Naczelne i centralne organy admninistracji

Klasyfikacja organów administracji państwowej musi być oparta na postanowieniach

obowiązującego prawa. Również przydawanie nazw poszczególnym grupom organów
powinno mieć swoje źródło w regulacji normatywnej. Do podstawowych kryteriów
klasyfikacji zaliczyć należy: 1) sposób powoływania, 2) miejsce w strukturze organizacyjnej
adm. państwowej i 3) terytorialny zasięg działania. Dla oznaczenia naczelnych organów
administracji państwowej wystarczy samodzielne zastosowanie każdego z dwóch pierwszych
kryteriów, dla potrzeb zaś szerszej klasyfikacji, obejmującej organy centralne o pozostałe,
kryterium trzeciego w połączeniu z pierwszym lub drugim.
Naczelne organy administracji państwowej nie są tak nazywane w Konstytucji z 1997 roku,
ale są tak nazywane w całym prawodawstwie, również podjętym ostatnio, a zwłaszcza w
drugiej połowie 1996 r. W tych okolicznościach zadaniem nauki jest i wyróżnienie pojęciowe
i znalezienie cech wspólnych organów naczelnych. Cechy wspólne stają się kryteriami
klasyfikacji dopiero w sytuacji gdy charakter organu nie wynika jasno z prawa. W rezultacie
cechy wspólne jako kryteria wyodrębnienia mogą być użyte dziś nie tylko w klasyfikacji
organów na poziomie niższym niż naczelny.
Na gruncie obowiązującego prawa uzyskujemy cztery określenia naczelnych organów, z
których każde brane oddzielnie jest równie poprawne, chociaż innym służy celom:
a. Naczelne organy administracji rządowej to te spośród organów administracji publicznej,
które są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio, czy też po uprzednim wyborze przez
sejm.
b. Naczelnymi organami administracji państwowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych
organów w strukturze administracji rządowej.
c. Naczelnymi organami administracji państwowej są organy powoływane przez prezydenta
czy Sejm, i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.
d. Naczelnymi organami adm. państwowej SA organy zwierzchnie wobec pozostałych
organów w strukturze administracji rządowej i których właściwość terytorialna obejmuje
obszar całego państwa.
Określenia zawarte w punktach 1 i 2 dają możliwość klasyfikacji organów na naczelne i
pozostałe, określenia zaś 3 i 4 pozwalają także, na wyróżnienie centralnych organów
administracji państwowej oraz organów adm. rządowej w terenie, ewentualnie także organów
adm. publicznej w terenie.
Wyżej wymieniona klasyfikacja nie obejmuje statusu prezydenta, co wydaje się być zgodne z
tą myślą konstytucyjna, która czyni z prezydenta organ o podstawowym znaczeniu dla
państwa, a nie tylko dla administracji.

2. Prezydent jako naczelny organ administracji państwowej

Miejsce prezydenta w strukturze państwa zostało rozstrzygnięte przez Konstytucje, która w

art. 10 wydziela władzę ustawodawczą, władzę wykonawczą i władzę sądowniczą zalicza
Prezydenta RP do władzy wykonawczej. Tak więc w zakresie uregulowań konstytucyjnych
administracyjno-prawne funkcje Prezydenta nie muszą być uzasadnione jakąkolwiek
dodatkową argumentacją. Poszczególne argumentacje popierane określoną większością
parlamentarną decydują o zasięgu i treści kompetencji Prezydenta, które zresztą wydają się
być niewystarczająco szerokie, zważywszy iż Prezydent pochodzi z woli narodu, a posłowie i
senatorowie tylko z woli grup obywateli. W konstytucji Prezydent nazywany jest
prawdopodobnie centralnym konstytucyjnym organem państwa.
Kompetencje Prezydenta nie są zbudowane na zasadzie paralelności wobec kompetencji Rady
Ministrów, choć niektóre dziedziny spraw są tożsame.
I. W sferze stosunków zagranicznych Prezydent ma pozycję zwierzchnią w zakresie
najwyższego przedstawicielstwa RP ( jednak ogólne kierownictwo utracił w 1997 r. ); a
niekiedy wyłączną np. do ratyfikacji umów międzynarod.
II. W sferze prawodawstwa nadzwyczajnego Prezydent może wprowadzać stan wojenny i
stan wyjątkowy.
III. W sferze prawodawstwa zwykłego kompetencje Prezydenta są słabe; zapewniona
Konstytucją możliwość wydawania rozporządzeń jest kompetencją pozorną, ponieważ jej
realizacja uzależniona jest od woli Sejmu formułującego odpowiednie szczegółowe
upoważnienie. Natomiast zarządzeniami Prezydenta nie można regulować praw i
obowiązków obywatelskich a także wszystkich innych podmiotów znajdujących się poza
strukturami administracyjnymi oraz tych podmiotów w strukturach administracyjnych, które
zgodności aktów normatywnych z ustawami i konstytucją są ograniczone, kompetencja
Prezydenta do występowania z podobnymi wnioskami nie obejmuje bowiem rozporządzeń
niemniej Konstytucja wprowadza możliwość za wnioskowania kontroli uprzedniej w zakresie
zgodności z Konstytucją umowy międzynarodowej (jeszcze przed jej ratyfikacją )
IV. W sferze obsadzania stanowisk Prezydent ma dosyć szerokie uprawnienia. W tym
zakresie nie ma jednak możliwości występowania z wnioskami o odwołanie Rady Ministrów
(choć w dwóch zespołach okoliczności sam ją może powołać), czy innych organów
naczelnych. Brak podobnej kompetencji może być widziany jako słabe zabezpieczenie funkcji
i zadań Prezydenta.
V. W sferze uprawnień o charakterze organizacyjnym i decyzyjnym Prezydent na przykład
może zwoływać i przewodniczyć Radzie Ministrów, wydawać decyzje w zakresie nadawania
i zwalniania z obywatelstwa, nadawania orderów o odznaczeń, stosowania prawa
łaski( stosowanie prawa łaski nie jest z obszaru władzy sądowniczej wymiaru
sprawiedliwości.

3. Rada Ministrów

W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes Rady Ministrów jako przewodniczący, wiceprezesi
Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Wobec
zniesienia komisji i komitetów w aktualnym składzie Rady Ministrów znajdują się tylko dwa
organy takiej kategorii, to jest Przewodniczący powołanego z dnia 12.02.1991 r. komitetu
Badań Naukowych, jako naczelnego organu administracji państwowej oraz Przewodniczący
Komitetu Integracji Europejskiej. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych ma raczej
charakter normalnego ministerstwa.
Pozycja ministrów jako naczelnych organów administracji rządowej bywa niejednolita, mimo
że konstytucje nie dawały tej niejednolitości jakichkolwiek podstaw, a aktualna Konstytucja
ustala nawet, że minister kieruje określonym działem administracji rządowej. Tymczasem
praktyka sejmowa ostatnich czasów bardzo się rozbudowała. W wyniku tej praktyki
wykształciło się pięć kategorii ministrów, z których w praktyce korzystano stosownie do
potrzeb rządu, a prawdopodobnie także polityką personalną:
♣ Ministrów, o których mowa w konstytucjach, to jest ministrów kierujących określonymi
działami administracji państwowej;
♣ Ministrów w składzie Rady Ministrów;
♣ Ministrów członków Rady ministrów
♣ Ministrów- kierowników urzędów centralnych
Żaden z ministrów w określonych powyżej pkt. Nie sprawował swoich funkcji w ramach
powołanego w drodze ustawy urzędu ministra. Zresztą obydwa ostatnie uregulowania
konstytucyjne zgubiły regulację, w myśl której urząd ministra tworzy się w drodze ustawy.
Ministrowie ci, jako naczelne organy administracji rządowej, działali więc w sytuacji braku
urzędów ministrów, a co za tym idzie- braku sformułowanych dla nich w porządku prawnym
kompetencji. Aktualnie brak jest ustrojowych i konstytucyjnych podstaw dla aż takiej
różnorodności ministrów. Nowe uregulowania w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o
organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów poszło w
innym kierunku; z jednej strony minister może pełnić inne funkcje, z drugiej strony inny
podmiot może pełnić funkcje ministra.
Kompetencje Rady Ministrów określone SA w Konstytucji i w opisanej przed chwilą ustawie
z dnia 8 sierpnia 1996 r. oraz w poszczególnych aktach normatywnych.
Kompetencje rządu formułowane przez Konstytucje zgodnie z którą Rada Ministrów w
szczególności:
• Zapewnia wykonanie ustaw
• Wydaje rozporządzenia
• Koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej
• Chroni interesy Skarbu Państwa
• Uchwala projekt budżetu państwa
• Kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i
sprawozdanie z wykonania budżetu państwa oraz porządek publiczny
• Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
• Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami
międzynarodowymi
• Zawiera i wypowiada inne umowy międzynarodowe
• Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę
obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej
• Określa organizację i tryb swojej pracy

Nowym rozwiązaniem konstytucyjnym jest przyznanie Radzie Ministrów domniemania

kompetencji polegającego na upoważnieniu jej do rozstrzygania wszystkich spraw z zakresu
polityki państwa, nie zastrzeżonych dla innych organów państwowych i samorządu
terytorialnego.
Niemniej podstawową i po raz pierwszy obowiązującą regulacją systemową jest cytowana już
ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. Ustawa ta normuje sytuację Rady Ministrów w miarę
kompletnie i kompleksowo w obrębie trzech funkcji obejmujących:
• Organizowanie
• Działania merytoryczne
• Decydowanie
Rada Ministrów działa w myśl ustanowionego przez siebie regulaminu. Decyduje o drodze
uzgodnienia, a subsydiarnie w drodze głosowania większością głosów. Posiedzenia Rady
obsługiwane są przez sekretarza.
Organy wewnętrzne i pomocnicze Rady Ministrów:
• Stałe komitety rady ministrów jako organy pomocnicze i opiniodawcze: Ekonomiczny,
Rozwoju regionalnego, Społeczno polityczny, Spraw obronnych
Również Prezes Rady ministrów może z inicjatywy własnej lub z inicjatywy Rady Ministrów
tworzyć:
• Komitety do rozpatrywania określonej sprawy
• Rady i zespoły, jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze
• Komisje wspólne
4. Prezes Rady Ministrów

Konstytucyjna regulacja pozycji i kompetencji Prezesa Rady Ministrów jest w miarę pełna,
choć dotyczy to raczej pozycji niż kompetencji. Zgodnie z art. 148 Prezes kieruje pracami
Rady Ministrów, reprezentuję Radę Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę członków
rządu, jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej oraz
wydaje rozporządzenia na podstawie udzielonych szczegółowych upoważnień w ustawach,
zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania, sprawuje
nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i
ustawach. Uzupełnienie tej regulacji ma miejsce w licznych ustawach szczególnych oraz
innych aktach normatywnych.
Kompetencje Prezesa Rady Ministrów mieszczą się w pięciu zasadniczych grupach:
• Kompetencje z zakresu zwierzchności osobowej: Prezes Rady Ministrów między innymi
wnioskuje powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów, powołuje sekretarzy stanu i
podsekretarzy stanu, centralne organy administracji państwowej, wojewodów, także członków
niektórych organów doradczych
• Kompetencji z zakresu zwierzchności służbowej: m.in. ustala zakres działania
wicepremierów, kieruje organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje prace
ministrów, organizuje i kieruje pracą komitetów doradczych, których jest przewodniczącym, a
także może przewodniczyć nawet temu komitetowi, którego nie jest członkiem, udziela
upoważnienia do reprezentowania Rządu w Sejmie sekretarzowi i podsekretarzowi stanu,
nadzoruje terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Realizuje te zwierzchność przez
wydawanie zarządzeń wewnętrznych, wytycznych, poleceń służbowych, nadawanie statutów,
podejmowanie innych czynności o charakterze wewnętrznym.
• Kompetencje z zakresu nadzoru nad podmiotami niepodporządkowanymi ( samodzielnymi,
zdecentralizowanymi) podejmuje czynności nadzorcze przewidziane ustawami ( np. może
zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny).
• Kompetencje normotwórcze, tu Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia (w stanie
wojennym zarządzenia porządkowe), a także nie stanowiące powszechnych norm prawa
zarządzania.
• Kompetencje organizacyjno-porządkowe, tu Prezes Rady Ministrów może np. tworzyć rady
i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze.

