.
Naley przyj stabiln pozycj ciaa, eby si nie
chybota w trakcie wykonywania zdjcia. Po pierwsze dlatego, aby uchwyci na zdjciu to, co chcemy,
a po drugie przy wykonywaniu zdj w trudnych
warunkach owietleniowych (np. o zmierzchu) aparat automatycznie dobiera nam stosunkowo dugie
czasy ekspozycji i zdjcie moe nam wyj rozmazane. Jeli robimy zdjcie w pozycji stojcej, warto
wysun lew nog troch do przodu. Zamiast kuca, lepiej jest uklkn na jedno kolano. Jeli leymy, warto jest oprze okcie o ziemi. Warto te wykorzystywa drzewa, poty, murki, o ktre si moemy oprze.
W prawie wszystkich aparatach z automatyk mona przycisk wyzwalacza najpierw nacisn do
poowy. Po naciniciu do poowy aparat uruchamia
autofocus i automatycznie dostraja warunki ekspozycji, po czym zamraa te ustawienia, ale nie
zwalnia jeszcze migawki. Nacinicie przy unieruchomionym aparacie nakierowanym na interesujcy
nas obiekt przycisku najpierw do poowy, a dopiero po chwili do koca, daje nam gwarancj, e aparat mia do czasu, aby ustawi ostro i warunki
ekspozycji. Jeli w trakcie naciskania spustu ruszamy aparatem, moe on dobra ostro i ekspozycj
do innego kadru ni ten, ktry zostanie ostatecznie
uwieczniony.
Jeli mamy aparat z automatyk i /lub cyfrowy

sprawdzenie, czy ma on naadowane baterie. Jeli
planujemy wykonywa duo zdj, warto te zabra
ze sob zapasowe, oczywicie naadowane baterie.
Sprawdzenie, czy aparat jest czysty szczeglne znaczenie ma czysto obiektywu. Przed samym
wykonaniem zdjcia warto zawsze sprawdzi, czy
na obiektywie nie ma pykw i kurzu. Kurz i pyki
mona szybko usun za pomoc pdzelka z gruszk, ktry mona kupi za grosze w kadym sklepie fotogracznym. W adnym wypadku nie wolno natomiast dotyka soczewek obiektywu palcami,
bo pozostan na nim tuste plamy. Pyki i kurz z
powierzchni obiektywu na og nie s widoczne na
zdjciu, bo jego ukad optyczny powoduje, e aparat widzi obiekty, ktre s oddalone o co najmniej
kilka cm od obiektywu, jednak obniaj one ogln
jasno obiektywu i mog powodowa przypadkowe interferencje. O poprawnych sposobach czyszczenia obiektyww mona przeczyta w rozdziale
Konserwacja sprztu fotogracznego.
Jeli mamy lustrzank i czasami wymieniamy w niej
obiektywy, warto od czasu do czasu sprawdzi, czy
wntrze aparatu jest czyste w szczeglnoci, czy
nie ma adnych pykw na matrycy. W odrnieniu
od pykw na obiektywie pyki na matrycy bd
widoczne na zdjciu w postaci czarnych kropek. Na
szczcie wiele cyfrowych lustrzanek ma specjalny
ukad samoczyszczcy matryc, ktry warto uruchamia po kadej zmianie obiektywu.
Na koniec wreszcie warto wzi aparat do rki i
zwyczajnie sprawdzi, czy dziaa, wykonujc jedno, dwa prbne zdjcia. W przypadku aparatu na
klisz mona sprawdzi w zasadzie tylko mechanizmy aparatu, bo zdjcie zobaczymy dopiero po wywoaniu caego lmu. Przy wkadaniu kliszy do aparatu i tak zwykle, jedna, dwie pierwsze klatki s
2.6. FOTOGRAFIA/PRZYGOTOWANIE APARATU FOTOGRAFICZNEGO DO UYCIA
19
przewietlone, wic niczego nie tracimy, wykonu- Futera Jest zasadniczo ma torb, do ktrej mona
jc prbne zdjcia. W przypadku aparatu cyfrowewsadzi sam aparat i kilka niewielkich akcesoriw
go moemy natomiast od razu sprawdzi, czy prbne
w rodzaju kart pamici, ltrw czy zapasowych bazdjcia si poprawnie zarejestroway, a nastpnie je
terii. Istniej generalnie dwa rodzaje futeraw: nopo prostu skasowa.
szone na szyi na krtkich paskach oraz tzw. rewolwerowe, ktre nosi si przez rami lub przypina do paska od spodni. Rewolwerowe s stosowane do aparatw o wikszych gabarytach, zwaszcza
2.6.2 Transport aparatu
gdy maj dugie obiektywy. Wkada si do nich aparat od gry obiektywem ku doowi i tyln ciank
ku grze. Do futeraw na szyj wkada si natomiast aparat bokiem. Zalet futeraw rewolwerowych jest atwo wycigania z nich aparatw, natomiast wad wiksze wymiary ni futeraw na szyj. Starsze aparaty miay skrzane futeray na szyj, ktrych dolna cz bya na stae przykrcana do
aparatu, a grn mona byo opuszcza i podnosi.
Obecnie tego rodzaju futeray wyszy z mody, by
moe dlatego, e majtajca si pod aparatem uchylna cz futerau przeszkadzaa troch w wykonywaniu zdj. Aparat w futerale powinien siedzie
do ciasno (nie lata), ale na tyle luno, eby nie
trzeba go byo na si wyszarpywa.
Torby fotograczne Umoliwiaj zabranie ze sob
wikszej iloci sprztu, np. kilka obiektyww,
zewntrzn lamp byskow, zasilacze, a nawet
may statyw, ale s mniej porczne od futeraw.
Torby te s zwykle mikko w rodku wycieane i
posiadaj zestaw przegrdek, ktre mona dowolnie komponowa, a take specjalne obejmy, ktre
unieruchamiaj aparat. Maj te zwykle du liczb
wikszych i mniejszych kieszonek zewntrznych
na najbardziej potrzebne akcesoria w rodzaju
dyurnego zestawu ltrw. Nosi si je zwykle na
szerokim pasku przewieszonym przez szyj.
Torba fotograczna i jej zawarto (oprcz aparatu):
1 torba,
2 opakowanie na obiektyw,
3 ltr UV,
4 ciereczka z mikrobry,
5 pilot,
6 adowarka,
7 pdzelek czyszczcy,
8 zapasowy obiektyw,
9 kabel USB,
10 bibuki do czyszczenia obiektywu,
11 roztwr do czyszczenia obiektyw,
12 futera na lamp byskow,
13 ltr polaryzacyjny
Ze wzgldu na to, e aparaty s do delikatnymi urzdzeniami, jeli akurat nie wykonujemy nimi zdjcia, warto je
nosi w futeraach, specjalnych torbach lub plecakach.
Opakowania te s zwykle od wewntrz wyoone materiaami pochaniajcymi energi w razie ich upuszczenia
czy innych zdarze losowych, aparat i akcesoria s w nich
odpowiednio unieruchomione.
Plecaki fotograczne Maj zwykle zblion pojemno do toreb i podobnie wyposaone wntrza. Wygodniej si je nosi zwaszcza w trudnym terenie
w rodzaju gszczu lenego czy cieek grskich, ale
ich podstawow wad jest to, e trzeba je zdj z
plecw i gdzie postawi, aby wydoby z nich bezpiecznie aparat i potrzebne akcesoria.
2.6.3 Bezporednie przygotowanie do wykonywania zdj

Bezporednie przygotowanie aparatu do wykonywania
zdj, jeli na spokojnie wykonalimy wczeniej wszystkie niezbdne czynnoci w domu, jest ju spraw prost.
Wystarczy wyj aparat z futerau lub torby, podczy
do niego wszystkie potrzebne akcesoria, sprawdzi ostatni raz, czy obiektyw jest czysty i czy zdjlimy z niego zalepk lub otworzylimy klapk aparatu kompaktowego,
wczy go, ustawi odpowiednio do sytuacji wszystkie
parametry wykonania zdjcia i pstryka...
20

na przymocowa pasek. Zasadniczo pasek ten suy do
noszenia aparatu na szyi. Przy noszeniu aparatu na szyi
warto tak wyregulowa dugo paska, aby urzdzenie nie
majtao si nam za nisko na brzuchu, ale te, aby bya
moliwo szybkiego podniesienia aparatu do oka bez potrzeby zdejmowania go z szyi. Na og wypada to mniej
wicej na wysokoci dolnej czci mostka na piersi. Noszenie aparatu na szyi jest troch mczce, ale ma t zalet, e jest on do uycia w kadej chwili. Ponadto, jeli dysponujemy kilkoma aparatami, moemy je nosi na
szyi na raz i uywa tego, ktry jest w danej sytuacji najbardziej odpowiedni. Robi tak czsto zawodowi fotoreporterzy, ktrzy nie chc traci czasu na wymian obiektyww w jednym aparacie.
Poprawne uycie paska do usztywnienia chwytu aparatu i zabezpieczenia go przed upuszczeniem
Pasek jest te czasem stosowany do usztywnienia chwytu aparatu, poprzez mocne obwizanie nim przegubu
doni i trzymanie aparatu na krtko. Dugie noszenie
cikiego aparatu w ten sposb jest jednak mczce.
2.7 Fotograa/Czuo matrycy lub

kliszy
Zdjcie z du iloci szumw (ISO 3200)
Je B. Harmon ze swoimi aparatami na piersi
Przy samym wykonywaniu zdj warto jeszcze pamita

o odpowiednim zabezpieczeniu aparatu przy jego noszeniu.
Mae aparaty kompaktowe maj zwykle jedno ucho, do
ktrego mona doczy link o dugoci ok. 2030 cm.
Linki te zakada si na przegub doni, po czym przy
pomocy specjalnej plastikowej ksztatki zaciska na tym
przegubie. Dziki temu, gdy aparat niechccy wysunie si
nam z rki nie upadnie na ziemi lub nie wpadnie do woi po znacznym odszumieniu
dy.
Wiksze aparaty maj zwykle dwa ucha, do ktrych mo- Przed rozpoczciem wykonywania zdj powinnimy
2.7. FOTOGRAFIA/CZUO MATRYCY LUB KLISZY

zdecydowa, na jak czuym materiale fotogracznym
chcemy pracowa. Czuo materiau wiatoczuego jest
podawana w odpowiedniej skali. W przypadku matryc
aparatw cyfrowych ocjalnie stosowana skala jest zdeniowana wg normy ISO 12232:2006. Skala ta jest oparta
na zoonym pomiarze zalenoci wartoci pikseli wysyanych do pamici aparatu przez matryc od luminancji i
czasu dziaania wiata padajcego na matryc. W przypadku lmw wiatoczuych ta sama norma okrela wartoci czuoci w funkcji pomiaru kolorymetrycznego poprawnie wywoanego negatywu.
21
go zdjcie.
Oprcz samej czuoci na ilo szumu na zdjciu wpyw
ma jako i rodzaj matrycy oraz powierzchnia pojedynczych czujnikw wiata odpowiadajcych pojedynczym pikselom na wynikowym zdjciu. Im wiksz
powierzchni maj pojedyncze czujniki, tym zwykle maj lepszy stosunek prawidowej reakcji do generowanego
szumu. W zwizku z tym bardzo wanym parametrem
matryc jest nie tylko liczba pikseli, ale rwnie ich powierzchnia oglna, ktra przy tej samej liczbie pikseli i technologii produkcji warunkuje stopie zaszumienia
zdj. Std w popularnych aparatach kompaktowych wyposaonych w matryce o przektnej 7-8 mm, szum jest
zwykle wyranie widoczny ju przy czuoci 200 ISO,
podczas gdy w lustrzankach cyfrowych, w ktrych przektna matrycy wynosi okoo 30-40 mm, szum zaczyna
przeszkadza przy czuociach 800 ISO. Jak dotd nie
wyprodukowano matryc, ktre nie generowayby silnie
zauwaalnego szumu przy czuociach powyej 800.
Najczciej spotykane wartoci czuoci to 25, 50, 100,

200, 400, 800, 1600 i 3200[1] . Wartoci te s relatywne tzn. nie mona ich prosto odnie do konkretnych,
zycznych parametrw reakcji na wiato, mona jednak
w przyblieniu powiedzie, e np. lm ISO 200 jest dwukrotnie czulszy od lmu ISO 100. Jeli zatem wykonujemy zdjcie z uyciem lmu 200 i w tych samych warunkach z uyciem ISO 100, to, aby uzyska zblione zdjcie,
musimy tak ustawi czas nawietlania i przyson w apa- Automatyczne programy doboru warunkw wykonaracie, aby na lm ISO 200 padao dwa razy mniej wiata nia zdjcia stosowane w cyfrwkach, czsto samodzielni na lm ISO 100.
nie, bez pytania si o zgod fotografujcego, zmieniaj
w razie koniecznoci odpowiednio czuo matrycy. W
wielu aparatach mona im tego jednak zakaza, ustawiaFilmy
jc w menu aparatu sta, zadan z gry czuo matrycy,
co moe jednak skutkowa gorszymi efektami zdj wyFilmy wiatoczue maj zasadniczo raz dan, niezmienkonywanym z automatycznym doborem warunkw.
n czuo uzyskan w procesie produkcji, cho stosujc nietypowe warunki wywoywania, mona sztucznie t
warto zwiksza tzn. wywoa lm ISO 100 tak, aby Jak czuo uy w praktyce?
da efekt zbliony do lmu ISO 200. W przypadku negatyww istnieje te moliwo stosowania rnych warunAby zminimalizowa pojawianie si efektu ziarkw wywoywania z nich zdj na papierze fotograczna/szumu, naley stara si stosowa materia o jak
nym i stosowanie papieru o wikszej lub mniejszej czuonajmniejszej czuoci. Oczywicie wybr czuoci.
ci materiau podyktowany jest rwnie warunkami
Wzrost czuoci lmw jest osigany poprzez zastosowa- owietleniowymi i charakterem zdjcia, ktre chcemy
nie bardziej wiatoczuej mieszanki zwizkw chemicz- wykona moe si wic okaza, e w danej sytuacji
nych zawieszonych w emulsji wiatoczuej oraz poprzez musimy zastosowa materia o wikszej ni minimalna
wzrost stenia tych zwizkw. Wzrost stenia wie si czuoci. W przypadku, gdy chcemy robi zdjcia
z wystpowaniem na powierzchni grubszych drobin wia- bez lampy byskowej przy sabym wietle, nie zawsze
toczuych, co powoduje spadek rozdzielczoci obrazu i wystarczy zmniejszy warto przysony i wyduy
wystpowanie na nim wyranego ziarna. Czasami ziar- czas nawietlania. Jeeli nie mamy statywu, zbytnie
no moe stanowi dodatkow warto artystyczn zdj- wyduanie czasu nawietlania przy nieustabilizowanym
cia, na zdjciach dokumentacyjnych czy do celw pry- aparacie fotogracznym spowoduje, e otrzymamy
watnych jest jednak raczej niepodane, std stosowanie zdjcia mniej lub bardziej rozmyte (poruszone). Zobacz
lmw o czuoci powyej ISO-400 nie jest zbyt czsto rozdzia Ustawianie czasu i przysony.
spotykane.
Czuo naley potraktowa jako parametr, ktry pozwala zmniejszy ilo szumw/ziarna na zdjciu kosztem wyduenia czasu nawietlania, bd kosztem zastoMatryce
sowania wikszego otworu przysony lub te odwrotnie
Matryce aparatw fotogracznych daj moliwo regu- zmniejszy czas nawietlania lub umoliwi zastosowalacji ich czuoci w bardzo szerokim zakresie, co powo- nie mniejszego otworu przysony kosztem zwikszenia
duje, e czuo t mona traktowa w pewnym zakre- szumw/ziarna na zdjciu.
sie jak kolejny oprcz czasu nawietlania i wartoci przysony parametr ekspozycji zdjcia, ktry mona zmienia
przy praktycznie kadym ujciu oddzielnie. Wzrost czuoci powoduje jednak wzrost szumu zanieczyszczajce-
Jeli konieczno wyboru wikszej czuoci wynika z niedoboru owietlenia, naley rozway unieruchomienie
aparatu czy to poprzez uycie statywu, czy te poprzez
ustawienie aparatu na jakim stabilnym obiekcie w tym
22
wypadku, aby wyeliminowa moliwo wprowadzenia

drga w momencie wyzwalania migawki, naley zastosowa wyk spustowy lub pilot lub te wykona zdjcie
z wykorzystaniem samowyzwalacza w przypadku nieposiadania ww. urzdze.
Jeli jednak na zrobionym zdjciu pojawiy si szumy czy
ziarno, sprawa nie jest jeszcze przegrana mona sprbowa je usun bd zredukowa poprzez obrbk zdjcia w programie gracznym. Wikszo wspczesnego
oprogramowania gracznego posiada opcj redukcji szumw. Problemem jest tutaj czasem spadek ostroci detali
w momencie zmniejszania szumw. Aby wic uchroni Na tym zdjciu lwy s zbyt mae wobec caego kadru
si przed tym zjawiskiem, naley stosowa redukcj szumw z umiarem, bd ograniczy j do czci zdjcia,
ktre duej iloci detali nie potrzebuj np. powierzchnia nieba.
2.7.1
Przypisy
[1] Cho aktualnie istniej ju aparaty przeznaczone dla zaawansowanych amatorw, ktrych matryce mog mie
czuo dochodzc nawet do ISO 25600.
Po wykadrowaniu uzyskuje si lepszy efekt
2.8 Fotograa/Wybr obiektu do

zdjcia
Gdy nasz aparat fotograczny jest ju gotowy do uycia, naley zastanowi si, jaki obiekt bdziemy uwiecznia. Do wyboru mamy m.in. ludzi, zwierzta, roliny, przedmioty wykonane przez czowieka, budowle, krajobrazy naturalne i miejskie. Ponadto, oprcz
zdj przedstawiajcych konkretne obiekty, moemy te W tym przypadku przed poruszajcym si obiektem zostawiono
fotografowa rnego rodzaju zdarzenia. Kady z tych zbyt mao miejsca
tematw wymaga odrbnego podejcia.
Na przykad fotografowanie ludzi oraz przedmiotw
martwych jest diametralnie odmienne od fotografowania krajobrazu. Wynika to z faktu, e krajobraz stanowi
wiksz cao, natomiast sylwetki osb czy przedmioty
s charakterystyczne i wyrnialne z otoczenia. W zwizku z tym ustawienia naszego aparatu bd rne w zalenoci od wybranego przez nas obiektu. Sylwetki osb
oraz rzeczy bdziemy mogli fotografowa z bliska, bd
te z bardzo bliska (przy uyciu funkcji makro), natomiast krajobraz bdziemy fotografowa z oddalenia, by
jak najwiksza cz kompozycji znalaza si w kadrze.
Przykad martwej natury: nalenik
Przykad krajobrazu: Zamek Ogrodzieniec
Przykad zdjcia portretowego: Majka Jeowska
2.8.1 Kadrowanie podstawy

Kadrowanie okrela, w jaki sposb wkomponowany jest
w cao zdjcia wybrany przez nas do uwiecznienia
obiekt, lub te, jeli fotografujemy wiele obiektw na raz,
jak s one rozplanowane na powierzchni zdjcia. Sposb kadrowania zaley od tematu zdjcia, czyli tego, co
chcemy widzowi za jego pomoc przekaza.
Oglna i podstawowa zasada poprawnego kadrowania
gosi:
Wykonaj zdjcie tak, eby gwny temat
zdjcia rzuca si od razu w o czy, a to, co
niewane, nie rozpraszao uwagi widza.
W praktyce, przy fotografowaniu dokumentacyjnym jednego obiektu naley pilnowa aby:
2.8. FOTOGRAFIA/WYBR OBIEKTU DO ZDJCIA
23
1. Fotografowany obiekt by na pierwszym planie i nie drze duego obszaru nieba (ktry powinien zaj od 1/3
by niczym przesonity.
do nawet 2/3 kadru) oraz zadbanie, aby na zdjciu na
pierwszym i drugim planie byy jakie niewielkie obiek2. Obiekt ten zajmowa duo miejsca w kadrze i by ty, ktre daj wyobraenie o rozmiarach fotografowanej
wyranie widoczny. Zobacz rozdzia Edycja kadru. przestrzeni. Czsto stosowanym zabiegiem jest tu np. po3. Powinien by jednak widoczny w caoci i w kadrze zornie przypadkowe umieszczenie w rogu kadru gazpowinno by te troch powietrza tzn. odpo- ki drzewa, ktre tworzy rodzaj obramowania zdjcia. Inwiednie to dookoa obiektu obiekt w adnym razie ny zabieg polega na poczekaniu a w kadrze znajdzie si
nie powinien styka si z krawdzi zdjcia, ani by cho jedna, maa ludzka sylwetka na drugim planie. Jeszucity"; o ile ucicie mniej istotnych fragmentw cze inny zabieg polega na uyciu obiektw, ktre wchoobiektu jest czasami akceptowalne, o tyle stykajcy dz w gb zdjcia np. potu, drogi czy szpaleru drzew.
si z krawdzi zdjcia obiekt jest ewidentnym b- Zdjcia pejzaowe bez obiektw na pierwszym i drugim
dem kadrowania; jeli obiekt ma by obcity mu- planie sprawiaj wraenie paskich skadaj si jakby
si by obcity wiadomie i w dobrze przemylanym tylko z samego ta. W przypadku rozlegych zdj widokowych, oddanie ich w caoci wymaga czsto wykonania
miejscu.
zdj panoramicznych. Zdjcia te mog nie mie obiek4. To nie powinno rozprasza widza np. w tle nie tw na pierwszym i drugim planie oraz duego obszaru
powinno by zbyt ostrych i zbyt kolorowych obiek- nieba, gdy wraenie ogromu przestrzeni daj same wymiary zdjcia.
tw.
Wreszcie zdjcia portretowe ludzi i zwierzt take rzJeeli chcemy, aby zdjcie miao walor dokumentacyj- dz si swoimi prawami, ktre zale w duym stopniu od
ny, fotografowany obiekt powinien zajmowa centraln rodzaju portretu. Mona wyrni nastpujce rodzaje:
cz zdjcia, nawet jeli elementy ta s ciekawe i uzyska dziki nim mona dobry efekt artystyczny. Czasa Z rozmytym tem zdjcia te wykonuje si z mami jednak ze wzgldw kompozycyjnych fotografowany
gbi ostroci, tak aby wyodrbni ciao portreobiekt moe znajdowa si w czci prawej czy lewej katowanej osoby; posta portretowana powinna by
dru, ze wzgldu na istotne inne obiekty sytuacyjne np.
umieszczona centralnie, ale nie cakowicie symeartysta z instrumentem muzycznym, ktry ze wzgldu na
trycznie przy czym naley zostawi wicej pustego
profesj tej osoby, nie powinien by ucinany, aby lepiej
miejsca po tej stronie kadru, w ktr skierowane s
wyeksponowa sylwetk muzyka.
oczy lub przd osoby; duy wpyw na odbir takiego
Nieco inne zasady dotycz fotografowania scen i zdazdjcia ma barwa rozmytego ta; ktra musi tworzy
rze. Ich gwnym tematem jest bowiem owo zdarzenie,
albo miy dla oka kontrast z dominujc barw ciaa nie sam zyczny obiekt w nim uczestniczcy. Najwaa; albo mie zgaszone kolory, ktrych istnienia si
niejsze w tego rodzaju zdjciach jest przedstawienie epinawet wiadomie nie zauwaa.
centrum wydarze. Np. zdjcie z katastrofy kolejowej
Na specjalnie dobranym tle przy tego rodzaju
powinno przedstawia gwnie punkt, w ktrym do niezdjciach zwykle aranuje si modela, umieszczajc
go doszo i dawa pogld na skal zniszcze. Nie jest tu
go bardzo blisko ta np. sadza si na interesujco
bdem obcicie czci pocigu, ktra nie ulega zniszwygldajcym meblu pod cian, ktra ma ciekawy
czeniu. Zdarzenia warto czasami fotografowa te w tzw.
kolor lub faktur. Model musi by tak ustawiony w
ciasnych kadrach to znaczy z celowo obcitymi fragkadrze, aby to zajmowao co najmniej poow zdjmentami obiektw, gdy daje to czsto wraenie uczestcia; w tego rodzaju zdjciach nie jest bdem pozoniczenia z bliska w fotografowanej sytuacji.
stawienie duej przestrzeni z jednego boku lub nad
Z kolei fotografowanie obiektw ruchomych rzdzi si
gow modela o ile oczywicie mamy tam interejeszcze innymi prawami mianowicie obowizuje tu zasujce to. Tego rodzaju zdjcia wykonuje si czsada, e na zdjciu musi pozosta ok. 1/3 pustego kadru
sto przy bocznym wietle; dziki czemu pojawiaj
w kierunku, w ktrym nastpuje ruch, tak eby widz mia
si na nim gbokie cienie, wzbogacajce faktur
wraenie, e obiekt za chwil wejdzie w t pust cz kata; naley w takich przypadkach uwaa, aby owych
dru. Duym bdem kompozycyjnym w takich zdjciach
cieni nie obci; gdy stanowi one istotny element
jest pozostawienie wicej wolnego miejsca za obiektem
kompozycji.
ni przed nim. Daje to bowiem wraenie, e fotograf nie
zdy wykona zdjcia na czas, a fotografowany obiekt
Sytuacyjny taki portret przedstawia fotografozaraz ze zdjcia ucieknie. Podobnymi prawami kadrowawan osob wykonujc charakterystyczn dla niej
nia rzdzi si te dokumentacyjna fotograa sportowa.
czynno czy znajdujc si w charakterystycznej
Jeszcze inne zasady dotycz zdj pejzaowych. Na
zdjciach tych wane czsto jest przedstawienie ogromu
pustej, niezagospodarowanej przez czowieka przestrzeni. Efekt ten mona uzyska przez umieszczenie w ka-
dla niej sytuacji (np. kolarz pozujcy na rowerze,

ksidz trzymajcy hosti, muzyk trzymajcy instrument itp.) tego rodzaju portrety rzdz si prawami podobnymi do zdj dokumentujcych wydarze-
24

nia ich faktycznym tematem jest nie tyle sama osoba, ile udzia tej osoby w fotografowanym zdarzeniu. Naley zatem tak wykadrowa zdjcie, aby widoczne byy wszystkie istotne elementy zdarzenia;
np. mona muzykowi grajcemu na gitarze obci"
nogi, ale musi by na zdjciu dobrze widoczny cay
instrument i rce muzyka.
2.8.2
Zasada trjpodziau
kluczowe elementy kadru oraz e centrowanie obiektw

wzgldem tych punktw daje ciekawsze dla oka efekty
ni umieszczanie ich cile w rodku kadru. Np. zdjcie
portretowe, o ile to moliwe, warto wykona tak, aby jedno oko portretowanej osoby wypado w jednym z punktw gorcych. Podobnie jeli mamy np. zdjcie krajobrazowe z potem wchodzcym w gb kadru najlepiej bdzie
wygldao zdjcie, na ktrym pot bdzie si koczy w
jednym z punktw gorcych.
Linie trjpodziau warto z kolei bra pod uwag, gdy
mamy kadr, na ktrym wystpuj naturalne linie
zwaszcza linia horyzontu i krawdzie budynkw. Przy
wykonywaniu zdj krajobrazowych, np. na play, uzyskamy najbardziej zrwnowaony i konwencjonalny kadr,
gdy lini horyzontu ustawimy na wysokoci 2/3 kadru, a
granic morza i piasku na wysokoci 1/3 kadru.
Trjpodzia uatwia te oglne rwnowaenie kadru.
Np. jeli fotografujemy dwa rwnowane obiekty, midzy ktrymi wystpuje jaka relacja, warto rozway
umieszczenie jednego z nich w rodku grnego, lewego
pola kadru, a drugiego w rodku prawego dolnego w
efekcie uzyskamy o akcji, przechodzc skonie przez
dwa gorce punkty i rodek kadru.
Siatka podziau 1/3 z zaznaczonymi punktami gorcymi
Warto jednak zawsze pamita, e zasada trjpodziau

jest tylko elementem wspomagajcym uzyskanie ciekawego kadru i nie naley si tej zasady niewolniczo trzyma. Jeli ma si lepszy pomys na organizacj kadru,
wynikajcy naturalnie z tematu zdjcia, mona a nawet
trzeba zignorowa zasad trjpodziau. Zasada ta pomaga jednak zorganizowa kadr, gdy nie ma si lepszego
pomysu na jego kompozycj.
2.8.3 Zasada prawo-d"
Kadr podzielony siatk 1/3; gwny obiekt zdjcia drzewo jest

umieszczony w dolnym, prawym punkcie gorcym, a linia horyzontu przecina kadr w 1/3 wysokoci, dziki czemu caa kompozycja jest przyjemna dla oka i sprawia wraenie przemylanej
Zasada prawo-d" gosi, e przy niezrwnowaonych,

niesymetrycznych kadrach lepiej jest kluczowy obiekt
zdjcia, majcy najwiksz wag optyczn", umieci
w dolnym, prawym punkcie gorcym, ni lewym, grnym. Jest to szczeglnie dobrze zauwaalne przy kadrach
pionowych, w ktrych umieszczenie obiektu w rodku lub
u gry kadru daje wyrane wraenie dyskomfortu u wikszoci osb. Obiekty umieszczone zbyt wysoko w kadrze
pionowym sprawiaj bowiem wraenie, jakby miay zaraz spa albo jakbymy patrzyli si na nie z dou. Zasada
ta dziaa te, cho w mniejszym stopniu, w przypadku kadrw poziomych.
W stosunku do obiektw ruchomych i uj dynamicznych

zasada prawo-d" oznacza z kolei, e ruch na zdjciu
powinien si raczej odbywa z prawej na lew a nie na
odwrt. Prowadzi to do wniosku, e w tych przypadkach
sam obiekt powinien raczej znajdowa si w grnym lub
Punkty te nazywa si gorcymi, poniewa badania per- dolnym prawym punkcie gorcym.
cepcji ludzkiej wskazuj, e ludzie maj tendencj do Zasada prawo-d" nie jest jednak, podobnie jak zasaszczeglnego zwracania uwagi wanie na te punkty. da trjpodziau regu, ktrej si trzeba za wszelk cen
Praktyka pokazuje, e w tych punktach warto umieszcza niewolniczo trzyma.
Zasada trjpodziau jest ogln metod komponowania
kadru. Polega ona na podziale kadru w pionie i poziomie
na trzy rwne czci. W rezultacie tworzy si 9 pl kadru
i cztery punkty krzyowania si linii podziau.
2.9. FOTOGRAFIA/USTAWIANIE OSTROCI
2.8.4
Proporcje rozmiarw kadru
Na wraenie, jakie wywouje zdjcie, znaczny wpyw

maj proporcje jego bokw. Dwie najczciej stosowane proporcje bokw prostokta kadru to 3:2 i 4:3.
Proporcje 3:2 to standard stosowany w lmach maoobrazkowych, papierze fotogracznym i przeniesiony do
cyfrowych lustrzanek. Kadr 3:2 jest stosunkowo dugi i
w ukadzie poziomym odpowiada mniej wicej typowemu polu widzenia czowieka. Kadr ten ma siln dynamik, gdy punkty gorce s w nim wyranie oddalone od
rodka kadru i umieszczenie w nim obiektw poza bocznymi liniami trjpodziau jest odbierane jako zdecydowanie asymetryczne ujcie tematu. Wymiary te dobrze
nadaj si do zdj krajobrazowych, architektury i w pozycji pionowej s idealnie dostosowane do przedstawienia stojcej sylwetki czowieka. Kadr ten wietnie nadaje si te do fotografowania obiektw ruchomych, gdy
bez adnej szkody dla rwnowagi zdjcia mona pozostawi 1/3 kadru pust. Kadr ten jednak jest czsto za dugi
do przedstawiana w jego rodku obiektw o proporcjach
zblionych do koa lub kwadratu, gdy po jego bokach
zostaje wtedy za duo niewykorzystanej przestrzeni.
25
istotn cz kadru (np. obcity zostanie czubek gowy).
Warto zatem zastanowi si, czy zamiast oferowanych w
standardzie zdj przycitych (FILL) nie wybra odbitek penych (niepasujcych do tradycyjnych albumw
fotogracznych) lub z ramk" (FIT). W tych ostatnich
zamiast przycina wystajc ponad kadr cz, dopasowuje si jego krtsz cz (wysoko), a brakujcy kadr
wypenia biaymi paskami po bokach.
Kadry o bardziej rwnych proporcjach boku ni 4:3 sprawiaj wraenie niemal kwadratowych i na og sprawiaj
niemie wraenie na widzach. Wyjtkiem jest tylko kadr
cile kwadratowy. Kadr daje ciekawe efekty przy ciasnych ujciach, z obiektami umieszczonymi w pobliu rogu kadru i skierowanymi do jego rodka, a take w przypadku, gdy gwnym tematem zdjcia jest faktura lub kolor detalu, a nie ksztaty fotografowanych obiektw.
Kadry bardzo dugie o proporcjach 5:1 i wicej daj wraenie panoramiczne, gdy czowiek nie jest w stanie ogarn ich jednym spojrzeniem, lecz musi w trakcie ich ogldania wdrowa wzrokiem z jednego koca zdjcia na
drugi. Nadaj si one zatem wietnie do ujmowania szerokich pejzay.
Przykady zych kadrw
Ucite skrzydeka i odwok
Ucita rka i gryf gitary
Brak wolnego miejsca w kierunku, w ktrym patrzy
pies
2.9 Fotograa/Ustawianie ostroci

Jeeli wybralimy ju odpowiedni obiekt do sfotografowania, wane jest, aby wykonane zdjcie byo ostre, czyli
Proporcje kadru 4:3 ma wikszo matryc kompakto- aby fotografowany obiekt by na nim przedstawiony wywych aparatw cyfrowych, jest to rwnie standardowa ranie.
proporcja zwykych telewizorw i monitorw kompute- Aby uzyska odpowiedni jako zdjcia, naley wzi
rowych. Jest to na tyle typowy kadr, e ludzie odbieraj pod uwag, poza doborem odpowiedniej czuoci, take
go jako co oczywistego, dziki czemu same jego propor- wybr odlegoci ogniskowania i kwesti gbi ostroci
cje nie narzucaj prawie adnej dynamiki zdjcia. Boki oraz zdolno rozdzielcz obiektywu.
w kadrze 4:3 s na tyle rne, e nie sprawiaj wraenia kwadratu, ale te nie daj wraenia, e jest on dugi.
Kadr 4:3 jest zatem z natury bardziej statyczny od 3:2. 2.9.1 Wybr odpowiedniej odlegoci ogniNadaje si on wietnie do zrwnowaonych uj pojeskowania
dynczych obiektw, zwaszcza takich, ktre nie s szcze Nastawy automatyczne (AF) w przypadku wikglnie dugie. Umieszczenie obiektu w jednym z punktw
szoci obecnie produkowanych aparatw fotogragorcych tego kadru sprawia wraenie jakby by on niecznych mona uy opcji automatycznego focusu
mal w rodku, zatem caa kompozycja nie daje wraenia
(na aparatach funkcja ta jest okrelona jako AF).
silnej nierwnowagi. Naley jednak pamita, e w przyNiektre aparaty w ogle nie maj opcji manualpadku tego kadru zdjcie wywoane w punkcie fotogranego nastawu ostroci, jestemy wic w takich apacznym na standardowym papierze fotogracznym zostaratach skazani na AF. Na szczcie AF wiknie wyskalowane tak, by jego szeroko odpowiadaa szeszoci wspczesnych aparatw sprawdza si carokoci papieru, natomiast nadmiar wysokoci zostanie
kiem dobrze w niemal wszystkich, typowych syprzycity (od gry i od dou) i moemy straci czasem
Zdjcie wykonane kompaktem (4:3), wywoane w opcji FIT
26

istniej rne tryby funkcjonowania automatycznego nastawu ostroci, ktre s bardziej szczegowo
opisane w rozdziale Automatyczny focus.
Tylko kwiat na pierwszym planie jest ostry, reszta kwiatw stanowica dopenienie kompozycji jest nieostra. Gorszym efektem
byoby jednak wybranie ostroci na obiekcie w tle.
Nastawy manualne (MF) manualne ustawianie

ostroci warto stosowa w sytuacji, gdy wykonujemy zdjcia drobnych, maych i ruchomych lub drgajcych obiektw. W takich sytuacjach automatyczne nastawy mog powodowa, e nawet ustawienie
ostroci w trybie AF-S na jednym punkcie i zamroenie nastawu moe nie da spodziewanego efektu.
Tego typu sytuacje zdarzaj si, jeeli np. chcemy
wykona zdjcie drobnej roliny, lekko koyszcej
si na wietrze. Szczeglnie trudne do uchwycenia s
te obiekty pprzezroczyste, takie jak np. pajczyny. Automatyczne tryby nastawu ostroci zawodz
te czsto w trudnych warunkach owietleniowych
np. przy robieniu zdj noc. Noc jednak bardzo
trudno jest te ustawi ostro manualnie, zwaszcza
w aparatach, ktre maj ciemne wizjery lub mae
ekrany podgldu zdj.
Przed wykonaniem zdjcia nale zwrci uwag, czy
przed obiektem nie znajduj si niepodane elementy,
np. czy przed fotografowanym grzybem nie powiewa li
trawy. Po zrobieniu zdjcia taki element moe zmieni
si w rozmyt plam i zepsu efekt.
2.9.2 Wybr gbi ostroci

