KAPAK RENG YAVRU AZI

ALIMA
ORTAMI
ISSN 1302-3519

ki Ayda Bir kar / Say : 122

l

Mays - Haziran 2012

SALII
GVENL
ERGONOM
HJYEN
EVRE
TOPLUM RGTL
OCUK EME
KADIN
SOSYAL POLTKA
NFUS
SOSYAL HEKMLK

Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 9

Motosikletli Ebe Hayru Nisa Gkay
l

nce Kafalar Deimeli

l

cretsiz Aile isi ocuklar ve Sorunlar

l

Merdiven Gvenlii

Kkken Olan Byk eyler

Baba, Torunun Baba Oluyor

Nfus Artn, Byk nsanln Doaya Egemenlii Dengeleyecektir

l

ingeneler ve Sosyal Politika - 3

ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm : Kalp Montaj Yapan naat ileri

www.sek.org.tr

Basndan - Korkun

alan ocuklara Vefa Borcunuzu

demek ster misiniz?

l
Y
.
30 Yl
n

n n 20.

s
tit mn
s
n
a
1
ek E a Ort

i
F lm
a

Anmsa
Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 9

MOTOSKLETL EBE HAYRU NSA GKAY

A.Grhan FEK*

d hi duyulmam ama halknn gnlne taht kurmu

salklar vardr. ou, yaptklaryla, anlaryla o yrede hala anlmaktadr. Ama bir ebe var ki, yanlzca
bir gazete haberiyle, bulunduu yreden kp, adn lkenin baka kentlerinde de duyurmutur. zmir Cumaovas
(Yeni adyla Menderes) ilesinin snrlar ierisindeki Dereky ve evresindeki kylerde ebelik yapan Hayru Nisa
Gkayn en nemli zelliklerinden biri, motosiklet kullanmas ve doumlara en hzl biimde ulaabilmesiydi. stelik de, zmirin motosiklet ehliyeti olan ilk kadnyd. Bu
zellikleriyle, 22 Temmuz 1963 tarihli Akam gazetesinde
fotorafl bir haber ile okurlara tantlmtr.
Toplumun ok duyarl olduu iki konu vardr: Biri eitim, dieri salk. Onun iin hem retmenler, hem de salklar (doktor, hemire, ebe) toplum tarafndan ba tac
edilebiliyordu. Yine bu nceliklemeden yola karak, yle sylemek yanl olmayacaktr: Trkiye Cumhuriyetinin
en byk iki sosyal projesi, Ky Enstitleri ve Saln
Sosyalizasyonudur.
Saln sosyalize edilmesinin zerinden 50 yl geti.
Vakfmz, toplumun durumunu ve duygularn en iyi yanstan ara olarak grd yazl basnn, sosyalizasyonun
en gzde olduu dnemi simgeleyen 1961-65 dnemi gazetelerindeki, salk haberlerini tarad. Basnda Saln
Sosyalizasyonu balkl almamz bize bir ok veri kazandrd. te bu verilerden biri de, Motosikletli Ebe: Hayru
Nisa Gkayd.
Gazete haberi yleydi :
zmir Trafik Mdrlndeki kaytlara gre, motosiklet
ehliyetine sahip tek kadn Dereky Grup Ebesi H.Gkay, bir
ay iinde motosikletini iki defa cankurtaran olarak kullanm, motorun sepetine yerletirdii doum yapmak zere
olan iki kadn zmir ocuk Hastanesine tayarak, kadnlar ve ocuklar mutlak bir lmden kurtarmtr. Dereky
grubuna dahil Akaky, Grece, Glckler, Karakuyu kylerinde gurup ebesi olarak vazife gre Hayrnisa Gkay,
sekiz yl evvel ebe okulunu bitirmi ve kylerde vastasz
ebelik yaplamayacan anlaynca, iki yl evvel motosiklet
ehliyeti almtr. Gnll melek Hayrnisa Gkayn motosikleti ou zaman kylerde, cankurtaran olarak vazife
grmekte, kyller motosikletli ebeyi ok sevmektedirler.
Saatte 80 kilometre sratle patika yolda birok erkeklere
ta kartacak maharette motosiklet kullanan, asfalt yolda
bir ok taksi ve otobsleri rahatlkla geen ve bir an nce
doum yaptraca kye ulaan Hayrnisa Gkay, Motosikletim ok ie yaryor. Ky kadnlarna bir para yardm
iin her trl tehlikeyi seve seve gze alabilirim demektedir. ok sratli motosiklet srd iin, kylerde erkek
ebe namyla tannan ve imdiye kadar 4 bin ocuk dnyaya getiren Hayrnisa Gkay bir arzusunu yle zetlemitir : Devlete devaml hizmet etmek insana byk zevk veriyor. Hedefim 20 bin doum yaptrmak. Yirmibin ocuun
ebe annesi olduktan sonra grevimden ayrlacam.
Bu gazete haberini okuduktan sonra, kendisine ulamak iin ok abaladk. Ama yer yarlm Hayru Nisa Gkay, iine girmiti sanki. Sonunda alt kylerin muhtarlarna mektup yazarak, onu tanyanlar bulmalarn ve
bize onu tantmalarn rica ettik. ok ksa bir sre sonra,
Menderes lesi Dereky Muhtar Kani Trtten aldmz
mektup yleydi :

* Prof.Dr.

ALIMA ORTAMI

Motosikletli Ebe Hayru Nisa Gkay motosikletinde ei

Hseyin Gkay ile birlikte.
Muhtarlmza gndermi olduunuz mektip, beni o
kadar heyecanlandrd ki, inann ocukluk yllarma dndm. Mektubunuzda szn etmi olduunuz Hayru Nisa
Gkay hanmefendinin tm akrabalarn tanrm; o bizim
hereyimi, annemiz gibiydi. Mektubunuzu onlara da okuttum. Kocasnn kk kardei benim ilkokul retmenim.
Hayru Nisa hanmn, kendi ocuklar olmadndan dolay,
insanlar o kadar severdi ki; nasl anlatsam, yaam boyunca insanlara, doacak ocuklara, hastalara, ok zaman
yryerek yamur amur demeden gecesini gndzn
hie sayarak koard. O bir melekti; yznden tebessm
hi eksilmezdi. Kimi grse, kk byk demez severdi.
O bir melekti; bizler onun kucanda, onun sevgisiyle bydk. Kk bir sepetli motorlar, bir de Opel arabalar
vard. Onlar herkes tanrd. Kocas Hseyin Gkay, salk memuruydu; yapt hizmetlerin snr yoktu. ocuklar
snnet yapar, para bile almazd. nsanlarn gnln kazanm, ok sempatik, hogrl ve hayrsever bir insand.
Onun da yznden tebessm hi eksik olmazd. Kar-koca
ikisi de insanlar hi krmaz iyilik yapmaktan hi vazgemezlerdi. Hayru Nisa hanmefendi, blgemizin doktoru,
ocuklarmzn ebe annesi, gnlleri fetheden, bizlerin de
dnyaya gelmesinde byk emei olan, can dostumuz iyi
bir insand. Kocas Hseyin efendi de, ocukluktan ergenlie gememizde byk emei olan iyi bir baba, topluma
byk hizmetler eden, muhterem bir beyefendi kiiliine
sahip, toplumda ok sayg gren iyi bir insand.
Sevgili muhtarmz, mektubuna bir de Hayru Nisa
Gkayn deerli ei Hseyin beyin, kardeinin bir mektubunu ve Onun fotoraflarn eklemiti. Hayru Nisa hanmn, kaynbiraderi yle diyordu:
Eski ismi Cumaovas, yenisi Menderes olan ilemize
bal 19 ky halk, aabeyimi ve yengemi ok iyi tanr. Aabeyim Hseyin Gkay, 1947 yl Kzlullu Ky Enstits
salk blmnden mezun olmu ve bu yrede salk meMays - Haziran 2012

Anmsa

Hayru Nisa Gkay rencilik yllarnda arkadalar ile birlikte.

murluu yapmtr. 1951 ylnda Hayru Nisa Akgn ile ev- yor. Doumun olacaa kye geliyorlar. Ev karanlk. Gaz
lendikten sonra, yengem, onun zendirmesiyle EBE oku- lambas var; ama evi yeterince aydnlatamyor. Bu durumluna gitmi ve ondan sonra yre kylerinde gece gndz da doum yapmak tehlikeli ve zor. Bunun zerine, yendemeden hizmet vermeye balamtr. O zamanlar ulam gem, motosikleti doum yaplacak odann nne getiriyor.
aralarnn yok denecek kadar az olmasndan tr, do- Kzm Semray da motorsikletin zerine karyor; motorun
umlara gidip gelmek zor oluyordu. Bu zorluu amak iin, n farn yakyor. Far, projektr gibi oday aydnlatyor. Bu
yengeme bir motosiklet aldlar. O motosikleti ile, kylere
gidip gelmeye balad. Bazen kzm Semray da yanna
alyordu.
Mustafa Enver Gkay anlatmay srdryor:
Yengeme, Cumaovas am kynde doumumuz var
diye bir vatanda geliyor. Vakit akam; saat 20.45. Yengem kzm motorsikletin arkasna bindirerek, yola d-

Hayru Nisa Gkay ayakta (ortada) ei Hseyin Gkay

(solda) ile birlikte.
ALIMA ORTAMI

Hayru Nisa Gkay (sada), Mustafa Enver Gkay ile

ablas.
Mays - Haziran 2012

Anmsa

Hayru Nisa Gkay ky kadnlaryla...

ktan yararlanarak, doumu baaryla gerekletiriyorlar. Doumdan sonra, gece yarsn gee eve dnebildiler;
ama ikisi de heyecan iindeydi. Birbirlerinin szn kesercesine, heyecanla yaptklarn anlattlar. te yengem byle
birisiydi. Tm doa koullarna aldrmadan, grevini onurlu bir biimde yapmaya alt. Ama ne yazk ki, grevini
namus bilen, hi bir zveriden kanmayan o deirli insan
kendisini koruyamad ve 1973 ylnda aramzdan ayrld.
Geride dourttuu binlerce ocuk, onu annesi gibi seven bir toplum brakt.
Ne mutlu ona.

Hseyin - Hayru Nisa Gkay ailesi ile.

Akam Gazetesi
(22 Temmuz 1963)

ALIMA ORTAMI

Mays - Haziran 2012

ocuk
Haber

nce Kafalar Deimeli

Feyza CENGZ*

nya'nn her yerinde uluslar, toplumsal alanda deiimler

yaar. Deien toplumsal koullar sonrasnda olumu
sosyolojik ortam da, hukuki konulardaki yeni dzenlemeleri gerekli klar. Bu hukuki deiimler toplumsal deiimin
yan sra, siyasal otoritenin basksndan da beslenir. Bir yanda
toplumun geliimine gre zorunluluk haline gelmi hukuki dzenlemeler varken, te yandan da ynetimin, otoritenin, Uluslar
aras kurulularn basks zerine oluturulmaya allan dzenlemeler vardr.
ran, bu lkelerden biridir. ran'da hala zina, rza geme, cinsel sapklk, hrszlk, din deitirme, alkoll iki ime byk bir
sutur. Bu suu ileyen ocuklar, Tanr istei olarak tanmlanan, lm cezasna kadar giden hkmlerle cezalandrlmaktadrlar. ran nsan Haklar 2011 Yllk Raporu'nda, talanarak
ldrlenler arasnda 5 ocuk bulunduu belirtilmitir. Uluslararas Af rgt, bu saynn ok dk gsterildiini, sonucun
daha rktc olduunu iddia etmitir.
ran 2012 ylnda var olan Ceza Yasas'nda deiikliklere
balad. ran Muhafz Konseyi ve din adamlarndan oluan bir
grup, yasadaki dzeltmeleri meclise sundu. Milletvekillerince de
kabul edildi. Yasa, Cumhurbakan Mahmut Ahmedinejat tarafndan onaylanp imzalandktan sonra yrrle girecek.
Yeni kanuna ynelik sorgulayc almalarda bulunan uzmanlar, lkede 18 ya altndaki ocuklara uygulanan talanarak ldrme cezasnn tamamen ortadan kaldrldn savundu. Homoseksellere ynelik dzenlemelerde de hukuki zorlamalar olduu vurguland. Yeni kanunda yarg takdiri de dzenlemeye alnm durumda. Yarg, verilmi olan takdir yetkisi ile
lm cezas alm gen sulularn, cezalarn kaldrabilmekte.
Yine ayn kanunda Tanr suu kabul edilmi zina, rza geme, cinsel sapklk, hrszlk, din deitirme ve alkol tketimi gibi
sularn ilenmesi durumunda gen sulular iin lm cezalar
halen devam etmektedir. ledii sutan dolay lm cezasna
arptrlm ocuklarn, yargcn bilgisine dayanlarak cezalandrlmas yeni dzenlemede yer almaktadr. znel yarg karar
olarak yarg yetkisi, kesin bir kant olaca gerekesi ile yasal
boluk gvencesine dayanlarak izin verilebilecek.
nsan haklar savunucular ise, bu dzenlemeye ynelik
ran'a sulamalarda bulundular. Savunucular dzenlemelerin
uluslararas kamuoyunu yanltc nitelikte olduunu ne srerek, ran' sulad. Hazrlanan yasann, ran'da ihlal edilen insan
haklarnn uluslararas alandaki eletirilerine karlk bir yant
nitelii tad tahmin edilmektedir.
Uluslararas Af rgt'nn ran aratrmacs Drewery Dyke
tarafndan yeni ceza yasasnn hibir ekilde gelitirici olmad,
talanarak infazn halen devam ettii, ocuk sulularn halen
idam edilme tehlikesi altnda olduunu, kadnlarn ve erkeklerin
evlilik d ilikiler nedeniyle mahkm edilebileceklerini vurgulad. Yeni ceza kanununun ran'daki insan haklarnn geliimi
konusunda hibir gelime iermediinin de ekledi.
Londra'da srgn yaayan ran'n nemli insan haklar savunucusu avukatlarndan Shadi Sadr, deiiklerin yanllklar
ierdiini ve ran zerindeki uluslararas basknn halen devam
ettiini belirtti.
Kanada Uluslararas Af rgt'nden Raha Bahreini, ran'da
ocuk olma yanda ak bir ayrmn olmadn altn izerek
nemini vurgulad. ran ceza sisteminin reitlik yan cezai sorumluluk ya olarak kabul ettiini aklad. Buna gre kzlarn
reitlik ya 9, erkeklerin reitlik ya ise 14 olarak belirlenmekte.
Bu durumun da 18 ya altndaki ocuklarn yetikinler gibi cezalandrlmalarna ve mahkm edilmelerine yol atn belirtti.
Ksaca kafalar deitirmeden, yasalar deitirmenin bir
anlam pek olmuyor. te tipik bir rnek daha :
Irak'ta da Mart aynn ilk haftasnda, aznda ve burnurda
kpesi olan, kafatas resmi baskl kyafetler giyen 90 kadar
gen, ar dinciler tarafndan talanarak ldrld.
nsanlk d uygulamann baka bir eidi de Avusturalya'da
grlmekte. Sayentoloji (Scientolgy) Kilisesi'ne mensup gen
* Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Gnlls