5.Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

Kancelaria Prezesa rady Ministrów zapewnia obsługę:

• Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów

• Wiceprezesów Rady Ministrów
• Stałych komitetów RM
• Kolegium do spraw Służb Specjalnych
• Pełnomocników Rządu
• Organów pomocniczych i opiniodawczo-doradczych Rady i Prezesa
• Komisji wspólnych
Kancelarią kieruje Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady
Ministrów. W Kancelarii funkcjonują sekretarze i podsekretarze stanu powoływani i
odwoływani przez Prezesa. Do zadań, które z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów realizuje
Kancelaria należy w szczególności:
• Kontrola realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz
przedstawienie wniosków z przeprowadzonych kontroli i przekładanie propozycji
doskonalenia metod kontroli
• Wydawanie Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego RP „Monitor Polski”
• Koordynacja realizacji polityki kadrowej w administracji rządowej
• Obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w
administracji rządowej
• Koordynacja współdziałania Rady Ministrów i Prezesa rady Ministrów z Sejmem RP,
Senatem RP, Prezydentem RP, i innymi organami państwowymi
• Obsługa informacyjna oraz prasowa Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów oraz
wewnętrznych organów pomocniczych i opiniodawczo-doradczych Rady Ministrów
• Koordynacja działalności kontrolnej Prezesa rady Ministrów wobec organów administracji
rządowej
• Wykonywanie zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa
Statut w drodze rozporządzenia nadaje Kancelarii Prezes Rady Ministrów
6.Ministrowie

Aby wzmocnić pozycję premiera wobec ministra sformułowano postanowienia w myśl

których minister jest powoływany dla kierowania określonym działem administracji rządowej
lub dla wypełniania zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów.
Przy ministrze może funkcjonować powołany przez Radę ministrów komitet doradczy.
Minister zajmuje jednocześnie dwie pozycje :

• Jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej zwanym Radą Ministrów ( gdzie
w sytuacji określonej ustawą konstytucyjna może pełnić funkcję wicepremiera lub premiera)
• Jest organem kierującym określonym działem administracji państwowej zwanym resortem
W zakresie pierwszej pozycji poddany jest kierownictwu, koordynacji i kontroli Prezesa Rady
Ministrów. W zakresie drugiej pozycji poddany jest koordynacji, kontroli i zwierzchnictwu
służbowemu Prezesa Rady Ministrów. Zakresie drugiej pozycji poddany jest koordynacji,
kontroli i zwierzchnictwu służbowemu Prezesa RM.
Urząd ministra tworzony jest drogą ustawy, choć wymóg nie jest dziś sformułowany w
unormowaniach konstytucyjnych, zgodnie z którymi jedynie zakres działania ministra
kierującego dziełem administracji rządowej określa się ustawą. Konstytucja nie określa ani
nazw, ani liczby ministrów.
Minister powoływany jest bądź łącznie z całą Radą Ministrów, bądź osobno. Konstytucja nie
reguluje sytuacji pośredniej i nie odpowiada na pytanie: indywidualne powołanie ilu
ministrów zmusza do powołania całej Rady Ministrów. Sposoby odwołania ministra reguluje
również Konstytucja.
Zadania i kompetencje ministra określone są:
• w akcie o powołaniu urzędu ministra
• w akcie określającym szczegółowy zakres działania ministra
• w innych ustawach i niższych aktach normatywnych
Całość funkcji ministra można w najogólniejszym ujęciu rozdzielić na:
• funkcje prawotwórcze ( gdzie minister wydaje rozporządzenia i zarządzenia)
• funkcje polegające na wydawaniu decyzji administracyjnych
• funkcje kierowania resortem nie obejmujące działalności prawotwórczej i decyzyjnej
• funkcje szczególne wynikające ze specjalnego statusu ministra w określonej sferze
7. Centralne organy administracji państwowej

Konstytucja nie reguluje sytuacji centralnych organów administracji rządowej, a nawet nie
widać w jej postanowieniach, iż takie organy istnieją. Tymczasem wyróżnia, choć nie
kwalifikuje, dwie nowe kategorie organów centralnych:

1) centralne organy państwowe

2) centralne konstytucyjne organy państwa

Żadne z nich nie są centralnymi organami administracji państwowej oznacza to, że

dotychczasowe ustalenia doktryny w tym względzie pozostają nienaruszone. Zwłaszcza, że
zostały potwierdzone w zasadzie przez postanowienia ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 o
organizacji i trybie pracy Rady Ministrów.
Centralne organy administracji nie wchodzą w skład Rządu, poza wyjątkami określonymi w
ustawach. Na przykład z mocy prawa wchodzi w skład Rządu członek Komitetu Obrony
Kraju- Minister Obrony Narodowej. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich
właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju.
Centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy,
wyjątkowo aktem niższego rzędu. Tworzenie i znoszenie jest procesem ciągłym, toteż lista
tych organów nie jest stała. Ich tworzenie nie ma bezpośrednich podstaw w Konstytucji.
Dzisiaj natomiast ma podstawy w cytowanej ustawie z 1996 r. o Radzie Ministrów.
Organy te noszą nazwy sugerujące kolegialny skład tych organów, jednak zazwyczaj są
organami monokratycznymi. Jeśli nazwa zawiera określenie urząd, mamy do czynienia z
organem jednoosobowym (np. Wyższy Urząd Górniczy). Jest nim szef urzędu zwany
prezesem lub dyrektorem; cały zaś urząd jest zespołem osób, danych mu d o pomocy w
wykonywaniu zadań.
Jeśli organ nosi nazwę komitetu czy komisji, mamy do czynienia z organem kolegialnym.
Przysługujące mu funkcje jednoosobowe pełni najczęściej jego przewodniczący.
Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów, ale np.
członkowie Komitetu Obrony Kraju powoływani są przez Prezydenta. KOK’u nie możemy
zaliczyć do rzędu tych organów administracji, z którym znajduje się Rada Ministrów, Prezes
Rady Ministrów i ministrowie. Konstytucja w żadnym kontekście nie wspomina o istnieniu
Komitetu Obrony Kraju, co oznacza, że KOK należy klasyfikować jako centralny organ
administracji państwowej. Znaczną część zadań KOK wykonuje w zgodności z ustaleniami
Rady Ministrów i w tym obszarze jest organem podległym. Komitet wydaje wytyczne i
zalecenia oraz podejmuje uchwały.
Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów,
poszczególni ministrowie; im tez przysługują uprawnienia nadzorcze. Minister do którego
należy sprawowanie nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy
dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów. Minister ten :
• składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu
• składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie odwołanie kierownika urzędu
centralnego
• powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego
• wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne
Kierownik urzędu centralnego to nic innego jak centralny organ administracji. Układ
kompetencji tych organów podobny jest do układu kompetencji organów naczelnych, z tym
że w sferze normotwórczej wydają one jedynie zarządzenia.
Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów
administracji, wraz z którymi tworzą tzw. Quasi-resorty. Organy w terenie to zazwyczaj
organy rządowej administracji specjalnej ( np. urzędy celne), lub też terenowe organy
rządowej administracji ogólnej. Niektóre z tych organów nie maja odpowiedników wśród
organów terenowych.
Tak samo jak organy naczelne organy centralne mogą mieć swoje organy opiniodawczo-
doradcze.
Oto aktualny wykaz centralnych organów:
A. Podległych Radzie Ministrów:
Komitet Obrony Kraju
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

B. Podległych Prezesowi Rady Ministrów:

Prezes Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych
Prezes Agencji Rynku Rolnego
Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
Prezes Głównego Urzędu Miar
Prezes Polskiej Agencji Prasowej
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego
Prezes Państwowej Agencji Atomistyki
Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
Komisja Papierów Wartościowych
Szef Urzędu Ochrony Państwa
Prezes Urzędu Zamówień Publicznych
Szef Służby Cywilnej
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i rozwoju Miasta
C. Podległych poszczególnym ministrom:
Ministrowie Edukacji Narodowej: Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, Ministrowie
Obrony Narodowej: Szef Obrony Cywilnej Kraju
Ministrowie Pracy I polityki Socjalnej: Prezes Krajowego Urzędu Pracy, Prezes Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych
Ministrowie Gospodarki: Prezes Urzędu Dozoru Technicznego,
Główny Inspektor Gospodarki Energetycznej
Prezes Generalnego Inspektoratu Celnego
Ministrowi Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej:
Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
Szef Centralnego Inspektoratu Gospodarki Nasiennej,
Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji:
Komendant Główny Policji
Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej
Komendant Główny Straży Granicznej
Główny geodeta kraju
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej:
Główny Inspektor Sanitarny
Ministrowi Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa,
Główny Inspektor Ochrony Środowiska
Ministrowi Finansów
Prezes Głównego Urzędu Ceł
Prezes Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń

źródło: http://www.sciaga.pl/tekst/20639-21-
naczelne_i_centralne_organy_admninistracji

Organy administracji publicznej-pojęcie.

Centralne i terenowe organy
administracji publicznej.

1.Pojęcie organu administracji publicznej.

Organ administracji publicznej – zasadnicza jednostka składowa administracji w sensie
podmiotowym.
Organ administracji publicznej- osoba lub grupa osób znajdująca się w strukturze
organizacyjnej władzy publicznej powołana do realizacji norm prawa administracyjnego w
granicach przyznanych przez prawo kompetencji, wyposażona w odpowiednie środki
materialne i ludzkie.
Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) przez pojecie organu administracji
publicznej rozumie: Premiera, ministrów, szefów centralnych organów administracji rządowej
oraz wojewodów, a także działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne terenowe
organy administracji rządowej (zespolonych i niezespolonych), organy jednostek samorządu
terytorialnego oraz podmioty powołane z mocy prawa do załatwiania indywidualnych spraw
w drodze decyzji administracyjnych.

2. Podział organów administracji publicznej.

Ze względu na terytorialny zasięg działania:
- organy centralne
- organy terenowe.

Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju,
zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród
organów centralnych nadrzędną pozycję zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne
organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym.
Organy centralne powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów.

Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady
Ministrów, poszczególni ministrowie.
Układ kompetencji tych organów podobny jest do kompetencji organów naczelnych, z tym że
w sferze normotwórczej wydają one jedynie zarządzenia. Akty wewnętrzne tych organów
noszą różne nazwy, najczęściej spotykane są: zarządzenia wewnętrzne, regulaminy,
wytyczne, instrukcje.
Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów
administracji.

Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium
państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo,
powiat, gmina.
Administracja rządowa w terenie dzieli się na:
- zespoloną,
- niezespoloną.
Administracja zespolona, oparta jest na zasadach zespolenia i zwierzchnictwa wojewody,
warunkującego skuteczne wykonywanie zadań tej administracji;

Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działają pod zwierzchnictwem wojewody, z

ustawowego upoważnienia bądź w imieniu własnym, jeżeli ustawa tak stanowi. Zespolenie
służb, inspekcji i staży w administracji rządowej w województwie następuje pod
zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia
w jednym urzędzie. Z zachowaniem przepisów o tajemnicy państwowej i innych rodzajów
tajemnicy określonych ustawami, wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy
prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji państwowej.

W sytuacji kiedy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w
imieniu wojewody i gdy ta służba, inspekcja czy straż jest włączona do urzędu
wojewódzkiego, to mamy wówczas zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w
jednym urzędzie). Zaś sytuację, gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym
imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci
komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu
wojewódzkiego, to wówczas występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod
zwierzchnictwem wojewody.

Szczegółową organizacje zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut

urzędu wojewódzkiego nadawany przez wojewodę, i zatwierdzany przez Prezesa Rady
Ministrów.

Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej kieruje nią, koordynuje jej
działalność, zapewnia warunki do skutecznego jej działania i ponosi odpowiedzialność za
rezultaty jej działania.

W skład organów administracji zespolonej wchodzą:

• Komenda Wojewódzka Policji,
• Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej,
• Kuratorium Oświaty,
• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Farmaceutycznej,
• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej,
• Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego,
• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Nasiennej,
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,
• Wojewódzki Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych,
• Wojewódzki Inspektorat Weterynarii,
• Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków,
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin.

Administracja niezespolona (dotychczas określaną mianem specjalnej) to terenowe organy

administracji rządowej podporządkowane właściwym ministrom bądź kierownikom
państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych
wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa, wobec
której wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym zakresie –
kontrolne. Są to wyspecjalizowane organy administracji, których kompetencje mieszczą się w
ramach jednego resortu (quasi-resortu). Oparte są z reguły na zasadzie centralizacji. Działają
w ramach zasadniczego podziału lub w ramach podziałów specjalnych.

Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa obowiązane są do:

- Uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te
organy, np.: przez dyrektorów urzędów morskich.
- Zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody.
- Składania wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody także bieżących
wyjaśnień o swojej działalności na obszarze województwa

Organy rządowej administracji niezespolonej:

• Dowódcy Okręgów Wojskowych, Szefowie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych,
Wojskowi Komendanci Uzupełnień
• Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektorzy Urzędów
Kontroli Skarbowych
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych i Specjalistycznych Urzędów Górniczych
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar
• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Probierczych i Naczelnicy Obwodowych Urzędów
Probierczych
• Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej
• Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych
• Dyrektorzy Urzędów Morskich
• Dyrektorzy Urzędów Statystycznych
• Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej
• Komendanci Oddziałów Straży Granicznej, Komendanci Strażnic Oraz Komendanci
Granicznych Placówek Kontrolnych i Dywizjonów Straży Granicznej
• Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego
• Państwowi Inspektorzy Sanitarni
• Jednostki terenowe podległe Prezesowi Agencji Rynku Rolnego 9np. Główny Inspektorat
Weterynarii)
• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego.

Źródło: http://www.sciaga.pl/tekst/69796-70-
organy_administracji_publicznej_pojecie_centralne_i_terenowe_organy

Podział form działania administracji

publicznej
We współczesnej doktrynie wyróżnia się administrację władczą i administrację świadczącą. O
administracji władczej mówi się wówczas, gdy administracja wkracza, przy użyciu środków
władczych ingeruje w sferę prawną obywateli, ogranicza jego wolność bądź własność, gdy
nakłada na niego obowiązek, w jakiś sposób go obciążą. Administracja świadcząca zapewnia
obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści. Administrację świadczącą należy
rozumieć instrumentalnie jako stosowanie określonych środków. Przy takim ujęciu
administracji świadczącej nie można przeciwstawiać administracji władczej, bo występuje tu
wzajemne zazębianie się. Ten sam środek może stanowić jednocześnie świadczenie, jak i
działanie władcze administracji, i to zarówno dla samego odbiorcy świadczenia jak i dla
osoby trzeciej. W niektórych dziedzinach świadczenia i działania władcze mogą się
wzajemnie uzupełniać. Działania władcze i świadczenia mogą być stosowane ambiwalentnie
dla osiągnięcia określonych celów. Ten sam cel można osiągnąć przez stosowanie zakazów i
nakazów, ale również przez ulgi podatkowe czy uprzywilejowane subwencje.
Z punktu widzenia funkcji administracji publicznej, które ona wypełnia w interesie
publicznym, można wyróżnić:
1)klasyczną administrację porządkowo-reglamentacyjną, a więc administrację władczą,
2)administrację świadczącą,
3)administrację wykonującą uprawnienia właścicielskie i zarządzające.
Wychodząc od rzeczowego (przedmiotowego) podziału zadań wyróżnia się liczne działy
administracji publicznej, jak np. administrację budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia,
spraw socjalnych, itd. Z punktu widzenia podmiotowego można wyróżnić administrację
rządową i administrację samorządową, zwłaszcza samorządu terytorialnego.
Do podejmowanych przez Organy administracji publicznych różnego rodzaju działań zaliczyć
możemy: wydawanie różnego rodzaju pozwoleń, nakazów, decyzji, zaświadczeń, zarządzeń,
zawieranie umów, zatrudnianie pracowników, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych
lub społecznych itd. W myśl art. 7 Konstytucji, wszystkie organy władzy publicznej działają
na podstawie przepisów prawa, więc wszystkie te czynności, które wyżej wymieniłam muszą
mieć podstawę prawną.
Działania administracji mogą stać się przedmiotem kontroli. Środki działania i sposób
postępowania podmiotów administracyjnych jest regulowane przez prawo.

Podział form działania administracji publicznej dzielimy na:

a) czynności prawne i
b) inne działania administracji, nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące
czynnościami prawnymi.

Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm. publicznej celem
wykonania określonych skutków prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie
stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynności prawnych:
1) czynności administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm.
działa władczo. Czynności administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w
dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki
ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w
drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Adm. publiczna
sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje
przymus państwowy (środki egzekucyjne).
2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez prawo cywilne, gdy adm. nie działa
władczo. Stwarzają stosunki prawne, które dla wyegzekwowania w drodze przymusu
państwowego wymagają orzeczenia Sądu Powszechnego.

Inne działania administracji publicznej nie będące czynnościami prawnymi – skutek prawny
występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do
nich:
a) działania społeczno – organizatorskie - są to takie działania jakie może dokonać również
każda organizacja społeczna. Typ tych działań określany jest także mianem działań
niewładczych, choć pojęcie to obejmuje również i pewne działania prawne np. czynności
prawa cywilnego, organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym,
b) działania materialno – techniczne (faktyczne) – są to takie działania organów administracji,
które , oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne a
zarazem są czynnościami faktycznymi, np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji,
kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach. Istnieją dwa rodzaje
czynności materialno – techniczne, wewnętrzne np. sporządzanie sprawozdań, statystyki,
czynności kancelaryjne; i czynności materialno – techniczne zewnętrzne np. przymusowe
doprowadzenie zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, opróżnienie
lokalu, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej itp.
c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich
znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.

„Czynności administracyjnoprawne, można je podzielić na:

1) akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie
podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach
zależności.
2)akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku
podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i
poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie
wewnętrznym).
Swoistą kategorię stanowią akty procesowe. Prawa procesowe istnieją we wszystkich działach
prawa jako służące do realizacji prawa materialnego. Dla realizacji materialnego prawa
administracyjnego podstawowe znaczenie mają kodeks postępowania administracyjnego oraz
ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Czynności administracyjno prawne można podzielić na akty generalne (normatywne) i akty
indywidualne. Dokładne rozgraniczenie między aktami generalnymi a indywidualnymi jest
trudne do przeprowadzenia.
Aktami generalnymi w układzie zewnętrznym są rozporządzenia, zaś w układzie
wewnątrzadministracyjnym- instrukcje, zarządzenia wewnętrzne, a w układzie zakładowym-
regulaminy.
Aktami indywidualnymi w układzie zewnętrznym są przede wszystkim decyzje
administracyjne, w układzie wewnątrzadministracyjnym- polecenia (rozkazy) służbowe, a w
układzie zakładowym- polecenia zakładowe dla pracowników. „
Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności oznaczenia adresata aktu można
wyróżnić pięć grup aktów administracyjnoprawnych:
a) rozporządzenia; określają one metody (reguły postępowania, np. „każdy kto – to…” bądź
gdy zaistniej sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B.
b) Akty planowania, norma prawna nakłada obowiązek wykonania planu. Ustawa, uchwała,
zarządzenie czy norma powołana lub zawarta w samym planie nakłada obowiązek wykonania
pewnego złożonego, ale określonego i jednorazowego zadania. Moc wiążąca takiego aktu
kończy się z chwilą wykonania zadania bądź z upływem okresu, na jaki plan został ustalony.
c) Akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli. Akty te regulują prawnie konkretne,
indywidualne sytuacje, ale nie są skierowane do konkretnego adresata, nie stwarzają
uprawnień dla danego konkretnego podmiotu. Stwarzają tylko obiektywne, ale konkretne
sytuacje na korzyść lub nie korzyść obywatela.
d) Akty tworzące uprawnienia lub obowiązek dla oznaczonego adresata (subiektywne). Akty
te tworzą normę indywidualną dla określonego adresata bezpośrednio (bez pomocy sądów).
Stwarzają one bądź trwały status określonej osoby, bądź regulują jedną konkretną sprawę. są
to akty administracyjne w ścisłym znaczeniu, przeważnie są to decyzje administracyjne,
będące kwalifikowaną formą aktu administracyjnego. Jedną z zasada ogólnych postępowania
administracyjnego jest, przewidziana przez k.p.a., zasada czynnego udziału strony w
postępowaniu.
e)Akty egzekucyjne zalicza się do kategorii aktów administracyjnych, o ile są czynnościami
prawnymi. Zadaniem tych aktów jest doprowadzenie do wykonania prawa, a zwłaszcza
obowiązku prawnego.

Akt administracyjny. Aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu adm.
skierowane na wywołanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych,
regulujących konkretna sprawę skierowaną do konkretnego adresata. Skutek prawny jest
celem aktu, który znosi, zmienia lub tworzy prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób
wiążący. Podstawą tego aktu jest przepis prawny. Cechą charakterystyczną jest jego
władczość. Akt adm. musi pochodzić od organu uprawnionego do jego wydania, musi mieć
podstawę prawną. Jest szczególna formą czynności prawnych organów administrujących,
regulowaną przez przepisy prawa adm. Ma moc obowiązującą wobec adresata.
Akt administracyjny (podział).
1. Przyjmując za kryterium podziału zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę
prawną można wyróżnić:
a) akty deklaratoryjne
b) akty konstytutywne.
2. Za kryterium przyjęta jest forma aktu, dzielimy te akty na:
a) akty formalne
b) akty nieformalne
3. Ze wzglądu na żądania adresata (strony):
a) akty pozytywne
b) akty negatywne
4. Akty zależne od adresata bądź od niego niezależne:
a) akty jednostronne
b) akty dwustronne.
5. Ze względu na treść rozstrzygnięcia sprawy:
a) akty nakazujące
b) akty kształtujące
c) akty ustalające.
6. Akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego
bezpośrednio (np. decyzje administracyjne o wywłaszczeniu) bądź tylko pośrednio, stanowiąc
niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy.
7. Rzeczowy akt administracyjny związany z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i
obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub
podmiot prowadzący przedsiębiorstwo.
8. Akty oddziaływujące na prawa osób trzecich. Zdarza się taka sytuacja, że pozytywny akt
administracyjny dla jego adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich. Akty
administracyjne można klasyfikować według jeszcze innych kryteriów, np. według zasięgu
ich mocy obowiązującej, czy według pozycji organu wydającego akt. Główną role w
administracji publicznej odgrywają administracyjne akty konstytutywne; przy ich
zastosowaniu administracja spełnia swoje zadania w sferze organizowania stosunków
społecznych i gospodarczych.

Akt administracyjny (deklaratoryjny i konstytutywny).

Akt deklaratoryjny- podciąga dany stan faktyczny pod normę prawna w sposób wiążący.
Deklaruje (ustala), że w danej sytuacji adresat aktu ma określone uprawnienia lub obowiązki
których sam akt nie tworzy wynikają one z przepisów prawa. Akty deklaratoryjne ustalają
treść stosunku prawnego, treść i granicę uprawnień i obowiązków adresata aktu. Akt
deklaratoryjny działa od chwili spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa i dopiero
od chwili wydania takiego aktu można powołać się na swoje prawo.
Akt konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny przy czym skutek prawny
następuje z mocy aktu adm. z chwilą jego wydania (ogłoszenia lub doręczenia). Występują
również w akcie konstytutywnym elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie iż zaszły
przewidziane prawem przesłanki do wydania takiego aktu. Podział na akty konstytutywne i
deklaratoryjne ma przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania skutków prawnych,
czy powstają od chwili gdy zostają spełnione przesłanki (ex tunc) czy z chwilą wydania aktu
(ex nunc). Większe znaczenia ma podział na akty adm. i poświadczenia. Poświadczenia
wydawane są w innym trybie, nie ma od nich odwołania i nie podlegają one egzekucji.

Akt administracyjny (formalny i nieformalny). Żeby adresat nie maił wątpliwości co do treści
aktu, musi być zachowane minimum formy. Niektóre akty adm. są bardzo sformalizowane np.
decyzje adm. i pod względem formy prawie nie różnią się od wyroków sądowych.

Akt administracyjny (wewnętrzny i zewnętrzny).

Akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie
podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach
zależności.
Akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku
podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i
poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie
wewnętrznym). Stosunki wewnętrzne tak jak i zewnętrzne regulowane są przepisami
ustawowymi i rozporządzeniami (aktami normatywnymi) przez co całkowite rozdzielenie
sfery zew. i wew. jest niemożliwe. Jednakże w sferze wewnętrznej są różnego rodzaju
przepisy zawarte w regulaminach i instrukcjach, które nie występują w prawie powszechnie
obowiązującym. Regulacje wew. mogą oddziaływać na stosunki zew.

Akt administracyjny (jednostronne i dwustronne). Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w

danym przypadku można wydać akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny.
Akty jednostronne wydawane są z urzędu, bądź też na wniosek strony lub innej osoby,
niezależnie od woli adresata aktu. Takimi aktami z reguły nakłada się obowiązki np. nakaz
rozbiórki obiektu budowlanego. Większość aktów administracyjnych stanowi akty
jednostronne.
Akty dwustronne wydaje się za zgodą adresata. Wyrażenie zgody przez adresata aktu
dwustronnego następuje np. przez złożenie podania o określonej treści, przystąpienie do
konkursu o określone stanowisko, itp. Akty dwustronne nie są aktami dwustronnymi w
pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ przy tych ostatnich treść aktu zależy od woli obu
stron (np. przy zawarciu umowy). Przy dwustronnych aktach administracyjnych chodzi o
wyrażenie zgody przez adresata aktu na jednostronne rozstrzygnięcie sprawy w drodze aktu
administracyjnego. Ta zgoda mieści się z reguły we wniosku o wydanie aktu
administracyjnego o określonej treści. W prawie administracyjnym nie obowiązuje zasada
autonomii woli stron, a jedynie co do części aktów administracyjnych wyrażenie zgody na
wydanie aktu w określonej sprawie.

Akt administracyjny (negatywne i pozytywne).

Pozytywne- to takie akty, które w całości uwzględniają żądanie adresata. Milczenie niekiedy
może oznaczać akt pozytywny.
Negatywne- to takie akty, które chodź by w części nie uwzględniają żądania strony.
Adresatowi takiego aktu przysługuje wyjaśnienie na piśmie i prawo odwołania się od takiego
aktu. Np. organizator zgromadzenia publicznego musi o tym zawiadomić gminę, nie później
niż 3 dni a nie wcześniej niż 30 dni przed zgromadzeniem. Jeżeli dany organ (gmina) jeżeli
nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast
jeżeli znajdzie taka podstawę (np. jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje
decyzje o zakazie zgromadzenia (akt negatywny) od której organizator może wnieść
odwołanie do wojewody, a następnie skargę do NSA.

Akt administracyjny (nakazujący, kształtujący i ustalający). Podział ten jest oparty na treści
rozstrzygnięcia.
Akty nakazujące zawierają nakazy lub zakazy, zobowiązują do określonego w nich
zachowania się (czynienia, znoszenia lub zaniechania).
Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny,
określony status prawny.
Akty ustalające ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby. Akt ustalający
stwierdza co według obowiązującego prawa obowiązuje w konkretnym przypadku. Jest aktem
administracyjnym, ponieważ ustala sytuację prawną w sposób wiążący i przez to ma charakter
regulujący.

Akt administracyjny (osobiste, rzeczowe i osobisto- rzeczowe).

Akty administracyjne osobiste - wywierają skutki w sferze prawa cywilnego bezpośrednio
(wywłaszczenie nieruchomości na podstawie decyzji adm.) lub pośrednio co stanowi
niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy.
W przypadku rzeczowego aktu adm. związanego z rzeczą lub przedsiębiorstwem uprawnienia
lub obowiązki mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiotu
prowadzącego przedsiębiorstwo. Zdarza się jednak tak, że pozytywny akt adm. dla jednego
adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich i ci mają wówczas prawo
wnoszenia środków odwoławczych na ten akt (sprzeciw, skarga do Sądu Adm.

Prawidłowość aktu administracyjnego. Akt administracyjny jest prawidłowy, jeżeli

odpowiada wszelkim przesłankom stawianym przez porządek prawny. Akt ten jest
prawidłowy jeżeli: został wydany przez właściwy organ (mający kompetencje, uprawnienia),
został wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego, jest treściowo zgodny z
obowiązującym prawem materialnym. Aby akt administracyjny był niewadliwy musi być
zachowana bezstronność urzędnika, jego wyłączenie od udziału w załatwianiu sprawy co do
której istnieje wątpliwość zachowania tej bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również
organ którego kierownik ma interes w określonym załatwieniu sprawy.

Wadliwość aktu administracyjnego. Akt administracyjny jest wadliwy jeżeli narusza

jakikolwiek przepis obowiązującego prawa. Przyczyna wadliwości może być niewłaściwa
wykładnia, niewłaściwe zastosowanie norm prawnych, niedostateczne wyjaśnienie lub błędna
ocena istotnych okoliczności faktycznych. Niezgodność aktu administracyjnego z prawem
może dotyczyć różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego
ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną. Wadliwość istotna może
powodować uchylenie lub zmianę aktu. Nie każda niezgodność z przepisami prawa powoduje
nieważność aktu. Przyjmuje się rozwiązanie legislacyjne zgodne z teorią gradacji wad, ich
stopniowaniem, starając się dokonać pewnej klasyfikacji rodzajów wad. Wyróżnia się wady
aktu, z którymi łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady powodujące
wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i wady pociągające za sobą nieważność aktu.
Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można co najwyżej
dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać uzupełnienia. Akty
dotknięte wadami istotnymi mogą być w sposób przewidziany prawem na wniosek adresata
lub z urzędu, przez organ nadzorczy uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami
wzruszalnymi.

Akt administracyjny a wyrok sądowy.

„Akt administracyjny jest, podobnie jak wyrok sądowy, aktem stosowania prawa, ponieważ
określa co w konkretnym przypadku jest prawem. Poza tym istnieją istotne różnice między
aktem administracyjnym a wyrokiem sądowym:
1)Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny w interesie porządku
prawnego. Akt administracyjny jest przede wszystkim skierowaną na przyszłość formą
działania administracji publicznej.
2) Sąd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ spór między dwiema stronami. Organ
administracji publicznej rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego o powierzonej mu
sprawie administracyjnej, i jest jednocześnie organem rozstrzygającym i jedną ze „stron”
(iudex in causa sua).
3) Wyrok jest tylko rozstrzygnięciem prawnym. Natomiast akt administracyjny jest
zdeterminowany- w ramach prawa- przez celowość działania administracji, konieczność
osiągnięcia założonych celów.
4) Sąd działa tylko na wniosek, a organ administracji publicznej może działać również z
urzędu.
5) Postępowanie sądowe jest formalnie ukształtowane i wyposażone w wiele gwarancji
procesowych, aby zagwarantować rzeczowo właściwe rozstrzygnięcie. Postępowanie
administracyjne nie jest tak sformalizowane jak postępowanie sądowe, chodzi bowiem o
zapewnienie szybkiej, sprawnej i celowej administracji.”

Akt administracyjny (wzruszalność i nieważność).

Wzruszalność- dotyczy tylko aktów ostatecznych dotkniętych wadami istotnymi. Mogą one
być uchylone lub zmienione na wniosek adresata lub z urzędu przez organ nadzorczy.
Nieważność aktu- mogą zachodzić poważne braki w akcie adm. wówczas w ogóle nie można
mówić o ważności tego aktu. Akt który dotknięty jest szczególnie ciężkimi wadami nie należy
przypisywać mu mocy wiążącej, bo w istocie aktem nie jest, nie rodzi skutków prawnych, nie
ma obowiązkowi podporządkowania się takiemu aktowi. Aby jednak usunąć taki akt z obrotu
prawnego należy złożyć deklaracje nieważności, która działa ze skutkiem wstecznym (ex
tunc). Deklaracja ta stwierdza nieważność tego aktu wobec wszystkich to znaczy już nikt nie
może powołać się na ten akt jako na akt ważny. Upływ czasu może prowadzić do sanacji
wady, np. po upływie 5 lub 10-ciu lat nie można już stwierdzić nieważności aktu adm. z
powodu określonej wady. Instytucja wzruszalności i nieważności wadliwych aktów adm.
pozwala eliminować z obrotu prawnego akty niezgodne z prawem, co jest gwarancja
praworządności.

Akt administracyjny (domniemanie mocy obowiązującej). Doktryna przyjmuje domniemanie

ważności aktu administracyjnego. Domniemanie to polega na tym, że akt adm. uważa się za
ważny, dopóki nie zostanie przez uprawniony organ uchylony. Zasada domniemania
ważności aktów adm. nie może obowiązywać tam gdzie ustawodawca domniemanie takie
uchyla tzn. tam gdzie przyjmuje nieważność aktu. Odmowa wykonania aktu nieważnego
może być po prostu nie kiedy obowiązkiem, np. gdy akt nakazuje wykonanie przestępstwa, a
zwrócenie się w danym momencie do organu nadzorczego jest niemożliwe. Adresat może
również nie podporządkować decyzji nieważnej również przed deklaracja nieważności, ale
czyni to na własne ryzyko, ponieważ zarówno organ jak i sąd mogą nie podzielić jego decyzji.

Akt administracyjny (zagadnienie trwałości). Trwałość aktu administracyjnego lub jego

odwołalność może być określana w przepisach ustawy, które stanowią o wydawaniu aktów w
danej dziedzinie. Z zagadnieniem trwałości aktu administracyjnego łączy się wyrażenie
„prawomocność”. Przez wyrażenie „prawomocność” nauka prawa administracyjnego rozumie
dwie instytucje:
Prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na
tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie
zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony ani
zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Akt
administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia
zwyczajnego środka prawnego.
Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny nie może być zmieniony ani
zniesiony, zarówno na wniosek strony ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym.
Akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony, jak i organ. Prawomocność materialna
oznacza niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie
prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można odwrócić. Prawomocność dotyczy
aktów adresowanych do stron, aktów na podstawie których ktoś nabył uprawnienia
indywidualne. Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani też
poświadczeń. Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty
równorzędne, ale nie oznacza odporności prawnej na akty wyższej rangi. Ustawodawca
powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w
drodze ustawowej uprawnień indywidualnych, nabytych na podstawie aktów
administracyjnych. Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed wywłaszczeniem
prawa. Wywłaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona, która poniosła
szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie na prawo do odszkodowania.

Akt administracyjny (klauzule dodatkowe). Akt administracyjny może być zaopatrzony w

pewne klauzule dodatkowe, jeśli prawo na to zezwala. Do klauzul dodatkowych można
zaliczyć:
Orzeczenie okresu obowiązywania aktu - akt wydany na czas oznaczony obowiązuje od
pewnego terminu, do wyznaczonej daty. Wydanie aktów na czas oznaczony musi
przewidywać obowiązujące prawo;
Warunek zawieszający lub rozwiązujący - ziszczenie się warunku może powodować
skuteczność aktu, tj. rozpoczęcie obowiązywania aktu (warunek zawieszający) bądź też utratę
przezeń mocy obowiązującej (warunek rozwiązujący). Warunek to zdarzenie przyszłe i nie
pewne;
Zlecenie - akt administracyjny może zobowiązywać adresata do określonego działania,
znoszenia lub zaniechania. Ustala się w ten sposób dodatkowy obowiązek adresata. Zlecenie
należy uważać za odrębny, ale dodatkowy akt administracyjny. Niespełnienie zlecenia nie ma
wpływu na skuteczność aktu głównego i może tylko spowodować zastosowanie sankcji
przewidzianych w samym akcie bądź środków egzekucyjnych.

Akt administracyjny (utrata mocy obowiązującej). Akt administracyjny może utracić moc w
skutek:
1) zrzeczenia się - dotyczy to tylko aktów, na podstawie których strony nabywają prawa; nie
można zrzekać się obowiązków prawnych,
2) zasadniczej zmiany okoliczności faktycznych, jak np. w przypadku śmierci osoby
uprawnionej, gdy chodzi o uprawnienia o charakterze osobistym,
3) uchylenie przez właściwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo,
4) zmiany charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych,
5) z innej przyczyny przewidzianej prawem.

Akt administracyjny (związanie adm. prawem w procesie stosowania aktów

administracyjnych). Na ostateczne ukształtowanie się aktu indywidualnego w procesie
stosowania normy prawnej pewien wpływ posiada organ stosujący normę. Ustalenie i ocena
stanu faktycznego, z którym norma prawna łączy pewne skutki prawne zależy od wielu
czynników lokalnych i indywidualnych, a nawet subiektywnych właściwości oceniającego.
Ocena dowodów jest swobodna. Do ustalonego stanu faktycznego trzeba zastosować przepis
prawa, który może operować tylko ogólnymi, schematycznymi i typowymi sytuacjami,
ponieważ nie może przewidzieć wszystkich przypadków. Norma prawna pozostawia pewien
luz, który musi wypełnić organ stosujący normę. Prawidłowość czy też nieprawidłowość aktu
można ustalić we wszystkich przypadkach, gdy wydanie aktu mieści się w ramach należycie
pojętej interpretacji prawa tzn. biorąc pod uwagę powszechny pogląd na znaczenie wyrazów,
na cele jakie dany organ ma osiągnąć, na zasady zdrowego rozsądku. Cel przepisu prawa jest
jeden i jedno jest rozwiązanie prawidłowe. W państwie prawnym organy administracji mogą
działać tylko na podstawie przepisów prawa, wyjątkiem jest swobodne uznanie, które
przysługuje administracji o tyle o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy.

Pojęcie nieokreślone. Pojęcie nieokreślone pojawia się często w ustawach np. „ interes
społeczny”, „interes publiczny”, „dobro publiczne”, „interes bezpieczeństwa państwa”,
„ważny interes strony”, „porządek publiczny” i inne. Administracja wykonując ustawy ustala
co kryje się pod tymi pojęciami. Ustalenie to wymaga pewnej wiedzy, poznania określonych
zjawisk, a nawet przewidywania przyszłości. Aby dokonać prawidłowego ustalenia trzeba
brać pod uwagę różne punkty widzenia. Ocena, czy to ustalenie jest prawidłowe, podlega
kontroli sprawowanej przez powołane instytucje kontroli.

Swobodna ocena stanu faktycznego. Jest wtedy gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu
prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami, gdy norma prawna nie determinuje
w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie
takiego wyboru organowi adm. Ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym
można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Administracja
oceniając stan faktyczny dopasowuje do niego odpowiedni skutek.