Na tym zdjciu dobrze wida, co jest fotografowanym obiektem.
Ostro ustawiona na jaja skrzeku, natomiast to/otoczenie zdjcia jest mniej wyrane.
Zastosowanie duej wartoci przysony i krtkiej ogniskowej pozwala pokaza niemal ca dugo placu w. Marka w Wenecji.
Gbia ostroci to zakres odlegoci od obiektywu, w

ktrym fotografowane obiekty wyjd wyranie i ostro
na zdjciu. Przy maksymalnej gbi ostroci uzyskuje
si zdjcie, na ktrym dokadnie wszystkie fotografowane obiekty s ostre. Nie zawsze jest to jednak podane. Przy maej gbi ostroci mona bowiem wyodrbni
optycznie jeden, wybrany obiekt, a wszystkie pozostae
bd na zdjciu stanowiy rozmazane, nierozpraszajce
uwagi ogldajcego to. Std du gbi ostroci nazwa
si czasem opisujc, za ma wyodrbniajc.
W przypadku fotograi dokumentacyjnej wane jest, aby
wszystkie elementy interesujcego nas obiektu byy ostre.
Zazwyczaj przy zdjciach pejzaowych chcemy, aby miay one maksymaln gbi ostroci, natomiast przy zdjciach portretowych i przyrodniczych dy si do ustawienia takiej gbi, aby tylko jeden interesujcy obiekt
(twarz, rolina, zwierz) by ostry, cho czasami s od
tego wyjtki, np. gdy wane jest przedstawienie interesujcego nas obiektu wraz z jego otoczeniem.
tuacjach zdjciowych, a przy zrozumieniu sposobu

rnych trybw jego dziaania, mona te z powo- Gbia ostroci zaley generalnie od dwch czynnikw:
dzeniem robi z jego wykorzystaniem zdjcia niety Dugoci ogniskowej obiektywu aparatu im ognipowe. Problem z ostroci wystpuje najczciej w
skowa dusza, tym gbia jest mniejsza std aprzypadku fotografowania niezbyt wielkich obiektwiej jest wyodrbni obiekt z ta przy pomocy tetw, czsto w przypadku rolin, zwierzt czy grzyleobiektywu ni obiektywu szerokoktnego a gdy
bw, cho tutaj w wielu aparatach pomaga specjalny
mamy obiektyw z zoomem, aby wyodrbni obiekt
program do zdj zblieniowych. W wielu aparatach
2.10. FOTOGRAFIA/USTAWIANIE CZASU I PRZYSONY
27
z ta, naley si od niego odsun i wybra jak najwikszy moliwy zoom. Dusza ogniskowa pociga
za sob take konieczno znacznie stabilniejszego
chwytu aparatu i minimalizacj drga.
wane poprawnie ani kolory, ani ksztaty fotografowanego

obiektu. Gdy do elementu dotrze za mao wiata, zdjcie wyjdzie zbyt ciemne, z licznymi czarnymi polami, na
ktrych rwnie nie zarejestruj si kolory i ksztaty fotografowanych obiektw.Widoczne bd zlewajce si w
Ustawienie przysony im przysona ma wiksz jedn cao,ciemniejsze partie fotografowanego obrazu.
warto (czyli obiektyw jest mocniej przesonity),
tym gbia ostroci te jest wiksza. Aby zatem Poprawna ilo wiata, jaka powinna dotrze do eleuzyska ma, wyodrbniajc gbi ostroci, na- mentu wiatoczuego zaley od jego czuoci. W aparaley maksymalnie otworzy przeson i odpowied- tach cyfrowych mona w do szerokim zakresie steronio skrci czas nawietlania na ile tylko pozwa- wa czuoci matrycy. O wpywie czuoci na wykonylaj na to warunki owietleniowe. Rozmywanie ta wane zdjcia mona przeczyta w rozdziale Czuo maprzez uycie maej wartoci przysony nazywane jest trycy lub kliszy.
bokehowaniem.
Odpowiedni w danych warunkach owietleniowych nastaw czasu nawietlania i przysony, ktry dostarczy do
Oto przykad zdj wykonanych temu samemu przed- elementu wiatoczuego waciw ilo wiata, nazywamiotowi z rnymi wartociami przysony. Zdjcie po le- ny jest poprawn ekspozycj zdjcia. Dla niemal kadych, oprcz bardzo skrajnych, warunkw owietleniowej stronie ma widocznie wyraniejsze to.
wych mona wybra minimum 6 rnych poprawnych
Natomiast ciekawie mog wychodzi take zdjcia, w par: czas nawietlania/przysona. Mimo e poprawne
ktrych interesujcy nas obiekt nie znajduje si na pierw- kada z tych par da w rezultacie nieco inne zdjcie.
szym planie, np. osoba znajdujca si porodku tumu
przechodniw. Jednake zazwyczaj im dalej znajduje si
to i obiekt i im mniejsza jest odlego obiektu od tego ta, tym trudniej jest wykorzysta efekt dobrej gbi 2.10.1 Przysona
ostroci.
Niektre aparaty zwaszcza drosze modele lustrzanek
jednoobiektywowych maj podgld gbi ostroci. Podgld ten polega na tym, e po naciniciu do poowy przycisku zwolnienia spustu migawki lub specjalnego, dodatkowego przycisku przysona zamyka si do pozycji takiej,
w jakiej bdzie wykonane zdjcie, dziki czemu w wizjerze da si zaobserwowa, ktre obiekty wyjd na zdjciu
ostro, a ktre nie. Z kolei niektre obiektywy staoogniskowe zaopatrzone s w skal umoliwiajc atwe oszacowanie gbi ostroci przy danym nastawie przysony.
2.9.3
Przykady zdj z poprawnie dobran gbi ostroci
2.9.4
Przykady zdj nieostrych lub ze z

gbi ostroci
2.10 Fotograa/Ustawianie czasu i

przysony
Ustawianie czasu nawietlania zdjcia i przysony obiektywu aparatu decyduje o iloci wiata, ktre dotrze
do elementu wiatoczuego (matrycy w aparatach cyfrowych lub bony fotogracznej w aparatach tradycyjnych).
Ilo wiata docierajca do elementu wiatoczuego musi by tak dobrana, aby element ten by w stanie zarejestrowa poprawne zdjcie. Gdy do elementu dotrze za duo wiata, zostaje on olepiony, na skutek czego zdjcie
bdzie przewietlone czyli w wielu jego miejscach b- Przysona na grze odsonita, na dole prawie cakowicie zadzie wida biae pola, na ktrych nie zostan zarejestro- sonita
28
Przysona to rodzaj specjalnej, regulowanej kurtyny, ktra moe wpuszcza przez obiektyw do wntrza aparatu
wicej lub mniej wiata. Zwykle ma ona posta 7 lub wicej nachodzcych na siebie czarnych listkw, ktre zwaj lub rozszerzaj otwr obiektywu. Warto przysony
jest zwykle podawana w postaci uamka maksymalnego
otworu wzgldnego obiektywu (f/x). Np. warto f/1 to
cakowicie otwarta przysona, a warto f/22 to malutki
otwr, ktrego rednica odpowiada 1/22 otworu wzgldnego. Konstrukcja prawie wszystkich obiektyww powoduje, e ich maksymalny otwr wzgldny jest mniejszy
ni teoretycznie dla nich moliwy i dlatego nie mona w
nich wybra przesony f/1, tylko np. f/2.

bia ostroci nie ma wikszego znaczenia tzn. w
sytuacji, gdy wszystkie obiekty w kadrze znajduj
si w mniej wicej tej samej odlegoci od obiektywu. Przy tych wartociach przysony w wikszoci obiektyww mona najatwiej uzyska zdjcia o
najlepszej jakoci oddania szczegw i najbardziej
rwnomiernej dystrybucji wiata, gdy wykorzystywana jest wtedy najbardziej optymalna, rodkowa
cz soczewek obiektywu, co powoduje, e jest
najmniejsze ryzyko uzyskania zdj z wadami wynikajcymi z jego konstrukcji, takimi jak aberracja
chromatyczna czy dystorsja. Przysony oglne s
czsto stosowane przy wykonywaniu zdj studyjnych.
Przysony o wartociach od f/16 wzwy nazywa si
opisujcymi, gdy w ich efekcie uzyskuje si zdjcia z bardzo du gbi ostroci. Te przysony stosuje si dla sytuacji, gdy w kadrze mamy obiekty
znajdujce si zarwno daleko jak i blisko od obiektywu i chcemy, aby wszystkie one wyszy ostro. Mog to by np. zdjcia dugich budynkw, ulic, drg ze
szpalerem drzew czy zdjcia pejzaowe, na ktrych
chcemy dla uzyskania ciekawej kompozycji mie te
ostre obiekty z pierwszego planu.
2.10.2 Czas nawietlania
Automatycznie regulowana przysona we wspczesnych obiektywach potra by bardzo skomplikowana
Tradycyjnie, z czasw stosowania aparatw, ktre miay wycznie rczny nastaw przysony w postaci piercienia obrotowego na obiektywie, utary si standardowe
wartoci przysony wyskalowane tak, e kada kolejna przysona dostarcza do wntrza obiektywu dokadnie
poow wiata poprzedniej. Te tradycyjne wartoci to:
f/1,4, f/2, f/2,8, f/4, f/5,6 f/8, f/11, f/16, f/22, f/32 i f/64.
Drosze, wspczesne aparaty cyfrowe umoliwiaj wybr take porednich wartoci przysony.
Czas nawietlania jest wartoci, ktra okrela, jak dugo migawka, czyli specjalna kurtyna odcinajca obiektyw
od elementu wiatoczuego, bdzie otwarta. Na rwni z
przyson decyduje to oczywicie o iloci wiata, ktra
dotrze do elementu wiatoczuego aparatu. Oprcz tego, e zmiana czasu nawietlania umoliwia odpowiedni zmian przysony, czas ten ma silny wpyw na to, czy
ruchome obiekty oddane zostan ostro, czy te bd rozmyte. Czas w aparatach jest zwykle podawany w sekundach. W tradycyjnych aparatach skala wyboru czasu bya
tak dobrana, aby podobnie, jak to jest z przyson, kada
kolejna warto dostarczaa do wntrza aparatu poow
iloci wiata wartoci poprzedniej. Tradycyjnie stosowanymi czasami nawietlania s: 30, 15, 7,5, 3, 1,5, 1, 1/2,
1/4, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500 i 1/1000, cho
wspczesne aparaty wysokiej klasy maj zwykle moliwo wyboru take czasw porednich.
Przysona oprcz tego, e zmniejsza ilo wiata docierajcego do wntrza aparatu, ma te silny wpyw na gbi W przypadku obiektw zupenie nieruchomych jest w zaostroci. Oglnie im warto przysony jest wiksza, tym sadzie wszystko jedno, jaki czas nawietlania wybierzewiksza jest te gbia ostroci. W zwizku z tym:
my i bdzie to uwarunkowane tylko odpowiedni wartoci przysony, ktra da nam podan gbi ostroci.
Przysony o wartociach od f/1,4 do f/5,6 nazywane Trzeba tylko pamita, e ze wzgldu na to, e nikt nie
s wyodrbniajcymi, gdy zwykle prowadz do potra zbyt dugo trzyma aparatu cakowicie nieruchozdj z nieostrym tem co jest wane, gdy chce si mo, po to, aby uzyska wyrane, nieporuszone zdjcie
wyrni jaki element kadru z ta; przy tych warto- przy czasach duszych ni 1/1251/60 s, konieczne jest
ciach przysony np. na portrecie ostra bdzie twarz zamontowanie aparatu na statywie lub skuteczne unierumodela, a to cakowicie lub czciowo rozmazane. chomienie go w inny sposb.
Przysony o wartociach od f/8 do f/11 nazywaj W przypadku obiektw ruchomych czas nawietlania ma
si oglnymi. Stosuje si je do zdj, gdzie g- kluczowy wpyw na to, jak na zdjciu bdzie wyglda
2.10. FOTOGRAFIA/USTAWIANIE CZASU I PRZYSONY

obiekt. Generalnie, jeli chcemy uzyska ostre zdjcie ruchomego obiektu musimy stosowa tym krtszy czas nawietlenia, im szybciej ten obiekt si wzgldem nas porusza. wiadome stosowanie duszych czasw nawietlania
do ruchomych obiektw daje jednak moliwoci oddania
na zdjciu wraenia ruchu.
29
trze lub waty cukrowej przy fotografowaniu wodospadw i szybko pyncych potokw.
Czasy nawietlania 1/151/2 s daj zawsze efekt silnego rozmycia przemieszczajcego si obiektu; ale
na og widoczne wci bd oglne jego zarysy;
czasy te nadaj si do tzw. panoramowania, czyli
podania obiektywem za poruszajcym si obiektem, dziki czemu sam obiekt bdzie ostry, a delikatnemu czy silniejszemu rozmyciu ulegnie to.
Czasy nawietlania dusze ni 1/2 s daj zwykle
ju tylko niewyrane smugi, ruchomy obiekt staje
si nierozpoznawalny i sprawa wraenie pprzezroczystego; w praktyce czasy takie stosuje si tylko w
rozmaitych kreatywnych technikach fotogracznych
oraz przy wykonywaniu nocnych zdj drg, na ktrych wiata samochodw tworz charakterystyczne
wietlne smugi.
Efekt zmiany czasu nawietlania zdjcie wodospadu
2.10.3 Zalenoci przysona czas nawietlania
Jak ju bya mowa dla niemal kadych warunkw

owietleniowych istnieje zwykle wiele par przysona/czas
nawietlania, ktre dostarcz do wntrza aparatu waciw ilo wiata. Trzymajc si tylko tradycyjnych skal
tych wartoci, mona bardzo atwo obliczy w pamici
wszystkie poprawne pary, pamitajc, e wzrost o jeden
stopie na skali czasu musi si wiza ze zmian o jeden
stopie na skali przysony. Np. jeli wiemy, e poprawn
ekspozycj uda si uzyska przy czasie 1/125 s i f/16, to
znaczy, e bdzie to te moliwe przy: 1/60 s i f/22 oraz
przy 1/250 i f/8. Daje to kademu fotografowi spor swobod doboru czasu nawietlania lub przysony, po to, aby
Efekt dugiego czasu nawietlania (4/5 sekundy)
np. uzyska zdjcie o odpowiednio maej gbi ostroci
lub uzyska wraenie ruchu przez rozmycie fotografowaIstniej do proste reguy, ktrych zapamitanie umonego obiektu.
liwia uzyskanie podanego efektu przy fotografowaniu
Ograniczeniem jest jednak fakt, e wzrost czasu naruchomych obiektw:
wietlania zawsze wymusza odpowiednio wiksz
Czasy nawietlania od 1/250 i krtsze s nazywa- przyson!. Gdy zatem chcemy np. zrobi zdjcie, ktre
ne zamraajcymi, gdy oddaj ostro nawet bar- jednoczenie ma nam wyodrbni ruchomy obiekt z ta
dzo dynamiczne akcje; oglna zasada gosi, e jeli i nada mu delikatn dynamik ruchu przez kontrolowaobiekt porusza si w stosunku do obiektywu wzdu ne rozmycie jego ruchomych czci (np. zdjcie tancerza
przeduenia jego osi (czyli zblia si lub oddala, ale z wyran twarz, niewyranym tem i rozmytymi w runie przemieszcza si na boki) wystarcza czas na- chu nogami) natraamy na barier, gdy w danych wawietlania 1/250, jeli natomiast porusza si prosto- runkach owietleniowych moe si okaza, e niemoliwe
padle do osi obiektywu (np. gra-d lub z prawej jest uycie niezamraajcego czasu nawietlania i wyoddo lewej) to konieczny jest czas 1/500 i wyej; takie rbniajcej przysony, gdy uzyskalibymy przewietlone
czasy nawietlania umoliwiaj wykonanie ostrego zdjcie. W takich przypadkach konieczne jest uycie lzdjcia samochodu na autostradzie czy rozbryzgu- tra szarego lub maksymalne zmniejszenie czuoci elementu wiatoczuego. Duo trudniej jest w sytuacji, gdy
jcych si kropel wody.
nasze wymarzone warunki ekspozycji doprowadziyby do
Czasy nawietlania rzdu 1/60 sekundy daj efek- uzyskania zdjcia niedowietlonego. Wwczas konieczne
ty lekkiego rozmycia ruchomego obiektu; jest to jest uycie lampy byskowej lub maksymalne zwikszenie
czas, ktry umoliwia wykonanie zdj, na ktrych czuoci matrycy, co jednak wie si ze wzrostem szumu
np. wida deszcz w postaci jednolitych smug przecina zdjciu. Rozwizaniem moe te by uycie obiektynajcych zdjcie czy uzyskanie efektu lici na wie- wu o jak najwikszej jasnoci.
30
2.11 Fotograa/Zarzdzanie kolorem

Jakkolwiek fotograf jest ograniczony w kwestii doboru
barw tym, co zastanie w naturze, barwa jest bardzo istotnym elementem kompozycji zdj. W przypadku fotograi dokumentacyjnej celem, przynajmniej teoretycznie, jest po prostu jak najwierniejsze oddanie prawdziwych barw dokumentowanych obiektw. Owa prawdziwo" jest jednak w praktyce kwesti dyskusyjn i
uznaniow.
Obiekty jako takie nie maj swoich przypisanych na zawsze barw. Wikszo fotografowanych obiektw jest
nieprzezroczysta i nie emituje sama wiata, a jedynie
selektywnie odbija cz (rednio 18%) padajcego na
nie wiata. Ich barwa docierajca do ludzkiego oka jest
zatem wypadkow budowy chemicznej ich powierzchni,
faktury oraz koloru wiata padajcego. Np. licie drzew
w wietle dziennym wydaj si zielone, jednak gdy owietli si je czerwonym wiatem, stan si czarne, a gdy tym - niebieskie.
Na og za prawdziwe uwaa si barwy, ktre wida
w ostrym wietle sonecznym lub w wietle sztucznym
Zdjcie bez korekty balansu bieli, wykonane w wietle lamp uzblionym maksymalnie do wiata sonecznego, gdy s
orescencyjnych
to najczciej spotykane rda wiata. rda te emituj
wiato, ktre tylko pozornie wydaje si biae. W istocie
jednak nie jest ono doskonale biae, lecz posiada zoone
i nierwnomierne widmo, w ktrym dominuj okrelone
barwy. wiato soca o wicie i zachodzie jest pomaraczowe, dopiero w poudnie staje si prawie biae,
cho jego barwa jest inna w dzie pochmurny i dzie bezchmurny, a take zaley od pory roku i szerokoci geogracznej. wiato z tradycyjnych arwek z wolframowymi arnikami jest lekko te, za wiato z arwek
sodowych jest silnie te, wreszcie wiato emitowane
przez wietlwki jest lekko seledynowe. Dodatkowo jeszcze wiato moe pada na fotografowan scen po odbiciu si od innych obiektw - np. cian pomalowanych
farb olejn na jaki intensywny kolor.
2.11.1
Balans bieli
Jeli zaley nam na tym, aby barwy na zdjciu byy takie, jakie powinny by, gdyby fotografowana scena bya
owietlona ostrym, biaym wiatem, musimy we wszystkich innych przypadkach dokona korekty zarejestrowanych faktycznie barw. Korekta ta w jakim sensie faszuje
rzeczywisto, gdy przeksztaca faktycznie zarejestrowane w okrelonym wietle barwy na ich hipotetycznie
prawdziwe odpowiedniki w wietle biaym. Na og jednak ludzie oczekuj, aby na zdjciu byy zarejestrowane
prawdziwe barwy fotografowanych obiektw - tzn. np.
aby suknia panny modej wysza na zdjciu biaa - nawet,
jeli w kociele wygldaa na zielonkaw, bo bya owietlona wiatem z zamontowanych u poway wietlwek.
To samo zdjcie skorygowane
W przypadku tradycyjnej fotograi kolorowej korekta

ta jest dokonywana w momencie wykonywania odbitek
przez takie dobranie specjalnego ltru, aby dawa on
barw bia punktu na zdjciu, o ktrym byo wiadomo,
2.12. FOTOGRAFIA/ZDJCIA Z FLESZEM
31
e powinien by cakowicie biay. W praktyce okazywa- 2.11.2 Kolory a warunki ekspozycji, odleo si, e wystarcza zestaw kilku/kilkunastu ltrw odgo od celu i inne warunki otoczepowiadajcy typowym warunkom owietleniowym, aby
nia
wikszo zdj miaa zadowalajcy, naturalny kolor
bieli. Uycie ltra powoduje nie tylko zmian barwy tego
Na zarejestrowane barwy na zdjciu silny wpyw maj
obiektu, ktry powinien wyj biay, ale te odpowiednio
take warunki ekspozycji. Przy zdjciach niedowietlowszystkich innych.
nych wicej jest tonw barw ciepych, janiejsze fragW aparatach cyfrowych dziaa to w gruncie rzeczy na tych menty zdjcia maj bardziej nasycone barwy, za ciemsamych zasadach. Maj one zwykle zapisane w pami- niejsze staj si cakowicie czarne. rednie fragmenty
ci wzorce odchyle od standardowej bieli dla typowych zdjcia niedowietlonego maj czsto barwy zgaszone i
warunkw owietleniowych takich jak fotografowanie w zamane - np. zamiast czerwieni moemy mie na zdjbezchmurny dzie w poudnie, o zmierzchu/wicie, w ciu ciemny, botnisty brz. Zdjcia przewietlone maj
dzie pochmurny, w owietleniu arowym, w owietleniu wicej barw zimnych i s te za mao nasycone. Ciepe
jarzeniowym, przy uyciu lampy byskowej itd. Wzorce i jasne barwy (ty, pomaraczowy) na zdjciach przete s zapisane jako wartoci korekty intensywnoci re- wietlonych sprawiaj wraenie pprzezroczystych, pajestrowania podstawowych barw, z ktrych w matrycy stelowych, za zimne i ciemne (granat, oletowy) staj si
budowane s obrazy, tj. czerwonego, zielonego i niebie- jednolicie szaroniebieskie.
skiego. Np. przy korekcie dla pochmurnego dnia sabiej
Przy rejestrowaniu barw du rol odgrywaj take przerejestrowany jest kolor niebieski, silniej czerwony, a ziezroczysto powietrza i odlego od celu. Oprcz zalony pozostawiony jest bez zmian. Wzorce tych odchynieczyszcze atmosfery na przezroczysto powietrza dule nazywane s balansem bieli. Jedyne, co musi zrobi
y wpyw ma panujce cinienie i wilgotno - im wikfotograf posiadajcy taki aparat, to ustawi odpowiedni
sze, tym przezroczysto maleje, co objawia si na zdjbalans bieli dla danych warunkw owietleniowych. Nieciach poszarzeniem barw i pojawieniem si w nich tonw
oczekiwane, cho czasem interesujce efekty daje zaposzaroniebieskich. Efekt jest tym silniejszy, im dalej jest
mnienie dobrania odpowiedniego balansu bieli. Np. jesi od fotografowanego obiektu. Std bardziej intensywli chcemy w bezchmurny dzie, w samo poudnie zrobi
ne barwy mona uzyska obiektywem szerokoktnym ni
zdjcie portretowe, w ktrym twarze maj mie ciep,
teleobiektywem.
a nie blad barw twarzy, moemy wybra pochmurny
Przy duej przezroczystoci powietrza i duym nasobalans bieli.
necznieniu pojawiaj si z kolei problemy z wraliwoW bardziej zaawansowanych cyfrwkach istnieje molici matryc aparatw na wiato ultraoletowe i przywo samodzielnego ustalenia balansu bieli: albo rczpadkowe odbicia od obiektw znajdujcych si poza kanie, przez podanie tzw. temperatury promieniowania;
drem. Takie problemy pojawiaj si np. przy fotograach
nisza temperatura na zdjciu bdzie wicej ciepych
wykonywanych na play i na niegu w grach. Ultraobarw (ci, czerwonego), wysza temperatura na zdjlet powoduje, e wszystkie rejestrowane barwy wygldaciu bdzie wicej zimnych barw (niebieskiego, oletu),
j na lekko wypowiae, gdy olepia on matryc aparaalbo na podstawie wzorca. Najczciej jako wzorzec stotu. Cz droszych obiektyww do zdj plenerowych
suje si szar kart, odbijajc wiato w dokadnie
ma specjalne warstwy na powierzchni ltrujce ultrao18%, lub jakie wzorcowe zdjcie bieli. W praktyce wylet i zapobiegajce rejestracji przypadkowych odbi spokonanie takiego precyzyjnego ustawiania balansu bieli
za kadru. Przypadkowe odbicia spoza kadru mona znima sens w warunkach studyjnych lub gdy natramy na
welowa stosujc osony przeciwsoneczne na obiektyw.
bardzo nietypowe, ale powtarzalne warunki owietlenioPrzypadkowe odbicia wystpujce w samym kadrze mowe.
na usun poprzez stosowanie ltrw polaryzacyjnych.
Jeli kolory zdjcia wydaj nam si faszywe przez zy
Filtry te bardzo skutecznie usuwaj wszelkie odbicia z
dobr balansu bieli, istnieje zawsze moliwo ich korekszyb, powierzchni wody i z krawdzi lici. Filtry polaryty za pomoc programw do obrbki zdj. Zy dobr
zacyjne pogbiaj te rejestrowane barwy, szczeglnie
balansu bieli w aparacie moe jednak spowodowa, e
nieba. Zobacz rozdzia Akcesoria.
na zawsze utraci si informacje o subtelnych odcieniach
w rodkowym zakresie widma wiata widzialnego, ktre ulegn spaszczeniu. W przypadku stosowania formatu
zapisu RAW - mamy na szczcie dostp do oryginal2.12 Fotograa/Zdjcia z eszem
nie zapisanych przez matryc aparatu barw, pochodzcych sprzed zastosowania automatycznej korekty balansu
bieli. Dziki temu moemy w momencie konwertowania Flesz, czyli lampa byskowa to sztuczne rdo biaego
formatu RAW na inny, dobra odpowiadajcy nam ba- wiata, ktre jest wyzwalane w krtkim, ale bardzo inlans bieli i zignorowa ten, ktry by ustawiony w apara- tensywnym bysku w sposb skoordynowany z migawk
aparatu.
cie w trakcie wykonywania zdjcia.
Flesz generalnie stosuje si w trzech celach:
32
do robienia zdj w ciemnoci lub w bardzo zych Typy lamp

warunkach owietleniowych
Wikszo wspczesnych aparatw fotogracznych jest
do tzw. dowietlania fragmentw kadru, ktre ina- zaopatrzona w ma lamp byskow, ktra przy fotoczej wyszyby ciemne, a dla nas wane jest, aby byy grafowaniu z uyciem trybu automatycznego sama urudobrze na zdjciu widoczne
chamia si, gdy aparat dojdzie do wniosku, e jest to konieczne. Niestety wbudowane lampy maj liczb prze do zamraania akcji czyli wykonywania zdj z
wodni rzdu 10-15, a wic wystarczaj do wykonywania
bardzo krtkimi czasami ekspozycji mimo sabych
zdj do maksymalnie 4-5 metrw od obiektywu. Ich wawarunkw owietleniowych.
d jest te to, e nie mona ich bysku skierowa inaczej
ni na wprost fotografowanego obiektu, co rodzi rnego
Flesz owietla intensywnie, ale tylko w ograniczonym za- rodzaju problemy, ktre zostan opisane pniej.
sigu. Typowa lampa byskowa wbudowana na stae w
aparat umoliwia wykonywanie dobrych zdj obiektw Jeli nasz aparat posiada tzw. gorc stopk lub wtyk
oddalonych o nie wicej ni 45 metrw od obiektywu. do przewodu wyzwalajcego bysk moemy do niego doNajsilniejsze lampy do aparatw przenonych umoliwia- kupi zewntrzn lamp byskow. Cena lamp ronie
wraz z ich liczb przewodni oraz stopniem skomputeryj wykonywanie zdj do nawet 100 metrw.
zowania. Kupujc lamp oprcz liczby przewodniej warto zwrci te uwag na takie jej parametry jak: wysoLiczba przewodnia
ko arwki byskowej od punktu zamocowania (im wyej, tym dusze obiektywy moemy uy z lamp), zdolNajwaniejszym parametrem opisujcym lamp bysko- no do pracy w trybie TTL (co to jest, zostanie wyjaw jest jej liczba przewodnia. Moe ona by rnie de- nione pniej), moliwo i zakres regulacji kta byniowana, najczciej jednak jest podawana jako mak- sku, masa, trwao i sposb zasilania oraz, jeli jest zasymalny zasig bysku bezporedniego (bez odbi) dla silanie bateryjne, ile byskw mona wykona na jednym
czuoci materiau wiatoczuego ISO 100, ogniskowej zestawie baterii.
obiektywu 50 mm (w przeliczeniu na kadr maoobrazkoWarto pamita, e nie musimy koniecznie kupowa lamwy) i maksymalnej jasnoci obiektywu (czyli przysonie
py tego samego producenta co nasz aparat, zanim jedf/1).
nak kupimy lamp innego producenta warto sprawdzi,
Jeli mamy w aparacie lm lub mamy matryc ustawion czy bdzie z naszym aparatem w peni kompatybilna.
na czuo ISO 100 i znamy ogln liczb przewodni Gorca stopka i podstawowy tryb TTL jest w zasadzie
lampy, zasig ten mona obliczy wg wzoru:
jednakowy w aparatach wszystkich producentw, std jeli mamy wspczesn lustrzank moemy do niej w zaL
sadzie dokupi lamp kadego producenta przeznaczon
Z= x
do tych aparatw. Lampy od innych producentw mog
gdzie: Z odlego w metrach, L liczba
jednak nie w peni obsugiwa rozmaitych subtelnych odprzewodnia, x warto przysony
mian trybu TTL oraz specjalnych trybw pracy, takich
jak stroboskopowe byski cykliczne czy tryb na ogniskoNp. lamp o liczbie przewodniej 30 mona przy przeso- w obiektywu.
nie 4 wykona zdjcie obiektu oddalonego o 30/4 = 7,5
W studiach fotogracznych czsto wykorzystuje si zem, za lamp o liczbie 60 przy przesonie 2 mona wykostawy kilku lamp byskowych, z ktrych jedna stanowi
na zdjcie obiektu oddalonego o 60/2 = 30 m.
jednostk sterujc, a pozostae s zdalnie lub za pomoPrzy wyszej czuoci lmu lub matrycy liczba przewod- c kabli koordynowane z byskiem lampy sterujcej. Jenia lampy si zwikszy zgodnie ze wzorem:
li planujemy w przyszoci tworzy takie zestawy lamp,
musimy wszystkie mie zazwyczaj od jednego producen
i
ta.
Li = L100
10
gdzie Li liczba przewodnia przy czuoci ISO

rwnej i, L100 liczba przewodnia dla czuoci
ISO 100.
a zatem np. dla ISO 200 warto liczby przewodniej naley pomnoy przez ok 1,4, za dla ISO 400 przez 2.
Obliczenia te s jednak bardzo szacunkowe, gdy nie
uwzgldniaj kierunku bysku, usytuowania obiektu w
kadrze i jego zdolnoci do odbicia wiata, zastosowanego
trybu pracy lampy, ograniczonej przezroczystoci powietrza oraz wybranej ogniskowej w obiektywach typu zoom.
Osoby zajmujce si zawodowo fotogra makro (zblieniow) uywaj te lamp w postaci piercienia lub
ukadu paru maych lamp ksenonowych zakadanych na
czubek obiektywu, poniewa tradycyjne lampy nierwnomiernie owietlaj pierwsze 30-40 cm od obiektywu.
Tania lampa byskowa bez elektroniki i moliwoci regulacji kta nawietlania
Typowa, wspczesna, skomputeryzowana lampa
byskowa, z moliwoci regulacji kta nawietlania
Profesjonalna lampa byskowa mocowana na szynie

i majca regulacj zarwno kta, jak i odlegoci od
aparatu
Lampa byskowa do fotograi makro
Tryby dziaania lamp
We wspczesnych aparatach, zwaszcza w lustrzankach,
lampy byskowe mona stosowa w rnych trybach, ktre daj rne efekty:
Tryb rczny w trybie tym rcznie dobieramy
moc lampy i odpowiednio do tej mocy ustawiamy przyson, zwykle na podstawie tabelki doczonej do lampy. Jeli nie planujemy efektw specjalnych, czas ekspozycji zdjcia przy pracy z lamp w
trudnych warunkach owietleniowych jest w sumie
bez wikszego znaczenia (przynajmniej do wartoci rzdu 1/30 sek.), gdy i tak jedynym liczcym
si rdem wiata jest bysk, ktry trwa nie duej ni 1/250-1/1000 sek (zalenie od modelu lampy). Zwykle przy rcznym nastawie stosuje si czas
ekspozycji 1/60-1/125 s, chyba e naszym celem
jest zamroenie akcji wtedy mona stosowa czas
1/250 lub 1/500. Nie wszystkie aparaty potra jednak skoordynowa bysk z krtszymi ni 1/125 czasami ekspozycji.
33
przy maej ogniskowej i niedowietlenia zdjcia przy
duszej.
Tryb z redukcj efektu czerwonych oczu stosowany jest przy portretach i polega na tym, e czowiek jest najpierw olepiany - zwykle przy pomocy wbudowanej w aparat lub lamp diody pomocniczej lub paru byskw modelujcych, a po chwili,
gdy zw mu si renice, wykonywane jest waciwe zdjcie.
Tryb na tyln kurtyn migawki dostpny jest w
aparatach z migawk szczelinow i polega na tym,
e bysk jest wyzwalany nie w momencie otwarcia migawki, lecz na moment przed jej zamkniciem. Stosowany jest przy dowietlaniu zdj byskiem i umoliwia efekty specjalne przy dugich czasach ekspozycji.
Tryb niewolniczy stosowany jest gwnie w studiach fotogracznych i polega na tym, e aparat wyzwala zdalnie bysk jednej lub wicej lamp, ktre nie
s bezporednio przyczone do aparatu.
Rne tryby pracy lampy mona ze sob miesza, o ile
nie s sprzeczne. Np. moliwy jest tryb TTL dowietlajcy, z jednoczesn redukcj efektu czerwonych oczu i
koordynacj na ogniskow obiektywu typu zoom.
Tryb dowietlajcy (BL) w trybie tym aparat wyzwala osabiony bysk, ktrego moc jest obliczana Wady fotografowania z eszem i metody, jak im zawzgldem najostrzejszego obiektu w kadrze i dobie- radzi
ra takie warunki ekspozycji, aby take zarejestroWykonywanie zdj z eszem jakkolwiek czsto niewa naturalne, zastane na miejscu wiato.
moliwe do uniknicia, szczeglne w fotograi repor Tryb TTL (Through the Lens) polega na tym, taowej i dokumentacyjnej rodzi szereg problemw, z
e generowany jest najpierw saby bysk wstpny ktrych cz mona obej/rozwiza, a cz jest nie(zwany modelujcym), na podstawie ktrego aparat moliwa do uniknicia. Problemy te wynikaj oglnie z
ustawia automatycznie ostro, warunki ekspozycji i dwch faktw:
moc bysku gwnego i nastpnie dopiero jest zwalniana migawka i nastpuje bysk waciwy. W tym
Flesz generuje silne wiato o nienaturalnej bartrybie aparat steruje zarwno przyson, jak i mowie (niemal idealnie biae), uniemoliwiajc zarejec bysku uytkownik moe ewentualnie zmienia
strowanie naturalnego wiata.
tylko czas nawietlania co ma jednak sens tylko
wtedy, gdy stosujemy tzw. dowietlanie. Problemem
wiato z esza pada na fotografowany obiekt w forzwykego trybu TTL jest to, e zdjcia portretowe
mie skoncentrowanej z jednego punktu, czyli ma cewychodz z zamknitymi oczami gdy ludzie odchy tzw. wiata twardego.
ruchowo zamykaj oczy po pierwszym bysku. Rozwizaniem tego problemu jest jednak tryb portreto- Rodzi to nastpujce problemy:
wy, w ktrym od bysku wstpnego do waciwego
mija pewna chwila, wystarczajca do tego, aby czo Gbokie, ostre cienie rzucane za fotografowanymi
wiek otworzy ponownie oczy, lub na odwrt: odstp
obiektami
czasu midzy byskiem modelujcym i waciwym
jest tak krtki, e czowiek nie zdy zamkn oczu.
Nadmierne wyodrbnienie z obiektw ich drob Tryb skoordynowany na ogniskow polega na
tym, e aparat dobiera przyson, moc bysku i jego
stopie skupienia zalenie od wybranej ogniskowej
obiektywu. Jest to szczeglnie uyteczne w aparatach z zoomem i zapobiega przewietleniu zdjcia
nych szczegw (np. wypryski na twarzy modelki)

Blade, trupie barwy
Przewietlajce, nienaturalnie wygldajce odbicia
od jasnych i gadkich powierzchni
34
Efekt czerwonych oczu na zdjciach portretowych
p. Soft-box ma ksztat prostoktnej ramki zakadanej

na lamp byskow. Jego wntrze jest pokryte materia Cienie od obiektywu
em, ktry na skutek wielokrotnych wewntrznych odbi zmikcza wiato jednoczenie, nie zmniejszajc
Czsto nieuycie esza daje lepsze rezultaty ni jego uy- zbytnio jego intensywnoci. Przy okazji cae wiato jest
cie, cho trzeba wtedy zrezygnowa z automatyki aparatu kierowane w formie prozproszonej na fotografowany
i rcznie ustawi warunki ekspozycji:
obiekt, co wzmacnia si dziaania esza. W domowych
warunkach mona na esz zaoy tulej z biaego papieru, aby uzyska zbliony efekt, tylko trzeba poeksperymentowa z jej wielkoci i ktem jej cianek.
Trupie barwy, przewietlenia, odbicia
Trupie
barwy i przewietlenia pojawiaj si na zdjciach z eszem, gdy uyje si zbyt mocnego, bezporedniego bysku skierowanego na obiekty z powierzchni o duym
wspczynniku odbicia (szko, gadkie, biae ciany, powierzchnie metaliczne, twarz bez matujcego makijau).
Przewietlenia pojawi si na takim zdjciu czsto, nawet przy wybraniu teoretycznie optymalnych warunkw
ekspozycji. Istnieje kilka rozwiza tego problemu:
Niemal wszystkie moliwe wady portretu wykonanego z uyciem

esza na jednym zdjciu: przewietlenia od odbi na policzku i
nosie, trupioblade barwy, nieprzyjemnie wyodrbnione wady cery na drugim policzku
Gbokie cienie i nadmierne wyodrbnianie szczegw Problem gbokich, czarnych, krtkich cieni
wok fotografowanego obiektu z uyciem esza mona
unikn rzucajc wiato nie bezporednio na obiekt, lecz
odbijajc go od naturalnych pmatowych powierzchni.
Wane jest, aby ta powierzchnia miaa w miar neutraln barw. We wntrzach najczciej wykorzystuje si do
tego po prostu sut, ktry zwykle jest biay. We wntrzu
z biaym sutem, jeli mamy esz z moliwoci wyboru kta padania wiata, kierujemy go po prostu do gry
pod ktem ok. 4555. Zmiana kta na coraz bardziej
rozwarty powoduje, e zdjcie bdzie si stawao coraz
bardziej mikkie i pozbawione cieni. Gdy uywamy esza
wbudowanego w aparat, moemy podobny efekt uzyska,
stosujc lusterko lub foli aluminiow, ktr naley pod
ktem ok 45 umieci bezporednio przed eszem.
uy wiata odbitego, a nie bezporedniego (w

sposb opisany w poprzedniej sekcji)
radykalnie zmniejszy moc lampy (wbrew temu, co
sugeruje automatyka aparatu)
oddali si od obiektu na wiksz odlego jednoczenie zwikszajc ogniskow obiektywu
Zawodowi fotografowie uywaj do kontroli nad cieniami generowanymi przez lampy specjalnych urzdze, takich jak odbyniki, parasolki odbiciowe czy namioty
bezcieniowe, ktre stosuje si jednak gwnie w warunkach studyjnych.
wiato rzucone wprost wyodrbnia te rne drobne
szczegy, ktre w normalnym wietle mniej rzucayby
si w oczy. Jest to szczeglnie nieprzyjemne przy portretach. Rozwizaniem jest albo odpowiednio umalowa
modela przed zdjciem (co w fotograach reportaowych
jest niemoliwe) lub zastosowa wiato odbite. Rozwi- Typowe, psujce kadr odbicie od esza
zaniem stosowanym przez fotografw dokumentujcych
luby i inne imprezy okolicznociowe jest te stosowa- Nieoczekiwane odbicia to kolejny problem pojawiajcy
nie tzw. soft-boxw (dyfuzorw) zakadanych na lam- si w fotografowaniu z uyciem lampy byskowej. Czsto

odbicie to jest tak intensywne, e na zdjciu moe nie by
wida prawie nic oprcz niego. Dotyczy to szczeglnie
zdj wykonywanych przez lustra i szyby. Tego rodzaju
kopotw mona unikn przez uycie lampy nierzucajcej wiata na wprost powierzchni, jeli jednak musimy
uy takiego bezporedniego wiata (np. do fotografowania eksponatw zamknitych w gablotach w muzeum)
moemy:
35
olepieniu fotografowanej osoby sabszym byskiem lampy byskowej lub specjalnej arwki. Daje to jednak czsto niezadowalajce rezultaty. Metody uniknicia tego
efektu s bardzo podobne do metod unikania przypadkowych odbi i przewietle a zatem uycie lampy z
regulacj kta padania wiata, wykonanie zdjcia pod ktem a nie na wprost oraz oddalenie si od fotografowanej
osoby celem zmniejszenia siy bysku.
Efekt czerwonych oczu jest te do atwy do skorygowa Wykona zdjcie z innego kta; najlepszy efekt da- nia za pomoc programw do edycji zdj.
je wykonanie zdjcia z pozycji zblionej dla kta
granicznego dla materiau, z ktrego jest wykonana odbijajca taa. Dla typowego, okiennego szka Cie od obiektywu W przypadku wykonywania zdj
zblieniowych z uyciem lampy byskowej czsto wida
sodowego jest to ok 30.
wyrany cie od obiektywu. Problem ten mona rozwiza, stosujc specjalne lampy do fotograi makro. Jeli
Uy ltra polaryzacyjnego.
nie posiada si takiej lampy, mona wykorzysta zwyk
Zrezygnowa z esza i sprbowa wykona zdjcie zdejmujc j z gorcej stopki i montujc na szynie przyw wietle naturalnym.
mocowanej do aparatu. Mona te poprosi drug osob,
aby trzymaa lamp w doni i kierowaa j bezporednio
na fotografowan scen. Jeli lampa nie ma przewodu czcego j z aparatem, jest to jednak niewykonalne. Do
wikszoci zewntrznych lamp byskowych mona naby
taki przewd osobno. Mona rwnie wyzwoli tak lamp w trybie bezprzewodowym, jeeli mamy tak moliwo.
Dowietlanie i inne efekty specjalne
Dowietlanie zdj wykonywanych pod soce Zdjcia, ktre wykonuje si pod wiato np. pod soce albo
we wntrzu z aparatem skierowanym na okno maj zwykle bardzo jasne to, za przedstawione na nich postacie
s czarnymi konturami. W takich sytuacjach warto wczy w aparacie tryb pracy lampy na bysk dowietlajcy. W trybie tym wyzwalany jest sabszy bysk ni przy
trybie normalnym, ktry jest tak dobrany, aby owietli
pierwszy plan, ale nie pokry naturalnego wiata na dalszym planie.
W wielu aparatach kompaktowych bysk dowietlajcy
jest wyzwalany automatycznie zwaszcza przy wyborze programu do wykonywania portretw. Przy rcznym,
wiadomym wyborze uycia bysku dowietlajcego naley moc lampy zredukowa do ok 50% jej normalnej
wartoci, dobra warunki ekspozycji tak, aby byy optyEfekt czerwonych oczu
malne dla wykonania zdjcia bez lampy, po czym skoryCzerwone oczy Efekt czerwonych oczu wynika z fak- gowa je w d o ok. dwa stopnie.
tu, e wiato pochodzce z lampy byskowej odbija si
czciowo od dna oka, w ktrym wystpuje naturalny Dowietlanie dla uzyskania czarnego ta Dowietlebarwnik rodopsyna. W przypadku zwierzt, ktre wi- nia dla uzyskania czarnego ta jest do paradoksalnym
dz w ciemnoci (np. koty) efekt ten jest jeszcze sil- uyciem lampy, dziki ktremu mona otrzyma wyraniejszy w zwizku z istnieniem w dnie ich oka specjalny, dobrze dowietlony pierwszy plan i niemal cakowinej warstwy odblaskowej. Efekt ten jest tym wikszy, im cie czarne to, nawet jeli zdjcie wykonuje si w dzie.
ciemniej jest w pomieszczeniu i im bliej osi obiektywu Dziki temu mao ciekawe to nie bdzie rozpraszao na
znajduje si lampa byskowa.
zdjciu, a dokumentowany obiekt bdzie si adnie wyWspczesne aparaty fotograczne maj zwykle tryb pra- rnia. Warunkiem sukcesu uzyskania takiego zdjcia
cy z redukcj tego efektu, ktry polega na wstpnym jest:
36
Zdjcie z czarnym tem wykonane w lesie, w pochmurny dzie

o godzinie 14:00
zastane warunki owietleniowe musz by do

trudne np. zmierzch albo mocno zachmurzone
niebo
obiekt musi by odsunity od ta o minimum 2 metry
to powinno by ciemne z natury (cho nie jest to
absolutnie konieczne), nie moe natomiast w tle by Posta robotnika o zmierzchu dowietlona byskiem na tyln kurtyn migawki
niczego co mocno odbija wiato.
Wykonanie takiego zdjcia polega na zwykym uyciu
lampy byskowej z wybran przyson zapewniajc ma
gbie ostroci (np. 5.6) i zdanie si na automatyk aparatu w zakresie dobrania mocy lampy i czasu ekspozycji.
Lampa musi rzuca wiato bezporednio na fotografowany obiekt, za obiekt musi si znajdowa jak najbliej
obiektywu, ale te na tyle daleko, aby mona byo uy
ogniskowej nie mniejszej ni 50 mm w przeliczeniu na
kadr maoobrazkowy. Odlego aparatu od obiektu musi
by jednak minimum dwukrotnie mniejsza ni odlego
obiektu od ta.
na moment bysku nieruchomo gwny obiekt zdjcia; mona te w ten sposb wykonywa rozmaite
inne zdjcia trickowe (np. rzekomych duchw).
Dugi czas nawietlania i bysk na tyln kurtyn migawki Bysk na tyln kurtyn migawki ma sens wtedy, gdy wykonujemy zdjcie z duszymi ni 1/125 s
czasami ekspozycji i jest generalnie przydatny w dwch
przypadkach:
gdy wykonujemy zdjcie, na ktrym chcemy odda
to o naturalnych barwach i jednoczenie rozjani ciemne obiekty na pierwszym planie, np. chcemy wykona noc zdjcie portretowe z tem w rodzaju "wiata wielkiego miasta"; rnica z dowietlaniem pierwszego ta przy zdjciach pod soce Ultraszybka fotograa jest niemoliwa bez uycia lampy byskojest tu taka, e to jest janiejsze od pierwszego pla- wej
nu, ale rwnie do ciemne, potrzeba zatem do jego
Ultraszybka fotograa
Ultraszybka fotograa,
zobrazowania do dugiego czasu ekspozycji
czyli wykonywana z czasami ekspozycji rzdu 1/1000 s i
przy dugich czasach nawietlania mamy kilka do mniej umoliwia wykonywanie zdj z zamroonym rukilkudziesiciu sekund do migania rnymi wia- chem, ktrego nie mona zauway goym okiem. Stotami przed obiektywem, po czym moemy ustawi sowanie tak krtkich czasw ekspozycji wymaga zazwy-
2.13. FOTOGRAFIA/ZDJCIA PANORAMICZNE
37
Wikszo elektronicznych wspczesnych lamp byskowych umoliwia wyzwalanie bysku z czstotliwoci rzdu 1/10 s. Mona zatem ustawi aparat na statywie, ustawi czas ekspozycji na nieskoczono, po czym jednoczenie uruchomi zjawisko (np. rzuci o ziemi pik
golfow) i zwolni migawk aparatu ustawionego do wyzwalania cyklicznych byskw. Przy kadym bysku rejestrowana na tym samym zdjciu bdzie kolejna faza ruchu.
Kolejne fazy ruchu odbijajcej si od podogi piki sfotografowane z uyciem cyklicznego bysku i nieskoczonego czasu ekspozycji
czaj uycia silnego, sztucznego rda wiata. Wspczesne aparaty fotograczne umoliwiaj wprawdzie wykonywanie zdj z czasami ekspozycji do nawet 1/8000 s,
ale koordynacja z byskiem lampy jest moliwa zazwyczaj tylko do ok. 1/500 s (a i to dopiero w najdroszych
modelach lustrzanek), mimo e sam bysk lampy trwa
jednak ok. 1/1000 s, std w gruncie rzeczy czas ekspozycji nie gra przy zdjciach ultraszybkich adnej roli pod
warunkiem, e w kadrze nie ma adnych liczcych si
oprcz bysku lampy rde wiata.
Najprociej pojedyncze zdjcie ultraszybkie mona wykona nastpujco:
ustawi kadr, ostro i przyson rcznie (zgodnie
z tabel dla liczby przewodniej naszej lampy i odlegoci od obiektu), za czas ekspozycji ustawi na
nieskoczony oraz wyczy ca automatyk aparatu
2.13 Fotograa/Zdjcia
miczne
panora-
Zdjcia panoramiczne, czyli takie, ktrych dugo przekracza 3-krotnie lub wicej wysoko, warto wykonywa dla zobrazowania np. rozlegego widoku grskiego,
przedstawienia miasta w sposb syntetyczny czy wysokiego budynku na jednym zdjciu. Zdjcia panoramiczne widz odbiera inaczej ni zwyke, poniewa nie da si
ich ogarn jednym spojrzeniem. W komputerach zdjcia
te oglda si zwykle przesuwajc je stopniowo w poziomie lub pionie, mniej wicej tak jak przenosi si wzrok z
jednej strony na drug w trakcie ogldania rozlegego widoku. W formie wydrukowanej dodaje si w formie rozkadanej wkadki do czasopisma czy ksiki lub umieszcza na cianie galerii, zmuszajc widza do spaceru wzdu
zdjcia.
Zdjcia panoramiczne wykonuje si zazwyczaj przez
sklejanie kilku do kilkunastu zdj, ktrych kadry zachodz na siebie. Zdjcia do zestawu wykonuje si po
prostu przekrcajc aparat po wykonaniu jednego ujcia
o pewien kt w poziomie lub pionie.
uruchomi zjawisko, ktre chce si fotografowa Warunki w terenie

(np. kapice z kranu krople wody)
Warto zwrci uwag, e nie kada scena nadaje si do
nastpnie trzeba zapewni ciemno im bardziej
zrobienia z niej panoramy. Ze wzgldu na to, e midoskona, tym lepiej
dzy wykonaniem kolejnych zdj upywa zawsze przy otworzy migawk aparatu, a bysk wygenero- najmniej kilka sekund, nie da si zrobi np. panoramy z
wa rcznie w najbardziej odpowiednim momencie szybko przemieszczajcymi si obiektami w rodzaju sa(wikszo lamp zewntrznych umoliwia wyzwole- mochodw, czy spacerujcych ludzi. Panoram pejzau
moe te popsu np. klucz ptakw, ktre akurat postanonie bysku za pomoc osobnego klawisza)
wiy przelecie w trakcie, gdy my fotografujemy.
zamkn migawk aparatu
Przy panoramach pejzay naley unika wykonywania
gdy nie ma si lampy z moliwoci wyzwalania by- ich w wietrzny i pochmurny dzie, gdy chmury na niesku bez porednictwa aparatu, mona wybra dobie szybko si przesuwaj. Trudno jest te zrobi panowolny czas ekspozycji najkrtszy, na jaki pozwala ram przy zmiennych warunkach owietleniowych
czyli w taki dzie, w ktrym chmury czsto przesaniaj
aparat skoordynowany z lamp
i odsaniaj soce. Wreszcie, naley te si zastanowi
zazwyczaj zapanie w kadrze ciekawej fazy ruchu nad pooeniem soca na niebie w stosunku do naszego
wymaga wielu cierpliwych prb.
aparatu. Idealnie jest, gdy soce mamy za plecami, gdy
gwarantuje nam to, e wszystkie zdjcia z zestawu bd
Podobna procedura, ale zwizana z wyzwoleniem by- wykonane w mniej wicej podobnych warunkach owieskw cyklicznych z okrelon szybkoci, umoliwia za- tleniowych i adne z nich nie wypadnie pod soce. Oczyrejestrowanie na jednym kadrze kolejnych faz ruchu. wicie jeli wykonujemy panoram 360 to na pewno
38

Panorama paska wyglda adnie, gdy nie jest zbyt szeroka, tzn. gdy w trakcie jej wykonywania aparat nie by
obracany o zbyt duy kt. Jednak nawet ju przy kcie
obrotu rzdu 120 wida na kracach zdjcia, e ma ono
nieco nienaturaln perspektyw:
Stosunkowo wska panorama bez korekty perspektywy efekt

jest zadowalajcy, ale na prawym skraju zdjcia wida, e perspektywa zdjcia staje si nienaturalna
Przykad nieprawidowo wykonanej panoramy zdjcia skadajce si na panoram byy wykonywane przy rnych nastawach
ekspozycji, na skutek czego maj one inne zabarwienie nieba
przynajmniej jedno ze zdj wyjdzie pod soce i bdzie

przewietlone. Powoduje to, e tego rodzaju panoramy w
plenerze raczej si nie udaj. Oglnie panoramy pejzay,
ktre s wykonane przy przesuniciu aparatu o wicej ni
180 liczc od pierwszego do ostatniego zdjcia w serii
zaczynaj wyglda nienaturalnie chyba, e nakleimy
je na bben lub sztucznie zmienimy ich perspektyw w
trakcie sklejania.
Szeroka panorama rwnie wykonana bez adnej korekty perspektywy, na skutek czego zdjcie wprowadza w bd tory po
prawej i po lewej stronie zdjcia to te same tory, ktre w rzeczywistoci id prawdopodobnie po linii prostej
Z korekt perspektywy
powstaje, gdy wszystkie lub cz zdj z zestawu podda
si obrbce polegajcej na ciniciu lub rozcigniciu ich
bokw.
Na skutek tej czynnoci perspektywa caej panoramy staNa koniec wreszcie naley sprawdzi, czy fotografowa- je si de facto faszywa, gdy ulega spaszczeniu ale miny obiekt nie zostanie przesonity na ktrym ze zdj mo to wyglda bardziej naturalnie ni w panoramie bez
czym z pierwszego planu np. jakim drzewem, potem korekty.
lub budynkiem. Idealnie zdjcia panoramicznie najlepiej
jest wykonywa ze szczytu bezdrzewnego wzgrza lub
paskiego pola.
Inny przykad nieprawidowo wykonanej panoramy wida

miejsca sklejenia trzech zdj, bo kade z nich byo wykonane
w innych warunkach ekspozycji (rodkowe prawdopodobnie pod
soce), ponadto ze wzgldu na zbyt duy kt obrotu aparatu,
perspektywa zdjcia jest nienaturalna, a na pierwszym planie jest
prosta w rzeczywistoci jezdnia, ktra na zdjciu wyglda jakby
skrcaa.
Szeroka panorama z korekt perspektywy wszystkie budynki i

linie s proste. To, e zdjcie byo korygowane, mona pozna
po skrconych liniach na niebie, ktre w rzeczywistoci byy na
rdowych zdjciach proste. Dodatkowo zdjcie jest wykonane z
uyciem techniki HDR, na skutek czego ma sztucznie szerok rozpito tonaln i adn, cho nienaturaln kolorystyk, dajc
wraenie niesamowitoci.
Globalna
Typy panoram
Paska
tzw. globalna panorama powstaje poprzez naoenie

zdj nie bokami, tylko wzgldem jednego, centralnego
punktu.
powstaje w wyniku prostego naoenia zdj j tworz- Efekt jest nieco podobny do wykonania zdjcia lotniczecych, a nastpnie wykadrowaniu.
go z gry do dou z uyciem obiektywu typu rybie oko
2.13. FOTOGRAFIA/ZDJCIA PANORAMICZNE

cho w istocie wszystkie zdjcia wchodzce w skad zestawu robi si z ziemi. Zestaw do perspektywy globalnej
musi obejmowa 360 . Globalna panorama ma wiadomie cakowicie faszyw, zwinit w kul" perspektyw,
sprawiajc na widzu wraenia zawrotu gowy. Aby tego rodzaju panorama dobrze wysza oprcz zgodnoci
bokw wszystkie zdjcia z zestawu musz mie jaki
punkt na pierwszym planie, ktry ma jednakowy na nich
wszystkich kolor. Moe to by np. piasek pustyni albo
woda.
39
Zdjcia naley wykonywa w formacie "RAW",
zdjcia wykonane w formacie "JPEG" s bowiem
kompresowane przez urednianie pikseli, co pniej
moe utrudni sklejenie zdj.
Gdy chcemy, aby ostro wyszy nam take obiekty
na drugim planie musimy ustawi przyson opisujc czyli f/16 lub wyej. Gdy nie mamy obiektw
na drugim planie, a tylko w odlegoci, ktra dla naszego obiektywu jest ju nieskoczonoci, moemy
wybra przyson ogln f/8-f/11. Czas ekspozycji jest bez znaczenia, gdy aparat mamy ustawiony
nieruchomo na statywie, moemy go wic dostosowa do wybranej przysony.
Jeli nasz panoramowany widok cechuje duy zakres tonalny, musimy ustawi warunki ekspozycji
dla zdjcia redniego, ewentualnie moemy wykona dwa zestawy identycznie wykadrowanych zdj,
wykonanych w rnych warunkach ekspozycji, a nastpnie uredni" je technik HDR.
Przykad panoramy globalnej
Technika wykonania zdj
Przykadowy zestaw zdj do panoramy
Aby zestaw zdj da si sklei w sposb niezauwaalny

dla widza, musi on by wykonany w nastpujcy sposb:
Aparat trzeba wypoziomowa i umieci na statywie lub innej podstawie zapewniajcej stabilno
wykonywanie zdj panoramicznych z rki nie
przynosi zwykle dobrych rezultatw, chyba e kto
ma wyjtkowo pewny chwyt aparatu. Sam statyw
musi rwnie by wypoziomowany i dawa moliwo przekrcania aparatu w poziomie bez zmieniania jego pozycji w pionie (lub na odwrt, gdy
wykonujemy panoram pionow); idealnie jest, gdy
statyw ma na stoliku pomiar kta skrcenia mona wtedy precyzyjnie obraca aparat o stay kt po
kadym ujciu nie jest to jednak absolutnie konieczne, bo wystarczy patrze na kolejne kadry w
wizjerze.
Naley zrezygnowa z automatycznych programw ustawiania warunkw ekspozycji i przej w
tryb manualny. Przy automatycznym nastawie kade zdjcie wyjdzie nieco inaczej nawietlone i bdzie miao w zwizku z tym nieco inn kolorystyk.
Naley wyczy automatyczne ostrzenie i ustawi

ostro na nieskoczono jeli nawet w wizjerze
aparatu obiekty z drugiego planu bd wyglday na
nieostre, to jeli tylko ustawilimy opisujc przyson na zdjciu, wyjd one ostro.
Na koniec pozostaje ju tylko wykona kolejne
zdjcia. Po kadym zdjciu naley w poziomie (lub
pionie) przekrci aparat o pewien kt, tak aby
kolejne kadry zachodziy na siebie o mniej wicej
1/4-1/5 ich dugoci. Generalnie, im zdjcia bd
na siebie bardziej zachodziy, tym wiksza szansa,
e da si je dokadnie sklei, nie naley jednak nakada na siebie kadrw zbyt gsto tzn. nie przekracza rodka kadego kadru, gdy wtedy niektre
fragmenty panoramy bd znajdoway si na trzech
zdjciach, co moe spowodowa, e program do
tworzenia panoram pogubi si.
Niektre cyfrowe aparaty kompaktowe maj specjalne
programy do wykonywania zdj panoramicznych, ktre uatwiaj zadanie, pokazujc na wywietlaczu stopie
pokrycia z poprzednim zdjciem. Tego rodzaju programy ustawiaj zazwyczaj automatycznie nastaw ekspozycji dla pierwszego zdjcia z serii i nie zmieniaj go ju dla
pozostaych nie da si jednak przy pomocy tych programw zrobi dobrej panoramy, jeli rednie warunki
owietleniowe panuj nie na zdjciu nr 1, tylko na ktrym kolejnym, a caa fotografowana scena ma du rozpito tonaln.
Obrbka zdj
Panoram z zestawu dobrze wykonanych zdj mona w
zasadzie wykona rcznie w dowolnym programie do
edycji zdj, ktry daje moliwo kopiowania i wklejania fragmentw kadru z jednego pliku do drugiego. W
40
praktyce jednak rczne wykonywanie panoram jest mocno uciliwe. Wymaga przewidzenia jak dugi w pikselach bdzie obraz nalny i bardzo precyzyjnej rki oraz
oka, gdy nawet drobne niedopasowanie zdj bdzie od
razu zauwaalne na takich detalach jak chmury i drzewa.
Wikszo komercyjnych programw do obrbki zdj
(Photoshop, Photo-paint, Paint Shop Pro itd.) ma specjalne narzdzie do robienia panoram z zestawu zdj.
Istniej rwnie gorsze i lepsze programy suce wycznie do robienia panoram (np. PhotoStich, Hugin,
Ptgui, Panorama Tools, Photostitch, CleVR i inne). Do
aparatw posiadajcych specjalny tryb robienia panoram
doczony jest te zwykle program komputerowy sucy
do sklejania zdj, ktrego zalet jest zwykle to, e potra on pracowa bezporednio na plikach RAW. Jeli
mamy program do sklejania zdj, ktry nie obsuguje
formatu RAW naszego aparatu, musimy najpierw przekonwertowa pliki do dowolnego formatu, ktry nie kompresuje stratnie obrazw (np. TIFF z kompresj LZW,
PNG-24 itp.) Jeli program do konwersji plikw RAW
umoliwia korekt ekspozycji, balansu bieli czy stopnia
wyostrzania, musimy koniecznie ustawi te same parametry korekcji dla wszystkich plikw z zestawu.
Perfekcyjnie wykonana perspektywa Dolnego Manhattanu

zdjcie ma zupenie naturaln perspektyw i rwnomierne owietlenie. Udao si to osign prawdopodobnie dziki duemu oddaleniu od obiektu, dziki czemu kt, o ktry trzeba byo obrci
aparat, by stosunkowo niewielki.
2.14 Fotograa/Zdjcia 3D
S dwa sposoby na uzyskanie zdjcia 3D:
1. Zakup aparatu fotogracznego 3D - mniej si napracujemy, jednak bdziemy musieli drogo zapaci.
2. Wykonywanie zdj, zwykym aparatem - bdzie
wymagao od nas sporo treningu i czasu, jednak jest
to tanie rozwizanie.
Sam 'proces sklejania zazwyczaj przebiega nastpujco:

Do programu wczytuje si komplet zdj, ktre
maj zoy si na panoram.
Program moe si nas zapyta, jakiego rodzaju panoram chcemy stworzy (pionow, poziom, zwyk, z korekt perspektywy, koow itd.). Korekt perspektywy warto stosowa w przypadku pionowych panoram budynkw. Korekta perspektywy
moe te da dobre rezultaty w przypadku panoram
miejskich, jeli wykonywane byy z duym ktem
przesuwu aparatu od pierwszego do ostatniego zdjcia.
Program skleja automatycznie zdjcia i pokazuje
wstpny rezultat swojego dziaania lub w bardziej
zaawansowanej wersji wskazuje si samemu na parach zdj po kilka punktw, ktre si maj pokry
po sklejeniu - najlepiej jest wybiera charakterystyczne punkty o duym kontracie na obiektach,
ktre na pewno byy nieruchome (np. rogi budynkw i okien, szczyty wie, naroniki konturw maszyn itd.).
Jeli rezultat nas nie zadowala, moemy rcznie np.
zmieni kolejno zdj, ktre ze zdj usun z zestawu, skorygowa bdne sklejenie w pionie, zmieni tryb sklejania i korekty perspektywy itd.
Nastpnie program zazwyczaj kae nam wykadrowa panoram. Czsto po sklejeniu zdj na brzegach zostaj bowiem biae fragmenty, ktrych nie
objo adne zdjcie.
Oba rozwizania zostan tutaj opisane.
2.14.1 3D ze zwykej cyfrwki

Chcc zrobi trjwymiarowe zdjcie, musimy wykona
2 zdjcia z tego samego kadru, o 77 milimetrw w bok.
Nie jest to takie proste. Musimy zdoby w tym troch
dowiadczenia, najlepiej zaczynajc od nieruchomych
obiektw (budynek, przedmioty...), wskazane jest uycie
statywu. Opcjonalnie mona te doda szyn, ktra bdzie uatwiaa precyzyjne przesunicie aparatu. A teraz
kilka rad:
1. Wykonujmy nie tylko dwa, ale kilka zdj z rnym
przesuniciem aparatu. Nie zawsze bdziemy mogli
poprawi ujcie, za to zawsze moemy wybra do
nalnej obrbki dwa optymalne kadry.
2. Pracujc bez statywu, moemy skorzysta z funkcji zdj seryjnych. Znacznie precyzyjniej przesuniemy aparat wwczas, kiedy nie bdziemy musieli
naciska kilka razy spustu, wic bardziej skoncentrujemy si na stabilnym przesuniciu.
3. Fotografujc bez statywu w miejscach sabo owietlonych, np. w kociele, wykorzystajmy dostpne
poziome powierzchnie. Uatwi to stabilne utrzymanie aparatu przy duszych czasach nawietlania i
precyzyjne przesunicie w poziomie.
Po zaakceptowaniu zmian wykadrowany fragment Gdy ju mamy 2 zdjcia, musimy je potem sklei w propanoramy zostanie zapisany w osobnym pliku.
gramie.
2.15. FOTOGRAFIA/WYKONYWANIE ZDJ APARATAMI ANALOGOWYMI
2.14.2
Obiektyw 3D do lustrzanki
2.14.3
Aparat 3D
41
co waciwie obecnie robi za nas tzw. idiot camery. Zawarte tu informacje mog si te przyda w sytuacji, gdy
Jeli posiadamy lustrzank, moemy do niej dokupi zdecydujemy si z jakich wzgldw wyczy automaobiektyw 3D. Aktualnie na rynku istniej takie obiekty- tyk i sprbowa zrobi zdjcie rcznie.
wy tylko najpopularniejszych rm np. Canon, Nikon. Jeli nam si poszczcio, bdzie mona bez trudu zamontowa obiektyw do lustrzanki. Taki aparat znacznie ua- 2.15.1 Procedura wykonania zdjcia
twia spraw, bo zrobi wtedy 2 wymagajce kadry. Trzeba
jednak uwaa, eby nie przysoni obiektyww. Niestety
to nie wszystko. Rozdzielczo i jako graki znacznie
spada, a take nie mona uywa automatyki (automatyczne ustawianie ostroci, pomiar ekspozycji itp.). Dodatkowo wykonanie zdjcia w sabych warunkach, zmusza nas do ustawienia bardzo dugiego czasu nawietlania
lub podniesienia czuoci ISO.
Dla wielbiciela graki 3D bdzie to najlepszy i najatwiejszy sposb na cykanie fotek 3D. Niestety, jest to jedno z
najdroszych rozwiza. Przykadowo Fujilm Real 3D
W1 kosztuje okoo 1800 zotych. Posiada 2 obiektywy
oddalone o siebie o 77 mm i dwie matryce wiatoczue. Oba obiekty s ze sob zsynchronizowane, wic dziaaj identycznie podczas ustawiania zoomu i w tym samym momencie wykonuj zdjcie. Jednak fotografujc
tym aparatem, musimy si stara, eby nie przysoni palcami ktrego z obiektyww. S one bowiem, bardzo blisko miejsc gdzie standardowo trzymamy aparat. Trzeba
te uwaa podczas kadrowania. Aparat wywietla obraz
3D na ekranie, wic przed zrobieniem zdjcia wczmy
autofokus (nacinicie spustu migawki do poowy). Bonusem dla posiadaczy tego aparatu jest robienie lmw
3D w rozdzielczoci VGA.
2.14.4
Obiektyw staoogniskowy z piercieniami rcznego wyboru wartoci przysony (ten ze skal od 2 do 22), skal gbi ostroci (zaraz nad piercieniem wyboru przysony) i piercieniem ostrzenia
(na kocu obiektywu)
Ogldanie zdj 3D na komputerze
Okulary czerwono-cyjanowe w zupenoci wystarcz do

ogldania zdj na wszystkich monitorach. Takie okulary
mona kupi za kilka zotych, mona je te zrobi samemu. Wystarczy obejrze ten video poradnik.
2.15 Fotograa/Wykonywanie
zdj aparatami analogowymi
Wykonywanie zdj wspczesnymi aparatami analogowymi z pen automatyk nie rni si zbytnio od wyko- Pokrto wyboru czasu ekspozycji, a pod nim wajcha do przewinywania zdj cyfrwkami oprcz tego, e trzeba pami- jania lmu
ta, aby do nich zaadowa lm.
Warto jednak zapozna si z rczn procedur wykonywania zdj za pomoc aparatu pozbawionego automatyki, ale posiadajcego wbudowany wiatomierz i matwk uatwiajc dobr ostroci, gdy uzmysowi to nam,
Zakadajc, e mamy ju aparat przygotowany do uycia,

czyli z zaadowanym lmem, bateri i wyczyszczonym
obiektywem, aby zrobi zdjcie, musimy wykona nastpujce czynnoci:
42
Jeli nasz aparat nie ma mechanizmu automatycznego przewijania lmu musimy go przewin za
pomoc pokrta (lub tzw. wajchy) na nastpn klatk.
Wybra odpowiedni do sytuacji przyson lub, jeli to dla nas waniejsze, czas ekspozycji. Przyson
w starych aparatach zwykle ustawiao si za pomoc
piercienia na obiektywie, na ktrym te zwykle bya narysowana skala gbi ostroci (rzecz, ktrej brakuje mocno we wspczesnych aparatach z obiektywami typu zoom). Czas ekspozycji wybierao si natomiast zwykle za pomoc specjalnego pokrta na
korpusie aparatu.
Popatrze w wizjer aparatu, ustawi odpowiedni
kadr i nastpnie ustawi ostro zwykle za pomoc drugiego piercienia na obiektywie, na tzw. oko
lub z pomoc specjalnego pola ostroci. Pole to miao zwykle posta koa w rodku wizjera, podzielonego na p albo na dwa piercienie. Obraz na
jedn z powek pola by rzucany przez specjalny
pryzmat minimalnie przesuwajcy obraz wzgldem
obserwowanego bezporednio przez obiektyw. Gdy
oba obrazy w polu ostroci ukaday si idealnie raTypowa kaseta z lmem maoobrazkowym
zem, znaczyo to, e mamy dobrze wybran ostro.
Nadal patrzc w wizjer naley zwrci uwag na odczyt wskanika wiatomierza. Wskanik ten w
jednych aparatach mia posta trzech lampek (np.
czerwona przewietlenie, niebieska niedowietlenie, biaa poprawna ekspozycja), za w innych
mia posta skali wykalibrowanej w skali EV ze
znaczkami "+" i "-". Nastpnie naley tak dugo
zmienia czas ekspozycji lub przeson, aby wskanik wiatomierza wskaza poprawn ekspozycj.
Na koniec naley wcisn przycisk mechanizmu
spustowego migawki i zdjcie zostanie zarejestrowane.
Nieco inaczej wygldaa sytuacja z aparatami, ktre nie Prawidowo umieszczony lm w aparacie
miay pola ostroci i wiatomierza. Naleao wwczas
wybra warunki ekspozycji, posugujc si odczytem z
zewntrznego wiatomierza lub zupenie na wyczucie, Filmy kolorowe rni si midzy sob trzema parameco wymagao sporego dowiadczenia i wiedzy, za ostro trami:
naleao wybra rwnie na wyczucie, oceniajc po prostu wzrokowo odlego od fotografowanego obiektu i
czuoci
ustawiajc t odlego za pomoc piercienia na obiektywie.
ziarnem
2.15.2
Film
Filmy w maoobrazkowych aparatach analogowych s

zwykle sprzedawane w specjalnych kasetach, zabezpieczajcych je przed przypadkowym przewietleniem. Jest
to ciga tama wykonana z tworzywa, na ktrej jest naniesiona warstwa emulsji wiatoczuej. Film po przypadkowym wycigniciu z kasety natychmiast ulega
przewietleniu i staje si bezuyteczny.
typem odwzorowywania (negatywowe do zdj,

pozytywowe do slajdw)
Z lmw do slajdw da si teoretycznie wykona rwnie
zdjcia jest to jednak zwizane z gorszym odwzorowaniem barw na takim zdjciu. Filmy rnych producentw
maj te nieco inny sposb odwzorowywania barw tj. to
samo zdjcie wykonane np. z uyciem lmu Fuji i Kodak
bdzie miao nieco inne odcienie kolorw.
2.16. FOTOGRAFIA/FUNKCJE PAUTOMATYCZNE
43
W aparatach bez automatycznego zakadania i przewijania lmu naley najpierw otworzy klapk aparatu od tyu, umieci kaset w odpowiednim otworze w aparacie
(zwykle po prawej stronie), a nastpnie pocign za koniec i zaczepi na szpuli mechanizmu przewijania pilnujc przy tym, aby jego perforacja uoya si rwnolegle
z zbkami mechanizmu nacigu. Fragment lmu, ktry
przy tej operacji trzeba wycign z kasety ulega oczywicie przewietleniu, dlatego po zamkniciu klapki aparatu naley wykona 23 puste zdjcia, po to, aby mie
pewno, e kolejne ju wyjd. Przy przewijaniu powinno si dawa wyczu may opr wskazujcy na to, e lm
jest wycigany stopniowo z kasety i obwija si na szpuli.
P to zazwyczaj program dajcy moliwo wyboru jednego z kilku automatycznie dobranych przez
aparat zestaww wartoci czas nawietlania / przysona, z ktrych wszystkie przynajmniej wg wskaza wiatomierza powinny da poprawn ekspozycj. Jak wiadomo, w prawie kadych warunkach
owietleniowych istnieje co najmniej 6 par czas nawietlania / przysona, ktre zapewniaj poprawne warunki ekspozycji. Przy uyciu programu P
mona przerzuca si z jednej pary warunkw do
drugiej. Jeli zatem zaley nam np. na duej gbi
ostroci to moemy wybra par z jak najwiksz
wartoci przysony, a gdy zaley nam na zamroeniu akcji, to wybieramy par z jak najkrtszym
czasem ekspozycji.
Po zuyciu caego lmu naley przy pomocy specjalnej

korbki wyciganej z korpusu aparatu, wkrci go ponownie do kasety. Zwykle aparaty maj blokad wkrcania
lmu z powrotem do kasety, po to, aby unikn przypadkowego przewijania go w zym kierunku, naley zatem
t blokad najpierw zwolni. Po przewiniciu lmu mona ju bezpiecznie otworzy klapk aparatu i wycign
kaset z lmem, ktr mona bezpiecznie zanie do wywoania.
W aparatach z automatycznym przewijaniem wystarczy
woy kaset w odpowiednie miejsce, wycign lm
odrobin z kasety (zwykle do zaznaczonej w aparacie
czerwonej linii), po czym zamkn klapk, a aparat sam
nawinie j na szpul. W momencie zakoczenia si lmu
aparat automatycznie przewija lm z powrotem do kasety.
W momencie, gdy mechanizm przewijania lmu si zatnie lub gdy dojdzie do zerwania lmu, naley pj do
ciemni (lub ew. schowa si pod grubym kocem), otworzy aparat i rcznie wydoby i nastpnie nawin lm do
kasety.
2.16 Fotograa/Funkcje pautomatyczne
S (czasami take Tv ang. Time value) preselekcja czasu rcznie wybieramy czas nawietlania,
a aparat sam nam dobierze odpowiedni wg niego przyson. Stosujemy oczywicie ten program,
gdy dokadnie wiemy, jaki czas nawietlania chcemy uy do wykonania zdjcia.
A (czasami take Av ang. Aperture value) preselekcja przysony - wybieramy sami przyson, a aparat dobiera automatycznie czas nawietlania, program ten stosuje si, gdy wiemy, jak przyson
chcemy uy ze wzgldu na planowan gbi ostroci zdjcia.
Przez M oznaczany jest zwykle tryb w peni manualny, w
ktrym aparatu uywa si tak jak dawnych aparatw analogowych, za wyjtkiem tego, e przysony i czasu ekspozycji nie ustawia si za pomoc pokrte mechanicznych,
lecz za pomoc menu i/lub specjalnych pokrte elektronicznych. W tym trybie wikszo aparatw zapewnia
nam asyst wiatomierza, ostrzegajc, e zdjcie moe
wyj przewietlone lub niedowietlone mamy jednak
moliwo zignorowania tych ostrzee i wyboru teoretycznie niepoprawnych warunkw ekspozycji.
Tryby pracy wiatomierza
Bardziej zaawansowane aparaty posiadaj programy pautomatyczne. Programy te umoliwiaj znacznie wiksz kontrol nad warunkami wykonywania zdj, przy
jednoczesnym zachowaniu wzgldnej pewnoci, e aparat
poprawnie dobierze warunki ekspozycji. Ponadto programy te daj zazwyczaj moliwo penej kontroli wszelkich pozostaych warunkw wykonania zdjcia, takich
jak czuo matrycy, balans bieli, stopie wyostrzania,
uycie bd nie lampy byskowej i tryb jej pracy oraz tryb
pracy autofocusa i wiatomierza aparatu.
Na efekt dziaania programw pautomatycznych i