ALIMA ORTAMI

bir adam, kilisede ocuklara uygulanan, Kilisenin Rehabilitasyon Projesi Gc adn verdii insanlk d ve aalayc
uygulamay aa kard. Ailelerinden koparlan ocuklar sessiz, gzlerden uzak ok kt koullarda yaamaya zorlandklar, gnde 14 saat cretsiz altrlan ocuklarn, d dnya ile
balantlarnn kesildii; ocuklara (Gulag) Srgn tanm ile
seslenildii ortaya kt.
Beyinleri ykanm bu ocuklar, imzallattrlan bir szlemeyle, gelecek yllarn mirass, gnlls olarak kuruluun
bnyesine katlm oluyorlard. Shane Kelsey, kilisenin szlemesini sekiz yanda imzaladn syledi. Shane bu ortamda
bulunduu sre iinde medyay takip edemediini ve internet
kullanamadn anlatt. Ayrca Sayentoloji dndaki kitaplarn
okunmasna da izin verilmediini, gazete okuyamadn, radyo
olmadn, hibir sosyal aktivite iinde yer almadn belirtti.
D dnyadan tamamen kopuk bir hayatlar olduunu da ekledi.
Bask altnda, acnlacak, gereksiz ve aptal bir kiilie dntrldklerini belirtti. Haftada bir kez annesi ile grme izni
olduunu syledi.
Shane, sekiz yandaki ocuun haftada 35 saat altrldn; ya 14 olduunda grev yeri mutfak ileri olarak deitirildiini; siyah niformalar giyen ocuklarn, ok hzl hareket
ederek, koar adm yaamakta olduunu; gne her sabah yoklamalar alnarak baladklarn syledi.
Shane aklamalarnn devamnda, yedikleri yemeklerin
cretli olduunu; ounlukla kuru fasulye ve pirin yediklerini
anlatrken bu yemek iin de 30 sent dediklerini belirtti. Yemek
nceliinin yetikinlerde olduunu, yemek yeme hakknn kendilerine yetikinlerden sonra geldiini vurgulad. Yetikinlerin
ne isterlerse yemeye haklar olduunu, sra kendilerine geldiinde ise kalan yemeklerle yetindiklerini aklamalarna ekledi.
Yemein kimi zaman ok az kaldn ve kendileri iin yeterli
olmadn syledi. Yaadklar yerin ise, amurlu ve kirli bir yer
olduunu, bu amurlu ve pis ortamda uyuduklarn, altklarn aklad. Bu kurumun, insanlar neden byle kt koullarda
yaatt sorulduunda, Shane, Disiplinin ok nemli olduunu
ve d dnyadaki insanlarn ktlklerine kar hazr olmamz gerektiine inanldn syledi.
Shane 15 yana geldiinde haftann her gn ve her gn
de 14 saat altn aklad. Ticari mutfak olan alt yerde
haftada 100 saat harcadn belirtti. Kendisi ve dier ocuklarn
kle gibi, az uykuyla tm gnlerini yemek piirerek geirdiklerini
anlatt. Haftalk aldklar cretin 4 ile 35 dolar arasnda olduunu
da aklad.
u anda baarl bir bir mimar olan Peta Obrien, on yl
Sayentoloji Kilisesinin ynetici kadrosunda bulunmu. 1997
ve 2000 yllar arasnda da Kilisenin Rehabilitasyon Projesi Gcnde alm. Kendisi, Shane'in burada yaadklarn
onaylayc aklamalarda bulunmutur.
Avukat Grannie O'Donovan zamann bu tarikatn adalet
anlayn aratrarak geirmitir. Kurtulanlara ise danmanlk
konusunda destek olmutur. Ayrca bu tarikatn yanl uygulamalar konusunda, internet ortamnda Anonymous grubu ile
farkndaln yaratlmas konusunda almalarda bulunmutur.
Bamsz Federal Senatr Nick Xenophon bu grubun karanlnn aydnlatlmas konusunda balatlan kampanyay
desteklediini bildirdi. Yaananlarn ocuk tacizcilii olduunu,
bir eit ocuk klelii olduunu vurgulad. Yetkililerin bu durumu acilen polisin de desteini alarak aratrmas gerektiini
aklad. Ayrca bu kuruluun vergi demediini de ekleyerek
dier vergi mkelleflerinin aalandn belirtti.
Senatr Nick Xenophon, bu insanlk d uygulamay, yeri
likileri Federal Bakanna tad aklamasnda da bulundu.
Grdnz gibi, yasalar, uluslararas szlemelere atlan
imzalar, kafalar deimedike hi bir ie yaramyor. Tpk ocuk Gelinlerde olduu gibi ...
Uluslararas anlamalara, szlemelere gre 18 yan altnda yaplan her evlilie, ocuk evlilii, 18 yan altnda evlenen
her kza ocuk gelin denmektedir. Onlu yalardaki kzlarmz,
bir ka bin liralk balk paralar karl, krkl, ellili, altml ve
hatta yetmili yalardaki erkeklerle evlendirilmektedirler.

Mays - Haziran 2012

ocuk
Haber
Hacettepe niversitesi Nfus Ettleri Enstits tarafndan
yaplan Nfus ve Salk Aratrmalar'na gre, Trkiye'de kzlarda evlenme ya 12'ye kadar dmektedir.
15-19 ya aralnda kzlarda evlenme oran, sve'te %
0,4, Kanada'da % 0,6, Fransa'da % 0,6, Finlandiya'da % 0,6,
Japonya'da % 0,7, Almanya'da % 1,2, Belika'da % 1,6,
ngiltere'de % 1,7, spanya'da % 2,3, Hollanda'da % 2,4,
talya'da % 3 ve Amerika Birleik Devletleri'nde % 3,9.
Geri kalm lkelerde ise, 15-19 ya aralnda kzlarda evlenme oran yle:
ili'de % 11,7, Azarbeycan'da % 12, Arjantin'de % 12,4,
Peru'da % 12,5, Lbnan'da 13,2, Msr'da % 15,9.
lkemizde ocuk gelin oran % 15,5 olarak saptanm.
Ancak bu oran gerei yanstmyor. nk bu veri ileri Ba-

kanl Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrl'nden alnan resmi nikah bilgileriyle saptanm. Oysa ki, dini nikaha
dayanan evlilikler de buna eklendiinde, bu rakkamn %30-35
arasnda olduu tahmin ediliyor.
Uluslararas szlemeler var m? VAR.
Yasalar, yasaklar koymu mu? KOYMU.
Peki neden bu utan tablosunun rakamlar hala ykseliyor.
nk deimeyen bir ey var:
KAFALAR...
Kaynaklar
CRINMAIL
a) http://www.crin.org/email/crinmail_detail_popup.asp?crinmailID=4111
b) http://www.crin.org/email/crinmail_detail_popup.asp?crinmailID=4139
Mehmet Cokundeniz : ocuktan Gelin Olmaz, Posta Gazetesi 2012.

Posta Gazetesi - 23 Nisan 2012

6

ALIMA ORTAMI

Mays - Haziran 2012

ocuk
Emei

cretsiz Aile isi ocuklar ve Sorunlar

lfiye ELKKALP*
cretsiz Aile isi ocuk
Birlemi
Milletlerin
ocuk
Haklarna
Dair
Szlemesinin 1. Maddesine gre 18 yana kadar her
insan ocuktur. Szleme; tm ocuklarn eit olduunu,
salkl ve yeterli beslenme hakkna sahip olduklarn, eitim ve oyun oynama haklar bulunduunu ifade etmekte,
ocuklarn almamalar, istismar edilmemeleri gerektiini
belirtmektedir. ocuk olarak tanmlanan bu ya grubundakilerin alma yaam iinde yer almamasna iaret edilmektedir. Ayrca Uluslararas alma rgtnn (ILO) En
Dk alma Yana likin 138 No.lu Szleme (1973)
hkmlerine gre en kk alma ya 15dir. lkemizde
gerek Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szlemeyi
gerek ilgili ILO szlemesini imzalayarak ocuk tanmn
yasal olarak onaylamtr. Buna karlk birok lkede olduu gibi lkemizde de ocuklar alma yaamnda yer
almakla olup hatta olumsuz koullarda almaktadrlar.
ocuklar, tm dnyada olduu gibi lkemizde de ailelerine ekonomik katk salamak amacyla bedensel, ruhsal
ve sosyal geliimlerini aksatan ilerde alrlar ve alan
bu ocuklarn byk ounluu cretsiz altrlmaktadr. zellikle kayt-d sektrlerin aile iletmeleri nitelii
tamas, ok kk retim birimleri olmas ve iyerlerinin
herhangi bir kayda tabi olmadan retim faaliyetlerinde bulunmas, bu iyerlerinde aile retimine katkda bulunmak
zere youn bir biimde ocuk emeinin smrlmesine
olanak salamaktadr. Bu ocuklarn kk bir ksm eitim
ve almay bir arada yrtrken, ok daha byk ksm
her seviyedeki dzeydeki eitimi terk ederek aile btesine
katkda bulunmak iin cretsiz aile yardmcs olarak youn
bir ekilde retken olmayan ilerde istihdam edilmektedir
(Bilir 2004, Glolu 2005).
Trkiye statistik Kurumuna (TK) gre cretsiz aile
iisi; aile fertlerinden bir ya da bir kann sahip olduu iletmelerde herhangi bircretalmaksznalanailebireyi olup bu kiiler ancak e, ocuk,anne,baba,amcavb.akrabalarolabilir eklinde tanmlanmaktadr (TK). Tarm ii
byle bir birim olarak kabul edilmekte olup cretsiz aile iileri en ok bu sektrde istihdam edilirler. Tarm ailesi olarak
alan birok kii aile reisi, serbest meslek kabul edilirken
geri kalan (kadn ve ocuklar) cretsiz aile iisidir. Kk
alanlarda yaplan tarm ileri ou kez aile iletmesi eklinde olduundan genellikle ailenin btn bireyleri almak
durumunda olup, birok lkede tarm alanlar cretsiz
aile iisidir (Etiler 2011). rn miktar zerinden deme
yaplan plantasyonlarda, ocuklar, aile biriminin bir paras
olarak, ailenin toplam kazancn arttrmak iin altrlmaktadrlar. Tarm ve krsal alanda alan ocuklarn, cretsiz
aile iisi olarak istihdam da son derece yaygn bir istihdam biimidir (Eurofound 2007, Karakoyun 2007).
TKin 2006 tarihli ocuk gc Aratrmasna gre,
6-17 ya grubundaki ocuk says 16 milyon 264 bindir.
6-17 ya grubundaki ocuklarn 958 bini altrlyor. Bunlarn 420 bini cretsiz aile iisi, 392 bini tarm iisi konumundadr (TK, 2006). Tarmda 392 bin altrlan
bu ocuklar da, tpk anneleri gibi, cretsiz aile iisi
konumundadrlar. TK ubat 2011 verilerine gre cretsiz aile iilerinin %92si kayt d, tarmdaki cretsiz aile
iilerinin %95i kayt ddr (TK, 2011). Bu durum, kaytdln daha ok krsal blgelerde tarmsal faaliyetlerle
uraanlarda, zellikle de cretsiz aile iilerinde younlatn gstermektedir.
* r. Gr., Namk Kemal niversitesi Salk Yksekokulu
ALIMA ORTAMI

Resim:http://www.urfastar.com/225-kz-ocuu-tarladan-okulatransfer-oldu-3135.html

cretsiz aile iilii, yanlzca tarmsal retimle de snrl deildir. ocuklar, oturduu konuta yakn yerde alan
anne-babann alt iletmelerde, ebeveynleri ile birlikte
alabilmektedirler. Dnyann eitli blgelerinde ocuklarn genel olarak altrldklar alanlar; ev hizmetlerinde,
bal i gc, seks ticareti ve istismar, endstri ve iftlik,
sokak satcl, aile ile birlikte almadr (NDWM 2010).
ocuk iilii, fakirlikle ilikili olup, ocuklarn almasnda toplumsal, ekonomik, politik etkenler nemli rol
oynamaktadr. zellikle bu ocuklarn geldikleri ailelerin
davranlarnda ekonomik faktrlerin belirleyici olduu bir
gerektir (Yldz 2007). Az gelimi lkelerde, ocuklar, ailelerinin geimlerine yardm etmek iin almaktadr. Her
gn, hem zengin hem de fakir lkelerde fark etmeksizin,
milyonlarca ocuk gnlerini, yemek yaparak, temizlik yaparak ve kendilerinden daha kk olmayan ocuklarn
bakm, bahe ileri gibi yetikinlerin her dediini yapmaya hazr bir ekilde alarak geirmektedir. Ev hizmetisi
olarak adlandrlan bu ocuklardan bazlar aile yannda,
bazlar ayr evlerde de altrlmakta; ou emeinin
karln ok az almakta ya da alamamakta; yemek ve
barnma karlnda almaktadrlar. ILOya gre, ev hizmetleri, gerek deerinin altnda gsterilmektedir. nk
zellikle kadnn doutan grevi, toplumsal rol olduu
varsaylmakta; ek bir beceriye gerek olmad kabul edilmektedir. 16 yan altndaki kz ocuklarnn ounun, dier i kollarndan daha ok, yaygn bir ekilde ev ilerinde
altrldklar belirtilmektedir (NDWM 2010).
cretsiz Aile isi ocuklarn Sorunlar
Milyonlarca ocuk, ocukluk an yaamadan, temel
gereksinimleri giderilmeden, ok erken yalarda, alma
yaamna atlmaktadr. ocuun oynamak, renmek, hayal kurmak, dinlenmek, zgrln snrsz ve basksz
yaamak iin zamana, mekana ve frsata duyduu gereksinme, alma yaamna girmesi ile snrlanmaktadr.
alan ocuklar ou kez ocukluklarn yaayamamaktadrlar. Ar ve salksz alma koullaryla, bedensel
geliimleri kadar ruhsal ve sosyal geliimleri olumsuz etkilenmektedir. Sokakta, tarlada ya da eitli atlyelerde alan ocuklar, alma esnasnda, eitli ihmal ve istismar
biimleriyle karlamaktadr (Yldz 2007, Bilir 2004).
cretsiz aile iisi olan ocuklarn hareket edebilme
zgrlkleri, aileleri ve arkadalar ile iletiime geebilmeleri, okula devam veya buna benzer hizmetlere eriimleri
Mays - Haziran 2012

ocuk
Emei
alma artlar aileye baldr. Onlarn bu ekilde izole
edilmeleri gerektiinde yardm kaynaklarna ulamalarn,
hem de bu hizmetleri gren smr ve istismara urayan
ocuklara ulamay engellemektedir (Karadoan 2010).
Salk riskleri
Deiik sektrlerde, cretsiz aile iisi olarak alan
ocuklar, sektre zg birok salk riski ile kar karyadr. ocuklar, zellikle i kazas bakmndan, yetikinlere
gre daha fazla risk altndadr. ocuk, fizik g olarak yetikin kiiye oranla daha zayftr ve yapaca tehlikeli bir
hareketin sonucunun nemini yeterince kavrayamamaktadr. Ayrca ocuklar oyun eilimi nedeniyle yapt ie gereken nemi veremez. Bazen de ocuk, kendisini kantlama
abas ile riskli davranlarda bulunabilmektedir. Bu zelliklerinden dolay ocuklar, kazalara daha sk maruz kald iin, alma ortamnda savunmasz grup olarak kabul
edilmektedir (Bilir 2004).

feksiyon hastalklar, zellikle ocuklarda daha sk ortaya

kmaktadr (Bakrc 2011). Gmen tarm alan ailelerin
ocuklar da, evsizlik, yoksulluk, eitim yetersizlii, psikososyal ve geliimsel riskleri de sk sk deneyimlemektedirler (Hansen 2003). Tarmda alanlarn tamamna yaknnn koruyucu i sal hizmetlerine ulaamamas da
zellikle temel i sal hizmetleri asndan en nemli
eksikliklerden birini iaret etmektedir.

Resim: http://evrensel.net/news.php?id=12313

Ev ilerindeki cretsiz aile iisi olan ocuklar ise keskin aletler, scak t, kaynar su, elektrikli cihazlar ve temizlik amal kimyasallar kullanmak zorunda kalmaktadrlar.
Bunlarn kullanmnda, genellikle eitimsiz olup, koruyucusuz kullanma yaygndr ve en ok zehirlenmeler, yanklar,
elektrik arpmalar ve yaralanmalar meydana gelmektedir
(NDWM 2010).