Uznanie administracyjne. Administracja może działać tylko na podstawie ustawy. Swobodne

uznanie przysługuje administracji o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy.
Uznanie administracyjne istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu
prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy
norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w
sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracji. Uznanie może polegać na
tym, że administracja musi się zdecydować, czy dany środek można w ogóle zastosować albo
też jaki ze środków wybrać. Uznanie zapewnia ustawodawca, ponieważ musi ono wynikać z
normy prawnej (ustawowej). Technicznie upoważnienie do uznania przybiera formę
wyraźnego wskazania na uznanie, przez wyrażenia organ „może”, „jest uprawniony”, bądź
wynika z całokształtu uregulowania. Nie ma natomiast uznania, gdy ustawa stanowi, że organ
„wyda”, „ustali”, „nakazuje” itd. Uznanie stwarza administracji możliwość działania na
własną odpowiedzialność, jakkolwiek na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę.
Zawsze administracja jest zobowiązana mieć „na względzie interes społeczny i słuszny interes
obywateli”. Uznanie administracyjne ma zastosowanie przede wszystkim przy załatwianiu
spraw indywidualnych, ale nie tylko. Cel uznania i trafność rozstrzygnięcia konkretnego
przypadku wymagają szczegółowego wyważenia wszelkich argumentów przemawiających
za, jak i przeciw określonemu rozstrzygnięciu. Decyzje administracyjne oparte na uznaniu
podlegają kontroli NSA.
Inne formy działania administracji:
Umowa cywilnoprawna. Forma działania przynajmniej dwóch samodzielnych stron; akt,
który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa jako forma
działania administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej; gdy administracja
nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe. Kontrahentem może być osoba fizyczna
lub prawna bądź nawet inny podmiot administracji. Swoistość umowy, jako formy działania
administracji, wynika stąd, że organ administracji używa umowy jako prawnej formy
działania w celu wykonania swoich zadań i dlatego zawieranie umów przez organy
administracyjne regulowane jest nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale również przez
prawo administracyjne. Podmioty administracji publicznej w celu racjonalnego wykorzystania
środków publicznych oraz przeciwdziałaniu korupcji zobowiązane są stosować procedurę
zamówień publicznych, określoną ustawą z 10 czerwca 1994r. o zamówieniach publicznych.
Do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i
kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli przepisy ustawy o zamówieniach publicznych nie
stanowią inaczej. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy
powszechne.

Umowa administracyjna. W systemie prawnym, w którym istnieje ta forma działania

administracji, umowa administracyjna może być zawarta z osobą, w stosunku do której w
innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowę tę zawiera organ
administracyjny ze stroną bądź stronami. Umowa administracyjna może powodować
nawiązywanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych. W naszym
porządku prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów administracji publicznej
do zawierania tego rodzaju umów

Porozumienie administracyjne. Porozumienie jest instrumentem organizowania działalności

podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności obejmować może sferę
stosunków administracyjnoprawnych. Obecnie porozumienia mogą zawierać gminy z
organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zadań z
zakresu administracji rządowej, co przewiduje art.8 ustawy z 8 marca 1990r. o samorządzie
gminnym. Ta ustawa stanowi też, że „Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w
sprawie powierzania jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych”. Według art.8
ust.2 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa województwo może zawierać z
innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru
województwa porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zadań publicznych. Ustawa
z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym przewiduje, że powiat może zawierać z
organami administracji rządowej porozumienie w sprawie wykonywania zadań publicznych z
zakresu administracji rządowej.

Przyrzeczenie - jest szczególnym rodzajem oświadczenia organu administracji, przez które

zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego
działania. Generalnie instytucja przyrzeczenia nie jest w naszym państwie prawnie
uregulowana. Można spotkać się z przyrzeczeniem w niektórych ustawach (ustawa z 19
listopada 1999r.- Prawo działalności gospodarczej; ustawa z 9 listopada 2000r. o repatriacji).

Ugoda administracyjna - ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania

administracyjnego, zawieranej przed organem, przed którym toczy się postępowanie
administracyjne. Ugoda ta może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie administracyjnej,
wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego i to tylko w takiej sprawie, w
której biorą udział co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda administracyjna po
jej zatwierdzeniu przez organ administracji, zastępuje decyzje w sprawie.
Źródło: http://www.sciaga.pl/tekst/29954-30-
podzial_form_dzialania_administracji_publicznej

Prawne formy działania administracji

publicznej

Podział organów administracji publicznej na kolegialne, jednoosobowe, centralne i terenowe.

Oraz na organy o kompetencji ogólnej lub szczegółowej.
Prawne formy działania administracji publicznej

Administracja (zarząd, zarządzanie) jest pojęciem uważanym w dwojakim znaczeniu.

Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na
zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem. (np. w
Stanach Zjednoczonych administracją nazywa się cały aparat wykonawczy państwa z
prezydentem na czele). Administracja ta ma tutaj pierwsze znaczenie.
Przyjmuje się z reguły, że działalność państwowa koncentruje się na trzech podstawowych
dziedzinach. Jedna z tych dziedzin to ustawodawstwo, druga to wymiar sprawiedliwości, a
trzecia – administracja. Działalność ustawodawczą oraz wymiar sprawiedliwości można ściśle
określić, natomiast za administrację uważa się pozostałą część działalności państwowej.
Administracją jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości.
Najczęściej za administrację państwową uważa się tę z podstawowych form działalności
państwa, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa,
w oparciu o obowiązujące przepisy.
Administracja jest działalnością wykonawczo-zarządzającą, prowadzoną w państwie przez
specjalny rodzaj organów: organy administracji państwowej (rządowej). Obok nich występują
organy samorządu terytorialnego, którego rola nieustannie rośnie.
Prawem administracyjnym nazywamy zespół norm regulujących:
- strukturę i kompetencje organów administracji publicznej (rządowej i samorządowej)
- stosunki prawne powstające w toku wykonawczo-zarządzającej działalności tych organów.
Prawo administracyjne dość wyraźnie odróżnia się od innych gałęzi prawa i nie ma
szczególnych trudności z ustaleniem, jakie normy prawne do niego należą. Całość przepisów
składających się na prawo administracyjne można podzielić na trzy grupy:
- przepisy odnoszące się do struktury organów administracyjnych,
- przepisy regulujące tok działania organów administracyjnych,
- przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw
Przepisy regulujące strukturę administracji i tok jej działania tworzą część ogólną prawa
administracyjnego. Natomiast przepisy normujące sposób załatwiania poszczególnych
rodzajów spraw należą już do części szczegółowej.
Działalnością administracyjną nazywa się w państwie w pewnym uproszczeniu wszystko to,
co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Działalność tą prowadzą organy
administracji publicznej. Wśród nich wyróżnia się organy administracji rządowej i organy
administracji samorządowej.
Zależnie od przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu i innych
okoliczności, występuje kilka podziałów organów administracji. Odnoszą się one do organów
administracji rządowej, a w części również do samorządu.
Ze względu na skład dzielimy organy administracji państwowej na:
- kolegialne
- jednoosobowe
Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo, w
drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest na przykład Rada
Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje
zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister.
W aparacie administracyjnym państwa działają obydwa rodzaje organów. Organy kolegialne
wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość
podejmowanych decyzji, ich staranne wyważenie, ogólnie mówiąc, gdy chodzi przede
wszystkim o merytoryczną i prawną trafność decyzji. Natomiast na tych odcinkach zarządu
państwowego, gdzie najwcześniejsza jest szybkość działania i operatywność organu,
decydująca o skuteczności administrowania – powoływane np. organy jednoosobowe.
Zarówno organy kolegialne, jak i jednoosobowe mają swoje wady i zalety. Organy
jednoosobowe administrują sprawnie, lecz prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji jest
tu znacznie większe, natomiast w organach kolegialnych decyzja może być bardziej
przemyślana i przed podjęciem poddana wszechstronnej analizie, ale właśnie wskutek tego
działalność organów kolegialnych może okazać się nie dość sprawna.
Przy kształtowaniu struktury organów administracyjnych podejmowane są różne próby
połączenia zalet obu rodzajów organów. W tym kierunku zmierza między innymi
powoływanie ciał doradczych przy organach jednoosobowych (zespół doradców premiera,
gabinet polityczny ministra itp.). Powołane grono ekspertów przedstawia jedynie analizy,
formułuje opinie, którymi osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego nie jest związana.
Zwiększa to jednak prawdopodobieństwo podjęcia właściwej decyzji.
Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji dzielą się na:
- centralne
- terenowe
Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren
całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami.
Centralnymi organami są między innymi Rada Ministrów, ministrowie, Główny Urząd
Statystyczny.
Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencje rozwijają się jedynie na
określoną część terytorium państwa, odpowiadającą z reguły jednostce podziału
administracyjnego (np. województwo).
Podział ten odnosi się w zasadzie do organów administracji państwowej, które mogą
występować zarówno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblach terenowych. Układ
stosunków między organami administracyjnymi różnych szczebli opiera się na
podporządkowaniu organu niższego szczebla organowi wyższego szczebla (np. urząd
statystyczny w Gnieźnie – wojewódzki urząd statystyczny w Poznaniu – Główny Urząd
Statystyczny w Warszawie).
Wśród organów administracyjnych odróżniamy także takie, które zajmują się zarządzaniem
wszystkimi lub przynajmniej większą ilością dziedzin życia na danym terenie oraz takie,
którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu państwowego. Pierwsze z nich to:
- organy o kompetencji ogólnej,
- drugie to organy o kompetencji szczególnej.
Przykładem organu o kompetencji ogólnej jest wojewoda. Wykonuje on administrację
rządową na obszarze województwa. Sprawuje władzę administracji ogólnej, wraz z innymi
organami administracji działającymi na terenie województwa. Wojewoda jest na terenie
województwa przedstawicielem rządu. Należą do niego wszystkie sprawy z zakresu
administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone dla innych organów. Wojewodę
powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów. Wojewoda wykonuje swoje zadania przy
pomocy urzędu wojewódzkiego. Przy wojewodzie działa kolegium, jako organ opiniodawczy
i doradczy.
Jako przedstawiciele rządu:
- koordynuje działalność wszystkich organów administracji rządowej na terenie
województwa,
- organizuje kontrolę wykonania zadań wyznaczonych przepisami przez wymienione organy,
- zapewnia współdziałanie jednostek organizacyjnych działających na obszarze województwa
w zakresie utrzymania porządku publicznego,
- reprezentuje rząd na uroczystościach państwowych.
Organem o kompetencji szczególnej jest minister. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady
Ministrów (premiera) i ministrów. Ponadto mogą być powołani wiceprezesi Rady Ministrów,
a także przewodniczący określonymi przepisami komitetów (np. komitet integracji
europejskiej). Premier i wicepremierzy mogą sprawować funkcje ministrów. Ministrowie
kierują określonymi działaniami administracji rządowej, czy resortami, bądź wypełniają inne
zadania powierzone im przez premiera. Zakres zadań ministrów resortowych określają
ustawy, natomiast zadania pozostałych ministrów wyznacza premier. Rząd na wniosek
premiera może uchylić rozporządzenie ministra. Rada Ministrów prowadzi politykę
wewnętrzną i zagraniczną. Stoi na czele całego systemu administracji rządowej.
Działalność organów administracji publicznej, prowadzona w celu zrealizowania stojących
przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy
rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego.
Znane są następujące formy działania administracji:
- stanowienie przepisów prawnych (tzn. aktów administracyjnych ogólnych, albo
normatywnych)
- wydawanie aktów administracyjnych (tzn. aktów administracyjnych indywidualnych)
- zawieranie porozumień administracyjnych,
- zawieranie umów,
- prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej,
- wykonywanie czynności materialno – technicznych.
W pierwszej formie działania organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej
działalności aktami normatywnymi, za pomocą, których ustanawia powszechnie
obowiązujące przepisy prawa. Jakie to są akty i jaki jest zakres spraw, które mogą być przez
organ przy ich pomocy regulowane - o tym decydują przepisy określające kompetencje
organu. Organ stojący wyżej w hierarchii administracji rządowej-Rada Ministrów -wydaje,
przede wszystkim rozporządzenia i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i
zarządzenia.
Druga forma stanowi podstawową formę prawną działania administracji. Większość
konkretnych spraw, których załatwienie należy do zakresu zadań danego organu, jest
rozstrzygana w postaci aktu administracyjnego. Kończy on postępowaniem administracyjne i
stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji.
Porozumienie administracyjne występuje między organami, które nie są sobie
podporządkowane, a więc, między którymi nie ma stosunku służbowej podległości (np.
między dwoma wojewodami). Jest ono przydatne, gdy wchodzi w grę konieczność podjęcia i
prowadzenia wspólnej działalności organizatorskiej w sprawach regulowanych prawem
administracyjnym. Sankcję, która może być zastosowana w razie naruszenia porozumienia
przez jedną ze stron, stanowią środki nadzorcze organów nadrzędnych.Wystepują jednak i
takie porozumienia, w których zostaje skoordynowana działalność kilku organów w
załatwieniu jednej sprawy.

Trzecia forma jest typową czynnością cywilnoprawną i ze względu na swą istotę stanowi w
prawie administracyjnym element obcy, jest także wykorzystywana jako jedna z form
działalności organów administracyjnych. Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej
stron, które w danej sytuacji są prawie równorzędne. Umowa jest aktem dwustronnym,
inaczej niż akt administracyjny. Wymaga do swego powstania zgodnej woli dwóch stron.
Kolejna forma, czyli prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej jest tzw.
działalnością w formach niewładczych. Prowadząc tę działalność organy nie występują z
pozycji władzy, jak przy wydawaniu aktów administracyjnych, lecz w podobnym charakterze
jak organizacje społeczne. Działalność społeczno-organizacyjna ma wielkie znaczenie. Jest
bowiem wiele poważnych zadań ciążących na organach administracyjnych, które nie mogą
być wykonywane na innej drodze, jako że ustawa nie wskazuje konkretnych środków
prawnych do ich realizacji.Działalność ta pobudza aktywność społeczną, wdraża ludzi do
zespołowego działania i tworzenia na tej drodze wspólnych wartości.

Czynności materialno-techniczne są to wszelkie czynności faktyczne organu

administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania. W stosunku do
właściwych czynności organu mają one charakter pomocniczy.Przykładem tych czynności
jest prowadzenie akt i archiwów w urzędzie wojewódzkim, dokonywanie zestawień
statystycznych przez urzędnika, zainkasowanie należności podatkowej czy doprowadzenie do
poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu. Czynności te musza się opierać na podstawie
prawnej (ustawie, akcie normatywnym pochodzącym od organu administracji, akcie
administracyjnym).Wśród omawianych czynności możemy wyróżnić można dwie grupy:
-czynności dokonywane wewnątrz organu(sporządzenie sprawozdania, napisanie protokołu)
-czynności, z którymi organ administracyjny występuje na zewnątrz (czynności egzekucyjne,
doprowadzenie dziecka do szkoły z zastosowaniem przymusu).
Działalność organów administracji publicznej- z prawnego punktu widzenia polega na
wydawaniu decyzji załatwiających różne konkretne sprawy, należące do kompetencji danego
organu.Decyzje te nazywamy aktami administracyjnymi.

Źródło: http://www.sciaga.pl/tekst/61393-62-
prawne_formy_dzialania_administracji_publicznej

Naczelne i centralne organy administracji

Klasyfikację organów administracji państwowej należy sporządzić opierając się na przepisach
obowiązującego prawa. Podobnie przypisywanie nazw danym grupom organów musi mieć
swe źródło w regulacji normatywnej. Podstawowymi kryteriami klasyfikacji są: 1) sposób
powoływania, 2) miejsce w strukturze organizacyjnej administracji państwowej oraz 3)
terytorialny zasięg działania.

Aby oznaczyć naczelne organy administracji państwowej należy zastosować jedno z dwóch
pierwszych kryteriów, natomiast aby przeprowadzić szerszą klasyfikację i wyróżnić również
organy centralne, należy zastosować także trzecie kryterium, łącząc je z pierwszym lub
drugim.

Naczelne organy administracji państwowej nie są w ten sposób określone w Konstytucji z

1997 r., lecz są w ten sposób nazwane w wielu ustawach, także tych uchwalanych ostatnio. W
związku z tym nauka ma na celu wyróżnić pojęciowo i znaleźć cechy wspólne organów
naczelnych. Na podstawie cech wspólnych organów naczelnych należy je klasyfikować
dopiero wtedy, gdy charakter organu nie wynika jednoznacznie z prawa.
Na podstawie obowiązującego prawa możemy wyróżnić 4 określenia organów naczelnych, z
których każde podawane osobno jest poprawne, choć służy innym celom:

a. Naczelne organy administracji rządowej to organy administracji publicznej, które prezydent

powołuje bezpośrednio lub po wcześniejszym wyborze przez Sejm.

b. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do

pozostałych organów w strukturze administracji rządowej.

c. Naczelne organy administracji państwowej to organy powoływane przez prezydenta lub

Sejm, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

d. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do

pozostałych organów w strukturze administracji rządowej, których właściwość terytorialna
obejmuje obszar całego państwa.

Definicje zamieszczone w punktach 1 i 2 pozwalają na klasyfikację organów na naczelne i

inne, natomiast definicje z punktów 3 i 4 umożliwiają również wyszczególnienie centralnych
organów administracji państwowej, a także terenowych organów administracji rządowej
(terenowych organów administracji publicznej).

Klasyfikacja ta nie uwzględnia statusu prezydenta, co pozostaje w zgodzie z założeniami

Konstytucji, wedle których prezydent ma być organem o podstawowym znaczeniu dla całego
państwa, a nie jedynie dla administracji.

2. Prezydent naczelnym organem administracji państwowej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi w art. 10, że ustrój RP opiera się na podziale i
równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę
wykonawczą powierza właśnie prezydentowi RP.

Kompetencje Prezydenta nie są paralelne w stosunku do kompetencji Rady Ministrów,

chociaż część kompetencji obu tych organów jest do siebie zbliżona..

I. W zakresie stosunków zagranicznych prezydent ma pozycję zwierzchnią jako najwyższy

przedstawiciel RP, a niektóre kompetencje należą tylko do niego, np. ratyfikacja umów
międzynarodowych

II. W zakresie prawodawstwa nadzwyczajnego Prezydent może wprowadzić stan wojenny i

stan wyjątkowy, a także na wniosek Rady Ministrów wydawać rozporządzenia z mocą ustawy
w określonym zakresie i granicach, jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie w czasie
stanu wojennego

III. W zakresie zwykłego prawodawstwa kompetencje Prezydenta są niewielkie. Prezydent

może wprawdzie wydawać rozporządzenia, ale tylko na podstawie szczegółowego
upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać
organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania
oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Prezydent może także wydawać zarządzenia, które jednak mają tylko charakter wewnętrzny i
obowiązują jedynie jednostki podległe organizacyjnie prezydentowi. Zarządzenia te są
wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec
obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Prezydent jest jednak jednym z organów, które uczestniczą w procesie ustawodawczym.
Prezydent może podpisać ustawę i tym samym wyrazić zgodę na jej wejście w życie lub też
nie. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej
ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Gdy prezydent ma wątpliwości
prawne co do danej ustawy, może przed podpisaniem ustawy wystąpić do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent nie
może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z
Konstytucją.

Jeżeli Prezydent nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie

zgodności ustawy z Konstytucją, może zawetować ustawę. Występuje wtedy z
umotywowanym wnioskiem do Sejmu o ponowne jej rozpatrzenie. Wtedy Sejm musi
uchwalić ustawę na nową większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów. Jeśli się tak stanie, prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i
zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego
uchwalenia ustawy przez Sejm prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do
Trybunału Konstytucyjnego.

IV. W zakresie obsadzania stanowisk Prezydent ma całkiem rozległe uprawnienia. Nie może
jednak występować z wnioskiem o odwołanie Rady Ministrów (choć w określonych
okolicznościach może ją powoływać) czy innych organów naczelnych. Brak takich
kompetencji może być postrzegany jako osłabienie pozycji politycznej Prezydenta.

V. W zakresie uprawnień o charakterze decyzyjnym i organizacyjnym Prezydent

przykładowo nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa
polskiego, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo łaski. Może on także zwracać się z
orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. W sprawach szczególnej
wagi prezydent może zwołać Radę Gabinetową, którą tworzy Rada Ministrów pod
przewodnictwem prezydenta.

3. Rada Ministrów

Radę Ministrów tworzą Prezes Rady Ministrów i ministrów. Do Rady Ministrów mogą zostać
powołani wiceprezesi Rady Ministrów. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić
także funkcję ministra. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani
przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Kompetencje Rady Ministrów określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa z dnia 8

sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów oraz inne akty normatywne.

Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. Do

Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów
państwowych i samorządu terytorialnego. Jest to nowe rozwiązanie konstytucyjne, które
polega na przyznaniu Radzie Ministrów domniemania kompetencji. Jest ona upoważniona do
rozstrzygania każdej sprawy z zakresu polityki państwa, która nie jest zastrzeżona dla innych
organów państwowych lub samorządu terytorialnego.

Rada Ministrów kieruje ponadto administracją rządową.

W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w

szczególności:

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia,

3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i

sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i

organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada

inne umowy międzynarodowe,

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie
liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy (art. 146 ust. 4 Konstytucji)

Na podstawie ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów możemy podzielić

kompetencje Rady Ministrów na 3 grupy:

1. Organizowanie
2. Działania merytoryczne
3. Decydowanie

Rada Ministrów funkcjonuje na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu. Rada

Ministrów działa kolegialnie. Rada Ministrów, wykonując ustanowione dla niej w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej i ustawach zadania i kompetencje, rozpatruje sprawy i podejmuje
rozstrzygnięcia na posiedzeniach.

Rada Ministrów może jednak także rozstrzygać poszczególne sprawy w drodze

korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk, czyli tzw. drogą obiegową.

Prezes Rady Ministrów zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, ustala ich porządek oraz im
przewodniczy. Posiedzenie Rady Ministrów przygotowuje i obsługuje sekretarz Rady
Ministrów.

Posiedzenia Rady Ministrów są co do zasady niejawne. Prezes Rady Ministrów, z własnej

inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, może jednak zezwolić zaproszonym
osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu Rady Ministrów w całości lub w części oraz na
udzielanie wyjaśnień.

Rada Ministrów jest ponadto zobowiązana informować opinię publiczną o przedmiocie

posiedzenia oraz o podjętych rozstrzygnięciach. Nie dotyczy to jednak spraw, w stosunku do
których Prezes Rady Ministrów zarządził tajność obrad.
Prezes Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, może,
w drodze zarządzenia, tworzyć organy pomocnicze Rady Ministrów lub Prezesa Rady
Ministrów, a w szczególności:

1. stały komitet lub komitety Rady Ministrów, które zajmują się inicjowaniem,
przygotowaniem i uzgadnianiem rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub
Prezesa Rady Ministrów;
2. komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy;
3. rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze.

Rada Ministrów może również tworzyć komisje do opracowania projektów kodyfikacji

określonych dziedzin prawa.

Rada Ministrów w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem społecznym

może powoływać komisje wspólne, które składają się z przedstawicieli Rządu oraz tej
instytucji lub środowiska. Celem takich komisji jest wypracowanie wspólnego stanowiska w
sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów reprezentowanej w komisji instytucji
lub środowiska.

Przy Prezesie Rady Ministrów działa Rządowe Centrum Legislacji jako państwowa jednostka
organizacyjna podległa Prezesowi Rady Ministrów. Zapewnia ono koordynację działalności
legislacyjnej Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i innych organów administracji
rządowej.

4. Prezes Rady Ministrów

Konstytucyjne uregulowanie pozycji oraz kompetencji Prezesa Rady Ministrów jest w miarę
pełne, choć jest tak raczej w przypadku pozycji niż kompetencji.

Prezes Rady Ministrów:

1) reprezentuje Radę Ministrów,

2) kieruje pracami Rady Ministrów,

3) wydaje rozporządzenia,

4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

5) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

6) sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w

Konstytucji i ustawach,

7) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej (art. 148

Konstytucji).

Regulację tę uzupełniają liczne ustawy szczególne oraz inne akty normatywne.

Kompetencje Prezesa Rady Ministrów możemy podzielić na pięć zasadniczych grup:

Kompetencje z zakresu zwierzchności osobowej: Prezes Rady Ministrów przykładowo składa

wnioski o powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów, powołuje sekretarzy stanu oraz
podsekretarzy stanu, centralne organy administracji państwowej, wojewodów, jak również
członków niektórych organów doradczych

Kompetencje z zakresu zwierzchności służbowej: Prezes Rady Ministrów ustala zakres

działania wicepremierów, organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę
ministrów, kieruje pracą komitetów doradczych, którym przewodniczy, może przewodniczyć
także takiemu komitetowi, którego nie jest członkiem, upoważnia sekretarza czy
podsekretarza stanu do reprezentowania Rządu w Sejmie, nadzoruje terenowe organy
rządowej administracji ogólnej. Prezes Rady Ministrów realizuje tę zwierzchność poprzez
wydawanie zarządzeń wewnętrznych, poleceń służbowych, wytycznych, nadawanie statutów
oraz podejmowanie innych czynności o charakterze wewnętrznym.

Kompetencje w sferze nadzoru nad podmiotami niepodporządkowanymi (samodzielnymi,

zdecentralizowanymi): Prezes Rady Ministrów podejmuje czynności nadzorcze, które są
przewidziane w ustawach (np. może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd
komisaryczny).

Kompetencje normotwórcze: Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia, ale tylko na

podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw
przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Prezes Rady Ministrów
może ponadto wydawać zarządzenia, które nie stanowią norm prawa powszechnie
obowiązującego. Zarządzenia te mają tylko charakter wewnętrzny i obowiązują jedynie
jednostki podległe organizacyjnie premierowi. Zarządzenia te są wydawane tylko na
podstawie ustawy. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych
oraz innych podmiotów.

Kompetencje organizacyjno-porządkowe: Prezes Rady Ministrów może np. powoływać rady i

zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze.

5. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów zapewnia obsługę:

1) Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów;

2. wiceprezesów Rady Ministrów;

3. Kolegium do Spraw Służb Specjalnych;
4. Rady Legislacyjnej.

Kancelaria może ponadto obsługiwać pełnomocnika Rządu oraz wskazane przez Prezesa
Rady Ministrów organy pomocnicze, komisje i komisje wspólne.

Kancelarią kieruje Szef Kancelarii, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów.
Prezes Rady Ministrów powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu w Kancelarii.

Do zadań, które z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów realizuje Kancelaria, należy w

szczególności:

1) kontrola realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz
przedstawianie wniosków z przeprowadzonych kontroli i przedkładanie propozycji
doskonalenia metod kontroli;
1a) (9) dokonywanie ocen skutków (kosztów i korzyści) społeczno-gospodarczych
projektowanych regulacji oraz sporządzanie ocen tych skutków, w tym projektów
powodujących istotne długookresowe następstwa w rozwoju społecznym i gospodarczym;

1b) (10) opracowywanie ocen międzynarodowych uwarunkowań sytuacji kraju oraz

długofalowych koncepcji polityki zagranicznej;

1c) (11) opracowywanie ocen funkcjonalności struktur państwa i sprawności ich działania;

1d) (12) przygotowywanie innych analiz, prognoz, koncepcji, programów i ocen, zleconych
przez Prezesa Rady Ministrów;

2) wydawanie Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej i Dziennika Urzędowego

Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski";

3) koordynacja realizacji polityki kadrowej w administracji rządowej, w zakresie określonym

w odrębnych przepisach;

4) obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w

administracji rządowej;

5) koordynacja współdziałania Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów z Sejmem

Rzeczypospolitej Polskiej, Senatem Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydentem Rzeczypospolitej
Polskiej i innymi organami państwowymi;

6) obsługa informacyjna oraz prasowa Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów oraz
wewnętrznych organów pomocniczych i opiniodawczo-doradczych Rady Ministrów;

7) koordynacja działalności kontrolnej Prezesa Rady Ministrów wobec organów administracji

rządowej;

8) wykonywanie zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa określonych w

odrębnych przepisach;

9) wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach lub zleconych przez

Prezesa Rady Ministrów (art. 29 ustawy o Radzie Ministrów).

6. Ministrowie

W celu wzmocnienia pozycji premiera w stosunku do ministrów sformułowane zostały

postanowienia, zgodnie z którymi minister powoływany jest do kierowania danym działem
administracji rządowej lub do wykonywania zadań, które zostały mu wyznaczone przez
Prezesa Rady Ministrów.

Przy ministrze może działać powołany komitet doradczy, który jest powoływany przez Radę
Ministrów.

Minister pełni jednocześnie dwie funkcje:

Jest to członek kolegialnego organu administracji rządowej, jakim jest Rada Ministrów. Jest
w niej poddany kierownictwu, koordynacji i kontroli Prezesa Rady Ministrów. Minister może
ponadto sprawować w Radzie Ministrów funkcję premiera lub wicepremiera.

Poza tym jest to organ, który kieruje danym działem administracji państwowej.
Podlega on tu koordynacji, kontroli oraz zwierzchnictwu służbowemu Prezesa Rady
Ministrów.

Urząd ministra tworzony jest ustawowo, chociaż taki wymóg nie jest sformułowany w
Konstytucji, zgodnie z którą tylko zakres działania ministra, który kieruje działem
administracji rządowej, jest określany w ustawie. Konstytucja nie podaje ani nazw ani liczby
ministrów.

Minister jest powoływany albo razem z całą Radą Ministrów albo osobno. Sposoby
odwołania ministra są również uregulowane w Konstytucji.

Zadania i kompetencje ministra określone są

1. w akcie o powołaniu urzędu ministra,

2. w akcie, który określa szczegółowy zakres działania ministra
3. w innych ustawach oraz niższych aktach normatywnych.

Funkcje ministra możemy podzielić na:

1. funkcje prawotwórcze - wydawanie rozporządzeń i zarządzeń,

2. funkcje, które polegają na wydawaniu decyzji administracyjnych,
3. kierowanie resortem,
4. funkcje szczególne, które wynikają ze szczególnego statusu ministra na określonym
obszarze działania.

Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za

działalność Rady Ministrów oraz odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich
kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.

7. Centralne organy administracji państwowej

Organy centralne to takie organy, które obejmują swoja kompetencją terytorium całego
państwa, natomiast organy terenowe - jedynie jakiś fragment jego terytorium. Wszystkie
organy naczelne będą więc organami centralnymi, ale już nie wszystkie organy centralne będą
organami naczelnymi. Jeśli organ centralny podlega jakiemuś innemu organowi
administracyjnemu, to nie będzie wtedy organem naczelnym. Przykładowo Komendant
Główny Policji jest organem centralnym, ale nie naczelnym, gdyż podlega ministrowi spraw
wewnętrznych i administracji.

Konstytucja nie reguluje pozycji centralnych organów administracji rządowej, a nawet ich w
ten sposób nie definiuje. Możemy jednak na jej podstawie wyróżnić 2 nowe kategorie
organów centralnych:

1) centralne organy państwowe

2) centralne konstytucyjne organy państwa

Centralne organy administracji państwowej tworzone są drogą aktów rangi ustawowej, a

wyjątkowo aktami niższego rzędu. Ich tworzenie i znoszenie odbywa się dosyć często, więc
lista tych w zasadzie nie jest stała. Konstytucja nie stwarza bezpośrednich podstaw do
tworzenia tych organów.

Organy mają zwykle nazwy, które sugerują kolegialny skład tych organów, ale są to
zazwyczaj organy monokratyczne. Jeśli w nazwie znajduje się określenie urząd, to mamy
jednak zwykle do czynienia z organem jednoosobowym. Przykładowo Wyższy Urząd
Górniczy to tylko szef tego urzędu, czyli jego prezes lub dyrektor, natomiast cały urząd to
tylko zespół osób, który ma pomagać mu w wypełnianiu zadań.

Jeżeli organ nosi ma w nazwie słowa: komitet lub komisja, to znaczy, że mamy faktycznie do
czynienia z organem kolegialnym. Funkcje jednoosobowe spełnia w nim najczęściej jego
przewodniczący.

Centralne organy są zwykle powoływane przez Prezesa Rady Ministrów. Organy centralne
często podlegają swoim organom zwierzchnim. Do takich organów zwierzchnich należą np.
Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie. Im przysługują także
uprawnienia nadzorcze. Minister, który sprawuje nadzór nad określonym urzędem
centralnym, omawia sprawy, które dotyczą tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów.
Minister taki :

- wnioskuje do Prezesa Rady Ministrów o nadanie urzędowi centralnemu statutu

- wnioskuje do Prezesa Rady Ministrów o powołanie lub odwołanie kierownika urzędu

centralnego

- powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego

- wykonuje funkcje kontrolne wobec urzędu centralnego.

Kierownik urzędu centralnego jest centralnym organem administracji. Kompetencje tych

organów przypominają kompetencje organów naczelnych, przy czym w sferze normotwórczej
wydają one tylko zarządzenia.

Centralne organy administracji są często organami zwierzchnimi w stosunku terytorialnych

organów administracji, z którymi tworzą tzw. quasi-resorty. Organami terenowymi mogą być
np. organy rządowej administracji specjalnej, np. urzędy celne, lub też terenowe organy
rządowej administracji ogólnej.

Podobnie jak organy naczelne, organy centralne mogą dysponować także swoimi organami
opiniodawczo-doradczymi.

Z uwagi na chaotyczny stan prawny związany z urzędami centralnymi, trudno jest dokonać
klasyfikacji tych urzędów. Najłatwiej podzielić te organy pod względem ich podległości
wobec danego organu.

Źródło: http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/prawo/26360-
naczelne_i_centralne_organy_administracji.html#forward
Organy jednostek samorządu
terytorialnego
Artykuł 163 Konstytucji RP stanowi, że "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne
nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych." Jest
on fundamentem państwa obywatelskiego, którego społeczna wiarygodność i administracyjna
sprawność prowadzi do bezpośredniego udziału obywateli w sprawowaniu władzy. Rozwój
samorządu terytorialnego wymaga dalszej decentralizacji kompetencji i finansów publicznych
we wszystkim tych sprawach, w których wykonywanie zadań publicznych przez samorząd
każdego szczebla jest bardzo efektywne. Chodzi zwłaszcza o to, aby samorządy rzeczywiście
mogły uruchamiać mechanizmy rozwoju lokalnego, a nie były tylko szczeblami
administracyjnej hierarchii. Samorząd terytorialny jest jedną z form zdecentralizowanej
administracji publicznej.
Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu
terytorialnego:
• samorząd gminny,
• samorząd powiatowy,
• samorząd województwa.
Wybory do organów stanowiących, samorządu terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików
wojewódzkich), odbywają się na podstawie ustawy z 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do
rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich. Ordynacja wyborcza różnicuje sposób
wyboru radnych w zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców oraz przyjmuje
zasadę proporcjonalności w wyborach do rad powiatów i wyborach do sejmików
samorządowych. Ustawodawca przyjął, że granicą różniącą sposób wyboru radnych w gminie
będzie 20 tysięcy mieszkańców. W gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają
się w jednomandatowych okręgach wyborczych. Zgodnie z brzmieniem art. 27 ustawy
Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich, liczbę radnych
wybieranych dom rad gmin ustala wojewoda, odrębne dla każdej rady, po porozumieniu z
wojewódzkim komisarzem wyborczym odpowiednio do zasad wynikających z ordynacji i
ustawy o samorządzie gminnym. Wybory do rady gminy zarządza się nie później niż na
miesiąc przed upływem kadencji rad. Kandydaci na radnych zgłaszani są przez:
1) wyborców zamieszkałych w okręgu wyborczym,
2) stowarzyszenia oraz organizacje społeczne,
3) partie polityczne.
Kandydaci zgłaszania są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się
również zgłoszenie jednego kandydata. Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być
poparta podpisami:
1) co najmniej 25 wyborców – jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej do 20 tys.
mieszkańców,
2) co najmniej 150 wyborców – jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej powyżej 20 tys.
mieszkańców,
3) wyborczy fakt zgłoszenia potwierdzają swoim podpisem, podaniem adresu zamieszkania
oraz numeru ewidencyjnego PESEL.
Ustalenie przez terytorialne (gminne, miejskie) komisje wyborcze alfabetycznego rejestru
zgłoszonych i zarejestrowanych kandydatów stanowi podstawę dla sporządzania kart do
głosowania. Wybory są powszechne. Prawo wybierania (prawo czynne) posiada każdy
obywatel polski, który w dniu wyborów ma ukończone 18 lat i stałe zamieszkuje na obszarze
działania rady gminy. Można kandydować tylko do jednej z rad.
Samorząd województwa składa się z następujących organów:
1. Sejmik województwa - jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Jego
kadencja trwa 4 lata. W skład Sejmiku województwa wchodzą radni, którzy wybierania są w
wyborach bezpośrednich. Do zadań należą:
stanowienie aktów prawa miejscowego, a szczególności statutu¬ województwa, zasad
gospodarowania mieniem wojewódzkim, zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów
i urządzeń użyteczności publicznej,
uchwalenia strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich,¬
- uchwalenie planu zagospodarowania przestrzennego,
podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej,¬
podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego¬ budżetu
województwa, z zastrzeżeniem, że szczegółowość ta nie może być mniejsza niż określona w
odrębnych przepisach,
uchwalenie budżetu województwa,¬
określenie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu
województwa,¬
podejmowanie uchwały w sprawie wyboru niezależnego audytora oraz zamknięcie
rachunków budżetu województwa,¬
rozpatrywanie sprawozdań wykonania budżetu województwa, sprawozdań¬ finansowych
województwa oraz sprawozdań z wykonania wieloletnich programów województwa,
uchwalenie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczących podatków i opłat
lokalnych,¬
podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych¬ zrzeszeniach
regionalnych i innych formach współpracy regionalnej,
wybór i odwoływanie zarządu województwa,¬
rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa, w tym w¬ szczególności z
działalności finansowej i realizacji programów,
powoływanie i odwoływanie, na wniosek marszałka województwa,¬ skarbnika
województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa,
podejmowanie uchwał w sprawie tworzenia związków, stowarzyszeń,¬ fundacji oraz ich
rozwiązywania, a także przystępowania do nich lub występowania z nich,
podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa dotyczących:¬
- zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich
wydzierżawienia lub wynajmowania na okres dłuższy niż 3 lata,
chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej, do czasu określenia
zasad zarządu może dokonywać tych czynności wyłączone za zgodą
sejmiku województwa,
- emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania
i wykupu,
- zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
- ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów
krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd województwa oraz
maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez
zarząd województwa w roku budżetowym,
- tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich oraz
określania zasad wnoszenia wkładów, a także obejmowania,
nabywania i zbywania udziałów i akcji,
podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa
do kompetencji sejmiku województwa,¬
uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów
samorządu województwa.¬