ostrzee wydawanych w programie manualnym silny
wpyw ma okrelony tryb dziaania wiatomierza. We
wspczesnych aparatach wiatomierz ma moliwo pomiaru wiata nie tylko w jednym punkcie kadru, lecz w
od kilku do nawet kilkudziesiciu.
Programy tematyczne wykorzystuj zwykle tzw. matrycowy pomiar wiata, tzn. oprogramowanie aparatu analizuje informacje ze wszystkich punktw pomiarowych i w
rny sposb zalenie od rodzaju wybranego programu
urednia wynik. Niektre zaawansowane wiatomierze
Programy pautomatyczne
matrycowe maj take zapisane w swoim oprogramowaniu rozpoznawanie automatyczne typowych sytuacji zdjProgramy te na pokrtle trybu pracy aparatu s tradycyj- ciowych i na tej podstawie dokonuj odpowiedniego donie oznaczane duymi literami alfabetu:
boru ekspozycji.
44
W przypadku gdy aparat ma pautomatyczne i rczne

tryby wyboru warunkw ekspozycji, czsto daje te moliwo zmiany sposobu dziaania wiatomierza. Sposoby
te to zazwyczaj:
na wysokoci soca i w miar blisko niego, ale nie

na samym socu; ew. jeli zaley nam na oddaniu
odbicia soca w wodzie mona zmierzy wiato,
kierujc aparat gdzie w okolice tego odbicia;
pomiar cile punktowy zazwyczaj dokonywany

w wybranym punkcie pomiaru ostroci autofocusa
lub rodku kadru
W zdjciach oglnych przyrody, na ktrych nie wida nieba mona wykona pomiar na licie lub
zielony las i ustawi ekspozycj odrobin przewietlon, o ok. 1/31/2 stopnia, zalenie od tego, czy
ziele jest ciemna, czy soczysta";
pomiar rednio waony w ktrym aparat mierzy

wiato we wszystkich punktach, po czym wylicza z
tych punktw redni arytmetyczn
pomiar waony z przewag na punkt ostroci lub
rodek kadru aparat urednia wtedy pomiar, ale
przypisuje wybranemu punktowi ostroci najwysz
wag.
Najmniej kontroli daje oczywicie pomiar matrycowy, a
najwicej cile punktowy.
Gdzie mierzy wiato w trybie punktowego pomiaru?
W zdjciach zblieniowych jedynym susznym

punktem, jest wybrany punkt ostroci, chyba, e
akurat w tym miejscu jest silne odbicie wiata (np.
od kropli wody) wwczas trzeba zmierzy wiato
tu obok tego odbicia, ale nie na nim samym.
Teoretycznie najdoskonalszym sposobem pomiaru ekspozycji jest uycie tzw standardowej, szarej karty. Jest
to po prostu szara kartka papieru, ktra odbija dokadnie
18% padajcego na ni wiata. Wikszo wiatomierzy
jest bowiem wyskalowana przy zaoeniu, e przecitnie
obiekty spotykane w naturze odbijaj wanie 18% wiata. Pomiar na szar kart da poprawny pomiar ekspozycji niezalenie od trybu pracy wiatomierza, pod warunkiem, e w kadrze bdzie wida tylko kart. W praktyce jednak przy zdjciach plenerowych pomiar na szar
kart nie zawsze si sprawdza.
Uycie pomiaru punktowego wymaga duego dowiadczenia, gdy trzeba wiedzie, w ktrym to punkcie najlepiej bdzie zmierzy wiato. Jeli np. zmierzymy wiato w najjaniejszym punkcie kadru, to caa reszta zdjcia moe wyj niedowietlona, gdy z kolei zmierzymy w
punkcie najciemniejszym, przewietlone moe wyj cae 2.17 Fotograa/Automatyczny fozdjcie. W typowych przypadkach istniej proste reguy,
cus
w ktrym miejscu naley mierzy wiato, ktre czsto
sprowadzaj si do zasady zmierz wiato blisko punktu,
Automatyczny focus zwany krcej autofocusem to
ktry Ci si wydaje najwaniejszy na zdjciu. A zatem:
system automatycznego ustawiania ostroci. Systemy te,
W portretach owietlonych rwnomiernie najlepszy o ile dziaaj poprawnie i znamy ich ograniczenia oraz
efekt daje zmierzenie wiata po wycelowaniu apa- tryby dziaania, daj zwykle lepsze rezultaty ni rczratu w punkt na twarzy modela, ktry wyglda mo- ne ustawianie ostroci, dlatego poza bardzo szczeglnyliwie jak najbardziej rednio np. gdzie na policz- mi sytuacjami warto z nich korzysta. Autofocus jest w
istocie rodzajem dalmierza sprzonego z urzdzeniami
ku lub czole.
mechanicznymi przesuwajcymi o precyzyjnie dobrane
Podobnie w zdjciach architektury naley wybra odlegoci soczewki moduu ostrzenia wzgldem siebie
jakie rednie, typowe miejsce na murze budynku. w obiektywie.
Jeli jednak chcemy pogbi w zdjciu architektury Istniej dwa systemy systemy ostrzenia, z ktrych jeden
lub na portrecie cienie, lepiej bdzie jak wybierzemy nie jest prawie w ogle wspczenie stosowany w aparapunkt o do duej jasnoci, z kolei jeli chcemy, tach:
aby cienie nie wyszy czarne i aby byo wida co
aktywny w ktrym nastpuje pomiar odlegokryj", najlepiej jest dokona pomiaru w punkcie,
ci poprzez wysanie przez aparat sygnau wietlnegdzie pada typowy cie.
go (zwykle podczerwonego) lub ultradwikowego
W zdjciach plenerowych najlepiej jest mierzy
i jego detekcja po odbiciu si od fotografowanego
wiato z aparatem skierowanym na bkit nieba,
obiektu
najlepiej tu nad lini horyzontu, bo zapobiega to
pasywny w ktrym pomiar odlegoci odbywa si
przewietleniu nieba; zdecydowanie naley natona podstawie analizy samego obrazu.
miast unika pomiaru na chmury lub okolice soca;
wyjtkiem s tylko zdjcia lekko pod wiato, w stylu np. jelenie na rykowisku o zachodzie soca System pasywny moe by oparty na analizie fazy przewwczas naley zmierzy wiato na niebie, gdzie sunicia fragmentw obrazu, ktre przechodz przez
2.17. FOTOGRAFIA/AUTOMATYCZNY FOCUS
45
specjalne pryzmaty lub na zasadzie ustalania najlepszego pi do aparatu. Czsto aparaty z wbudowanym mechakontrastu.
nizmem autofocusu w korpus wsppracuj te bez przeszkd z obiektywami z wasnym autofocusem. Posiadanie
takiego podwjnego mechanizmu zwiksza jednak cen zestawu i jego mas.
Tryby dziaania
Autofocus w wikszoci aparatw mona przecza na
rne tryby dziaania, z ktrych najczciej spotykane to:
Schemat dziaania autofocusu mierzcego przesunicie fazy
W pierwszym przypadku pomiar polega na rozdzieleniu

przy pomocy specjalnych pryzmatw fragmentw obrazu na dwa, przepuszczeniu ich przez dodatkowe soczewki i ponownym skupieniu w jednym miejscu, a nastpnie
analiz, w jakim stopniu ulegaj one naoeniu. Gdy naoenie jest najbardziej dokadne, autofocus uznaje, e
obraz jest wyostrzony. Jest to bardzo precyzyjna metoda pomiaru i dajca prawie zawsze dobry rezultat, dziaa
ona jednak dopiero od pewnej odlegoci od mierzonego
obiektu. Ponadto, lepiej sprawdza si dla obiektyww szerokoktnych, ktre maj wiksze powierzchnie aktywne
soczewek od teleobiektyww.
W drugim przypadku aparat mierzy kontrast wybranych
fragmentw zdjcia i gdy stanie si on maksymalny, uznaje, e obraz zosta wyostrzony. Pomiar kontrastowy musi wykorzystywa wikszy od pomiaru fazowego obszar
zdjcia, co powoduje, e aparat moe by zaopatrzony w
mniejsz liczb punktw pomiaru ostroci. Ponadto system ten zawodzi przy fotografowaniu scen, ktre z natury
maj may kontrast.
Wikszo lustrzanek korzysta z pierwszego systemu, natomiast wikszo taszych aparatw kompaktowych wykorzystuje system ustalania kontrastu. Wad wszystkich
systemw pasywnych jest brak moliwoci uycia ich w
trudnych warunkach owietleniowych (noc, o zmroku, w
ciemnych pomieszczeniach). Wiele aparatw, aby obej
ten problem, jest zaopatrywana w specjalne rdo wiata, ktre owietla fotografowan scen dziaa to jednak
tylko przy stosunkowo bliskich kadrach. Lampa byskowa nie moe by skutecznie wykorzystywana w tym celu,
gdy bysk trwa za krtko, aby aparat mg w tym czasie
wybra ostro. Bardziej zaawansowane lampy byskowe
posiadaj systemy wiata cigego owietlajce fotografowane obiekty przed wykonaniem zdjcia.
W lustrzankach mechanizm autofocusu moe by zarwno umieszczony w korpusie samego aparatu, jak i zintegrowany z obiektywem. Pierwsze rozwizanie daje mniej
precyzyjne rezultaty, ale jest bardziej uniwersalne, gdy
daje wikszy wybr obiektyww, ktre mona doku-
Tryb AF-C (AF-Continuous), czyli tryb cigy lub

selekcji ostroci w locie dziaa w ten sposb, e
autofocus prbuje ustawi ostro na bieco, prbujc nady za wykonujcym zdjcie. Priorytet
ma jednak wyzwolenie migawki. W momencie nacinicia spustu migawki do poowy, gdy fotograf
zmieni kadr lub gdy w kadrze s ruchome obiekty,
AF cay czas zmienia nastaw ostroci na podstawie
odczytu z jednego lub wielu pl ostroci (zalenie
od ustawie) a do momentu zwolnienia migawki,
a zatem zdjcie jest wykonywane przy takiej ostroci, jak aparat akurat ustawi w momencie penego
nacinicia spustu migawki, niezalenie do tego, czy
uzna ten nastaw za waciwy czy nie. Tryb ten warto
wczy, gdy zaley nam na uchwyceniu cile okrelonego momentu nawet kosztem jakoci zdjcia, a
take przy wykonywaniu zdj seryjnych.
Tryb AF-S (AF-Single), czyli tryb pojedynczy lub
preselekcji ostroci - aparat w momencie nacinicia spustu migawki dobiera i blokuje ustawienia
ostroci niezalenie od tego, co si si pniej bdzie dziao z aparatem. W przypadku, gdy mamy
aparat z jednym lub trzema punktami ostroci, daje to moliwo np. skierowania najpierw obiektywu
centralnie na interesujcy nas obiekt, tak aby ostro
zostaa ustawiona wzgldem niego, nastpnie zablokowanie ostroci przez nacinicie spustu migawki
do poowy, a nastpnie takie ustawienie kadru, aby
obiekt, na ktry jest nastawiona ostro znalaz si w
jego rogu. Warto pamita, e w tym trybie aparat
wykona zdjcie dopiero wtedy, gdy ustawi ostro.
Jeli AF natra na problem, np. z powodu trudnych warunkw owietleniowych, wyzwolenie migawki przed ustawieniem ostroci jest niemoliwe.
W niektrych aparatach mona ustawi w menu, aby
aparat jednak wykona zdjcie, gdy po okrelonym
czasie (np. 1 sekundzie) nie zdoa ustawi ostroci.
Tryb nadania za obiektem (AF-I, AF-F itp.)
dziaa w ten sposb, e aparat stara si zlokalizowa obiekt, na ktrym nam zaley (zwykle przyjmujc, e jest to najjaniejszy i najbardziej kontrastowy fragment kadru) a nastpnie stara si stale utrzymywa ostro na ten obiekt - zarwno przed wyzwoleniem migawki jak i w trakcie samego reje-
46

strowania zdjcia. W tym trybie aparat sam decyduje, ktry z punkw ostroci uy w danym momencie, dziki czemu nawet jeli obiekt przemyka
nam przez kadr bdzie przynajmniej teoretycznie
cay czas rejestrowany ostro. Jest to przydatny tryb
do zdj sportowych oraz wykonywania zdj ruchomy obiektw przy duszych czasach ekspozycji,
zwaszcza gdy trzymamy aparat w rkach i wodzimy
nim za obiektem.
Liczba i wybr punktw autofocusu

Punkt autofocusu to miejsce w kadrze, ktre jest analizowane przez aparat przy automatycznym ustawianiu ostroci. Punktw tych moe by od 1 do nawet 51. Wikszo
aparatw kompaktowych ma od 1 do 7 punktw pomiarowych. Tasze, amatorskie lustrzanki maj ich od 7 do
18, natomiast najdrosze, profesjonalne maj nawet do
51.
Punkty te rni producenci rnie umieszczaj w kadrze.
3 punkty s zazwyczaj umieszczane w jednej linii, 5 w
formie krzya (jeden porodku i cztery dookoa), 9 w
formie rombu z przektnymi itd. W jednych aparatach
punkty ostroci mog by powizane z punktami pomiaru wiatomierza, a w innych s one do nich niezalene.
W aparatach z wiksz ni 1 liczb punktw ostroci
mona zwykle ustawia rne tryby ich pracy:
Pojedynczy punkt w tym trybie mona wybra
jeden, konkretny punkt, wzgldem ktrego bdzie
ustawiona ostro. Razem z wyborem opcji pomiaru
wiata w jednym punkcie zazwyczaj aparat mierzy wiato w tym samym punkcie co ostro. Tryb
ten jest przydatny przy zdjciach paskich, pojedynczych obiektw i jest zazwyczaj wczany automatycznie w trybie makro. Przy jego pomocy mona
te np. wykona zdjcie kpy kwiatw na tle rozmytego nieba i umieci t kp w dowolnym punkcie
kadru.
Szeroki obszar w tym trybie aparat stara si tak
dobra nastaw autofocusu, aby w jak najwikszej
liczbie punktw obraz by ostry. W niektrych aparatach ten tryb ma swoje dodatkowe pododmiany, za
pomoc ktrych mona ustali wag punktw centralnych wzgldem punktw bardziej obwodowych.
Tryb ten jest szczeglnie przydatny przy zdjciach
pejzaowych i wykonywanych z du gbi ostroci.
zdjciowe np. twarz czowieka i wwczas przy wyborze dynamicznym lub przy opcji szerokiego obszaru
punktw ostroci analizowane s wszystkie punkty, ktre oprogramowanie uznaje za obejmujce zlokalizowany
obiekt.
Sytuacje, w ktrych autofocus si nie sprawdza

Autofocus nie sprawdza si generalnie w trzech sytuacjach:
gdy warunki owietleniowe s ze
gdy fotografowany obiekt jest zbyt blisko obiektywu
gdy w kadrze s obiekty, ktre bardzo silnie odbijaj
lub emituj wiato, a my chcemy, aby ostro wyszed
obiekt ciemniejszy.
Jak ju wczeniej bya mowa, pasywny autofocus potrzebuje pewnej minimalnej jasnoci kadru, aby mg
zadziaa. Lampki owietlajce zainstalowane w aparatach przeksztacaj w pewnym sensie system pasywny
w quasi-aktywny jednak tylko wtedy, gdy fotografowany
obiekt jest stosunkowo blisko. Gdy czsto robimy zdjcia
we wntrzu (np. w domu) nawet gdy uywamy lampy byskowej, warto jest wczy normalne owietlenie.
wiato z yrandola wystarcza, aby autofocus zadziaa
poprawnie. Innym rozwizaniem jest noszenie z sob silnej latarki punktowej, ktr moemy owietli wybrany
obiekt w momencie wykonywania zdjcia.
Autofocus dziaa poprawnie od pewnej odlegoci i w
przypadku stosowania obiektyww makro i szerokoktnych zakres jego pracy nie obejmuje najbliszych odlegoci, ktre obiektyw potra odda ostro. W takich
przypadkach autofocus staje si zupenie bezuyteczny i
ostro trzeba ustawia rcznie.
Autofocus pracujcy w trybie szerokiego wyboru pola

ostroci i wyboru dynamicznego czsto uznaje, e najwaniejszy jest obiekt, ktry najsilniej odbija lub emituje wiato. Jeli np. mamy w kadrze gadk ta wody
odbijajc soce lub silny reektor albo lamp uliczn
autofocus moe wybra ostro na te obiekty, a nie np. na
twarz fotografowanej osoby czy fotografowany budynek
i w rezultacie to, co naprawd wane, wyjdzie na zdjciu
nieostre. Na tego rodzaju problemy jedynym wyjciem
Wybr dynamiczny stosowany w trybie nada- jest przejcie na punktowy tryb pracy autofocusu, skieronia za obiektem polega na tym, e aparat ustawia wanie obiektywu na wybrany obiekt, zapanie ostroci
ostro na kolejne, wybrane automatycznie przez i ustawienie kadru tak, jak si pierwotnie planowao.
siebie pola ostroci w miar tego jak "ledzony Na koniec wreszcie warto wspomnie, e przy wykonyobiekt przesuwa si przez kadr.
waniu zdj do zestawu panoram, a take do zdj HDR
lepiej wyczy autofocus, gdy moe on zadziaa nieAparaty z du liczb punktw ostroci maj te wbu- co inaczej przy kadym zdjciu z zestawu i uniemoliwi
dowane programy rozpoznajce niektre typowe sytuacje pniejsze ich poczenie.
2.18. FOTOGRAFIA/WYZWALACZ MIGAWKI
2.18 Fotograa/Wyzwalacz
gawki
47
mi-
Gdy wykonujemy autoportret czy zdjcie grupowe, na

ktrym my rwnie mamy by uwiecznieni, musimy ustawi takie opnienie, aby spokojnie zdy ustawi si w
kadrze. Gdy wykonujemy zdjcie bez nas w roli gwnej
Wyzwalanie migawki czyli akt rejestracji zdjcia wy- i zaley nam tylko na unikniciu wstrzsu, moemy ustakonuje si zwykle przy pomocy specjalnego przycisku, wi bardzo krtki czas opnienia.
ktry znajduje si na og w prawej, grnej czci obudowy aparatu. Przycisk ten jest generalnie dostosowany
do robienia zdj z rki.
Przy wykonywaniu zdj ze statywu lub aparatu unieruchomionego w inny sposb nie zaleca si stosowania rcznego przycisku wyzwalania migawki, lecz zamiast tego
skorzystanie z samowyzwalacza. Ma to szczeglne znaczenie przy wykonywaniu zdj z dugimi czasami ekspozycji. Naciskanie klawisza w momencie wykonywania
zdjcia moe bowiem wywoa wstrzs, dajcy na zdjciu
efekt poruszenia lub nawet nieco zmieni wczeniej pieczoowicie przygotowan pozycj aparatu. Ponadto zastosowanie samowyzwalacza umoliwia te wykonywanie autoportretw, zdj grupowych razem z fotografem
oraz przy zastosowaniu pilota zdj z aparatem zamocowanym w miejscu, do ktrego nie mona podej (np.
zdjcia pochliwych zwierzt, zdjcia z aparatem zamocowanym w nietypowym miejscu, zdjcia z ukrycia) Samowyzwalacz w wikszoci aparatw dziaa zwykle w
dwch trybach:
opnionym wikszo aparatw pozwala na
ustawienie opnienia od 2 do 30 sekund,
z autopilotem zasig autopilotw wynosi zwykle
od 2 do 10 m.
Moliwe jest te kombinowanie obu tych trybw tzn.
wykonywanie zdj jednoczenie z autopilotem i opnieniem.
W pierwszym przypadku wykonanie zdjcia wyglda nastpujco:
ustawiamy aparat na statywie lub innym solidnym
podou
ustawiamy kadr, parametry ekspozycji i wszystkie
inne opcje dziaania aparatu
przeczamy aparat w tryb samowyzwalacza oraz
czas opnienia na odpowiedni dugo
naciskamy klawisz spustu migawki tak jak zawsze,
po czym sprawdzamy szybko ostatni raz, czy nie doszo do zmiany pozycji aparatu
odchodzimy od aparatu i czekamy a samowyzwalacz zadziaa, co da si stwierdzi po charakterystycznym dwiku trzasku migawki.
W drugim przypadku (z uyciem pilota) wszystko przebiega tak samo, tyle e nie musimy naciska spustu migawki, a zamiast tego naciskamy klawisz na pilocie.
Rozdzia 3
Retusz
3.1 Fotograa/Obrbka zdj
Chemia fotograi
Obrbka zdj to og dziaa prowadzcych do nadania Dokadny opis procesw fotochemicznych, ktre maj
miejsce przy wywoywaniu lmw i odbitek wykracza
im ostatecznej postaci, na ktre skadaj si:
poza ramy tego podrcznika. Aby jednak zrozumie dalsz cz tego rozdziau, naley zapozna si z jego pod w przypadku fotograi analogowej:
stawami, ograniczonymi tutaj do negatywowej fotograi
czarno-biaej.
wywoanie kliszy fotogracznej
Podstaw tej fotograi jest emulsja wiatoczua, czyli
wywoywanie odbitek
zawiesina chlorku (AgCl) i bromku srebra (AgBr) w elatynie. Zawiesina ta, po wysuszeniu na powierzchni lmu
przycinanie i montowanie odbitek lub
lub papieru, przyjmuje form drobnoziarnist. Emulsj t
przycinanie i oprawianie slajdw
nanosi si w fabryce na lm lub na papier fotograczny,
ew. skanowane do postaci cyfrowej
szczelnie pakuje i sprzedaje fotografom.
w przypadku fotograi cyfrowej:
transfer zdj do komputera
edycja kadru
W trakcie padania wiata na lm w czasie wykonywania zdjcia tworzy si bardzo maa, niewidoczna goym
okiem ilo jonw srebra na skutek symetrycznego pkania wiza Ag-Br:
AgBr + h (wiato) Ag+ + Br-
edycja koloru
retusz
zmiana wymiarw i kompresowanie oraz
ew. czenie zdj w panoram lub obraz HDR
i na koniec
publikacja w formie cyfrowej lub wydruk.
3.2 Fotograa/Obrbka zdj z kliszy
Jony srebra stanowi zalek rozkadu bromku srebra do

wolnego srebra i bromu, w procesie wywoywania. Proces ten polega na dziaaniu na emulsj odpowiednio dobranym i rozcieczonym w wodzie, niezbyt silnym rodkiem redukujcym. S to zwykle roztwory hydrochinonu,
fenidonu i innych podobnych organicznych zwizkw
chemicznych. rodek ten powoduje redukcj tylko tych
ziaren emulsji, na ktre w trakcie robienia zdjcia pado
odpowiednio duo wiata i ktre w zwizku z tym maj
zalkowe iloci jonw srebra:
2 AgBr + C6 H4 (OH)2 2 Ag + C6 H4 O2 + 2
HBr
Obrbka zdj z kliszy fotogracznej obejmuje nastpujce trzy podstawowe procesy:

Redukcja ta powoduje, e na powierzchni lmu pozostaje
czarny, koloidalny osad srebra, za brom przechodzi do
roztworu w postaci bromowodoru (HBr).
wywoywanie lmu
Po wywoaniu lm zawiera jeszcze duo nieprzereagowanego bromku lub chlorku srebra, ktry musi by wypukany, aby nie ulec rozkadowi po wystawieniu lmu na
cicie i montowanie odbitek
dziaanie wiata, co powodowaoby utrat obrazu. Proces wypukiwania nazwany jest utrwalaniem. NajczPonadto, gdy planujemy zdjcie analogowe przenie do ciej stosuje si do tego celu roztwr tiosiarczanu soformy cyfrowej, naley je zeskanowa.
du w wodzie. Tiosiarczan tworzy w reakcji z bromkiem
nawietlanie i wywoywanie odbitek
48
3.2. FOTOGRAFIA/OBRBKA ZDJ Z KLISZY

lub chlorkiem srebra trway zwizek kompleksowy, ktry
jest atwo rozpuszczalny w wodzie:
2 S2 O3 2 + AgBr [Ag(S2 O3 )2 ]3 + BrCzasami midzy etapem wywoania i utrwalenia stosuje si przerywacze, czyli roztwory szybko wypukujce z powierzchni lmu czy papieru roztwr wywoywacza. Najprostszym przerywaczem jest woda destylowana.
Czsto stosuje si w tym celu 0,1% roztwr kwasu octowego. Wod stosuje si te do kocowego wypukania lmu. Czasami te, gdy proces wywoywania przebieg zbyt
daleko - stosuje si tzw. cofacze, czyli roztwory odpowiednio dobranych kompleksujco-utleniajcych odczynnikw (np. nadmanganian sodowy), powodujcych przemian srebra w rozpuszczalne sole.
Po wywoaniu i utrwaleniu na lmie powstaje obraz negatywowy, zaczernione s bowiem te obszary kadru, na
ktre w trakcie wykonywania zdjcia pado wiato, gdy
zostay na nim drobiny koloidalnego srebra, za przezroczyste s obszary, na ktre wiato nie pado, gdy z nich
zosta wypukany nieprzereagowany bromek lub chlorek
srebra.
49
klamry i szczypce do chwytania i mocowania lmw i odbitek na czas suszenia
powikszalnik urzdzenie skadajce si z silnej,
ruchomej w pionie lampy, zamocowanej na statywie, pod ktr bezporednio umieszcza si negatyw;
ponadto powikszalnik zaopatrzony jest w stolik z
prowadnicami, na ktrym umieszcza si arkusz nawietlanego papieru fotogracznego
kuwety do wywoywania i utrwalania zdj
termometr i stoper, a najlepiej specjalny zegar
ciemniowy
lampa ciemniowa z ltrem ltr to nakadka na
lamp, ktra daje cile okrelone wiato monochromatyczne o takiej barwie, na jak nie jest czuy materia fotograczny; najczciej stosuje si ltr
czerwony lub oliwkowy.
Majc ju trway negatyw, mona przez niego przepuci

wiato i wiatem tym nawietli papier fotograczny,
ktry po wywoaniu w procesie opisanym wyej da waciwe zdjcie, czyli obraz pozytywowy.
W przypadku wspczesnych lmw kolorowych ich
samodzielne wywoywanie mona rwnie przeprowadzi w warunkach domowych. Dostpne s 3 roztworowe zestawy bardzo upraszczajce cay proces. Podstawowym warunkiem jest utrzymanie staej temperatury procesu. Mimo tego, olbrzymia wikszo wspczesnych lmw kolorowych jest wywoywana automatycznie za pomoc procesu C-41, realizowanego w specjalnych ma- Koreks rozoony na elementy skadowe
szynach do wywoywania i produkcji odbitek, zwanych
minilabami, w ktre s zaopatrzone usugowe zakady Obrbka lmu Obrbka lmu biao-czarnego jest
fotograczne.
stosunkowo prost czynnoci, jeli dysponujemy koreksem. Najtrudniejsz operacj jest prawidowe zamocowanie lmu na szpuli koreksu.
Praca w ciemni
Filmy czarno-biae mona wywoywa samodzielnie, wy- adowanie lmu do koreksu Szpula skada si z rowkowanych w ksztacie spirali krkw, poczonych
maga to jednak zaaranowania i wyposaenia ciemni fow rodku tulej. W trakcie zakadania lmu naley
togracznej. Na ciemni mona wykorzysta kade powsun brzegi lmu w koniec spiralnych rowkw,
mieszczenie. Ciemnia to po prostu pokj bez okien lub
a nastpnie, obracajc szpul, stopniowo rozwija
ze szczelnie zasonitymi oknami i drzwiami, w ktrym
lm z kasety, na skutek czego nastpi jego wkrcepanuje moliwie jak najdoskonalsza ciemno.
nie do szpuli koreksu. Czynno t trzeba konieczUrzdzenia potrzebne do pracy w ciemni to:
nie wykonywa w cakowitej ciemnoci i wymaga
ona pewnej wprawy i zrcznoci. Trzeba przy tym
zachowywa te czysto i sucho. Pyki i wilgo
zestaw odczynnikw wywoywacz, utrwalacz,
mog bowiem uszkodzi lm. Nie naley dotyka
woda destylowana
powierzchni lmu, a jedynie apa go za krawdzie.
koreks czyli walcowate, zamykane naczynie, w
Nastpnie naley koreks szczelnie zakrci, po czym
ktrym umieszcza si zrolowany lm i ktre suy
mona wczy wiato, gdy wntrze koreksu jest
do wywoywania i utrwalania lmw
wiatoszczelne.
50
Wywoywanie Przed rozpoczciem pracy naley odpowiednio przygotowa roztwr wywoywacza, postpujc cile z doczon do niego instrukcj producenta. Naley posugiwa si wieym wywoywaczem w trakcie jego przechowywania ulega
on bowiem czsto rozkadowi. Roztwr wywoywacza musi by czysty i klarowny. Wywoywacz
przed uyciem naley doprowadzi do temperatury
otoczenia (niektre wywoywacze rozpuszcza si na
ciepo, inne rozgrzewaj si w trakcie procesu rozpuszczania) i przy pomocy termometru ustali jego
temperatur. Nastpnie wlewamy roztwr do otworu w rodku koreksu tak, aby go napeni do odpowiedniej objtoci, po czym wczamy stoper. Prawidowy czas wywoywania jest zwykle podany na
instrukcji wywoywacza, zwykle w formie tabelki
dotyczcej typu i czuoci lmu oraz temperatury.
Dokadny pomiar temperatury ma bardzo due znaczenie, gdy wzrost temperatury o ok. 4 C
skutkuje dwukrotnie szybszym czasem wywoania.
Rwnie wane jest dokadne trzymanie si prawidowego czasu wywoywania. Typowe czasy wywoywania to od kilku do kilkunastu minut. W trakcie wywoywania trzeba miesza roztwr w koreksie poprzez jego delikatne, ale czste wytrzsanie.
Im intensywniejsze wytrzsanie, tym bardziej kontrastowy obraz, za im duszy czas wywoywania,
tym ciemniejszy uzyskamy negatyw (czyli pniej
odpowiednio janiejsze zdjcie). Proces wywoywania koczy si przez wylanie z koreksu roztworu wywoywacza.
ROZDZIA 3. RETUSZ
rem rodkw powierzchniowo czynnych i dziki temu atwiej spywa z lmu. Pukanie warto wykona
2-3 krotnie, za kadym razem trzymajc lm w roztworze przez ok 10 minut. Mona rwnie puka
lm za pomoc kaskady. W najprostszym wykonaniu jest to po prostu wyk czcy kran z koreksem. Pukanie powinno twa 5-10 minut, w zalenoci od intensywnoci strumienia wody. Na koniec
naley zamoczy lm na 1-2 minuty w roztworze
pynu do pukania.
Woda do pukania powinna mie temperatur pokojow.
Przy pukaniu i wydobywaniu lmu z koreksu naley postpowa z nim bardzo ostronie, gdy rozmika w poprzednich procesach warstwa emulsji wiatoczuej jest
bardzo wraliwa na zarysowania.
Suszenie Proces ten naley prowadzi w dobrze wentylowanym i czystym pomieszczeniu, w ktrym nie
ma kurzu. Polega on na zawieszeniu lmu na
sznurze do suszenia bielizny za pomoc klamerki
i obcienie go od dou drug klamerk z ciarkiem tak, aby nie zwija si w trakcie tego procesu.
Warto pamita, e lm jest do dugi 36 klatkowy ma dugo ok. 175 cm, naley zatem sznurek
do suszenia zawiesi odpowiednio wysoko. Suszenie
prowadzi si w temperaturze pokojowej przez ok.
12 godzin. Naley zwrci uwag, aby temperatura w pomieszczeniu nie bya zbyt wysoka. Skutkuje
to zbyt szybkim wysychaniem mu, a w rezultacie
jego skrcaniem i wyginaniem. W skrajnych przypadkach moe doprowadzi do pkania emulsji.
Zatrzymanie Po wylaniu wywoywacza wlewamy jak

najszybciej roztwr przerywacza lub ew. wod destylowan i lekko wstrzsamy koreksem kilka ra- Cicie lub rolowanie Wysuszony lm mona ostronie
zrolowa i owin w papier lub bezpieczniej poci
zy, a nastpnie ponownie oprniamy koreks. Rozna kawaki po 6 klatek i umieci w specjalnych
twr przerywacza jest skuteczniejszy i wystarczy go
foliowych koszulkach na lmy. Pocity lm bdzie
uy tylko raz. W przypadku wody trzeba operapniej atwiej uy w trakcie wykonywania odbicj zatrzymywania powtrzy kilka razy, zanim si
tek.
przejdzie do utrwalania. Zatrzymanie naley wykona jak najszybciej, gdy po wylaniu roztworu wywoywacza, proces wywoywania wci jeszcze biegnie na powierzchni lmu.
Utrwalanie Do koreksu nalewamy wczeniej przygotowany wg instrukcji producenta roztwr utrwalacza.
Jego temperatura i czas utrwalania nie ma ju tak
duego znaczenia jak w przypadku wywoywania,
jednak warto si chocia z grubsza trzyma zalece
producenta. Zwykle trwa to ok. 520 minut. Bezpieczniej jest prowadzi ten proces nieco duej od
czasu podanego przez producenta ni nieco za krtko. Roztwr utrwalacza mona zla, gdy da si go
uywa wielokrotnie.
Pukanie Po wylaniu utrwalacza lm naley wypuka.
Pukanie mona prowadzi wod destylowan lub Schemat konstrukcji powikszalnika
specjalnym pynem do pukania, ktry jest roztwo-
3.2. FOTOGRAFIA/OBRBKA ZDJ Z KLISZY
51
w peni wyposaonej ciemni. Sprawia jednak znacznie
wicej radoci, gdy efekt jest widoczny niemal natychmiast. Ponadto w odrnieniu od wywoywania lmu, w
razie niepowodzenia mona zawsze wykona kolejn odbitk.
Do produkcji odbitek potrzebujemy: powikszalnik, zestaw odczynnikw: wywoywacz, przerywacz, utrwalacz i wod destylowan do pukania, 4 kuwety, 4
szczypce do odbitek, zegar ciemniowy oraz oczywicie
arkusze papieru fotogracznego. Kuwety musz by na
tyle due, aby dao si do nich woy w caoci arkusze papieru. Powikszalnik musi by oddalony od kuwet.
Emulsja wiatoczua papieru ma inny skad chemiczny
ni na lmach, co wymaga rwnie stosowania innego
wywoywacza. Natomiast pozostae pyny s takie same
jak dla lmw. Papiery s znacznie mniej wiatoczue od
lmw.
Idea dziaania powikszalnika
Test ciemni Aby sprawdzi, czy w ciemni s odpowiednie warunku wietlne najprociej jest wyj
jeden arkusz papieru fotogracznego z opakowania,
nawietli w pustym powikszalniku przez ok 10 sekund, po czym go wywoa wg procedury opisanej
poniej; jeli warunki s dobre papier powinien
by po wywoaniu jednolicie szary; jeli jest zabarwiony nierwnomiernie znaczy to, e w ciemni panuj niewaciwe warunki.
Test czasu nawietlania Przeprowadza si go, uywajc dowolnie wybranego kadru lmu, nawietlajc
jeden papier z uyciem zestawu paskw zasaniajcych jego fragmenty. Paski te zdejmuje si w
okrelonych odcinkach czasu (zwykle co 2 sekundy), jeden po drugim, na skutek czego kolejne fragmenty papieru s nawietlane coraz duej. Nastpnie cay papier standardowo si wywouje. Ten pasek, ktry jest nawietlony optymalnie poinformuje nas o najlepszym czasie nawietlania danego papieru. Procedur t mona wykona raz dla danego
papieru i warunkw pracy albo dla kadego kadru
oddzielnie, jeli zaley nam, aby kady z nich by
nawietlony i wywoany optymalnie.
Nawietlanie Proces ten przeprowadza si za pomoc

powikszalnika. Jest to urzdzenie skadajce si z
silnej lampy, pod ktr znajduje si ramka, do ktrej wkada si kolejne kadry wczeniej wywoanego
lmu. Gowic powikszalnika mona przesuwa w
pionie wzdu prta statywu, dziki czemu mona
ustawi odpowiednie powikszenie. Powikszalniki s zaopatrzone w obiektyw z przyson, przy pomocy ktrego mona podobnie jak w aparatach regulowa ilo wiata docierajcego do papieru oraz
wyostrzy obraz padajcy na papier. Kadr ustawia
Pukanie odbitki w kuwecie
si za pomoc specjalnych ruchomych prowadnic,
w ktre zaopatrzony jest stolik powikszalnika. Po
Produkcja odbitek Produkcja odbitek jest procesem
wsadzeniu lmu do ramki wkadamy do prowadnitrudniejszym od wywoywania lmu i wymaga posiadania
cy w stoliku zwyky papier i wczamy lamp po-
52
ROZDZIA 3. RETUSZ
wikszalnika. Na papierze ukae si nam negatywowy obraz zdjcia. Przy pomocy suwania gowicy, regulacji obiektywu i poruszania prowadnicami ustawiamy odpowiedni kadr i powikszenie. Nastpnie
wyjmujemy zwyky papier - wkadamy w to miejsce
papier wiatoczuy i nawietlamy go taki czas, jaki
wynik nam z wczeniej przeprowadzonych testw.
Zwykle jest to od 2 do 30 sekund.
Obrbka chemiczna Obrbka chemiczna zdj skada

si z tych samych etapw co obrbka lmu a
zatem wywoywania, zatrzymania, utrwalania,
pukania i suszenia. Rnica polega tylko na tym,
e przeprowadza si to w kuwetach (po jednej na
kady proces) i mona na bieco obserwowa efekt.
Odbitki przenosi si z jednej kuwety do drugiej za
pomoc szczypiec. Trzeba przy tym pilnowa, aby
nie zapaskudzi" kolejnych kuwet roztworami z poprzednich. Wymaga to dokadnego odsczenia papieru zanim wsadzi si go do kolejnej kuwety. W
kadej kpieli naley przy pomocy przypisanych do
niej szczypiec porusza od czasu do czasu papierem,
aby proces zachodzi rwnomiernie na caej jego Typowy skaner stolikowy, horyzontalny
powierzchni. Przy operacjach z mokrym papierem
trzeba pamita, e ma on znacznie mniejsz wy rczny jest to niewielkie urzdzenie, ktre posiatrzymao mechaniczn od papieru suchego i dlateda gowic z liniowym materiaem wiatoczuym i
go atwiej jest go rozedrze. Roztwory w kuwetach
lampk, ktrym przesuwa si rcznie nad skanowatrzeba wymienia co jaki czas, gdy si stopniowo
nym zdjciem, a obraz jest przesyany linia po linii
zuywaj. Przy ustalaniu czasu wywoywania lepiej
do komputera i zapisywany w formie pliku
zaufa wczeniej ustalonemu czasowi przy pracy z
bbnowy zdjcie wkada si do otworu przypomitestowym zdjciem ni ocenia efekt wzrokowo, bonajcego wlot papieru do drukarek, po czym zdjcie
wiem w wietle lampy ciemniowej odbitka wyglda
jest wcigane do urzdzenia i skanowane linia po liinaczej ni pniej w naturalnym wietle. Czas ponii przez gowice z materiaem wiatoczuym
zostaych etapw obrbki naley dostosowa do instrukcji producenta odczynnikw.
stolikowy zdjcie kadzie si spodem na przezroczystym stoliku, po czym uruchamia si skanoProdukcja odbitek daje due pole do modykowania
wanie, ktre odbywa si automatycznie za pomoc
otrzymanych zdj. Zwikszajc lub zmniejszajc czas
przesuwu gowicy skanujcej pod stolikiem
nawietlania mona zwiksza lub zmniejsza jasno
do slajdw specjalne urzdzenia do skanowai kontrast zdjcia. Midzy powikszalnik a lm monia slajdw, skadajce si z wewntrznego rzutnika
na wkada rnego rodzaju ltry korygujce zdjcie.
slajdw, ktry rzuca obraz na matryc wiatoczu,
Wreszcie zmieniajc czas wywoywania rwnie mona
podobn do tych stosowanych w aparatach fotograuzyskiwa janiejsze i ciemniejsze, mocniej lub sabiej
cznych; skanery do slajdw umoliwiaj te bezposkontrastowane zdjcia.
rednie skanowanie zdj z negatyww; jeli tylko
jestemy w posiadaniu negatywu lub pozytywoweSkanowanie
go slajdu lepiej jest bezporednio skanowa zdjcia
z nich, a nie z odbitek; skanery do slajdw s jednak
Jeli mamy ju zdjcie i chcemy je uy w formie elektrodo drogie.
nicznej, np. opublikowa na jakiej stronie WWW, musimy je zeskanowa. Do skanowania su specjalne urz- W przypadku odbitek najatwiejsze do uycia s skadzenia zwane skanerami. Istnieje kilka rnych typw nery fotograczne i stolikowe i daj one jednoczenie
skanerw:
najlepsz jako skanowania. Skanery fotograczne s
fotograczny jest to cyfrowy aparat fotograczny
zamocowany na odpowiednim statywie nad specjalnym stolikiem; na stolik kadzie si skanowane zdjcie, odpowiednio owietla i po prostu fotografuje
bardzo drogie i w zwizku z tym niezbyt czsto uywane (oprcz masowego skanowania automatycznego), natomiast skanery stolikowe maj umiarkowan cen i s
powszechnie stosowane. Skanery rczne i bbnowe daj skany, na ktrych wida zwykle smugi wynikajce z
3.3. FOTOGRAFIA/OBRBKA ZDJ CYFROWYCH
53
nierwnomiernej szybkoci przesuwu elementu wiato- stawiajcego sytuacj, ktra nigdy nie miaa miejsca w
czuego nad odbitk, ponadto trudno jest w nich uzyska rzeczywistoci.
skany nieprzekrzywione.
Skanowanie z uyciem skanera stolikowego:
Transfer do komputera
Sprawdzamy, czy zdjcie i powierzchnia stolika s Pierwsz czynnoci, jak trzeba wykona przy obrbce
czyste i w razie czego czycimy je z kurzu za po- zdj cyfrowych jest ich transfer z karty pamici aparatu
moc delikatnej szmatki lub pdzelka.
do komputera. Mona to zrobi na dwa sposoby:
Kadziemy zdjcie na stoliku twarz" w kierunku
czc aparat z komputerem za pomoc kabla USB
stolika; na bokach stolika s krawdzie, ktre uatwiaj dokadne wypoziomowanie zdjcia; nastp za pomoc czytnikw kart.
nie ostronie zakrywamy stolik klap, tak aby si
nie przekrzywio. Jeli mamy skaner z duym stolikiem, moemy na raz pooy na stoliku cztery W pierwszym przypadku podczamy aparat za pomoc kabla, ktry jest zazwyczaj sprzedawany w zestawie
zdjcia, po jednym w kadym rogu skanera.
z aparatem, do jednego z portw USB komputera, a na Wczamy skaner i program do jego obsugi, ktry stpnie wczamy aparat. Po wczeniu, jeli mamy apajest zwykle doczany przez producenta.
rat zgodny z normami plug and play, komputer wywietla
nam automatycznie list programw, za pomoc ktrych
Programy do skanowania maj zwykle klawisz podmoemy cign na twardy dysk zdjcia z aparatu. Zwygldu, ktry pokazuje w maym oknie miniaturk
kle najlepiej jest uy do tego celu programu dostarczotego, co ley na skanerze; w oknie tym moemy zanego przez producenta aparatu, cho moemy uy doznaczy ten fragment powierzchni, ktry chcemy
wolnego innego programu. Wiele programw do edycji i
zeskanowa; w naszym przypadku bdzie to oczyretuszu zdj ma funkcj importu zdj z aparatu. Czawicie obszar zgodny z krawdziami zdjcia.
sami, jeli aparat nie potra dziaa w trybie wirtual Ustawiamy opcje skanowania takie jak: rozdziel- nego dysku twardego, wczeniej musimy zainstalowa
czo, gbi bitow, jasno i kontrast skanowania, sterownik umoliwiajcy transfer, ktry jest zwykle doopcje kompresji i format zapisu. Jeli chcemy mie czany na pycie instalacyjnej sprzedawanej razem z apaskan moliwie najlepszej jakoci, ustawiamy maksy- ratem, lub moemy go poszuka w internecie. Sterowniki
maln rozdzielczo i gbi bitow, dowoln kom- s zazwyczaj do pobrania bezpatnie ze stron producenpresj bezstratn oraz zapis w formacie png-24 lub tw aparatw. Proces cigania plikw trwa zwykle od
ti. Opcje jasnoci i kontrastu trzeba dobra na wa- kilku do nawet kilkudziesiciu minut, zalenie od szybsn rk lub klikn na klawisz ustawiajcy automa- koci dziaania komputera, aparatu i liczby oraz wielkoci
tycznie te parametry na optymalne zdaniem progra- plikw, ktre trzeba pobra.
mu.
W drugim przypadku naley wyj kart pamici z aparatu i wsadzi j do czytnika. Wiele laptopw posiada
wbudowane czytniki kart CF i SD. Mona te osobno naby zarwno czytniki wewntrzne (montowane w okolicy
stacji dyskietek), jak i zewntrzne. Te drugie to niewielkie urzdzenia podczane do komputerw poprzez port
Plik ten nastpnie moemy obrabia tak samo jak USB. Karty w czytnikach s widziane przez system operacyjny komputera jako rodzaj dysku twardego. Mona
zdjcia wykonane aparatem cyfrowym.
zatem po prostu z nich przekopiowa pliki na faktyczny
dysk twardy komputera w taki sam sposb, jak to si robi
3.3 Fotograa/Obrbka zdj cy- z plikami z dyskietek czy pendrive'w. Szybko transferu z czytnikw jest zazwyczaj znacznie wiksza ni z
frowych
aparatw fotogracznych.
Klikamy na klawisz skanowania, po czym czekamy na rezultat w postaci pliku zapisanego gdzie na
twardym dysku komputera; sam proces skanowania
trwa od kilku do kilkudziesiciu sekund.
Obrbka zdj cyfrowych jest znacznie atwiejsza technicznie od obrbki zdj tradycyjnych i jednoczenie daje znacznie wicej moliwoci. W zasadzie majc wyjciowy plik o duej rozdzielczoci z aparatu, o ile zdjcie zostao w miar poprawnie wykonane i nie jest zbyt
drastycznie niedowietlone lub przewietlone oraz jest
w miar ostre - mona z nim zrobi prawie wszystko, cznie z zamian kolorw na zupenie faszywe, czy stworzenie realistycznie wygldajcego fotomontau, przed-
Zasady obrbki plikw

Jeli naszym celem jest tylko korekta zdjcia tak, aby lepiej oddawao autentyczny wygld rzeczywistego obiektu, warto si stosowa do nastpujcych oglnych regu:
Pracowa na kopii roboczej pliku, aby w razie bdu w obrbce mc wrci do oryginau.
54
ROZDZIA 3. RETUSZ
Przed rozpoczciem pracy upewni si, czy monitor

komputera jest prawidowo skalibrowany nieskalibrowany moe nas zwyczajnie stale wprowadza w
bd, co bdzie skutkowao bdnymi decyzjami.
wiata w pomieszczeniu. Jeli zatem skalibrujemy monitor w okrelonych warunkach, to nastpnie powinnimy
obrabia zdjcia w takich samych warunkach lub gdy te
si zmieniy, ponownie go skalibrowa.
Nie przesadza z niektrymi funkcjami programu

tzn. nie forsowa na si obrazu dotyczy to szcze- Warunki do obrbki zdj cyfrowych
glnie korekty kolorw, wyostrzania, wygadzania,
stosowania rnego rodzaju ltrw i efektw spe- Idealne warunki do obrbki zdj to:
cjalnych.
sabe, ale nie za sabe wiato sztuczne o barwie
Wykonywa na pliku moliwie jak najmniej openeutralnej i o rozproszonym, mikkim charakterze
racji, gdy wikszo operacji powoduje utrat cz(zwyke owietlenie arwk niepadajce wprost na
ci informacji ze zdjcia i pogorszenie jego jakoci.
monitor jest zwykle wystarczajce)
Zdjcia, ktre maj by obrabiane, najlepiej jest za nierozpraszajce otoczenie, w ktrym nie ma niczepisywa w aparacie w formacie RAW w jak najgo, co by zaburzao percepcj barw idealnie aby
wikszej rozdzielczoci, z jak najwiksz gbi bipomieszczenie byo pomalowane na jasno-szary kotow kolorw i nastpnie, o ile tylko umoliwia to
lor i aby obudowa monitora te bya szara.
nasz program, wykonywa wszystkie operacje na
zdjciu przed przekonwertowaniem go do innego
Natomiast naley zdecydowanie unika:
formatu. Jeli konwersja jest konieczna na samym
pocztku, bo mamy program, ktry nie obsugu sytuacji, gdy na monitor pada silne wiato i s na
je formatu RAW naley to zrobi z bezstratn
nim odbicia
kompresj, np. ti lub png-24 i nie zmienia w trakcie konwersji gbi bitowej kolorw, prolu kolorw
pracy w zupenej ciemnoci, bo ta bardzo mczy
i rozdzielczoci pochodzcych z aparatu.
wzrok i prowadzi do zaburze percepcji kolorw
zdjcia ogldane w cakowitej ciemnoci wydaj si
Operacje suce zmniejszeniu rozmiarw pliku, np.
silniej skontrastowane i janiejsze, ni ogldane przy
zapisaniu go w formacie jpeg, zmniejszenie gbi
normalnym wietle arwki
bitowej, zmniejszenie rozdzielczoci naley wykona na samym kocu po wszystkich korektach,
prostowaniach, kadrowaniu, ltrowaniu itd...
Wydruk
Ostatnim etapem obrbki zdj cyfrowych jest ich wydruk. W najprostszym przypadku wydruk ten mona zleci wyspecjalizowanym rmom, ktre wykonuj t usug przez Internet lub w bardziej tradycyjny sposb po
zaniesieniu im karty pamici lub pyty CD z nagranymi
plikami. Jeli drukujemy due iloci zdj, warto rozway nabycie wasnej drukarki fotogracznej, ktrych
ceny nie s ju obecnie bardzo wysokie.
W obu przypadkach warto przeprowadzi kalibracj
monitora i ew. drukarki. Jeli posiadamy wasn drukark, zwykle jest do niej doczony program kalibrujcy, ktry warto uruchomi i przej przez proponowan
przez niego procedur kalibracyjn. Jeli druk zlecamy
rmie, warto wykalibrowa monitor na jedn z oglnie
stosowanych norm przestrzeni barw, a nastpnie przeprowadzi konwersj plikw z uwzgldnieniem kalibracji do
tej przestrzeni barw. Dobre programy do edycji zdj posiadaj specjalne moduy kalibracji monitorw.
Przy kalibracji warto pamita, e na jej efekt wpyw
maj warunki owietleniowe pomieszczenia, w ktrym
znajduje si monitor. Odbir kolorw z monitora przez
czowieka silnie bowiem zaley od barwy i intensywnoci
pracy w pomieszczeniach o bardzo jaskrawych

barwach.
3.4 Fotograa/Wybr
do obrbki
programu
W zasadzie do obrbki zdj cyfrowych mona uy kadego programu umoliwiajcego edycj plikw, w ktrych te zdjcia s zapisane.
Mona je oglnie podzieli na:
Proste przegldarki zdj z dodanymi funkcjami
umoliwiajcymi podstawow korekt s to takie programy jak np. Picasa, ACDSee, IrfanView,
XnView itp. Umoliwiaj one np. popraw kontrastu i kolorystyki zdjcia, usunicie efektu czerwonych oczu, zapisanie zdjcia w innym formacie, tworzenie bibliotek zdj, czenie zdj w albumy itp.
Czsto tego rodzaju programy s te doczane na
pycie CD do aparatw fotogracznych.
Programy przeznaczone gwnie do obrbki
zdj, ze zuboonymi moliwociami ich edytowania i manipulowania nimi takie jak Adobe Elements, Apreture, Microsoft Digital Image Suite, Paint Shop Light - oferuj one narzdzia do korekcji i
3.5. FOTOGRAFIA/EDYCJA KADRU
55
retuszu zdj o rnym stopniu zaawansowania, od bitowej gbi kolorw oraz obsuguje pliki RAW, jest
gotowych skryptw poprawiajcych zdjcie jednym RawTherapee.
klikniciem, po pen obrbk, z dostpem do kanaw, krzywych nasycenia, ltrw itd.
Pene edytory zdj i graki takie jak Adobe Photoshop, Paint Shop Pro, Corel PhotoPaint,
GIMP i inne, ktre umoliwiaj zarwno korekt,
jak i pen edycj oraz manipulowanie zdjciami,
tzn. wycinanie i czenie ich fragmentw w now
cao, dodawanie tekstw, rysowanie po zdjciach,
przygotowywanie z fragmentw zdj graki prezentacyjnej itd.
Programy do cile okrelonych zada czyli realizujce jedn funkcj, ale za to w szczeglnie dobry sposb np. specjalizowane programy do wykonywania panoram, do sporzdzania albumw, do
bardzo precyzyjnej kontroli barw przed drukiem itp.
3.5 Fotograa/Edycja kadru

Zdjcia cyfrowe, o ile zostay wykonane w wysokiej rozdzielczoci, do atwo mona poddawa rozmaitym operacjom zmieniajcym ich kadrowanie. Czynnoci te warto wykona w pierwszej kolejnoci obrbki zdjcia, zanim zmieni si ich rozdzielczo czy dokona korekty
ostroci i kolorystki. Czynnoci te to:
zmiana orientacji zdjcia z pionowej na poziom
lub na odwrt
prostowanie zdjcia czyli jego obracanie o niewielki kt
korekta perspektywy i dystorsji geometrycznych
zdjcia
Oczywicie wybr jednego z tych programw bdzie wynika z naszych potrzeb i zasobnoci. Pozostanie przy pro kadrowanie czyli wycicie ze zdjcia interesujstej przegldarce czy programie dostarczonym razem z
cego fragmentu lub obcicie z niego zbdnej jego
aparatem moe si szybko okaza niewystarczajce, jeli
czci
bdziemy chcieli robi z nimi co wicej oprcz pokazywania rodzinie i znajomym. Z drugiej strony, kosztowne, Czynnoci te warto z wielu wzgldw wykonywa w popene edytory zdj mog si dla nas okaza zbyt rozbu- danej kolejnoci.
dowane i trudne w uyciu.
Szczegln pozycj wrd penych edytorw zdj posiada Adobe Photoshop, przy pomocy ktrego mona
ze zdjciami robi praktycznie wszystko, co dotd w tej
dziedzinie wymylono i to zwykle z lepszym rezultatem
od konkurencji, gdy wiele dopracowanych w szczegach algorytmw obrbki obrazu zostao przez rm Adobe opatentowanych i inni musz te patenty obchodzi, aby
zapewni podobn choby funkcjonalno swoich programw. Photoshop jest te jednak jednoczenie najdroszym tego typu programem na rynku i jest napisany przy
zaoeniu, e korzysta z niego osoba, ktra wie, co robi
czyli czowiek majcy podstawow przynajmniej wiedz o teorii koloru i innych aspektach obrbki obrazu. Dla
niespecjalisty praca w Photoshopie jest, przynajmniej pocztkowo, do trudna. Dwaj gwni komercyjni konkurenci Photoshopa Paint Shop Pro i Corel PhotoPaint
to programy atwiejsze w uyciu, ale oferujce te albo duo mniej funkcji (Paint Shop), albo podobn funkcjonalno, ale prowadzc czsto do gorszego rezultatu
nalnego (PhotoPaint).
Zmiana orientacji Jest to najprostsza czynno zmiany kadru, ktra polega na obrceniu go o 90 zgodnie lub
niezgodnie ze wskazwkami zegara. Wykonuje si je najczciej w stosunku do zdj, ktre zostay wykonane w
pionowym uoeniu aparatu. W Photoshopie czynno t
wykonuje si poprzez wybranie w menu Obrazek/Obr
obszar roboczy/90 w prawo (lub "..w lewo)
W przypadku plikw, w ktrych obraz nie jest poddany

stratnej kompresji, oraz tych, ktre maj zachowane kwadratowe proporcje pikseli (raw, ti itd. z opcj zapisu gstoci pikseli 1:1) operacja ta jest obojtna dla jakoci
zdjcia tzn. oprogramowanie przelicza piksel po pikselu, zachowujc ich oryginaln warto. Na ekranie komputera po wykonaniu obrotu zdjcie moe jednak wyglda nieco inaczej, gdy w wielu monitorach piksele nie
s cile kwadratowe. Wida to szczeglnie w przypadku okrgw i kwadratw, ktre po takiej operacji ulegaj czsto pozornemu spaszczeniu lub rozcigniciu. Jeli
zdjcie ma by wydrukowane nie naley tego efektu koNa pewno wartym do wzicia pod uwag programem jest rygowa, gdy w druku nie bdzie on widoczny.
dostpny bezpatnie na licencji GPL program GIMP, W przypadku plikw, w ktrych obraz jest stratnie skomktry posiada wszystkie podstawowe narzdzia do obrb- presowany (jpg) operacja ta wie si z pewn utrat jaki i edytowania zdj dajce na og cakiem przyzwo- koci, gdy po zapisaniu obrconego pliku zapamitane
ite rezultaty. Ciekaw alternatyw jest rwnie darmowy zostan stare artefakty kompresji i dodane nowe std
program Paint.NET. Oba programy daj moliwo pra- warto pamita, aby przy tego rodzaju plikach operacj
cy na warstwach.
obrotu wykona tylko raz.
Jednym z niewielu udostpnionych bezpatnie progra- Cz aparatw posiada automatyk, ktra rozpoznaje,
mw do obrbki zdj, ktry potra pracowa w 16- czy robilimy zdjcie w kadrze pionowym, czy poziomym
56
i odpowiednio sama obraca zdjcie ju w momencie jego rejestrowania. W zalenoci od jakoci aparatu moe si okaza, e to automatyczne obracanie daje gorszy
lub lepszy efekt, w stosunku do obracania zdjcia w naszym ulubionym programie do edycji zdj. Trzeba do
tego doj metod prb i bdw.
Prostowanie zdjcia Bardzo czsto, gdy wykonujemy

zdjcie obiektu, ktry ma wyranie zaznaczon o symetrii lub ostre krawdzie (budynki, drzewa, ludzie, zdjcia z paskim horyzontem itd.) i robimy je bez wypoziomowanego statywu, zdjcie jest w nieprzyjemny sposb
lekko pochylone w jedn lub drug stron. Aby to skorygowa, naley zdjcie obrci o niewielki kt. Wikszo programw do edycji zdj posiada opcj ich obracania o rcznie wpisany lub wybrany za pomoc myszki
kt. W operacji tej jest wymagana bardzo dua precyzja, gdy ludzkie oko potra wychwyci odchylenia wyranych krawdzi od pionu o nawet minimalne wartoci,
rzdu 1/5 .
ROZDZIA 3. RETUSZ
dwch przeciwnych rogw. Biae rogi o ile wypadn w
obszarach jednolitego ta mona sztucznie zapeni kolorem dowoln technik retuszu lub mona ew. je wykadrowa odpowiednio przycinajc zdjcie. Z tego wanie
wzgldu operacj prostowania naley wykona przed kadrowaniem zdjcia.
Korekta perspektywy i dystorsji geometrycznej
Korekta perspektywy i dystorsji geometrycznej jest prawdopodobnie najtrudniejsz do przeprowadzenia operacj
na zdjciu i wymaga sporej wprawy. Ponadto prawie nigdy nie prowadzi do w peni zadowalajcych rezultatw.
Generalnie czynno ta powoduje zmian geometrii obrazu poprzez sztuczne dodawanie lub usuwanie z pliku
okrelonych, czsto znacznych obszarw pikseli, jest to
zatem zawsze bardzo silna ingerencja w zapisane oryginalnie zdjcie.
Korekt perspektywy, oglnie rzecz biorc, mona
przeprowadza na dwa sposoby:
Jedne programy zezwalaj na obracanie tylko o pene wartoci ktw, a inne umoliwiaj dokonywanie tej
czynnoci bardzo precyzyjnie nawet o setne wartoci
kta. Prostowanie zdjcia mona dokona rcznie czy
te metod prb i bdw, wpisujc do okna edycyjnego
okrelone wartoci i obserwujc rnic. Niektre programy posiadaj jednak uyteczne narzdzia do wykonywania tej czynnoci. Np. w Photoshopie mona najpierw wytrasowa wybran krawd, ktra powinna by
pionowa, za pomoc narzdzia o nazwie linijka, a nastpnie uy opcji w menu Obrazek/Obr obszar roboczy/swobodnie.., gdzie automatycznie pojawi si warto kta odpowiadajca wyprostowaniu wytrasowanej
krawdzi do cisego pionu lub poziomu. Jednak nawet,
przy takim pautomatycznym prostowaniu czasami
si okazuje, e nie daje to zadowalajcego efektu, gdy
zdjcie ma wadliw perspektyw lub dystorsje geometryczne wynikajce z konstrukcji jego obiektywu. W tego
rodzaju zdjciach obrt wzgldem jednej krawdzi powoduje czsto nienaturalne pochylenie innych krawdzi.
przez zmian ksztatu pierwotnego kadru z prostoktnych na trapezoidalne lub romboidalne, a nastpnie przyciciu kadru do mniejszego od oryginau
prostokta lub zapenienie powstaych trjktnych
pustych obszarw w sztuczny sposb
Wreszcie, po wykonaniu obrotu o inny kt ni 90 lub

180 powstaje efekt zrujnowania kadru. W dwch rogach zdjcia pojawi si bowiem biae, puste, trjktne obszary, za z oryginalnego kadru stracimy fragmenty
nasz aparat wykonuje zdjcia w formacie kadru,

ktry nie pasuje do zaoonego celu np. do miejsca, ktre mamy na stronie WWW lub w drukowanym wydawnictwie
przez uycie ltra zmieniajcego geometri zdjcia

na podstawie siatki deformujcej; siatka ta dzieli
zdjcie na okrelon liczb prostoktw; linie proste
tworzce siatk mona nastpnie rcznie deformowa grupami w krzywe, co skutkuje selektywnym
rozcigniciem lub skurczeniem okrelonych fragmentw zdjcia w wikszym lub mniejszym stopniu.
Proste programy do obrbki zdj zwykle nie posiadaj adnego narzdzia do przeprowadzania tej operacji.
Programy bardziej zaawansowane posiadaj do tego celu
specjalne narzdzie, ktre w istocie pomaga stworzy odpowiedni do danej sytuacji siatk ltra deformujcego.
Podobny, cho gorszy efekt, mona uzyska z uyciem
rcznego rozcigania i ciskania rogw i bokw zdjcia,
Operacja prostowania zdjcia zawsze niestety prowadzi
na co pozwalaj niektre programy do obrbki zdj (np.
do pogorszenia jego jakoci. W odrnieniu od proPhotopaint).
stego obrotu o 90 oprogramowanie nie moe w prosty
sposb przeliczy piksela po pikselu, lecz czasami wie
si to z koniecznoci uredniania wartoci okolicznych Kadrowanie Kadrowanie, czyli inaczej przycinanie
pikseli. Wida to szczeglnie ostro w przypadku kraw- zdjcia, wykonuje si zwykle w trzech celach:
dzi, ktre w wyniku tej operacji mog sprawia wraenie
poszarpanych. Std jeli wykonujemy zdjcie obiek generalnie na zdjciu jest to, co chcielimy, ale wytu, ktry ma wiele takich krawdzi (architektura, martwe
brany w momencie wykonywania zdjcia kadr ma
natury itd.) lepiej jest dokadnie wypoziomowa apapewne mankamenty, ktre mona naprawi przez
rat zamiast korygowa pochylenie w programie do edycji
jego lekkie przycicie
zdj.
3.6. FOTOGRAFIA/EDYCJA KOLORU
57
z caego zdjcia wany jest dla nas tylko jego okrelony fragment (np. sama twarz czowieka, a nie jego
caa sylwetka) ale nie moglimy z powodw technicznych wykona zdjcia tylko tego fragmentu.
dokadnie takich proporcjach bokw jak planowany format zdjcia. Cz programw ma narzdzie umoliwiajce w polu dialogowym wpisanie tych proporcji lub od
razu wielkoci w pikselach wielkoci bokw prostokta
zaznaczanego obszaru. Jeli tego nie ma, musimy rcznie
Kadrowanie mona podzieli na swobodne tzn. do do- manewrowa myszk obserwujc w pasku narzdziowym
wolnych, wynikajcych z tego, co chcemy mie na zdjciu programu, jakie mamy aktualnie wymiary zaznaczonego
proporcji bokw zdjcia i na do okrelonego formatu obszaru jest to jednak zwykle bardzo trudne do precyzyjnego uchwycenia.
czyli do kadru o cile zadanych proporcjach bokw.
Kadrowanie w niemal kadym programie do edycji zdj Kolejn wad kadrowania metod kopiuj-wklej jest to, e
mona wykona przez uycie narzdzia zaznaczanie tracimy w ten sposb informacj o warunkach wykonania
prostoktnego obszaru, a nastpnie przekopiowanie te- zdjcia zapisane automatycznie przez aparat w nagwku
go obszaru do nowego pliku. Oglnie wyglda to zazwy- oryginalnego pliku (tzw. EXIF).
czaj tak:
wybieramy z menu lub poprzez kliknicie na odpowiedni ikonk narzdzie prostoktnego zaznaczania
klikamy na zdjciu w punkt, ktry bdzie naszym
przyszym grnym, lewym rogiem kadru
przesuwamy myszk w d i w prawo, w wyniku czego pojawia si nam na ekranie prostokt zaznaczony
zwykle przerywan lini
gdy jestemy zadowoleni z wybranego obszaru, klikamy jeszcze raz, gdzie w rodek wybranego obszaru
wybieramy w menu opcj kopiuj
otwieramy nowy plik
Cz programw do edycji zdj posiada na szczcie

specjalne narzdzie do kadrowania. Np. w Photoshopie
czy XnView narzdzie to umoliwia za jednym klikniciem wybr proporcji nowego kadru i nastpnie automatycznie reguluje dugo jednego boku, gdy zmieniamy
drugi. Uycie narzdzia kadrowania w pierwszym z programw uatwia te wyobraenie sobie wygldu nowego
kadru, gdy program automatycznie cakowicie zaczernia
ten fragment oryginalnego zdjcia, ktry z kadru wypadnie. Gdy ju zdecydowalimy, e wybrany kadr jest waciwy, klikamy w jego rodek i zdjcie jest automatycznie kadrowane, bez koniecznoci przenoszenia wybranego jego fragmentu do nowego pliku. Za wyjtkiem tego,
procedura uycia tego narzdzia jest niemal identyczna z
wyborem prostoktnego obszaru. Przy uyciu tego narzdzia naley tylko pamita, e zapisanie skadrowanego
pliku pod t sam nazw spowoduje bezpowrotn utrat
pierwotnego zdjcia. Naley zatem albo pracowa na kopii pliku, albo zapisa na wszelki wypadek skadrowany
plik pod now nazw.
wybieramy w menu opcj wklej
Narzdzie kadrowania moe te by uyte do poprawy

perspektywy zdjcia np. Photoshop po wybraniu przy
kadrowaniu opcji perspektywa pozwala na zaznaczanie
W rnych programach ta procedura moe rni si
trapezoidalnych fragmentw zdjcia, ktre potem s na
w szczegach np. zamiast kliknicia, trzeba w czasi" rozcigane lub ciskane do prostokta.
sie zaznaczania obszaru trzyma wcinity prawy klawisz
myszki, za jego zwolnienie oznacza zakoczenie procesu
zaznaczania.
Wiele programw do edycji obrazu ma opcj dostosowywania rozmiarw nowego pliku do rozmiarw obszaru zapisanego w schowku komputera. Czasami programy potra same otworzy odpowiedni nowy plik, gdy wybierze si opcj wklej do nowego pliku (np: Paint Shop).
Gdy tego nie ma trzeba np. z paska narzdziowego programu przepisa wymiary wybranego zaznaczenia fragmentu pierwotnego zdjcia i nastpnie rcznie wpisa je
do okna dialogowego otwierania nowego pliku. Wane
jest take, aby nowo otwarty plik mia ustawion t sam
przestrze barw, gbi bitow i rozdzielczo jak plik
oryginalny. W przeciwnym wypadku wklejenie skopiowanego kadru moe dawa trudne do przewidzenia rezultaty.
3.6 Fotograa/Edycja koloru
wiadoma edycja i korygowanie koloru zdj wymaga

posiadania podstawowej wiedzy na temat teorii koloru,
co jednak wykracza poza ramy tego podrcznika. Poniej przedstawione s tylko podstawowe wnioski wynikajce z tej teorii, aby mona byo lepiej zrozumie dalsz cz rozdziau. Warto te zapozna si z rozdziaem: Zarzdzanie kolorem, ktry omawia kwesti wpywu ustawie aparatu na rejestrowane kolorw w trakcie
wykonywania zdjcia.
Podstawowe informacje o teorii koloru Kolor jest

czsto mylony z pojciem barwy. Oglne wraenie koloJeli kadrujemy zdjcie do okrelonego formatu docho- ru, jakie dociera do oka skada si bowiem z trzech czyndzi jeszcze problem wybrania prostoktnego obszaru o nikw:
58
ROZDZIA 3. RETUSZ
zdjcia bez zmiany jego kolorw, cho jest moliwe zachowanie jego barw.
Zakadajc stay poziom nasycenia i jasnoci barwy
mona zapisa w formie udziau w nich proporcji pewnych, w sumie do arbitralnie wybranych tzw. barw
podstawowych. Wybr barw podstawowych tworzy tzw.
przestrze barw. Aparaty fotograczne i ekrany monitorw zapisuj barwy w przestrzeni RGB. Nazwa tej
przestrzeni wynika z wyboru jako kolory podstawowe
czerwieni (R red), zieleni (G green) i niebieskiego (B
blue), ktre zmieszane z sob w rwnej proporcji daj
barw bia przy maksymalnej jasnoci, szar przy mniejszej i czarn przy zerowej. Przestrze RGB nie pozwala
na zapis wszystkich istniejcych w naturze odcieni kolorw, w wikszoci przypadkw jednak wystarcza.
W ramach przestrzeni RGB kady piksel widoczny na
zdjciu deniowany jest przez trzy liczby okrelajce stopie jasnoci kadej z barw podstawowych. Nasycenie
nie jest w tym modelu zapisywane bezporednio, lecz wynika z proporcji jasnoci barwy dominujcej w stosunku
do pozostaych barw.
Model RGB
0.9
520
0.8
540
Operacje na kolorze Zakadajc, e nie chcemy cakowicie podmienia" kolorw na zdjciu (np. przerobienie czerwonej ciany na zielon), lecz tylko je korygowa
na rne sposoby, moemy w zasadzie ograniczy si do
nastpujcych czynnoci:
0.7
560
0.6
500
0.5
580
0.3
ustalenie poprawnego balansu barw podstawowych

(inaczej tzw. balansu bieli)
600
0.4
620
D65
490
700
zmiany jasnoci, nasycenia i kontrastu.
0.2
0.1
0.0
0.0
480
470
460
0.1
380
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
Zakres modelu RGB w stosunku do opisujcego niemal wszystkie

odcienie kolorw model CIEXYZ
Balans barw podstawowych Balans barw podstawowych umoliwia wykonanie korekty bdw barw wynikajcych z wykonania zdjcia ze le dobranym w aparacie
balansem bieli (kwestia doboru odpowiedniego balansu
bieli w aparacie jest omwiona w rozdziale Zarzdzanie
kolorem). Operacj t mona wykona na kilka rnych
sposobw:
Najprostszym sposobem jest skorzystanie z automatycznej funkcji, ktra si rnie nazywa w rnych progra barwy jako takiej czyli zycznie dominujcej du- mach (balans bieli, auto-kolor itp.) i ktra urednia
goci fali wietlnej
wg okrelonego algorytmu histogramy dla wszystkich
trzech kanaw barw podstawowych. Dziaa to w miar
jasnoci czyli iloci wiata o okrelonej barwie
dobrze pod warunkiem, e na zdjciu nie dominuje natu nasycenia czyli proporcji tej czci wiata, ktra ralnie jaka barwa (np. zdjcie lasu albo nieba).
ma zdecydowan barw do pozostaej bezbarwnej Drug moliwoci jest skorzystanie z okna dialogoweczy te oglnej jego czci
go, w ktrym mona selektywnie suwakami zmniejsza
lub zwiksza udzia w oglnym wygldzie zdjcia kaSama barwa jako taka bywa bardzo rnie postrzegana dego z trzech kanaw barw podstawowych oddzielnie.
zalenie od jej nasycenia i jasnoci. Ta sama barwa, gdy Prawie wszystkie programy do korygowania i edycji zdj
ma rne nasycenie i jasno, jest przez ludzi odbiera- maj tak moliwo, cho nazywa si ona rnie w rna jako rne kolory. Np. niedosycona czerwie to brz; nych programach (w Photoshopie jest to balans koloza jasny niebieski to bkit. Wynika z tego prosty wnio- rw). Uycie tego narzdzia jest jednak do kopotliwe
sek, e nie istnieje moliwo np. oglnego rozjanienia i wymaga duej cierpliwoci.
3.6. FOTOGRAFIA/EDYCJA KOLORU
59
Zdjcie z lewej pochodzi wprost z aparatu i zostao wykonane w

sztucznym wietle patki lilii s lekko zaniebieszczone, co wskazuje na to, e cae zdjcie ma niedobry balans barw. Zdjcie z
prawej zostao skorygowane przez wskazanie na innym zdjciu,
wykonanym w tych samych warunkach punktu szarego; patki
stay si biae, a reszta zdjcia ma wyranie ywsze kolory.
Trzeci moliwoci jest uycie narzdzia do wskazywania punktu szaroci (w Photoshopie s one dostpne w
opcji Poziomy oraz Krzywe). Narzdzie to pozwala
wybra punkt na zdjciu, o ktrym wiemy, e powinien
by idealnie szary. Po wybraniu tego punktu program automatycznie modykuje histogram tak, aby ten punkt na
zdjciu wyglda na szary, czyli mia tak sam warto
we wszystkich trzech kanaach barw podstawowych. Gdy
na naszym zdjciu nie ma odpowiedniego punktu, mona wykorzysta do jego wskazania inne zdjcie wykonane w tych samych warunkach. Na takiej samej zasadzie
jednoczesny wybr punktu biaego i czarnego skutkuje oglnym poszerzeniem zakresu tonalnego zdjcia (o
czym bdzie wicej w nastpnej sekcji tego rozdziau).
Jasno, nasycenie i kontrast Zmiana jasnoci zdjcia sprowadza si techniczne do dodania do wszystkich
wartoci wszystkich pikseli, we wszystkich trzech kanaach barw podstawowych okrelonej liczby. Prawie
wszystkie programy do korekty i edycji zdj maj moliwo wywoania okna dialogowego z suwakiem zmiany
jasnoci. Wzrost jasnoci, mimo e formalnie nie zmienia barw zdjcia zmienia jednak wyranie jego kolor,
z powodw, ktre zostay ju wyjanione wyej w sekcji
teoretycznej.
Nadmierne przyciemnienie zdjcia powoduje, e kolory
staj si botniste i zamane, natomiast nadmierne rozjanienie zdjcia powoduje, e staje si ono wypowiae
i jakby pprzezroczyste. Mniej wraliwe na rozjanianie i ciemnianie s barwy o naturalnie szerokim zakresie
tonalnym tzn. zielony i niebieski. Natomiast barwy wskie": czerwie, olet, a zwaszcza mog wyglda
po tej operacji na zupenie inne kolory. Przy rozjanianiu
czerwie stanie si rem, a przy ciemnianiu znika
cakowicie i staje si ochr i beem. Z tych samych przyczyn rozjanianie zdjcia zwykle je wyzibia, gdy bar-
Przykad wpywu zmiany jasnoci na kolory zdjcia
wy zimne maj szerszy zakres tonalny od barw ciepych,

a zatem w trakcie rozjaniania barwy ciepe znikaj", a
zimne zaczynaj dominowa. Wzrost jasnoci zmniejsza
cienie na zdjciu, co powoduje, e wydaje si ono bardziej paskie.
Dla kadego zdjcia mona znale tak warto jasnoci,
ktra da maksymalny jego kontrast, czyli maksymalne
rnice jasnoci w rnych punktach zdjcia. Programy,
w ktrych jest funkcja automatycznej korekty jasnoci
zwykle wybieraj wanie t jasno jako waciw. Nie
zawsze jednak moe to by waciwe z naszego punktu
widzenia. Dotyczy to zdj, na ktrych wystpuj subtelne rnice tonalne w obrbie wskiego zakresu barw
np. zdjcia wschodw soca.
Nasycenie w modelu RGB nie jest rejestrowane niezalenie od innych parametrw obrazu i dlatego staje si
ich funkcj. Programy do edycji zdj zarejestrowanych
w tym modelu maj jednak zwykle okno dialogowe pozwalajce zmienia nasycenie barw, w oparciu o algorytmy przeliczajce nasycenie na proporcje jasnoci pikseli
w poszczeglnych kanaach barw podstawowych. Mona
w ten sposb uzyskiwa zdjcia od niemal czarno-biaych
po wygldajce jak neony.
Nasycenie, podobnie jak jasno, nie zmienia barw, ale
zmienia kolor i to w bardziej dramatyczny sposb, nie ma
natomiast bezporedniego wpywu na kontrast, cho pozornie moe si tak wydawa, bo zdjcie szare wyglda
na mniej kontrastowe od mocno kolorowego, cho w
obu przypadkach obiektywnie obliczony kontrast bdzie
dokadnie ten sam. Nasycenie, w odrnieniu od rozjaniania, prawie zawsze ociepla zdjcie, gdy barwy ciepe s przez ludzi naturalnie postrzegane jako intensywniejsze od barw zimnych. Optymalne nasycenie to takie,
w ktrym oko widzi najwicej przej tonalnych midzy
60
ROZDZIA 3. RETUSZ
Podobnie jak to jest z nasyceniem, optymalny kontrast
to zazwyczaj taki, ktry powoduje, e na zdjciu wida
najwicej przej tonalnych midzy kolorami. Wikszo
programw do poprawiania zdj umoliwia regulacj
kontrastu za pomoc jednego suwaka lub automatycznie
dobiera kontrast pod ktem optymalizacji przej tonalnych.
Praca z histogramem zdjcia
Wiele aparatw, a
take wikszo zaawansowanych programw do edycji
zdj umoliwia wywietlanie i edycj histogramu zdjcia. Histogram podaje w formie wykresu informacje statystyczne o pikselach. Na osi X (poziomej) histogramu
jest warto pikseli (od 0 do 255), za na Y udzia pikseli posiadajcych okrelon warto. Histogramy mona
tworzy dla wszystkich trzech barw podstawowych cznie lub dla kadej z barw osobno.
Przykad wpywu zmian nasycenia na kolory zdjcia
podobnymi do siebie kolorami.
Wygld histogramu jest w duym stopniu zaleny od tego, co fotografujemy, jednak pewne rodzaje histogramu
s charakterystyczne dla zdj wykonanych w wadliwy
sposb. Np. zdjcie mocno przewietlone ma bardzo duo pikseli o wysokiej wartoci i bardzo mao pikseli o
redniej i maej wartoci, a gdy zdjcie jest silnie niedowietlone bdzie dokadnie na odwrt. Natomiast zdjcie poprawnie nawietlone powinno mie rozkad bardziej zrwnowaony i posiada najwicej pikseli o rednich wartociach.
Z kolei porwnujc z sob osobne histogramy do kadej
z barw podstawowych, mona atwo wykry przyczyn
nierwnowagi barwnej wynikajcej z duych rnic midzy tymi wykresami.
W bardziej zaawansowanych programach do edycji zdj
istnieje moliwo modykowania kolorystyki zdjcia
poprzez bezporedni ingerencj w histogram. Czsto
daje to lepszy efekt ni rczne czy automatyczne korygowanie osobno jasnoci, nasycenia, balansu kolorw i
kontrastu. Ju w rozdziale o balansie barw opisano uycie narzdzia wyboru punktu szaroci, ktry wanie jest
oparty na przesuniciu tego punktu za pomoc pautomatycznej ingerencji programu w histogram. Inne uyteczne techniki to:
Przykad wpywu zmian kontrastu na kolory zdjcia
Kontrast, jak ju wspomniano, to rnica midzy najciemniejszymi i najjaniejszymi fragmentami zdjcia.