Resim, http://eurolinknews.com/2009/12/09/tainted-money-eurobanknotes-linked-to-child-labour adresinden alnmtr.

cretsiz aile iisi olarak, en ok tarm sektrnde ve

evde alan ocuklarda ok farkl salk riskleri bir arada
olabilmektedir. Tarmda ve evde cretsiz aile iisi olarak
alan ocuklarda akut ve kronik zehirlenmeler, motorlu
ara kazas, madde bamll, su ileme eilimi, uzun
alma saatleri, ortamn iklim koullar, taciz, cinsel yolla
bulaan hastalklar, istenmeyen gebelikler, psikolojik travma gibi bir ok salk riski olabilmektedir (Bakrc 2011,
Bilir 2004). Ayrca alan ocuklar, daha dk salk dzeyine sahip olup, beslenme sorunlar, malntriyon, uzun
dnemde psikososyal geliimlerinde bozulma, iyerindeki
ara ve gerelerin ocuklar iin ergonomik olmamasndan
kaynaklanan kazalar ve kas iskelet sistemi sorunlar daha
sk grlebilmektedir (Bilir 2004).
Tarm alannda, ilerin younlat ekim ve hasat dnemlerinde alma sresi ok uzun olabilir. Bu sre ou
zaman gn doumundan akam gne batncaya kadar
olmak zere 12-16 saat srebilir (Bilir 2004). Bu alanda
cretsiz aile iisi olarak alan ocuklarda, uzun alma
saatlerinde, ar yk kaldrma ile geliimsel bozukluklar,
bcek srmalar, scak arpmas, ime kullanma suyu yetersizlii ile enfeksiyon ve paraziter hastalklar, pestisitlere bal zehirlenmeler, mantar zehirlenmeleri, ergonomik
olmayan ara-gereler nedeniyle yaralanmalar, traktrden
dmeler, atlardan dme gibi i kazalar daha sk yaanmaktadr (Bilir 2004, Onell 2005).
Tarm iilerinin yaadklar ve altklar ortamlarn uygunsuzluu, zellikle gezici tarm iileri iin byk
sorunlar oluturmaktadr. evre hastalklarnn, bata su,
gda ve barnma gvenliinin olmamasndan kaynakl en8

ALIMA ORTAMI

stismar ve iddet riski

ocuklar, alma ortamnda sk sk szl ve fiziksel
iddete maruz kalmaktadrlar. Szl iddet biimlerinden
en ok alay etme, aalama, hakaret etme, barma, kfretme, fiziksel iddet biimlerinden dayak atma, tekmeleme, sktrma, ar altrma, yemeksiz brakma grlmektedir (Karadoan 2010). Kz ocuklar evde, sokakta
veya alt yerdeki kiiler tarafndan cinsel tacize sklkla
maruz kalmaktadrlar. Bu tr istismar durumlarnda ocuklarda ar psikososyal sorunlar hatta intihar olaylar yaanmaktadr.
Eitimsiz braklma riski
almak zorunda kalan ocuklarn byk ounluu,
yeterli eitim olanaklarna sahip deildir. ncelikli olarak
yapaca i, n planda tutulmakta; arta kalan zaman eitim
iin ayrlmaktadr. Ancak tamamen eitim hakkndan yok-

Fiek Enstits alan ocuk Karikatrleri Arivi, brahim

Tuncay 2010
Mays - Haziran 2012

ocuk
Emei

Kaynaklar
-Bakrc, Nadi (2011), Tarmda alanlarn Sal Ve Gvenlii. Mesleki Salk ve Gvenlik Dergisi, Ocak, ubat Mart 2011,
7-12.
-Bilir, Nazmi, Yldz Naci. (2004), Sal ve Gvenlii. Hacettepe niversitesi Yaynlar, Ankara.
-Etiler, Nilay (2011), Tarmda Kadn Emeine Ksa Bir Bak.

ALIMA ORTAMI

> Sayfa 23n yant

Sonu
alan ocuklar, nemli toplumsal sorunlarmzdan biri
olmakla beraber, ayn zamanda yoksulluun da gstergesidir. Gelimekte olan lkelerde milyonlarca ocuk cretsiz
aile iisi olarak altrlmaktadr. Ayn yataki arkadalar
ocukluklarn zgrce yaarken, okullarda eitim alrken
altrlan ocuklarn byle bir ans az olmaktadr. Eitim
alamayan ocuklar genellikle alan ocuklarlardr. Onun
iin de toplumsal yaama katlmlar da snrl alanlarda
olmaktadr. alma yaamna ilikin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmayan ocuklarn salk riskleri artmakta ve
i kazalarnda yaralanan ya da len ocuk iilerin says,
tm kayt d tutma abalarna karn nemli rakkamlara
varmaktadr. alma yaamna ocuk yataki bireylerin
katlmalar, insan haklarna aykrdr.
ocuk emeinin sona erdirilmesi iin tm topluma ve
devlete nemli grevler dmektedir. lk hedef, sosyal gvenliin toplumun her bireyini kapsayacak ekilde ve insanca yaama elverecek dzeyde olanaklar salamasdr.
Bu salanana kadar, ister cretle alsn ister cretsiz
alsn, isterse okul d zamanlarda gelir elde etmeye
alsn, tm ocuklar her trl tehlikeden esirgeyecek
nlemleri almak zorundayz.

K DAKKA DN

Resim, www.derik.bel.tr/bilgi57-PELJINDEN-BILIMSELCALISMA.htm

Mesleki Salk Ve Gvenlik Dergisi, Ocak, ubat Mart 2011, 2730.

-Glolu, Tuncay (2005), The Reality of Informal Employment in Turkey Visiting Fellow Working Papers. Paper 9. http://
digitalcommons.ilr.cornell.edu/intlvf/9
-Hansen, Eric. Donohoe, Martin (2003), Health Issues Of Mgrant And Seasonal Farmworkers. Journal Of Health Care For The
Poor And Underserved Vol. 14, No. 2.
-Karadoan, Emirali (2010), ocuk Ev Hizmetisi: Tehlikeler,
stismar. alma Ortam, Kasm Aralk, 2-4.
-Onell, H. David (2005), Krsal Kesimde Mesleksel Gvenlik
ve Salk, alma Ortam Dergisi, Eyll - Ekim Say: 82.
-Yldz, zkan (2007), alan ocuklar: Sorun mu? zm m? Gaziantep niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2):134143.
-Eurofound, EWCO , (2007). Unpaid work prevalent in agricultural sector. http://www.eurofound.europa.eu/ewco/2007/02/
RO0702099I.htm (Eriim 20. 04.2011)
-NDWM, (2010). Child Domestic Workers, http://www.ndwn.
org/about-dw/child-dw.asp
-http//:www.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?...report... tanmlar
-ocuk gc Aratrmas. Haber blteni. Say 61. 20 Nisan 2007 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=482
(eriim15.05.2010.
www.derik.bel.tr/bilgi57-PELJINDEN-BILIMSEL-CALISMA.
htm

Ne yaplmal ?
1. Yksekten dmeler, zellikle yeterli ykseklikte
salam korkuluklarla veya ayn korumay salayabilen baka yollarla nlenecektir.
2. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde
bir ara korkuluk ve tabannda eteklik bulunacaktr.
3. Yksekte almalar ancak uygun ekipmanlarla
veya korkuluklar, platformlar, gvenlik alar gibi
toplu koruma aralar kullanlarak yaplacaktr.
4. Platformlarda alan iiler vcut tipi emniyet kemeri, baret, i gvenlii gzl, eli tabanl (ivi
batmaz), elik burunlu i gvenlii ayakkabs ve i
eldiveni kullanacaktr.
5. naat ve montaj sahasnda baret, i elbisesi, kolay
grlmeyi salayan yalekler vb. olmayan hi bir
kimse bulunmayacak.
6. alma platformlar, geitler ve iskele platformlar,
kiileri dmekten ve den cisimlerden koruyacak
ekilde yaplacak, boyutlandrlacak, kullanlacak
ve muhafaza edilecektir
7. Vincin, sapanlarnn ve balant elemanlarnn; Yrrlkteki mevzuata gre, periyodik olarak kontrol,
test ve deneyleri yaplacakt.
8. in teknii ynnden zorunlu olmadka kaldrlan
ykn altnda insan bulunmamas iin gerekli tedbir alnacaktr. ilerin bulunabilecei korunmasz
alma yerlerinin zerinden yk geirilmeyecektir.
Bunun mmkn olmad hallerde uygun alma
yntemleri belirlenerek uygulanacaktr.
9. Kaldrma aksesuarlar, sapann ekli ve yaps dikkate alnarak, kaldrlacak yke, kavrama noktalarna, balant elemanlarna ve atmosfer artlarna
uygun seilecektir.
10. ilerin ie giri ve periyodik salk muayeneleri
yaptrlacaktr. vb.

sun olan alan ocuk says da kmsenmeyecek kadar

oktur. Genellikle krsal alanda cretsiz aile iisi olarak
alan ocuklarn bir ksmnn, eitime ulama olanaklarna el konulmutur. Okul harc, kitaplar, niforma ve ulam
maliyetleri gibi sorunlar bu durumu daha da zorlatrmaktadr. Eitimden alnarak kardelerine bakmak zorunda
braklan ve ar i yk nedeniyle ders almaya frsat
bulamayan ocuklar eitim anslarn yitirmektedir (Karadoan 2010).
Derik Belediyesinin, mevsimlik kadn iilerle yapt
bir aratrmada, 81 aileden 51inin okullar kapanmad
halde, ocuklarn da kendileriyle birlikte, igc olarak almaya gtrdkleri; ocuklarn da okul dneminde ie gitmek zorunda kaldklar ve bu nedenle srekli derslerinden
geri kaldklar; ie gitmeyen arkadalaryla eitim dzeyleri
arasnda ok byk bir farkn olutuunu belirtmilerdir
(www.derik.org).

Mays - Haziran 2012

 Sal
Gvenlii

Merdiven Gvenlii
Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)

(Fotoraf 2)

(Fotoraf 1)

nya kurulaldan beri gne her gn domakta ve

her akam batmaktadr. Bu deyim kazalarn tarihinin, insanlk tarihi kadar eski olduunu ifade etmek
iin (ou kez) kullanlr. lk insan, tehlikeli artlar ve risklerle dolu hayatnda, yaamn srdrmek ve ilkel hayvanlardan korunmak iin areler arad. Tepedeki marasna
erimek iin, tek gvde zerine balanm basamaklar
bulunan kaba ve tehlikeli bir eit merdiven kullanmaya
balad. Bugn, bu bizim iin gvensiz bir durum ve gvensiz bir hareket olarak grlr. Oysa ilk insan iin nemli
bir gelime idi [1] .
Merdivenlerin insanlar kadar eski olduu sylenmektedir. Bu dorudur, ilkel insanlar bunlar binlerce sene nce
kullanmlardr. Buna ramen, acaba insanlar bunlar bugn bile tam anlam ile kullanmasn biliyorlar m? Buna
verilecek yant yalnzca Hayr dr. nk merdiven(ler)le
ilgili kazalarn okluu bu cevab dorulamaktadr[2] .
Bugn(de) insanln en ok kulland aralardan biri
(her eit) merdivendir. Merdivenin kullanlmad fabrika,
atlye, depo, ofis, antiye (hatta ev) yok gibi.
Kemalpaa Bornova karayolunda bir otomobil ile
seyrederken, karayolunun hemen kenarndaki bir iyerinde duvara dayanm, bir iki kii ile kolay kolay zaptedilemeyecek byk bir metal merdiveni ve hemen yaknndan
geen yksek gerilim (elektrik) hattn grnce; Ne kadar
tehlikeli bir durum ve ne kadar yanl yaplm bir merdiven, her an ciddi bir kaza olabilir dedim kendi kendime
(Fotoraf 2). Biraz sonra aracn radyosundan haber(ler)i
dinlemek geldi aklma. lk duyduum haber
Denizlide bir iyerine reklam afii asmaya alan alt
iiden ikisi, kullandklar demir merdivenin yksek gerilim hattna temas sonucunda akma kaplarak hayatn
kaybetti, 4 yaraland [24 Mart 2012] [3,4].
Medyada , olay yerinde kullanlan (hi de gvenli olmayan) merdiven grntleri yer ald (Fotoraf 3).
Benzer haberlerle ne yazk ki, ok sk karlalmaktadr.
Yksekten dme ile ilgili tm bildirilen (raporlanan)
kazalarn te biri tanabilir (el) ve sabit merdivenlerden

Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)
Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim
Kurulu yesi

10 ALIMA ORTAMI

(Fotoraf 3)

kaynaklanmaktadr. rnein ngilterede her yl 1200 byk/nemli (major) yaralanmann ortalama 14 lmle sonulanmaktadr [5] .
Bu yaralanmalarn ou ekipmann uygunsuz ya da
yanl kullanmndan kaynaklanmaktadr [5] .
lkemizde merdivenlerden kaynaklanan kazalalrn
nedeni; (genel gzlemimiz) merdivenlerin standardlara
uygun yaplmamas, uygun bulundurulmamas ve gvenli
kullanm konusunda yeterli bilin dzeyine eriilememesidir. rnein:

(Fotoraf 4)
Bir iyerinde; resimde sol tarafta bulunan merdiveni
kullanarak ofis damna kmak isteyen bir (eitimli !) personel merdivenin kaymas sonucu dm kolunda ve ayak
bileinde krklar olumutur (Fotoraf : 4).
Bu yazda alma ortamnda, merdivenlerden kaynaklanan genel olarak kazalarn, zel olarak i kazalarnn
azaltlabilmesi (hatta nlenmesi) iin , En sk kullanlan
merdivenler nasl olmal ve nasl kullanlmaldr? sorusu
yantlanmaya allmtr.
Merdiven gvenliinin en nemli pf noktalar [6,7]
El merdivenleri en az 113 kglk tek bir konsantre
yke dayanacak ekilde tasarlanm/yaplm olmaldr.
Basamaklarn ap metal merdivenler iin en az 19
mm, ahap merdivenler iin de 28 cm olmaldr.
En az 40 cm geniliinde, ayn merkezde eit ve en
fazla 30 cm dikey aralkl basamaklar olmaldr.
Boyanmaldr (eer metal ise !) veya konulaca /
bulundurulaca yerin gereksinimlerine gre bozulmaya/paslanmaya (vb.) kar gerekli ileme
(galvanizleme, paslanmaz elikten imalat gibi) tabi
tutulmaldr.
Her gn kullanm ncesi kontrol edilmeli (merdiven
ayaklar dahil),
Sabitlenmeli (bu olas deilse bir kii tarafndan tutulmal) ,
Zemin salam ve dz olmaldr.
Gvenli bir zemin iin maksimum yan eim 16o
(merdiven basamaklar uygun bir eyle dz konuma
getirilmeli-dir)
Mays - Haziran 2012

 Sal
Gvenlii
En stteki basamak zerinde allmamaldr. Bu
ksm elle tutunmak iindir .
Her zaman noktann merdivene temas halinde
olmasna dikkat edilmelidir (2 ayak ve 1 el veya 2 el
ve 1 ayak gibi).

Gvenli bir zemin iin maksimum geri eilim 6o

Merdivenin st ucu salam bir yere dayanmaldr
(plastik oluklar olmaz)
Baslan yerler temiz olmal, kaymamaldr.
Dz merdiven kullanm

(Fotoraf 5) : Birden ok kiinin, ayn anda, trmand

bir merdiven
El merdivenleri yalnz bir kii (!) iindir. Bir merdivene ar ykleme yaplmamal ve ona vurulmamaldr.
Merdivenler elektrik tellerine (hatlarna) veya (asit,
kimyasal, siprinkler yamurlama sistemi gibi) ilketme borularna yakn konulmamaldr.

alma sresi ksa olmaldr (en fazla 30 dakika)

Tanan eyler hafif olmaldr (en ok 10 kg) .
Merdiven as 75o 4te 1 kural (yukar doru beher
4 birim iin da doru 1 birim) olmaldr (sabit dik
merdivenler iin 900lik bir eim tercih edilmelidir)
Trmanrken her zaman merdivene tutunmal,

Merdivenin en stteki basamanda ayakta durulmamaldr.