Sejmik województwa jako organ kontrolny, kontroluje działalność zarządu województwa oraz
wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Dla tego celu powołuje komisję
rewizyjną, która również opiniuje wykonanie budżetu i występuje z wnioskiem do sejmiku
województwa w sprawie udzielania lub nieudzielania absolutorium zarządowi województwa.
2. Zarząd województwa – jest organem wykonawczym. Zarząd liczy 5 osób. Wśród tych osób
jest marszałek województwa, który jest przewodniczącym zarządu, wiceprzewodniczący oraz
pozostali członkowie. Na wniosek marszałka województwa, sejmik województwa może
odwołać poszczególnych członków. Do zadań należą:
wykonywanie uchwał sejmiku województwa,¬
gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów
posiadanych przez województwo,¬
przygotowywanie projektów i wykonywanie budżetu województwa,¬
przygotowywanie projektów strategii województwa, planu¬ zagospodarowania
przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie,
organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w¬ innych krajach i z
międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi,
kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich¬ samorządowych
jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników,
uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.¬
Zadaniem marszałka województwa jest organizacje prac zarządu województwa i urzędu
marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje
województwo na zewnątrz.
Administrację publiczną w województwie wykonują nie tylko organy samorządu
województwa, ale również organy administracji rządowej, w skład, których wchodzą:
wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy administracji niezespolonej.
Wojewoda jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek
ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Premier sprawuje nadzór nad
działalnością wojewody i dokonuje oceny jego pracy.
Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonanie polityki rządu na
obszarze województwa, a w szczególności:
kontroluje wykonanie przez organy zespolonej administracji rządowej¬ zadań wynikających
z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych,
ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,
kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne¬ samorządy zadań z
zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub
porozumienia z organami administracji rządowej,
dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu,¬ zwłaszcza w
zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej państwa oraz – w
zakresie i na zasadach przewidzianych w ustawach – koordynuje i kontroluje wykonanie
wynikających stąd zadań,
zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych¬ administracji rządowej i
samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie
zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożenia środowiska,
bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich,
jak i zapobiega klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania
i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawach,
reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych i w¬ trakcie oficjalnych
wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,
wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, wynikające
z odrębnych ustaw,¬
współdziała z właściwymi organami innych państwa oraz¬ międzynarodowych organizacji
rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw
zagranicznych,
przedstawia Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do¬ spraw
administracji publicznej, projekty dokumentów rządowych w sprawach dotyczących
województwa,
 wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i
Prezes Rady Ministrów.¬
Organy administracji niezespolonej są powoływane i odwoływane na wniosek właściwego
wojewody. Do ich zadań należą przede wszystkim:
uzgadnianie z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy
na podstawie odrębnych ustaw,¬
zapewnienie zgodności swoich działań z poleceniami wojewody,¬
składanie wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody –¬ także bieżących
wyjaśnień o swej działalności na obszarze województwa.
Organami administracji niezespolonej są:
dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi
komendanci uzupełnień,♣
dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli
skarbowej,♣
dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,♣
dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,♣
dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów
probierczych,♣
dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych,♣
dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,♣
dyrektorzy urzędów celnych,♣
dyrektorzy urzędów morskich,♣
dyrektorzy urzędów statystycznych,♣
Główny Inspektor i inspektorzy dozoru technicznego żeglugi morskiej,♣
kierownicy inspektorów żeglugi śródlądowej,♣
Komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz♣ komendanci
granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej,
Prezes Agencji Rynku Rolnego,♣
Regionalni inspektorzy celni.♣
W myśl ustawy powiat rozumiemy jako: jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego,
obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach
powiatu. przy tworzeniu, łączeniu, podziale, znoszeniu powiatów i ustalaniu ich granic należy
dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie jednorodny ze względu na układ
osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające zdolność
wykonywania zadań publicznych.
Organami powiatu są:
1. Rada powiatu – jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu, jego kadencja trwa 4
lata. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Do wyłącznej właściwości rady powiatu
należy:
• Stanowienie akt ów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,
• Wybór i odwołanie zarządu,
• Powołanie i odwołanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu
będącego głównym księgowym budżetu powiatu,
• Stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z
działalności zarządu, w tym z działalności finansowej,
• Uchwalenie budżetu,
• Rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie
udzielenia i nieudzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,
• Podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych
ustawami,
• Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:
- Zasad nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości oraz ich wydzierżawienia lub
wynajmowania na okres dłuższy niż 3 lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,
- Emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,
- Zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
- Ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych
przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w
roku budżetowym,
- Zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej
granicę ustaloną corocznie przez radę,
- Tworzenia i przystępowania do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich
rozwiązywania lub występowania z nich,
- Tworzenia i przystępowania do spółek, ich rozwiązywania i występowania z nich oraz
określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i
akcji,
- Współdziałania z innymi powiatami i z gminami, jeżeli związane jest to z koniecznością
wydzielenia majątku,
- Tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposażenia ich w
majątek,
• Określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
• Podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu,
• Podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady
powiatu.
Rada Powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych.
W tym celu powoływana jest komisja rewizyjna. Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie
budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady powiatu w sprawie udzielenia lub
nieudzielania absolutorium zarządowi. Jest ona także upoważniona do wyboru starosty oraz
na jego wniosek pozostałych członków zarządu powiatu w liczbie od 3 do 5 osób, w tym
wicestarosta, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy
organ wyborczy. Wybór następuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu
rady, w głosowaniu tajnym.
2. Zarząd Powiatu – jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą
starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Wykonuje on
uchwały rady powiatu i zadania powiatu. Do zadań zarządu powiatu należą w szczególności:
• Przygotowywanie projektów uchwał rady,
• Wykonywanie uchwał rady,
• Gospodarowanie mieniem powiatu,
• Wykonywanie budżetu powiatu,
• Zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.
Ponadto zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego,
kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu,
które wspólnie tworzą powiatową administracje zespoloną.
Starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi
sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz.
Obok powiatów istnieją również miasta na prawach powiatu. Zaliczamy do nich miasta
liczące więcej niż 100 000 mieszkańców oraz miasta, które przestały być siedzibą wojewody
z dniem 31 grudnia 1998 roku.
W miastach na prawach powiatu organami są: rada miasta i zarząd miasta. Miasta na prawach
powiatu wykonują zadania na tych samych zasadach, co powiat.
Gmina to wspólnota samorządowa mieszkańców na odpowiednim terytorium. Może
występować również jako jednostka samorządu specjalnego np. gmina wyznaniowa, gmina
szkolna.
Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. O ustroju
gminy stanowi jej statut. Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne.
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie
zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za
pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są:
• rada gminy- organ stanowiący i kontrolny gminy. Jeżeli siedziba rady gminy znajduje się w
mieście położonym na terytorium tej gminy, to rada nosi nazwę rady miejskiej.
W skład rady wchodzą radni w liczbie:
1) piętnastu w gminach do 20.000 mieszkańców,
2) dwudziestu jeden w gminach do 50.000 mieszkańców,
3) dwudziestu trzech w gminach do 100.000 mieszkańców,
4) dwudziestu pięciu w gminach do 200.000 mieszkańców oraz po trzech
na każde dalsze rozpoczęte 100.000 mieszkańców, nie więcej jednak niż
czterdziestu pięciu radnych.
Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Na czele rady
stoi przewodniczący i wiceprzewodniczący w liczbie od 1 do 3.
Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające
w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Rada
gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do
określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.
• wójt (burmistrz, prezydent miasta):
Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań
wójta należy w szczególności:¬
1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
2) określanie sposobu wykonywania uchwał,
3) gospodarowanie mieniem komunalnym,
4) wykonywanie budżetu,
5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez
radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Wójtem nie może być osoba nie
będąca obywatelem Polski.
Obecnie burmistrz to jednoosobowy organ wykonawczy gminy (wójt),¬ która ma siedzibę w
mieście. W miastach powyżej 100.000 mieszkańców lub posiadających historycznie przyjęte
nazewnictwo organem wykonawczym jest prezydent miasta. Burmistrz jest również
kierownikiem urzędu miasta (lub miasta i gminy). Niejako z urzędu jest też kierownikiem
urzędu stanu cywilnego, lecz może także mianować odrębnego kierownika tego urzędu, co też
z reguły jest praktykowane.
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek
samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe).
Na terenie kraju znajduje się 2478 gmin, w tym 65 gmin mających status miasta na prawach
powiatu. Największą terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie Piskim, zajmuje
terytorium 635 km².

Źródło: http://www.sciaga.pl/tekst/52686-53-
organy_jednostek_samorzadu_terytorialnego
Dywidenda
Z Wikipedii

Dywidenda (łac. dividendum - rzecz do podziału) - część zysku netto (po opodatkowaniu
podatkiem dochodowym) spółki kapitałowej przeznaczona do podziału pomiędzy
udziałowców lub akcjonariuszy.

Wysokość dywidendy wyliczana jest na podstawie rocznego wyniku finansowego spółki. O

wysokości dywidendy i terminie jej wypłaty decyduje walne zgromadzenie w przypadku
spółki akcyjnej lub zgromadzenie wspólników w przypadku spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością. Warunkiem wypłaty dywidendy w spółkach kapitałowych jest:[1]

1. Zakończenie roku obrotowego.

2. Sporządzenie oraz zbadanie przez biegłego rewidenta sprawozdania finansowego,
przy czym opinia biegłego rewidenta musi być co najmniej „bez zastrzeżeń” lub „z
zastrzeżeniami”.
3. Zatwierdzenie sprawozdania finansowego przez walne zgromadzenie oraz podjęcie
decyzji o podziale zysku.

Dywidenda może być wypłacana z: zysku netto, kapitału zapasowego lub niepodzielonych
zysków z lat poprzednich. Dywidenda ma zwykle formę pieniężną, ale może być wypłacana
także w formie akcji.

Wysokość dywidendy wskazuje horyzont spółki na najbliższe miesiące oraz jej plany
inwestycyjne. Jeśli zarząd spółki zarekomenderuje niższą dywidendę, oznacza to, że większa
część zysku pozostanie w spółce. Zwykle oznacza to, że środki te będą przeznaczone na
dalsze inwestycje, a co za tym idzie umocnienie wyników spółki. Dla gracza giełdowego
ważne natomiast jest, czy spółka wypłaca dywidendę regularnie oraz w jakiej wielkości
(Patrz:Polityka dywidendowa) Dane te można znaleźć w sprawozdaniach finansowych spółki.

Dla spółki giełdowej cena akcji zostaje pomniejszona o wartość wypłacanej dywidendy.

Przypisy

1. ↑ A. Lisak: Wypłata dywidendy w spółce kapitałowej. Uzyskany: 07.08.2008, online:

http://finanse.nf.pl/Artykul/7134/Wyplata-dywidendy-w-spolce-
kapitalowej/dywidenda-KSH-prawo/. Artykuł został również opublikowany w
"Gazecie Prawnej"; 11.01.2007 r.; nr. 8/2007.

Dzierżawa – jeden z typów umów prawa cywilnego. Reguluje ją Kodeks cywilny w art. 693-
709, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o najmie (art. 659-692). Dzierżawa należy
do umów nazwanych, dwustronnie zobowiązujących, wzajemnych i konsensualnych (tzn.
dochodzących do skutku przez zgodne oświadczenie woli stron). Polega na udostępnieniu
innej osobie prawa lub rzeczy, natomiast (w odróżnieniu np. od pożyczki) nie przenosi
własności. Przedmiotem dzierżawy może być tylko rzecz lub prawo przynoszące pożytki.
Istotą dzierżawy jest to, że wydzierżawiający na oznaczony czas oddaje dzierżawcy rzecz do
używania i pobierania pożytków, w zamian za co dzierżawca zobowiązuje się płacić
wydzierżawiającemu czynsz. Konieczną cechą dzierżawy jest zatem jej odpłatność.

Dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki i

nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego. Nie
może również bez zgody wydzierżawiającego oddawać rzeczy osobie trzeciej. W trakcie
dzierżawy dzierżawca zobowiązany jest do dokonywania napraw niezbędnych do zachowania
rzeczy w stanie nie pogorszonym. Dzierżawić można zarówno rzeczy, jak i prawa.
Odpłatność z tytułu umowy dzierżawy może ulec ograniczeniu do samego uiszczania
należnych podatków i ponoszenia innych ciężarów związanych z własnością lub posiadaniem
gruntu. Ponadto czynsz dzierżawny może być oznaczony nie tylko w pieniądzach, ale także
świadczeniach innego rodzaju, czy w ułamkowej części pożytków (np. 1/2 części zbioru).

Stosunek dzierżawy jest podobny do innych stosunków prawnych polegających na

korzystaniu z cudzej rzeczy. Od stosunku najmu dzierżawę różni, przewidziane wprost przez
ustawę, uprawnienie dzierżawcy do pobierania pożytków z dzierżawionej rzeczy. Od
użyczenia (art. 710-719 Kodeksu cywilnego) różni dzierżawę odpłatność. Z kolei
użytkowanie (art. 252-265 Kodeksu cywilnego) nie jest stosunkiem obligacyjnym, lecz
ograniczonym prawem rzeczowym.

Gdy wydzierżawiającym był właściciel, umowa dzierżawy, podobnie jak umowa najmu,
może być ujawniona przez wpis w dziale III księgi wieczystej. W takiej sytuacji wpis
dzierżawy uzyskuje skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po jego
ujawnieniu w księdze oraz pierwszeństwo przed ograniczonym prawem rzeczowym nie
ujawnionym w księdze.

Dzierżawa jest z założenia przewidziana jako stosunek prawny długotrwały, mogący trwać
nawet kilkadziesiąt lat. Dzierżawa jest typową w stosunkach wiejskich formą udostępniania
rolnikom gruntów rolnych – potocznie jest zwana "arendą" lub "orendą". Historycznie
dzierżawca nazywany był również tenutariuszem, arendarzem[1].