Zmiany kontrastu maj stosunkowo may wpyw na odbir kolorw na zdjciu. Zbyt may kontrast zdjcia powoduje, e wyglda ono na szare, ze wzgldu na zbyt mae
rnice tonw koloru, za zbyt duy kontrast powoduje,
e rnice te staj si zbyt wielkie i nie wida na zdjciu
subtelniejszych ich gradacji. Wzrost kontrastu pogbia
jednoczenie cienie i wiata na zdjciu, co powoduje,
e zdjcie z wikszym kontrastem wyglda bardziej dramatycznie a z mniejszym staje si bardziej paskie.
Na histogramach dla poszczeglnych kanaw barw

podstawowych daje si czasem zauway nienaturalnie wysoki poziom pikseli o okrelonej wartoci
dla tego koloru. Jest to czsto efekt zabarwienia caego zdjcia okrelonym kolorem, pochodzcym np.
z lampy wycicie tego fragmentu histogramu daje
magiczny efekt przywrcenia bardziej naturalnych
barw caego zdjcia bez ingerencji w oglny balans
barw podstawowych.
Jeli histogram zawiera tylko piksele w obszarze
rednich wartoci oznacza to zazwyczaj, e zdjcie
jest mao kontrastowe i ma niewielki zakres tonalny - niektre programy do edycji zdj umoliwiaj rczne rozcignicie takiego histogramu daje
3.7. FOTOGRAFIA/RETUSZ I WYOSTRZANIE

to czsto bardzo zadowalajcy efekt jednoczesnego
wzrostu kontrastu i nasycenia, cho przesadne rozcignicie histogramu moe spowodowa posteryzacj, czyli nadanie zdjciu przesadnego nasycenia
i kontrastu.
Zdjcie niedowietlone mona uratowa, jednoczenie przesuwajc cay histogram w stron wyszych
wartoci pikseli, a nastpie lekko rozcigajc go;
analogicznie zdjcie przewietlone mona ratowa
przesuwajc histogram w stron mniejszych wartoci pikseli a potem rozcigajc go lekko.
61
przy zdjciach niedowietlonych, w ktrych ciemnych obszarach mona w ten sposb odzyska zapisane przez matryc, ale niewidoczne dla oka szczegy wykonywanie tej operacji troch przypomina
jednoczesne zmiany jasnoci, kontrastu i nasycenia
zdjcia jednak bez utraty rozpitoci tonalnej zdjcia.
Anulowa dobrany przez aparat stopie wyostrzania dziki czemu mona odzyska wane szczegy na zdjciu, ktre zostao przesadnie wyostrzone
lub wygadzone.
Rczny wybr jednoczenie punktu czerni i bieli (poprzez odpowiednie narzdzie na histogramie
3.7 Fotograa/Retusz i wyostrzai kliknicie w najciemniejszy i najjaniejszy punkt
na zdjciu) daje czsto bardzo dobry efekt ustalenia
nie
optymalnego nasycenia i kontrastu zdjcia; podobna
praca z histogramami dla poszczeglnych kanaw W tej sekcji zostan omwione inwazyjne techniki pobarw podstawowych prowadzi te do zrwnowae- prawiania jakoci zdjcia, tzn. celowo zmieniajce to, co
nia tonalnego zdjcia.
przedstawiao oryginalne zdjcie. Techniki te mog by
stosowane do faszowania zdj np. tworzenia fotoWywoywanie formatu RAW Wszystkie wczeniej montay przedstawiajcych obrazy, ktre nie wystpiy w
opisane operacje na gotowym pliku ze zdjciem s rzeczywistoci, mona je jednak take stosowa do drobw pewnym sensie sztuczne i w wikszoci zmniejszaj nych retuszy uzasadnionych koniecznoci np. usunicia
pierwotnie zapisan ilo informacji. Aparat ustawiony ze zdjcia mao istotnych obiektw, ktre niepotrzebnie
do zapisu zdjcia w formacie JPG dokonuje na orygi- rozpraszayby widza.
nalnych danych pochodzcych z matrycy aparatu co naj- Techniki te mona podzieli na:
mniej trzech operacji korekty balansu bieli, wyostrzania
oraz wikszej lub mniejszej kompresji danych. Czasami
Obejmujce cae zdjcie takie jak wyostrzanie,
aparat dokonuje te automatycznej korekty ekspozycji,
rozmywanie, usuwanie szumw czy celow, gbok
kontrastu, nasycenia i jasnoci zdjcia. W rezultacie na
zmian oryginalnych barw zdjcia, np. nakadanie
wynikowym pliku jest znacznie mniej informacji ni byo
na zdjcie ltrw kolorowych, posteryzacja, efekty
zawarte bezporednio w surowych danych z matrycy. Jehi-key i low-key.
li operacje wykonane przez aparat day niezadowalajcy
Obejmujce cz zdjcia - takie jak usuwanie nieefekt, nie mona ju w przypadku plikw JPG odzyska
podanych obiektw z ta, usuwanie efektu czerwoutraconych przez aparat informacji.
nych oczu, winietowania, artefaktw w rodzaju ar
Inaczej przedstawia si sytuacja z prac z plikiem w fori odblaskw od obiektywu itp.
macie RAW. W pliku tym s bowiem zapisane bezporednio oryginalne dane pochodzce z matrycy aparatu
oraz osobno informacje o operacjach, ktre zostayby na Techniki obejmujce cae zdjcie
tych danych przez aparat przeprowadzone, gdyby miao
doj do zapisu pliku w formacie JPG. Daje to znacznie
Wyostrzanie Wyostrzanie zdj jest w wikszoci
wiksz swobod wasnorcznego korygowania zdjcia,
programw do edycji zdj oparte na rozpoznawaniu pikw sposb przypominajcy moliwoci, jakie daje zmiana
seli rnicych si od otaczajcych i selektywne zwikwarunkw wywoywania czarno-biaych negatyww.
szanie kontrastu midzy nimi. W prostszych programach
Przy pracy z formatem RAW mona przeprowadza na- jest zwykle jedna opcja wyostrz z ew. suwakiem postpujce operacje, ktre s niedostpne dla plikw JPG: wodujcym mniejszy lub wikszy efekt oglny. W bardziej zaawansowanych mona wybra bardziej precyzyj Cakowicie anulowa dobrany przez aparat wadliwy nie opcje wyostrzania. Opcje te to najczciej:
balans bieli i dobra go wg wasnego uznania, bez
utraty oryginalnej rozpitoci tonalnej zdjcia.
prg czyli minimalna rnica wartoci midzy
pikselami, ktre zostan uznane za przeznaczone do
Skorygowa ekspozycj zdjcia o 3 stopnie w obie
wzmocnienia
strony co daje dokadnie taki sam efekt, jakby promie czyli ile pikseli od analizowanego bdzie
my cofnli si do momentu wykonywania zdjwzite pod uwag do uznania, czy maj by wzmoccia i mogli zmniejszy lub zwikszy przeson lub
nione
czas nawietlania daje to szczeglnie dobre efekty
62
ROZDZIA 3. RETUSZ
Oryginalne, silnie zaszumione zdjcie

Oryginalne zdjcie lekko nieostre
Usunicie szumu za pomoc ltra mediana
Efekt prostego wyostrzania
stopie wzmocnienia czyli o ile zostanie zwikszony kontrast midzy wybranymi pikselami
z dziaania matrycy, zanieczyszcze elementw optycznych aparatu lub przy skanowaniu starych zdj papierowych z powodu ich porysowania lub widocznej ziarnistoci papieru. Wikszo programw do korekty zdj
posiada zwykle mniej lub bardziej skuteczny ltr usuwajcy tego rodzaju niedoskonaoci. Filtry te generalnie
dziaaj poprzez wykrywanie silnie skontrastowanych z
sob pikseli, ktre wystpuj zbyt regularnie na zdjciu,
a nastpnie nadaje im warto okolicznych pikseli. Filtry te czsto maj opcje podobne do opcji wyostrzana
tzn. prg, od ktrego co zostanie uznane za zanieczyszczenie oraz promie analizy porwna kontrastu. Przez
odpowiednie dobranie metod prb i bdw tych parametrw mona czsto efektywnie pozby si tego rodzaju
niedoskonaoci ze zdjcia pozostawiajc waciw cz
zdjcia bez zmian.
Wzrost progu powoduje, e wiksza liczba pikseli zostanie wzmocniona. Wraz ze zmniejszaniem si promienia silniej bd wzmacniane ostre krawdzie, a sabiej
bardziej rozmyte fragmenty zdjcia, wreszcie ze wzrostem stopnia wzmocnienia bdzie wzrasta oglny kontrast zdjcia. Wyostrzanie z duym progiem i maym
promieniem da efekt selektywnego wyostrzania krawdzi, natomiast mniejszy prg i wikszy promie wyostrzy
zdjcie bardziej rwnomiernie. Nadmierne wyostrzanie
moe powodowa, e wok krawdzi zaczn si pojawia sztucznie wygldajce obwdki oraz mog zacz W odrnieniu od wyostrzania, ktre jest do prost maby wyraniej widoczne zabrudzenia i szumy na zdjciu, tematycznie procedur, istnieje wiele metod rozmywaa take traci si cz subtelnych przej tonalnych.
nia zdjcia. Rozmywanie zdj stosuje si, aby nada im
Wyostrzanie zdj bardzo nieostrych zwykle nie daje do- bardziej mikki charakter. Rozmywanie prowadzi te
brego rezultatu, pogbiajc tylko jego wady, natomiast czsto do ukrycia szumu i kurzu. Najprostsze rozmywazdjcie lekko nieostre moe na umiejtnym wyostrzaniu nie jest procedur odwrotn do wyostrzania, czyli polezyska. Paradoksalnie zdjcie bardzo nieostre, moe cza- ga na selektywnym zmniejszaniu kontrastu midzy blisko
sem zyska za to na operacji selektywnego rozmywania. pooonymi i rnicymi si midzy sob pikselami. Tego typu operacja nie daje zwykle zbyt zadowalajcego
efektu, gdy zamiast efektu zmikczenia uzyskamy raUsuwanie szumu i rozmywanie Na zdjciach cza- czej wraenie nieostroci. Bardziej efektywne s dwa inne
sami wystpuj rozmaite niedoskonaoci wynikajce sposoby rozmywania zdj:
63
rozmywanie gaussowskie ktre polega na tym,

e oprogramowanie wykrywa kontrastowe obszary zdjcia, a nastpnie osabia ich kontrast poprzez
urednianie wartoci pikseli tworzcych te obszary
tak, aby statystycznie byy one bardziej zblione do
rozkadu gaussowskiego, co czsto daje naturalne
wraenie mikkoci. Przy pomocy tego rozmywania mona np. zlikwidowa obwdki powstajce na
skutek aberracji chromatycznej wok ostrych krawdzi, ktre byy fotografowane pod wiato.
Mediana urednia obszary skontrastowane poprzez selektywne nadawanie tworzcym je pikselom
wartoci obliczonej jako mediana z ich oryginalnej
wartoci. Mediana zwaszcza gdy ustali si niski Okno dialogowe krzywych barw w GIMPie
prg i duy promie analizy kontrastu daje bardzo
silny, ale naturalnie wygldajcy efekt rozmywania.
Przy pomocy rozmywania w tym trybie mona uzyska efekt wygadzenia zdjcia. Czsto mediana
daje take dobry efekt przy usuwaniu regularnie rozmieszczonych na zdjciu niedoskonaoci takich
jak szum z matrycy czy faktura papieru po skanowaniu.
Nakadanie innego rodzaju ltrw
Oprcz wyostrzania i rozmywania programy do edycji zdj posiadaj zwykle wiele innych ltrw czy te funkcji zmieniajcych caociowo zdjcie. Wiele z nich suy osigniciu
rnego rodzaju efektw artystycznych, takich jak np.
przeksztacenie zdjcia na obrazek wygldajcy jakby by
namalowany lub narysowany czy te dodajce ramk wok zdjcia. Poniej omwione zostan jednak tylko najbardziej przydatne ltry, przy pomocy ktrych koryguje
si, a nie zasadniczo zmienia zdjcia. Do tego rodzaju ltrw nale:
Uycie krzywych barw w kanale koloru czerwonego
Gbokie ingerencje w kolor za pomoc edycji krzywych barw Moliwo pracy z tzw. krzywymi barw
umoliwia bardzo precyzyjne ingerencje w kontrast, kolor i jasno zdjcia. Przy pomocy pracy z krzywymi
mona w zasadzie symulowa dowolny ltr fotograczny,
Filtry kolorowe dajce zbliony efekt do praw- a take atwo uzyska efekty w rodzaju hi-key (skrajnedziwych ltrw szklanych zakadanych na obiek- go kontrastu na ciemnym zdjciu), low-key (minimalnego
tyw. Przy pomocy oprogramowania mona w za- kontrastu na jasnym zdjciu) czy posteryzacji.
sadzie uzyska efekty prawie wszystkich ltrw
Krzywa barw to wykres, na ktrym na osie X i Y znajduoprcz ltru polaryzacyjnego. Dostpne s zatem
j si pene zakresy jasnoci pikseli od 0 do 255. Na osi
ltry ocieplajce i ochadzajce kolory na zdjciu,
X s zakresy jasnoci pliku oryginalnego, a na osi Y po
ltry gradientowe (o stopniowej zmianie zabarwiewykonaniu ewentualnych zmian. Pocztkowo na wykrenia) umoliwiajce usunicie efektu winietowania,
sie wida lini prost o nachyleniu 45 C, co obrazuje,
ltry usuwajce efekt rejestracji przez aparat wiae wynikowe zdjcie bdzie takie samo jak zdjcie wyjta UV (tzw. ltry grnoprzepustowe) itd. itp.
ciowe. Klikajc na krzyw mona dowolnie zmienia jej
Filtry znieksztacajce geometri zdjcia bya ksztat, co daje rozmaite efekty:
ju o nich mowa w rozdziale Edycja kadru w sekcji
Jeli pocigniemy ku grze krzyw w zakresie nio poprawie perspektywy zdjcia.
skiej wartoci pikseli, to uzyskamy efekt silnego
Filtry/efekty wietlne dodaj one lub umoliwiarozjanienia najciemniejszych fragmentw zdjcia,
j usunicie efektw wietlnych widocznych na zdjz pozostawieniem reszty zdjcia prawie bez zmian.
ciu mona przy ich pomocy np. doda lub usun
Mona w ten sposb rozjani lub wrcz usun gar powstajc od odbi wewntrznych w obiektybokie cienie na zdjciu.
wie, doda lub usun smugi wietlne czy te wy Jeli pocigniemy ku doowi krzyw w zakresie wyrwna oglnie owietlenie lub sprawi, aby obiekt
sokiej wartoci pikseli, to da to w efekcie przyciemna zdjciu wyglda, jakby by owietlony silnie z
nienie najjaniejszych jego fragmentw mona
jednej strony.
64
ROZDZIA 3. RETUSZ
w ten sposb zniwelowa w pewnym zakresie wicie, ktry cile odpowiada ju istniejcym na zdjciu
doczne na zdjciu biae plamy wynikajce z prze- krawdziom moe da dobry rezultat.
wietlenia.
Niektre programy posiadaj bardzo przydatn opcje
Manewrowanie krzyw jednoczenie w zakresie wtapiania kopiowanych czy modykowanych fragmenwysokich i niskich wartoci umoliwia precyzyjne tw zdjcia poprzez otaczanie ich obwdk pikseli o tak
dobranie odpowiedniego kontrastu skrajnych obsza- dobranym gradiencie wartoci, aby wewntrzna cz obrw zdjcia z pozostawieniem bez zmian jego zasad- wdki miaa kolor identyczny z krawdzi zaznaczonego
obszaru, a zewntrzna kolor krawdzi zdjcia z zaznaczoniczej czci.
nym obszarem.
Jeli pocigniemy ku grze krzyw w zakresie redOpcja wtapiania jest niepotrzebna, gdy precyzyjnie stonich wartoci, uzyskamy efekt oglnego rozjaniesuje si magiczn rdk. Przy jej pomocy mona np.
nia zdjcia, przy zachowaniu gbokich cieni i wiazaznaczy precyzyjnie obszar odpowiadajcy renicy oka
te bez zmian; analogicznie cignc krzyw w rodi nastpnie pomalowa t renic na inny kolor. Jest to
ku w d, uzyskamy efekt przyciemnienia zdjcia
wygodny sposb likwidacji na zdjciu efektu czerwonych
z zachowaniem relacji midzy gbokimi cieniami i
oczu.
silnymi wiatami.
Pocignicie caej krzywej ostro ku grze daje efekt
Retusz przez rysowanie po zdjciu Najprostsz
hi-key, a ostro ku doowi low key.
form retuszowania na zdjciu drobnych detali jest uycie
Krzywa o ostrym ksztacie litery S daje rne efekty rozmaitych narzdzi umoliwiajcych bezporednie rysowanie po nim, takie jak owek, pdzel, ksztaty i kuposteryzacji.
be z farb. Np. usunicie pojedynczej kropki na zdjciu,
Podobnie jak z krzyw oglnej redniej jasnoci wszyst- ktra powstaa na skutek zabrudzenia matrycy aparatu,
kich kanaw barw podstawowych, mona te mody- mona wykona nastpujco:
kowa t krzyw dla kadego kanau oddzielnie. Np.
zmniejszajc warto najjaniejszych pikseli w kanale
przy pomocy kroplomierza (w niektrych prograczerwonym, mona usun nieprzyjemn czerwon pomach zwanego prbnikiem) klikamy gdzie blisko
wiat w najjaniejszych obszarach zdjcia.
kropki zanieczyszczajcej zdjcie dziki temu
program automatycznie dobierze nam kolor narzdzia do rysowania zgodny z tem za kropk
Techniki obejmujce fragment zdjcia
Selekcja i modykowanie fragmentu zdjcia narzdziami oglnymi Najprostszym sposobem modykacji fragmentu zdjcia jest uycie narzdzia zaznaczania. W najprostszej wersji narzdziem tym mona zaznaczy prostoktny obszar zdjcia. Bardziej zaawansowane programy pozwalaj zaznacza obszary w ksztacie
dowolnym, poprzez narysowanie na zdjciu myszk zamknitej krzywej. Cz programw posiada te narzdzia selekcji obszarw o okrelonej barwie lub zakresie
barw. Bardzo przydatnym narzdziem jest te tzw. magiczna rdka, ktra, gdy rysuje si obszar zaznaczenia
myszk, pautomatycznie odnajduje na zdjciu krawdzie (czyli miejsca, gdzie na zdjciu wystpuj obok siebie ostro skontrastowane piksele) i nastpnie przykleja
lini zaznaczenia do wykrytej krawdzi. Narzdzie to
podobnie jak przy wyostrzaniu mona poprzez parametry
progu i promienia uczyni bardziej lub mniej wraliwym
na rozpoznawanie krawdzi.
wybieramy narzdzie pdzel i dobieramy jego

grubo na nieco wiksz od wielkoci kropki
klikamy pdzlem na kropk.
Retuszowanie polegajce na usuniciu wikszych obszarw ze zdjcia wymaga ju jednak bardziej zaawansowanych technik.
Retusz przez klonowanie
Bardziej zaawansowan
technik retuszu od prostego rysowania po zdjciu jest
klonowanie. Klonowanie polega na kopiowaniu jednego
fragmentu zdjcia na inny jego fragment. Typowe uycie klonowania to np. zamalowanie na zdjciu krajobrazowym drutw wysokiego napicia, brzydkiej plamy na
cianie budynku, wyprysku na portretowanej twarzy itp.
Niektre programy posiadaj specjalne narzdzia do klonowania (np. stempel klonujcy, magiczn gumk
Po wykonaniu zaznaczenia wszystkie operacje oglne itp.), ale nawet jeli ich nie ma, mona skorzysta z naw rodzaju wyostrzania, nakadania ltrw, czy korekty stpujcej procedury:
barw bd dziaay tylko na zaznaczony obszar, bez naru zaznaczamy na zdjciu obszar do klonowania poszenia pozostaej czci zdjcia. Stosowanie ltrw oglwinien to by obszar o w miar jednolitym zabarnych na fragmencie zdjcia powoduje jednak powstawieniu znajdujcy si niedaleko obiektu, ktry chcewanie na nim atwo zauwaalnych sztucznych krawmy usun ze zdjcia
dzi. Dopiero wybranie obszaru o nieregularnym kszta-
65
kopiujemy ten obraz i ponownie wklejamy do zdjcia

myszk przesuwamy skopiowany fragment obrazu
na obiekt, ktry chcemy usun.
Jeli nasz program do edycji ma narzdzia do klonowania sprawa jest znacznie prostsza. Np. stempel klonujcy (zwany te w niektrych programach magiczn gumk)
dziaa nastpujco:
najpierw wybiera si promie dziaania narzdzia
(w niektrych programach mona te wybra ksztat
klonowania np. prostokt zamiast okrgu, a take
opcje wtapiania)
nastpnie klika si w miejsce, ktre bdzie rodkiem
obszaru, ktry bdzie klonowany
potem mona ju rysowa narzdziem po zdjciu
narzdzie bdzie nam zamalowywao klonowanym
fragmentem zdjcia obiekt, ktry chcemy usun,
przy czym obszar klonowany bdzie si przesuwa
razem z miejscem, ktre retuszujemy; dziki temu,
jeli mamy np. obszar, na ktrym wystpuje stopniowa zmiana koloru albo faktury, zamalowany obszar bdzie w peni zgodny z t stopniow zmian.
Praca z warstwami Bardziej zaawansowane programy do edycji zdj daj moliwo pracy z warstwami. Warstwy najlepiej jest sobie wyobraa jako folie,
pooone jedne na drugich. Warstwa moe by cakowicie przezroczysta (czyli pusta wedug nomenklatury programu), zawiera okrelony jednolity kolor lub gradient
(warstwa ltrujca) lub zawiera inne zdjcie. Warstwy
przydaj si przy gbokich modykacjach zdjcia i osiganiu rozmaitych efektw artystycznych (np. przenikania
si dwch zdj), co jednak wykracza poza zakres tego
podrcznika.
Warstwy przydaj si rwnie do precyzyjnego retuszu
zdjcia. Moliwoci ich uycia jest wiele, tutaj tylko jeden 1. Zdjcie oryginalne (z ostrym, rozpraszajcym tem)
2. Zdjcie po zastosowaniu silnego rozmywania gaussowskiego
przykad:
3. Przywrcona ostro kwiatka i pozostawione nieostre to
Zamy, e mamy zdjcie kwiatka wykonane

przy zbyt duej gbi ostroci, na ktrym wida
duo rozpraszajcych detali w tle i w zwizku z
tym chcemy tak je zmodykowa, aby uzyska
efekt rozmytego ta. Postpujemy nastpujco:
kopiujemy cae zdjcie do nowej warstwy
na nowej warstwie wykonujemy operacj silnego rozmycia (z zastosowaniem
dowolnego narzdzia mediany z niskim progiem, rozmywania gaussowskiego itp.)
gumk na nowej warstwie usuwamy t
jej cz, ktr chcemy uczyni na powrt ostr dziki temu, e pod spodem
mamy star warstw z oryginalnym zdjciem w miar usuwania fragmentw nowej warstwy bdzie si nam odsania
stopniowo ostry obraz.
Podobny efekt daoby si te uzyska poprzez skopiowanie fragmentu zdjcia z uyciem magicznej rdki,
rozmycie caego i wklejenie z powrotem skopiowanej
wczeniej czci w dokadnie to samo miejsce, ale byoby znaczniej trudniej przewidzie efekt kocowy i byyby
widoczne wyrane krawdzie midzy ostr i nieostr czci zdjcia, nawet przy uyciu opcji wtapiania.
66
3.8 Fotograa/Zmiana wymiarw i

kompresowanie
Zmniejszanie wymiarw, gbi bitowej i kompresowanie zdjcia s czynnociami sucymi gwnie zmniejszaniu rozmiarw pliku, w ktrym jest ono zapisane. W
wikszoci aparatw cyfrowych mona w opcjach zmienia rozmiar i stopie kompresji plikw. Generalnie im
mniejszy plik i bardziej skompresowany, tym mniej miejsca zajmuje w pamici, ale te zawartych jest w nim
mniej informacji.
Zmniejszanie wymiarw w pikselach Zmniejszanie
wymiarw zdjcia w pikselach zmniejsza radykalnie rozmiar pliku, ale kosztem utraty wielu zawartych w nim
detali. Warto pamita, e w przypadku plikw zapisanych bez kompresowania wielko pliku jest rwna liczbie pikseli uytych do zapisu pomnoonych przez ich
gbi bitow, ich liczb mona natomiast atwo obliczy, mnoc szeroko i wysoko zdjcia podan w
pikselach. W zwizku z tym proporcjonalne zmniejszenie rozmiarw zdjcia o poow skutkuje czterokrotnym zmniejszeniem rozmiarw pliku. Jeli zatem
chcemy zmniejszy rozmiary pliku o poow, wystarczy,
e zmniejszymy jego wymiary w pikselach o pierwiastek
z 2 (ok 1,41).
ROZDZIA 3. RETUSZ
o szerokoci jednego piksela) i obnia zakres
tonalny zdjcia
dwuliniowa oprogramowanie stosuje do
usuwania i uredniania pikseli metody regresji dwuliniowej; powoduje to mniejsze problemy z przejciami tonalnymi przy jednoczesnym zachowaniu ostroci krawdzi; jest to
najlepsza metoda do zdj zawierajcych liczne cienkie linie (architektura, zdjcia obiektw technicznych, zdjcia makro)
dwuszecienna do uredniania i wyboru
pikseli do usunicia stosowana jest regresja
dwuszecienna; zdjcie zachowuje oryginalne
przejcia tonalne, ale niektre krawdzie mog
ulec rozmyciu; daje dobre rezultaty przy zdjciach mikkich obiektw (portrety, pejzae,
oglne plany)
Zmniejszanie gbi bitowej Gbia bitowa to liczba bitw, ktra zostaa uyta do zapisu jednego piksela
na zdjciu. Warto ta decyduje o tym, ile rnych kolorw moe potencjalnie przybra kady piksel tworzcy
zdjcie. Liczb dostpnych kolorw mona obliczy podnoszc 2 do potgi rwnej gbi bitowej. Czasami przez
gbi bitow rozumie si liczb bitw sucych do zapisu wartoci jasnoci w kadym z kanaw barw podstaW trakcie procedury zmniejszania oprogramowanie musi wowych oddzielnie.
zdecydowa, ktre z pikseli usun z oryginalnego pliku Minimalna gbia bitowa dajca wraenie, e oglda si
i w jaki sposb to zrobi.
zdjcie a nie grak wykonan na podstawie zdjcia to 16
(tzw. high color); gbia bitowa 48 umoliwia natomiast
Pierwsz opcj jest zwykle zachowywanie lub nie zapis porwnywalny z tym, co mona zrobi przy uyoryginalnych proporcji zdjcia. Przy wyborze ory- ciu tradycyjnej, kolorowej kliszy fotogracznej wysokiej
ginalnych proporcji wystarczy przy zmniejszaniu jakoci; gbia 96 znacznie przekracza to, co mona bypoda tylko jeden z wymiarw zdjcia, a drugi zo- o kiedy uzyska na nawet najczulszych kliszach. Gbie
stanie automatycznie przez oprogramowanie obli- bitowe 48 i 96 nie mog by skutecznie wywietlane na
czony. Zachowanie proporcji daje zwykle lepsze re- ekranach komputerw. Zdjcia wykonane z tak gbi s
zultaty ni podanie obu docelowych wymiarw rcz- przez programy do edycji zdj w trakcie ich wywietlana
nie. Jeli chcemy zdjcie sztucznie "cisn" lub na ekranie automatycznie konwertowane w locie do 24.
rozcign" lepiej jest to zrobi na oryginalnym Gbie 48 i 96 przydaj si praktycznie tylko w momenpliku przy pomocy odpowiednich narzdzi (ltrw) cie konwertowania zdj midzy rnymi przestrzeniami
deformacyjnych i dopiero po tej operacji zmieni barw, a take przy technice HDR. Aparaty fotograczne
zapisuj na og zdjcia z gbi bitow 24 lub maksyjego rozmiary w pikselach.
malnie 48.
Drug opcj jest wybr sposobu interpolacji; sposb ten okrela, wg jakiego algorytmu program b- Program do korekty i edycji zdj zwykle posiadaj funkdzie usuwa i urednia piksele w trakcie zmniejsza- cj umoliwiajc zmian gbi bitowej. Przejcie do
gbi o jedn niej skutkuje dwukrotnym zmniejszeniem
nia; najczciej stosowane sposoby to:
rozmiarw pliku. W prostszych programach do edycji
najbliszy ssiad najprostsza metoda pole- zdj istnieje zwykle funkcja, przy pomocy ktrej mona
gajca w przyblieniu na tym, e gdy z dwch dokona zmniejszenia gbi w sposb automatyczny, bez
pikseli zostaje usunity jeden, to ten pozosta- wyboru opcji. Rezultat takiej operacji jest zwykle trudwiony otrzymuje redni warto ich dwch; ny do przewidzenia i powoduje zazwyczaj rozmaite niepiksele do usunicia s losowane od lewej do przewidywalne zmiany kolorw widocznych na zdjciu.
prawej; jest to metoda, ktra najlepiej zacho- W programach bardziej zoonych mona sterowa tym
wuje ostre krawdzie midzy rnymi obsza- procesem albo za pomoc wyboru jednej z metod zmiarami zdjcia; usuwa jednak mae detale (np. ny, albo w sposb przypominajcy wywoywanie zdjmoe usun cakowicie, krtk cienk lini cia z negatywu czyli poprzez rczny wybr ekspozy-
3.9. FOTOGRAFIA/TECHNIKA HDR
67
cji, korekty gamma, korekcyjnej krzywej tonalnej itp., co w skali od 100 jako oryginalna do 1 maksymalne
umoliwia precyzyjne uzyskanie podanego efektu.
skompresowanie) i znale metod prb i bdw optymaln jej warto dla danego zdjcia i jego potencjalnego
zastosowania. Efekt wzrostu stopnia kompresji na wielKompresja Kompresja to taki sposb zapisu zdj w ko pliku i jego jako prezentuje ponisza tabela:
pliku, e jego wymiary w pikselach pozostaj bez zmian,
ale plik jest zmniejszany poprzez rozmaite algorytmy ma- Jak wida, artefakty i oglna utrata jakoci zdjcia ogldanego na ekranie w oryginalnej rozdzielczoci zdjcia s
tematyczne. Algorytmy te dziel si na:
zauwaalne dopiero przy bardzo wysokim stopniu kom bezstratne - tzn. takie, ktre zachowuj wszystkie presji. Z drugiej strony zaleno rozmiarw pliku od
informacje o wszystkich pikselach tworzcych zdj- jego stopnia kompresji nie jest proporcjonalna zmiana
z 90 do 99% daje niewielk zmian rozmiaru pliku za to
cie
bardzo ju zauwaalne pogorszenie jego jakoci. Z dru stratne tzn. takie, ktre usuwaj na zawsze cz giej strony uycie kompresji 50% radykalnie zmniejsza
informacji zawartych w pierwotnym zdjciu.
rozmiary pliku (ponad 5-krotnie) przy wci cakiem akceptowalnej jakoci przy normalnym jego ogldaniu.
Stratna kompresja jest zazwyczaj duo bardziej efektywna od bezstratnej, ale jej uycie zawsze wie si z pew3.8.1 Przypisy
nym pogorszeniem jakoci zdjcia.
[1] Portable Network Graphics specication
Bezstratna Do najczciej stosowanych metod kompresji bezstratnej zaliczaj si:
3.9 Fotograa/Technika HDR
GIF ktrego wad jest to, e mona za jego pomoc zapisywa obrazki z maksimum 8-bitow ogln Technika HDR (high dynamic range) polega na generogbi (256 kolorw) praktycznie nie nadaje si do waniu zdj o bardzo duej rozpitoci tonalnej, poprzez
zdj
zmieszanie z sob kilku zwykych zdj lub jednego wy rodzina metod LZ, z najpopularniejsz: LZW na woanego przy rnych korektach ekspozycji.
czele, ktra jest niezbyt wydajna, ale umoliwia
kompresj dowolnych plikw i jest na tyle popularna, e tak skompresowane pliki rozpakuje nam
prawie kady program do obrbki zdj; kompresja
ta jest standardow opcj formatu TIFF, najbardziej
popularnego przy zapisie zdj do druku
PNG aktualnie najwydajniejsza metoda spord
popularnie stosowanych, obsuguje 48 bitow gbie
kolorw, czyli do 16 bitw na kady z kanaw koloru w RGB; obsuguje te osadzone prole kolorw
icc, icm i dane exif[1] . Jest to prawdopodobnie najlepsza metoda zapisu bezstratnego zdj, jeli twoje
oprogramowanie poprawnie obsuguje ten format.
Matryce wikszoci aparatw fotogracznych s w stanie poprawnie uchwyci sceny, ktrych rozpito od najciemniejszego do najjaniejszego punktu nie przekracza
czterech stopni ekspozycji (EV). Przy wikszej rozpitoci rozoenia wiata fotografowanej sceny nie do uniknicia jest niedowietlenie lub przewietlenie czci kadru. Dobrej jakoci klisze fotograczne posiadaj wiksz skal czuoci (do ok. 8 EV), ale i one nie potra
poprawnie odwzorowa scen o bardzo skrajnych wiatocieniach. Tymczasem oko czowieka potra si dostosowa do nawet skrajnych warunkw owietleniowych
std zdjcia wykonywane w takich warunkach wygldaj
inaczej ni moe te same sceny zobaczy czowiek.
Typowe sytuacje, kiedy warto uy techniki HDR to np.
Stratna Standardem w zakresie kompresowania stratnego zdj jest metoda JPEG. Opiera si ona na obserwacji, e na zdjciu mona uredni niektre jego
mniej kontrastowe fragmenty w niezauwaalny dla ludzkiego oka sposb. Dziki temu zwaszcza w przypadku
zdj obiektw naturalnych metoda JPEG pozwala na
dziesiciokrotne zmniejszenie rozmiaru pliku bez atwo
zauwaalnej dla czowieka rnicy. Pogorszenie jakoci
jest jednak zauwaalne przy dokadniejszym przyjrzeniu
si zdjciu zwaszcza w powikszeniu, gdy kompresja JPEG powoduje powstawanie wok ostrych krawdzi
charakterystycznych plamek zwanych artefaktami.
zdjcia pejzaowe robione pod soce (ktre czsto

wychodz z przewietlonym niebem)
zdjcia wntrz ze wiatem dziennym padajcym z
okien (z przepalonymi oknami)
zdjcia nocne i wieczorne, jeli w kadrze s silne
rda sztucznego wiata w rodzaju lamp, wiec i
reektorw (wyjd albo same wiata na czarnym
tle, albo wiata bd widoczne w postaci przepalonych plam)
Zalet kompresji JPEG jest jej skalowalno. Przy jej sto- Przygotowywanie zestawu zdj do HDR Wykonysowaniu mona bowiem wybra jej stopie (zazwyczaj wanie zestawu zdj do HDR przypomina nieco wykony-
68
ROZDZIA 3. RETUSZ
na podstawie rnicy wybranego czasu nawietlania ustali zakres EV sceny, pamitajc, e zmiana czasu o poow jest rwna 1 EV
Czasem ju nawet zoenie dwch zdj moe da cakiem zadowalajcy efekt HDR
wanie panoram. Rnica polega tu na tym, e potrzebujemy seri od 2 do 10 identycznie skadrowanych zdj.
Nawet drobne odstpstwa midzy zdjciami mog skutkowa niemonoci wykonania dobrego pliku HDR.
Przy wykonywaniu zdj do zestawu HDR naley zatem:
podzieli znalezion rnic EV przez 2, jeli chce

si wykonywa zdjcia z takim skokiem ekspozycji;
np. jeli zakres jasnoci kadru wyszed nam 10 EV,
to potrzebujemy 5 zdj wykonywanych ze skokiem
2 EV
zestaw zdj powinien skada si z jednego zdjcia
wykonanego w teoretycznie optymalnych warunkach ekspozycji i takiej samej liczby zdj niedowietlonych i przewietlonych; cho czasami wystarcza wykonanie dwch zdj jednego niedowietlonego i jednego w takim samym stopniu przewietlonego
Przy konwersji zdj RAW do zestawu HDR trzeba pamita, aby wszystkie je wywoa" w jednakowych pa wyczy wszelk automatyk i rcznie ustawi rametrach ostrzenia, balansu bieli i korekty ekspozycji.
parametry wykonania zdjcia ostrzenie, balans
W przypadku sytuacji, gdy zakres tonalny sceny nie przebieli, ISO matrycy itd.
kracza 6 EV, a jest wikszy od 4 EV, mona te wyko zmian warunkw ekspozycji naley wykonywa na obraz HDR z jednego zdjcia zapisanego w formarcznie przy czym naley zmienia czas ekspo- cie RAW. W takim przypadku trzeba zdjcie wywoa"
zycji za kadym razem o 1-2 EV; jeli zaley nam z korekt ekspozycji 0, +3 i 3. Efekt HDR z jednena oddaniu delikatnych przej tonalnych mona go zdjcia RAW jest jednak nawet w takim przypadku
zmniejszy skok czasu ekspozycji do np. 1/3 EV; nie zwykle gorszy ni gdyby wykona normalnie trzy zdjnaley zmienia przysony, bo jej zmiana powodu- cia. Sceny o zakresie 4EV i mniejszym nie wymagaj
techniki HDR, gdy w takich warunkach mona bez truje zmian gbi ostroci zdjcia
du ustawi poprawne warunki ekspozycji i mie od razu
zdjcia naley wykonywa w formacie RAW za- dobre zdjcie, za wykonanie ich serii i poczenie nie da
miast w JPEG.
zauwaalnego efektu lub efekt bdzie bardzo sztuczny.
bezwzgldnie ustawi aparat na solidnym statywie
Podobnie jak to jest z panoramami zestawy zdj do