Ar uzanlmamaldr. Kullancnn kemer tokasnn
merdiven ayaklar arasnda kalmasna dikkat edinmeli ve alrken iki ayak da hep ayn basamak
zerinde tutulmaldr.
ALIMA ORTAMI

(Fotoraf 6)
Mays - Haziran 2012

11

 Sal
Gvenlii
Elektrikle ilgili ilerde veya enerji hatlarnn bulunduu ortamlarda alrken metal (iletken) merdiven
kullanlmamaldr. Elektriin mevcut olduu ortamlarda alrken fiberglas, izolasyonlu merdivenler
tercih edilmelidir (Fotoraf-4).
iddetli rzgarl havalarda merdiven dzenei kurmaya ya da kullanmaya kalklmamal, zellikle de
hafif metal merdivenler ve fiberglas olanlar kullanmaktan kanlmaldr. Rzgar iddeti, gvenli olarak
merdiven kullanmna izin verecek kadar azalncaya
kadar beklenilmelidir.
Merdiveni kap girilerine yerletirmekten kanlmaldr. Eer kanlmaz olarak merdivenin konulmas
gerekiyorsa kapy kilitleyin veya grev tamamlanncaya kadar bir kiinin gvenlik asndan nbet
tutmas salanmal ve i bitiminde merdiven kaldrlmaldr.
ok gerekli olmadka merdiven buz ya da karn
zerinde kullanlmamaldr. Eer byle bir zeminde alma zorunluysa, merdiven ayaklarnda ivili
veya kaymayan uygun gvenli malzeme kullanlmal
ve merdivene trmanmadan nce, merdivenin yeri
skca tuttuundan emin olunmaldr.
Merdivenin kullanlaca alanda trafik varsa, uyar iaretleri ve barikatlar koyarak trafii merdivenin
bulunduu noktadan uzak tutmaldr. Eer olas deilse bir kii merdivenin altnda gvenlii salamak
amacyla bekletilmelidir.
Merdiven kullanlrken (zerindeyken) kesinlikle konumu deitirilmeye kalklmamaldr.
Kullanc inerken ve karken merdiveni karsna almal ve her basama adm adm inip ve kmaldr.
Merdivenleri enerji hatlarndan uzak tutmak amacyla her zaman yatay olarak tamaldr.
Merdivenler yalnzca yapl amalarna uygun olarak kullanlmaldr. Kesinlikle yry yzeyi gibi yatay pozisyonda kullanlmamaldr.
Hastayken ya da tedavi altndayken kesinlikle el
merdiveni kullanlmamaldr.

Ar uzanmayn. Kemer tokanzn merdiven ayaklar arasnda kalmasna dikkat edin ve alrken iki
ayanz da hep ayn basamak zerinde tutun [7].
ardakl Sabit Dik Merdivenler

Katlanr merdiven kurulumu

ardakl sabit merdivenler genellikle dz ve dik bir
yzeye sabit olarak tesbit edilirler. Bu durum 7 m.
ykseklie veya daha fazla yksekliklere eriilmesini salayan merdivenlerin sabit olmalar, birok
lkenin i sal ve gvenlii mevzuatnda art koulmaktadr.
Btn sabit dik merdivenlerin ardaklar, merdivenlerin ulat zeminden en az 1 m. (90 100 cm
arasnda) ykseltilmelidir.

Her gn kullanm ncesi kontrol edilmeli (ayaklar dahil) ,

Tam almas iin yeterli alan olmasn salamal,
Kilitleme tertibat kullanlmal,
Zemin salam ve dz olmaldr .
Baslan yerler temiz olmal, kaymamaldr
Katlanr merdiven kullanm
alma sresi ksa olmaldr (en fazla 30 dakika)
Tanan eyler hafif olmaldr (en ok 10 kg)
Basamaklar zerinde elle gvenli bir ekilde tutunabileceiniz bir yer yoksa, en stteki iki basamak (geri
yaylanan/ift tarafl katlanr merdivenlerde en st
basamak) zerinde almayn
Yan durarak almaktan kann
12 ALIMA ORTAMI

(Fotoraf 7-8) ardakl sabit merdiven rnekleri.

Mays - Haziran 2012

 Sal
Gvenlii
Sabit merdivenlerin ardaklar alt bata yerden en
az 210 cm, ve ok 240 cm yksekte olmaldr. Ayn
zamanda ardaklarn alt balarndaki giri azlarnn ap , ardan apndan 10 cm daha geni olmaldr.
ardaklar (kafes), sabit dik merdivenlerin basamaklarndan en az 70 cm . ve en ok 75 cm. Uzakta
olmaldr. ardaklarn i yzeyleri przsz ve dz
olarak yaplmaldr (emberlerin kenarlar yuvarlatlmal/tralanmaldr). Dikine konan bara veya lamalarn aralklar ardak emberine en ok 400 ara
ile tesbit edilerek ve bylece aralarndaki en fazla
araln 20 cmyi amamas salanmaldr
Dik merdivenlerde ayan basaca basamaklar ile
gerisindeki duvar ( veya baka sabit ksm) arasnda
en az 18 cm boluk olmaldr.
Dik merdivenlerin yerle (yatayla) as 900den fazla
veya 600den az olmamaldr.
Merdiven basamaklar arasndaki mesafe eit olmal ve bu aralk mesafesi hibir zaman 30 cmyi
amamaldr[8].

(Fotoraf 9-10) ardakl sabit merdiven rnekleri.

6 metreden daha yksee erimeyi salayan ardakl dik merdivenlerde her 9 m.de bir sahanlk bulunmaldr [r: 21 m.lik bir ardakl dik merdivenin 9
ila 18 inci metrelerinde birer sahanlk bulunmaldr]
. Sahanln eni 60 cm.den boyu 150 cm.den daha
ufak olmayp, etraf korkuluk ve sprgelikle evrilmelidir.
Merdivenin alt ve stndeki blgeler ve basamaklar
ya, gres ve dier kaygan maddelerden arndrlmaldr (merdiveni kullanan personelin ayak tabanlar
da yal ve gresli olmamaldr).
Anm veya hasar grm merdiven(ler) kullanlmamaldr.
ALIMA ORTAMI

(Fotoraf 10) ardakl sabit merdiven

Sonu ve neriler
Merdivenler yaplacak iin gerekliliklerine uygun
olarak yaplmal ve kullanlmaldr.
Merdiven kullanmnda karlalan kazalar genellikle
yanl merdiven seimi (her trl merdivenlerinin yanl- standarla uygun olmayan ekilde yaplmas), bakm
veya kullanmndan ileri gelmektedir. Kazalarn birounun ortak noktas; uygun olmayan merdiven(lerin) kullanm, eitim/bilgi eksiklii, kiilerin denge kayb, elektrik
oku ve dmeden kaynakland tespit edilmitir.
Kazalarn nlenmesi, uygun planlama (standard llere uygun merdivenin gerekli yere uygun montaj vb),
doru merdiven seimi, iyi uygulanan bir prosedr, uygun
merdiven bakm ve periyodik kontrollerle olasdr.
Btn alanlar uygun bir ekilde merdiven kullanm
konusunda eitim almaldr.
yerindeki tm tanabilir (el) merdivenlerinin envantri tutulmaldr ve merdiveler dzenli aralklarla (r: en ge
ayda bir) kontrol edilmeli, iyi / salam / kullanlabilir
durumda olanlar (yeil) etiketlerle iaretlenmelidir.
Merdivenler hava tesirlerine ve mekanik darbelere
kar korunacak ekilde muhafaza edilmelidir[2].
Eer merdivenin tamire ihtiyac varsa zerinde TEHLKEL KULLANMAYIN yazan krmz etiket yaptrlmaldr. Bu merdivenin personel tarafndan kullanlmamas iin ulalmayacak bir yere kaldrlmal ve derhal
sorumlularna bildirilmelidir.
Tamir edilen merdiven, Merdiven Kontrolr tarafndan denetlenip, etiketlenmeden, tekrar kullanma sunulmamaldr [8] .
Kaynak
1 . ..,..,Sanayide Gvenlii Eitim Rehberi, Say 1, Gvenliine gir, 2.Bask, alma Bakanl i Sal Genel Mdrl, 1968
Ankara
2. ..,.., Merdivenler, Yap lerinde Gvenlii Tedbirleri, TC alma
Bakanl, i Sal Genel Mdrl, Sosyal Sigorta Kurumu Yayn
No:157, Mars Ofset Ankara 1968 (Bror).
3.
http://gundem.milliyet.com.tr/afis-asarken-carpildilar-/gundem/
gundemdetay/25.03.2012/1519613/default.htm
4.
http://www.haberler.com/reklam-afisi-asarken-akima-kapildilar3476737-haberi/
5.
http://www.hse.gov.uk/pubns/indg402.pdf
6. http://www.hse.gov.uk/pubns/turkish/indg405.pdf
7. http://www.hse.gov.uk/pubns/indg403.pdf
8. ..,.., Accident Prevention Manual for Industrial Operations (Engenering and Technology) Ninth Edition, National Safety Council, USA,
Chicago, Illionis 1988, s.28-30.

Mays - Haziran 2012

13

Toplum

Kkken Olan Byk eyler

Takn YILDIRIM* - Emine DURMU*

on dnemlerde salkl birey ve salkl toplumun

zellikleri ve amac sklkla tartlmakta ve bu konuda birok kurum ve kuruluun grevleri bir arada
ya da ayr ayr tanmlanmaktadr. zellikle eitim-retim
kurumlarnn bu hedefe ulamada nemli bir grev stlendii ve bu nedenle de okul ncesi kurumlarn yaygnlamas gerektii vurgusu yaplmaktadr. Bireyin salkl
olmas iin erken dnemin nemi, okul ncesi kurumlarn
arttrlmas ska vurgulansa da, okul ncesi kurumlarn
da ncesine yeterince dikkat ekilmemektedir.
Dnyaya gelen bir bebekle birlikte aile sistemi ierisinde dinamik bir hareketlilik balar. Bebein doumu bir ok
deiimi balatr. Parmana (2007) gre, yeni bir bebein
doumuyla birlikte bir anne ve bir baba, ayn zamanda
iki dede iki nene, amcalar, teyzeler, halalar daylar, yani
koskoca bir aile doar. te yandan bu yeni durum yeni
anne ve baba olan iftin kendi ebeveynlerine zdeimini
de beraberinde getirecei iin iftin kendi anne-babalarn
yeniden deerlendirmelerine de neden olur. Meshulam
(2007) bu dngy, anne ve babalar kendi ocuklarnn
bakmyla urarlarken onlara kendi dnya grlerini,
deneyimlerini, dncelerini hatta korkularn sunarlar
eklinde ifade etmektedir. Bebein dnyaya geliinin beklenmesiyle birlikte aile sistemi sistem bir seri deiim sreci iine girmektedir. Ancak bebein doumuyla birlikte,
yeni doann psiko-sosyo-kltrel geliimi ve oluumu iin
gemite olann imdiye etkisi sz konusu olmakta, bir
baka deile orada o zaman olann bugne ve gelecee
aktarm gereklemektedir. Freud yaamn ilk be-alt ylnn salkllk ve uyumluluk asndan ok nemli bir geliim ve renme sreci olduunu ifade etmektedir (Burger,
2006; Fenichel, 1974; Freud, 1998; Getan, 1993; Oda,
1999; zakka, 2004).
niversite rencileriyle 12 oturumdan oluan bir
grupla psikolojik danma uygulamasnn eylem/olgunluk
evresindeki oturumu ilgin bir bulguya sahne oldu: Kendisinden sz etmesi ynnde cesaretlendirilen ve bunun
sonucunda sorumluluk alarak davransal amac dorultusunda konuan bir ye, gz temas kurmamak iin yere/
zemine bakarak ve sesi zor duyulur bir tonda sosyal kayg
sorununa ilikin u cmleleri kurdu:
-Babam da pek konumaz, aslnda abilerim de, hatta
dedemgiller de bakalaryla pek rahat deiller konuurken. Ne bileyim, birbirimizle konumaya bile korkuyoruz
sanki.
Grup liderinin -Peki sen bunu neye balyorsun? sorusuna bir dakikaya yaklaan suskunluktan sonra gzlerini yerden kaldrp titreyen bir ses tonuyla verdii yant:
-Bizim ailenin bykleri rahat olmay renememi ve
retemiyor sanrm eklinde oldu.
Tm canllar arasnda yavrusu aresizlik iinde gzlerini dnyaya aan belki de tek canl insandr. Yeni doan
bebek biyolojik ve fizyolojik ihtiyalarnn karlanabilmesi
iin anne ve ya anne yerine geen birincil bakcya adeta
yapktr (Adler, 2000). O nedenle igd ve drtlerden
ibarettir. Zamanla genetik ifredeki programlar kendiliinden etkinleir fakat evreye ilikin alglar da devreye girer.
nsan yavrusunun d dnyaya ilikin bilgileri ematik olarak ileyebilmesi eitim sreciyle mkemmelleecektir ki,
bu da en az be-alt yl srmektedir. Bu sre ierisinde
ruhsal yap da ekillenecek, farkllaacak, salkl ya da
*

Yrd.Do.Dr.nn niversitesi Eitim Fakltesi, Psikolojik Danma ve

Rehberlik Anabilim Dal

14 ALIMA ORTAMI

salksz rntler oluacaktr. Bu evrede ortalama deerleri barndran bir ruhsal yap gerekletirilebilirse normal
bir insandan sz etmek mmkn olacaktr. Ancak, mevcut yap ortalama insan deerlerine uzaksa normal olmayan yani patolojik bir nitelik ortaya kacaktr (zakka,
2004). renmenin en hzl olduu bu dnemde ocuk
evresinde olup bitenleri adeta snger gibi emer. ocuk
bu dnemde ailesine tamamen baml yaadndan zamannn ounu aile ve bakm verenlerle birlikte geirir.
Bu nedenle aile yaam ocuun zihinsel, duygusal ve
sosyal temeli bakmndan en ilevsel unsurdur (Erensoy
ve lden, 2007).
Toplumumuzda Yedisinde ne isen yetmiinde Osun
ve Aa ya iken eilir gibi sylemlerle, erken yllarn
bireyin ileride deimeyecek olan tutumlar ve davranlarn belirlemede nemli olduu ska vurgulanmaktadr.
Yine toplumumuzda pek yaygn kullanlan Anasna bak
kzn al, tarana bak bezini al uyar ve ikazlar sanki
Freudun kuramna destek verir gibidir. Bu sylencede sadece anne-kz ilikisi ve ocuun rol model olarak anneye
iselletirmesi deil annenin yetitirdii ya da yetitiremedii ocuklar zerinde byk bir gc olduu vurgusu
vardr. Yani burada yaplan meslei retmenlik olmasa
da ilk ve en etkili retmenin anne olduu saptamasdr.
Nesne ilikileri kuramna gre, zne olan ocuun nesnesi
olan annesiyle bitiremedii ileri dier nesnelerle yaamn
ilerleyen evrelerinde dier bireyler zerinden yapmaya
almas kanlmazdr. Bu durumun ne tr sorunlara yol
aabilecei sorusuna verilecek yant birden ok kuramn
kavramlarn anmsamay gerektirir: Getalt yaklamnn
bitirilmemi iler, Psikanalitik kuramn transferans ilikileri, Bilisel-davran yaklamn hatal dnce ve
inanlar, ilevsel olmayan davranlar yineleme, Davran kuramn renilmi aresizlik ve Varoluu yaklamn otantik olamama bunlara rnek verilebilir.
nsan varlnn psikososyal varsaym zellikle psikodinamik kuramlardan biri olan Nesne ilikileri ekol iin
vazgeilmez nemdedir. Kernberg (1984)e gre, psiik
aygt sadece vcut hazlarna ynelik drtlerden ibaret
deildir. Bireyi iliki araylar da gdler. iselletirme,
ie yanstma gibi dzenekler ile psiik yapnn tulalar
ben kimliini oluturur. Greenberg ve Mitchell (1983)e
gre bireyin benlik imgesini, yapsn ve duyumlarn anlamak, onun gemiteki ve bugnk ilikilerini anlamakla
mmkn olabilir (Akt. Ardal ve Erten, 1999). Adler (2000),
ruhsal hayatn olmak fiili ile deil, olumak fiili ile anlatlabileceine dikkat ekmektedir. Annenin aracl ile
beslenme ocuun ilk sosyal ekillenmesidir. Bu sosyal
bada, ocuun benlii annenin benliini anlar, bu sayede
ocuun kendisinde birok zellik ve yetenek ortaya kar.
O halde ocuun ekillenmesinde anneyi nemli bir grevin bekledii aktr. Bu grev; ocuun geliimini, daha
sonra sosyal hayatn gerekliliklerine uygun bir ekilde tepki verebilecek ekilde biimlendirmek olsa gerekir. Bilindii gibi, ocuk annesine bal olarak konuur, dinler ve
bakar. Adlere gre anneler sosyal duygunun kaynandaki kiilerdir. Anne bu grevde baarsz kalrsa hayatn
sonraki evrelerinde ocuktaki sosyal duygunun gelimemesi kanlmazdr.
Bu kapsamda yaamn bir taraf iin balamas ve dier
taraf iin balatlmas srecindeki erken zamanda nemli
bir teknik kavram gndeme gelmektedir: Anne ve bebek
arasnda oluan balanma. Bireyi merkezine alan bilim dallarnn akademik sahalarnda, son dnemlerde biMays - Haziran 2012

