Zacznik nr 1 PODSTAWA PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO DLA PRZEDSZKOLI ORAZ INNYCH FORM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objtych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola oraz inne formy wychowania przedszkolnego w rwnej mierze peni funkcje opiekucze, wychowawcze i ksztacce. Zapewniaj dzieciom moliwo wsplnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych. Celem wychowania przedszkolnego jest: 1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnie oraz ksztatowanie czynnoci intelektualnych potrzebnych dzieciom w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji; 2) budowanie systemu wartoci, w tym wychowywanie dzieci tak, eby lepiej orientoway si w tym, co jest dobre, a co ze; 3) ksztatowanie u dzieci odpornoci emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym take do agodnego znoszenia stresw i poraek; 4) rozwijanie umiejtnoci spoecznych dzieci, ktre s niezbdne w poprawnych relacjach z dziemi i dorosymi; 5) stwarzanie warunkw sprzyjajcych wsplnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zrnicowanych moliwociach fizycznych i intelektualnych; 6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawno fizyczn; zachcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych; 7) budowanie dziecicej wiedzy o wiecie spoecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejtnoci prezentowania swoich przemyle w sposb zrozumiay dla innych; 8) wprowadzenie dzieci w wiat wartoci estetycznych i rozwijanie umiejtnoci wypowiadania si poprzez muzyk, taniec, piew, mae formy teatralne oraz sztuki plastyczne; 2 9) ksztatowanie u dzieci poczucia przynalenoci spoecznej (do rodziny, grupy rwieniczej i wsplnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej; 10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawoci, aktywnoci i samodzielnoci, a take ksztatowanie tych wiadomoci i umiejtnoci, ktre s wane w edukacji szkolnej; 11) przygotowanie dzieci do posugiwania si jzykiem obcym nowoytnym poprzez rozbudzanie ich wiadomoci jzykowej i wraliwoci kulturowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki jzykw obcych na dalszych etapach edukacyjnych, a w przypadku dzieci z upoledzeniem umysowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - rozwijanie wiadomoci istnienia odmiennoci jzykowej i kulturowej; 12) w przedszkolach umoliwiajcych dzieciom nalecym do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym, o ktrych mowa w ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszociach narodowych i etnicznych oraz o jzyku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141, z pn. zm. 1) ), podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tosamoci narodowej, etnicznej i jzykowej - przygotowanie dzieci do posugiwania si jzykiem mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzykiem regionalnym poprzez rozbudzanie ich wiadomoci narodowej, etnicznej i jzykowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki jzyka mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzyka regionalnego na dalszych etapach edukacyjnych.
Przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania majce na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju kadego dziecka, stosownie do jego potrzeb i moliwoci, a w przypadku dzieci niepenosprawnych, w tym dzieci z upoledzeniem umysowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - stosownie take do ich moliwoci psychofizycznych i komunikacyjnych oraz tempa rozwoju psychofizycznego. Cele te s realizowane we wszystkich obszarach dziaalnoci edukacyjnej przedszkola oraz innej formy wychowania przedszkolnego. W kadym z obszarw s podane umiejtnoci i wiadomoci, ktrymi dzieci koczce wychowanie przedszkolne powinny si wykazywa.
1) Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 62, poz. 550 oraz z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 157, poz. 1241. 3 Aby osign cele wychowania przedszkolnego, naley wspomaga rozwj, wychowywa i ksztaci dzieci w nastpujcych obszarach: 1. Ksztatowanie umiejtnoci spoecznych dzieci: porozumiewanie si z dorosymi i dziemi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) obdarza uwag dzieci i dorosych, aby rozumie to, co mwi i czego oczekuj; grzecznie zwraca si do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy; 2) przestrzega regu obowizujcych w spoecznoci dziecicej (stara si wspdziaa w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w wiecie dorosych; 3) w miar samodzielnie radzi sobie w sytuacjach yciowych i prbuje przewidywa skutki swoich zachowa; 4) wie, e nie naley chwali si bogactwem i nie naley dokucza dzieciom, ktre wychowuj si w trudniejszych warunkach, a take, e nie naley wyszydza i szykanowa innych; 5) umie si przedstawi: podaje swoje imi, nazwisko i adres zamieszkania; wie, komu mona podawa takie informacje. 2. Ksztatowanie czynnoci samoobsugowych, nawykw higienicznych i kulturalnych. Wdraanie dzieci do utrzymywaniu adu i porzdku. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) umie poprawnie umy si i wytrze oraz umy zby; 2) waciwie zachowuje si przy stole podczas posikw, nakrywa do stou i sprzta po sobie; 3) samodzielnie korzysta z toalety; 4) samodzielnie ubiera si i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraa ich na zgubienie lub kradzie; 5) utrzymuje porzdek w swoim otoczeniu. 3. Wspomaganie rozwoju mowy oraz innych umiejtnoci komunikacyjnych dzieci. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 4 1) zwraca si bezporednio do rozmwcy, stara si mwi poprawnie pod wzgldem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i skadniowym; 2) mwi pynnie, niezbyt gono, dostosowujc ton gosu do sytuacji lub komunikuje si w inny zrozumiay sposb; 3) uwanie sucha, pyta o niezrozumiae fakty i formuuje dusze wypowiedzi o wanych sprawach; 4) w zrozumiay sposb mwi lub w inny sposb komunikuje o swoich potrzebach i decyzjach. 4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynnoci intelektualnych, ktre stosuj w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) przewiduje, w miar swoich moliwoci, jakie bd skutki czynnoci manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach); 2) grupuje obiekty w sensowny sposb (klasyfikuje) i formuuje uoglnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty s podobne, a te s inne; 3) stara si czy przyczyn ze skutkiem i prbuje przewidywa, co si moe zdarzy. 5. Wychowanie zdrowotne i ksztatowanie sprawnoci fizycznej dzieci. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) dba o swoje zdrowie; zaczyna orientowa si w zasadach zdrowego ywienia; 2) dostrzega zwizek pomidzy chorob a leczeniem, poddaje si leczeniu, np. wie, e przyjmowanie lekarstw i zastrzyki s konieczne; 3) jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miar swoich moliwoci, jeeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo; 4) uczestniczy w zajciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej. 6. Wdraanie dzieci do dbaoci o bezpieczestwo wasne oraz innych. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) wie, jak trzeba zachowa si w sytuacji zagroenia i gdzie mona otrzyma pomoc, umie o ni poprosi; 5 2) orientuje si w bezpiecznym poruszaniu si po drogach i w korzystaniu ze rodkw transportu; 3) zna zagroenia pynce ze wiata ludzi, rolin oraz zwierzt i unika ich; 4) wie, e nie moe samodzielnie zaywa lekarstw i stosowa rodkw chemicznych (np. rodkw czystoci); 5) prbuje samodzielnie i bezpiecznie organizowa sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie mona si bezpiecznie bawi, a gdzie nie. 7. Wychowanie przez sztuk dziecko widzem i aktorem. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) wie, jak naley si zachowa na uroczystociach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie; 2) odgrywa role w zabawach parateatralnych, posugujc si mow, mimik, gestem i ruchem; umie posugiwa si rekwizytami (np. mask). 8. Wychowanie przez sztuk muzyka: rne formy aktywnoci muzyczno-ruchowej (piew, gra, taniec). Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) piewa piosenki z dziecicego repertuaru oraz atwe piosenki ludowe; chtnie uczestniczy w zbiorowym piewie, w tacach i muzykowaniu; 2) dostrzega zmiany charakteru muzyki (np. dynamiki, tempa i wysokoci dwiku) i wyraa je ruchem; 3) wyraa stany emocjonalne, pojcia i zjawiska pozamuzyczne rnymi rodkami aktywnoci muzycznej - instrumentalnej (z uyciem instrumentw perkusyjnych oraz innych przedmiotw), wokalnej i ruchowej; 4) w skupieniu sucha muzyki, w tym take muzyki powanej. 9. Wychowanie przez sztuk rne formy plastyczne. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) umie wypowiada si w rnych technikach plastycznych i przy uyciu elementarnych rodkw wyrazu (takich jak ksztat i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych; 6 2) przejawia, w miar swoich moliwoci, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dzieami sztuki oraz tradycjami i obrzdami ludowymi ze swojego regionu; 3) wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeb i architektur (take architektur zieleni i architektur wntrz). 10. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowa technicznych. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) wznosi konstrukcje z klockw i tworzy kompozycje z rnorodnych materiaw (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa (potrafi to zrobi) i odczuwa rado z wykonanej pracy; 2) uywa waciwie prostych narzdzi podczas majsterkowania; 3) interesuje si urzdzeniami technicznymi (np. uywanymi w gospodarstwie domowym), prbuje rozumie, jak one dziaaj, i zachowuje ostrono przy korzystaniu z nich. 11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagroe. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczeglnych pr roku; podejmuje rozsdne decyzje i nie naraa si na niebezpieczestwo wynikajce z pogody (np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mron pogod); 2) wie, o czym mwi osoba zapowiadajca pogod w radiu i w telewizji, np. e bdzie pada deszcz, nieg, wia wiatr; stosuje si do podawanych informacji w miar swoich moliwoci. 12. Wychowanie dla poszanowania rolin i zwierzt. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) nazywa oraz wyrnia roliny i zwierzta yjce w rnych rodowiskach przyrodniczych, np. na polu, na ce, w lesie; 2) wie, jakie warunki s potrzebne do rozwoju zwierzt (przestrze yciowa, bezpieczestwo, pokarm) i wzrostu rolin (wiato, temperatura, wilgotno); 7 3) potrafi wymieni zmiany zachodzce w yciu rolin i zwierzt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposb czowiek moe je chroni i pomc im, np. przetrwa zim. 13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacj matematyczn. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) liczy obiekty i odrnia bdne liczenie od poprawnego; 2) wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagajc sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastpczych; 3) ustala rwnoliczno dwch zbiorw, a take posuguje si liczebnikami porzdkowymi; 4) rozrnia stron lew i praw, okrela kierunki i ustala pooenie obiektw w stosunku do wasnej osoby, a take w odniesieniu do innych obiektw; 5) wie, na czym polega pomiar dugoci, i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stop; 6) zna stae nastpstwo dni i nocy, pr roku, dni tygodnia, miesicy w roku. 14. Ksztatowanie gotowoci do nauki czytania i pisania. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) potrafi okreli kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: narysuj kko w lewym grnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynajc od lewej strony kartki; 2) potrafi uwanie patrze (organizuje pole spostrzeeniowe), aby rozpozna i zapamita to, co jest przedstawione na obrazkach; 3) dysponuje sprawnoci rk oraz koordynacj wzrokowo-ruchow potrzebn do rysowania, wycinania i nauki pisania; 4) interesuje si czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania; 5) sucha np. opowiada, bani i rozmawia o nich; interesuje si ksikami; 6) ukada krtkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrbnia goski w sowach o prostej budowie fonetycznej; 7) rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunkw oraz czsto stosowanych oznacze i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu. 15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne. 8 Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) wymienia imiona i nazwiska osb bliskich, wie, gdzie one pracuj, czym si zajmuj; 2) zna nazw miejscowoci, w ktrej mieszka, zna waniejsze instytucje i orientuje si w rolach spoecznych penionych przez wane osoby, np. policjanta, straaka; 3) wie, jakiej jest narodowoci, e mieszka w Polsce, a stolic Polski jest Warszawa; 4) nazywa godo i flag pastwow, zna polski hymn i wie, e Polska naley do Unii Europejskiej; 5) wie, e wszyscy ludzie maj rwne prawa. 16. Przygotowanie dzieci do posugiwania si jzykiem obcym nowoytnym. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; 2) rozumie bardzo proste polecenia i reaguje na nie; 3) powtarza rymowanki, proste wierszyki i piewa piosenki w grupie; 4) rozumie oglny sens krtkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy s wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimik, gestami. 17. Przygotowanie do posugiwania si jzykiem mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzykiem regionalnym dzieci nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym, o ktrych mowa w ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszociach narodowych i etnicznych oraz o jzyku regionalnym. Dziecko koczce wychowanie przedszkolne i rozpoczynajce nauk w szkole podstawowej: 1) uczestniczy w zabawach prowadzonych w jzyku mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzyku regionalnym; 2) rozumie bardzo proste polecenia wydawane w jzyku mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzyku regionalnym i reaguje na nie; 3) powtarza rymowanki, proste wierszyki i piewa piosenki w grupie w jzyku mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzyku regionalnym; 4) rozumie oglny sens krtkich historyjek opowiadanych lub czytanych w jzyku mniejszoci narodowej lub etnicznej lub jzyku regionalnym; 9 5) wie, do jakiej wsplnoty narodowej, etnicznej lub jzykowej naley; 6) zna godo swojej wsplnoty narodowej, etnicznej lub jzykowej.