HDR jest sens wykonywa dla nieruchomych obiektw Tworzenie nalnego obrazu HDR Tworzenie nal wejcie w kadr w czasie wykonywania zdjcia rucho- nego obrazu HDR polega, oglnie rzecz biorc, na takim zmieszaniu zestawu wczeniej otrzymanych zdj,
mego obiektu rujnuje zazwyczaj ca prac.
aby fragmenty niedowietlone i przewietlone na jednych
Optymaln liczb zdj w danych warunkach ustala si
zdjciach zastpi fragmentami odpowiednio nawietlow nastpujcy sposb:
nymi z innego.
dokonuje si pomiaru wiata w najjaniejszym i
najciemniejszym punkcie kadru i nastpnie ustala Metoda chaupnicza Gdy nie dysponujemy specjasi zakres EV sceny; w aparatach z wbudowanym lizowanymi narzdziami do tworzenia obrazw HDR, ale
wiatomierzem mona zrobi to nastpujco:
mamy program umoliwiajcy prac z warstwami, moemy stworzy zdjcie pseudo-HDR w nastpujcy spo najpierw ustawi punktowy pomiar wiata i sb:
program rcznego wyboru ekspozycji
skierowa aparat na rednio jasny fragment
kadru i ustawi dla niego warunki ekspozycji z
przeson w rodkowych rejestrach (np. 8 albo
11)
nie zmieniajc przesony, skierowa aparat na
najciemniejszy fragment kadru i dobra warunki ekspozycji, zmieniajc czas nawietlania; tak samo postpi z najjaniejszym fragmentem kadru
wczytujemy do programu do edycji wszystkie zdjcia z zestawu (zamy, e to s tylko 3 zdjcia)

tworzymy nowy plik o odpowiednich wymiarach, a
nastpnie kopiujemy do tego pliku wszystkie zdjcia; kade do osobnej warstwy; w najniszej warstwie powinnimy mie zdjcie rednie; w rodkowej najciemniejsze, a w najwyszej najjaniejsze;
cho moemy ew. ustawi je te w innej kolejnoci
3.9. FOTOGRAFIA/TECHNIKA HDR
69
nego rodzaju dodatki (plug-iny) do popularnych programw do edycji zdj.
Z programw dedykowanych mona poleci:
Qtpfsgui jest obecnie jedynym dostpnym na wolnej licencji, ale ma jak dotd bardzo ograniczon
funkcjonalno i bywa niestabilny.
Photomatix prawdopodobniej najbardziej popularny tego rodzaju program
Obraz pseudo-HDR wykonany metod chaupnicz" miejsce

sklejenia nieba i ziemi jest wyranie widoczne w formie cienkiego, przewietlonego paska, ktry pochodzi prawdopodobnie ze
zdjcia z przewietlonym niebem
na zdjciu na wierzchu (najbardziej przewietlonym) usuwamy w dowolny sposb wszystkie, choby lekko przewietlone fragmenty; moemy to zrobi rcznie przy pomocy np. magicznej gumki lub
poprzez wybranie i nastpnie wycicie fragmentw
przewietlonych z uyciem narzdzia wyboru obszarw o okrelonym zakresie jasnoci
easyHDR jego gwny konkurent; wersja podstawowa jest bezpatna, ale ma przykre ograniczenie
do edycji plikw przekraczajcych 1 MB.
Oprcz tego na rynku dostpne te s: FDRTools,
Dynamic-Photo-HDR i wiele innych, mniej znanych programw.
Photoshop od wersji CS2, Photo Paint od wersji X2 oraz
Paint Shop Pro od wersji X2 maj wbudowan obsug
tworzenia i obrbki plikw HDR. Do starszych wersji
Photoshopa s dostpne plug-iny uatwiajce tworzenie
zdj pseudo-HDR metod pchaupnicz".
Wywoywanie plikw HDR, czyli ich przeksztacanie w

pliki 8 lub 16-bitowe nazywane jest modelowaniem to na zdjciu rodkowym (najbardziej niedowietlo- nalnym i moe by przeprowadzane na rne sposoby:
nym) w podobny sposb usuwamy wszystkie niedowietlone fragmenty
poprzez wycicie z histogramu oryginalnego pliku
spaszczamy plik do jednej warstwy.
W rezultacie powinnimy otrzyma obraz skadajcy
si z tych czci kadego ze zdj, ktre byy najbardziej poprawnie nawietlone. Problemem przy tego rodzaju dziaaniach jest konieczno rcznego usuwania
szww midzy fragmentami pochodzcymi z rnych
zdj. Szwy te wygldaj jak cienkie, jasne obwdki wok ciemnych obiektw czy te w przypadku zdj pejzaowych nieprzyjemne przerwy o zauwaalnej zmianie
barwy w okolicach linii horyzontu.
okrelonego zakresu tonw, ktre mog by nastpnie zapisane z mniejsz gbi bitow; warto pikseli, ktre wykraczaj poza zakres zostanie zmniejszona automatycznie do skrajnych wartoci dopuszczalnych
poprzez urednione za pomoc rnych algorytmw
cinicie zakresu tonw do okrelonego zakresu;
w efekcie wszystkie wartoci pikseli zostan proporcjonalnie przeliczone tak, aby mieciy si one w zadanym zakresie
z uyciem krzywych barw lub krzywych oglnej
jasnoci umoliwia to wycignicie z pliku HDR
obrazka moliwie najbardziej podobnego do realistycznych kolorw; jednak z krzywymi bardzo atwo jest przesadzi i w rezultacie mona uzyska
bardzo nierealistyczne (hiperrealistyczne) barwy,
ktre dla wielu osb mog by jednak wizualnie
atrakcyjne.
Za pomoc specjalizowanych narzdzi Specjalizowane narzdzia cz z sob zdjcia z zestawu w jednym

pliku poprzez zwikszenie gbi bitowej kadego piksela do 32 (w przeliczeniu na kady kana barw podstawowych), czyli do rzeczywistego obrazu HDR. W rezultacie
powstaje obraz, ktrego zakres jasnoci i tonw przekracza znacznie moliwo percepcji przez czowieka. Obrazu tego nie mona bezporednio wydrukowa ani zoba- Linki zewntrzne Fotograa HDR - opis oraz proces
czy na ekranie, ale mona przy pomocy rnych narzdzi tworzenia zdj HDR
wywoywa te pliki do zdj o 16- lub 8-bitowej gbi na
kana.
Galeria przykadowych obrazw HDR
Niestety obecnie na rynku nie ma dobrego, wolnego oprogramowania umoliwiajcego tworzenie i wywoywanie
plikw HDR. Oprogramowanie to mona podzieli na
programy przeznaczone tylko do pracy z HDR oraz r-
70
Naturalnie wygldajcy obraz HDR wykonany z 9 zdj wyjciowych wykonywanych ze skokiem czasu ekspozycji 1/3. Celem byo oddanie naturalnego wraenia zimowego zachodu soca.
Obraz wntrza kocioa. Dziki HDR cay kadr jest rwnomiernie, ale naturalnie nawietlony, cznie z oknami, przez ktre
wpadao dzienne wiato.
Uycie HDR do stworzenia obrazu o nieprawdopodobnych, nadmiernie skontrastowanych i udramatyzowanych barwach
ROZDZIA 3. RETUSZ
Rozdzia 4
Dodatki
4.1 Fotograa/Konserwacja sprztu fotogracznego
Utrzymywanie aparatu fotogracznego w dobrym stanie
technicznym jest podstawow czynnoci, jak powinien
wykonywa kady fotograf. Na konserwacj sprztu skada si:
regularne sprawdzanie poprawnoci dziaania mechaniki i elektroniki aparatu,
prawidowe czyszczenie aparatu,
przechowywanie aparatu w odpowiednich warunZestaw do czyszczenia soczewek obiektywu:
kach,
z lewej strony pdzelek i gruszka,

z prawej strony zbiornik z pynem do czyszczenia,
w tle mikka szmatka bezpyowa
ochrona przed zabrudzeniem w czasie uywania.

Ponadto mechaniczne elementy starszych aparatw naleao okresowo smarowa obecnie si ju tego nie praktykuje, gdy wspczesne aparaty s tak wykonane, e nie
wymagaj adnego smarowania.
O sprawdzaniu poprawnoci dziaania aparatu bya ju
mowa w rozdziale Przygotowanie aparatu fotogracznego
do uycia.
4.1.1
mikka i niepylca si szmatka (w zestawach dla fotografw s zwykle szmatki z tzw. mikrobry, ktre
mona duo taniej kupi w supermarketach lub w
sklepach chemicznych)
bibuki do czyszczenia (te lepiej uywa oryginalne
z zestawu bibua do tuszu czy bibuki do papierosw si nie nadaj)
pyn do czyszczenia soczewek (jest to woda destylowana z ma iloci agodnego i nie pienicego si
mocno detergentu, mona go zastpi np. 1% roztworem hipoalergicznego myda w pynie dla niemowlakw w wodzie destylowanej)
Czyszczenie aparatu
Aparaty fotograczne s bardzo delikatnymi urzdzeniami, szczeglnie ich wntrza i obiektywy. Do ich czyszczenia powinno si stosowa specjalne narzdzia i pyny, ktre mona naby w sklepach fotogracznych lub
sporzdzi je sobie samemu z oglnie dostpnych sprzCzyszczenie obiektywu
tw domowych. Do niezbdnych rodkw do czyszczenia
aparatw mona zaliczy:
Czyszczenie obiektywu naley wykonywa ze szczegln
ostronoci. Powierzchnie soczewek s w obiektywach
mikki pdzelek z gruszk (mona go zastpi czsto pokrywane cienkimi warstwami antyodblaskowyzwyk gruszk lekarsk i pdzelkiem do makijau, mi i ltracyjnymi, ktre jest bardzo atwo uszkodzi. Pocho ukad gruszka z zaoonym pdzelkiem przy- nadto, w skad obiektyww wchodz te delikatne urzspiesza i uatwia czyszczenie)
dzenia mechaniczne i elektroniczne.
patyczki czyszczce (te w zestawach dla fotogra- W warunkach domowych naley si ogranicza do czyszfw nie rni si niczym od zwykych patyczkw czenia korpusu obiektywu, jego zewntrznych, dostphigienicznych)
nych bez rozbierania soczewek oraz w przypadku obiek71
72
ROZDZIA 4. DODATKI
tyww wymiennych mechanizmu bagnetowego i stykw

elektrycznych. Czyszczenie wntrza obiektywu jest moliwe tylko w wyspecjalizowanych serwisach i lepiej tego
nie robi samemu.
W przypadku cyfrowych aparatw kompaktowych nie

ma zwykle moliwoci zajrzenia do ich wntrza bez ich
rozkrcania. Nie naley jednak tego czyni, gdy tego rodzaju aparaty maj szczelne wntrza, ktrych nie trzeba
Soczewki naley czyci tylko wtedy, gdy s wyranie w ogle czyci.
zabrudzone nie naley tego czyni bez powodu, gdy W przypadku aparatw analogowych i lustrzanek naley
kade czyszczenie ciera nieco warstwy antyodblaskowe. okresowo sprawdza stan ich wntrza. Urzdzenia meCzyszczenie to naley wykonywa nastpujco:
chaniczne wewntrz aparatu s bardzo wraliwe i nie naley ich dotyka palcami dotyczy to zwaszcza lustra,
najpierw naley przy pomocy gruszki pozby si mechanizmu migawki oraz powierzchni matrycy wiatoczuej. Z wntrza naley tylko ew. usuwa pyki za pogrubszych pykw
moc zasysania gruszk i patyczkw.
nastpnie przy pomocy pdzelka usun ostronie
W razie zabrudzenia lustro naley czyci podobnie jak
wszelkie pyki
soczewki obiektywu z tym e naley si zastanowi, czy
gdy soczewka jest zatuszczona, naley kapn jed- to czyni z byle powodu, gdy nawet jeli pozostanie ono
n kropl pynu na rodek i delikatnymi, kolistymi lekko zabrudzone, nie bdzie to miao wpywu na samo
ruchami rozprowadzi j po powierzchni szmatk z zdjcie.
mikrobry
Lustra nie naley rcznie ustawia w pozycji umoliwia nastpnie takimi samymi kolistymi ruchami naley jcej dotarcie do migawki. Migawki kurtynowej nie wolusun smugi po pynie z uyciem bibuki do czysz- no rwnie odchyla palcami, aby dosta si do matrycy,
gdy jest to wyjtkowo delikatne urzdzenie mechaniczczenia
ne. W wikszoci aparatw migawk i lustro mona usta na koniec trzeba odczeka, aby soczewki wyschy do wi w pozycji otwartej za pomoc specjalnej opcji konkoca i sprawdzi, czy zostay wyczyszczone.
serwacyjnej w menu. Gdy takiej opcji nie ma, mona
ustawi aparat na nieskoczony czas ekspozycji i naciJeli taka procedura powtrzona kilkukrotnie nie daje re- sn, a nastpnie zablokowa mechanizm spustowy. Przy
zultatu, musimy z obiektywem uda si do serwisu, gdy takim ustawieniu odsoni si nam powierzchnia matrycy,
czyszczenie brutalniejszymi metodami moe tylko spo- z ktrej moemy ostronie gruszk i patyczkiem usun
wodowa jego uszkodzenie. Warto te pamita, e drob- wszelkie pyki.
ne rysy i zabrudzenia powierzchni soczewki od zewntrznej strony obiektywu nie bd widoczne na zdjciu, po- Pyki na matrycy stanowi powany problem, gdy s
woduj one tylko pogorszenie oglnej jasnoci obiektywu dobrze widoczne na kadym rejestrowanym zdjciu. Niektre nowsze aparaty maj na szczcie mechanizm sai zwikszaj szans wystpienia blikw i ar.
moczyszczenia matrycy, ktry usuwa pyki bez konieczPodobnie warto te traktowa ekran ciekokrystaliczny noci czynienia tego rcznie.
aparatw cyfrowych. Ekrany te rwnie s czasem pokryte warstwami antyodblaskowymi i s podatne na za- Gdy wntrze aparatu zostanie silnie zabrudzone, nie nalerysowania, nie s one jednak a tak delikatne jak soczew- y czyci go samodzielnie, lecz lepiej jest si z tym uda
ki obiektyww. Ponadto, nawet silnie zarysowany ekran do serwisu.
moe nam dalej suy.
Korpus obiektywu mona czyci w bardziej standardowy sposb mniej wicej tak samo jak korpus obudowy aparatu, tylko trzeba bardziej uwaa, aby do wntrza
obiektywu nie dostaa si woda lub detergent. W przypadku obiektyww wymiennych warto od czasu do czasu
sprawdzi, czy styki obiektywu, gwinty i zatrzaski mechanizmu bagnetowego s w dobrym stanie. Jeli s zabrudzone albo zaniedziae, naley je ostronie oczyci
do poysku delikatnym papierem ciernym.
4.1.3 Przechowywanie
Aparat i wszystkie akcesoria naley przechowywa tak,

aby nie ulegy zakurzeniu, zapyleniu czy mechanicznemu zniszczeniu. Najczciej po wyczyszczeniu aparatu
najlepiej jest go schowa do przeznaczonej do tego torby
lub futerau i cao szczelnie zamkn. Aparatu nie powinno si przechowywa w zbyt wysokiej i zbyt niskiej
temperaturze. Aparaty nie lubi szczeglnie bardzo niskich temperatur, gdy tworzywa, z ktrych s wykonane
atwiej w tych temperaturach pkaj, a po przeniesieniu
4.1.2 Czyszczenie korpusu i wntrza
aparatu do cieplejszego miejsca trzeba poczeka a skroSama powierzchnia korpusu aparatu nie jest szczegl- plona para wodna zdy odparowa z obudowy i wnnie wraliwa mechanicznie i mona j czyci zwyk trza aparatu. W domu naley unika kadzenia go w na
szmatk i zwykymi delikatnymi detergentami nie na- kaloryferze lub na parapecie.
ley tylko zbyt mocno moczy korpusu, gdy moe si Przy duszym przechowywaniu aparatu cyfrowego warzdarzy, e woda wniknie do wntrza aparatu.
to wyj z niego bateri i kart pamici, co zapo-
4.2. FOTOGRAFIA/BIBLIOGRAFIA
biega utlenianiu si stykw. Akumulatory zarwno
NiMCH/NiCD, jak i litowo-jonowe ulegaj przy przechowywaniu samorzutnemu rozadowaniu, trzeba je zatem po tym czasie ponownie naadowa, nawet jeli si
ich nie uywao. Szczeglnie wraliwe na samorozadowanie s akumulatory litowo-jonowe, ktre trac zawarty
w nich adunek elektryczny ju po kilku dniach od naadowania.
Filmw fotogracznych nie powinno si przechowywa
wewntrz aparatw, gdy wntrze aparatu nigdy nie jest
100% szczelne i po kilku tygodniach lm trzymany w
aparacie ulega przewietleniu. Dlatego lepiej jest wypstryka" wszystkie klatki w czciowo wykorzystanym
lmie ni pozostawi go w aparacie na duej ni kilka
dni. Filmy w postaci zwinitej jeszcze nieuyte rwnie trac stopniowo swoje wasnoci, dlatego podobnie
jak ywno maj swoj dat przydatnoci do uycia. Filmy zaleca si przechowywa w niskiej temperaturze, ale
nie poniej 0 C. Filmy z zarejestrowanymi zdjciami naley jak najszybciej odda do wywoania, gdy zawarta w
nich informacja ulega stopniowemu zatarciu z czasem.
73
na jachcie w czasie sztormu, musimy koniecznie zaopatrzy si w specjalny pokrowiec przeciwdeszczowy na
aparat. Teoretycznie mona go zastpi kurtk lub zwyk foli zarzucon na aparat, jednak para wodna z ust
szybko w takim przypadku osadza si na aparacie, co mu
zdecydowanie nie suy, a nam utrudnia zobaczenie czegokolwiek w wizjerze.
Pokrowiec przeciwdeszczowy mona uszy sobie samemu lub kupi. Niestety dobrej jakoci pokrowce s do
kosztowne. Najczciej maj one posta czego w rodzaju kaptura na aparat z trzema otworami i przezroczyst foli od tyu. Do wynalazku tego wkada si aparat
od dou, obiektyw umieszcza si w otworze rodkowym
i nastpnie zaciska si ten otwr za pomoc specjalnego sznurka tak, aby oplt szczelnie obiektyw. Przez dwa
otwory boczne, przypominajce rkawy wkada si donie, dziki czemu mona sterowa aparatem. Dziki folii
z tyu mona natomiast normalnie patrze przez wizjer
czy na ekran ciekokrystaliczny.
W fotograi podwodnej stosuje si bardzo kosztowe tworzywowe kasety na aparat, ktre s cakowicie szczelne.
Musz one by jednak specjalnie projektowane do kon4.1.4 Chronienie w czasie wykonywania kretnego modelu aparatu, gdy sterowanie aparatem odbywa si poprzez klawisze na powierzchni kasety, ktre
zdj
s odpowiednio poczone z prawdziwymi przecznikami na aparacie.
W czasie adnej pogody czy przy wykonywaniu zdj w
pomieszczeniach ochrona aparatu w trakcie wykonywa- Jeszcze innym rozwizaniem s tzw. camera armor
nia zdj sprowadza si w zasadzie do takiego jego trzy- czyli rodzaj zbroi wykonanej z tworzywa, nakadanej
na aparat. Zbroja ta nie zapewnia penej szczelnoci, ale
mania, aby go nie upuci.
zabezpiecza korpus aparatu przed bezporednim zamokJeli czsto wykonujemy zdjcia przy duym zapyleniu
niciem, jednoczenie penic te rol osonki na ekran i
powietrza, warto ew. rozway nabycie ltra UV na
zabezpieczenia w razie upadku. Podobnie jak kasety do
obiektyw i folii lub staej osony na ekranik aparatu.
fotograi podwodnej, zbroje musz by dostosowane
W takich warunkach bowiem bdziemy musieli czsto
do konkretnego modelu aparatu.
czyci powierzchni obiektywu i ekraniku, co w kocu moe spowodowa ich porysowanie. Filtr UV jest tani i w praktyce nie zmienia warunkw wykonania zdjcia, chroni natomiast przed zabrudzeniem i porysowa- 4.2 Fotograa/Bibliograa
niem soczewki obiektywu. Filtr ten warto te zakada,
gdy pracuje si w zych warunkach atmosferycznych. Po Michael Freeman, Okiem Fotografa, National Geodobn funkcj speniaj osonki ekranu LCD. Dodatkographic 2008, ISBN 978-83-60006-63-4
wo niweluj one odbicia wiata zewntrznego od jego
Michael Freeman, Kolor, National Geographic
powierzchni, dziki czemu atwiej jest z niego korzysta
2008, ISBN 978-83-600006-64-1
zwaszcza przy silnym nasonecznieniu.
Jeli planujemy wykonywa zdjcia w trudnych warunkach atmosferycznych (np. w czasie deszczu), naley zaopatrzy si w sprzt chronicy aparat przed zamokniciem. Wikszo aparatw nie lubi bowiem wody i przestaje dziaa w momencie, gdy ta si dostanie do ich wntrza. Najprostszym tego rodzaju sprztem jest zwyka parasolka trzeba mie jednak kogo do pomocy, aby mc
jednoczenie fotografowa i j trzyma. Gdy mamy czas
i warunki, moemy postawi sobie tymczasow wiat czy
namiot i fotografowa spod takiego tymczasowego schronienia.
Gdy musimy jednak mokn np. robimy zdjcia zawodw sportowych na otwartym terenie czy fotografujemy
Bryan Peterson, Czas nawietlania bez tajemnic, Galaktyka 2008, ISBN 978-83-7579-022-1
Bryan Peterson, Ekspozycja bez tajemnic, Galaktyka
2008, ISBN 978-83-7579-003-0
Tom Ang, Fotograa cyfrowa - podrcznik, Arkady
2004, ISBN 83-213-4317-1
Roie Galitz, Flash Let there be light!
Adam wiergul, Technikalia - opisy technicznej
strony tradycyjnej fotograi czarno-biaej
Poradnik Szeroki kadr
74
ROZDZIA 4. DODATKI
Wojciech Gazda, Amatorska kalibracja monitora, Blik may krg wietlny widoczny na zdjciu, ktry nie
podrcznik on-line
wystpowa naturalnie lecz pochodzi z odbi wewntrznych soczewek obiektywu
Liczne artykuy z polskiej i angielskiej Wikipedii.
4.3 Fotograa/Terminologia
A
C
Camera armor rodzaj plastikowej osony na aparat, zabezpieczajcej go mechanicznie i przeciwdeszczowo
A (skr. od ang. aperture przysona) pautomatyczny program wyboru warunkw ekspozycji, zwany Camera obscura najprostszy, moliwy aparat, w formie puda z dziurk
preselekcj przysony, w ktrym ustala si rcznie
przyson, a aparat sam dobiera czas ekspozycji, a
CF (CompactFlash) jeden z typw kart pamici, stow przypadku aparatw cyfrowych rwnie czuo
sowany gwnie w lustrzankach
ISO
AF patrz autofocus
AF-A tryb automatyczny autofocusu - dziaa jak AF-S,
ale po wykryciu ruchu dziaa jak AF-C
AF-C tryb cigy autofocusu
Ciemnia cakowicie zaciemnione pomieszczenie, w

ktrym mona bezpiecznie wywoywa zdjcia
CMYK jedna z przestrzeni kolorw oparta na czterech barwach podstawowych (cyan, magenta, yellow, black)
AF-I, AF-F tryb pracy autofocusu sucy do fotogra- Czuo wraliwo matrycy lub lmu fotogracznefowaniu przedmiotw w ruchu, polegajcy na pogo na padajce na nie wiato podawana w cile
daniu ostroci za obiektem dziki przewidywaniu
zdeniowanej skali; wspczenie najczciej uywa
ruchu obiektu
si skali zgodnej z normami ISO gdzie dwukrotnie
wiksza liczba oznacza dwukrotnie wiksz czuo
AF-S w autofocusie tryb preselekcji ostroci - po usta(dawniej bya to amerykaska norma ASA - tosama
wieniu ostroci, blokuje j
z ISO, lub niemiecka skala - DIN - gdzie dwukrotne
zwikszenie czuoci to by wzrost na skali o 3)
Aberracja niedoskonao obrazu wynikajca z konstrukcji obiektywu; wyrnia si m.in. aberracj
chromatyczn, sferyczn, astygmatyzm, dystorsj,
D
kom
Aberracja chromatyczna niedoskonao obrazu wy- Dalmierz urzdzenie mierzce odlego obiektu od
nikajca z konstrukcji obiektywu, polegajca na
aparatu fotogracznego
powstawaniu barwnych obwdek wok krawdzi
przedmiotw, szczeglnie widoczna na brzegach ka- Dystorsja wady odwzorowywania geometrycznego obrazu wynikajce z konstrukcji soczewek obiektywu
dru
Apertura patrz: przysona
E
Autofocus mechanizm automatycznego ustawiania
ostroci zdj; dziaa na zasadzie detekcji kontrastu Ekspozycja warunki wietlne wykonywania zdjcia, na
lub detekcji fazy
ktre skada si warto przysony i czas nawietlania przy okrelonej czuoci matrycy/lmu
Autowyzwalacz patrz: wyzwalacz
B
EV (exposure value) umowna jednostka ekspozycji; w

praktyce zmiana o 1 EV wie si ze zmian o jeden
stopie czasu ekspozycji lub wartoci przysony
Barwa dugo promieniowania wiata decydujca o

emulsja wiatoczua zawiesina wiatoczuych zwizwraeniu koloru
kw chemicznych w elatynie, ktra jest umieszczaBalans bieli oglna korekta barw (dostosowanie do
na na powierzchni lmw i papieru fotogracznego
temperatury barwowej rda wiata owietlajcego fotografowan scen) stosowana w aparatach lub EXIF format nagwka pliku, w ktrym zapisane jest
zdjcie cyfrowe; zawiera zwykle dane o warunkach
przy wywoywaniu zdj, suca lepszemu ich odekspozycji, ogniskowej i modelu aparatu
daniu
4.3. FOTOGRAFIA/TERMINOLOGIA
F
75
I
Film chemiczny materia wiatoczuy, zwykle w for- ISO patrz: czuo

mie rolki, na ktrym rejestrowane s zdjcia w apa- Idiot camera okrelenie potoczne najprostszego apararatach analogowych
tu fotogracznego posiadajcego wycznie automatyczny tryb pracy
Filtr fotograczny szkieko o okrelonym zabarwieniu
lub polaryzujce wiato, ktre zakada si na obiek- ICC, prol prol korekty barw monitora, drukarki, skanera lub aparatu fotogracznego, korygujcy sposb
tyw w czasie wykonywania zdjcia
prezentacji/zapisu barw przez dane urzdzenie do
norm okrelonej przestrzeni barw (zwykle sRGB).
Flara wietlna efekt wietlny w formie zwykle krzya
lub gwiazdy, ktry nie wystpowa naturalnie lecz
jest widoczny na zdjciu na skutek odbi wewntrz- J
nych od soczewek obiektywu
Flesz zobacz: lampa byskowa
Jasno oglna warto intensywnoci wiata zarejestrowana w okrelonym punkcie zdjcia
Fotoreporta seria zdj wykonanych z natury bez JPEG (jpg) format zapisu plikw cyfrowych i jednoczenie najbardziej popularna metoda kompresji
pozowania, ilustrujca okrelone zdarzenie
stratnej obrazw
Fotoreporter fotograf specjalizujcy si w wykonywaniu zdj bez pozowania, pracujcy w terenie w celu K
dokumentowania okrelonych zdarze
Kadr wycinek oglnego obrazu, ktry jest zarejestrowany przez aparat fotograczny; kadry na og maj
G
ksztat prostokta lub kwadratu; rwnie jedna klatka lmu analogowego
Gbia ostroci zakres odlegoci od paszczyzny
Kana barw w plikach cyfrowych - ta cz informacji
ostroci w kierunku do i od obiektywu, w ktrym
o jasnoci pikseli, ktra dotyczy jednej z barw podfotografowane obiekty zostan oddane na zdjciu
stawowych
ostro
Karta pamici wymienna, prostoktna lub kwadratowa
Gbia bitowa liczba bitw za pomoc ktrych zapisakarta wykonana z tworzywa sztucznego i elementw
ny jest pojedynczy piksel obrazu w plikach cyfroelektronicznych, w ktrych zapisywane s pliki ze
wych; decyduje o maksymalnej liczbie barw/odcieni
zdjciami rejestrowanymi przez aparat cyforwy
szaroci, ktre mog by zapisane w pliku.
Klisza fotograczna Zobacz: Film
Gorca stopka zcze umoliwiajce szybkie pocze- Klonowanie technika retuszu polegajca na kopiowanie i komunikacj aparatu z zewntrzn lamp byniu i przenoszeniu fragmentw zdjcia w inne jego
skow
miejsce
H
Kolor oglne wraenie wzrokowe, na ktre skada si

barwa, nasycenie i jasno
Kompakt zwarty aparat fotograczny zazwyczaj z nieHistogram zdjcia wykres suplowy obrazujcy statywymiennym obiektywem
styczny rozkad jasnoci luminancji lub barw skaKompresja technika zmniejszania rozmiarw plikw
dowych pikseli tworzcych zdjcie cyfrowe
cyfrowych, w ktrych zapisane jest zdjcie; stratna
wie si z nieodwracaln utrat czci informacji i
HDR (HDRI) (high dynamic range, high dynamic ranobnieniem jakoci zdjcia; bezstratna nie powoge image) technika tworzenia obrazw o bardzo duduje straty jakoci zapisywanego zdjcia
ym zakresie tonalnym, wykraczajcym poza moliwoci rejestracji matrycy/lmu, przekraczajcym Kontrast rnice gstoci optycznej, w jakich zostan
4 stopnie ekspozycji, tworzonych przez sumowanie
odtworzone na obrazie rnice tonalne fotografowakilku zdj tego samego kadru wykonywanych w
nego obiektu.
rnych warunkach ekspozycji; jednoczenie nazwa
plikw o bardzo duej gbi bitowej zawierajcych Koreks urzdzenie do wywoywania i utrwalania lmw wiatoczuych
dane pochodzce z kilku zdj tego samego kadru
76
ROZDZIA 4. DODATKI
Kuweta paskie naczynie suce do wywoywania i Monopod statyw, ktry ma tylko jedn nog
utrwalania zdj w specjalnych roztworach
Krzywa korekty kolorw (jasnoci, nasycenia)
N
wykres przedstawiajcy zmian barw, jasnoci lub
nasycenia jaka zostaa lub zostanie dokonana na Nasycenie stopie intensywnoci kolorw mierzony
pliku cyfrowym przez program do obrbki zdj
przewag jednej z barw podstawowych tworzcych
barw do pozostaych barw
L
Lampa byskowa lampa zdolna do owietlenia otoczenia aparatu fotogracznego w bardzo krtkim ale intensywnym bysku wiata
Negatyw zdjcie lub lm zoony z barw dopeniajcych, lub o odwrconej jasnoci, wzgldem naturalnego obrazu; z negatywu przez nawietlanie przeze
papieru fotogracznego mona uzyska obraz waciwy, czyli pozytyw
Liczba przewodnia miara zasigu bysku lampy byskowej; czym wiksza tym wikszy obszar moe by Niedowietlenie sytuacja, w ktrej na zdjciu wystpuskutecznie dowietlony przez lamp; dla danej czuj ciemne obszary nie zawierajce informacji, wyoci (ISO), LP = odlego (m) * przysona (F); wynikajce z faktu, e do elementu wiatoczuego doraana w metrach
taro za mao wiata aby poprawnie zarejestrowa
obraz
Lustrzanka aparat fotograczny, w ktrym mona
oglda obraz w wizjerze bezporednio przez obiektyw; nazwa pochodzi od uchylnego lustra, ktre O
przed wykonaniem zdjcia odbija obraz z obiektywu i przesya go przez ukad pryzmatw i soObiektyw zestaw soczewek, w obudowie, przez ktczewek na matwk; rozrniamy lustrzanki jednory przechodzi wiato tworzce obraz rejestrowany
obiektywowe i dwuobiektywowe - w tych ostatnich
przez aparat
lustro jest stae, do obserwacji suy dodatkowy
obiektyw
Odbitka kopia zdjcia wykonana przez nawietlanie
M
przez negatyw papieru fotogracznego; zdjcie papierowe otrzymane w fotolabie lub przy pomocy
drukarki fotogracznej, z pliku cyfrowego
M w aparatach cyfrowych : w peni rczny program wyboru warunkw ekspozycji, w ktrym samemu usta- Ogniskowa odlego optycznego rodka obiektywu od
punktu, w ktrym skupione zostan rwnolege prola si przyson i czas ekspozycji
mienie wietlne przechodzce przez obiektyw
Makro (makrofotograa) fotograa zblieniowa, w
ktrej obiekty rejestrowane s w skali 1:1 lub wik- Ostro jako odwzorowywania krawdzi i drobnych
szej
detali na zdjciu
Matryca wiatoczua element elektroniczny wystpujcy w aparatach cyfrowych, ktry przeksztaca do- P
cierajcy do niego z obiektywu obraz na seri sygnaw elektrycznych, ktre nastpnie przetwarzane s
P w aparatach cyfrowych pautomatyczny program dow plik cyfrowy za pomoc procesora obrazu
boru warunkw ekspozycji, w ramach ktrego wybiera si jedn z par wartoci: czas nawietlania /
MS (memory stick) jeden z rodzajw karty pamici
przysona, z ktrych wszystkie teoretycznie powinstosowany w aparatach rmy Sony
ny dawa poprawnie nawietlone zdjcie
Migawka urzdzenie mechaniczne w aparatach fotogracznych, ktre decyduje o czasie ekspozycji, po- Panorama obraz tworzony poprzez sklejenie krawprzez otwieranie i zamykanie dostpu wiata do eledziami kilku zdj
mentu wiatoczuego (lmu lub matrycy); rozrniamy dwa rodzaje migawki mechanicznej: central- Panoramowanie podanie obiektywem za ruchomym
n i szczelinow, ta ostatnia moe mie przebieg poobiektem w trakcie wykonywania zdjcia po to aby
ziomy (ju w zasadzie niestosowana) lub pionowy;
wyszed on ostro na poruszonym tle
bywa te migawka elektroniczna, stosowana z reguy
w aparatach kompaktowych - matryca jest cay czs Pejza zdjcie przedstawiajce oglny widok otoczenia bez szczeglnego koncentrowania si na jednym
owietlona, jedynie odczyt sygnau nastpuje przez
obiekcie
okrelony czas
4.3. FOTOGRAFIA/TERMINOLOGIA
77
Perspektywa sposb odwzorowywania trjwymiaro- Retusz zesp czynnoci na zdjciu, sucy usuniciu z
wej przestrzeni na paskim zdjciu, poprzez takie
niego niepodanych obiektw
ujcie aby byo wida obiekty o ostrych, zbiegajcych si do jednego punktu w kadrze kraw- RGB jedna z przestrzeni barw, w ktrej kolory s komponowane z trzech podstawowych barw: czerwonej
dziach; lub aby na zdjciu wystpowa cig podob(red), zielonej (green) i niebieskiej (blue)
nych obiektw prowadzcy wzrok widza w gb
obrazu
Rybie oko obiektyw o bardzo krtkiej ogniskowej, w
Piksel pojedynczy, najmniejszy moliwy, kwadratowy
ktrym skrajnie szeroki kt widzenia (180 ) okulub prostoktny fragment obrazu zapisanego cyfropiony jest siln koow, dystorsj geometryczn
wo; pojedynczy piksel moe mie tylko jedn barw, jasno i nasycenie; obrazy cyfrowe tworzone
s z pikseli tak jak obrazy mozaikowe s tworzone S
z pojedynczych kamykw
S w aparatach cyfrowych : pautomatyczny program
Portret zdjcie, ktrego gwnym tematem jest pojewyboru warunkw ekspozycji, w ktrym ustala si
dynczy czowiek
rcznie czas nawietlania a aparat sam dobiera warto przysony
Powikszalnik urzdzenie skadajce si z lampy
umieszczonej nad stolikiem, ktre suy do nawietlana papieru fotogracznego przy produkcji odbi- SD (secure digital) jeden z formatw kart pamici
- najpopularniejszy w aparatach kompaktowych i
tek z negatyww
amatorskich lustrzankach cyfrowych
Pozytyw zdjcie lub slajd o jasnoci i kolorystyce odpowiadajcej rzeczywistoci; patrz te negatyw
Soczewka blok przezroczystego materiau (szka lub
tworzywa sztucznego) uformowany w taki sposb,
Procesor obrazu urzdzenie elektroniczne w aparatach
e skupia lub rozprasza przechodzce przez nie
cyfrowych, ktre przeksztaca sygnay elektryczne z
wiato; podstawowy element konstrukcyjny obiekmatrycy wiatoczuej w plik cyfrowy, w ktrym zatyww fotogracznych
pisane jest zdjcie
Skaner urzdzenie suce do zamiany obrazw analoPrzewietlenie sytuacja, w ktrej na zdjciu wystpugowych na posta cyfrow - wynik mona wydrukoj biae plamy nie zawierajce informacji o obrazie,
wa lub zapisa w pamici komputera
wynikajce z faktu, e do elementu wiatoczuego
dotaro za duo wiata aby poprawnie zarejestroStabilizacja obrazu mechanizm wbudowany w aparat
wa obraz
lub obiektyw, ktry stara si zapobiega wykonywaniu zdj poruszonych poprzez wymuszanie drobPrzestrze barw zakres wszystkich barw, ktre mog
nych ruchw soczewek lub matrycy wiatoczuej,
by zapisane przy okrelonej gbi bitowej i wyborze
skierowany przeciwnie do kierunku ruchu aparatu
okrelonych barw podstawowych
w trakcie wykonywania zdjcia
Przysona urzdzenie mechaniczne, ktre zasania
cz otworu obiektywu, dziki czemu mona Statyw urzdzenie suce do mocowania aparatu w
regulowa ilo wiata docierajc do wntrza
stabilnej pozycji
aparatu oraz sterowa => gbi ostroci
Stopie ekspozycji (EV - Exposure Value (ang.))
Punkt pomiaru ostroci fragment obrazu, ktry autooglna miara warunkw ekspozycji, w ktrej
focus aparatu wykorzystuje do ustalenia ostroci
wyskalowane s wiatomierze fotograczne
zdjcia
Szum zakcenia w postaci drobnych plamek (ziarna)
widoczne na zdjciu, ktre nie wystpoway w natuR
rze lecz s skutkiem wzmocnienia obrazu z matrycy wiatoczuej lub struktury kliszy fotogracznej;
RAW format zapisu cyfrowego obrazu, w ktrym apapatrz: ziarno
rat zapisuje surowe dane z matrycy wiatoczuej bez
dokonywania kompresji stratnej ani adnej innej formy przetwarzania obrazu
Redukcja szumw operacja przetwarzania obrazu prowadzca do usunicia z niego zakce elektronicz- wiatomierz urzdzenie do pomiaru intensywnoci
nych powstaych na skutek elektronicznego przetwapadajcego wiata wbudowane w aparat fotograrzania obrazu
czny lub niezalene od niego
78
T
Teleobiektyw obiektyw o dugiej ogniskowej (z reguy
ponad 100mm) sucy do wykonywania zdj z duej odlegoci
Tripod statyw, ktry ma trzy nogi
TTL (through the lens) system pomiaru ostroci i warunkw owietleniowych bezporednio przez obiektyw aparatu a nie za porednictwem zewntrznych
czujnikw
U
Utrwalanie proces wymywania z lmu lub papieru fotogracznego zbdnego materiau wiatoczuego z
pozostawieniem tego, ktry uleg rozkadowi w wyniku wywoywania; w rezultacie uzyskuje si lm
lub zdjcie, ktre mona trwale przechowywa bez
ryzyka zawietlenia
W
Wizjer przyrzd optyczny umoliwiajcy podgld kadru przed jego zarejestrowaniem
Wyk spustowy urzdzenie mechaniczne w postaci
cienkiej linki za pomoc ktrego mona zwalnia
migawk bez dotykania aparatu. W aparatach cyfrowych przewody elektryczne - umieszczonym na ich
kocu przyciskiem mona wczy AF i wyzwoli
migawk
Winietowanie zjawisko nierwnego nawietlenia powierzchni zdjcia wynikajce zwykle z wad konstrukcji obiektywu
Wywoanie proces chemiczny, w wyniku ktrego utajony obraz na lmie lub papierze fotogracznym
ulega penemu ujawnieniu
Wyzwalacz urzdzenie mechaniczne lub czciej mechaniczno/elektroniczne uruchamiajce i kontrolujce dziaanie migawki aparatu
X
xD format kart pamici stosowanych gwnie w aparatach Olympus i Fujilm
Z
ziarno struktura analogowych materiaw fotogracznych, widoczna w powikszeniu po postaci drobnych krysztakw - ziarna; patrz: szum
zoom obiektyw o zmiennej ogniskowej
ROZDZIA 4. DODATKI
Rozdzia 5
Text and image sources, contributors, and

licenses
5.1 Text
Fotograa/O podrczniku Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/O%20podr%C4%99czniku?oldid=146445 Contributors: Kj,
Polimerek, Ludmia Pilecka, Cathy Richards oraz Anonymous: 1
Fotograa/Historia fotograi Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Historia%20fotografii?oldid=146446 Contributors: Kj,
Ludmia Pilecka, Dferg oraz Anonymous: 1
Fotograa/Jaki wybra sprzt fotograczny? Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Jaki%20wybra%C4%87%20sprz%C4%
99t%20fotograficzny%3F?oldid=146451 Contributors: Derbeth, Kj, Polimerek, Vatzec, Patrol110, Ludmia Pilecka, SQLek, Dferg, Mieciu
K oraz Anonymous: 2
Fotograa/Rodzaje aparatw fotogracznych Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Rodzaje%20aparat%C3%B3w%
20fotograficznych?oldid=202839 Contributors: Kj, Polimerek, Ludmia Pilecka, Pavroo, Karol Karolus oraz Anonymous: 4
Fotograa/Obiektywy Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Obiektywy?oldid=199242 Contributors: Pko, Polimerek, MonteChristof, Patrol110, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 3
Fotograa/Akcesoria Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Akcesoria?oldid=146635 Contributors: Derbeth, Polimerek, MonteChristof, Patrol110, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 2
Fotograa/Wykonywanie zdj Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Wykonywanie%20zdj%C4%99%C4%87?oldid=
146647 Contributors: Polimerek, Patrol110, Karol007, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Przygotowanie aparatu fotogracznego do uycia Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Przygotowanie%
20aparatu%20fotograficznego%20do%20u%C5%BCycia?oldid=185780 Contributors: Polimerek, Ludmia Pilecka, Janto oraz Alkamid
Fotograa/Czuo matrycy lub kliszy Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Czu%C5%82o%C5%9B%C4%87%
20matrycy%20lub%20kliszy?oldid=188554 Contributors: Chrumps, Przykuta, Derbeth, Kj, Polimerek, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 2
Fotograa/Wybr obiektu do zdjcia Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Wyb%C3%B3r%20obiektu%20do%20zdj%C4%
99cia?oldid=199187 Contributors: Polimerek, Marcus Cyron, Patrol110 oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Ustawianie ostroci Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Ustawianie%20ostro%C5%9Bci?oldid=165653 Contributors: Chrumps, Przykuta, Kj, Polimerek oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Ustawianie czasu i przysony Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Ustawianie%20czasu%20i%20przys%C5%
82ony?oldid=186680 Contributors: Kj, Polimerek, CommonsDelinker, Patrol110, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 4
Fotograa/Zarzdzanie kolorem Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Zarz%C4%85dzanie%20kolorem?oldid=146857
Contributors: Polimerek oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Zdjcia z eszem Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Zdj%C4%99cia%20z%20fleszem?oldid=147080 Contributors: Derbeth, Kj, Polimerek, CommonsDelinker, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Zdjcia panoramiczne Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Zdj%C4%99cia%20panoramiczne?oldid=147211
Contributors: Derbeth, Polimerek, Msulik, Ludmia Pilecka oraz Kompowiec2
Fotograa/Zdjcia 3D Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Zdj%C4%99cia%203D?oldid=197471 Contributors: Ludmia Pilecka, Kompowiec2 oraz Anonymous: 1
Fotograa/Wykonywanie zdj aparatami analogowymi Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Wykonywanie%20zdj%C4%
99%C4%87%20aparatami%20analogowymi?oldid=128167 Contributors: Polimerek oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Funkcje pautomatyczne Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Funkcje%20p%C3%B3%C5%82automatyczne?
oldid=180046 Contributors: Kj, Polimerek, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Automatyczny focus Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Automatyczny%20focus?oldid=168948 Contributors:
Polimerek, Ludmia Pilecka oraz Agent L
79
80
ROZDZIA 5. TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES
Fotograa/Wyzwalacz migawki Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Wyzwalacz%20migawki?oldid=128682 Contributors:

Polimerek oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Obrbka zdj Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Obr%C3%B3bka%20zdj%C4%99%C4%87?oldid=128683
Contributors: Polimerek oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Obrbka zdj z kliszy Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Obr%C3%B3bka%20zdj%C4%99%C4%87%20z%
20kliszy?oldid=200676 Contributors: Polimerek, Patrol110, Karol007, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 2
Fotograa/Obrbka zdj cyfrowych Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Obr%C3%B3bka%20zdj%C4%99%C4%87%
20cyfrowych?oldid=197285 Contributors: Polimerek, Patrol110, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Wybr programu do obrbki Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Wyb%C3%B3r%20programu%20do%
20obr%C3%B3bki?oldid=173305 Contributors: Polimerek, MonteChristof, Gang65, Patrol110, Ludmia Pilecka, Janto oraz Anonymous:
3
Fotograa/Edycja kadru Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Edycja%20kadru?oldid=131269 Contributors: Polimerek oraz
Ludmia Pilecka
Fotograa/Edycja koloru Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Edycja%20koloru?oldid=131344 Contributors: Polimerek,
CommonsDelinker, Drzamich oraz Ludmia Pilecka
Fotograa/Retusz i wyostrzanie Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Retusz%20i%20wyostrzanie?oldid=146076 Contributors: Polimerek, Patrol110, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Zmiana wymiarw i kompresowanie Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Zmiana%20wymiar%C3%B3w%
20i%20kompresowanie?oldid=202725 Contributors: Derbeth, Kj, Polimerek, Karol007, Matrix0123456789, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 3
Fotograa/Technika HDR Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Technika%20HDR?oldid=194861 Contributors: Chrumps,
Derbeth, Polimerek, Ludmia Pilecka, Tomeks89 oraz Anonymous: 1
Fotograa/Konserwacja sprztu fotogracznego Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Konserwacja%20sprz%C4%99tu%
20fotograficznego?oldid=131517 Contributors: Kj, Polimerek, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 1
Fotograa/Bibliograa Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Bibliografia?oldid=141307 Contributors: Polimerek oraz Cathy
Richards
Fotograa/Terminologia Source: http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia/Terminologia?oldid=145820 Contributors: Kj, Polimerek, Ludmia Pilecka oraz Anonymous: 3
5.2 Images
Plik:2006-01-28_Drop-impact.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/2006-01-28_Drop-impact.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Own work by author. Original artist: Roger McLassus
Plik:28mm-PC.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/28mm-PC.jpg License: Attribution Contributors: Originally from de.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was Je Dean at de.wikipedia
Plik:AdditiveColor.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/AdditiveColor.svg License: Public domain Contributors: Originally from en.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was SharkD at en.wikipedia Later
versions were uploaded by Jacobolus at en.wikipedia.
Plik:Agfa_Optima_Rapid_250_back_opened.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9f/Agfa_Optima_
Rapid_250_back_opened.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: D. Meyer
Plik:Alberg_pano.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8e/Alberg_pano.jpg License: CC BY 2.5 Contributors:
Photo by Joe Mabel Original artist: Joe Mabel
Plik:Amsterdamse_Bos.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Amsterdamse_Bos.jpg License: CC-BY-SA3.0 Contributors: Praca wasna (own photography) Original artist: de:Benutzer:AlterVista
Plik:Aperture_in_Canon_50mm_f1.8_II_lens.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Aperture_in_
Canon_50mm_f1.8_II_lens.jpg License: GFDL Contributors: Praca wasna Original artist: Gophi
Plik:Apertures.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Apertures.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors:
? Original artist: ?
Plik:Area_51_640x480_grey_power_gamma05_histogram.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Area_
51_640x480_grey_power_gamma05_histogram.png License: Public domain Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Area_51_640x480_grey_power_gamma2_histogram.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Area_
51_640x480_grey_power_gamma2_histogram.png License: Public domain Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Bike_sapa29_clipping_stretch_histogram.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/67/Bike_sapa29_
clipping_stretch_histogram.png License: CC BY-SA 2.5 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Bogerud_panorama.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ad/Bogerud_panorama.jpg License: CC-BYSA-3.0 Contributors: Taken myself, with SE k750i <3 Original artist: NorwegianMarcus
Plik:Bouncing_ball_strobe_edit.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Bouncing_ball_strobe_edit.jpg License: CC BY-SA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: MichaelMaggs Edit by Richard Bartz
Plik:Brightness_change_six_images.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Brightness_change_six_
images.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Roke (dyskusja edycje)
Plik:CIExy1931_sRGB.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/CIExy1931_sRGB.svg License: CC-BY-SA3.0 Contributors: Vectorized by Mysid in Inkscape; based on Image:CIExy1931 sRGB.png. Original artist: Mysid (SVG); PAR (original)
5.2. IMAGES
81
Plik:Canon_EF_28-105_3.5-4.5_USM_II_with_and_without_Lens_Hood.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/

commons/3/32/Canon_EF_28-105_3.5-4.5_USM_II_with_and_without_Lens_Hood.jpg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Praca
wasna Original artist: Przemyslaw "Blueshade" Idzkiewicz.
Plik:Canon_EOS_Rebel_XT.JPG Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d0/Canon_EOS_Rebel_XT.JPG License: CC BY-SA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Nebrot
Plik:Canon_powershot_a610_f.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c5/Canon_powershot_a610_f.jpg License: CC BY-SA 2.0 fr Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Centaurea_cyanus_001.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Centaurea_cyanus_001.jpg License:
CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Chocface.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Chocface.jpg License: Public domain Contributors:
Praca wasna Original artist: MyName (Chocolatier)
Plik:Church_WNMP_Lodz.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/69/Church_WNMP_Lodz.jpg License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: KKK2352
Plik:Church_WNMP_Lodz_after_rotation.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Church_WNMP_
Lodz_after_rotation.jpg License: Public domain Contributors: own work - derivative of Image:Church WNMP Lodz.jpg Original artist:
KKK2352 (original picture) + Polimerek (image processing)
Plik:Church_WNMP_Lodz_perspective_improved.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Church_
WNMP_Lodz_perspective_improved.jpg License: Public domain Contributors: own work - derivative of Image:Church WNMP Lodz.jpg
Original artist: KKK2352 (original picture) + Polimerek (image processing)
Plik:Church_WNMP_Lodz_perspective_improving.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Church_
WNMP_Lodz_perspective_improving.jpg License: Public domain Contributors: own work - derivative of Image:Church WNMP Lodz.jpg
Original artist: KKK2352 (original picture) + Polimerek (image processing)
Plik:Church_WNMP_Lodz_rotated_2.5.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Church_WNMP_Lodz_
rotated_2.5.jpg License: Public domain Contributors: own work - derivative of Image:Church WNMP Lodz.jpg Original artist: KKK2352
(original picture) + Polimerek (image processing)
Plik:CircularPolarizer.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/CircularPolarizer.jpg License: CC-BY-SA3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: User PiccoloNamek on en.wikipedia
Plik:Colour_Explosion.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Colour_Explosion.jpg License: CC-BY-SA3.0 Contributors: Praca wasna (http://www.alexandrebuisse.org) Original artist: Alexandre Buisse (Nattfodd)
Plik:Contrast_change_photoshop.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Contrast_change_photoshop.jpg
License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Curves_none_applied.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/Curves_none_applied.png License: CCBY-SA-3.0 Contributors: own photo and screen shot from the Gimp Original artist: Magnus Lewan
Plik:Curves_red_applied.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Curves_red_applied.png License: CC-BYSA-3.0 Contributors: own photo and screen shot from the Gimp Original artist: Magnus Lewan
Plik:DSLR-A700-Tamron11-18.jpeg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/DSLR-A700-Tamron11-18.jpeg
License: CC BY-SA 2.0 de Contributors: selbst fotograert. Transferred from de.wikipedia Original artist: Dpesek. Original uploader was
Dpesek at de.wikipedia
Plik:Darjeeling_Himalayan_Railway_panorama.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/
Darjeeling_Himalayan_Railway_panorama.jpg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: <a
href='//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Darjeeling_Himalayan_Railway_panorama.jpg' class='internal' title='Darjeeling
Himalayan Railway panorama.jpg'>This Image</a> was created by User:PlaneMad.
Plik:Darkroom_enlarger.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Darkroom_enlarger.svg License: CC BYSA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist:
Plik:Dent_de_Vaulion_-_360_degree_panorama.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Dent_de_
Vaulion_-_360_degree_panorama.jpg License: CC BY-SA 2.0 Contributors: Dent de Vaulion (1483m) Original artist: Alexandre
Duret-Lutz from Paris, France
Plik:Digital-camera_aj_ashton_01.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/Digital-camera_aj_ashton_01.
svg License: CC0 Contributors: http://openclipart.org/clipart/computer/hardware/digital-camera_aj_ashton_01.svg Original artist: AJ Ashton
Plik:Drahtausloeser.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/80/Drahtausloeser.jpg License: CC BY-SA 2.0 de
Contributors: own work / eigenes Foto Original artist: User Smial on de.wikipedia
Plik:Enlarger_height_and_printing_size.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Enlarger_height_and_
printing_size.svg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist:
Plik:Example-average-1.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6f/Example-average-1.jpg License: Public domain Contributors: Originally from nl.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was BenTheWikiMan at
nl.wikipedia
Plik:Example-average-2.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a7/Example-average-2.jpg License: Public domain Contributors: Originally from nl.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was BenTheWikiMan at
nl.wikipedia
Plik:Example-sharpen-1.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Example-sharpen-1.jpg License: Public
domain Contributors: Praca wasna Original artist: BenTheWikiMan at nl.wikipedia
82
Plik:Example-sharpen-2.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Example-sharpen-2.jpg License: Public

domain Contributors: Originally from nl.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was BenTheWikiMan at
nl.wikipedia
Plik:ExtensionTube5733.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/ExtensionTube5733.jpg License: Public
domain Contributors: Praca wasna Original artist: User:Fg2
Plik:Falco_003.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7f/Falco_003.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors:
Praca wasna Original artist: Lilly M
Plik:Fisheye_lens_room.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Fisheye_lens_room.jpg License: Public domain Contributors: Private photo from 2002. Transferred from en.wikipedia; transfer was stated to be made by User:Captain panda. Original
artist: Peter Wieden. Original uploader was Peter.wieden at en.wikipedia
Plik:Flor-rafax_bokeh.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/Flor-rafax_bokeh.jpg License: Public domain
Contributors:
Flor-rafax.JPG Original artist:
derivative work: Polimerek (<a href='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Polimerek' title='User talk:Polimerek'>talk</a>)
Plik:Girl_taking_picture.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Girl_taking_picture.jpg License: CC-BYSA-3.0 Contributors: Self-made (Digital camera photo taken by uploader). Also on FlickR as "Photographer at Tomkins anti-war rally".
Original artist: Robert Thivierge (User:Thivierr)
Plik:Glarus_Stadtkirche_Langhaus.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/Glarus_Stadtkirche_
Langhaus.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Ikiwaner
Plik:Grand_Canyon_HDR_imaging.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/Grand_Canyon_HDR_
imaging.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:HDRToneMap.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/HDRToneMap.jpg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Cody.Pope
Plik:Hama-gradual_grey_filter.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Hama-gradual_grey_filter.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Briho
Plik:Hasselblad_503CW_V96C.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Hasselblad_503CW_V96C.jpg License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: Hannes Grobe
Plik:Hoverfly_on_leave_edit.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Hoverfly_on_leave_edit.jpg License:
CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Alvesgaspar
Plik:In_de_donker_kamer.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/In_de_donker_kamer.jpg License: CCBY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Jeff_B_Harmon_by_evstafiev.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Jeff_B_Harmon_by_evstafiev.
jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Evstaev
Plik:Jonquil_flowers_at_f5.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/01/Jonquil_flowers_at_f5.jpg License:
GFDL 1.2 Contributors: Praca wasna Original artist:
r0002 | agstaotos.com.au
Plik:Justin_Hall_Self_Portrait_2006.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Justin_Hall_Self_Portrait_
2006.jpg License: CC BY-SA 2.0 Contributors: Flickr Original artist: justin / Justin Hall z Culver City, USA
Plik:KKuperbergXXX.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/KKuperbergXXX.jpg License: GFDL Contributors: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:KKuperbergXXX.jpg Original artist: w:user:Stotr
Plik:K_Kuperberg.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/K_Kuperberg.jpg License: GFDL Contributors:
Praca wasna Original artist: user:Stotr, modictaion by Chalger
Plik:Kippentwicklungsdose.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d0/Kippentwicklungsdose.jpg License: CC
BY-SA 2.0 de Contributors: Originally from de.wikipedia; description page is/was here. Original artist: Original uploader was Smial at
de.wikipedia
Plik:Kleinbildfilm_01_KMJ.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Kleinbildfilm_01_KMJ.jpg License:
CC-BY-SA-3.0 Contributors: Transfered from de.wikipedia
Original artist: Original uploader was KMJ at de.wikipedia
Plik:Leicaflex_img_1827.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Leicaflex_img_1827.jpg License: CC BYSA 2.0 fr Contributors: Praca wasna Original artist: Rama
Plik:LensFilter-001.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/LensFilter-001.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: http://www.projectrich.com/gallery Original artist: Rich Niewiroski Jr.
Plik:Lens_Cleaning_Kit.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Lens_Cleaning_Kit.jpg License: CC BYSA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: CMBJ
Plik:Lens_Nikkor_50mm.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Lens_Nikkor_50mm.jpg License: CC BYSA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Andr Karwath aka Aka
Plik:Lens_aperture_side.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/Lens_aperture_side.jpg License: Public domain Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Lens_filter_set.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/57/Lens_filter_set.jpg License: CC BY 2.0 Contributors: Flickr Original artist: Andrew Magill
Plik:Lily-M7292-As-shot-and-manual.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/01/
Lily-M7292-As-shot-and-manual.jpg License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: Fg2
5.2. IMAGES
83
Plik:Long_exposure_at_the_fair.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Long_exposure_at_the_fair.jpg

License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Gphoto
Plik:Lower_Manhattan_from_Staten_Island_Ferry_Jan_2006.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/
Lower_Manhattan_from_Staten_Island_Ferry_Jan_2006.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Dili
Plik:Macro_Lens_Vivitar_90mm.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Macro_Lens_Vivitar_90mm.jpg
License: CC BY-SA 2.5 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Mirror_img_0267.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Mirror_img_0267.jpg License: Public domain
Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Moosburg_Isarbruecke.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/da/Moosburg_Isarbruecke.jpg License:
CC BY 2.0 Contributors: originally posted to Flickr as Moosburg Isarbruecke Original artist: bagalute
Plik:Nikkor_28-200_zoom.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Nikkor_28-200_zoom.jpg License: CC
BY-SA 2.5 Contributors: Transferred from en.wikipedia Original artist: Original uploader was Marc Lacoste at en.wikipedia
Plik:Nikkor_AF_300mm_f4_camo_n2.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Nikkor_AF_300mm_f4_
camo_n2.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Jastrow
Plik:NikonCoolpixP80-5.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/NikonCoolpixP80-5.jpg License: CC BYSA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Algont
Plik:Nikon_D3_img_1246.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/87/Nikon_D3_img_1246.jpg License: CC
BY-SA 2.0 fr Contributors: Praca wasna Original artist: Rama
Plik:Nuvola_apps_important.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Nuvola_apps_important.svg License:
LGPL Contributors: gnome-themes-extras-0.9.0.tar.bz2 (specically Nuvola/icons/scalable/emblems/emblem-important.svg) Original artist: Bastique
Plik:Olympus-C350Z.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Olympus-C350Z.jpg License: Public domain
Contributors: Praca wasna Original artist: Ptom
Plik:Olympus700.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Olympus700.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Pair_of_lions.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/42/Pair_of_lions.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: User:Robek
Plik:Pair_of_lions_v2.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Pair_of_lions_v2.jpg License: CC BY 2.5
Contributors: Praca wasna Original artist: User:Robek
Plik:PalmercarpenterA.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/PalmercarpenterA.jpg License: Public domain Contributors: Ten image pochodzcy z zasobw Biblioteki Kongresu Stanw Zjednoczonych, oddziau Prints and Photographs division
jest dostpny pod numerem fsac.1a35241.
Ten szablon nie wskazuje stanu prawnego pliku. Standardowy szablon licencji jest nadal wymagany. Aby dowiedzie si wicej zajrzyj na stron Commons:
Licencja. Original artist: Palmer, Alfred T., photographer. (Farm Security Administration - Oce of War Information Collection)
Plik:Pan_like_dan.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Pan_like_dan.jpg License: CC BY-SA 2.0 Contributors: originally posted to Flickr as pan like dan Original artist: Jes
Plik:Panasonic_Lumix_GF1_img_3537.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/eb/Panasonic_Lumix_GF1_
img_3537.jpg License: CC BY-SA 2.0 fr Contributors: Praca wasna Original artist: Rama
Plik:Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Panorama_Monte_Rosa_
Hut_1.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Pawe Kuniar (Jojo_1, Jojo)
Plik:Pc-lens-demo-lensshifted.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Pc-lens-demo-lensshifted.svg License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: User:Howcheng
Plik:Pc-lens-demo-tiltedcamera.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/75/Pc-lens-demo-tiltedcamera.svg
License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: User:Howcheng
Plik:Photo_3x3.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4f/Photo_3x3.svg License: Public domain Contributors:
Own work, from scratch, do it myself, etc... Travail cr ds la source par moi Original artist: Sub
Plik:Photobag.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Photobag.jpg License: GFDL Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Photography_in_Seattle.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/Photography_in_Seattle.jpg License:
CC BY-SA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Rootology
Plik:Phyllobius_calcaratus_spornblattrler_quadrat.jpg
Source:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/46/
Phyllobius_calcaratus_spornblattr%C3%BC%C3%9Fler_quadrat.jpg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: self-made with a
Canon Eos 400d Original artist: <a href='//commons.wikimedia.org/wiki/File:MFB.jpg' class='image'><img alt='MFB.jpg'
src='//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/MFB.jpg' width='80' height='15' data-le-width='80' data-le-height='15'
/></a> Richard Bartz, Munich, Germany aka Makro Freak
Plik:Piazza_san_marco.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Piazza_san_marco.jpg License: CC-BY-SA3.0 Contributors: self-made (http://www.alexandrebuisse.org) Original artist: Alexandre Buisse (Nattfodd)
Plik:Picture_4-3_fit.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Picture_4-3_fit.jpg License: CC BY 3.0 Contributors: own work, scanned Original artist: Ludmia Pilecka (<a href='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Ludmi%C5%82a_Pilecka'
title='User talk:Ludmia Pilecka'>talk</a>)
Plik:Pinhole-camera.svg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3b/Pinhole-camera.svg License: Public domain
Contributors: http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Pinhole-camera.png Original artist: en:User:DrBob (original); en:User:Pbroks13
(redraw)
84
Plik:Polarizer_comparison2.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/Polarizer_comparison2.jpg License:

CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Briho
Plik:Portrait_01.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/Portrait_01.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Portrait_02.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e9/Portrait_02.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Redeyephotoimage.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Redeyephotoimage.jpg License: CC-BYSA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: ImmortalGoddezz
Plik:Rivertree_thirds_md.gif Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Rivertree_thirds_md.gif License: CC BYSA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: User:Moondigger
Plik:Rob_McArthur.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Rob_McArthur.jpg License: CC BY 2.0 Contributors: Flickr Original artist: Michael Henderson z Brisbane (Bardon), Australia
Plik:Rodin_brama_pieka_detal.JPG Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Rodin_brama_piek%C5%82a_
detal.JPG License: Public domain Contributors: Praca wasna Original artist: Albertus teolog
Plik:Rodin_brama_pieka_detal_kor.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/09/Rodin_brama_piek%C5%
82a_detal_kor.jpg License: Public domain Contributors: Image:Rodin brama pieka detal.JPG Original artist: Albertus teolog white balance corrected by Polimerek
Plik:Rogow_kwiatek.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Rogow_kwiatek.jpg License: GFDL Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Rose_autumn.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Rose_autumn.jpg License: CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: User:Robek
Plik:Saturation_change_photoshop.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Saturation_change_photoshop.
jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Scanner.view.750pix.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Scanner.view.750pix.jpg License: Public
domain Contributors: Taken by Adrian Pingstone in November 2003 and released to the public domain. Original artist: Users Boy b,
Arpingstone on en.wikipedia
Plik:Shutter_speed_waterfall.gif Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Shutter_speed_waterfall.gif License:
GFDL 1.2 Contributors: By Uploader Original artist: Gregory F. Maxwell <gmaxwell@gmail.com> PGP:0xB0413BFA
Plik:Skrzek_2006-05-03.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Skrzek_2006-05-03.jpg License: CC BY
2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Iwona Grabska
Plik:Stativkopf.jpeg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Stativkopf.jpeg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Stena_Baltica_zatoka_gdanska.JPG Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/87/Stena_Baltica_zatoka_
gdanska.JPG License: CC BY-SA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Pplecke
Plik:Stitching_demo_gain_error.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b5/Stitching_demo_gain_error.jpg
License: CC BY-SA 2.0 de Contributors: Transfered from de.wikipedia Transfer was stated to be made by User:smial.
Original artist: Original uploader was Smial at de.wikipedia
Plik:Tartan_Ribbon.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7f/Tartan_Ribbon.jpg License: Public domain Contributors: Scanned from The Illustrated History of Colour Photography, Jack H. Coote, 1993. ISBN 0-86343-380-4. Original artist: James
Clerk Maxwell (original photographic slides) ; scan by User:Janke.
Plik:Teddy_Bear_45_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Teddy_Bear_45_flash.jpg License: CCBY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Teddy_Bear_45_right_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/68/Teddy_Bear_45_right_flash.jpg
License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Teddy_Bear_90_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Teddy_Bear_90_flash.jpg License: CCBY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Teddy_Bear_front_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Teddy_Bear_front_flash.jpg License:
CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Teddy_Bear_left_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/Teddy_Bear_left_flash.jpg License:
CC-BY-SA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Polimerek
Plik:Traunstein_traunkirchen.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Traunstein_traunkirchen.jpg License: CC BY-SA 3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: Piotr Zarobkiewicz
Plik:US_pat_5589909_fig_2.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/US_pat_5589909_fig_2.png License:
Public domain Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Useless_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/Useless_flash.jpg License: CC SA 1.0 Contributors: che's archive Original artist: che's relative
Plik:Wdzydze_mlyn_holender_50.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/1/1e/Wdzydze_mlyn_holender_50.jpg License: ? Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Wdzydze_mlyn_holender_75.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/8/83/Wdzydze_mlyn_holender_75.jpg License: ? Contributors: ? Original artist: ?
Plik:Wdzydze_mlyn_holender_90.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/6/68/Wdzydze_mlyn_holender_90.jpg License: ? Contributors: ? Original artist: ?
5.3. CONTENT LICENSE
85
Plik:Wdzydze_mlyn_holender_99.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/6/6a/Wdzydze_mlyn_holender_99.jpg License: ? Contributors: ? Original artist: ?

Plik:Wdzydze_mlyn_holender_s.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/c/c9/Wdzydze_mlyn_holender_s.jpg License: ?
Contributors: ? Original artist: ?
Plik:White_flowers_peneds.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/White_flowers_pened%C3%A8s.jpg
License: CC BY 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Arria Belli
Plik:Willow_catkin_Jojo.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/Willow_catkin_Jojo.jpg License: CC-BYSA-3.0 Contributors: Praca wasna Original artist: user:Jojo
Plik:Without_useless_flash.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Without_useless_flash.jpg License: CC
BY-SA 2.5 Contributors: che Original artist: che
Plik:Zlot_Zimowy_2007_-_05.JPG Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/Zlot_Zimowy_2007_-_05.JPG License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Praca wasna Original artist: Yarl
Plik:Zorki4.jpg Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Zorki4.jpg License: CC-BY-SA-3.0 Contributors: ? Original artist: ?
5.3 Content license

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

Foto 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Foto 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fotograa

Podrcznik dla pocztkujcych i rednio zaawansowanych

O czym jest ten podrcznik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czy mog pomc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Jaki wybra sprzt fotograczny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Analogowy czy cyfrowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kompakt czy lustrzanka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Rodzaje aparatw fotogracznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Podzia ze wzgldu na materia wiatoczuy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Podzia ze wzgldu na budow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Obiektywy do specjalnych zastosowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piloty i wyki spustowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jak trzyma aparat i kiedy pstrykn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Przygotowanie aparatu fotogracznego do uycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Czuo matrycy lub kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Wybr obiektu do zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Proporcje rozmiarw kadru

Wybr odpowiedniej odlegoci ogniskowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wybr gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przykady zdj z poprawnie dobran gbi ostroci

Przykady zdj nieostrych lub ze z gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.10 Fotograa/Ustawianie czasu i przysony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.10.2 Czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.10.3 Zalenoci przysona czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.11 Fotograa/Zarzdzanie kolorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.11.1 Balans bieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.11.2 Kolory a warunki ekspozycji, odlego od celu i inne warunki otoczenia . . . . . . . . . .

2.12 Fotograa/Zdjcia z eszem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.13 Fotograa/Zdjcia panoramiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.14.1 3D ze zwykej cyfrwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.14.2 Obiektyw 3D do lustrzanki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.14.4 Ogldanie zdj 3D na komputerze

2.15 Fotograa/Wykonywanie zdj aparatami analogowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.15.1 Procedura wykonania zdjcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.16 Fotograa/Funkcje pautomatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.17 Fotograa/Automatyczny focus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.18 Fotograa/Wyzwalacz migawki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Obrbka zdj z kliszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Obrbka zdj cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Wybr programu do obrbki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bezporednie przygotowanie do wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Zmiana wymiarw i kompresowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fotograa/Konserwacja sprztu fotogracznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czyszczenie korpusu i wntrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Chronienie w czasie wykonywania zdj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Text and image sources, contributors, and licenses

Czy mog pomc?

Oczywicie, e moesz. Mao tego, bdziemy zadowoleni

Wspczesna fotograa opiera si zarwno na metodach

Niegdy popularny w Polsce aparat rosyjskiej produkcji Zorki 4

Na wybr sprztu fotogracznego ma wpyw wiele czynnikw. Oto niektre z nich:

Analogowy czy cyfrowy?

ROZDZIA 2. SPRZT FOTOGRAFICZNY

aby si przekona, co wyszo, trzeba wyda pienidze na

Kompakt czy lustrzanka?

Typy aparatw s dokadnie opisane w rozdziale Rodzaje

Canon EOS Rebel XT bez obiektywu - lustrzanka przeznaczona

wad jest jednak brak moliwoci wymiany obiektyww

2.1. FOTOGRAFIA/JAKI WYBRA SPRZT FOTOGRAFICZNY?

Kupujc aparat, gdy ju zdecydujemy si na analogowy Cen i dostpno dodatkowych akcesoriw

ROZDZIA 2. SPRZT FOTOGRAFICZNY

Moliwo automatyki Na automatyk aparatu skada

O rodzaju zakupionego aparatu powinno decydowa jego