Toplum
reyin erken dnem ve bu dnemdeki balanma ilikisinin
nem kazand grlmektedir.. Bowlbye (1973) gre, bu
iliki karlkl doyum vermenin yan sra ve gsz tarafn
korunmasn da salar. Balanma gl bir duygulanm
yaratarak bebein kendini gvende hissetmesine yardm
eder. Annenin ilgisizlii ya da eriilebilirliinin zedelenmesi
ise kayg, fke ve kzgnlk yaratr (Masterson, 2008).
Bireyin erken ocukluk deneyimleri rendikleri ve renemedikleri in son derece nemli gstergelerdir. Metaforik bir anlatmla bu durumu bir cinayeti aydnlatmak iin
abalayan dedektiflerin, olay zmek iin cinayet yerinden adm adm geriye giderek olaylar, kiileri, balantlar
aratrarak olay aydnlatma abalarna benzetebiliriz. Bu
durumda da karmza imdinin anlalabilmesi iin gemite, orada olann bulunulmas gerektiini savunan psikanalitik kuram kmaktadr. Psikanalitik Kuramn temel
dayanaklarndan ilki; ruhsal olgu ve srelerin, fiziksel olgu
ve srelerle ayn olduu yani her ikisinde de nedensellik
kuralnn ilediidir. Bir baka deyile, bireylerin gsterdikleri tm davranlarn bir nedeni ve amac vardr. Hibir
ruhsal olgu ve sre kendiliinden ve rastlantsal olarak
ortaya kmaz. Bu noktadan hareketle, sonulara bakarak
nedenlere ulamak olasdr (Ardal ve Erten, 1996; Fenichel, 1974; Oda, 1999). Psikanalitik kuram, insan yaamnn ilk annda balayarak, deneyimlerini belli bir dzene
gre biriktirdiini ve kiiliin bu birikimlerle erken yalarda
olutuunu savunmaktadr. Freud bu dnemleri libidonun
yatrld beden blgelerine gre zmlemitir. Bu blgeler ilkin az, dudaklar ve dil, sonra sfinkter kaslar yani
ans ve kaln barsak, sonra da genital organlardr. Bu
dnemlerdeki etkileimlerde bir sknt-duraksama oluursa geliim durmakta ya da patoloji olumaktadr. Oral
dnemde depresyon, madde bamll ve depresif kiilik
yapsnn temelleri atlr. Anal dnem, obsesif kompulsif
nevroz ve kiilik bozukluunun belirleyicisidir. dipal dnem ise, bunalt ve kaygnn oluumu, fobiler ve birok
nevroz trn oluturur (Fenichel, 1974; Oda, 1999).
Bu bilgiler balamnda, yaamn erken yllar ana
rahmindeki gibi bir durumunda srsn fikri savunulamaz
ki bu gereki olmayan bir sylem olacaktr.. Toplumsal
sistem dikkatle incelendiinde; ounlukla fiziksel, duygusal, eitsel, sosyal ve ekonomik sorunlarla savaan, bir
bebee bile bakacak olana yokken birbirine ok yakn
yalarda birden ok ocuuna bakmak zorunda kalan
annelerle sklkla karlalmas olasdr. Birok alanda
destee ihtiya duyduu halde yeterli destei ailesinden
bile alamayan bu annelerin ocuklarna verebilecei ile
vermesi gereken arasndaki a da ok genilemektedir.
Bireyin salkl oluunda annenin nemine vurgu yapan
Adlere (2007) gre, -ocuklar arasndaki tuhaf kiilikler,
anne ile ocuk arasndaki ilikilerin sonucu olarak ortaya
kmaktadr. Birok ocuun savamak zorunda kald
glkler hatrlanacak olursa ve hayatlarnn ilk yllarnda
dnyaya ayak uydurabilen ya da yaamaktan zevk duyan
ocuklarn ne kadar az olduu dnlrse, ilk ocukluk
izlenimlerinin birey iin ne derece nemli olduunu anlayabiliriz. Bunlar ocuun hayattaki hareketinin ynn
gsteren iaret direkleridir.
Tabi ki anne de dierleriyle birlikte bu sistemin iinde yer almaktadr.. Genel sistemler kuram birletirici bir
kuramdr (Barker, 1998). Kuram nesneleri ve insanlar
ayr ayr deil ilikileri iinde inceler. Sistemik dncede
davran ile o davrann ortaya kt ortam arasndaki
ilikiye odaklanlr ve sistemi oluturan ilikiler ann bir
noktasnda meydana gelen deiimin, a boyunca yaylarak dier noktalar da etkileyecei kabul edilir. Sistemik
yaklamlar, akln sosyal olduu ve ruhsal olgularn da
sosyal olgular yanstt varsaymna nem verirler. Ruhsal problemler sosyal etkileim rntlerindeki sorunlar
ALIMA ORTAMI

olarak grlr. Sosyologlar insann davranlarnn oluumunu analiz ederken bir tanmlama durumu olarak, sosyal
pozisyona, hem doumda alnan bir yap hem de sonradan kazanlan bir yap olarak bakmaktadrlar. Yukarda
vurgulanan akln sosyal olduu temel sayltsna gre
tm ruhsal sorunlar bireyin iinde bulunduu sisteme,
sistemdeki bireyler ve nesnelerle ilikilerine mantkl bir
alma abas olarak deerlendirilebilir. Gerekten, nevrotik olarak tanmlanan bireyin, normal tanmlarna uyan
bireyden farkl davranmas sz konusudur. Bu balamda
nevrotik olanlar ve olmayanlar,,farkl durumlara tepki vermektedirler (Beyatl Doan, 1998; Kayatekin, 1996; Macionis, 1996).
Sonu olarak, salkl birey, salkl toplum oluumuna
katk salamak iin, sistem yaklam ile btncl bak
ve disiplinler aras almalar gerektirmektedir. Bireylerin
geliimleri yalnzca bireysel zellikleri asndan deil, iine doduklar sistem ve bu sistemin zellikleri asndan
da ele alnarak ok boyutlu deerlendirilmelidir. ncelikli
olarak bireyin salkl yetimesinde; kadn ve anne olgusunu ele almak ve annelik eitimleri, kadnn psiko-sosyokltrel geliimini salayan programlar, eitimler ve dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. nk kkken
byk eyler olmakta, bu olanlar ileride olacaklar da
ekillendirecek kadar gl bir etkiye sahip olmaktadrlar.
KAYNAKLAR
Adler, A. (2000). ocuk Eitimi. (ev. K. ipal), stanbul: Cem Yaynevi.
Adler, A. (2007). nsan Tabiatn Tanma. (ev. A.
Yrkan), Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar (3.
Bask), Dou Matbaaclk.
Ardal, C. ve Erten, Y. (1996). Ksa-Dnem Psikoterapiler. Trk Psikoloji Dergisi. 11 (37), 5361.
Barker, P.(1998) Basic Family Therapy Granda: London Toronto Sydney NewYork.
Bowlby, J. (1973). Attachment and Loss: Seperation,
Anxiety and Anger. USA: Basicbooks Publishers.
Burger, J., M. (2006). Kiilik: Psikoloji Biliminin nsana Dair Syledikleri. (ev. . D. E. Sarolu), stanbul:
Kakns Yaynlar.
Beyatl Doan, Y. (1998). Kiileraras likilerde ada
Kuramlar: Genel Sistem Teorisi. (Edt. Y. Beyatl Doan),
Davran Bilimlerine Giri. Ankara: Antp Yaynlar.
Erensoy, E. ve lden, A. (2007). Psikolojik Salmz
Nasl Koruruz? I: ocukluk ve Ergenlik. (Edt. A. N. Karanc, F. Genz ve . Bozo), Ankara: ODT Yaynclk.
Fenichel, O. (1974). Nevrozlarn Psikanalitik Teorisi.
(ev. S. Tuncer) zmir: Ege niversitesi Matbaas.
Freud, S. (1998). Psikopatoloji zerine. (ev. S. Budak), Ankara: teki Psikoloji Yaynlar.
Getan, E. (1993). ada Yaam ve Normal D
Davranlar. Ankara: Maya Yaynclk.
Macionis, J. J. (1996). Society: The Basics. New Jersey: Prenctice Hall. Inc.
Masterson, J., F. (2008). Balanma Kuram ve Nrobiyoljik Kendilik Geliimi Asndan Kiilik Bozukluklar. (ev. H. entrk), stanbul: Litera Yaynclk.
Meshulam, B. (2007). ocuk, Korkular ve Ailesi. Psikanaliz Yazlar: Psikanaliz ve Aile, 15: 37-42.
Oda, C. (1999). Nevrozlar-1. zmir: Halime Oda Psikanaliz ve Psikoterapi Vakf Yaynlar.
zakka, T. (2004). Btncl Psikoterapi. stanbul:
Litera Yaynclk.
Parman, T. (2007). Merhaba Bebek, Merhaba Aile; Bireyin Doumu ve Adlandrma. Psikanaliz Yazlar: Psikanaliz ve Aile, 15: 43-56.
Mays - Haziran 2012

15

Toplum
Tuna Merginle Syleiler - 1

Baba, Torunun Baba Oluyor!

Erdoan BOZBAY

Sevgili Tuna;
Dn gibi anmsyorum. yle sanyorum ki Ankara ehri kuruldu kurulal,
bylesine gzel bir baharla tanmamtr. Aylardan mays, gnlerden cumartesi. Uzun srm bir kn ardndan herkes kendisini ak havaya zor
atm. Parklar, kafeler, sokaklar insan
kaynyor. Sen sokaktakileri bo ver.
Bahar heyecannn yanna bir de tanma heyecan eklenince dedendeki
yrek arpntsn grmeliydin.
Onca kalabaln arasndan kimselere arpmadan, hatta bir Allahn kulunun glgesine bile
dokunmadan nasl cambazlkla ilerledim, hala ayorum.
Kuulu park, Tunal Hilmi derken saptmz yan sokaktaki irice bir apartmann zilini alyoruz. Annen, baban, babaannen, ben, ekinik gzlerle birbirimize kaamak baklar
atyoruz. Bizleri ieri buyur eden grevli tarafndan her bir
ayrnts zevkle seilmi bekleme salonuna alnyoruz. Bizden nce gelenleri ince bir tebessmle selamlyoruz. Onlar
da bizi yantsz brakmyor tabii. Kendimi bir an Mesut nsanlar Fotorafhanesi nde (Ziya Osman SABAnn bir eseri)
hissediyorum Birisi yeni domu(sana gre aabey saylr)
dieri ise senin gibi dnyaya geli iin gn sayan iki karde, anneleri babalar muayene iin sralarn bekliyor. Sra
bize yaklatka heyecan, heyecanla birlikte azda kuruma
artyor. Ka bardak su itiimi, ka kez lavaboya gittiimi tahmin edersin. Derken sempatik doktorumuz anneni muayene
odasna alyor. Ardndan da bizi. Adettenmi. lk tanma trensel havada yaplrm. Anne, babann yan sra bykler
de ailenin minik bireyi ile tantrlrm. Tabii kalpleri buna
dayanacak gteyse.
Lo oda fotoraf baslan karanlk oday andryor. Ayak
balarmn zlme olaslna kar kendimi garantiye almak
iin kap kasasna yaslanyorum. Annen yataa uzanm,
doktor hanm tarafndan ultrason denen aygtla ii grntleniyor. Gzlerimiz ekrana, kulaklarmz alcya odaklanm
vaziyette. Gm gm bir sesle ne kadar olduunu asla kestiremeyeciim bir sre kendimden geiyorum. Doktorun ok
derinlerden gelen clz sesiyle kendime geliyorum. Mutlu bir
d grrken zorla uyandrlm gibiyim.te bebeimizin
kalp atlar Bugne kadar hibir sesin beni bylesine heyecanlandrmadn itiraf etmeliyim. Kulaklarm uulduyor,
ayaklarm yerden kesiliyor, kap pervazna dayanmasam debilirim. Kalp atlarmz sarmaklar misali birbirine dolanyor adeta. Hangisi bana ait, hangisi sana bilemiyorum. Doktor hanm seni rktmeyecek bir sesle aklamalarn srdryor. u boynu, u omzu. Kollarna bakn, ellerine, aman
yarabbim, u parmaklara bakn, ne kadar da uzun! Sanki
kahve falna bakyor.Doktorun tm aklamalar birka dakikay gemiyor sanrm. Ama biz seninle yllardr tanyor gibiyiz. Grdm hibir ey bana yabanc deil. Yoksa yaam
geriye dnler galerisine mi dnyor zamanla? Seninle
tanma sresi boyunca ka kez zamanda yolculuk yaptm, ka kez babann doduu yllara gidip geldiimi anmsamyorum. Karmakark duygularla tam odadan ayrlrken
doktorun sesiyle bir kez daha irkiliyorum. Utanmaktan vaz
geti bizim delikanl. Yanlg pay olmakla birlikte %90 olaslkla bebeimiz erkek! Cinsiyetin hi nemli olmad gereini hayat bizlere oktan retmi durumda. Ama yine de bu
tarifsiz gzel olay ilk kez babamla, yani senin byk dedenle
paylama arzusunun nne geemiyorum. O ksack muayenehane koridoru boyunca u szler beynimin derinliklerinde defalarca yineleniyor. Baba mjde, torunun baba oluyor.
Ailemizin kk dev adamyla biraz nce tantm. Sen bu

16 ALIMA ORTAMI

duygular yaama ansn bulamamtn ne yazk ki. Muhteem bir

eymi baba, tarifsiz bir mutluluk,
nlenemez bir cokuymu. imdilik 7.5 santim boyundaki o mthi
varln kalp atlarn duymalydn
baba, omuzlarn, kollarn, burnunu
grmeliydin. Hele de parmaklarn.
Yaa sevgili Tuna, o gn, ylesine tarifsiz, ylesine karmak
duygular sarmalnda geti ki, sadeletirerek anlatmak, duyumsananlar elle tutulur klmak, yaananlar
szcklere dkmek ok zor imi. Umarm ileride bu satrlar okuduunda beni daha iyi anlarsn. Gzlerinden pyor
yaama ve de bizlere merhaba diyecein gn sabrszlkla
bekliyoruz.

Arkam, nm, sam, solum SOBE

Sevgili Tuna;
Haberi ilk duymann heyecan yerini yeni heyecanlara,
yeni beklentilere brakt zamanla. ncelikle iyi dilekler sraland bir bir. Anal babal bysn, salkl olsun, ansl olsun, ailesine, vatana millete, insanla yararl olsun, olsun
Olsunlar giderek yerini yeni meraklara, yeni bilinmeyenlere brakt. Bakalm boyu ne kadar olacak, gzleri renkli mi
olacak(sanki renksiz gz varm gibi) huylar kime benzeyecek. Ve daha bir yn cekler caklar
Oysa bizler iin nemli olan, ncelikle annenin salkl
bir hamilelik geirmesi. Doaldr ki, o ne kadar zorlanmadan,
keyifli bir anne adayl geirirse sen de o denli dnyaya gelmek iin sabrszlanacak, drt gzle(drt gz de yetmez ya
szn gelii byle) beklendiini hissedecektin. Esas zorluu giderek artan ykyle annen ekmekle birlikte bizlere de
adm adm bydn takip etmek decekti.
Bu ay 10.3 santim oldu, bu ay 15.4 santim oldu, bizimki
21 santimi buldu
trnden spot cmleler seni kafamzda ekillendirmeye, Doktor teyzenin; sindirim sistemi normal, kafa evresi,
boynu her ey normal, merak edecek bir ey yok rahatlatmalar bile yreimizi serinletmeye yetmeyecekti. Bu seninle
ilgili bir olumsuzluk beklentisi iinde olduumuz kukusu asla
deildi. Sadece gzle grmek, bakla da olsa sana temas
etme arzusundan kaynaklanan bir eydi. nk insan ancak
grdn unutamazd. Hele bunu bir de tazecik kokunla iimize ekince, eminim aklmz yerinden oynayacakt. imdilik
sabretmekten baka kar yolumuz yoktu. Bekleyecektik.
Seninle ilgili en somut grntler zaman zaman aka gelip annenin karnnda yaptn tekmeleme gsterileriydi. Annen; bakn, yine tekmeledi, imdi buraya doru gitti, kafas
tam urda gibisinden sevin szckleri bizleri de fazlasyla
mutlu etmeye yetip artyordu. Babann o dnemini pek anmsayamyorum ama ben, anne karnnda bu denli hareketli, bu
kadar gezgin bir bebek daha grmedim, duymadm. Hele senin boyunda, senin kilondaki kk dev adamn evikliine
armamak elde deildi. Eee Tuna Mergin, greceiz bakalm, ilerde de byle hareketli yerinde duramayan bir adam
m olacaksn, yoksa mutfaktan bir bardak su almaya bile
endiin iin susuzluktan yanp kavrulacak msn ?!
Yeter artk, bir ayda ka hafta var, ka hafta geti, douma ka hafta kald, haftada ka gn, gnde ka saat, saatte
ka dakika, dakikada ka saniye, saniyede ka sealise var
trnden sorulara yant arattn. Bo ver eski bilgilerle bizleri oyalamay. Erkeksen, arkam, nm, sam, solum sobe
deyip k ortaya, hadi bekliyoruz!
Dedesi

Mays - Haziran 2012

Nfus

Nfus Artn, Byk nsanln Doaya

Egemenlii Dengeleyecektir

Mmtaz PEKER*

nsanlk tarihi boyunca doum-lm hzlar arasndaki

fark, dnya nfusunun artn belirledi. Tm toplumlarda yksek doum hz; topluluun, ailenin devamn
salamas, bunlarn etkinliini, gcn gsterme gereksinimi yan sra, tarm retiminin emek gcne dayanmasndan tr uzun bir dnem srd. Bu dnem boyunca
beslenme yetersizlii, salgn hastalklar, doal felaketler,
savalar, barnma koullarnn elverisizlii, giyecek azl
gibi nedenlerden tr lm hz da yksek dzeyini korudu. Uzun dnem sresince grlen yksek doum-lm
hzlar sonucu, dnya nfusunun art ok dk dzeyde
gerekleti(1).
Yakn dnem kaytlarndan yaplan tahminlere gre Miladn birinci ylndaki dnya nfusu 300 milyondu. Yanlma
pay bulunan bu tahmin temel alndnda, dnya nfusunun yksek doum-lm hzlar geerliliinde iki katna
ulamas 1750li yllarda oldu. Ayn almalar Milattan nceki dnem iinde dnya nfusunun ikiye katlanma sresinin 2000 yl olduunu tahmin ediyor, artk nfusun ikiye
katlanma sresinin azaldn gsteriyordu (2).
Byk imparatorluklarn din kurumu kaynakl (Mslmanlkta yok) nfus kayt sistemi verileri, 1700li yllardan
sonra dnya nfusunun bykl, art hz, ikiye katlanma sresi konusundaki bilgilerin gvenirliini artrd. te
yandan bu yllardan balamak zere 1935-1955 dnemine kadar gelimi-azgelimi lkelerin nfuslanma biimi
farkllat. Bu yllara kadar azgelimi lkelerde, sregelen
yksek doum-lm hz rntsne bal olarak egemen
biim olan dk hzl nfus art devam etti. Buna karn
gnmz gelimi lkelerinde, 1750lerde balayan sanayileme kaynakl olmak zere lm hzlarnn drlmeye
balamasndan tr geleneksel rntnn dnda bir nfuslanma balad. 1750-1900 dnemi iinde nfus artnn
bu lkelerde yzde 1e ulamas, hatta deiik zamanlarda
yzde 1,3 dzeyinde olmas, bu lkelerin nfusunun 70 yl
ya da daha az bir zamanda ikiye katlanmasna neden oldu.
nsanlk tarihinde imdiye dein grlmeyen bu nfus art ile nasl ba edilecei bata din kurumu yetkilileri olmak
zere, niversitelerde, siyasal evrelerde etkin biimde
tartlmaya baland.

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.
dunyabulteni.net/resim
Tartmann ilgin rnekleri olan ngilteredeki fakirlik
yasas, Malthusun Nfus ilkeleri zerine bir denemesi
Avrupada nfusun daha ncesine gre hzl artt bu dnemde olutu. rneklerin temel dayana, topran snrl
olmasna karn, insann reme yeteneinin snr olmadyd. Buna gre gda retiminin aritmetik, nfus artnn
ise geometrik olarak artacan ileri sren Malthus, hayvanlardan, bitkilerden farkl, dnyann her yerinde her zaman
reme yetenei olan insann reme biimini yeni bir dzene sokma gerei zerindeki fikirlerini oluturdu. Malthus
hzl nfus artn nleyici kontrol ya da moral saknma
dedii; evliliin geciktirilmesi, koullar uygun olmayanlarn
hi evlenmemesi, kadnlarn evlilik d cinsel ilikilerden
mmkn olduunca kanmalarnn nleyeceini ileri srd. Ona gre toplumlar, nleyici kontrolleri yaamlarnda
egemen kldklar srece mutlu bir yaam srdrebilirlerdi.
Aksi halde insan mrn ksaltan, yaam ekilmez klan
pozitif kontrol olarak tanmlad, bazlarnn doa kanunu, bazlarnnsa insanlarn kendilerinin yaratt, alkktlk, salgn hastalklar, savalarn grlmesiyle, byk
nfus kayplar olabilirdi(3) .
Malthus, insanlarn fakirliinin, sefaletinin temel nedeni
olarak nfus basksn grd, zm ise insanlarn moral saknma erevesinde yaamalarna balad. Eletirel
bir gzle bakldnda, Malthusun sefaletin
nedeni olarak retim aralarnn mlkiyetinin
sahipliini, sosyal snflarn varln, gelirin
adil olmayan dalmn ele almad, bunlar
hi tartmad hemen grlr.
Avrupada ekonomik alanda grlen ilerlemeler al, gda ktln azaltt, daha iyi
beslenme koullar gen nfusun lmlerinin
zaman iinde hznn dmesini salad. te
yandan salk alanndaki uygulamalar da tm
ya gruplarndaki nfusun lm hzlarn drd, hayatta kalma olaslklarn artrd. Her
kuan yaanan yllar havuzuna katksnn
artmas, doutaki yaam umudunu eskiye
gre hem deitirdi hem de ykseltti. Yksek
dourganlk; sanayilemenin temeli olan kitle
eitim sorununun zmlenmesi, kadnn alma yaamna katlm, aile gelirinin artmas,
yeni kentsel yaam biiminin olumas, ebeveynlerin ocuklara verdii ekonomik deerin,
http://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/01841/food-malthus_1841313c.jpg
psikolojik deere dnm sonucu dk

Dr. Sosyolog.

ALIMA ORTAMI

Mays - Haziran 2012

17

Nfus
Grafik: Doum-lm Hzlarndaki Deimeye Gre Nfusun
Ya Yaplarnn Farkl Grnm (1975) (8)
Geni tabanl yap (Meksika)

Daralan yap (ABD)

hzda yeni bir dengeye ulat. Bu lkelerde yaklak 100150 yl iinde yksek doum-lm hzlarndan, dk dzeydeki doum-lm hzlarna geile birlikte dk nfus
art balad, bu dnm aklayan nfussal dnm
kuram 1947de C.P. Blacker(4) tarafndan be aamal olarak ileri srld. Kuram daha sonra nfusbilimciler arasnda aamal olarak byk kabul grd(5).
Kuramn ilk evresi 1940l yllarda azgelimi lkelerin
yaad rnty de aklyordu. O yllarda sorulan soru,
- Az gelimi lkelerdeki dnm nasl olacakt?. Sosyal
bilimlerde o yllarda hibir bilimcinin tahmin edemedii byk dnm 1935-1955 dneminde azgelimi lkelerin
lm hzlarndaki ani dte grld. Az gelimi lkelerdeki lm hz dn, sanayilemi lkelerin gelitirdii
tbbi teknoloji olanaklarnn, etkin halk sal hizmetleriyle halkn ayana gtrlmesi salad. Zaman, hz farkl
biimde olmak zere azgelimi lkelerde lm hzlarnn
rnts yirmi yl iinde birden deiti(6); fakat dourganlk
yksek dzeyini koruduu iin bu lkelerde nfus art,
tarihte grlmeyen hzda (%2,5-3) artmaya balad. Azgelimi lkelerde nfusun 24-28 ylda ikiye katlanmasnn
yaratt, imdiye dein grlmeyen nfuslanma, byk
tartmay balatt: Nereye gidiyoruz?
Nfus patlamas olarak tanmlanan olayn ne kadar srecei, dnya nfusunun ulaaca bykln getirecei
sorunlar konu ile ilgili evrelerde byk heyecan uyandrd.
Hzl nfus artnn srmesi halinde, dnya kaynaklarnn
ciddi biimde zorlanaca, gelimekte olan lkelerde yetersiz olan ekonomik koullarn sefalete dnecei, evre
koullarnn hzla ktleecei yaplan tartmalarn zn
oluturdu. Sonuta tartmaclar iki zt gre ayrld. Birinci gruptakiler nfus art hzn kstlamaya ynelik politikalarn uygulanmasn, bunun iin kaynak ayrlmasn nerdi.
kinciler ise dnemin nfus art hzn oluturan doumlm hzlar rntsn zaman boyutlu olarak incelediler,
kaygnn gereksiz olduunu ileri srdler. Kuramsal aklamalarna gre gelimekte olan lkelerde de, Bat lkelerindeki nfussal dnme uygun biimde lmllkte olduu gibi dourganlkta zaman iinde decek, nfus art
hz da buna uygun olarak azalacakt(7).
1900-1950 dneminde dnya nfusu 1,6 milyardan,
18 ALIMA ORTAMI

Durulmu yapya doru (sve)

2,5 milyara ykselmiti; fakat beklenilmeyen nfus art

azgelimi lkelerdeki doum-lm hzlarnn en ok olduu 1955den sonra grlmeye balad. 1970 ylnda dnya nfusu yllk ortalama yzde 1,9luk artla 3,6 milyara
ulat. Byle bir artla dnya nfusu 36 yl sonra (2006da)
iki katna ulaacakt. in ilgin yan bu nfusun byk ounluu gen nfus olarak az gelimi lkelerde olacak,
alma a nfusunun bu lkelerde yeterli sanayileme
olmad iin istihdam sorunlar artacakt (Grafik 1).
1960l yllardan balamak zere deiik lkeler, ekonomik planlama srecine nfus planlamasn sokmaya
balad. Baz lkelerde ise etkin aile planlamas hizmetleriyle hzl nfus artnn durdurulabilecei hipotezini test
eden model uygulamaya kondu. Dnyann en kalabalk
lkesi olan inde kamu nclnde ailelerin sahip olaca ocuk saysn belirleyen politika 1970li yllarn ikinci
yarsnda etkin biimde uygulanmaya baland.
Dnya leinde dourganlktaki deiimin ne olduunu grebilmek iin Dnya Dourganlk Aratrmas 1980
ncesinde ou lkede tamamland. Aratrma sonucuna
gre dourganlkta dmenin lkemizde olduu gibi(9) bir
dizi az gelimi lkede de balad grld. te yandan
1980li yllarda nfus-ekonomik byme konusunda yeni
bir anlay ortaya atld. 1980li yllarda birok lkede ynetime gelen liberal hkmetler; yerinden ynetime, hkmet
d kurululara, zelletirme yaparak zel kesime kaynak
aktarmaya zel nem atfediyordu. Kapitalist bloun ilikilerini serbest pazar anlay erevesinde uluslararas
ticareti artrma amacyla yeniden tanmlama, kurgulama
almalar balatld. Bunlarn sonucu olarak gelimekte
olan lkelerde zellikle planlamaya dayal nfus-ekonomik
byme politikalarnn yetersizlii, kamunun ailelerin sahip olaca ocuk saysnn inde olduu gibi belirlenmesinin gereksiz olduu uluslararas platforma tand. Konu
ilk olarak 1994 Kahire Uluslararas Nfus ve Kalknma
Konferansnda tartld, yeni bir byme anlaynn kavramlatrlmasna, bunun iinin doldurulmasna alld(10).
Nfus konusunda yeni sorun alan olarak gelimi lkelerdeki yalanan nfus, gelimekte olan lkelerde hzl nfus
art, gen nfusun sorunlar ile g ve snmac konular
belirlendi. Nfussal srelerin, nfus yapsnn; evre, eiMays - Haziran 2012

Nfus
tim, insan haklar, sosyo-ekonomik byme gibi alanlarla
olan karlkl etkileimleri yeni nfus-ekonomik byme
anlay olarak kabul edildi(11).
Yeni anlay iinde nfusun ikiye katlanmas deil,
dnya nfusuna bir milyar insann ka ylda eklenecei,
toplam nfusun tketim lgnl iinde gereksinimlerinin
nasl karlanaca tartlmaya baland. Dourganln
dmesine karn, nfusun ya yapsnn momentinden
tr nfus art srd iin dnya nfusuna bir milyar
nfusun eklenme sresi ksalyordu. Ksa zamanda dnya
nfusuna eklenen bir milyar nfusla birlikte toplam nfusun, tketim lgnln srdrecek enerji kaynaklarnn
yokluunun nfus artn snrlayaca gr tartlmaya
baland(12).
Malthus geometrik hzla artan nfusa, aritmetik hzla artan gdann yetmeyeceini, yeni yaam biiminin ne
olmas gerektiini ortaya koymutu. imdikiler ise dnya
nfusuna eklenecek milyar nfusun, enerji kaynaklarnn
azlndan tr sresinin uzayabileceini; fakat ulalan
dnya nfusunun yeni pozitif kontrol etkisinde kalacan sylyorlar. Bunlarn banda mevcut sera gaz
sallar srerse, kresel scaklklarn artaca, buzullarn
eriyecei, byk afetlerin yaanaca gr geliyor. in
ilgin yan Dnya Meteoroloji rgtnn verilerine gre
sera gaz sallarnn, 2010 ylnda yzde 5,9la insanlk
tarihinin en yksek dzeyine ulat belirtildi. te yandan
1950li yllardan bu yana dnyann ortalama scaklnn
bir derece artn belirleyen Berkeley alma grubu, bu
artn temel nedeninin insan-doa etkinliinden kaynaklandn ileri sryor. Son olarak Birlemi Milletlerin
destekledii Hkmetler-aras klim Deiiklii Paneli adl
alma grubundaki 200 bilim adamnn bulgusu, kresel
snma ile halen yaanan beklenilmeyen hava deiiklikleri arasndaki ilikiye dikkat ekiyordu. Yeni pozitif kontrol
olarak nmzdeki yirmi yl iinde iddetli yalarn sel
felaketlerini artraca, Gney Asyada ykc yamurlarn
frtnalar ikiye katlayaca, deniz sularnn kylar andrmas ile kylardaki yer alt sularn etkileyecei, yaygn
kuraklk olaylarnn daha sk yaanaca, scaklk artnn
sreklilik gsterecei belirtiliyor. Hi phesiz bunlardan
en ok etkilenecek olanlar bata fakir lkeler olmak zere,
yoksullar, ocuklar, yallar olarak gsteriliyor.
Bu durumda Malthusun gremediini, imdikiler de
gremiyor ya da grmek istemiyor mu? sorusu ister istemez aklmza taklyor. 1950den bu yana hz kazanan
insan-doa ilikisinin denetimsizliini artran, kreselleme
srecinde hzlanan tketim rntsn yaratan retim ilikileri nedense hi sorgulanmyor. Baka bir anlatmla egemen retim biiminin, son yllarda sresi ksalan; fakat dalga boyu artan krizleri ama stratejilerinin kresel snmay
artran dinamikler zerine kurulmas nedense tartlmyor.
te yandan yalnzca fiziksel sermaye birikimine dayal bir
byme modelinin, dnya gr farkl olan bilimciler tarafndan srdrlebilir nitelikte olmad, bilinen bir gereklik
olarak da deerlendiriliyor.
Sosyolojinin iki bulgusu retici olmas yannda bize
yol gstermesi asndan ok nemli. Tm toplumlarda temel olan iki ilikinin varln; bunlarn insan-insan ilikisi
ile insan-doa ilikisi olduunu toplumbilim ortaya koydu.
Gnmzde yaanan nfus-ekonomik byme ilikisi, retimi; tketimi krklemekten baka yol nermiyor. nsaninsan ilikilerinde eitim, bilgi, dier sosyal alt yap harcamalarna verilecek nemle birlikte, kamunun nlem ald
srece insanlarn i-g sahibi olacaklar, gelir dalmnn
dzelecei, zengin-fakir lkeler arasnda alan farkn kapanaca bir sistemi, byk insanlk, insan-insan ilikilerinin temeli yapacak biimde kurgulayabilir. znesi bar,
kardelik olacak sistemde, imdiye dein yaplan savunma
harcamalarnn ynnn yukardaki amalara yneltilmesi,
ALIMA ORTAMI

http://kemalozer.files.wordpress.com/2010/11/cocuk-doga.jpg
insan-insan ilikilerine yeni bir boyut katabilir. Dnyann en
borlu lkelerinin (ABD ile AB lkeleri), dnya nimetlerinden en iyi biimde yararlanmalarn deil, byk insanln dnya nimetlerinden asgari dzeyde yararlanabilecei
insan-insan ilikileri kurgulanabilir.
Bu sistemde insan mutluluk, yetkinlik duygusunu doada bulacak, doa ile baka bir eyi deimek istemeyecektir. Doann stnln; kendisinin, toplumun ncelii
ile birletirme yarnda olacak byk insanlk, daha nce
yaananlar, ilikileri deil, doay kendi oluumu iinde
grerek, onu denetlemenin yollarn aklla, bilimle bulma
uran verecektir. Szgelimi tarmda yllarca dayanan
bitkilerden (pereniyal) rn alnmas baarldnda hem
beslenme sorunu byk lekte zmlenecek hem de
yllarca dayanan bitkilerin yaygnlamas, karbon salm
zerinde byk etki yaratacaktr. Benzer ekilde nfus
artn engelleyici olarak grlen enerji azl sorunu, gnmzde en ok enerjinin tketildii maden karmndaki
teknolojinin, biyolojik tekniklere kaydrlmas sonucu byk lekte zmlenebilir. Enerji retiminin yenilenebilir
tekniklere(gne, rzgr v.b) kaydrlmas, petrole bamll azaltacak teknolojilerin gelitirilmesi, iklimin sosyal
adalet erevesinde sabitlenmesi insann doa zerindeki
egemenliini artracaktr.
Hi phesiz bu srete insanl kutsallam gelenek boyunduruundan kurtarma gds, doay anlama,
aklama, onu deneyle elde ettii bilgilerle denetleme biiminde olgunlaacak; fakat arkasndan insan-doa ilikisinden tr yeni sorunlar bu sarmal iinde oluacaktr. Byk
insanlk gelecek korkusunu bilimsel uras ile yendii,
baary salad, kltrn bu temel zerine kurgulad
srece, oluturduu yeni insan-insan ilikileri sayesinde
nfus artn dengeleyebilir.

DPNOTLAR :
1. Donalt J. Bogue: Prnciples of Demography,s:44-99,
London,1969.
2. Baran Tuncer,: Ekonomik Gelime ve Nfus, Hacettepe niversitesi yaynlar, Ankara, 1976.
3. Malthus, Thomas: Three Essay on Population, s.32-40, New American Library, New York,1960
4. C. P. Blacker: Stages in Population Growth, Eugenics Review
iinde, New York, 1947.
5. William Peterson: Population, s.11-14, New York, 1961
6. Davis Kingsley: Az Gelimi lkelerde lm Hzlarndaki Byk
Dme, ktisadi Kalknma (seme yazlar) iinde s.31-35, Ankara,1966.
7. Bu gr yanls olan Frejka, azgelimi lkeler iin yapt nfus
projeksiyon almalarnda, nfus art hznn belli bir sre sonra sfra ulaacan varsayd. Deiik dourganlk varsaymlarna gre, yapt nfus
projeksiyonlarnda bu lkelerin 1980-2040 yllar arasnda doum-lm farknn sfra ulaan modellemeleri temel ald. Thomas Frejka: The Future of
Population Growth-Alternative Paths to Equilibrium, New York, Wiley,
1973. Benzeri kabullenmeleri Dnya Bankas kendi almalarnda da ayn
yllarda uygulad.
8. Arthur Haupt, ve Thomas T. Kane: Population Handbook International Edition, Population Reference Bureaus, s.24, Washington,D.C.
1980.
9. Hacettepe Nfus Ettleri Enstits: Trkiye Dourganlk Aratrmas 1978, Ankara, 1980.
10. Devlet Planlama Tekilat: 1994 Kahire Uluslararas Nfus ve
Kalknma Konferans Sonu Bildirgesi,( basl rapor) Ankara, 1995.
11. Turgay nalan: Nfus ve Kalknma Gstergeleri, TBA yayn,
s.11-14, Ankara, 2003.
12. Millennium Board Bildirisi: mknlarmzn tesinde Yaam,
TBA, Ankara, 2009.

Mays - Haziran 2012

19

Sosyal
Politika

ingeneler ve Sosyal Politika - 3

(neriler)
Umur AKIN*

Bu yaz dizisinin temel amac ingenelere ynelik

varolan tm olumsuz imgelerin yanlln ortaya
karmak deildir: Kalpyarglar ve nyarglar nedeniyle birounun derinden yaad yoksulluu
ve sosyal eitsizlii grmemizi engelleyen
duvarlar ykmaktr.
ingene/Roman toplumunun sosyo-ekonomik durumunun iyiletirilmesi iin ne yaplmaldr?
Sosyal politikalarn temel amac, insan(lar)n refahn
gelitirmek ve eitim, salk, barnma ve sosyal gvenlik
gibi temel gereksinimlerini karlamaktr. Bununla birlikte,
refahn gelitirilmesinde ve temel gereksinimlerin karlanmasnda iki farkl bak as bulunmaktadr. lki, genellikle insanlar kontrol ederek olduklar yerlerde kalmalarn
amalamaktadr. kincisi ise, onlar, daha iyi bir yaam olanaklarna eriebilmeleri iin gereksinimlerden zgr klmay arzulamaktadr.
lk gr, sosyal politikann tarihsel geliim srecinde,
sakncalar ortaya konmu ve zellikle lkemizdeki uygulamalaryla insan onuruna badamayan ve genellikle tek bir
hizmet kalemi ile ortaya kan sosyal yardmlar n plana
kartmaktadr. Sosyal yardmlar, deiik adlar altnda, gereksinim iinde olanlara genellikle almama karlnda
datlan para, kmr, erzak gibi yardmlardr. Halk umutsuzlua ve bamlla iten sosyal yardmlar ile sosyal politikann tm gereklerinin karlanma olana yoktur (Fiek,
1996; 2007a; 2007b).
kinci grn esas ald sosyal politika yaklam, eitimden istihdama, alma ilikilerinden sosyal gvenlie,
salktan sosyal hizmetlere kadar birok bamsz politikann bilekesi olarak ortaya kmaktadr. Yaam sorgulayarak kiinin en ok gereksinim duyduu yaamsal eleri
temel insan hakk olarak gren ve n plana kartan ikinci
gr, daha adaletli bir toplumsal yapy ortaya kartacak
ve insanca yaama deer veren yntem ve sreleri bnyesinde barndrmaktadr. Bu yntem ve sreler yardm
ile insanlarn, yardma gereksinim duymadan, kendi abalar ile yaamlarn srdrebilmeleri olanakl olmaktadr (Fiek, 1996; 2007a; 2007b). Bununla birlikte, kreselleme
sreci, ilk gr savunanlarn dncelerini temel alan
uygulamalarn yaama geirilmesine uygun ortam hazrlamtr.
Bylesi bir ortamda, ingene/Roman toplumunu iine
srklendii ksr dngden kurtaracak, iinde bulunduklar toplumsal eitsizlikleri ortadan kaldracak, daha iyi bir
yaama erimek iin umutlar tatacak sosyal politika uygulamalar neleri iermelidir? ingene/Roman toplumunun
iinde bulunduu savunmasz ve korumasz durum ve konumlarn iyiletirmek iin gerekli yaam becerileri ve yeterlilikleri edinebilmeleri iin gerekenler nasl yaplmaldr?
ingene/Roman toplumunun sosyo-ekonomik durumunu, konumunu, yeterliliklerini ve yaam becerilerini arttracak neri ve politikalar, yalnzca ingene/Roman toplumunun sosyo-ekonomik zellikleri gz nne alnarak gelitirilmemelidir. Yaadklar blgelerin sosyal ve ekonomik
zellikleri ve sosyal ve ekonomik yapdaki deiikleri de

Yrd.Do.Dr., Gaziosmanpaa niversitesi ktisadi dari Bilimler Fakltesi

alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm retim yesi ve Fiek
Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Gnlls

20 ALIMA ORTAMI

gz nnde bulunduracak daha geni dzlemde, hak temelli neri ve politikalar gelitirilmelidir (Akn, 2011).
ingene/Roman toplumu iin yaama geirilecek sosyal politika uygulamalarnn kalc ve srdrlebilir olmas
nemlidir. Sresi birka yl ile snrl, daha ok yrtclerine eitli karlar salayan proje bazl uygulamalardan
uzak durulmaldr.
Kalc ve srdrlebilir sosyal politika uygulamalar,
yaam biimi, ya grubu, barnma olanaklar, eitim durumlar ve cinsiyet gibi farkllklar ierecek ok boyutlu bir
ekilde yaama geirilmelidir.
ingene/Roman toplumunun gelir getirici etkinlikleri,
dier bir ifadeyle igc piyasalar ile gelitirdikleri ilikiler,
gelir durumlar, sosyal gvence durumlarna baklmaldr.
ingene/Roman topluluklarnn kendi ilerinde gelitirmi
olduu dayanma ilikileri de gz nnde bulundurulmaldr; bu dayanma ilikilerini zedeleyecek ve zayflatacak
uygulamalardan uzak durulmaldr(Akn, 2011).
Konu balklarna gre ingene/Roman toplumuna
ynelik sosyal politikalar
Gvenceli, uygun ve dzenli ie eriim iin olmazsa
olmaz: Eitim olanaklarnn gelitirilmesi: Eitim dzeyinin
dkl, ingene/Roman toplumu yelerinin birounun
kentsel igc piyasalarnda varolan gvenceli, uygun ve
dzenli ilere eriim iin gerekli olan niteliklere sahip ol(a)
mamasnn nemli nedenlerindendir. Eitim, ekonomik srelere olduu kadar sosyal srelere eklemlenmenin ve
btnlemenin salanmasnda da nemli bir aratr. Bu
nedenle, ingene/Roman toplumunun genel eitim dzeyinin ykseltilmesine ynelik politika ve uygulamalar gelitirilmelidir (Akn, 2011).
ingene/Roman toplumunun genel eitim dzeyinin ykseltilmesi iin neler yaplmaldr?
Eitim olanaklarnn iyiletirilmesi ve gelitirilmesinde
yalnzca ocuklara ynelik, okullama orann yukarya
ekecek uygulamalar yeterli deildir. Eitim ve renim
olanaklara yeterince eriememi genler ve yetikinler de
hedeflenen gruplar arasnda yer almaldr. Bu konuda en
eitsiz konumda olan gen kz ve kadnlar iin pozitif ayrmclk politikalar uygulanmaldr.
Gnmzde eitime etkin bir ekilde katlm gittike
daha maliyetli bir hale gelmektedir. Dk ve dzensiz bir
gelire sahip olan ingene/Roman toplumunun ounluunun bu maliyetleri karlamas olanakl deildir. Ailelere,
ocuklarn eitim eriimi ve srecinin dzenli bir ekilde
srdrlmesi iin hak temelli bir gelir salanmas nemli
bir eksiklii giderecektir. Bu hak temelli katk, zorunlu temel eitimlerini tamamlayarak daha ileri seviyelerde srdrmek isteyenler iin eitim yaamlarnn sonuna kadar
srdrlmelidir.
Eitim olanaklarna eriememi genlerin ve yetikinlerin eitimi, hem temel eitim hem de mesleki nitelikler
kazandrlmas asndan nemlidir. Mesleki niteliklerin gelitirilmesi, gvenceli, uygun ve dzenli ilerin bulunduu
igc piyasalarna eriimi kolaylatracaktr. Yetikinlerin,
zellikle yetikin kadnlarn temel eitime eri(e)memeden
kaynaklanan eksikliklerin giderilmesi, zaman ierisinde
eitimin dsallklarnn tm ingene/Roman toplumuna
yaylmasna yol aacaktr.
ingene/Roman toplumu ierisinde zorunlu temel eitimin dnda, daha ileri dzeyde eitim gren topluluk yelerinin saysnn artmas, uzun erimde topluluun sosyal ve
Mays - Haziran 2012

Sosyal
Politika
ekonomik yaama etkin katlmna olumlu yansyacaktr.
Topluluk yelerinin farkl toplumsal ve ekonomik alanlarda
grnrlnn artmasnn toplulua ynelik varolan nyarg ve kalpyarglarn krlmasna da katk salayaca
kesindir.
ingene/Roman toplumunun yerleim yerlerinde ya
da yaknlarnda, yerel ynetimlerin, son yllarda neredeyse her mahallede kurulan Roman dernekleri bata olmak
zere yerel sivil toplum kurulularnn, yredeki okul ynetimlerinin ve retmenlerin ve niversitelerin katlm
ve ibirlii ile oluturulacak toplum merkezleri, etd evleri
olarak da ilevselletirilmelidir (Akn, 2011). Etd evi uygulamas, ocuklarn eitimine ve baarsna olumlu olarak
yansyacaktr.
Toplum merkezleri, ingene/Roman toplumunun kalknmasna ve dier toplum kesimleri ile btnlemelerine
ve farkl toplum kesimlerin ingene/Roman toplumunun
sosyal gerekliine ynelik farkndalk oluturulmasna da
katk salayacaktr. Bu merkezlerde, toplumsal cinsiyet
temelli birimler oluturulmas, gen kzlarn ve kadnlarn
toplumsal rollerinde, rnein erken yata evlilik yaplmamasna ynelik olumlu deiiklikleri ortaya kartabilir (Akn, 2011). Toplum merkezlerinde gelitirilecek dayanma
ilikileri, birlikte retme ve toplumsal sorunlarn, zellikle
ingene/Roman toplumunun toplumsal sorunlarnn zmnde birlikte renme ve birlikte zm retme abalarna olumlu kazanmlar salayacaktr.
Roman derneklerinin, toplum merkezlerinin iletilmesine etkin katlm, derneklerin rgtsel yeterliliklerinin
glenmesine katk yapacaktr. rgtsel yeterlilikleri artan
dernekler, ingene/Roman toplumunun sosyal ve ekonomik sorunlarnn ortaya kartlmasna; bu alandaki temel
yurttalk haklarna eriim iin gerekli ilemleri yapmalarna ve kurumlar harekete geirmek iin bask yapmalarna
etki edecektir.
Roman derneklerinin gerek anlamda birer sivil toplum
rgt kimlii edinmesine katk salayabilecek bu sre,
derneklerin eylemleri ve ynlendirmeleri ile ingene/Roman toplumuna ynelik sosyal politika uygulamalarnn
ekillenmesinde ve ivme kazanmasnda da ok nemli bir
ilev stlenmelerine katk salayacaktr. ingene/Roman
derneklerinin gerek anlamda bir sivil toplum rgt kimliine sahip olmas, kendi toplumlarn ileri tama ilevini
(Fiek, 1996; 2007a; 2007b) yerine getirme zelliini bnyelerinde barndrmalar anlamna da gelmektedir.
Maddesel yaamn srdrlmesi iin yaam destei gereklilii: Hak temelli bir gelir mi yoksa sosyal
yardm klfna brnm sadaka datm m?
Yoksulluun en acmasz biimini yaayan toplumsal
kesimler ierisinde yer alan ingene/Roman toplumu yeleri, maddi yaam iin gerekli gdalar dengeli, yeterli ve
dzenli olarak temin etmekte byk sknt ekmektedir.
Bunun en nemli nedenleri gelirin dkl ve belirsizlii gelmektedir (Akn, 2011). Toplum yaamna en az dzeyde de katlmn nnde engel oluturan bu durumun,
sosyal eitlik ve sosyal adalet ilkeleri erevesinde ortadan
kaldrlmasna ynelik gelitirilecek uygulamalar, yeryzn, ingene/Roman toplumu iin daha yaanabilir bir ortam yapacaktr.
Hak temelli politikalar araclyla gereksinimi olan kesimlere gelir aktarlmas, gereksinimden kurtulma hakknn
da bir gereidir. ou, alan yoksul kategorisinde olan
ingene/Roman toplumuna, temel fizyolojik gereksinimler
arasnda yer alan yeme, ime ve barnma iin namerde
gereksinim duymayacaklar lde hak temelli gelirin aktarlmas, yaamlarn srdrmeleri iin vazgeilmez olan
temel gereksinimlerin gvenceli bir ekilde karlanmas
ve gelecek kaygsndan kurtulmalar iin elzemdir. Bu gelir
ALIMA ORTAMI

emikler- Yal Mah. Babanne-Dede ve Torun

aktarmnn, artl gelir aktarm gibi dzensizlikler iermemesi de gereklidir. Bu uygulamalar, ksa erimde, ingene/Roman toplumunda yaygn olan yoksulluk sorununun
etkisinin azaltlmasna katk salayacaktr. Uzun erimde
ise, yoksulluu ortadan kaldracak ve ingene/Roman
toplumunun iinde bulunduu eitsizlikleri azaltacak, zellikle gelir dzeylerini ykseltecek ve onlara yeni i alanlar
aacak politika ve uygulamalara ynelinmelidir.
65 ya ve stne 2022 Sayl yasa erevesinde
ayda bir verilen maa, miktar az olmasna karn, ksa sreliine de olsa ailelere bir rahatlama salamaktadr. Tek
ebeveynli ailelerin de benzer bir rahatlamaya gereksinimi vardr. eitli nedenlerden, zellikle erkek ebeveynin
olmad ailelerde, kadn ebeveynin eitim dzeyinin dkl ve uygun i erevesindeki i olanaklarna eriim
iin gerekli vasf dzeylerinin yetersiz olmas, bu ailelerin
uygun ve adil gelir kaynaklarna eriimi nnde nemli bir
engeldir. Bu durumda olan ailelere hak temelli srekli bir
gelir salanmaldr. ingene/Roman toplumunun ounluunun sosyal gvencesi olmad dnlrse, hak temelli
bylesi uygulamalarn aile bireylerinin evrelerini fark edebilmeleri ynnde nemli katk salayacaktr. Salanacak
gelir, birok ailenin en azndan karnnn doymasna ve belli
llerde de olsa bir sonraki gn dnmemelerini salayacaktr. Dzenli gelir, yoksulluk nedeniyle, eitli marjinal
ilerde almak zorunda kalan ocuklarn, eitim alannda
yaplacak etkin uygulamalarla birlikte alma yaamndan
ekilmesine yol aarak yzlerini okula dnmelerini salayabilir.
Barnma sorunu iin sosyal konut gereksinimi
ingene/Roman toplumunun yoksullua bal dier
nemli sorunu, salkl ortamlarda gideremedikleri barnma gereksinimidir. Fiziksel yaam alanlar, kreselleme
srecinde, daha ok kent-ii knt alan, varo, geMays - Haziran 2012

21

Vakf
Haberleri
Bununla birlikte, gezici ve geici tarm iilii yapanlarn, geimlerini atk madde toplayarak temin edenlerin,
hamallk yapanlarn alma koularnn salk ve gvenlik
koullarna uymamas nedeniyle tedavi edici salk hizmetlerinden daha ok koruyucu salk hizmetlerine gereksinimleri bulunmaktadr.

emikler- Yal Mah. Araba ile p toplayanlar...

cekondu ve gettovari bir grnme brnmektedir. Bunun yan sra stanbul-Sulukulede olduu gibi baz yaam
alanlar, kentsel/rantsal dnme kurban gitmektedir. Bu
tr uygulamalarn nne gemek iin, fiziki yaam alanlarnn barnma alan olarak iyiletirilmesi, varolan sosyal
dayanmay, sosyo-kltrel dokuyu zedelemeden, olabildiince yerinde ya da yakn blgelerde sosyal konut bilinci ile gerekletirilmelidir. Bunun gerekletirilmesi, kendi abalar ile oluturduklar i evrelerini kaybetmemeleri
iin nemlidir (Akn, 2011).
Genlerin ve ocuklarn bo zamanlarn olumlu ynde kullanacaklar, bireysel geliimlerine katk salayacak
elenme, dinlenme ve spor etkinliklerini gerekletirebilecekleri alanlarn, hem imdiki yaam alanlarnda hem de
yaplacak sosyal konutlarda oluturulmas, ocuklarn ve
genlerin alkol, uyuturucu gibi zarar verici ve sua bulamalarna yol aan kt alkanlklardan uzak durmalarn
salar.
Salk hakknn salanmas: Genel Salk Sigortas
zm olacak m?
Trkiyede salk gvencesi olmayanlarn salk hakk
Yeil Kart ile salanmaktadr. Yeil kart edinmek iin gerekli
olan ilemlerde sknt yaansa da, ingene/Roman toplumunun bir ksm bu haktan yararlanmaktadr. Bir ksm ise,
gerekli artlar tamalarna karn, gerekli ilemleri yerine
getiremedikleri iin bu haktan yararlanamamaktadr.
Genel salk sigortasnn uygulamaya gemesi ile birlikte yaraya ne kadar merhem olacan hep birlikte greceiz. Aile hekimlerince yaplacak muayenelerden katk
pay alnacak olmas; ila ve dier tedavi ara ve gerelerine hastann (mterinin) katksnn, sosyal gvenlik ve
salk harcamalarndaki bte aklar sebep gsterilerek
her geen gn arttrlmas; zellikle tedavi edici salk
basaman kullananlar zor durumda brakacaktr. nsan
salnn korunmas ve hastalklarla savamn kiinin cebindeki paraya gittike daha bal olmas, ingene/Roman
toplumunu, yoksullukla savam noktasnda zor durumda
brakaca kesindir.
22 ALIMA ORTAMI

Sonu Yerine Son Sz

ingene/Roman toplumuna ynelik gelitirilecek politika ve uygulamalar, ingene/Roman toplumunun yaam
sorgulanarak ve en ok gereksinme duyduklar eleri saptayarak yaam alan bulmaldr. Beslenme, barnma, salk
gibi yaam iin vazgeilmez gereksinmelerin ivedilikle karlanmas, srdrlebilir insanca gelime ve toplumsal kalknma iin gerekli admlarn banda gelmektedir. Bu nedenle, son dnemlerde devletin (efkatli!) dokunular ile
karlamaya balayan ingene/Roman toplumuna ynelik sosyal politika uygulamalar salk, toplumsal gvence
(ve i gvencesi), insanca gelir dzeyi, alma hakk ve i
olanaklarnn gelitirilmesi (ve yeni i alanlarnn almas),
aydnlanma (veya bilme) hakk ve hak arama ve rgtlenme zgrln ieren yaama verilen deerin bileik gstergesinin (Fiek, 1992) tm boyutlarn iermelidir. Daha
iyi eitim olanaklarna ulaan, daha iyi beslenme ve
barnma olanaklar sahip olan ve gelecekleri greceli
de olsa bir gvenceye kavuan bireylerin niteliklerinin
gelitirilmesi ve verimli alanlarda kullanlmas onlarn
moral glerini de ykseltecektir (Koray, 2000:43)
ingene/Roman toplumunun tm bireylerine belirli bir yaam dzeyi, kendilerini gerekletirme ve
gelitirme olana salayacak nlem ve uygulamalar,
greceli de olsa onlara ekonomik ve sosyal alanlarda
eitlik salayacak tmelci bir yaklamla ele alnmaldr. Yoksa yaplanlar ve yaplacak olanlar yalnzca gn ve
yaplanlardan dorudan yararlananlar kurtarmaktan teye
geemeyecek ve ingene/Roman toplumunun yaama
koullar daha da arlaarak u an iinde bulunduklar
salksz yapnn sregitmesinin n alnamayacaktr.
ingene/Roman toplumunun tm bireylerinin Trkiye Cumhuriyeti vatanda olduu gereinden hareketle, ingene/Roman toplumunun sosyal gelimesinin salanmas ve yaam koullarnn iyiletirilmesi
onlar gerekten zgrletirecektir(1).
Dipnot:
(1) Alan aratrmasnda, zellikle pten toplan battaniye,
hal, kilim gibi eyalarla oluturduklar derme-atma, ilkel adrlarda,
srekli yer deitirerek barnma gereksinimini karlayan ve genellikle hem ingene/Roman toplumu hem de dierleri tarafndan
ingene olarak nitelendirilenler, iinde bulunduklar ksrdngy
srekli bir yerde barnamamay zgrlk olarak nitelendirmekte ve kendilerinin de zgr olduklarn ifade etmektedirler.
Kaynaka:
Akn, Umur (2011), Kreselleme Srecide Trkiyede Yaayan Romanlarn Sosyo-Ekonomik Durumlar ve Beklentileri: zmir
li rneinde Bir Alan Aratrmas, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, alma Ekonomisi ve Endstri likileri Anabilim
Dal, (Yaynlanmam Doktora Tezi)
Fiek, A. Grhan (1992) Gvence ve Salk, alma Ortam, Say:2 (10-14)
Fiek, A. Grhan (1996) Yoksullukla Sava (YOS), alma
Ortam, Say:24 (7-19)
Fiek, A. Grhan (2007a) Sosyal Politikay Bl ve Ynet, alma Ortam, Say:95 (4-5)
Fiek, A. Grhan (2007b) Sosyal Hizmet ve Sosyal Yardmlarn Sosyal Politika Aralar erisindeki Yeri (Geneli Yerele ndirmek), (Cahit Talas Ansna) Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler
Fakltesi Sosyal Politika Aratrma ve Uygulama Merkezi Yaynlar No. 595 (333-350) Ankara
Koray, Meryem (2000) Sosyal Politika, Ezgi Kitabevi: Bursa

Mays - Haziran 2012

Bulmaca
K DAKKA DN
Tehlikeyi Tanyalm

Kalp Montaj Yapan naat ileri

Mustafa TAYREK*
(mustafatasyurek@fisek.org.tr)
Durum: Yksek tavanl bir iyerinin betonarma duvar ve kolonlarnn inaas srasnda, kule vinci ile alma
platformlarnda kalp akan iilere kalp balant malzemesi tanmaktadr.
isinin bu alma srasnda karlaabilecei tehlikeleri tanmlayabilir misiniz ?

Neler Olabilir ?
1. iler alma platformundan debilir. Ellerine, ayaklarna ivi vb. batabilir.
2. alma platformundan aadaki iilerin zerine malzeme debilir.
3. Vincin sapan kopabilir, varil iinde tanan malzeme iilerin zerine debilir.
4. i sapana / vince val yk varilini alma platformuna ekerken aaya debilir.
5. Vine asl yk bidonu iilere arpp aaya dmelerine neden olabilir.

> Yant 9. sayfada

* Kim. Mh., Sal+letme Ynetimi Bilim Uzman

alma Bakanl Eski Gvenlii Mfettii (1978-1985)

Gvenlii Uzman (A Snf Sertifikal)
Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf Denetim Kurulu yesi

ALIMA ORTAMI

Mays - Haziran 2012

23

ALIMA ORTAMI DERGS

BLMSEL DANIMA KURULU
Prof. Dr. eyda AKSEL
Prof. Dr. Yasemin GNAY BALCI
Jeom. Erdoan BOZBAY
Prof. Dr. Ayen BULUT
Ecz. Dr. Aye ELKER
Prof. Dr. Murat DEMRCOLU
Prof. Dr. Necati DEDEOLU
Dr. Seyhan ERDODU
Mak. Y. Mh. Aykut GKER
Prof. Dr. Bahar GKLER
Dr. Uur GNL
Prof. Dr. Gler Okman FEK
Prof. Dr. A. Grhan FEK
Prof. Dr. Hamit FEK
Prof. Dr. Kurthan FEK
Oya FEK
Prof. Dr. Alpaslan IIKLI
Prof. Dr. Ali Esat KARAKAYA
Prof. Dr. Mge ERSOY KART
Prof. Dr. Muammer KAYAHAN
Prof. Dr. Ahmet MAKAL
Prof. Dr. Ferhunde ZBAY
Prof. Dr. Nevzat ZGVEN
Prof. Dr. erife Trcan ZUCA
Mmtaz PEKER
Prof. Dr. Sarper SZEK
Kim. Mh. Mustafa TAYREK
Dr. Engin TONGU
Prof. Dr. smail TOPUZOLU
Mim. Y. Mh. Cihat UYSAL
Prof. Dr. smail STEL
Dr. Ecz. Leyla STEL
ALIMA ORTAMI DERGS
BLMSEL
DANIMA KURULUNUN
YTRDMZ
AMA HEP ARAMIZDA OLAN
YELER
Do.Dr. mer Tun SAVAI
Prof.Dr. Cahit TALAS

Salk
Gvenlik
evre NDEK LER

ANIMSA

Toplum Hekimliine Gnl Verenler - 9

Motosikletli Ebe Hayru Nisa Gkay ......................................................... 2

A.Grhan FEK
l

OCUK HABER

nce Kafalar Deimeli ........................................................................... 5

Feyza CENGZ
l

OCUK HABER

Basndan - Korkun ................................................................................. 6

l

OCUK EME

cretsiz Aile isi ocuklar ve Sorunlar ................................................ 7

lfiye ELKKALP
l

SALII GVENL

Merdiven Gvenlii ............................................................................... 10

Mustafa TAYREK
l

TOPLUM

Kkken Olan Byk eyler ............................................................... 14

Takn YILDIRIM - Emine DURMU
l

TOPLUM

Baba, Torunun Baba Oluyor .................................................................. 16

Erdoan BOZBAY
l

NFUS

Nfus Artn, Byk nsanln Doaya

Egemenlii Dengeleyecektir ................................................................. 17

Mmtaz PEKER
l

SOSYAL POLTKA

ingeneler ve Sosyal Politika - 3

neriler .................................................................................................. 19
Umur AKIN
l

BULMACA

ki Dakika Dn: Tehlikeyi Tanyalm :

Kalp Montaj Yapan naat ileri ........................................................ 23

Mustafa TAYREK

Ktphane

Nusret H.Fiek Bilim ve Sanat Ortam

http://kutuphane.sek.org.tr

Sahibi: Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi

Vakf Adna
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)
Sorumlu Yaz leri Mdr:
A. Grhan FEK (e-posta: agf@sek.org.tr)

Ynetim Yeri: Selanik Cad. Ali Taha Apt. 52/4

Kzlay 06650 ANKARA (e-posta: bilgi@sek.org.tr)
Tel: 0312 419 78 11 Faks: 0312 425 28 01 - 395 22 71
Web sayfas: www.sek.org.tr

alma Ortam Dergisinde yaynlanan yazlar,

resimler kaynak gsterilerek kullanlabilir.
Bu dergide yaynlanan yazlarn sorumluluu yazarlarna aittir.
bir HAKEML dergidir.
24 ALIMABu
ORTAMI

ocuk Dostumuz olanlara dergi ve kitaplarmz

dzenli olarak gnderilmektedir.
Sizleri de ocuk Dostumuz olarak grmek isteriz.
alma Ortam Dergisi iki ayda bir yaynlanr.
(Yerel Sreli Yayn)
ISSN 1302-3519
Say: 122 Mays - Haziran 2012
cretsizdir
Yapm ve Basm: Byk Anadolu Medya Grup
stanbul Cad. Elif Sk. St Kemal han No:7/188
skitler 06060 ANKARA
Tel: 0312 384 30 70 (Pbx) Fax: 0312 384 30 57

Mays - Haziran 2012

Bask Tarihi : 15 Mays 2012