Zalecane warunki i sposb realizacji. W trosce o prawidowy rozwj psychoruchowy oraz przebieg wychowania i ksztacenia dzieci w wieku przedszkolnym zaleca si nastpujce proporcje zagospodarowania czasu przebywania w przedszkolu oraz innej formie wychowania przedszkolnego, w rozliczeniu tygodniowym: 1) co najmniej jedn pit czasu naley przeznaczy na zabaw (w tym czasie dzieci bawi si swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela); 2) co najmniej jedn pit czasu (w przypadku modszych dzieci jedn czwart czasu) dzieci spdzaj w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku itp. (organizowane s tam gry i zabawy ruchowe, zajcia sportowe, obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porzdkowe i ogrodnicze itd.); 3) najwyej jedn pit czasu zajmuj rnego typu zajcia dydaktyczne, realizowane wedug programu wychowania przedszkolnego; 4) pozostay czas dwie pite czasu nauczyciel moe dowolnie zagospodarowa (w tej puli czasu mieszcz si w szczeglnoci czynnoci opiekucze, samoobsugowe, organizacyjne). Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych majcych na celu poznanie moliwoci i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. Z pocztkiem roku poprzedzajcego rozpoczcie przez dziecko nauki w klasie I szkoy podstawowej naley przeprowadzi analiz gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, ktre mog pomc: 1) rodzicom w poznaniu stanu gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole podstawowej, aby mogli je w osiganiu tej gotowoci, odpowiednio do potrzeb, wspomaga; 2) nauczycielowi przedszkola oraz innej formy wychowania przedszkolnego przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, ktry bdzie realizowany w roku poprzedzajcym rozpoczcie nauki w szkole 10 podstawowej, a w przypadku dziecka posiadajcego orzeczenie o potrzebie ksztacenia specjalnego - zespoowi nauczycieli i specjalistw przy opracowywaniu lub modyfikowaniu indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego; 3) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej przeprowadzajcym, w razie potrzeby zwizanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, pogbion diagnoz dziecka. W wielu obszarach wychowania przedszkolnego wystpuj treci edukacji zdrowotnej. Ze wzgldu na dobro dzieci, naley zadba o ksztatowanie ich wiadomoci zdrowotnej oraz nawykw dbania o wasne zdrowie w codziennych sytuacjach w przedszkolu i w domu, wsppracujc w tym zakresie z rodzicami. Przygotowanie dzieci do posugiwania si jzykiem obcym nowoytnym powinno by wczone w rne dziaania realizowane w ramach programu wychowania przedszkolnego i powinno odbywa si przede wszystkim w formie zabawy. Naley stworzy warunki umoliwiajce dzieciom osuchanie si z jzykiem obcym w rnych sytuacjach ycia codziennego. Moe to zosta zrealizowane m.in. poprzez kierowanie do dzieci bardzo prostych polece w jzyku obcym nowoytnym w toku rnych zaj i zabaw, wspln lektur ksieczek dla dzieci w jzyku obcym, wczenie do zaj rymowanek, prostych wierszykw, piosenek, materiaw audiowizualnych w jzyku obcym. Dokonujc wyboru jzyka obcego nowoytnego, do posugiwania si ktrym bd przygotowywane dzieci uczszczajce do przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego, naley bra pod uwag, jaki jzyk obcy nowoytny jest nauczany w szkoach podstawowych na terenie danej gminy. Realizacj programu wychowania przedszkolnego, uwzgldniajcego podstaw programow wychowania przedszkolnego, w oddziale w przedszkolu lub w innej formie wychowania przedszkolnego, zalenie od czasu pracy oddziau lub innej formy wychowania przedszkolnego, powierza si jednemu lub dwm nauczycielom. Prowadzenie zaj lub czci zaj z zakresu ksztatowania sprawnoci fizycznej dzieci, wychowania przez sztuk oraz przygotowania dzieci do posugiwania si jzykiem obcym nowoytnym mona powierzy innym nauczycielom posiadajcym odpowiednie kwalifikacje okrelone w przepisach w sprawie szczegowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okrelenia szk i wypadkw, w ktrych mona zatrudni nauczycieli niemajcych wyszego wyksztacenia lub ukoczonego zakadu ksztacenia nauczycieli. 11
W trosce o jednolite oddziaywanie wychowawcze nauczyciele: 1) systematycznie informuj rodzicw o zadaniach wychowawczych i ksztaccych realizowanych w przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego; zapoznaj rodzicw z podstaw programow wychowania przedszkolnego i wczaj ich do procesu nabywania przez dzieci wiadomoci i umiejtnoci w niej okrelonych; 2) informuj rodzicw o sukcesach i kopotach ich dzieci, a take wczaj ich do wspierania osigni rozwojowych dzieci i agodzenia trudnoci, na jakie one natrafiaj; 3) zachcaj rodzicw do wspdecydowania w sprawach przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego, np. wsplnie organizuj wydarzenia, w ktrych bior udzia dzieci. W celu waciwego przygotowania dzieci do podjcia nauki w szkole podstawowej, nauczyciele powinni zna podstaw programow ksztacenia oglnego dla szk podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego.